Σχόλιο στις αφηγηματικές πρακτικές του Γιώργου Ιωάννου (του Αλέξη Ζήρα)

Σα πνιηηηθά γεγνλφηα, αιιά κε ηηο επηπηψζεηο ηνπο ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ζηνλ ςπρηζκφ ησλ απιψλ αλζξψπσλ, ην πέξαζκα απφ ην

πεδίν ησλ κεγάισλ θηλήζεσλ ηεο ηζηνξίαο ζηνλ ππαξμηαθφ κηθξφθνζκν φπνπ αλαγλσξίδεηαη θαη γίλεηαη πεξηζζφηεξν απνδεθηή ε

ελαλζξψπεζή ηνπο, απνηεινχλ ζπλήζσο ε αξρηθή εκπεηξηθή αιιά θαη ε βησκαηηθή χιε ηνπ Γηψξγνπ Ισάλλνπ. Η δσή ησλ πξνζθχγσλ, ε

ππξθαγηά ηεο Θεζζαινλίθεο, νη βνκβαξδηζκνί ηεο πφιεο ην 1941, ηα θαηνρηθά πνγθξφκ ησλ Δβξαίσλ θαη νη εκθπιηνπνιεκηθέο ζεξησδίεο,

γεγνλφηα δειαδή καδηθνχ θάζκαηνο είλαη εληέιεη ζηνηρεία εμίζνπ βησκαηηθά γηα ην έξγν ηνπ, θαζψο ν κεραληζκφο πνπ θαη' εμνρήλ

πξνθαιεί θαη θηλεί απηέο ηηο αθεγήζεηο, ν κεραληζκφο ηεο κλεκνληθήο αλάθιεζεο, ιεηηνπξγεί πάκπνιιεο θνξέο σο ζεκείν ψζκσζεο θαη

ζπλχθαλζεο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηνπ ζπιινγηθνχ.

Ο ζπλήζσο πξσηνπξφζσπνο αθεγεηήο, ηδίσο ζηηο ηζηνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γελεαινγία, ηηο παξαδφζεηο, θαη ηα ήζε ησλ ιατθψλ

ζπλνηθηψλ ηεο πξνζθπγηθήο Θεζζαινλίθεο, ζηελ πεξηκεηξηθή ηνπ πνιέκνπ, ηεο θαηνρήο θαη ησλ ακέζσο κεηαθαηνρηθψλ ρξφλσλ,

εκθαλίδεηαη ζπρλφηαηα σο παξαηεξεηήο θαη ρξνληθνγξάθνο, ππνλνψληαο έηζη ηηο γξακκέο άκπλαο πνπ ζπλήζσο δεκηνπξγεί ην εζσζηξεθέο

άηνκν απέλαληη ζην πεξηβάιινλ ηνπ. Ωζηφζν, ν αθεγεηήο απηφο ηνπ Ισάλλνπ δελ είλαη κε θαλέλα ηξφπν έλα απηνλνκεκέλν απφ ηελ νηθεία

κηθξή θνηλσλία ηνπ πξφζσπν, θαηά έλα κεγάιν κέξνο ππάξρεη, θαληάδεηαη, αληηδξά, ζρνιηάδεη κέζα απφ ηνπο εηδηθνχο θψδηθεο ηνπ

θνηλσληθνχ θχθινπ ζηνλ νπνίν δεη, αθνχ αθφκα θη φηαλ νκνινγεί πσο αζθπθηηά απφ ηνπο εζηθνχο πεξηνξηζκνχο θαη ηνπο θιεηζηνχο

νξίδνληεο, αλαγλσξίδεη πσο είλαη κέξνο απηνχ ηνπ θχθινπ.

ην θαζαξά αθεγεκαηηθφ πεδίν ζηα πεδά Για ένα υιλότιμο, Η σαρκουάγος θαη Η μόνη κληρονομιά, πνπ απνηεινχλ γηα έλα ζεκαληηθφ κέξνο

ηεο θξηηηθήο ηελ θνξπθαία ηξηινγία ηνπ Ισάλλνπ, είλαη εκθαλέζηαην φηη ν αθεγεηήο --persona ηνπ ζπγγξαθέα, δειψλεη παξψλ αιιά θαη

απνζχξεηαη κε ηελ ίδηα πδξαξγπξηθή επθνιία απφ ην πξνζθήλην ηνπ εμηζηνξνχκελνπ πεξηζηαηηθνχ ππαηληζζφκελνο έηζη, αθ' ελφο, ην

