Το κάστρο της ΡεντίναςΤο κάστρο της Ρεντίνας

Η στρατηγική του θέσηΗ στρατηγική του θέσηΗ ιστορία τουΗ ιστορία τουΤα μέρη τουΤα μέρη τουΗ ζωή και ο πολιτισμός τουΗ ζωή και ο πολιτισμός του

Η στρατηγική του θέσηΗ στρατηγική του θέση

TTο κάστρο της Ρεντίνας δεσπόζει σε κορυφή ο κάστρο της Ρεντίνας δεσπόζει σε κορυφή λόφου, στην είσοδο των κατάφυτων στενών της λόφου, στην είσοδο των κατάφυτων στενών της Ρεντίνας ή "μακεδονικών Τεμπών" Ρεντίνας ή "μακεδονικών Τεμπών"

Έλεγχε την πορεία της Εγνατίας οδού μέσω της Έλεγχε την πορεία της Εγνατίας οδού μέσω της κοιλάδας του Ρήχιου ποταμού και συνεπώς την κοιλάδας του Ρήχιου ποταμού και συνεπώς την κίνηση εμπορευμάτων και στρατευμάτων μεταξύ κίνηση εμπορευμάτων και στρατευμάτων μεταξύ Θεσσαλονίκης και ΚωνσταντινούποληςΘεσσαλονίκης και Κωνσταντινούπολης

Από τους βορινούς πρόποδες του λόφου Από τους βορινούς πρόποδες του λόφου διερχόταν η ρωμαϊκή Εγνατία οδός.διερχόταν η ρωμαϊκή Εγνατία οδός.

Σε ένα χαμηλό πλάτωμα απέναντι ακριβώς Σε ένα χαμηλό πλάτωμα απέναντι ακριβώς και ΝΔ του λόφου απλωνόταν η ιστορική και ΝΔ του λόφου απλωνόταν η ιστορική πόλη της Μυγδονίας Αρέθουσα, όπου πόλη της Μυγδονίας Αρέθουσα, όπου φιλοξενήθηκε στα χρόνια του βασιλιά της φιλοξενήθηκε στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αρχέλαου ο μεγάλος ποιητής Μακεδονίας Αρχέλαου ο μεγάλος ποιητής Ευριπίδης και όπου, κατά την παράδοση, Ευριπίδης και όπου, κατά την παράδοση, κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά και τάφηκε κατασπαράχθηκε από τα σκυλιά και τάφηκε στο ίδιο μέροςστο ίδιο μέρος

Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)

Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα Το κάστρο από τη Βόλβη, διακρίνεται το πλάτωμα της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)της Αρέθουσας και τα στενά του Ρήχιου(κλεισούρα)

Το κάστρο από την ακρόπολη της ΑρέθουσαςΤο κάστρο από την ακρόπολη της Αρέθουσας

Άποψη από το κάστρο, διακρίνονται τα Άποψη από το κάστρο, διακρίνονται τα στενά ,στο βάθος ο Στρυμονικός κόλποςστενά ,στο βάθος ο Στρυμονικός κόλπος

Το κάστρο από την ΑρέθουσαΤο κάστρο από την Αρέθουσα

Η αρχαία Αρέθουσα, στο βάθος η λίμνη ΒόλβηΗ αρχαία Αρέθουσα, στο βάθος η λίμνη Βόλβη

Η ιστορίαΗ ιστορία

Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο λόφο μαρτυρούνται Ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο λόφο μαρτυρούνται από ευρήματα της νεολιθικής ακόμη εποχής. Η από ευρήματα της νεολιθικής ακόμη εποχής. Η κατοίκηση συνεχίζεται αδιάλειπτα ως την ύστερη κατοίκηση συνεχίζεται αδιάλειπτα ως την ύστερη αρχαιότητα. Τότε, και συγκεκριμένα περί το 450 αρχαιότητα. Τότε, και συγκεκριμένα περί το 450 μ.Χ πραγματοποιείται η πρώτη οχύρωση.Είναι σχεδόν μ.Χ πραγματοποιείται η πρώτη οχύρωση.Είναι σχεδόν βέβαιο πως σε αυτό συνετέλεσε η εποίκηση από βέβαιο πως σε αυτό συνετέλεσε η εποίκηση από κατοίκους τηςκατοίκους της Αρέθουσας, η οποία καταστράφηκε μετά Αρέθουσας, η οποία καταστράφηκε μετά από διαδοχικές βαρβαρικές επιδρομές (Γότθοι από διαδοχικές βαρβαρικές επιδρομές (Γότθοι 254,258,267,269 μ.Χ, Βησιγότθοι 380, Έρουλοι 254,258,267,269 μ.Χ, Βησιγότθοι 380, Έρουλοι 475,479 μ.Χ).475,479 μ.Χ).

