ηθη και εθιμα εργασια β

2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ 2012-2013ΤΑΞΗ: Β

ΗΘΗ-ΕΘΙΜΑ- ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ, ΜΙΑ ΖΩΝΤΑΝΗ ΠΟΛΗ







ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ

Τα παλιά Γιάννενα, μια ζωντανή πόλη

Χριστούγεννα, Φώτα και Πρωτοχρονιά στην Ελλάδα και στα γραφικά Γιάννενα,

Οι απόκριες, ήθη και έθιμα.

Ο Ευαγγελισμός και το Πάσχα, στα Ιωάννινα και στον ελλαδικό χώρο.

Η Άνοιξη, ήθη και δοξασίες .

Μαρτυρίες των παλιών γιαννιωτών σε σχέση με τις εποχές του χρόνου.

Αναμνήσεις και στοχασμός .

Βιβλιογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ



Τα Γιάννενα είναι όμορφη πόλη. Μια πόλη θρυλική που χάνεται στην αχλή της ιστορίας. Μια πόλη συνάμα ζωντανή , πολύβουη σήμερα με τις χαρακτηριστικές γειτονιές και τους γελαστούς κατοίκους.

Οι Γιαννιώτες, από παλιά διασκέδαζαν πολύ. Αγαπούσαν τις χαρές της ζωής και την επικοινωνία με τους γύρω τους. Γειτονιές εντυπωσιακές με τις πλακοστρωμένες αυλές , τις γαρδένιες , τα μυρωδάτα λουλούδια , με τα μονώροφα και διώροφα σπίτια, τους κήπους , τα πεζούλια στις εξώπορτες , όπου κάθε βράδυ της άνοιξης και του καλοκαιριού συγκεντρωνόταν όλοι μαζί οι γιαννιώτες κουβεντιάζοντας με τις ώρες για τα καθημερινά συμβάντα, αστειευόμενοι ή σχολιάζοντας τους απόντες .

Στις μεγάλες γιορτές γλεντούσαν όλοι μαζί. Έτρωγαν, έπιναν, τραγουδούσαν, χόρευαν. Άλλωστε περίφημοι ήταν οι κανταδόροι , ομάδες νέων με ωραία φωνή, οι οποίοι με τη συνοδεία κάποιου μουσικού οργάνου ( ακορντεόν, κιθάρα, μαντολίνο) διατάρασσαν την ησυχία της νύχτας , ενώ απηύθυναν το μελωδικό τραγούδι τους σε κάποια ωραία ,

απρόσιτη νέα.



Τα καλοκαιρινά βράδια έμπαιναν στα καΐκια και με ρομαντικές μελωδίες έκαναν

ατελείωτες βόλτες στην πανέμορφη λίμνη.

Άς μην ξεχνάμε όμως και τη βόλτα στην κεντρική πλατεία. Εκεί, κάθε μέρα, ιδίως το Σάββατο και Κυριακή οι νέοι, πρώτοι στο <<νυφοπάζαρο>> διασταύρωναν τα βλέμματά τους και έβαζαν τις βάσεις για κάποιο μελλοντικό, διακριτικό φλερτ ή ειδύλλιο.

Ιδιαίτερα, οι Γιαννιώτες χαίρονταν τις ονομαστικές γιορτές.Οι επισκέψεις συνεχείς , σε στολισμένα σπίτια με ωραία καθαρά τραπεζομάντηλα, με γλυκά στην πόρτα.( το μελιτζανάκι του Άι- Δημήτρη, το κίτρο του Άι- Βασίλη , το νεράντζι, η δακτυλήθρα του Ευαγγελισμού, οι κουραμπιέδες, τα σιροπιαστά , μπακλαβάδες, μελομακάρονα, κανταΐφια.



Όλα αυτά συνοδευόταν με το κρασί και το τσίπουρο, που ήταν ποτά για τους άντρες , ενώ για τις γυναίκες προορίζονταν τα διάφορα ηδύποτα(λικέρ)

Διασκέδαζαν οι γιαννιώτες, που τους άρεσαν ιδιαίτερα οι γιορτές , οι συναντήσεις για καφέ ή για φαγητό, τα πανηγύρια όπου έσερναν τους <<κυκλόσυρτους χορούς>>, αναβιώνοντας την παράδοση.

Ειδικότερα τα ήθη και έθιμα για τις διάφορες εποχές του χρόνου ήταν πολλά και προκαλούσαν την ευχαρίστηση όσο στους ντόπιους, όσο και στους επισκέπτες της όμορφης πόλης μας.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ-ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ –ΦΩΤΑ

Τα Χριστούγεννα όλοι σχεδόν κρατούσαν τη Σαρακοστή, δηλαδή νήστευαν , δεν έτρωγαν κρέας, τυρί, ψάρι, αυγά και καρτερούσαν να έρθει η άγια μέρα της γέννησης του Χριστού , για να φάνε και να διασκεδάσουν όλοι μαζί.

Την παραμονή των Χριστουγέννων έφτιαχναν τον πατσά και τις τηγανόπλακες ,έψηναν τα σπάργανα του Χριστού,για να τιμήσουν τη γέννηση του Θείου Βρέφους.



Την ημέρα, μετά την εκκλησία έπαυε η νηστεία και όλες οι οικογένειες , καθισμένες στο τραπέζι, γεύονταν όλα τα εδέσματα που είχαν ετοιμάσει οι νοικοκυρές..Μάλιστα, δεν πήγαιναν την ίδια μέρα επισκέψεις στους Χρήστηδες, για να είναι μαζί με τις οικογένειές τους.

Την Πρωτοχρονιά , την Παραμονή, τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα με τις μελωδικές φωνούλες τους. Οι πόρτες των σπιτιών άνοιγαν και τα παιδιά μπαίνοντας στο χαγιάτι

Τραγουδούσαν, ενώ οι νοικοκύρηδες του σπιτιού έδιναν φιλοδωρήματα, γλυκά, ξηρούς καρπούς.



Παράλληλα, οι γιαννιώτες συγυρίζουν τα σπίτια τους για να τα βρει καθαρά ο Αι-Βασίλης και έψηναν τα γευστικά φαγητά , με προεξέχουσα την κρεατόπιτα που έβαζαν το φλουρί για να το βρει ο τυχερός της χρονιάς.

Το βράδυ της παραμονής έστρωναν το τραπεζομάντηλο και πάνω του τα διαλεχτά φαγητά και όλοι κάθονταν στη θέση τους. Κοντά στα μεσάνυχτα έσβηναν όλα τα φώτα, για να μπει ο καινούργιος χρόνος και να αρχίσουν οι ευχές και τα φιλιά για μια ευτυχισμλενη καινούργια χρονιά. Στη συνέχεια , αφού είχε κοπεί η βασιλόπιτα και είχε βρεθεί το φλουρί, ορισμένοι άκουγαν μουσική και χόρευαν, άλλοι πάλι έπαιζαν χαρτιά (τριανταμία) μέχρι τις πρωινές ώρες.

Αρκετοί ήταν εκείνοι που το πρωί της πρωτοχρονιάς , πήγαιναν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία και τον Αγιασμό.



Μεγάλη σημασία έδιναν στο ποδαρικό στο σπίτι τους , γι αυτό φρόντιζαν το άτομο που θα έρθει πρώτο να ήταν καλός και τυχερός άνθρωπος .

Μια άλλη συνήθεια που είχαν οι παλιοί γιαννιώτες , ήταν να ανταλλάσουν ευχές και δώρα , ενώ έστελναν γλυκά και ζαχαρωτά σε φίλους και συγγενείς που τα έφτιαχναν μόνοι τους για το καλό της χρονιάς. Έτσι περνούσαν ένα μέρος της ημέρας της πρωτοχρονιάς με ανθρώπινη ζεστασιά, τραγούδια και ιστορίες γι αυτή την μεγάλη μέρα.

Πίστευαν ακόμα ότι τρώγοντας μέλι την Αρχιχρονιά, η χρονιά αυτή θα ήταν καλή και γλυκιά ….Ακόμα έβραζαν σιτάρι που φούσκωνε, έσκαγε, αυγάταινε, με την ευχή να αυγαταίνουν πάντα τα αγαθά της οικογένειας. το βρασμένο σιτάρι πρόσθεταν μέλι, ζάχαρη, κανέλα, γαρύφαλλα και ψιλοκομμένα καρύδια, ώστε να είναι γλυκό και μυρωδάτο για την καλή χρονιά. Μετά έσπαγαν για γούρι το ρόδι κάπου μακριά και ακουγόταν αυτό το χαρακτηριστικό τραγούδι (μελοποιημένο ποίημα)κάποιων κανταδόρων για τη λίμνη και τις όμορφες περασμένες αναμνήσεις:

<<Ώ λίμνη, στα γλαυκά σου νερά,



Πόσα όνειρα παιδιάστικα λουσμένα

Αχ! Πώς ροδογελούν τα περασμένα

Στης μνήμης τα γιγάντια φτερά

Μα, όταν γροικώ νεκρά τα περασμένα

Πώς νιώθω να δακρύζει τη λίμνη

Ωιμένα

Της φαντασίας το βλέμμα εκστατικό..>>.

Ακολουθούν τα φώτα ή θεοφάνεια , η τελευταία γιορτή του εορταστικού δωδεκαήμερου που γιορτάζονταν με ευλάβεια στη μικρή μας πόλη. Οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σπίτια για να έρθει ο παπάς να αγιάσει με το σταυρό και την αγιαστούρα στο χέρι, ενώ ακλουθούσε ένα παιδί που κρατούσε στο χέρι ένα χάλκινο κατσαρολάκι μέσα στο οποίο ήταν το αγιασμένο νερό , για να ραντίσουν τα άτομα και το σπίτι και να απομακρυνθεί κάθε κακό , κυρίως οι καλικάτζαροι που πιστεύαμε ότι θα άφηναν την πόλη , μόλις αγιάζονταν τα νερά.

Οι μεγάλοι, πολλές φορές μας τρόμαζαν λέγοντας γι’ αυτά τα μικρά, πολύ άσχημα πλάσματα που ζουν όλο το χρόνο στα σπλάχνα της γης , που τρώνε με τα δόντια τους το στύλο που στηρίζει τον κόσμο και προσπαθούν από κάποια πόρτα, παράθυρο ή καμινάδα να μπούν στα σπίτια και να μαγαρίσουν ό,τι βρουν .

Αυτή την πατρίδα, όπως αναφέρει και στο βιβλίο του <<Ιστορίες από τα παλιά Γιάννενα>>, ο Δ. Κοράκης



<<οι παλιοί γιαννιώτες λούζονταν και πλένονταν τα βράδια μέσα στο σπίτι και δεν πετούσαν τα νερά έξω στις αυλές ή στο δρόμο , γιατί πίστευαν ότι διαφορετικά οι καλικάτζαροι θα τους έπαιρναν τη λαλιά>>

Το πρωί οι καλικάτζαροι τρέπονταν σε φυγή ,όταν αντίκριζαν το σταυρό του παπά που αγιάζει τα νερά και τραγουδούσαν γεμάτοι τρόμο

Φεύγετε να φύγουμε

Γιατί έρχεται ο τουρλόπαπας

με την αγιαστούρα του

και με τα βρεχτούρια του

και θα αγιάσει και θα μας μαγαρίσει!

Οι κάτοικοι έπαιρναν στη λειτουργία το αγιασμένο νερό και το έφερναν στο σπίτι για να αγιαστούν. Παράλληλα στη λίμνη ρίχνονταν ο Σταυρός , ενώ οι κολυμβητές αγωνιζόταν ποιος θα

έπαιρνε τον Ευλογημένο Σταυρό.

Ιδιαίτερα , στο νησί της λίμνης , οι κάτοικοι κρατούσαν μεγάλα εικονίσματα από την εκκλησία που έδιναν έναν άλλο χαρακτήρα την ώρα αυτή.



Στη συνέχεια , στην πόλη , η λιτανεία συνεχίζονταν και οι προσκυνητές , επέστρεφαν στο ναό του Αγίου Νικολάου Αγοράς κι εκείνος που είχε αξιωθεί να πάρει το Σταυρό , τοποθετώντας τον σε ένα δίσκο , γύριζε όλη την πόλη , για να ρίξουν οι κάτοικοι τον οβολό τους.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ

ΤΡΙΩΔΙΟ

Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου , μέχρι και του Μ. Σαββάτου. Περιλαμβάνει ιερά ποιήματα από τον 5ο ως τον 15ο αιώνα. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη στην ελληνική γλώσσα το 1522 μ.Χ.

ΑΠΟΚΡΙΑ

Αποκριά ετυμολογικά σημαίνει μακριά από το κρέας. (εκκλησιαστικά) Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για βιώσει το Θείο Πάθος και τηνανάσταση του Σωτήρα Χριστού..