απνιχησο δπζδηάθξηην ησλ νξίσλ αλάκεζα ζην «είκαη» θαη ζην «είκαζηε», αιιά, αλαιφγσο, ην δπζδηάθξηην αλάκεζα ζηηο βαζηθέο ζηάζεηο

ηεο ζεσξίαο ηεο αθήγεζεο: πεξηγξάθσ θαη βιέπσ. Βέβαηα, ν ζπκθπξκφο απηφο δελ είλαη ζπάληνο ζηελ ειιεληθή δηεγεκαηνγξαθία ηνπ

19νπ θαη ηνπ 20νχ αηψλα, θαζψο ν κεραληζκφο εμαιιαγήο ηνπ βηψκαηνο ζε νξηζκέλνπο εκβιεκαηηθνχο ζπγγξαθείο ηνπ είδνπο --ζηνλ

Αιέμαλδξν Παπαδηακάληε, ζηνλ Μηραήι Μεηζάθε, ζηνλ Γηάλλε θαξίκπα, ζηνλ Γεκήηξε Χαηδή-- δεκηνπξγεί ζηνλ αλαγλψζηε ηελ

εληχπσζε πνπ έρσ πεξηγξάςεη ζε κηα κειέηε γηα ην ειιεληθφ δηήγεκα, σο ππνθεηκεληθή εηεξνλνκία. Σελ άθξσο πνηεηηθή θαηάζηαζε

ζράζεο θαη εζσηεξηθήο δηαζάιεπζεο ηνπ αθεγνχκελνπ «εθ βαζέσλ» πξνζψπνπ, αθνχ ε αθήγεζή ηνπ πξνζπαζεί λα αλαθηήζεη ην αξρηθφ

βίσκα σο βίσκα ελφο άιινπ εαπηνχ.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πανδώρα, τεύχος 22 (Μάιος - Νοέμβριος 2008)

Σ' ένα παλιό τούρκικο ςπίτι

Σ' ένα παλιό τούρκικο ςπίτι κλείςτηκα μέρεσ και παλεύωμε τουσ λεκέδεσ του αςβέςτη.Μετρώ τα ξύλα ςτο ταβάνι, βρίςκω τα νερά∙δίνω ονόματα, τουσ δίνω την καρδιά μου.

Ύςτερα παίρνει και φυςά.Σαρώνονται χαρέσ και γνωριμίεσ.Ξανά μονάχοσ με τα ξύλα και τισ πέτρεσ.

«Πξέπεη λα δνχκε θαη λα

μαλαδνχκε ηελ ηζηνξία καο

(…). Η πφιε απηή -ε

Θεζζαινλίθε- πνπ είλαη θαη

θάηη άιιν απφ ηελ Αζήλα,

θαη εθθξάδεη κηα άιιε

πεξηνρή θαη έρεη άιιε δσή,

άιιε ηζηνξία, άιιν πλεχκα

πνπ απνξξέεη απφ

δηαθνξεηηθέο ηζηνξηθέο θαη

θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο -

πξέπεη λα γίλεη πεξηζζφηεξν

ζεβαζηή απφ ηνπο

πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο

ηεο, νη νπνίνη καδί κε ηελ

πςειή ηέρλε ηνπο, θαιφ

είλαη λα δηαζψδνπλ πφηε-

πφηε θαη κεξηθά δείγκαηα

ηνπ παικνχ ηεο (…) ηγά

ζηγά επηβάιιεηαη λα

αγγίμνπκε ηηο πιεγέο καο. Να

ηα πνχκε φια θαη λα ηα

πνχκε ηψξα θαη λα κελ

αθήζνπκε ηίπνηε…»

(Γ. Ισάλλνπ)

Η Θεςςαλονίκη

Η ANAΓNΩΣH ησλ θεηκέλσλ ηνπ Γηψξγνπ Ισάλλνπ (Γ.

Ι.) θαη φρη κφλν ησλ πεδνγξαθεκάησλ ηνπ αιιά θαη ησλ

ζπλεληεχμεσλ ηνπ ζε πεξηνδηθά θαη εθεκεξίδεο λνκίδσ φηη

κπνξεί λα απνδεηρζεί πνιιαπιά ρξήζηκε θαη εξεζηζηηθή

γηα ηνλ εξεπλεηή ηεο ζχγρξνλεο ηζηνξίαο (θαη ηδίσο ηεο

«κηθξν-ηζηνξίαο») ηεο Θεζζαινλίθεο: Σα θείκελα απηά

ζέηνπλ επί ηάπεηνο, σο κεζνδνινγηθφ πξναπαηηνχκελν, ην

αίηεκα κηαο επαλαπξνζέγγηζεο ησλ ζρέζεσλ

ηζηνξηνγξαθίαο θαη ινγνηερλίαο.