Αργότερα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527-565) (εικ.) Αργότερα, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός (527-565) (εικ.) ενισχύει τις οχυρώσεις και επανιδρύει το κάστρο- ενισχύει τις οχυρώσεις και επανιδρύει το κάστρο- πρόκειται για το φρούριο Αρτεμίσιον που αναφέρει ο πρόκειται για το φρούριο Αρτεμίσιον που αναφέρει ο Προκόπιος Προκόπιος

Από το 570 οι Σλάβοι διασχίζουν το Δούναβη προς νότον Από το 570 οι Σλάβοι διασχίζουν το Δούναβη προς νότον και καθ'όλη τη διάρκεια του 7ου αιώνα, δεν αρκούνται και καθ'όλη τη διάρκεια του 7ου αιώνα, δεν αρκούνται πλέον σε επιδρομές, αλλά εγκαθίστανται σε μεγάλες πλέον σε επιδρομές, αλλά εγκαθίστανται σε μεγάλες ομάδες στην ερημωμένη ύπαιθρο.ομάδες στην ερημωμένη ύπαιθρο. Δημιουργούν νησίδες πληθυσμού, τις Σκλαβηνίες οι Δημιουργούν νησίδες πληθυσμού, τις Σκλαβηνίες οι οποίες έχουν δική τους οργάνωση και ηγεσία. Tην οποίες έχουν δική τους οργάνωση και ηγεσία. Tην κοιλάδα του Ρήχιου επικοίζει το βαρβαρικό φύλο κοιλάδα του Ρήχιου επικοίζει το βαρβαρικό φύλο των Ρηγχίνων, οι οποίοι όμως πιθανότατα ήταν βλάχικης των Ρηγχίνων, οι οποίοι όμως πιθανότατα ήταν βλάχικης καταγωγής και συμπαρασύρθηκαν από την κάθοδο των καταγωγής και συμπαρασύρθηκαν από την κάθοδο των Σλάβων, καθώς αναφέρονται επανειλημμένα και ως Σλάβων, καθώς αναφέρονται επανειλημμένα και ως "Βλαχορηγχίνοι"."Βλαχορηγχίνοι".

Επόμενος σταθμός στην ιστορία της Ρεντίνας, ο Επόμενος σταθμός στην ιστορία της Ρεντίνας, ο οποίος φανερώνει και την ουσιαστική καμπή στη ζωή οποίος φανερώνει και την ουσιαστική καμπή στη ζωή του κάστρου, είναι η ανακήρυξή της σε έδρα του κάστρου, είναι η ανακήρυξή της σε έδρα επισκοπής περί το 900   επισκοπής περί το 900  

Κατά το 10ο αιώνα τα τείχη επισκευάζονται, πύργοι Κατά το 10ο αιώνα τα τείχη επισκευάζονται, πύργοι επανακτίζονται εκ βάθρων, δημιουργείται το επανακτίζονται εκ βάθρων, δημιουργείται το υπόσκαφο κλιμακοστάσιο και ανοικοδομείται ο κύριος υπόσκαφο κλιμακοστάσιο και ανοικοδομείται ο κύριος όγκος των κατοικιών και των δημοσίων κτιρίων όγκος των κατοικιών και των δημοσίων κτιρίων

