ΔΙΚΤΥΟ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΝΗΣΩΝ για ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΑ

Δ Ι Κ Τ Υ Ο Α Ε Ι Φ Ο Ρ Ω Ν Ν Η Σ Ω Ν

ΔΑΦΝΗ

ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΑ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2006

Κουφονήσια

Δίκτυο Αειφόρων Νήσων – ΔΑΦΝΗ 2

Ερευνητικό έργο: Έρευνα για την αειφόρο ανάπτυξη στα Κουφονήσια Ερευνήτριες: Γιλαντζή Ιουλία

Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 6972506690 E-mail: [email protected]

Σαράφη Μαρία Επικοινωνία: Τηλέφωνο: 6944364468

E-mail: [email protected]

Εικόνα εξωφύλλου: Αεροφωτογραφία – Άποψη του πορθμού που χωρίζει το κατοικημένο Πάνω Κουφονήσι από το ακατοίκητο Κάτω Κουφονήσι (Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα, 2006) Το τεύχος του ερευνητικού έργου είναι διαθέσιμο από τη διεύθυνση: www.itia.ntua.gr/dafni ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ:

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Κίμων Χατζημπίρος E-MAIL: [email protected]ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Ηρώων Πολυτεχνείου 9, Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, 157 80 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-772 -2896

D I P E ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Ε-MAIL: [email protected]ΣΑΡΙΠΟΛΟΥ 11 ΑΘΗΝΑ Τηλ: 210-8848055-6 Fax: 210-8846278 Τηλ: 210-772 -2896

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κατάλογος εικόνων 6

Κατάλογος πινάκων 7

Εξέλιξη του έργου 8

Περίληψη (Ελληνικά) 9

Περίληψη (Αγγλικά) 10

Εισαγωγή 11

1 Υπάρχουσα κατάσταση – τάσεις 13

1.1 Γενικά στοιχεία για το νησί ........................................................................................13 1.1.1 Ιστορία ...................................................................................................................13 1.1.2 Γεωμορφολογία......................................................................................................15 1.1.3 Κλίμα .....................................................................................................................18 1.1.4 Φύση και Περιβάλλον............................................................................................18

1.2 Γενικά οικονομικά στοιχεία .......................................................................................21 1.2.1 Δραστηριότητες .....................................................................................................21 1.2.2 Παραγωγικοί Τομείς ..............................................................................................21

1.3 Γενικά κοινωνικά στοιχεία .........................................................................................26 1.3.1 Οικιστική ανάπτυξη ...............................................................................................26 1.3.2 Υποδομές ...............................................................................................................32 1.3.3 Δημογραφικά στοιχεία ...........................................................................................35

2 Βασικές παράμετροι 38

2.1 Γεωγραφικά δεδομένα / χρήσεις γης ..........................................................................38 2.1.1 Διαθεσιμότητα κατάλληλων χαρτών .....................................................................38 2.1.2 Κατάσταση παράκτιου περιβάλλοντος ..................................................................38

2.2 Ενέργεια .....................................................................................................................39

2.3 Στερεά απόβλητα-απορρίμματα .................................................................................40

2.4 Νερά ...........................................................................................................................41 2.4.1 Γενικά ....................................................................................................................41 2.4.2 Διαχείριση λυμάτων...............................................................................................41

2.5 Μεταφορές – κινητικότητα ........................................................................................42 2.5.1 Θαλάσσιες μεταφορές, αεροπορικές μεταφορές, διεθνείς

μεταφορές .........................................................................................................43



2.6 Τουρισμός ..................................................................................................................44 2.6.1 Καταγραφή- παρακολούθηση τουριστικών υποδομών..........................................44 2.6.2 Διακίνηση τουριστών, χαρακτηριστικά τους, χωρική κατανομή,

χρονική κατανομή.............................................................................................45 2.6.3 Εναλλακτικός τουρισμός .......................................................................................46 2.6.4 Διαχείριση τουριστικού προϊόντος (βάσεις δεδομένων, έρευνες