Αζθαιψο ην ινγνηερληθφ έξγν δελ κπνξεί λα

ρξεζηκνπνηεζεί σο πξσηνγελέο ηζηνξηθφ πιηθφ. Μπνξεί

φκσο ζαπκάζηα λα αμηνπνηεζεί γηα λα αληιήζνπκε

ζηνηρεία γηα ηελ αηκφζθαηξα θαη ην ρξψκα ηεο επνρήο θαη

ην ζπγθεθξηκέλν βιέκκα ησλ αλζξψπσλ πνπ ηε βηψλνπλ.

Γελ ζα καο «πεη» π.ρ. ην πεδνγξάθεκα ηνπ Γ. Ι. πφηε

αθξηβψο θαη απφ πνηνπο θαη κε πνην ζθνπφ έγηλε κηα

ζπγθέληξσζε ην 1944 ζηελ πιαηεία Αγ. νθίαο. Θα καο

δψζεη φκσο πιηθφ γηα λα αλαπιάζνπκε ην «θιίκα» ηεο,

ηνλ «ήρν» θαη ηνλ «απφερφ» ηεο. Μέζα απφ ηα θείκελα

πνπ παξέρνπλ ην έλαπζκα γηα κηα λέα πξνζέγγηζε, απφ

ηελ ζθνπηά ηεο Σνπηθήο Ιζηνξίαο, ζην έξγν ησλ

ινγνηερλψλ ηεο Θεζζαινλίθεο: ηνπ Γ. Βαθφπνπινπ, ηνπ

Ν. Γ. Πεληδίθε, ηνπ Β. Βαζηιηθνχ, ηνπ Σ. Καδαληδή, ηνπ

Νη. Χξηζηηαλφπνπινπ, ηνπ Ν. Μπαθφια θ.ά.,

αλαδεηθλχεηαη κηα δηαθνξεηηθή ζεψξεζε ηνπ

παξειζφληνο. Μηα νπηηθή πνπ ην ελδηαθέξνλ ηεο δελ

εζηηάδεηαη ζην πνιηηηθφ πξνζθήλην θαη ζηα «έξγα θαη ηηο

εκέξεο» ησλ «επηθαλψλ» ηεο εμνπζίαο, αιιά ζην πλεχκα

θαη ζηηο νπζηψδεηο «ιεπηνκέξεηεο» ηεο θαζεκεξηλήο δσήο

ησλ «αθαλψλ»

Προζωπικές μαρησρίες

Ο Γ. Ι. δηαζψδεη θαη αλαδεηθλχεη, κέζα απφ πξνζσπηθέο

καξηπξίεο θαη κε αίζζεζε ηεο επνρήο, εμαηξεηηθά

ελδηαθέξνπζεο ζηηγκέο απφ ηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ηνλ

ζθπγκφ ηεο πφιεο ζηηο κέξεο ηεο Kαηνρήο, ηνπ δησγκνχ

ησλ Δβξαίσλ, ηεο απειεπζέξσζεο θαη ηνπ Δκθχιηνπ

Πνιέκνπ. Δχγισηηα είλαη ηα παξαθάησ επηιεγκέλα

απνζπάζκαηα:

B «ηελ πιαηεία ηεο Αγίαο νθίαο θαηέιεγαλ φια ηα

αθξηζκέλα πνηάκηα (ηελ εκέξα ηεο απειεπζέξσζεο). Απφ

ηελ νδφ ηεο Αγίαο νθίαο θαηέβαηλαλ, ζαξψλνληαο ηηο

γεηηνληέο, ηα παηδηά ηνπ Κνπιέ Καθέ, ηνπ Αγίνπ Παχινπ,

ηεο Αθξνπφιεσο, ηεο Καζζάλδξνπ. Σν Σζηλάξη, Δζθί-

Νηειίθ, Πξνθήηεο Ηιίαο, Γηνηθεηήξην θαηέβαηλαλ ζηε

Βεληδέινπ. (…) Απφ ην Βαξδάξη πάιη εξρφηαλ μππφιεηε,

ξαθέλδπηε, πεηλαιέα, ζπαξηαξψληαο απφ ελζνπζηαζκφ, ε

Ρακφλα, ε Δπηάινθνο, ν Παιηφο ηαζκφο, ε Νεάπνιε, ε

ηαπξνχπνιε, ελψ αληίζεηα απφ αλαηνιηθά θαηαθηάλαλ

κέζα ζε ζθφλε θαη αιαιαγκφ, κε ηξνκπέηεο, παληηέξεο,

ιάβαξα θαη ρσληά ε Σνχκπα - «Σνχκπα - ηάιηλγθξαλη»