Το κάστρο ακολουθεί την ιστορική πορεία της Το κάστρο ακολουθεί την ιστορική πορεία της Μακεδονίας κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Μακεδονίας κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Το 1204 καταλαμβάνεται από τους Φράγκους Το 1204 καταλαμβάνεται από τους Φράγκους σταυροφόρους ιππότες και θα αποτελέσει ένα από τα σταυροφόρους ιππότες και θα αποτελέσει ένα από τα δυναμάρια του φράγκικου Βασιλείου της δυναμάρια του φράγκικου Βασιλείου της Θεσσαλονίκης ως πριν το 1224, οπότε και περνά στα Θεσσαλονίκης ως πριν το 1224, οπότε και περνά στα χέρια του Δεσποτάτου της Ηπείρου.χέρια του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Μετά τη μάχη της Κλοκοτίνιτζας (1230) ο γιος του Μετά τη μάχη της Κλοκοτίνιτζας (1230) ο γιος του Θεόδωρου, Ιωάννης Δούκας Κομνηνός ανακηρρύσει Θεόδωρου, Ιωάννης Δούκας Κομνηνός ανακηρρύσει εαυτόν δεσπότη Θεσσαλονίκης. Η φρουρά του θα εαυτόν δεσπότη Θεσσαλονίκης. Η φρουρά του θα εγκαταλείψει τη Ρεντίνα, μόλις πληροφορηθεί πως εγκαταλείψει τη Ρεντίνα, μόλις πληροφορηθεί πως καταφθάνει στην περιοχή μεγάλο εκστρατευτικό σώμα καταφθάνει στην περιοχή μεγάλο εκστρατευτικό σώμα της Νίκαιας με επικεφαλής τον αυτοκράτορα Ιωάννη της Νίκαιας με επικεφαλής τον αυτοκράτορα Ιωάννη Βατάτζη Βατάτζη

Ακριβώς έναν αιώνα αργότερα (1342), κατά το Ακριβώς έναν αιώνα αργότερα (1342), κατά το δεύτερο βυζαντινό εμφύλιο, το φρούριο δεύτερο βυζαντινό εμφύλιο, το φρούριο καταλαμβάνει ο Ιωάννης Καντακουζηνός και καταλαμβάνει ο Ιωάννης Καντακουζηνός και εγκαθιστά φρουρά. Ακολούθως εκπολιορκεί το εγκαθιστά φρουρά. Ακολούθως εκπολιορκεί το κάστρο ο Συργής, κεφαλή των Σερρών, κάστρο ο Συργής, κεφαλή των Σερρών, συλλαμβάνει αιχμαλώτους τους στρατιώτες και συλλαμβάνει αιχμαλώτους τους στρατιώτες και τους άρχοντες του κάστρου που συνεργάστηκαν τους άρχοντες του κάστρου που συνεργάστηκαν με τον Καντακουζηνό, τους φυλακίζει και τους με τον Καντακουζηνό, τους φυλακίζει και τους βασανίζει.βασανίζει.

Κατά την παλαιολόγεια περίοδο ο οικισμός γνωρίζει Κατά την παλαιολόγεια περίοδο ο οικισμός γνωρίζει ανάπτυξη, χτίζονται και επισκευάζονται οχυρώσεις, ανάπτυξη, χτίζονται και επισκευάζονται οχυρώσεις, καθώς και ο μικρός ναός με τρούλο, ερείπια του καθώς και ο μικρός ναός με τρούλο, ερείπια του οποίου σώζονται σήμερα. οποίου σώζονται σήμερα.

Η Ρεντίνα πέφτει διαδοχικά Η Ρεντίνα πέφτει διαδοχικά στους Σέρβους (π.1345),  στους Έλληνες (1371) στους Σέρβους (π.1345),  στους Έλληνες (1371) στους Τούρκους (1383) ,ξανά στους Έλληνες(1402) στους Τούρκους (1383) ,ξανά στους Έλληνες(1402) και οριστικά στους Οθωμανούς (πριν το 1423).και οριστικά στους Οθωμανούς (πριν το 1423).Με την τελική κατάκτηση από τους Τούρκους Με την τελική κατάκτηση από τους Τούρκους αρχίζει η παρακμή του κάστρου που θα οδηγήσει αρχίζει η παρακμή του κάστρου που θα οδηγήσει στην οριστική εγκατάληψή του. Στην περιοχή στην οριστική εγκατάληψή του. Στην περιοχή εγκαθίστανταιεγκαθίστανται Γιουρούκοι νομάδες και το διοικητικό Γιουρούκοι νομάδες και το διοικητικό κέντρο μετατοπίζεται στο Μπεσίκι(σημ.Βόλβη).κέντρο μετατοπίζεται στο Μπεσίκι(σημ.Βόλβη).

