Πρόκειται για την ικανότητα του ατόμου να εκφράζει τα δικαιώματά του χωρίς να παραβιάζει τα δικαιώματα των άλλων. Να ζητά χωρίς να απαιτεί, να θέτει όρια και να εκφράζει την άποψή του καθώς και τα αρνητικά και θετικά συναισθήματά του. Δεν είναι δηλαδή μόνο μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά αλλά και ένας τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία και την ικανότητα να καταλαβαίνει κανείς τον εαυτό του και τους άλλους.

Αποτελεί την χρυσή τομή ανάμεσα στην παθητικότητα που χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοσεβασμού και την επιθετικότητα που διακρίνεται από την έλλειψη σεβασμού προς τους άλλους. Η διεκδικητική συμπεριφορά βασίζεται στον σεβασμό και όχι στην εξουσία πάνω στους άλλους.

Για να είναι κανείς διεκδικητικός πρέπει να είναι σαφής, σύντομος και συγκεκριμένος σε σχέση με αυτό που θέλει.

Να θυμάστε ότι μιλάτε για τον εαυτό σας και να χρησιμοποιείτε το «εγώ». Μη λέτε «είσαι λάθος» ή «εσύ φταις», αλλά «διαφωνώ μαζί σου».

Με βάση αυτούς τους κανόνες το διεκδικητικό μήνυμα περιλαμβάνει συνήθως τα εξήςτέσσερα στάδια:

1. Περιγράφουμε την κατάσταση. Είναι σημαντικό να μην ερμηνεύουμε, χαρακτηρίζουμε ή προσβάλλουμε τον άλλο, αλλά να είμαστε αντικειμενικοί στην περιγραφή του γεγονότος π.χ. «άργησες μία ώρα στο ραντεβού σου».

2. Εκφράζουμε τα συναισθήματά μας σχετικά με αυτό που συνέβη «στενοχωρήθηκα, ενοχλήθηκα, ανησύχησα».

3. Ζητάμε αυτό που θέλουμε, αρκεί βέβαια να ζητάμε κάτι που να μπορεί να δώσει ο άλλος, π.χ. «την επόμενη φορά να είσαι συνεπής στην ώρα που κανονίζουμε».

4. Δηλώνουμε ποιες θα είναι οι συνέπειες αν αυτό που ζητάμε δεν γίνει «αν δεν έρθεις στην ώρα σου την άλλη φορά θα φύγω».

Σημαντικό είναι επίσης να θυμόμαστε ότι δεν διεκδικούμε ποτέ θυμωμένοι, αγανακτισμένοι ή αγχωμένοι γιατί τότε δεν μιλάμε εμείς αλλά η ένταση του συναισθήματος της στιγμής. Αν πάλι ο συνομιλητής μας είναι επιθετικός και φέρεται άσχημα, του λέμε ότι προτιμάμε να μιλήσουμε μαζί του/της όταν θα είναι πιο ήρεμος/η και περιμένουμε την κατάλληλη στιγμή για να πούμε τι μας ενόχλησε και τι θα θέλαμε να αλλάξει.

Διεκδικητική : σέβομαι εξίσου τα δικά μου

δικαιώματα/ανάγκες, όσο και των άλλων

Διεκδικητικότητα και Μύθοι

1) Η διεκδικητικότητα είναι το ίδιο με την επιθετικότητα.2) Αν είμαι διεκδικητικός θα πάρω αυτό που θέλω.3) Αν είμαι διεκδικητικός, πρέπει να είμαι διεκδικητικός σε όλες τις

περιστάσεις.

Διαχωρίζοντας τα Είδη Επικοινωνίας

Λεκτικά διεκδικητικός – μη-λεκτικά παθητικόςΠ.χ. ‘’Με ενοχλεί το να έχεις δυνατά τη μουσική, ενώ διαβάζω.’’ ( δεν εχω οπτικη επαφη, χαμηλόφωνα και κουνάω τα πόδια μου )

Η μη-λεκτική επικοινωνία ( παθητική ), υπονομεύει την λεκτική ( διεκδικητική ).