έιεγαλ κφλνη ηνπο - «ε Αγία Φσηεηλή, ε Δπαγγειίζηξηα, ε

Σξηαλδξία, ε Καιακαξηά». («Η παξαπεηακέλε

απειεπζέξσζε»: «Σν δηθφ καο αίκα».

B «Σν κπιφθν ζε καο έγηλε ηνλ Απξίιε (ηνπ '43), ν

Μάξηεο πέξαζε κέζα ζηελ αγσλία ηεο αλακνλήο. Κάζε

λχρηα θαζηζκέλνη νη κεγάινη γχξσ απφ ην ηξαπέδη ηνπ

ζαινληνχ ζηγνέςειλαλ κέρξη ηα μεκεξψκαηα. Eλα πξστλφ

άξρηζαλ λα νπξιηάδνπλ ηα κεγάθσλα ελφο καχξνπ

απηνθηλήηνπ ηεο πξνπαγάλδαο, ηδηαίηεξα κηζεηνχ (…).

«Oινη νη Δβξαίνη ζηηο πφξηεο, έηνηκνη γηα αλαρψξεζε!»

(…) Οη Δβξαίνη εηνηκάδνληαλ κέζα ζε απεξίγξαπην

παληθφ. Δληνχηνηο φκσο βξήθαλ ην θνπξάγην λα βξάζνπλ

εθείλε ηε ζηηγκή απγφ θαη λα ηαΐζνπλ έλα κηθξφ αγφξη, 3-4

ρξφλσλ πνπ είραλ (…) Καη κεηά αγθαιηέο, θηιηά, φξθνη θαη

δάθξπα. Απφ θάησ ην κεγάθσλν νχξιηαδε θαη απεηινχζε

…». («Σν δηθφ καο αίκα»).

B «Απφ ηα θάγθεια κε ηελ ζαιθηκηά θαη ηνπο θηζζνχο

(ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ θηεξίνπ) πηαλφκαζηαλ φηαλ ζηνλ

εκθχιην, πεξλνχζαλ θαζεκεξηλά, ην απφγεπκα ηδίσο,

πιήζνο θεδείεο κε ζηξαηησηηθέο κνπζηθέο θαη βεκαηηζκφ,

ηξαβψληαο γηα ηελ Δπαγγειίζηξηα. Οη κπζηηθνί πνπ

έδσλαλ ηηο θεδείεο αιιά θαη νη επίζεκνη καο

ζηξαβνθνηηνχζαλ, φκσο εκείο ληψζακε θάηη ζαλ

ιηγνζπκηά, βιέπνληαο ηα θέξεηξα κε ηνπο ζπλνκειίθνπο

καο (…). Η Θεζζαινλίθε ηφηε ήηαλ ε κεγαιχηεξε

ζηξαηησηηθή βάζε ηεο ρψξαο. ηξαηφο, ραθί, παληνχ

ζηξαηνδηθεία, κπιφθα, έξεπλεο, ηαπηφηεηεο,

ρεηξνβνκβίδεο αθφκε θαη λπθηεξηλνί βνκβαξδηζκνί απφ ηα

αληάξηηθα θαλφληα. Θπκάκαη πσο κεηά απ' απηφλ ηνλ

βνκβαξδηζκφ πήγακε μαγξππλεζκέλνη πξσί-πξσί γηα

κάζεκα (…) Με ηα αθαιαίζζεηα γπκλά ιακπηφληα ζηελ

ίδηα ζεηξά, ε πφιε έκνηαδε κε απέξαλην ραζάπηθν ρσξίο

πειαηεία …». («Σν δηθφ καο αίκα»).