Τα μέρη του κάστρουΤα μέρη του κάστρου

Μακέτα του κάστρουΜακέτα του κάστρου

Αναπαράσταση του κάστρουΑναπαράσταση του κάστρου

Διακρίνονται:Διακρίνονται: Το τείχοςΤο τείχος Πύργοι (τετράγωνοι και Πύργοι (τετράγωνοι και

κυκλικοί)κυκλικοί) Η πύληΗ πύλη Η ακρόποληΗ ακρόπολη Ναοί (βασιλική 10Ναοί (βασιλική 10οςος αιω. αιω.

και σταυροειδής)και σταυροειδής) Κινστέρνες (δεξαμενές Κινστέρνες (δεξαμενές

νερού)νερού) ΣπίτιαΣπίτια Υπόγεια (κρυφή) Υπόγεια (κρυφή)

σήραγγα που οδηγεί σε σήραγγα που οδηγεί σε υπόγειες δεξαμενέςυπόγειες δεξαμενές

Τείχος και πύργοιΤείχος και πύργοι

Ο οικισμός περιβάλλεται από Ο οικισμός περιβάλλεται από εξωτερικό τείχος το οποίο ενισχύεται εξωτερικό τείχος το οποίο ενισχύεται με πύργους ήμε πύργους ή προβόλους. Ήταν καλά προβόλους. Ήταν καλά αρμολογημένο και επιχρισμένο με λευκό αρμολογημένο και επιχρισμένο με λευκό κονίαμα, κάτι που προσέδιδε λευκωπή όψη κονίαμα, κάτι που προσέδιδε λευκωπή όψη στο κάστρο. Ένα δίδυμο τείχος των στο κάστρο. Ένα δίδυμο τείχος των παλαιολόγειων χρόνων διαχωρίζει εγκάρσια παλαιολόγειων χρόνων διαχωρίζει εγκάρσια

την οχυρωμένη έκταση σε δύο τμήματατην οχυρωμένη έκταση σε δύο τμήματα

Οι πύργοιΟι πύργοι

2 πύργοι2 πύργοι

Ο ακρόπυργς (ανατολικά)Ο ακρόπυργς (ανατολικά)

Αναπαράσταση ακρόπυργουΑναπαράσταση ακρόπυργου

Αναπαράσταση πύργουΑναπαράσταση πύργου

πύληπύλη

Η ακρόποληΗ ακρόπολη Στην κορυφή του Στην κορυφή του

λόφου βρίσκεται η λόφου βρίσκεται η τειχισμένη ακρόπολητειχισμένη ακρόπολη και στο υψηλότερο  και στο υψηλότερο σημείο της τρίκλιτη σημείο της τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα του 10ου αιώνα χτισμένη πάνω σε χτισμένη πάνω σε κινστέρνα. Αυτός κινστέρνα. Αυτός ήταν ο επισκοπικός ήταν ο επισκοπικός ναός. ναός.

ΝαοίΝαοί

Σώζονται 3 ναοίΣώζονται 3 ναοί Α)τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα Α)τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα

(στην ακρό)πολη(στην ακρό)πολη Β) Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος Β) Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος

παλαιολόγειος ναός σε σχήμα σταυρού παλαιολόγειος ναός σε σχήμα σταυρού Γ) Ένας τρίτος ναός εντοπίστηκε ΝΔ έξω Γ) Ένας τρίτος ναός εντοπίστηκε ΝΔ έξω

απ΄το τείχοςαπ΄το τείχος

Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η τειχισμένη ακρόπολη και στο Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται η τειχισμένη ακρόπολη και στο υψηλότερο σημείο της τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα υψηλότερο σημείο της τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του 10ου αιώνα

χτισμένη πάνω σε κινστέρνα. Αυτός ήταν ο επισκοπικός ναόςχτισμένη πάνω σε κινστέρνα. Αυτός ήταν ο επισκοπικός ναός

Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος παλαιολόγειος Στα Α δεσπόζει ο μικρός τρουλλαίος παλαιολόγειος ναός σε σχήμα σταυρού. Σπαράγματα τοιχογραφιών ναός σε σχήμα σταυρού. Σπαράγματα τοιχογραφιών

μαρτυρούν πως είχε ιστορηθεί.μαρτυρούν πως είχε ιστορηθεί.