Παθητική Επικοινωνία

Ορισμός-Χαρακτηριστικά

- Δεν εκφράζει τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τις απόψεις, τις ανάγκες τους. Με αποτέλεσμα, οι άλλοι να παραβιάζουν όλα τα παραπάνω. Ή όταν εκφράζουν τα συναισθήματά τους, το κάνουν με απολογητικό τρόπο, με αποτέλεσμα οι άλλοι να αδιαφορούν γι’ αυτά.

- Παραγκωνίζουν τα δικά τους συναισθήματα.- Δεν θέλουν να απογοητεύουν τους άλλους και συχνά επωμίζονται

και τις δικές τους ευθύνες/προβλήματα.

Χαρακτηριστικά Λεκτικής Επικοινωνίας

Παθητική : Παραγκωνίζω τα δικά μου

δικαιώματα/ανάγκες. Δίνω προτεραιότητα στις

ανάγκες των άλλων.

Επιθετική : Παραγκωνίζω τα δικαιώμτα των

άλλων. Έχω ως μόνη προτεραιότητα τις δικές μου ανάγκες.

Μακρές, απλωμένες προτάσεις. Δεν εστιάζουν ( το φέρνουν γύρω- γύρω ) Διστακτικοί, γεμάτη με παύσεις ομιλία ( εεε.... ) Συχνές εκκαθαρίσεις του λαιμού Χρησιμοποιούν φράσεις όπως ‘’αν δεν θα ήταν μεγάλος κόπος,

μεγάλο πρόβλημα...’’ Πολύ χαμηλός τόνος φωνής

Χαρακτηριστικά Μη-λεκτικής επικοινωνίας Δεν υπάρχει βλεμματική επαφή Κοίταγμα προς τα κάτω Νευρικά χέρια Στάυρωμα χεριών Μη σταθερός τ’ονος φωνής

Σκέψεις-Πεποιθήσεις

Δεν ‘’μετράω’’ ( χαμηλή αυτοπεποίθηση ) Τα συναισθήματά μου, οι σκέψεις, οι ανάγκες μου είναι λιγότερα

σημαντικά από των άλλων. Οι άλλοι θα με απορρίψουν, δεν θα είμαι συμπαθής, αρεστός. Αν πω όχι, ο άλλος θα ενοχληθεί και εγώ θα ευθύνομαι γι’αυτό. ( δεν

θέλουν να δυσαρεστούν- είναι κακό να δυσαρεστείς ).

Όφελος Σπάνια τους κατηγορούν για κάτι, επειδή σχεδόν πάντα δεν

αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και δεν εκφράζονται, και σπάνια συγκρούονται με τους άλλους.

Αισθάνονται ότι είναι ανιδιοτελείς, ηθικά σωστοί (βάζουν σε προτεραιότητα τις ανάγκες των άλλων ).

Κόστος Μπορεί να βιώσουν πολύ έντονο stress αλλά και θυμό ( που μπορεί

να τους οδηγήσει σε μεγάλες εκρήξεις ) Οι άλλοι έχουν παράλογες απαιτήσεις από αυτούς. Απώλεια αυτοεκτίμησης Όταν καταπιέζεις τον θυμό και αισθάνεσαι ματαίωση, τότε αυτό

μειοώνει και τα θετικά συναισθήματα.

Επιθετική Επικοινωνία

Ορισμός-Χαρακτηριστικά Εκφράζεις έντονα τις ανάγκες, συναισθήματα, απόψεις σου, με έναν

τρόπο που συνήθως είναι ακατάλληλος και παραβιάζει τα δικαιώματα και τις ανάγκες των άλλων.

Προσπαθούν να διατηρήσουν την υπεροχή τους, μέσα από την κατατρόπωση του άλλου.

Όταν αισθάνονται ότι απειλούνται, επιτίθενται.