Tο έηος-κλειδί 1916

Ο Γ. Ι. αλαδεηεί ηηο ξίδεο θαη ηηο ζπληζηψζεο ηνπ

πλεπκαηηθνχ θιίκαηνο ηεο πφιεο. Θέιεη κηα πιήξε

εμήγεζε γηα ηελ πηθξή δηαπίζησζε πνπ θάλεη γηα ηε

ζεκεξηλή Θεζζαινλίθε: «… Σα ρηίζακε θαη ηα

ηζηκεληάξακε φια. Γελ έκεηλαλ αλάζεο. Γελ έκεηλαλ

πξαζηέο, αλάκεζα ζηα εκπνξηθά θαη δεκνζηνυπαιιειηθά

βνιέκαηά καο».

Ιδηαίηεξα ελδηαθέξνπζεο είλαη νη πεξηγξαθέο ηνπ Γ. Ι. γηα

ηελ νξγάλσζε θαη ηελ πνιπζήκαληε ιεηηνπξγία

νξηζκέλσλ θαηερεηηθψλ θαη άιισλ ζξεζθεπηηθψλ

νξγαλψζεσλ ηεο πφιεο θαη νη λχμεηο γηα ηηο δηαζπλδέζεηο

ηεο εγεζίαο ηνπο κε ηηο δπλάκεηο ηεο Καηνρήο, ηε δεμηά

ηνπ Δκθπιίνπ θαη αξγφηεξα κε ηε Γηθηαηνξία. Αζθαιψο

ρξεηάδεηαη κηα εηδηθή δηεξεχλεζε θαη, φπσο ζσζηά

επηζεκαίλεη «… είλαη ζθάικα πνπ δελ ινγαξηάδεηαη νχηε

θαλ εμεηάδεηαη ε επηξξνή ησλ νξγαλψζεσλ απηψλ ζηελ

δηακφξθσζε ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο».

ην θείκελν «Θεζζαινληθέσλ χπλνο θαη μχπλνο» (: «Η

πξσηεχνπζα ησλ πξνζθχγσλ») ν Γ. Ι. θαηαγξάθεη κηα

ζεηξά απφ αηηίεο ηζηνξηθέο, θνηλσληθέο, ςπρνινγηθέο πνπ

εμεγνχλ ηε δηαθνξεηηθή πνιηηηθή ζθέςε θαη πξάμε ησλ

αλζξψπσλ ηεο πφιεο θαη ηνλ παξαγθσληζκφ ηνπο απφ ηηο

ζέζεηο-θιεηδηά ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Oπσο εχζηνρα

παξαηεξεί ν Γ. Ι. ε πεξίνδνο ηνπ 1916 φηαλ ε

Θεζζαινλίθε έγηλε νπζηαζηηθά πξσηεχνπζα ηνπ θξάηνπο,

είλαη κηα πεξίνδνο πνπ δελ ηελ μέξνπκε θαιά αλ θαη έρεη

κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ εμέιημε θαη ηε κνίξα ηνπ ηφπνπ

καο. Δδψ ινηπφλ ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ νη ξίδεο ηεο

αλχπαξθηεο ή ππνβαζκηζκέλεο ζπκκεηνρήο ησλ

Θεζζαινληθέσλ ζηε δεκφζηα δσή ηεο ρψξαο.

Oζα αιιηψο ζα ραζνχλ

Γξάθνληαο γηα ηε ζπγθαηνίθεζε, ηνλ παιηφ ζπγρξσηηζκφ ησλ αλζξψπσλ ηεο πφιεο ν Γ. Ισάλλνπ καο παξαδίδεη κηα ραξαθηεξηζηηθή εηθφλα γηα ηηο θαηαβνιέο ηεο θαζεκεξηλήο Θεζζαινλίθεο ησλ πξνζθχγσλ:

«… Φέξλσ ηψξα ζην λνπ κνπ κηα ζπγθεθξηκέλε πξνπνιεκηθή γεηηνληά θαη ζπκνχκαη φζν κπνξψ ηνπο αλζξψπνπο πνπ πεξηείρε. Δίρε νηθνγέλεηεο απφ ηε κχξλε, ηελ Πέξγακν, ηελ Πάλνξκν, ηε ειχβξηα, ηε Ραηδεζηφ, ηελ Κεζζάλε, ηηο αξάληα Δθθιεζηέο, ηελ Αλδξηαλνχπνιε (…) ηε Φηιηππνχπνιε, ηε Βάξλα, ην Μνλαζηήξη, ην Κξνχζνβν, ηε Γεπγειή, ηελ Κνξπηζά αθφκα θαη ην Πινέζηη. (…) Δθεί κέζα εθπνθνξείην ε ζεκεξηλή Θεζζαινλίθε, ε λέα κνξθή ηεο, ε λννηξνπία ηεο θαη ν ςπρηζκφο ηεο. Μέζα ζ' εθείλα ηα ζηξηκψγκαηα γελλήζεθε παλίζρπξν ην φλεηξν ηεο φζν ην δπλαηφ πην μερσξηζηήο θαη αλεμάξηεηεο ζηέγαζεο θαη κέζα ζ' εθείλε ηελ θαηαπάηεζε θαη ηελ ηζνπέδσζε ησλ αηφκσλ, ε δσεξφηεξε επηζπκία γηα ζπνπδέο θαη νηθνλνκηθή απνθαηάζηαζε…».