Περιλαμβάνει τις τρεις εβδομάδες πριν από την Μεγάλη Σαρακοστή, που μας ανοίγει τοΤριώδιο. Η περίοδος αυτή προσδιορίζεται από τις Κυριακές του «Τελώνου και Φαρισαίου»,του «Ασώτου», των «Απόκρεω» και της «Τυρινής». Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά από την Καθαρά Δευτέρα.

Αποκριά (λαογραφικά) Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου» πουείναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του«μασκαρέματος».



Για την προέλευσή του υπάρχουν πολλές εκδοχές: Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων. Ίσως και από την μεταφορά των Καλανδών, πάλι, των Ρωμαίων από την αρχή του έτους στην αρχή της Άνοιξης. Αλλά, είναι πιθανόν, και από τη συγχώνευση εθίμων που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης.

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΑΣ

Ανοίγει το Τριώδιο. Σε πολλά χωριά μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, με τοάνοιγμα του Τριωδίου ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα χοιροσφάγια. (η εβδομάδα αυτή και ονομαζόταν σφαγαριά).

Το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν την περίοδο των Απόκρεω, την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, την σφαγαριά. Ήταν γιορτή για όλο το χωριό. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν φιλικές συντροφιές και έσφαζαν «χαλάγαν» με τη σειρά τα χοιρινά τους.

Ένα καλό γουρούνι για «χοιροσφαγή» έφτανε τις 100 με 150 κιλά. Πρώτη μέρα

Ένα επιδέξιος σφαγέας έσφαζε το γουρούνι. Η σφαγή γινόταν με μαχαίρι ή με όπλο(δίκανο).

Τη δεύτερη μέρα ετοίμαζαν την «οματιά» (αιματιά)Έπαιρναν τα χοντρά έντερα, σε μήκος 60 έως 80 εκ. τα έπλεναν καλά. Τα γέμιζαν με μισοβρασμένο σιτάρι, σταφίδες, πορτοκαλόφλουδες, μυρωδικά και μπαχαρικά. Τα έβαζαν σε ταψιά με λίπος από την μαδημένη κοιλιά «σγόρτσα» και την έψηναν στο φούρνο. Ήταν νόστιμη. Τρώγονταν ζεστή ή κρύα.

Από την ψημένη «οματιά» έστελναν και στις οικογένειες που δεν είχαν , ή δεν έσφαξαν το δικό τους χοιρινό.

Μια επιπλέον γαστρονομική απόλαυση της «σφαγαριά», ήτανε τα ποδομούτσουνα πουέκαναν την πηχτή και τα λουκάνικα. (Τρώγονταν ψητά ή έμπαιναν στο παστό πουετοιμαζόταν την Τσικνοπέμπτη).

Μετά ακολουθούσε το «ξεφόρτιασμα» (μετά το γδάρσιμο «ξεφόρτιαζαν» το σφαχτό, δηλ.αφαιρούσαν το στρώμα λίπους που είχε στη ράχη). Με το «ξεφόρτιασμα» κομμάτιαζαν το κρέας, διάλεγαν το καλό για το «παστό», το



αλάτιζαν, έριχναν ρίγανη και το άφηναν μερικές μέρες «να το πιάσει το αλάτι».

Την «Τσικνοπέφτη» ήταν η μέρα που ετοίμαζαν το «παστό». Έβραζαν το λίπος με λίγονερό, ραντίζοντάς το συγχρόνως με νερό. Το σούρωναν στη συνέχεια. Αυτή ήταν η«γουρναλοιφή». Φυλαγόταν σε δοχεία (πήλινα). Χρησιμοποιούνταν ως φαγητό για όλη τη χρονιά.Με αυτό φίλευαν και τους ξένους. Ονομαστό φαγητό από «παστό» ήταν οι«καγιανάδες»- οι «αλιμοκαγιανάδες», με κρεμύδι κι αυγά.

Enlarge this image

ΟΙ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΑ ΠΑΛΙΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ

http://delicieuses.forumotion.net/t1465-topic



Ιδιαίτερα, γιορτάζονταν στα Γιάννενα οι Απόκριες , οι οποίες είναι συνδυασμός Διονυσιακών και τοπικών εθίμων, που συνοδεύονταν από ξεφάντωμα ,με κεντρικό στοιχείο τις μεταμφιέσεις που σκοπό είχαν κατά κύριο λόγο να διασκεδάσουν και να τονίσουν το παραδοσιακό χρώμα κάθε περιοχής

Διαφορετική ωστόσο όμως ήταν η θέση της Εκκλησίας που θεωρεί τη γιορτή της αποκριάς ως την απαρχή της Νηστείας των πιστών ,για να δεχτούν με καθαρό σώμα και ψυχή τις αγίες ημέρες του Πάσχα. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η λέξη καρναβάλι, σημαίνει αποχή από το κρέας , όπως ακριβώς είναι η ερμηνεία της λέξης από τα ιταλικά.

Για εμάς , Αποκριά λέγεται και όλη η περίοδος του Τριωδίου , δηλαδή από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι την καθαρά Δευτέρα , με χαρακτηριστικές ημέρες την Τσικνοπέμπτη, την Κυριακή της Τυρινής και την Κυριακή της Κρεατινής.

Τα έθιμα κατά την περίοδο αυτή ήταν ενδιαφέροντα και στην πόλη μας , όπως αναφέρει και ο Σύλλογος των Παλιών Γιαννιωτών στο βιβλίο <<Ιστορίες από τα Γιάννενα που έφυγαν.>>

<<Στα σπίτια οι νοικοκυρές τσίκνωναν τις κατσαρόλες από την τσικνοπέμπτη της κρεατινής γιατί κάθε σπίτι εκείνη την ημέρα θα είχε κρέας ψητό ,χοιρινό ή πρόβειο.

Την εβδομάδα της Τυρινής έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα όπως αυγά, ψάρια, ενώ , η εβδομάδα αυτή ονομάζονταν και λευκή εβδομάδα.

Οι διασκεδάσεις που ακολουθούσαν ήταν πολλές και συνδύαζαν τις όμορφες στολές , τα γανώματα των προσώπων , με τα ωραία , κυρίως, σκιωπτικά τραγούδια



Γέμιζαν οι δρόμοι από μπουλούκια μασκαρεμένων που σκορπούσαν το κέφι .Οι ετοιμασίες άρχιζαν από νωρίς κυρίως για τα κουστούμια που θα αγόραζαν - τα οποία τις περισσότερες φορές , ήταν αυτοσχέδιες στολές με σεντόνια και με υφάσματα έντονου χρωματισμού , για να προκαλούν την εντύπωση. Παράλληλα, πολύχρωμα καπέλα και μάσκες συμπλήρωναν την εμφάνιση της παρέας η οποία ξεχύνονταν χαρούμενα στους δρόμους της πόλης αναβιώνοντας τις διονυσιακές παρέες και τα σκωπτικά τραγούδια. Το αντάμωμα, συνήθως γινόταν στο Άλσος και από εκεί η συντροφιά των μασκαράδων ξεχύνονταν σε ολόκληρη την πόλη..Γέμιζαν οι δρόμοι από μπουλούκια μασκαρεμένων που σκορπούσαν το κέφι, ενώ οι επισκέψεις σε συγγενείς και φιλικά πρόσωπα έδιναν και έπαιρναν. Γλυκά, κρασί ,πίτες , μεζέδες καταναλώνονταν σε ένα πανδαιμόνιο χορών και ακουσμάτων με κύρια όργανα το ακορντεόν, την κιθάρα, το μαντολίνο

Την Κυριακή της Τυρινής, οι εκδηλώσεις γίνονταν πιο οργανωμένες , με κύριο χαρακτηριστικό το Γαϊτανάκι συνοδευόμενο από τη μουσική απόκρουση της μπάντας

Το γαϊτανάκι αποτελείτο από ένα ψηλό κοντάρι που στην κορυφή είχε ένα δίσκο μεταλλικό στερεωμένο, στις άκρες του οποίου ήταν δεμένες πολύχρωμες κορδέλες , μήκους τεσσάρων μέτρων περίπου ,που τις κρατούσαν ανάλογα κορίτσια , ενώ το κεντρικό



κοντάρι το κρατούσε ένας νέος γεροδεμένος ντυμένος τσολιάς. Εκείνη τη στιγμή η μουσική

παιάνιζε το τραγούδι:

<<Γαϊτανάκι έχω στο πλεχτρί

και τσόχα για το πάφτη

και αδελφό στην ξενιτιά

που καρτερώ για να’ ρθει

Γαϊτανάκι μου πλεγμένο

Στην ανέμη τυλιγμένο>>

Πολλές φορές οι κοπέλες λυγερές , ντυμένες μαζορέτες χόρευαν στην κεντρική πλατεία και κεντρικό πρόσωπο περιφερόταν ανάμεσά τους , ο βλάχος με το χάρτινο αλογάκι που το καβαλίκευε ανάποδα παίζοντας με την αλογοουρά !Ο χαρτοπόλεμος και οι σερπατίνες εκτοξευόταν άφθονες , σε ένα πανδαιμόνιο κεφιού και χαράς.



Το βράδυ της Κυριακής των Απόκρεω οι χαρακτηριστικές τζαμάλες σε κάθε γειτονιά στήνονταν με χοντρά κούτσουρα

Ακολουθούσε η παραδοσιακή φασολάδα και οι παραδοσιακοί χοροί. Στις πιο οργανωμένες και μεγάλες φωτιές χόρευαν και μερικά αποκριάτικα σατιρικά τραγούδια τα οποία τραγούδαγαν οι διοργανωτές της κάθε τζαμάλας μαζί με τη συμμετοχή του κόσμου ο οποίος διασκέδαζε μέχρι το πρωί.



Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε το τραγούδι του μπάρμπα-Μίχου που σατίριζε έναν τύπο Εβραίου:

<<θα πανντρέψουμε τη Ρεβέκα

Και θα πάρει τον Μουρδουχάι χάι Αντονάι

Και ου Μουρδουχάι είναι καλός

Είναι άντρας ζηλευτός ΄

Έχ’ λιανή λιανή τη μεσ’

Τρέμ’ Αυγερινός να πέσ’

Τα ποδάρια ναρμανίτσις

Κι τα χέρια σαν αγγαλίτσις>>

Άλλωστε στη μικρή μας πόλη η εβραϊκή κοινότηταζούσε κοντά στην ελληνική.

Τα ήθη και έθιμα γινόταν κοινά, ταυτίζονταν ,έστω κι αν οι ονομασίες ήταν διαφορετικές. Για παράδειγμα το <<πουρέμ>> γιορτή των Εβραίων, για να τιμήσουν την ημέρα της σωτηρίας των εβραίων της Περσίας από το μίσος του Αμάν, είχε αυτή η ημέρα μια ατμόσφαιρα καρναβαλιού. Οι μασκαρεμένοι , σκαρφαλωμένοι σε αμάξια, τριγυρναγανε στους δρόμους πετώντας κομφετί και σερπατίνες ,ενώ οι καραμούζες χαρούμενα ηχούν. Ακολουθούσε ο χορός του<<πουρίμ>>, το μπαλ μασκέ στη μεγάλη αίθουσα του σχολείου που στολισμένη γιορτινά , αντηχεί από τα γέλια και τα τραγούδια των παιδιών και τη μουσική ππου παίζει η ορχήστρα , όπως αναφέρει και στο ποίημά του ο Γιωσέφ Ελιγιά.

<<Πουρίμ απόψε!ω της φαιδρής

Γιορτής τρανό ξεφάντωμα

Φως στην ψυχή κι ένα χαμόγελο σ’ όλων τα χείλη

Πουρίμ απόψε !διάπλατα οι Συναγωγές ανοίγουνε

Τις αγκαλιές των στα σπίτια τέκνα του

Αρχαίου λαού μας απ’ τη λευκή περγαμηνή

Διαβάζουν με κατάνυξη



Του Μαρδοχαίου και της Εσθήρ τους θριάμβους στον αιώνα.>>

Το φαγοπότι της αποκριάς τελείωνε στις 12 η ώρα το βράδυ της Τυρινής και σ’ όλα τα σπίτια έκαναν τη χάψα δηλαδή έβραζαν αυγά σφιχτά που τα έδεναν σε ένα σπάγγο λεπτό ο οποίος δένονταν στον πλάστη (ξύλο για άνοιγμα φύλλου) και τα περιέφεραν από στόμα σε στόμα . Εκείνος που άρπαζε το αυγό ήταν νικητής και το παιχνίδι τελείωνε με γέλια και χειροκροτήματα.

Την καθαρά Δευτέρα οι νοικοκυρές έπλεναν όλα τα κατσαρολικά, τα γυάλιζαν ,για να φύγουν οι λίγδες της Αποκριάς και να είναι καθαρά για την παρασκευή του νηστίσιμου φαγητού μέχρι τις μέρες του Πάσχα.