Χαρακτηριστικά Λεκτικής Επικοινωνίας

Έντονος και σαρκαστικός τόνος φωνής. Λέξεις με έμφαση, συχνά είναι κατηγορηματικές. Χρήση απειλών Μειωτικοί ( ‘’θα πρέπει να αστειεύεσαι..’’ ‘’ μην γίνεσαι χαζός..’’ ) Αξιολογικές παρατηρήσεις ( ‘’ θα έπρεπε..’’ ) Εκφράζουν τις απόψεις τους σαν γεγονότα ( ‘’κανείς δεν θα συμπεριφερόταν έτσι..’’

)

Χαρακτηριστικά Μη-λεκτικής επικοινωνίας Παραβιάζει τον προσωπικό σου χώρο Ειρωνικό βλέμμα Κούνημα κεφαλιού

Σκέψεις-Πεποιθήσεις

Ο κόσμος είναι ένα πεδίο μάχης και εγώ πρέπει να κερδίζω. Πρέπει πάντα να επιβάλλομαι.Έτσι θα είμαι το νούμερο 1.

Όφελος Αισθάνεσαι ισχυρός. Νιώθεις λιγότερο ευάλωτος. Σε ευχαριστεί το αίσθημα ότι έχεις τον έλεγχο.

Κόστος Δημιουργείτε εχθρούς και οι άνθρωποι που συναναστρέφεστε

νιώθουν δυσαρέσκεια.

Διεκδικητική Επικοινωνία

Ορισμός-Χαρακτηριστικά

Ένας τρόπος νας εκφράζουμε τις σκέψεις, απόψεις, τα συναισθήματα, τις ανάγκες μας, με έναν ανοιχτό και ειλικρινή τρόπο, χωρίς να παραβιάζουμε τις ανάγκες και τα δικαιώματα των άλλων.

Χαρακτηριστικά Λεκτικής Επικοινωνίας

Σταθερός, ήρεμος τόνος φωνής Προσωπικές δηλώσεις-φράσεις ( ‘’μου αρέσει’’ ,‘’με ενοχλεί’’ ), σύντομες

και επικεντρωμένες. Διάκριση μεταξύ γεγονότος και γνώμης ( π.χ. ‘’η εμπειρία μου πάνω σε

αυτό είναι διαφορετική..’’ ). Επικοδομητική κριτική, χωρίς να κατηγορούμε (π.χ. ‘’αισθάνομαι

ενοχλημένος όταν με διακόπτεις’’) Πρόθυμος να διευρευνήσεις και άλλες λύσεις (π.χ. ‘’έχετε κάποια άλλη

εναλλακτική λύση για το πρόβλημα?’’)

Χαρακτηριστικά Μη-λεκτικής επικοινωνίας

Άμεση οπτική επαφή Χαμογελάς όταν είσαι ευχαριστημένος Χαλαρή και σταθερή στάση σώματος

Σκέψεις-Πεποιθήσεις Δεν θα επιτρέψω να με ‘’χρησιμοποιήσεις΄΄, όπως δεν θα σου επιτεθώ για

αυτό που είσαι.

Όφελος

Όσο περισσότερο εκφράζεις τις ανάγκες, τα συναισθήματα, τις πεποιθήσεις σου και συμπεριφέρεσαι με έναν τρόπο που δείχνει ότι σέβεσαι τον εαυτό σου, τόσο αυξάνεται η αυτοεκτίμηση σου.

Οι πιθανότητες να πάρεις αυτό που θέλεις από τη ζωή βελτιώνονται σημαντικά ( χωρίς να είναι ο στόχος της διεκδικητικής συμπεριφοράς αυτός ).

Όταν εκφράζεις αυτό που νιώθεις, πιστεύεις κλπ άμεσα, δεν συσσωρεύεται δυσαρέσκεια.

Κόστος

Οι άλλοι (φίλοι,οικογένεια,σύντροφοι) που έχουν επωφεληθεί από την παθητική σας συμπεριφορά, είναι πιθανό να ‘’σαμποτάρουν’’ την προσπαθειά σας.

Αλλάζοντας πεποιθήσεις που είναι βαθιά ριζωμένες, μπορεί να είναι επίπονο και δύσκολο.