Oπσο ν ίδηνο παξαηεξεί ζρεηηθά κε ηα πεδνγξαθήκαηά ηνπ: «… δελ είλαη θείκελα πνπ πξνζπαζνχλ λα δψζνπλ ηελ ηζηνξία (…) αιιά κηα κηθξή θαηαβνιή, γηαηί βιέπσ φηη απηά ηα πνιχηηκα πξάγκαηα πάλε λα ραζνχλε (…) θακκηά ηζηνξία δελ ηα πηάλεη (…). Απέθπγα κε επηκέιεηα θάζε ηζηνξηθφ ζέκα πνπ δελ ήηαλ ηνπ θαηξνχ κνπ. Πξνζπάζεζα λα δσ ηα γεγνλφηα πνπ έδεζα θαη πνπ δελ έπηαζε νχηε ν ηχπνο ηεο επνρήο κνπ. Καη δελ είλαη πνπ ζα ραζνχλ απηά θαζ' εαπηά, ζα ραζεί θαη ην πλεχκα ηεο επνρήο».

Δπηδεηψληαο λα εθπνιηνξθήζεη ην αλζξψπηλν κπζηήξην απηήο ηεο πφιεο, ν Γ. I., κέζα απφ κηα γξαθή, ζπρλά θηλεκαηνγξαθηθή («…γξάθνληαο, ζθέθηνκαη, πιάλα» ζα πεη ν ίδηνο) πξνζπαζεί λα αηρκαισηίζεη ηνλ ρξφλν δηφηη φπσο ηνλίδεη: «…Κακηά θσηνγξαθία θαη θακηά ηαηλία δελ κπνξεί λα απνηππψζεη απηή ηελ παιηά κνξθή ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ηεο δσήο κέζα ζ' απηήλ, φπσο έλα θείκελν».

Η πξνζπάζεηα ηνπ Γ. Ι. λα απνζεζαπξίζεη θαη λα πξνβάιεη ηα ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηζηνξηθήο θπζηνγλσκίαο ηεο Θεζζαινλίθεο εθνδηάδεη ηνπο αλαγλψζηεο ηνπ κε ηελ απαηηνχκελε επαηζζεζία θαη ηνπο ηξνθνδνηεί κε άθζνλα εξεζίζκαηα γηα λέεο αληρλεχζεηο ζηνπο δεκηνπξγηθνχο δξφκνπο πνπ ράξαμε θαη άλνημε κε ην έξγν ηνπ.

ΓIΩPΓOΣ ANAΣTAΣIAΔHΣKαθηγητήσ Πολιτικήσ Ιςτορίασ ςτο Τμήμα Νομικήσ του ΑΠΘ

Τα κεθάλια

Μπαίλνληαο εθείλν ην βξάδπ ζην δηθεγνξηθφ γξαθείν ηνπ θίινπ κνπ, κε ρηχπεζε κηα πνιχ βαξηά βξψκα.

Μέζα, έλαο γεξνδεκέλνο κα κεγαινχηζηθνο ζηα ρξφληα ρσξηθφο θνπβέληηαδε δσεξά καδί ηνπ γηα θάπνηα

κάιινλ θηεκαηηθή ππφζεζε. Έκνηαδε παιηφο πειάηεο.