Όλες αυτές οι μέρες ήταν ευκαιρία για τους κατοίκους να ανασάνουν, να διασκεδάσουν, να ξεφύγουν από τις έγνοιες και την καθημερινότητα.

Σήμερα , όμως ,η γραφικότητα αυτή έχει περιοριστεί .Συνεχίζονται λίγο-πολύ αυτά τα έθιμα , με κύριο στοιχείο το άναμμα της τζαμάλας, όμως το κέφι και η χαρά είναι περιορισμένα .Απλή παρακολούθηση και περιφορά από φωτιά σε φωτιά στις διάφορες συνοικίες της πόλης, χωρίς πολλές φορές τον ενθουσιασμό και την πρωτοτυπία εκείνων των ημερών.

Τέλος έχουμε τα έθιμα της καθαρής Δευτέρας:

Καθαρά Δευτέρα: Τα ήθη και τα έθιμα σε όλη την Ελλάδα!

Τα Κούλουμα μπορεί να έχουν ρίζες στην Αθήνα, ωστόσο οι εορτασμοί γίνονται

σε όλη την Ελλάδα.



Στα περισσότερα ελληνικά νοικοκυριά έχει ήδη ξεκινήσει το νηστίσιμο… φαγοπότι της

Δευτέρας, από το οποίο δεν λείπουν φυσικά οι λαγάνες, ο ταραμάς, ο χαλβάς και τα

καλαμαράκια. Και επειδή, ως γνήσιοι Έλληνες, δεν χάνουμε ποτέ την αισιοδοξία μας, έχουμε

ήδη προμηθευτεί το χαρταετό που θα πετάξουμε, ενώ σε πολλές περιοχές της χώρας

πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις.

Για την ιστορία

Ετυμολογικά για την λέξη «Κούλουμα» υπάρχουν πολλές εκδοχές ως προς την προέλευση και

τη ερμηνεία. Ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαος Πολίτης, υποστηρίζει ότι η λέξη

προέρχεται από το λατινικό «cuuiulus», που σημαίνει αφθονία, αλλά και τέλος. Τα κούλουμα

εκφράζουν, δηλαδή, τον επίλογο της Αποκριάς και παράλληλα την έναρξη της περιόδου της

Σαρακοστής (σαράντα ημέρες για το Πάσχα).

Μια άλλη εξίσου πιθανή θεωρία θέλει τα κούλουμα να προέρχονται από την, επίσης λατινική,

λέξη «columna» –που σημαίνει κίονας, κολώνα– κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να

γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις «κολώνες», δηλαδή στις Στήλες του Ολυμπίου Διός,

χωρίς φυσικά να ξεχνούν να πάρουν μαζί τους το χάρτινο σύνεργο του υπαίθριου παιχνιδιού,

που τελικά επικράτησε ως έθιμο.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι από τον χριστιανικό λαό και σημαίνει πνευματική και

σωματική “κάθαρση”. Επίσης, μια άλλη εκδοχή είναι πως ονομάστηκε έτσι επειδή οι νοικοκυρές

καθάριζαν τα σκεύη τους όλη μέρα από το φαγοπότι της αποκριάς.

Έθιμα της Καθαρής Δευτέρας σε όλη την Ελλάδα

http://www.inout.gr/attachment.php?s=6e95c10edda82c7af0962b285acd94f6&attachmentid=89879&d=1363589145



Βόνιτσα: το έθιμο του «Αχυρένιου Γληγοράκη»

Ο Γληγοράκης λέγεται ότι ήταν ψαράς και απαρνήθηκε τη θάλασσα ψάχνοντας τη μοίρα του

στη στεριά. Οι σημερινοί ψαράδες της Βόνιτσας καταδικάζουν αυτήν του την πράξη και κάθε

τέτοια μέρα τον τιμωρούν. Φτιάχνοντας λοιπόν έναν αχυρένιο ψαρά, τον δένουν σ’ ένα γάιδαρο

και τον γυρνούν σε όλο το χωριό. Όσο περνά η μέρα στήνουν μεγάλο γλέντι με τραγούδι και

χορό και στη συνέχεια ρίχνουν τον καημένο τον Γληγοράκη σε μια βάρκα που φλέγεται στ’

ανοιχτά.

Ο «Βλάχικος Γάμος» της Θήβας

Το έθιμο αυτό χρονολογείται από το 1830 και έχει να κάνει με τα προξενιά που γίνονταν τότε.

Σήμερα πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης

η οποία στην πραγματικότητα είναι άνδρας! Παράλληλα όλοι οι παρευρισκόμενοι γιορτάζουν τα

Κούλουμα με σατιρικά τραγούδια και πολύ χορό.

Το έθιμο του «Αγά» στα Μεστά της Χίου

Το έθιμο του Αγά έχει ρίζες από την Τουρκοκρατία και μέχρι σήμερα είναι το ίδιο διασκεδαστικό

την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας. Ο Αγάς εισβάλει στο χωριό με τη συνοδεία του και παίρνει

θέση στην κεντρική πλατεία. Εκεί μαζεύεται ο κόσμος όπου “δικάζεται” για διάφορα

παραπτώματα που του καταλογίζονται και πληρώνει το ανάλογο πρόστιμο! Από αυτή τη

διαδικασία δε γλιτώνει κανείς από τους παρευρισκόμενους. Τα χρήματα που μαζεύονται από τα

υποτιθέμενα πρόστιμα καταλήγουν στο ταμείο του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού. Ένα

πρωτότυπο έθιμο με πολύ χιούμορ και κοινωφελές έργο παράλληλα.

Τα Κούλουμα στη Βόρεια Ελλάδα

Ξάνθη



Στη Σταυρούπολη της Ξάνθης, θα τελεστεί και φέτος, στις 12 το μεσημέρι, το έθιμο της

καμήλας, στην κεντρική πλατεία του οικισμού. Κατά την τέλεση του δρώμενου, συμμετέχουν οι

κάτοικοι, μαζί με τους επισκέπτες, μεταμφιεσμένοι κάνοντας διάφορους ήχους και

μουτζουρώνοντας ο ένας τον άλλο, σε μια παρέλαση χρωμάτων και χαράς, με οδηγό ένα

ομοίωμα καμήλας κι έναν ενήλικο να παριστάνει τον καμηλιέρη Άραβα. Στο τέλος της πομπής

μοιράζονται στους παρευρισκόμενους δωρεάν νηστίσιμα εδέσματα και άφθονο κρασί. Από τις 9

το πρωί, στα δημοτικά διαμερίσματα Γαλάνης, Ολβίου, Αβάτου, Ερασμίου και Μαγγάνων, του

δήμου Τοπείρου Ξάνθης, μετά την παρέλαση των καρναβαλιστών, θα προσφερθεί η

παραδοσιακή φασολάδα, μαγειρεμένη σε τεράστια καζάνια από τις γυναίκες των οικισμών και

χειροποίητη λαγάνα σε παραδοσιακούς, υπαίθριους φούρνους.

Μία ώρα αργότερα, στην κεντρική πλατεία Λεύκης Ξάνθης θα στηθεί ένα παραδοσιακό γλέντι

με νόστιμη φασολάδα, ρεβιθάδα και άλλα εκλεκτά νηστίσιμα εδέσματα. Στα ‘Αβδηρα της

Ξάνθης θα ζωντανέψουν, στις 11:30 το πρωί, παραδοσιακά έθιμα- “γάμοι”, “μουντζούρηδες “-

ενώ θα παρουσιαστούν σατιρικά θέματα. Μετά το τέλος της παρέλασης, το κοινό θα μπορεί να

απολαύσει νηστίσιμα εδέσματα, που θα προσφέρονται στα στέκια των Θρακιωτών, Ποντίων,

Σαρακατσάνων και Μικρασιατών, με ανάλογη μουσική.

Δράμα

Στις 3 το μεσημέρι, στο δημοτικό διαμέρισμα Χωριστής του δήμου Καλαμπακίου Δράμας,

διοργανώνεται μεγάλη καρναβαλική παρέλαση. Το σύνθημα της φετινής παρέλασης είναι: “Να

μην λείπει κανείς !”.

Νάουσα

Στην πόλη της Νάουσας και την Καθαρά Δευτέρα θα κυκλοφορούν ελεύθερα τα μπουλούκια

χωρίς το προσωπείο, παρασύροντας τους επισκέπτες σε ένα ξέφρενο γλέντι. Ωστόσο, σε γύρω

περιοχές του δήμου Νάουσας (περιοχή “Ρουντίνα”, Ανθέμια, περιοχή “Ροδινα” Αγγελοχωρίου,

πλατεία Καρατάσου και Γιαννακοχώρι) θα στηθούν από τις 10 το πρωί ένα σωρό εκδηλώσεις

όπου κάτοικοι και επισκέπτες θα μπορούν να πετάξουν χαρταετούς και να απολαύσουν τα

τοπικά εδέσματα.



Κοζάνη

Στην Κοζάνη, ο δήμος θα προσφέρει νηστίσιμα εδέσματα και χαρταετούς στο πάρκο

Αγ.Δημητρίου από τις 3 το μεσημέρι, ενώ στα Γρεβενά στις 11 το πρωί θα γιορτάσουν οι

κάτοικοι και οι επισκέπτες τα κούλουμα στην πλατεία Ελευθερίας με χάλκινους ήχους.

Θεσσαλονίκη

Στην κεντρική πλατεία του Σοχού, στο νομό Θεσσαλονίκης, από το πρωί της Καθαρά Δευτέρας

θα ξεκινήσουν οι εκδηλώσεις. Την αρχή θα κάνουν τα μουσικοχορευτικά συγκροτήματα, ενώ

στις 2 το μεσημέρι θα εμφανιστούν οι “Κουδουνοφόροι” για να ξεσηκώσουν τους επισκέπτες.

Πιερία

Στη Λεπτοκαρυά του νομού Πιερίας, από τις 10:30 το πρωί, θα πραγματοποιηθούν εκδηλώσεις

για τα Κούλουμα, ενώ στις 3 το μεσημέρι θα γίνει η παρέλαση των καρναβαλιστών.

Σαρακοστιανά εδέσματα θα μοιραστούν, επίσης, στον Πλαταμώνα, το Λιτόχωρο, τη Σκοτίνα,

τον Παντελεήμονα και τους Πόρους του νομού Πιερίας, ενώ για τις 6 το απόγευμα, στην πλατεία

του Δίου, έχει προγραμματιστεί διαγωνισμός αερόστατου.

Πέλλα

Στην πόλη της Σκύδρας, στην Πέλλα, από τις 10:30 το πρωί στην πλατεία Δημοκρατίας, ο

δήμος θα μοιράσει φασολάδα, λαγάνα, άφθονο κρασί στους επισκέπτες, οι οποίοι θα

χορέψουν με μουσική από τα τοπικά συγκροτήματα.

Θάσος

Στην Παναγιά Θάσου διοργανώνονται λαογραφικές και διονυσιακές εκδηλώσεις. Οι κάτοικοι

τιμούν τον αρχαίο θεό Διόνυσο, με ποικίλες εκδηλώσεις, παρέλαση αρμάτων, παραδοσιακούς

χορούς και τραγούδια.



Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ

Την Άνοιξη , η πόλη αλλάζει όψη μετά από η βαρυχειμωνιά .Οι κήποι ήταν πια γεμάτοι από ροδιές, αχλαδιές, κυδωνιές βυσσινιές, κερασιές, καρποί που έτρεφαν τις φαμίλιες κάθε εποχή κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου. το φθινόπωρο, για παράδειγμα έκοβαν οι γιαννιώτισσες τα μυρωδάτα κυδώνια και τα κρεμούσαν στο ταβάνι. Ήταν το χειμωνιάτικο φρούτο της οικογένειας.

Την Άνοιξη, συνήθιζαν να φυτεύουν μυρωδάτα τριαντάφυλλα και από αυτά έβγαζαν ροδόνερο ( το γκιουλς), όπως το έλεγαν. Για να βγει το ροδόνερο είχαν ένα χάλκινο νταβά. Άπλωναν εκεί ένα δίχτυ , και από πάνω ένα καθαρό άσπρο, λεπτό φακιόλι. Σ’ αυτό τοποθετούσαν λευκά, καθαρά χαρτιά σε μέτριο πάχος. Δίπλα υπήρχε ένας τενεκές γαλβανισμένος, όπου επάνω, στο τενεκεδένιο κάλυμμά του έριχναν με τη μασιά κάρβουνα αναμμένα. Το υλικό πήγαινε σ’ ένα μεγαλύτερο νταβά που ήταν κρύος. Έτσι εψύχετο ο ατμός και υγροποιείτο. Από την υγροποίηση αυτή έβγαινε σε μπουκάλια που σφραγιζόταν καλά και στη συνέχεια έμεναν εκτεθειμένα στον ήλιο. Έτσι το ροδόνερο ήταν έτοιμο για χρήση.