αγοράς, χρήση internet, online κρατήσεις κ.λπ.) ..............................................47 2.6.5 Οχλήσεις: ηχορύπανση, κυκλοφορία αυτοκινήτων, στάθμευση,

κατασκευές σε ακτές κ.λπ.................................................................................47

2.7 Φυσικό περιβάλλον ....................................................................................................48

2.8 Κοινωνία – πολιτισμός ...............................................................................................54 2.8.1 Κέντρα παροχής υπηρεσιών υγείας .......................................................................54 2.8.2 Δομές εξυπηρέτησης πολιτών και στήριξης απασχόλησης ...................................55 2.8.3 Εκπαιδευτικές υποδομές ........................................................................................55 2.8.4 Παραδοσιακές πολιτιστικές δραστηριότητες.........................................................56

3 Ανάδειξη συμβόλου 58

4 Απόψεις Φορέων για την αειφορική ανάπτυξη 59

4.1 Τοπική αυτοδιοίκηση και σχετικές υπηρεσίες ...........................................................59

4.2 Επαγγελματικοί σύλλογοι και σωματεία ....................................................................61

5 Σχεδιασμός για την υλοποίηση δράσεων 64

5.1 Προτάσεις ΟΤΑ..........................................................................................................64

5.2 Δράσεις αειφορίας ......................................................................................................66

6 Βιβλιογραφία 68





Κατάλογος εικόνων

............................................................................................... 14 Εικόνα 1.1: Tηγανόσχημο αγγείο............................................................................................... 19 Εικόνα 1.2: Η παραλία «Ιταλίδα»

.................................................................................. 20 Εικόνα 1.3: Φίδες ή Κέδρος της Φοινίκης............................................................................................................. 22 Εικόνα 1.4: Το καρνάγιο

....... 24 Εικόνα 1.5: Διάγραμμα Διανυκτερεύσεων ξενοδοχειακών καταλυμάτων στο Κουφονήσι........................... 25 Εικόνα 1.6: Αφίξεις τουριστών στις ξενοδοχειακές μονάδες στο Κουφονήσι

................................................................................................. 26 Εικόνα 1.7 Χάρτης ΚουφονήσιαΕικόνα 1.8: Άποψη από το Κάτω Κουφονήσι............................................................................. 27

............................................................ 28 Εικόνα 1.9 Άποψη από το λιμάνι στο Πάνω Κουφονήσι................................................................................................ 29 Εικόνα 1.10: Σοκάκια στη Χώρα

......................................................................................................... 32 Εικόνα 1.11: Τοπογραφικό....................................................................................................... 34 Εικόνα 1.12: Το βενζινάδικο

........................................................................................ 34 Εικόνα 1.13: Το αλιευτικό καταφύγιο................................... 36 Εικόνα 1.14: Διάγραμμα μεταβολής πληθυσμού από το 1951 έως 2001

......................................... 36 Εικόνα 1.15: Πληθυσμιακή μεταβολή 1971-1991 Κάτω Κουφονήσι................................................................................. 40 Εικόνα 2.1: Η χωματερή στα Κουφονήσια

............................................................................ 42 Εικόνα 2.2: Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων........................................................................................... 43 Εικόνα 2.3: Ακτοπλοϊκές συνδέσεις

................................................................................................. 52 Εικόνα 2.4: Βιότοποι NATURA................................................................................................... 54 Εικόνα 2.5: Βιότοποι CORINE



Κατάλογος πινάκων

................................................................................. 23 Πίνακας 1.1: Χρήσεις γης στο ΚουφονήσιΠίνακας 1.2: Χρήσεις ή προορισμός χρήσεων κτιρίου στην Κοινότητα Κουφονησίων,

Απογραφή 2001 .................................................................................................................. 30 Πίνακας 1.3: Κανονικές και μη κανονικές κατοικίες στην Κοινότητα Κουφονησίων,