Κάζηζα ζηνλ πξνζάιακν θη άλνημα ηελ εθεκεξίδα. Όκσο ε αλεμήγεηε βξψκα ήηαλ αλππφθνξε. Κνίηαμα ην

ηαβάλη, ηνπο ηνίρνπο, κήπσο είρε ζπάζεη θακηά ζσιήλα απ’ απηέο πνπ θαηεβάδνπλ ηηο βξσκηέο, κα δε

θαηλφηαλ ηίπνηε. Όια ιεπθά θαη πεληαθάζαξα. Έθηαζα ζην ζεκείν λα θέξσ ζηε κχηε κνπ αθφκα θαη ηελ

εθεκεξίδα, πνπ ήηαλ λ’ αλνίγεη ε θαξδηά ζνπ, ζσζηφο κπαρηζέο: κάρεο, ηνπθεθηζκνί, ζπιιήςεηο, πξνδνζίεο,

απνθεξχμεηο θαη θπζηθά κπφιηθεο δειψζεηο πνιηηηθψλ αξρεγψλ. Έλα λέν, πάλησο καο αθνξνχζε ηδηαίηεξα:

κεο ζηε βδνκάδα ζα πεξλνχζαλ απ’ ηνπο θεληξηθνχο δξφκνπο καο ηνπο αηρκάισηνπο αληάξηεο, πνπ ιίγεο

κέξεο πξηλ είραλ βνκβαξδίζεη ηελ πφιε καο κε θαλφλη. Πξναλαγγέιινληαλ άγξηα απνδνθηκαζία.

Καζψο δηάβαδα απηά, ηέιεησζε κέζα ε αθξφαζε θη ν ρσξηθφο βγαίλνληαο ζήθσζε απ’ ηε κηζνζθφηεηλε

γσληά έλα κηθξφ ζαθί πνπ είρε εθεί αθεκέλν. Βξσκνθφπεζε ν ηφπνο. Δδψ ινηπφλ ήηαλ ε πεγή ηεο βξσκηάο.

Ο θίινο δε βαζηάρηεθε, ηνλ ξψηεζε γηα ην πεξηερφκελν. Κη απηφο κε ην θπζηθφηεξν χθνο καο είπε: «είλαη ηα

θεθάιηα δπν ζπγρσξηαλψλ κνπ. Σα πεγαίλσ ζην ρσξηφ λα ηα ζηήζνπκε ζηελ πιαηεία. Θα πεξάζεη φιν ην

ρσξηφ λα ηα δεη θαη λα ηα θηχζεη. Θα ζαο ηα έδεηρλα, κα είλαη ηπιηγκέλα ζε εθεκεξίδεο».

Μφιηο γθξεκνηζαθίζηεθε, αλνίμακε ηα παξάζπξα θαη πήξακε δξφκν. Γπξίδακε ζηελ παξαιία πάλσ θάησ

ζαλ ηξεινί. Γε κηιάγακε θαζφινπ, νχηε θαλ θνηηαδφκαζηαλ. Ύζηεξα κπήθακε ζε κηα ηαβέξλα θαη γίλακε

ζηνππί ζην κεζχζη. Κεξλνχζε ν θίινο απ’ ηα ιεθηά πνπ είρε εηζπξάμεη πξνεγνπκέλσο. Δγψ δελ έβγαδα

αθφκα ρξήκαηα, θφληεπα φκσο. Ήκνπλ θνηηεηήο, άλζξσπνο ηνπ Μέιινληνο, φπσο καο μεγεινχζαλ δηάθνξνη

ζηρακεξνί θαη ηφηε.

Απφ ηε ζπιινγή Η σαρκοφάγος (1971)

Ο θιλόλογος

«Ο θηιφινγνο- φρη ν

αθπδαησκέλνο

ζρνιαζηηθφο, αιιά απηφο

πνπ έρεη ζπλείδεζε φηη,

σο ζπγγξαθέαο, ζπλερίδεη

κηα παξάδνζε πνιιψλ

αηψλσλ- είλαη παξψλ θαη

κέζα ζηα πεδνγξαθήκαηά

ηνπ, φρη κφλν κε ηηο

θηινινγηθέο ηνπ

αλαθνξέο, αιιά θπξίσο

κε ηε βαζηά γλψζε ηεο

γιψζζαο»