Την Άνοιξη γιορτάζεται και η 25η Μαρτίου με επισημότητα. Βλέπετε ήταν διπλή γιορτή , χριστιανική και εθνική συνάμα. Στη Μητρόπολη Ιωαννίνων ετελείτο η θεία λειτουργία με πατριωτισμό, ενθουσιασμό και έξαρση. Ο ευαγγελισμός , η 25η Μαρτίου σαν γιορτή της παλιγγενεσίας είχε έναν μήνα προετοιμασία. Θεατρικά έργα ,ποιήματα, άσματα. Την αυγή της ημέρας αχολογούσε η πόλη από κανονιοβολισμούς. Εικοσιμία κανονιές και ο καπνός με την αντάρα έφτανε ως τα μεσούρανα. Ακολουθούσε η εντυπωσιακή παρέλαση , ενώ το βράδυ άρχιζε η λαμπαδοφορία. Μονάδες στρατιωτικές με αυτοσχέδιους πυρσούς γύριζαν



σε όλη την πόλη διαλαλώντας την πίστη στην πατρίδα και τη διαφύλαξη των αξιών της φυλής μας.

Στην πλαγιά του βουνού <<Μιτσικέλι>> απλωνόταν αφίσα με πύρινα γράμματα:<<Ζήτω η 25η Μαρτίου 1821>>, το ορόσημο της Λευτεριάς.

Οι παλιοί συνήθιζαν να πιστεύουν ότι έπρεπε να μπουμπουνίζει την ημέρα του Ευαγγελισμού , για να φύγουν τα φίδια, όπως αναφέρει στο βιβλίο της <<Παλιά Γιάννενα>> η Παναγούλα Μπακόλα. Συγχρόνως τα παιδιά χτυπούσαν ντενεκέδες και τραγουδούσαν <<Φευγάτε φίδια ,γκοστερίτσα, γιατί έρχεται ο Βαγγελισμός.>>. Έτσι φεύγανε τα ερπετά και όλοι μένανε ήσυχοι από τα βλαβερά αυτά ερπετά. Η γιορτή έκλεινε με το έθιμο των κροτίδων –βεγγαλικών στην πλατεία , για να τιμηθεί η μεγάλη μέρα.

ΠΑΣΧΑ

Στην εποχή της Άνοιξης συνέπιπτε και η γιορτή του Πάσχα. Κοντά στο Πάσχα οι νοικοκυρές Έκαναν την καθαριότητα των σπιτιών, έδιναν τα χάλκινα σκεύη για γαλβάνωμα, έβαφαν με ασβέστες τους μαντρότοιχους , τα χαγιάτια , τα μαγειριά.

Οι χωρικοί έφερναν τα μυρωδικά και τη δάφνη που πολλοί δώριζαν στην εκκλησία της γειτονιάς για το καλό του σπιτιού τους.

Του Λαζάρου ξυπνούσε η γειτονιά από τα χαρακτηριστικά λυπητερά τραγούδια αρχίζοντας με το <<ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια.>>

Αυτόματη Σύνδεση



• Πασχαλινά έθιμα στην ΕΛΛΑΔΑ

Ο Λάζαρος

Το "Λαζαροσάββατο", το Σάββατο δηλαδή πριν από τη Μεγάλη Βδομάδα,ο λαός γιορτάζει την πρώτη Λαμπρή, την "Έγερση" του φίλου του Χριστού,του "αγέλαστου" Λάζαρου.

Αγέλαστος Λάζαρος

Ο φόβος και ο τρόμος για όσα γνώρισε στον άλλο κόσμο άφησαν

http://imageplay.net/img/m7Gbd173057/easterbasket.jpg



τόσο βαθιά σημάδια στην ψυχή του Λάζαρου που, λέει η παράδοση,μετά την Ανάσταση του δε γέλασε παρά μόνο μια φορά.Είδε κάποιον χωρικό στο παζάρι να κλέβει μια στάμνα και να φεύγει κρυφά."Βρε τον ταλαίπωρο, είπε. Για ιδές τον πώς φεύγει με το κλεμμένο σταμνί.Ξεχνάει ότι κι αυτός είναι ένα κομμάτι χώμα, όπως και το σταμνί.Το 'να χώμα κλέβει τ' άλλο. Μα δεν είναι να γελούν οι πικραμένοι;"και χαμογέλασε.Ομοίωμα του Λάζαρου Λαζαρικά

Στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας για να απεικονίσουν την Ανάσταση του Λάζαρου,να συμβολίσουν δηλαδή τη Νίκη του Χριστού απέναντι στο θάνατο,αλλά παράλληλα και για να υποδηλώσουν την ανάσταση της φύσης, έφτιαχναν ένα ομοίωμα του Λάζαρου.Την παραμονή της γιορτής ή, σε πολλά μέρη, ανήμερα την "πρώτη Λαμπρή",τα παιδιά, κρατώντας το "Λάζαρο", έκαναν τους αγερμούς τους.Γύριζαν στα σπίτια και τραγουδούσαν τα "λαζαρικά", για να διηγηθούν την ιστορία του αναστημένου φίλου του Χριστού και να πουν παινέματα στους νοικοκυραίους.Στην Ήπειρο μάλιστα, στις κτηνοτροφικές περιοχές, χτύπαγαν ταυτόχρονα και μεγαλοκούδουνα.

"Πες μας Λάζαρε τι είδεςεις τον Άδη που επήγες.Είδα φόβους, είδα τρόμους,είδα βάσανα και πόνους,δώστε μου λίγο νεράκινα ξεπλύνω το φαρμάκι,της καρδούλας μου το λέωκαι μοιρολογώ και κλαίω.Του χρόνου πάλι να 'ρθουμε,με υγεία να σας βρούμε,και ο νοικοκύρης του σπιτιούχρόνια πολλά να ζήσει,να ζήσει χρόνια εκατόκαι να τα ξεπεράσει."

Τα "λαζαρικά" από τόπο σε τόπο έχουν πολλές παραλλαγές.



Στη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία και τη Θράκη στο έθιμο έπαιρναν μέρος μόνο κορίτσια, οι "Λαζαρίνες" ή "Λαζαρίτσες", έτσι εύρισκαν την ευκαιρίανα γίνουν γνωστές και σαν υποψήφιες νύφες.

' Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγιαήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια...."

Με στεφάνια από λουλούδια στα μαλλιά και πολύχρωμες κορδέλες, οι Λαζαρίνες προαναγγέλλουν αύριο, τραγουδώντας, την ανάσταση του Λαζάρου. Είναι τα κάλαντα του Λαζάρου.

Για μια ακόμη χρονιά το λύκειο Ελληνίδων, πιστό στις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο «Λαζαρίνες». Κορίτσια μέχρι 12 ετών ντύνονται Λαζαρίνες με τοπικές ενδυμασίες και τραγουδουν τα κάλαντα του Λαζάρου σε φορείς της πόλης αλλά και στους κατοίκους της. Το χρηματικό ποσό που θα συγκεντρώσουν θα το διαθέσουν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Στην Τερπνή Σερρών την παραμονή του Λαζάρου, κορίτσια, που ονομάζονται

http://imageplay.net/img/m7Gbd173065/Lazarines2.jpg



Λαζαρίνες, μαζεύουν λουλούδια με τα οποία...στολίζουν ένα καλαθάκι. Την ημέρα της εορτής, φορώντας τοπικές ενδυμασίες και κρατώντας το καλαθάκι τους, πηγαίνουν σε όλα τα σπίτια του χωριού, τραγουδώντας τα κάλαντα του Λαζάρου…

'' Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα βάγιαήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια.

Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσαιήρθε η μάνα σου από την Πόλησου ’φερε χαρτί και κομπολόι (καλαμάρι)γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρηγράψε Λεμόνα και κυπαρίσσιοι κοτούλες σας αυγά γεννούνεδώστε μας και μας κανα αυγουλάκινα χαρούμε κι εμείς λιγάκι.

Το Λάζαρο-το Λάζαροτ’ αυγό το καλαθάκιτο καλαθάκι θέλει αυγόκι τσέπες μας κακόσες.

Εμείς εδώ δεν ήρθαμενα φάμε και να πιούμεαλλά σας αγαπήσαμεκι ήρθαμε να σας δούμε.Και του χρόνου."

Για "Λάζαρο" βαστούσαν έναν ξύλινο κόπανο για τα ρούχα, τυλιγμένο με παρδαλά κομμάτια από πανιά, ίδιο μωρό.Σε άλλα μέρη πάλι έντυναν με χτυπητά πολύχρωμα υφάσματα μια ρόκα,μια κούκλα, έναν καλαμένιο σταυρό και τα στόλιζαν με κορδέλες και λουλούδια.

Στη Σκύρο έπαιρναν την τρυπητή κουτάλα, "τη σιδεροχουλιάρα".Έβαζαν σε κάθε τρύπα και από ένα άσπροπούλι -άσπρη μαργαρίτα-ένα κόκκινο γαρίφαλο για στόμα και σχημάτιζαν το πρόσωπο.Έδεναν σταυρωτά πάνω στην κουτάλα ένα ξύλο, για να κάνουν τα χέρια,της φορούσαν και ένα πουκαμισάκι ή ένα μωρουδίστικο ρούχο και



ο "Λάζαρος" ήταν έτοιμος.

Γύριζαν τα παιδιά από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και οι νοικοκυρές τους έδιναν αυγά, λεφτά ή ό,τι άλλο είχαν. Πάντα όλοι κάτι έβρισκαν να δώσουν.

Κι όταν θέλαν για κάποιον να πούνε πως ήταν τσιγκούνης έλεγαν:"Ποτέ του αυγό δεν έδωσε, ούτε τ' αγίου Λαζάρου!"

Στα Τρίκαλα τα αυγά που συγκέντρωναν οι Λαζαρίνες, οι μητέρες τους τα έβαφαν κόκκινα και τα κρατούσαν σε ξεχωριστό μέρος. Όταν ήθελαν να περιποιηθούν έναν επισκέπτη από αυτά τα αυγά του έδιναν, του Λαζάρου.

Σε μερικά μέρη τη θέση του "Λάζαρου" έπαιρνε ένα καλάθιστολισμένο με λουλούδια και με πολύχρωμες κορδέλες.

Στην Κρήτη έκαναν έναν ξύλινο σταυρό και τον στόλιζαν με ορμαθούςαπό λεμονανθούς και αγριόχορτα με κόκκινα λουλούδια, τις μαχαιρίτσες.

Στην Κύπρο συναντάμε το έθιμο της αναπαράστασης, στην αρχαιότερη μορφή του.Ο θεός πεθαίνει στην ακμή της νιότης του και αμέσως ανασταίνεται,όπως ο Άδωνης στους αρχαίους Έλληνες.Έντυναν ένα παιδί με κίτρινα λουλούδια, έτσι ώστε ούτε το πρόσωπο του δε φαινόταν. Σε κάθε σπίτι που πήγαιναν, όταν άρχιζαν τα άλλα παιδιά να τραγουδούν, ξάπλωνε και υποκρινόταν το νεκρό, όταν όμως έλεγαν το "Λάζαρε δεύρο έξω" σηκωνόταν.

Το ίδιο έθιμο συναντάμε και στην Κω. Το παιδί που αναπαριστούσε το Λάζαρο,τυλιγμένο σε ένα σεντόνι, ήταν και αυτό στολισμένο με κίτρινα λουλούδια.Αμοιβή της παρέας για την αναπαράσταση τα αυγά για το δάσκαλο.Τα πιο μεγάλα παιδιά, οι "πρωτόσχολοι", έπαιρναν την εικόνα του Λάζαρου,την έβαζαν πάνω σε μια ειδική κατασκευή που στόλιζαν με δεντρολίβανο-ήταν, λέει, η Βηθανία, η πατρίδα του- και γύριζαν στις στάνες.Οι βοσκοί τους φίλευαν αυγά, τυριά και μυζήθρες για τις λαμπρόπιτες.

Λαζαρούδια Λαζαράκια Λαζάρηδες

Για την ψυχή του Λάζαρου οι γυναίκες ζύμωναν ανήμερα το πρωί ειδικά κουλούρια,τους "λαζάρηδες", τα "λαζαρούδια" ή και "λαζαράκια".

"Λάζαρο δεν πλάσεις, ψωμί δεν θα χορτάσεις"έλεγαν, μια και ο αναστημένος φίλος του Χριστού πίστευαν πως είχε παραγγείλει:



"Όποιος ζυμώσει και δε με πλάσει, το φαρμάκι μου να πάρει..."