Σπαράγματα αγιογραφιώνΣπαράγματα αγιογραφιών

Ένας Ένας τρίτος ναόςτρίτος ναός εντοπίστηκε ΝΔ κοντά στην  εντοπίστηκε ΝΔ κοντά στην

κεντρική πύλη με προσκτίσματα και νεκροταφείοκεντρική πύλη με προσκτίσματα και νεκροταφείο

Κινστέρνες και υπόγεια σήραγγαΚινστέρνες και υπόγεια σήραγγα

Τέσσερις κινστέρνες εξασφάλιζαν την Τέσσερις κινστέρνες εξασφάλιζαν την υδροδότηση του οικισμού. Επιπλέον σε υδροδότηση του οικισμού. Επιπλέον σε περίοδο πολιορκίας, το σκοπό αυτό περίοδο πολιορκίας, το σκοπό αυτό εξυπηρετούσε συγκρότημα αιθουσών εξυπηρετούσε συγκρότημα αιθουσών στους πρόποδες επί του ποταμού, το στους πρόποδες επί του ποταμού, το οποίο συνδεόταν με υπόσκαφη μυστική οποίο συνδεόταν με υπόσκαφη μυστική κλιμακωτή σήραγγα με το κάστρο.κλιμακωτή σήραγγα με το κάστρο.

Η μεγαλύτερη δεξαμενή (μέσα στη βασιλική)Η μεγαλύτερη δεξαμενή (μέσα στη βασιλική)

Η κρυφή σήραγγα που οδηγούσε σε Η κρυφή σήραγγα που οδηγούσε σε υπόγειες δεξαμενέςυπόγειες δεξαμενές

Το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών και των Το μεγαλύτερο μέρος των κατοικιών και των εργαστηρίων χτίστηκε κατά το 10ο αιώνα και εργαστηρίων χτίστηκε κατά το 10ο αιώνα και βρίσκεται στο ΝΔ τμήμα. Τα βρίσκεται στο ΝΔ τμήμα. Τα σπίτιασπίτια είναι απλά  είναι απλά και συχνά μονόχωρα. και συχνά μονόχωρα.

Από τις ανασκαφές που διενεργήθηκαν υπό τον Από τις ανασκαφές που διενεργήθηκαν υπό τον καθηγητή Μουτσόπουλο, ήρθαν στο φως καθηγητή Μουτσόπουλο, ήρθαν στο φως πλήθος ευρημάτων τα οποία φωτίζουν την πλήθος ευρημάτων τα οποία φωτίζουν την καθημερινή ζωή και την ιστορία της περιοχής καθημερινή ζωή και την ιστορία της περιοχής και των βυζαντινών οχυρωμένων οικισμών της και των βυζαντινών οχυρωμένων οικισμών της περιόδου γενικότερα. περιόδου γενικότερα.

Μέρος των ευρημάτων εκτίθεται στο Μουσείο Μέρος των ευρημάτων εκτίθεται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, στην Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, στην μόνιμη έκθεση "το βυζαντινό Κάστρο". μόνιμη έκθεση "το βυζαντινό Κάστρο".

Πολλές ευχαριστίες στον ακούραστο Πολλές ευχαριστίες στον ακούραστο καθηγητή κ Μουτσόπουλο που καθηγητή κ Μουτσόπουλο που ανέδειξε την ιστορία και τον πολιτισμό ανέδειξε την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μαςτου τόπου μας

Τα βιβλία του για τη Ρεντίνα Τα βιβλία του για τη Ρεντίνα αποτέλεσαν την πηγή για την εργασία αποτέλεσαν την πηγή για την εργασία αυτήαυτή