ԱՄԵՆ ԻՆՉՇԱՐԺՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Շարժումը մատերիայի հիմնականհատկություններից է: Մատերիայիշարժման ձևերից պարզագույնըմեխանիկական շարժումն է: Մեխանիկական շարժում կոչվում էժամանակի ժամանակի ընթացքումտարածության մեջ մարմնի դիրքիփոփոխությունն այլ մարմինների կամմարմնի մասերի դիրքերիփոփոխություննը միմյանց նկատմամբ:

Մեխանիկայի հիմնականխնդիրը մարմնի դիքը

տարածության մեջժամանակի կամայական

պահին որոշելն է: Դիտելովմեր շրջապատը կարող ենք

հանդիպել բազմաթիվօրինակների:

Բիլիարդի գնդիկըփոխում է իրդիրքը սեղանինկատմամբ:

Խնձորը փոխում էիր դիրքը ծառինկատմամբ:

Դիտարկած օրինակներից և մեխանիկականշարժման սահմանումից հետևում է, որ այնուսումնասիրելու համար ենթադրում է առնվազներկու մարմնի առկայություն: Դրանից մեկըպայմանականորեն ընդունվեւմ է անշարժ, իսկմյուս մարմինի դիրքը որոշվոմ է հենց այդ մարմնինկատմամբ, որն ընդունված է անվանելհաշվարկման մարմին. Հաշվարկման մարմինկոչվում է այն մարմինը, որի նկատմամբդիտարկում են այլ մարմինների դիրքերը:

Եթե մարմնի դիրքը փոխվու է հաշվարկմանմարմնի նկատմամբ, ապաասում են, որ այնշարժվում է:

Մարմնի դիրքը տարածության մեջ ևայն դիրքի փոփոխությունըժամանակի ընթացքումնկարագրելու համար անհրաժեշտեն ժամանակահատվածներ ևհեռավորություններ չափողգործիքներ և սարքեր: Հաշվարկմանմարմնից և նրա և նրա հետ կապվածհեռավորություններ ու ժամանակչափող գործիքներից կազմվածհամակարգը մեխանիկայումանվանում են հաշվարկմանհամակարգ:

Հաշվարկման մարմինընտրելուց հետո նրա հետկապում են կոորդինատայինհամակարգ և կետի դիրքըտարածության մեջներկայացնում են թվերի(կոորդինատների) միջոցով:

Հաճախ օգտագործում ենկոորդինատային եղանակը, երբմարմնի դիրքը տարածությանմեջ որոշելու համարհաշվարկման մարմնի հետկապում են ուղղանկյունդեկարտյան կոորդինատայինհամակարգ: Մարմնի դիրքիորոշումն այս համակարգումկատարվում է մոտավորապեսայնպես, ինչպես որոշվում էառարկաների դիրքըսենյակում:

Այս օրինակում տղան շարժվում է, փոխելով իրդիրքը ծառի նկատմամբ, այսինքն հաշվարկմանմարմինը ծառն է:

Մարմինն իր շարժման ընթացքում անցնումէ որոշակի կետերով: Այդ կետերիբազմությունը կազմում է որոշակի գիծ, որնանվանում են շարժման հետագիծ: Հետագիծկոչվում է այն կետերի բազմությունը,

որոնցով տվյալ հաշվարկմանհամակարգում հաջորդաբար անցնում էմարմինը շարժման ընթացաքում:

Եթե հայտնի է հետագծի յուրաքանչյուրկետի դիրքաթիվը, ապա կարող ենք ոչմիայն որոշել մարմնի դիրքը հետագծի վրա,

այլ նաև հաշվել շարժման ընթացքումհետագծի երկայնքով մարմնի անցածհեռավորությունը, որը կոչվում էճանապարհ:

•Սկալյար մեծություններ կամ սկալյարներ կոչվում ենայն ֆիզիկական մեծությունները, որոնք բնութագրվումեն միայն թվայինարժեքով՝ արտահայտվածհամապատասխանթվային միավորով: Այդպիսիմեծություննեի օրինակներ են ծավալը, ջերմաստիճանը, զանգվածը, էներգիան ևայլն:

•Վեկտորական մեծոթյուններ կամ վեկտորներ կոչվումենայն ֆիզիկկան մեծությունները, որոնք բնութագրվումեն ոչ միայն թվայինարժեքով, այլև ուղղությոյամբ: Վեկտորական մեծության օրինակ էարագությունը:

Սկալյար և վեկտորային մեծություններ

Համընթաց և պտտականշարժումներ

•Համընթաց կոչվում է այն շարժումը, որիընթացքում մարմնի երկու կամայական կետերմիացնող ուղիղը մնում է ինքն իրեն զուգահեռ:

•Պտտական է կոչվում այն շարժումը, որիընթացքում նրա բոլոր կետերը շարժվում ենայնպիսի շրջանագծերով, որոնց կենտրոնները միուղղի վրա են, որն ուղղահայաց է շրջանագծերիհարթություններին և կոչվում է պտտմանառանցք:

Է. Ղազարյան «Ֆիզիկա 10»