Στα "λαζαράκια" έδιναν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, όπως ακριβώς παριστάνεται ο Λάζαρος στις εικόνες.Όσα παιδιά είχε η οικογένεια τόσους "λαζάρηδες" έπλαθαν και στη θέση των ματιών έβαζαν δυο γαρίφαλα.Στην Κω οι αρραβωνιασμένες θα έφτιαχναν ένα λαζαράκι σε μέγεθος μικρού παιδιού, γεμισμένο με χίλια δυο καλούδια και κεντημένο σχεδόν σαν τις κουλούρες του γάμου,για να το στείλουν στο γαμπρό.Τα "λαζαρούδια" πολλές νοικοκυρές τα γέμιζαν με αλεσμένα καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, σταφίδες, μέλι, πρόσθεταν πολλά μυρωδικά και τα παιδιά ξετρελαίνονταν να τα τρώνε ζεστά.

• Την Κυριακή των Βαΐων ,μετά τη λειτουργία τα βάγια έπαιρναν τη τιμητική τους θέση με τη χαρακτηριστική φράση: <<πουν τα βάγια σου καλέ:>>

Οι νοικοκυρές μάζευαν τα βάγια , τα έβαζαν στο εικόνισμα των σπιτιών και τα υπόλοιπα τα χρησιμοποιούσαν σε φαγητά ή όσα περίσσευαν ,τα έκαιγαν και τη στάχτη την έριχναν στα λουλούδια για να ευλογηθεί το χώμα και να δώσει γερούς καρπούς.

http://www.mirsini.gr/sre_images/sintagi_265.jpg



Τη Μεγάλη Τετάρτη ψήνονταν σε λαμαρίνες τα πασχαλινά κουλούρια. Όλες οι γειτονιές μοσχομύριζαν από τα αγνά υλικά και τη Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν τα αυγά , με ξεχωριστή θέση , το <<μεγάλο πεφτίσιο αυγό >>που γεννούσαν οι κότες ειδικά εκείνη τη μέρα.



Το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης οι κάτοικοι παρακολουθούν με κατάνυξη τη θεία λειτουργία ενώ προς το τέλος της ημέρας ακολουθούσε η Σταύρωση του Κυρίου

Που την επόμενη μέρα ολοκληρωνόταν με την αποκαθήλωση και την τοποθέτηση του άχραντος σώματος στους καταστόλιστους επιταφίους.



Η περιφορά των επιταφίων με τις ωραίες ψαλμωδίες θα συνεχίσουν το εορταστικό κλίμα τη Παρασκευή το βράδυ με τη συγκέντρωση στην κεντρική πλατεία και θα ολοκληρωθεί με κατάνυξη η λειτουργία στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου της Αγοράς.

Το Μέγα Σάββατο στις 12 το μεσημέρι θα γίνει η πρώτη Ανάσταση και το βράδυ στις διάφορες εκκλησίες θα ακουστεί το <<Χριστός Ανέστη>> το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης. Η επιστροφή στα σπίτια γινόταν με μεγάλη χαρά, με το Άγιο Φως , με την ανταλλαγή των ευχών. Ύστερα όλες οι οικογένειες κάθονταν γύρω από το Αναστάσιμο τραπέζι και έτρωγαν τη μυρωδάτη μαγειρίτσα , τσουγκρίζοντας τα κόκκινα αυγά.



Την Κυριακή του Πάσχα το γιορτινό τραπέζι ήταν δελεαστικό. Το ψημένο αρνί, τα συκωτάκια, οι γαρδούμπες, τα φρέσκια κρεμμυδάκια, το καλό σπιτικό κρασί. Όλα τα σπίτια ήταν ανοιχτά ο καθένας μπαινόβγαινε και υπήρχε το έθιμο του κεράσματος, σύμφωνα με το οποίο όλοι κερνούσαν όποιον ερχόταν στο σπίτι…

Το απόγευμα συνηθιζόταν παλιά η συγκέντρωση στο σπίτι του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου απ’ ‘όπου ξεκίναγε η πομπή για τον Άγιο Νικόλαο κοπάνων, όπου γινόταν

Η λειτουργία της δεύτερης Ανάστασης. Τότε διάβαζαν το Ευαγγέλιο σε μερικές ξένες γλώσσες .Σήμερα αυτό το έθιμο συνεχίζεται στη Μητρόπολη Ιωαννίνων, την Κυριακή του Πάσχα , ενώ δίνεται το κοκκινο αυγό από τον Δεσπότη.

ΕΘΙΜΑ ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑΣτη Ναύπακτο, το βράδυ της Μ. Παρασκευής, πλήθος κόσμου, ντόπιοι και επισκέπτες, ακολουθούν την

περιφορά του Επιταφίου, σχηματίζοντας πομπές, οι οποίες διέρχονται από το λιμάνι. Εκεί βρίσκονται

αναμμένες δάδες, ειδικά τοποθετημένες στις τάπες του Κάστρου. Στο μέσον της εισόδου του λιμανιού οι

δάδες σχηματίζουν ένα μεγάλο σταυρό, που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι συνθέτοντας μία

φαντασμαγορική εικόνα. Το έθιμο συνδυάζει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του

μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει τη τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτό.

Πελοπόννησος

Στο Λεωνίδιο, το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γεμίζει με φωτεινά αερόστατα, τα οποία ανυψώνονται

από τους πιστούς κάθε ενορίας. Τα αερόστατα άρχισαν να κατασκευάζονται στο χωριό στα τέλη του

19ου αιώνα και οι Λεωνιδιώτες συνεχίζουν να τα φτιάχνουν μέχρι σήμερα. Το έθιμο έχει τις ρίζες του σε

ντόπιους ναυτικούς που γυρίζοντας τον κόσμο, εντυπωσιάστηκαν από αντίστοιχο έθιμο ασιατικής χώρας

και στη συνέχεια το μετέφεραν στην πατρίδα τους. «Πεντακόσια περίπου αερόστατα κατασκευάζονται

κάθε Πάσχα στο χωριό από τις πέντε ενορίες. Βέβαια, κάποια από αυτά δεν καταφέρνουν να ανάψουν

και τότε ακολουθούν πειράγματα από τους άλλους ενορίτες. Το ίδιο γίνεται και αν κάποιο αερόστατο

πάρει φωτιά και καεί στον αέρα, γιατί αυτό σημαίνει ότι η κατασκευή του δεν ήταν και τόσο πετυχημένη»

εξηγεί ο κ. Μανώλης Ρεντούλης, υπεύθυνος στο γραφείο τύπου του δήμου.

Στην Καλαμάτα, αναβιώνει ένα έθιμο, που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο

διαγωνισμός των «μπουλουκιών» (ομάδες παικτών) ή αλλιώς σαϊτοπόλεμος. Σύμφωνα με το θρύλο, οι

Μεσσήνιοι χρησιμοποίησαν σαΐτες γεμάτες εκρηκτικά και αναχαίτισαν το ιππικό των Τούρκων,

τρομάζοντας τα άλογα τους και αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η νίκη σε μια μάχη δεν αποκτιέται

μόνο μέσα από την αριθμητική υπεροχή. Οι διαγωνιζόμενοι με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι

με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο, στο

γήπεδο του Μεσσηνιακού με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.



Κυκλάδες

Στην Κύθνο την Κυριακή του Πάσχα κάνουν…κούνια «Στην πλατεία του νησιού στήνεται μία κούνια,

στην οποία κουνιούνται αγόρια και κορίτσια ντυμένα με παραδοσιακές στολές. Αυτός ή αυτή που θα

κουνήσει κάποιον, δεσμεύεται ενώπιον Θεού και ανθρώπων για γάμο» αναφέρει ο αντιδήμαρχος κ.

Κωνσταντίνος Φιλιπαίος. Εκτός από το έθιμο της «Κούνιας», το βράδυ του Μ.Σαββάτου επικρατεί το

έθιμο του «συχώριου». Ολοι όσοι έχουν πεθαμένους συγγενείς φέρνουν στην εκκλησία ψητά, κρασί και

ψωμί, τα οποία έχει «διαβάσει» ο παπάς και τα προσφέρουν στους επισκέπτες και στους κατοίκους του

νησιού.

Στη Σύρο οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι γιορτάζουν συγχρόνως τις μέρες του Πάσχα. Οι Επιτάφιοι των

Καθολικών στην Ανω Σύρο ξεκινούν από τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο επιτάφιος των

Καθολικών ξεκινάει από τον Ιερό Ναό Ευαγγελιστών, οι επιτάφιοι των Ορθοδόξων, από τις ενορίες Αγίου

Νικολάου, της Κοιμήσεως και τη Μητρόπολη της Μεταμορφώσεως. Κατά την περιφορά τους

συναντώνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.

Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας, κάνει δεκαπέντε περίπου στάσεις. «Σε κάθε

στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του

Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών,

το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση. Όταν τελειώσει ο επιτάφιος τα κεριά δεν τα πετάνε αλλά

τα κρατούν και όταν έχει φουρτούνα, βρέχει ή αστράφτει, τα ανάβουν για να περάσει η κακοκαιρία»

αναφέρει η κ. Αννα Κάγκανη , πρόεδρος πολιτιστικής επιχείρησης.

Δωδεκάνησα

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας».

Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Την Μ.Πέμπτη γίνεται

αναπαράσταση του «Μυστικού Δείπνου» του Νιπτήρα σε κεντρική πλατεία της Χώρας, όπου ο

Ηγούμενος πλένει τα πόδια 12 μοναχών, όπως έκανε και ο Ιησούς με τους μαθητές του. Την Κυριακή του

Πάσχα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο

Ευαγγέλιο μπορούμε να το ακούσουμε σε επτά γλώσσες (ιταλικά, ρώσικα, γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά,

σέρβικα και αρχαία ομηρικά ελληνικά) .

Στη Χίο, ο γνωστός πλέον ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του

στην τουρκική κατοχή. Από τα αυτοσχέδια κανονάκια, που έφτιαχναν οι ενορίτες φτάσαμε στις σημερινές

αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των

ρουκετών αρχίζει αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες, τα

τελευταία χρόνια, φτάνουν στις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργούν οι ρουκέτες, όταν

εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου εντυπωσιακό. Εξαιτίας ατυχημάτων, τα τελευταία χρόνια έχουν

ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.

Επτάνησα

Στην Κέρκυρα, οι «μπότιδες» πέφτουν… βροχή. Στις 11 το πρωί του Μ. Σαββάτου όταν τελειώσει η



ακολουθία της πρώτης Ανάστασης στη Μητρόπολη και αφού τελειώσει και η περιφορά του επιταφίου του

Αγίου Σπυρίδωνα, χτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών και από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν

κατά χιλιάδες, πήλινα δοχεία γεμάτα νερό (μπότιδες) στους δρόμους, με μεγάλο κρότο. Αυτό το έθιμο έχει

τις ρίζες του στο χωρίον του Ευαγγελίου «Συ δε Κύριε Ανάστησόν με ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη

κεραμέως».

Οι Κερκυραίοι, όμως, δεν μένουν εκεί συνεχίζουν αμέσως μετά για το «Μαστέλο» (βαρέλι). Στην «Pinia»

και κάτω από την μεταλλική κουκουνάρα, που κρέμεται αναβιώνει το έθιμο της «Μαστέλας». «Στη μέση

του πεζοδρομίου τοποθετούμε ένα ξύλινο βαρέλι, στολισμένο με μυρτιές και βέρντε γεμάτο με νερό. Ο

κόσμος ρίχνει νομίσματα για ευχές στο νερό και μόλις ακουστούν οι καμπάνες τρέχουν να μπουν στο

βαρέλι. Οποιος προλάβει να μπει, παίρνει τα χρήματα, αφού έχει γίνει μουσκίδι και έχει μπουγελώσει και

όσους είναι τριγύρω» εξηγεί η κ. Ελένη Γισδάκη, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου.

«Το βράδυ του Μ. Σαββάτου γίνεται η Ανάσταση στην Ανω Πλατεία, όπου συγκεντρώνονται όλες οι

εκκλησίες της πόλης, περισσότερες από 40 και κάνουν κοινή Ανάσταση υπό τους ήχους της

Φιλαρμονικής» συμπληρώνει.

Κρήτη

Στα περισσότερα χωριά της Κρήτης, πριν την ανάσταση, όλα τα παιδιά μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε

άλλο μπορεί να καεί και τα αφήνουν στα προαύλια των εκκλησιών. Την παραμονή της Ανάστασης

σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή του τοποθετούν τον Ιούδα, ένα σκιάχτρο

κατασκευασμένο από ένα παλιό κουστούμι και την ώρα που ο παπάς λεει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν

φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα και οι καμπάνες των χωριών χτυπούν

συνεχώς..

Έτσι περνούσε η πασχαλιά με παραδοσιακά ήθη και έθιμα , που συνδέονται με την εποχή της άνοιξης .



ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΤΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Μετά το Πάσχα , ερχόταν η όμορφη πρωτομαγιά με τα λουλούδια στολισμένη. Ήταν λοιπόν η

πρωτομαγιά μια λαϊκή γιορτή των λουλουδιών με ζωή και χάρη για τους κατοίκους της πόλης μας.Την

παραμονή της γιορτής αυτής οι νέοι ετοίμαζαν τα στεφάνια για να τα κρεμάσουν στις εξώπορτες ή στα

παράθυρα με μεράκι και κέφι. Πρωί πρωί της ημέρας της πρωτομαγιάς έβλεπε το μάτι σου αράδα-

αράδα όλα τα σπίτια στολισμένα με στεφάνια από πολύχρωμα λουλούδια. Έδιναν όλα μια εξαίσια

ομορφιά ,μια χαρούμενη ατμόσφαιρα.

ΤΑ ΑΓΌΡΙΑ την παραμονή της πρωτομαγιάς μάζευαν γομαράγκαθα και τα κρεμούσαν στις πόρτες των

σπιτιών για να τα βρουν οι νοικοκυραίοι το πρωί της πρωτομαγιάς ως γούρι.

Τα σχολεία πολλές φορές πήγαιναν τα παιδιά περίπατο στις αμυγδαλιές του Γκιζά- ένα μεγάλο καφενείο

στον δρόμο προς τον Άγιο Νικόλαο Κοπάνων και στο μύλο του Σάρα ως το καφενείο του Καμπούρη,

απέναντι από τη περιοχή <<λεμονιά>>.



Όλοι προσπαθούσαν να <<πιάσουν>> τον Μάη γιατί πίστευαν ότι η τύχη θα χτυπούσε την πόρτα τους για ολόκληρη τη χρονιά.

Τα τραγούδια και οι χοροί αντηχούσαν παντού με αντίθεση τη σημερινή εποχή που η πρωτομαγιά γιορτάζεται από τους περισσότερους εντελώς διαφορετικά., χωρίς τη θαλπωρή εκείνων των ημερών.

ΓΕΝΙΚΑ ..ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ

ΑΝΟΙΞΗ-ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ(ΜΥΘΟΙ – ΣΥΜΒΟΛΑ – ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ)

Η γη όπως ξέρουμε κάνει δύο σημαντικές κινήσεις, μία περιφορά γύρω από τον ήλιο (ετήσιος κύκλος) και μία περιστροφή γύρω από τον εαυτό της (ημερήσιος κύκλος).

Ο συνδυασμός αυτών των κινήσεων είναι που δημιουργεί τις 4 εποχές.

Οι πύλες για την είσοδο της γης στις διαφορετικές εποχές, είναι... οι ισημερίες της Άνοιξης και του Φθινοπώρου και τα ηλιοστάσια του Χειμώνα και του Καλοκαιριού.

Τον ερχομό της Άνοιξης σηματοδοτεί η εαρινή ισημερία. Οι παραδόσεις λένε ότι η γη ήταν κάποτε ξαπλωμένη ότι δεν υπήρχαν οι 4 εποχές, ότι στο ένα ημισφαίριο ήταν πάντα καλοκαίρι και στο άλλο πάντα χειμώνας. Κάποια στιγμή μεταξύ Μύθου και πραγματικότητας, ο άξονας της γης καθετοποιήθηκε και από τότε ξεκίνησε η εναλλαγή των εποχών, τότε ξεκίνησε ο χρόνος να είναι κυκλικός, να υπάρχει ο θάνατος και η αναγέννηση της φύσης.

http://2.bp.blogspot.com/-iimlLohCbE0/UVmriz5kvKI/AAAAAAAAQ8E/UwSLVQOs9zw/s1600/59344232.png



Μύθοι- Σύμβολα- ΠαραδόσειςΠάντα οι γιορτές τις άνοιξης σε όλους τους πολιτισμούς ήταν γιορτές χαράς, ανανέωσης με κίνηση, με χορό, με τραγούδια. Υπάρχουν λουλούδια παντού και στολίδια στους ανθρώπους και στα σπίτια, υπάρχει πλούσιο ποτό και φαγητό και ασυγκράτητη χαρά, γιατί ένας νέος κύκλος θα ξεκινήσει.

Εξάλλου παραδοσιακά οι χοροί που χορεύονται στις γιορτές της Άνοιξης είναι κυκλικοί ή μάλλον σπειροειδείς σε έναν ρυθμό Βαλς.

Ορισμένες χώρες της Ευρώπης διατηρούν ακόμα παραδόσεις, όπου οι νέοι ενωμένοι σε μία σειρά χορεύουν στα δάση περνώντας ανάμεσα από τα δέντρα και έπειτα κατεβαίνουν στην πλατεία του χωριού και συνεχίζουν να χορεύουν σε κύκλο.

Θεοί και γιορτές της Άνοιξης

Πολλοί μύθοι της Άνοιξης σχετίζονται με τον θάνατο και την ανάσταση κάποιου θεού.

Υπάρχουν κυρίως δύο τρόποι με τους οποίους οι θεοί πεθαίνουν την άνοιξη:

1. Με διαμελισμό συνήθως σε 14 ή σε 7 κομμάτια, όπως στην περίπτωση του Διόνυσου Ζαγρέα στην Ελλάδα και του Όσιρι στην Αίγυπτο.

Ο διαμελισμός συμβολίζει την ανάγκη για εξάπλωση της πνευματικής ουσίας του θεού, αλλά και των διδασκαλιών. Ακριβώς τον ίδιο συμβολισμό συναντάμε στο μυστήριο της θείας κοινωνίας, που υπάρχει σε διάφορες θρησκείες, όπου μοιράζεται στους πιστούς κρασί και ψωμί, συμβολίζοντας το σώμα και το αίμα του θεού. Επίσης ο θάνατος του αρνιού και ο διαμελισμός του για φαγωθεί συμβολίζει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Το αρνί αποτελεί ένα κατεξοχήν μυθικό σύμβολο, με την έννοια της αθωότητας και της αγνότητας κυρίως σε πνευματικό επίπεδο, έτσι με τον διαμελισμό του επιτρέπει στους ανθρώπους την επικοινωνία με την αγνότητα αυτή.

2. Με σταύρωση ή κάρφωμα σ’ ένα δέντρο.

Ο σταυρός είναι επίσης ένα πανάρχαιο σύμβολο, που δεν έχει λείψει από καμία εποχή και κανένα λαό. Αποτελείται από δύο διασταυρωμένα ξύλα: ένα κάθετο που συμβολίζει τον πνευματικό κόσμο και ένα οριζόντιο που συμβολίζει τον υλικό κόσμο. Έτσι αποτελεί την εναρμόνιση των αντιθέτων αλλά και συμπληρωματικών στοιχείων που αποτελούν τον εκδηλωμένο κόσμο.

Το δέντρο έχει τον ίδιο συμβολισμό με τον σταυρό, εδώ το ιερό, το πνευματικό στοιχείο αντιπροσωπεύεται στα κλαδιά, που βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο του δέντρου, ενώ οι ρίζες του είναι το χθόνιο στοιχείο, ο κόσμος των νεκρών. Ο κορμός του δέντρου συμβολίζει τον εκδηλωμένο κόσμο, τον κόσμο των ανθρώπων.

Σε όλους τους πολιτισμούς υπήρχε πάντοτε ένας θεός μία θεά ή ένα ζευγάρι θεών, που χαρακτήριζαν την άνοιξη. Ήταν οι θεοί που έφερναν την γονιμότητα, την ανανέωση, την βλάστηση, την νιότη και τον έρωτα.

Στους Ρωμαίους συναντάμε τη θεά Φλώρα (ή Χλωρίδα). Η θεά της Άνοιξης έκανε τα λουλούδια να ανθίζουν και τους αγρούς να καρποφορούν. Στην αρχή του Μαΐου διοργάνωναν τα Φλωράλια, γιορτή



προς τιμήν της Θεάς, που χάριζε στους ανθρώπους και στη φύση την άνθηση, την νιότη και τον έρωτα.

Στους Φινλανδούς υπήρχε ένα θεϊκό ζευγάρι ο Ράουμ και η Ούκκο που κάθε χρόνο την άνοιξη γιόρταζαν τον ιερό τους γάμο, μετά από τον οποίο καρποφορούσαν οι αγροί. Το χειμώνα οι σκοτεινές δυνάμεις τους χώριζαν και την άνοιξη έσμιγαν ξανά.

Στην αρχαία Ελλάδα η εναλλαγή των εποχών του χρόνου σχετιζόταν με τον μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης. Ο Άδης έκλεψε την Περσεφόνη για να την κάνει σύζυγό του. Η Δήμητρα όμως μαράζωνε από την θλίψη της και έψαχνε παντού την κόρη της, μαζί της όμως μαράζωνε και η φύση, πενθούσε μαζί της. Όταν κατάλαβε ότι η Περσεφόνη είναι στον Άδη την διεκδίκησε, όμως ο Άδης δεν ήταν διατεθειμένος να την αφήσει. Έτσι ο Δίας αποφάσισε η Περσεφόνη μισό χρόνο να μένει με τον Άδη στον κάτω κόσμο (Φθινόπωρο – Χειμώνας) και μισό χρόνο να επιστρέφει στη μητέρα της στον επάνω κόσμο (Άνοιξη – Καλοκαίρι).

Το αρχαίο ελληνικό ημερολόγιο, διέφερε λίγο από το σύγχρονο, τόσο ως προς την ονομασία των μηνών όσο και ως προς τις ημερομηνίες. Οι μήνες που κατά προσέγγιση αντιστοιχούν στους δικούς μας Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο, είναι οι Ανθεστηρίων, Ελαφηβολιών και Μουνηχιών.

Στον μήνα Ανθεστηρίων τελούνταν τα Ανθεστήρια προς τιμήν του θεού Διόνυσου. Ήταν μία πολύ σημαντική γιορτή που έχει φτάσει και ως τις μέρες μας ως Αποκριές. Τα Ανθεστήρια κρατούσαν 3 μέρες και κατά την διάρκειά τους γινόταν διαγωνισμοί οινοποσίας, πομπές του αγάλματος του Διόνυσου και η αθυροστομία καθώς και οτιδήποτε τρελό είχαν την τιμητική τους, παράλληλα όμως γινόταν και παραστάσεις μυητικού θεάτρου. Συγκεκριμένα την πρώτη μέρα γιόρταζαν τα Πιθοίγια, τότε άνοιγαν όλοι τα πιθάρια τους για να δοκιμάσουν όλοι για πρώτη φορά τη νέα σοδειά. Την δεύτερη μέρα γιόρταζαν τις χοές, έτσι λέγονταν τα πήλινα δοχεία που κρατούσαν όλοι, ήταν η μέρα της πομπής του αγάλματος του Διόνυσου. Την τρίτη μέρα γιόρταζαν οι Χύτροι, μέρα αφιερωμένη στους νεκρούς, που τους τιμούσαν βράζοντας για τις ψυχές τους διάφορους σπόρους και όσπρια.

Στο μήνα Ελαφηβολιών, γιορτάζονταν και τα Αδώνια ή «οι κήποι του Άδωνι» προς τιμή του Άδωνη και της Αφροδίτης. Η γιορτή κρατούσε 2 μέρες. Η πρώτη μέρα ονομάζονταν «αφανισμός» και θρηνούσαν τον θάνατο του Άδωνι, ενώ η δεύτερη μέρα ονομάζονταν «εύρεσις» και γιόρταζαν την ανάστασή του. Ο Άδωνις συμβόλιζε τη φύση, τη βλάστηση. Με τον θάνατό του δηλώνονταν η εξαφάνιση της βλάστησης από το κρύο του χειμώνα και με την ανάσταση η αναγέννηση της φύσης της άνοιξης.

Έθιμα – ΠαραδόσειςΥπάρχουν πολλά έθιμα που σχετίζονται με τον ερχομό της Άνοιξης και σκοπό έχουν την εκδίωξη του χειμώνα, που συνήθως σχετίζεται με το «κακό», ώστε να μπορέσει να λάμψει το «νέο φως» της Άνοιξης. Επίσης σημαντικό είναι εκείνη την περίοδο να τιμώνται και έτσι να εξευμενίζονται οι νεκροί, οι οποίοι θεωρείται ότι υποβοηθούν την καρποφορία της γης.

Την πρώτη μέρα του Μάρτη, για να αποτραπεί η βλαβερή επίδραση του ήλιου, τα παιδιά φορούν «μάρτη», στον καρπό του χεριού ή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού. Είναι ένα βραχιόλι φτιαγμένο από κλωστή άσπρη – κόκκινη ή χρυσή. Για να φορτιστεί ενεργειακά το κρεμούν τη νύχτα σε μία τριανταφυλλιά και όταν έρθει η βραδιά της Ανάστασης ή όταν πρωτοδούν χελιδόνι το κρεμούν πάλι σε μία τριανταφυλλιά για να αποκτήσουν το χρώμα της. Διάφοροι μελετητές λένε ότι αυτό σχετίζεται με την «Κρόκη», που οι μύστες των Ελευσίνιων μυστηρίων έδεναν στο δεξί χέρι και στο αριστερό πόδι.