Απογραφή 2001 .................................................................................................................. 31 ..................................................................................... 33 Πίνακας 1.4: Τοπογραφικό – Υποδομές

Πίνακας 1.5: Πληθυσμιακή μεταβολή 1971-1991 Κουφονήσια................................................. 36 ............................................................... 37 Πίνακας 1.6: Μόνιμος Πληθυσμός – Απογραφή 2001



Εξέλιξη του έργου

Στην παρούσα φάση έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή και μια πρώτη ανάλυση και

αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης και των προοπτικών του Πάνω Κουφονησίου,

κατόπιν επιτόπιας έρευνας που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του καλοκαιριού.

Πραγματοποιήθηκε επίσκεψη και στο Κάτω Κουφονήσι το οποίο όμως έχει

χαρακτηριστεί ως αδόμητο (έχει χαρακτηριστεί ως πρώτη ζώνη από την αρχαιολογική

υπηρεσία), οπότε δεν προβλέπονται κάποιες δράσεις. Έχουν καταγραφεί οι δράσεις που

προτείνει γενικά η Κοινότητα του Πάνω Κουφονησίου. Αναμένεται η τελική επιλογή

των δράσεων, η κατάστρωση του χρονοδιαγράμματος και ο ορισμός του τρόπου

παρακολούθησης της εξέλιξης ανά δράση.

Πιο συγκεκριμένα στις 21 – 23 Αυγούστου (αναχώρηση στις 24 Αυγούστου από το

νησί) πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στα Κουφονήσια στα πλαίσια του προγράμματος

ΔΑΦΝΗ. Η συλλογή των στοιχείων για την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης

έγινε με τη βοήθεια του Προέδρου της Κοινότητας του Πάνω Κουφονησίου κ.

Πολύδωρα Ψαρρού. Πολύ σημαντική επίσης κρίνεται η συμβολή των συζητήσεων που

διεξήχθησαν με τον Πρόεδρο, στην αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης και στην

καταγραφή των προβλημάτων, των δυνατοτήτων και των μελλοντικών δράσεων του

νησιού.

Η επαφή επιπλέον με εκπροσώπους συλλόγων και γενικά με τους ντόπιους και η

ανταλλαγή απόψεων, συνετέλεσε σημαντικά στο να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε

μια πιο αποκρυσταλλωμένη άποψη για τον τρόπο ζωής τους, την καθημερινότητά τους,

τις ανάγκες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθώς και για το μέλλον που

επιθυμούν να έχει το νησί τους.

Για την ολοκλήρωση της σύνταξης της έκθεσης ακολούθησε επεξεργασία των

δεδομένων που συλλέχθηκαν, σε συνδυασμό και με πηγές από το διαδίκτυο.



Περίληψη (Ελληνικά)

Η έκθεση αυτή είναι μια προσπάθεια καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης του

Πάνω Κουφονησίου, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις βασικές παραμέτρους της φυσικής

και κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας της περιοχής, τις ιδιαιτερότητες, τα

προβλήματα αλλά και τις δυνατότητες του νησιού. Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται

και οι απόψεις τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και εκπροσώπων συλλόγων και

κατοίκων του νησιού προκειμένου να είναι πιο πλήρης η απόδοση και αποτίμηση της

πραγματικότητας. Υπάρχει μια διάσταση απόψεων σχετικά με τον τουρισμό και τις

αναπτυξιακές δράσεις στο νησί, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επέκταση του

οδικού δικτύου, όπου κάποιοι κάτοικοι το θεωρούν υπερβολή για ένα τόσο μικρό νησί

και ότι συντελεί στην αλλοίωση του φυσικού τοπίου και στην επιβάρυνση των

όμορφων παραλιών του νησιού, ενώ άλλοι το θεωρούν ως προϋπόθεση για τη βελτίωση

των τουριστικών παροχών στο νησί. Σίγουρα στόχος όλων είναι το νησί τους να

παραμείνει ένα γραφικό και καθαρό νησί, που σέβεται το περιβάλλον του. Όσον αφορά

στην τουριστική ανάπτυξη κατά πόσο θα πρέπει να είναι πιο ήπια ή ως έχει επίσης οι

απόψεις διίστανται.