Χξηζηφθνξνο Μειηψλεο,

ζπγγξαθέαο

Β. Σηοιτεία ηετνικής

Μνλνκεξήο ή κνλνεζηηαθή αθήγεζε

Δίλαη κηα κνξθή αθήγεζεο ζηελ νπνία ηα πάληα καο δίλνληαη απφ ηελ νπηηθή γσλία ελφο κνλάρα πξνζψπνπ, ην νπνίν κπνξεί λα κεηέρεη ζηα εμηζηνξνχκελα ή απιψο λα παξαθνινπζεί σο ζεαηήο θαη λα καο ηα αθεγείηαη. Η εζσηεξηθή δσή αλήθεη ζ’ έλα κφλν πξφζσπν, ηα ππφινηπα αθεγεκαηηθά πξφζσπα, φηαλ ππάξρνπλ, δίλνληαη εμσηεξηθά, δειαδή φπσο ηα βιέπεη, ηα αθνχεη ην έλα αθεγεκαηηθφ πξφζσπν. Η κνλνκεξήο αθήγεζε δελ είλαη ππνρξεσηηθφ λα δηαηππψλεηαη ζε πξψην πξφζσπν, αλ θαη απηή είλαη ε ζπλήζεο ηαθηηθή. (Αληίζεηε ηεο κνλνεζηηαθήο είλαη ε πνιπκεξήο αθήγεζε, φπνπ ηα γεγνλφηα καο δίλνληαη κε βάζε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα δνπλ δηάθνξα πξφζσπα, απφ έλα «παληνγλψζηε» αθεγεηή).

Γηάζπαζε ηνπ αθεγεκαηηθνχ ζέκαηνο

Σν θείκελν ζρεκαηίδεηαη απφ ζεκαηηθέο ςεθίδεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε δηάθνξεο εζσηεξηθέο ή εμσηεξηθέο ζπλάθεηεο. Ο, ηη ζπλδέεη ηηο ζεκαηηθέο ςεθίδεο δελ είλαη ε ρσξηθή ή ρξνληθή αιιεινπρία, αιιά ε αιιειεγγχε ηνπο πξνο ηελ ςπρηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν αθεγεηήο ηελ ψξα πνπ αθεγείηαη. Με άιια ιφγηα, ζηελ ηερληθή ηνπ δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο, πνπ θπξηαξρεί ζηελ πεδνγξαθία ηνπ Ισάλλνπ, δελ έρνπκε ηελ θιαζηθή κνξθή δηεγήκαηνο κε αξρή, κέζε, ηέινο, κε δέζε, θνξχθσζε θαη ιχζε αιιά ηα γεγνλφηα εθηίζεληαη κε ηε ζεηξά πνπ παίξλνπλ ζπλεηξκηθά ζηε ζπλείδεζε ηνπ ζπγγξαθέα, ελψ ηαπηφρξνλα παξεκβάιινληαη ζθέςεηο θαη ζπλαηζζήκαηα. (Αο ζεκεησζεί φηη ην ππφ εμέηαζε δηήγεκα, θαη’ εμαίξεζε κε άιια πεδνγξαθήκαηα ηνπ Ισάλλνπ, πιεζηάδεη πεξηζζφηεξν ηελ θιαζηθή κνξθή δηεγήκαηνο θαη ιηγφηεξν ηελ ηερληθή ηνπ δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο).

χλζεζε ηνπ ρξφλνπ

Πξφθεηηαη γηα ηε ζχλζεζε παξφληνο-παξειζφληνο θαη γεληθφηεξα δηαθνξεηηθψλ ρξνληθψλ ζηηγκψλ, ε νπνία είλαη αιιειέλδεηε κε ηελ ηερληθή ηνπ δηαζπαζκέλνπ ζέκαηνο. χκθσλα κε ηελ ηερληθή απηή ε αθήγεζε κπνξεί λα μεθηλά απφ ην παξφλ ή ην παξειζφλ, αιιά δελ απνηειεί ηελ αθεηεξία κηαο αθήγεζεο πνπ πξνρσξεί γξακκηθά πξνο φιν θαη κεηαγελέζηεξεο ζηηγκέο. Η κεηάβαζε απφ ην παξφλ ζην παξειζφλ θαη αληίζηξνθα είλαη ζπλερήο, παξαθνινπζψληαο ηε ζπλεηξκηθή ξνή ηεο ζθέςεο θαη ηελ ςπρηθή θαηάζηαζε ηνπ αθεγεηή.

«Καη ε Θεζζαινλίθε

απνηειεί γηα καο

ζήκεξα ην πξψην

ζθαινπάηη γηα εθεί

πνπ, ζέινπκε δε

ζέινπκε ,ηείλεη ε ςπρή

ηνπ Διιεληζκνχ

αθαηαλίθεηα…»

Θεσσαλονικέων ύπνος

και ξύπνος…

Το κείμενο αυτό

διαβάστηκε στο

Α.Π.Θ. το 1979.