Άλλο έθιμο της 1ης Μαρτίου είναι η ψευδολογία που υπάρχει και την 1η Απριλίου. Είναι σύμβολο της



ανοιξιάτικης πάλης και του ξεγελάσματος των βλαπτικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τον ερχομό της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης.

Επίσης τα σπίτια καθαρίζονται καλά και σπάζουν στην πόρτα κάποιο πήλινο αγγείο, για να διώξουν το χειμώνα και τις σκοτεινές δυνάμεις. Ενώ πολύ σημαντικό είναι να μπει στο σπίτι η πρωινή δροσιά του Μάρτη. Γι’ αυτό οι νοικοκυρές, βγαίνουν το ξημέρωμα και κόβουν ένα κλαδί ή σπαρτά που είναι γεμάτα μ’ αυτή την πρωινή δροσιά και ραντίζουν όλο το σπίτι

Πολλά είναι και τα έθιμα του Πάσχα. Στη Λέσβο, τη Θράκη, τη Σκύρο, την Κρήτη, την Κύπρο κ.α. υπάρχουν έθιμα που αναπαριστούν την ανάσταση του Λαζάρου, συνδεμένα με την πάλη ανάμεσα στο Χειμώνα και την Άνοιξη.

Την Κυριακή των Βαϊων παιδιά περιφέρουν στους δρόμους τα Βάγια που θεωρείται ότι έχουν γονιμοποιητική, θεραπευτική και αποτρεπτική κάθε κακού δύναμη. Κάτι ανάλογο γινόταν και στην αρχαία Ελλάδα με την «ειρεσιώνη», ένα κλαδί με καρπούς που περιέφεραν τα παιδιά κατά την διάρκεια των ανοιξιάτικων γιορτών.

Τα κόκκινα αυγά, κοσμογονικό σύμβολο, συνδέονται με τον τάφο απ’ όπου ξεπηδά η ζωή –αναγέννηση-. Τα αυγά συμβολίζουν την αναγέννηση γιατί γεννιούνται δύο φορές μία σαν αυγό και μία σαν πουλί.

Το φως της Ανάστασης έχει όλα τα χαρακτηριστικά της «νέας φωτιάς». Μ’ αυτό ανανεώνεται η φωτιά στο καντήλι και στο τζάκι και έχει δύναμη γονιμοποιητική και αποτρεπτική. Σε πολλές περιοχές μάλιστα ανάβουν φωτιές την μεγάλη εβδομάδα και την Κυριακή του Πάσχα, όπου καίνε άλλοτε τον Μάρτη και άλλοτε τον Ιούδα. Αυτές οι φωτιές σχετίζονται και με την εαρινή ισημερία. Με τις ανοιξιάτικες γιορτές συνδέεται και η μέρα του Αγ. Γεωργίου. Την ημέρα αυτή γίνεται περιφορά της εικόνας, σφάζονται αρνιά, διοργανώνονται αγώνες δρόμου, ιπποδρομίες καθώς και χοροί και τραγούδια.

Μύθος- Τελετή- ΜύησηΒλέπουμε λοιπόν πως σε όλους τους πολιτισμούς σε όλους τους λαούς, υπήρχε αυτή η ανάγκη να γίνονται γιορτές σε ορισμένες στιγμές του χρόνου, που σχετίζονταν με μύθους. Κάθε χρόνο γιορταζόταν οι ίδιες, δείχνοντας την κυκλική εναλλαγή του χρόνου, από τότε που ο άνθρωπος κατάλαβε τι σημαίνει νύχτα και ημέρα, τι σημαίνει θάνατος και ζωή, τι σημαίνει χειμώνας και άνοιξη. Ποιος ήταν όμως ο βαθύτερος σκοπός των εορτών αυτών; ήταν η βίωση μιας στιγμής που ξεπερνάει τον φθαρτό χρόνο και η επιστροφή στο μυθικό χρόνο, μιας στιγμής πιο πνευματικής που αγγίζει τα όρια του ιερού, μιας στιγμής που θα μας κάνει να μεγαλώσουμε να υψωθούμε προς τον ουρανό, να πλησιάσουμε προς το ανώτερο προς το πιο πνευματικό μας μέρος.Αυτό στους παραδοσιακούς πολιτισμούς αυτό γινόταν με βίωση, μέσω του τρίπτυχου, μύθος-τελετή-μύηση.Μύθος είναι ένα σύνολο συμβολισμών μιας πράξης που κάποτε έγινε…στην αρχή των χρόνων, στην αρχή της δημιουργίας. Σαν τέτοια δεν αποτελεί αναγκαστικά ιστορικό γεγονός, εν αρχή είναι ο μύθος, ο οποίος έπειτα μπορεί να δώσει την έμπνευση και για ιστορική επαλήθευση.

Ο Μύθος είναι λοιπόν, μία συγκρότηση συμβόλων η αποκρυπτογράφηση των οποίων διδασκόταν μέσα σε μυητικά κέντρα από δάσκαλο σε μαθητή.

Εξάλλου, σύμφωνα και με την επιστήμη της σύγχρονης ψυχολογίας, τα σύμβολα αυτά είναι τόσο αρχέγονα και αιώνια, που βρίσκονται βαθιά χαραγμένα σε κάθε ανθρώπινη συνείδηση.



Η τελετή είναι το τυπικό, που επαναλαμβάνει, αναπαριστά σε πράξη το Μύθο. Είναι ένα είδος θεάτρου, που επιτρέπει στον άνθρωπο, να βγει από τα στενά όρια του χρόνου,και για μια στιγμή να γίνει πρωταγωνιστής στο Μύθο.

Η μύηση είναι η βίωση του μύθου- όπως έχει ορίσει και ο Μιρσέα Ελιάντ- το να καταφέρει ο άνθρωπος ως πρωταγωνιστής στο μύθο κατά την διάρκεια της τελετής, να φτάσει στην ουσία του μύθου και να τη βιώσει. Μ’ αυτόν τον τρόπο η συνείδηση περνά από ένα επίπεδο κατώτερο σε ένα άλλο ανώτερο.

Ο άνθρωπος στους αρχαίους παραδοσιακούς πολιτισμούς, δεν γιόρταζε τόσο την αναγέννηση της φύσης, όσο το ότι υπάρχει ξανά ζωή στα ουράνια επίπεδα, με την Ανάσταση του Θεού. Ας αφήσουμε και εμείς τον ήλιο της άνοιξης να αναστηθεί πραγματικά μέσα μας, ας βιώσουμε το μύθο και όταν ανάψουμε την λαμπάδα μας με το «Νέο Φως», ας πετάξουμε ότι υπάρχει μέσα μας μουχλιασμένο από το χειμώνα και ας αφήσουμε να αναστηθεί ο νέος, καλύτερος εαυτός μας. Ας αναγεννηθούμε!

ΕΘΙΜΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Ξεχωριστή θέση στις εορτές του καλοκαιριού κατέχει και η εορτή του Γενεσίου του Αγίου Ιωάννου του

Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, εορτή η οποία συνδέεται με πολλά και ιδιότυπα έθιμα στην Περιφέρειά μας

αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Κύριο χαρακτηριστικό της εορτής αυτής είναι το έθιμο με τις φωτιές που ανάβονται την παραμονή στις

γειτονιές στις οποίες συνήθως καίονται και τα στεφάνια τα οποία και φτιάχνουμε την ημέρα της

πρωτομαγιάς.

Οι φωτιές λέγονται φανοί ή κάψαλα, γι' αυτό και η ημέρα της γιορτής λέγεται του Αγίου Ιωάννου του

Φανιστή, ή του Φωταρά, κλπ. Οι φωτιές ανάβονται σε σταυροδρόμια

κατά γειτονιές, παλαιότερα με ανταγωνιστική διάθεση, ποια γειτονιά θ' ανάψει

μεγαλύτερη φωτιά από την άλλη.

Στην Πόλη της Τριπόλεως το έθιμο αυτό αναβιώνει στην περιοχή Σέχι Τριπόλεως στην Ενορία της Αγίας

Βαρβάρας.

Αρχικά στον ομώνυμο Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννου του Ριγανά, πλησίον των Πανεπιστημιακών Σχολών της

Τριπόλεως, τελείτε με κάθε λαμπρότητα ο Πανηγυρικός Εσπερινός και ανήμερα η Θεία Λειτουργία, με

την παρουσία πλήθους κόσμου Τριπολιτών, που προστρέχουν να λάβουν την χάρη και την ευλογία του

Αγίου Ιωάννου.

Μετά το πέρας των εκκλησιαστικών ακολουθιών και της εκκλησιαστικής πνευματικής πανδαισίας που

βιώνουν οι εορτάζοντες χριστιανοί μας, αρχίζουν να ξετυλίγονται τα έθιμα που έχουν σχέση με την

Εορτή και είναι άρρηκτα εξαρτώμενα από την Εκκλησιαστική μας ζωή.

Παιδιά και μεγάλοι ανάβουν φωτιές, πηδούν τρεις φορές πάνω από τις φλόγες, κάνοντας ευχές για καλή

υγεία και απαλλαγή από κάθε κακό. Το έθιμο αυτό προβάλλει μια άλλη διάσταση της πνευματικής

καθάρσεως, είναι η καθαρτήρια δύναμη της φωτιάς.

Μια ακόμη συνήθεια που επικρατεί την ίδια μέρα είναι να κόβουν οι νοικοκυρές ρίγανη. Η ρίγανη σχεδόν

ωριμασμένη χρησιμεύει στην καθημερινή χρήση στην Ελληνική κουζίνα.



Η «Αγιαννιώτικη ρίγανη» πρέπει να συλλεχθεί πρωί πρωί, πριν από την ανατολή του ηλίου. Η λε-

πτομέρεια αυτή ήταν ουσιώδης, γιατί πίστευαν, ότι έτσι είχε η ρίγανη μαγική δύναμη. Την

χρησιμοποιούσαν, για τη διατήρηση των τροφίμων. Από αυτή την ιδιότητα προήλθε ασφαλώς η

παροιμιώδης απαισιόδοξη φράση του λαού «Βαλ' του ρίγανη», που λέγεται μεταφορικά όταν κάποια

δουλειά αρχίζει να πηγαίνει άσχημα.

Δια τους λόγους αυτούς ο Άγιος Ιωάννης ονομάζετε και Ριγανάς.

24 ΙΟΥΝΙΟΥ ΓΕΝΕΣΙΟΝ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Προφήτα και Πρόδρομε, της παρουσίας Χριστού, αξίως ευφημήσαι σε, ουκ ευπορούμεν ημείς, οι πόθω

τιμώντές σε, στείρωσις γαρ τεκούσης, και πατρός αφωνία, λέλυται τη ενδόξω, και σεπτή σου γεννήσει,

και σάρκωσις Υιού του Θεού, κόσμω κηρύττεται.

Την ημέρα αυτή η Αγία μας εκκλησία εορτάζει το γενέσιο του ενδόξου Προφήτου Προδρόμου και

Βαπτιστού Ιωάννη. Ο πατέρας του Ζαχαρίας, ήταν ιερέας. Κάποια ημέρα την ώρα του θυμιάματος, είδε

μέσα στο θυσιαστήριο άγγελο Κυρίου, ο οποίος του ανήγγειλε ότι θα αποκτούσε γιο τον οποίο θα

ονόμαζε Ιωάννη. Ο Ζαχαρίας σκίρτησε από χαρά, αλλά δυσπιστούσε. Η γυναίκα του ήταν ηλικιωμένη

και στείρα και άρα ήταν αδύνατο να κυοφορήσει. και αυτές τις αμφιβολίες τις εξέφρασε στον άγγελο ο

οποίος του απάντησε ότι το παιδί θα γεννηθεί και εκείνος θα τιμωρηθεί για την απιστία του,

παραμένοντας κωφάλαλος μέχρι να πραγματοποιηθεί η βουλή του Θεού. Πράγματι η γυναίκα του η

Ελισάβετ συνέλαβε και μετά από εννέα μήνες γέννησε γιο. Οκτώ ημέρες μετά τη γέννηση κατά την

περιτομή του παιδιού οι συγγενείς, θέλησαν να του δώσουν το όνομα του πατέρα του δηλ. Ζαχαρία.