Όλα τα παραπάνω, συνδυασμένα με την επιστημονική κατάρτιση και την προσωπική

κρίση των ερευνητών, χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση των δεδομένων με στόχο

τον εντοπισμό των βασικών προβλημάτων του νησιού που επιδέχονται επίλυση αλλά

και των δυνατοτήτων που προσφέρονται για δράσεις παρέμβασης και ανάδειξης.

Να σημειωθεί ότι γίνεται αναφορά και στο Κάτω Κουφονήσι, στα πλαίσια μιας

παρουσίασης της υφιστάμενης κατάστασης, χωρίς όμως να γίνεται μια ανάλυση και

αποτίμηση της κατάστασης ή να προτείνονται κάποιες δράσεις επειδή ακριβώς έχει

χαρακτηριστεί ως αδόμητο.



Περίληψη (Αγγλικά)

This essay is an attempt to record the existing status of Ano Koufonisi island, by taking

into account all the important parameters of the area’s natural, social and economical

reality, the physiognomy, problems but also potentials of the island. In this essay,

opinions of the local authorities, representatives of local unions and local residents are

also presented, in order to achieve a more complete description and evaluation of the

reality.

In general, there is a great variance of viewpoints as regards the tourism and the

development activities in the island. A particular example that highlights this variance is

the activity of the extension of the road network which has been considered from some

ones as an useless exaggeration for such a small island that contributes to the decay of

the natural landscape and to the burdening of the beautiful beaches of the island, while

from others it has been considered as a precondition for upgrading the tourist services of

the island. Surely, the intention of all local residents is that their island will remain a

picturesque and clean island with respect to its environment. Furthermore, as concerns

the tourist development of the island again there are controversial viewpoints regarding

the mildness of the development activities.

All the abovementioned, combined with the researchers’ expertise and personal

judgment, have been used not only for the evaluation of the data and for detecting the

fundamental problems, but also for identifying the opportunities given for taking action.

It needs to be noted, that within the frames of th presentation of the current status, a

reference to the Kato Koufonisi island has been made, but of course without an analysis

and evaluation of the status as well without recommendations for specific activities

since this island has been characterized as an inland where no construction work is

allowed.



Εισαγωγή

Αν ο Παράδεισος ήταν νησί, θα είχε λαμπερά γαλαζοπράσινα νερά, απάνεμες αμμουδερές

ακρογιαλιές, φιλόξενους και χαμογελαστούς κατοίκους, σπιτάκια κάτασπρα να ακουμπούν το ένα

στο άλλο, γραφικά δρομάκια που μοιάζουν να τα στεφανώνουν λουλούδια ταπεινά...

Αν ο Παράδεισος ήταν νησί, θα βρισκόταν στις Κυκλάδες, ανάμεσα στη Νάξο και στην

Αμοργό, λίγες ώρες με το πλοίο από το λιμάνι του Πειραιά.

Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, Κουφονήσια –– Οδηγός του

νησιού

Μπορεί τα παραπάνω να φαίνονται υπερβολικά και χαρακτηριστικά ενός τουριστικού

οδηγού, αλλά τελικά δεν είναι. Είναι γεγονός ότι το νησί υφίσταται πλέον τις συνέπειας

μιας πολύ μεγάλης τουριστικής ανάπτυξης, αλλά οι παραλίες του είναι πράγματι

μοναδικές και επίσης είναι μοναδική η δυνατότητα που έχει κανείς, περπατώντας το

νησί να διασχίζει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κάποιες πράγματι πανέμορφες