Τυπικές σκέψεις που οδηγούν σε μη διεκδικητικότητα Δεν πρέπει να εκφράζω πως νιώθω πραγματικά,τις σκέψεις μου κλπ για να

μη φορτώνω τους άλλους με τα προβλήματα μου. Δεν χρειάζεται να εκφράζω πως νιώθω ή τι έχω ανάγκη , γιατί οι ‘’κοντινοί’’

μου άνθρωποι θα έπρεπε να το γνωρίζουν, καταλαβαίνουν.

Basic Assertion

Όταν κάνουμε μια δήλωση που εξφράζει καθαρά τις ανάγκες, τα θέλω, τις πεποιθήσεις, τις απόψεις ή τα συναισθήματα μας.

“I need to be away by 5 o'clock" "I feel pleased with the way the issue has been resolved" “I thought your presentation was really good”. "The cost will be $2,000" “I like it when you help me”.

It is important to remember to be specific when making your statement. Decide what it is you want or feel, and say so specifically or directly. Avoid unnecessary padding and keep your statement simple and brief. This skill will help you to be clear about what exactly it is you want to communicate.

Basic assertion also includes what some people refer to as the self-disclosure technique which essentially means disclosing your feelings with a simple statement. For example:

• “I feel nervous” • “I feel guilty”. • “I feel angry” The immediate effect of the self-disclosure is to reduce your anxiety, enabling you to relax and take charge of yourself and your feelings. Using “I” statements to express your feelings in this way also shows you are taking responsibility for your own feelings.

Empathic Assertion

Empathy means that we try to understand another person’s feelings, needs or wants. So this type of assertion contains an element of recognition of the other person's feelings, needs or wants, as well as a statement of your needs and wants. This type of assertion can be used when the other person is involve in a situation that may not fit with your needs, and you want to indicate that you are aware of and sensitive to their position. Examples of Empathetic assertion: • "I appreciate that you don't like the new procedure, however, until it’s changed, I'd like you to keep working on it."

"I recognise that it's difficult to be precise on costs, however, I need a rough estimate."

Consequence assertion

This is the strongest form of assertion and is seen as a last resort behaviour. It is usually used in a situation where someone has not been considering the rights of others and you want to get their behaviour to change without becoming aggressive yourself. When you use consequence assertion you inform the other person of the consequences for them of not changing their behaviour. It can easily be seen as threatening and therefore aggressive.

As this type of assertion can easily be seen as aggressive you need to be very careful of the non-verbal signals you use. Keep your voice calm and at an even pitch and volume, keep good eye contact, and try and keep your body and face relaxed.

"If this occurs again, I'm left with no alternative, but to apply the formal disciplinary procedure. I'd prefer not to."

Discrepancy Assertion

Discrepancy assertion works by pointing out a discrepancy between what has previously been agreed and what is actually happening. This is useful for clarifying whether there is a misunderstanding or a contradiction, and when a person’s behaviour does not match their words.

Examples of Discrepancy assertion: • "As I understand it, we agreed that Project A was top priority. Now you're asking me to give more time to Project B. I'd like to clarify which is now the priority." • "Paul, on the one hand you are saying that you want to improve cooperation between our departments, but on the other hand you make statements about us that make it difficult for us to cooperate. I agree that we can improve the situation, so I'd like to talk about that."

Negative feelings assertion

Negative feelings assertion is used when you are experiencing very negative feelings towards another person - anger, resentment, hurt and so on. In a controlled and calm way you draw attention to the undesirable affect another person's behaviour is having on you.

There are four steps to negative feeling assertion: Step Example

1. Describe the other person’s behaviour objectively. Be careful to do this without interpreting or judging. ‘’When you leave it this late to produce

your report... ‘’

2. Describe the impact of the person’s behaviour on you. Be specific and clear. Don’t overgeneralise.‘’...it involves my working over the weekend... ‘’

3. Describe your feelings ‘’ ...I feel annoyed about this,...’’

4. State how you would prefer the behaviour to be in the future. ‘’... so in future I'd like to receive it by Friday lunch time.’’

"When you continually interrupt me when I'm working on the balance sheets, it means I have to start all over again. I'm feeling irritated by this, so I would prefer you to wait until I have finished."