όμως ο Ζαχαρίας έγραψε επάνω στο πινακίδιο το όνομα Ιωάννης. Αμέσως λύθηκε η γλώσσα του και

όλοι οι παριστάμενοι πλημμύρισαν χαρά κι ελπίδα, διότι κατάλαβαν ότι γεννήθηκε ο Πρόδρομος της

παρουσίας του αναμενόμενου Μεσσία. Ο Ιωάννης δε διέθετε μόνο το χάρισμα της προφητείας, αλλά

αξιώθηκε και τη μεγαλύτερη χαρά και τιμή. Βάπτισε το Μεσσία Χριστό, τον οποίο και ομολογούσε σ' όλη

του τη ζωή

.

15Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου. Στον ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας είναι

η περισσότερο καθιερωμένη. Η Παναγία διεκδικεί τα περισσότερα προσωνύμια που προέρχονται από:

- τον τρόπο αγιογραφίας της Εικόνας Της (π.χ., Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα)



- τη θεολογική ιδιότητα (π.χ., Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη)

- την παλαιότητα του εικονίσματός Της (π.χ., Μαυριώτισσα, Γερόντισσα)

- τον τρόπο εύρεσης της εικόνας Της (π.χ., Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Πλατανιώτισσα, Πορταΐτισσα,

Μυρτιδιώτισσα, Φανερωμένη)

- τον τόπο προέλευσης της εικόνας (π.χ., Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα, Βατοπεδινή, Πολίτισσα).

Τέλος, απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και των εργασιών που συμπίπτει η

εορτή της (π.χ., Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα, Ακαθή - εκ του Ακάθιστου ύμνου).

Οι εικόνες της Παναγίας βρέθηκαν σε πολλές περιπτώσεις με θαυματουργό τρόπο και απετέλεσαν

κίνητρο για τη δημιουργία Ιερών Ναών στη χάρη Της. Χιλιάδες πιστών συρρέουν κάθε χρόνο για να

προσκυνήσουν την εικόνα και να παρακαλέσουν για τη βοήθειά Της.

Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στη Θεοτόκο, υποδέχονται υπέρλαμπρα τους

επισκέπτες του15αύγουστου.

Η ημέρα που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι στις περισσότερες περιπτώσεις

μέρα πένθους για μια αγαπημένη γυναίκα που «έφυγε», αλλά γιορτή χαράς και αγαλλίασης για το

σμίξιμο της μητέρας με τον αγαπημένο της γιο, την άνθηση της φύσης, την πλημμύρα των

συναισθημάτων, την επιστροφή των ανθρώπων στη γενέθλια γη τους.

Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας, υπάρχει ένα τελετουργικό που συνδέεται με την ημέρα αυτή. Ήθη και

έθιμα αιώνων αναβιώνουν το 15αύγουστο με πιο χαρακτηριστικά τα εξής:

Ημαθία (Καστανιά) - Παναγία Σουμελά

Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το Εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις

που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου,

κοντά στο χωριό Καστανιά.

Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης

Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ

φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή

Λουκά.

Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια

ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται

η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.

Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την

Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.

Κοζάνη (Σιάτιστα) - Παναγία Μικρόκαστρου

Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε μια

ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.



Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου

γλεντιού.

Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν

τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.

Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα

της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των

καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας

τους επισκέπτονται αρχές και λαός.

Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δημαρχείου, αλλά

και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.

Έβρος (Φέρες) - Παναγία Κοσμοσωτήρα

Και στις Φέρες Έβρου, η Παναγία έχει την τιμητική της, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου όταν, με

επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός.

Από το ναό ξεκινά μια από τις πιο συγκινητικές λιτανείες της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές

εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με τα κέφια των

ανθρώπων.

Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)

Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον

Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη

μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι

με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.

Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της

χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους

χορούς.

Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) - Κοίμηση της Θεοτόκου

Στον Παλαιόπυργο, το πανηγύρι οργανώνει Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού. Το μεσημέρι, μετά το

φαγητό, το οποίο γίνεται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το

οποίο γίνονταν και παλιά και συνεχίζεται και σήμερα.

Κατά το έθιμο η εντολή ντολή -ντολιά δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους

μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί θα το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο

(κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρία ποτήρια ή τρείς φορές και θα τα αφιερώσει κάθε

φορά και σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι.

Ύστερα οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο

καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να

διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των

χωριανών.



Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς. Το γλέντι

διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες.

Καβάλα (Θάσος) - Παναγία Θάσου

Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που

συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην

Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο.

Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο

της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες, κρασί.

Μαγνησία (Σκιάθος) - Επιτάφιος Παναγίας

Στο νησί της Σκιάθου το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες προσκυνητών συρρέουν από ολόκληρο το νησί

αλλά και τα γειτονικά μέρη όπου την παραμονή της γιορτής, το βράδυ, όπου γίνεται η έξοδος του

επιτάφιου της Παναγίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης, υπό την συγκινητική μελωδία

των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.

Λέσβος (Αγιάσος) - Παναγία Αγιασώτισσα

Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μια

ξεχωριστή εμπειρία για όλους.

Με επίκεντρο της ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι,

απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο

του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.

Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να

φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν.

Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ' τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της

εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις

μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.

Στην Αγιάσο τον Δεκαπενταύγουστο συναντά κανείς όλα αυτά που συνθέτουν την εικόνα ενός τυπικού

νησιώτικου πανηγυριού, πλανόδιους πωλητές, μουσικοχορευτικά συγκροτήματα και λαϊκές ορχήστρες,

ενώ τα σκωπτικά πειράγματα δίνουν και παίρνουν, συντηρώντας μια παράδοση αιώνων.

Κυκλάδες (Τήνος) - Παναγία της Τήνου

Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του

Ελληνισμού. Στο νησί που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο

χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα, για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της

Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν' αποθέσουν τα τάματά τους.

Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, μέχρι την εικόνα, γονατιστοί είναι από τις πιο

χαρακτηριστικές. Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη

Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.

Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με

τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του



αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, τον

δεκαπενταύγουστο του 1940.

Κυκλάδες (Πάρος) - Παναγία Εκατονταπυλιανή

Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής,

βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα

διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.

Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης. Πιστοί από ολόκληρη την

Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας

της Εκατονταπυλιανής (17ου αιώνα) και να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις.

Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι των ανθρώπων, που το

γλεντάνε μέχρι τις πρωινές ώρες, με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες. Την

ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια

προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.

Οι συγκεντρωμένοι, εντυπωσιασμένοι από το θέαμα, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των

«πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον

Mπάλο.

Κυκλάδες (Κουφονήσια) - Με τα καΐκια στην Παναγιά

Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη

λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία

κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.

Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική,

κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες για τους οποίους έχουν φροντίσει οι ψαράδες.

Δωδεκάνησα (Κάρπαθος) - Παναγία στην Όλυμπο

Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το

πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.

Εδώ, στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή την

συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που

γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον

Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.

Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και

πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια, και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός,

στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και

λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.

Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη

ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.

Δωδεκάνησα (Nίσυρος) - Παναγία Σπηλιανή



Ένας από τους πιο πολυήμερους και ξεχωριστούς εορτασμούς της Παναγιάς πραγματοποιείται στο νησί

της Νισύρου. Εδώ γιορτάζεται το Nιάμερο της Παναγίας, που ξεκινά στις 6 Aυγούστου, γιορτή της

Mεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Tο έθιμο είναι αφιερωμένο στην γυναίκα, καθώς οι μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες (γυναίκες ταγμένες

στην Παναγία) αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη λατρευτική δράση. Eγκαθίστανται στο χώρο

του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών,

προσκυνούν και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη.

Στην πραγματικότητα, διεξάγονται δύο παράλληλες λατρευτικές τελετουργίες, η επίσημη εκκλησιαστική

από τους ιερείς και η ανεπίσημη με ιέρειες τις Eννιαμερίτισσες, που ακολουθούν αυστηρή νηστεία,

κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν.

Tην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, με τη λήξη της λειτουργίας, οι ιερείς λιτανεύουν την εικόνα της

Παναγίας έως το χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Oι Eννιαμερίτισσες, από την άλλη πλευρά,

κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και προπορεύονται, ανοίγοντας το δρόμο για την ιερή εικόνα.

Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας»,

τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται.

Δωδεκάνησα (Πάτμος) - Επιτάφιος Παναγίας

Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό

μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με

βυζαντινές καταβολές.

Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή,

ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.

Δωδεκάνησα (Κάσος) - Κοίμηση της Θεοτόκου

Ένα ακόμη χωριό με το όνομα Παναγία είναι ο τόπος του μεγαλυτέρου πανηγυριού της Κάσου, κάθε

Δεκαπενταύγουστο. Στην τοπική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου τηρούνται, κάθε χρόνο, όλα τα

πατροπαράδοτα έθιμα κατά τον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου.

Εκατοντάδες Κασιώτες απ' όλη την Ελλάδα, αλλά και μετανάστες όλες τις γωνιές του κόσμου, συρρέουν

στο νησί, μαζί με τους ξένους επισκέπτες, για να προσκυνήσουν στην Παναγία, να γλεντήσουν με τα

πατροπαράδοτα έθιμα και να δοκιμάσουν κασιώτικα ντολμαδάκια και πιλάφι.

Δωδεκάνησα (Λειψοί) - Παναγία του Χάρου

Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον

Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στην χριστιανική παράδοση. Η Παναγία του Χάρου

γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.

Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την

εικόνα τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.

Kεφαλονιά - Παναγία η Φιδούσα

Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην

περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Kάθε 15 Aυγούστου τα



μικρά φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο

του Iερού Nαού.

Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός

είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ-ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ

Περιγράψαμε ορισμένα ήθη και έθιμα σχετικά με τις εποχές του χρόνου και τις δικές μας παραδόσεις, γιατί πιστεύουμε ότι όλα αυτά αποτελούν την πολιτισμική μας πραγματικότητα. Είναι η συνέχεια και η ενότητα ενός λαού ,αφού η θρησκεία και η κουλτούρα είναι αξίες που παίρνει μαζί του ο άνθρωπος όπου κι αν πορευτεί…

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ

Έτος 1936



Εφημερίδες γιαννιώτικες για την περίοδο της Αποκριάς .

Στις 9-2-1936 το βράδυ οργανώθηκε από τη λέσχη Ιωαννίνων παλιό γιαννιώτικο γλέντι.θα υπήρχαν βιολιά , ρετσίνα, κοκκινέλι, κοκορέτσι, καραβίδες, συκωτάκια.

Εφημερίδα Ήπειρος, 13 φεβρουαρίου 1936. Στήλη πεννιές.

Τσικνοπέμπτη σήμερα.Μέσα εις στα πανηγύρια της Αποκριάς τον παλιόκαιρο η σημερινή ημέρα αποτελούσε ημέρα αληθινού γλεντιού.Μάστοροι και καλφάδες εγλεντούσαν μαζί μέσα στα μαγαζιά και η πόλις εκαίετο από τραγούδια και φωνές ,ενώ ο οίνος έρρεε ποταμηδόν..>>

Ο πλάτανος στην παλιά συνοικία Ντιντιρούτς, στις Απόκριες είναι στο φόρτε του. Φωταγωγημένος με χίλια χρώματα λαμπιόνια, μπαλόνια, γιρλάντες και με μεγάφωνα στη μεγαλύτερη ένταση.Εκεί , στήνονταν η πιο χαρακτηριστική Τζαμάλα την Κυριακή της τυρινής.Τα ξύλα ,τοποθετημένα κωνικά, τεράστια κούτσουρα, έδιναν τη θαλπωρή τους έως τα ξημερώματα της Τρίτης. Γύρω ο χορός, το γλέντι συνεχίζονταν, ενώ η αχνιστή φασολάδα και το κρασί παρέσερναν τους θεατές να συμμετάσχουν σ’ αυτό το ξέφρενο διονυσιακό γλέντι….

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γιάννενα, ταξίδι στο παρελθόν.



Ευτυχία Νάχμαν 1996, εκδόσεις TALOS

2. Ιστορίες από τα Γιάννινα που έφυγαν…

Σύλλογος παλαιών Γιαννιωτών

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΉ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΙΑΝΝΙΝΑ 2000

3. Ιστορίες από τα παλαιά Γιάννενα

Δημ.Αθ.Κοράκης

4. Ταξίδι στην Ήπειρο. Βας.Κραψίτη

5. Τα Γιάννενα Κ.Νικολαίδη.Δεκέμβριος1987

6. Παλιά Γιάννενα Παναγούλα Μπακόλα.

7. Ταξίδι στην Ήπειρο Β.Κραψίτη Αθήνα 1970

Το μήνυμα της Παμβώτιδας σελ.221

Γιαννιώτικες νότες σελ.245

8. Το περιβόλι της λαϊκής μας παράδοσης. Ν.Σκόπας

Εκδόσεις Δωδώνη

Documents

ηθη και εθιμα εργασια β