παραλίες. Υπάρχει μέρος της Χώρας που διατηρεί την ομορφιά του παραδοσιακού

οικισμού σε αντιδιαστολή με τις μυκονιάτικου ή ακόμα πιο διαφορετικού τύπου

τουριστικές μονάδες (υπάρχουν πάντως και μικρότερες μονάδες που έχουν σεβαστεί το

χαρακτήρα του νησιού). Επίσης είναι εντυπωσιακό πόσο φιλόξενοι παραμένουν οι

κάτοικοι και ανεπηρέαστοι ακόμη από τις «ορδές» των τουριστών. Το Κάτω

Κουφονήσι πάντως διατηρεί την παρθενική και άγρια γοητεία του, με μόνη

«παραφωνία» κάποιες πολυτελείς κατοικίες. Γραφική εικόνα των νησιών αποτελούν οι

ψαράδες στα καΐκια τους.

Ο τουρισμός ανακάλυψε τα Κουφονήσια μόλις την τελευταία δεκαπενταετία

παρουσιάζοντας όμως πολύ μεγάλη αύξηση, και ο τόπος προσπαθεί πλέον ταυτόχρονα

να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις αλλά και να διατηρήσει τη φυσική ομορφιά του. Είναι

γεγονός ότι λόγω του τουρισμού παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση στον πληθυσμό και ότι

μεγάλο ποσοστό των νέων παραμένουν στο νησί, με αποτέλεσμα να έχει βελτιωθεί



σημαντικά η ζωή το χειμώνα. Είναι πάντως σημαντικό ότι οι κάτοικοι

προβληματίζονται πλέον, είναι στη φάση που προσπαθούν να βρουν μια λύση και

πλέον συνειδητοποιούν ότι πρέπει να περιοριστεί και να ελεγχθεί η κατάσταση. Δεν

παύουν φυσικά να υπάρχουν και οι θερμοί υποστηρικτές της τουριστικής ανάπτυξης.

Μπορεί τα τελευταία χρόνια να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να εξασφαλίσει κανείς

μια παραλία ολόδική του – οι πιονέροι της άγονης γραμμής βρίσκουν ευκαιρία να

παραπονεθούν πως το νησί «ανακαλύφθηκε» - η χρυσαφένια άμμος και η προκλητικά

αστραφτερή θάλασσα εξακολουθούν όμως να υπάρχουν και να περιμένουν τον

επισκέπτη.



1 Υπάρχουσα κατάσταση – τάσεις

1.1 Γενικά στοιχεία για το νησί 1.1.1 Ιστορία

Υπάρχουν δύο εκδοχές για το πώς προήλθε η ονομασία του νησιού. Η πρώτη

υποστηρίζει πως το όνομα προέρχεται από την αρχαιότητα και το πήρε από τον κόλπο

που βρίσκεται μεταξύ των δύο νησιών και του Γλαρονησίου και λεγόταν «Κουφός

Λιμήν», δηλαδή απάνεμο λιμάνι, όπου μπορούσε να ελλιμενιστεί πλοίο. (Κουφονήσια -

μικρές κυκλάδες – νησί, 2006)

Η δεύτερη εκδοχή έχει δοθεί από το νησιογράφο Μάνεση που υποστηρίζει ότι η

ονομασία Κουφονήσια οφείλεται στις πολλές σπηλιές και τα ιζήματα γύρω-γύρω στο

νησί, χωρίς συμπαγή βράχο (κουφό το χώμα - Κουφονήσια).

Στον αντίποδα των δυο αυτών θεωριών, συναντάμε τη μαρτυρία του Αντώνη

Μηλιαράκη που το 1920 έγραψε ότι το Πάνω Κουφονήσι ονομαζόταν «Φακούσα» από

το σχήμα φακής που έχει το νησί και το Κάτω Κουφονήσι ονομαζόταν «Πίνο» από τις

πολλές Πίνες (είδος ψαριού) που υπάρχουν στο νησί.

Τα Κουφονήσια κατοικούνται αδιάλειπτα από την προϊστορική ακόμα εποχή.

Ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή «Επάνω Μύλοι» έφεραν στο φως σημαντικά

ευρήματα, ταφικά και άλλα των πρώιμων φάσεων του κυκλαδικού πολιτισμού. Ίσως το

πιο σημαντικό από αυτά, ένα τηγανόσχημο αγγείο με χαραγμένο επάνω του ένα

εννιάκτινο αστέρι φυλάσσεται σήμερα στο Μουσείο της Νάξου. Μια δεύτερη

ανασκαφή στο νότιο άκρο της ανατολικής ακτής αποκάλυψε ευρήματα Ελληνιστικών

και Ρωμαϊκών χρόνων. Η γειτονική Κέρος επίσης, από ότι οι έρευνες δείχνουν,

αποτέλεσε σημαντικό κέντρο του Κυκλαδικού Πολιτισμού (3.000 – 2.000 π.Χ.).

(Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006 & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων

Κουφονησίων, 2005)



Εικόνα 1.1: Tηγανόσχημο αγγείο

(Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Στη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν τα Κουφονήσια ακολούθησαν την κοινή

μοίρα όλων των νησιών των Κυκλάδων, μήλο της έριδας για ποικιλώνυμους πειρατές.

Γνώρισαν την κυριαρχία των Ενετών και των Τούρκων, οι οποίοι κατά τη διάρκεια

κυρίως του 17ου αιώνα συγκρούστηκαν αρκετές φορές για την εξουσία των νησιών του

Αιγαίου Πελάγους. Οι Κουφονησιώτες άλλοτε από ανάγκη και άλλοτε κατ' επιλογή,

συνέπρατταν συχνά με Μανιάτες ή με άλλους πειρατές, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τον

πορθμό ανάμεσα στο Πάνω και το Κάτω Κουφονήσι ως ασφαλές καταφύγιο.

Τον 17ο αιώνα, την περίοδο των μεγάλων συγκρούσεων ανάμεσα στις δύο ναυτικές

υπερδυνάμεις της εποχής, τη Βενετία και την Τουρκία, οι Κουφονησιώτες βρέθηκαν

αποκλεισμένοι και αντιμέτωποι με το φάσμα του λιμού. Αναγκαστικά έφαγαν κάθε

λογής βολβό που φύτρωνε στο άγονο νησί τους, πριν καταλήξουν στα ταπεινά λούπινα,

τα οποία χρησιμοποιούνταν για ζωοτροφή. Ένα δίστιχο από εκείνη την εποχή διασώζει

ο Μανώλης Γλέζος: «Βάστα καμένε λούμπουνα, αν είσαι παλικάρι γιατί ο καμένος ο

βολοβός ουτ’ ήταν, ουτ’ εφάνη».



Τα Κουφονήσια απελευθερώθηκαν μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες και

ενσωματώθηκαν στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος το 1830. (Κουφονήσια - μικρές

κυκλάδες – νησί, 2006)

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1945) οι κάτοικοι γνώρισαν πολλές δύσκολες

στιγμές. Μεταπολεμικά κατοικούσαν 1.000 περίπου άτομα στο Κουφονήσι. Πολλοί

όμως, φύγανε μετανάστες στην Αθήνα για να δουλέψουν και οι άνδρες κυρίως, για να

μπαρκάρουν. Ο ΟΤΕ ήρθε το 1964 στο νησί και η ΔΕΗ το 1984. Οι κάτοικοι

επικοινωνούσαν με τ' άλλα νησιά και με την υπόλοιπη Ελλάδα με καΐκια και με ένα

καράβι που περνούσε από την Ηρακλειά κάθε 8 ημέρες. Όταν υπήρχε φουρτούνα, ο

γιατρός δεν μπορούσε να επισκεφτεί το νησί. Παλιότερα υπήρχε ένας γιατρός για όλες

τις Μικρές Κυκλάδες.

1.1.2 Γεωμορφολογία

Τα Κουφονήσια αποτελούνται από το Κάτω και Πάνω Κουφονήσι και ανήκουν στο

σύμπλεγμα των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων. Γεωγραφικά, τα συναντά κανείς στα

νοτιοανατολικά της Νάξου και δυτικά της Αμοργού. Αναπόσπαστα συνδεδεμένη με το

όνομα τους είναι και η Κέρος, ένα μικρό, ακατοίκητο νησί, 15 τετραγωνικών

χιλιομέτρων, που όμως φιλοξενεί σημαντικά ευρήματα του κυκλαδικού πολιτισμού.

(Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006 & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων


Το Πάνω Κουφονήσι (που αποκαλείται και απλά Κουφονήσι) είναι το μικρότερο και

πιο πυκνοκατοικημένο νησάκι των Κυκλάδων. Έχει έκταση 3,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα

και 366 κατοίκους.

Το Κάτω Κουφονήσι βρίσκεται ανάμεσα στο Πάνω Κουφονήσι, τη Σχοινούσα και την

Κέρο. Έχει έκταση 4,3 τ. χλμ. και είναι σχεδόν ακατοίκητο. Στο νησί δεν επιτρέπεται

καμιά οικοδομική δραστηριότητα ενώ καμία έκταση δεν είναι κοινοτική. Παρόλα αυτά

εκεί υπάρχει ένα εκκλησάκι και 15 κτίσματα (παραθεριστικές κατοικίες), τα οποία

αποτελούν συντηρήσεις παλιών ή έχουν προφτάσει να χτιστούν πριν το χαρακτηρισμό

ου νησιού ως αδόμητο. Επίσης υπάρχει και μία ταβέρνα, η οποία λειτουργεί από το



Μάιο και έπειτα.

Οι παραλίες που είναι προσβάσιμες από τους επισκέπτες είναι δύο και στη μία υπάρχει

η δυνατότητα ελεύθερης κατασκήνωσης σε ιδιόκτητο χώρο.

Οι δραστηριότητες στο νησί είναι η εκτροφή αιγοπροβάτων, των οποίων οι ιδιοκτήτες

είναι κάτοικοι του πάνω Κουφονησίου και μεταβαίνουν στο κάτω καθημερινά. (Ψαρρός

Πολύδωρος & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Ένας πορθμός πλάτους 200 m χωρίζει το κατοικημένο Πάνω Κουφονήσι από το Κάτω

Κουφονήσι.

Γεωλογικά Χαρακτηριστικά

Τα εδαφολογικά, γεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής είναι πανομοιότυπα με αυτά

των υπόλοιπων Κυκλαδίτικων νησιών. Επομένως, το ανάγλυφο του νησιού

παρουσιάζεται έντονο με απότομες ακρογιαλιές και μικρούς όρμους. Στο εσωτερικό

του νησιού οι λοφώδεις εξάρσεις παρουσιάζονται πιο έντονες. (Κοινότητα

Κουφονησίων – Προμελέτη, 2006)

Το (πάνω) Κουφονήσι αποτελείται αποκλειστικά σχεδόν από Νεογενείς σχηματισμούς,

δηλαδή από εναλλαγές μαργαϊκών ασβεστολίθων, μαργών και ψαμμιτών. Όλοι αυτοί οι

σχηματισμοί είναι οριζόντιοι ή παρουσιάζουν μια μικρή κλίση προς τα νότια.

Το νησί έχει πολύ ήπιο ανάγλυφο και είναι εμφανής η απουσία έντονων τεκτονικών

φαινομένων.



Δορυφορική εικόνα του Πάνω Κουφονησίου

(Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006)

Υδρογεωλογικά Χαρακτηριστικά

Η γεωλογική δομή του νησιού, σε συνδυασμό με τις κακές υδρολογικές συνθήκες

(λίγες βροχοπτώσεις, μεγάλη εξάτμιση κλπ.) και το μικρό μέγεθος του νησιού (6 km2

έκταση, μέση διάμετρο 2 km) δημιουργούν υδρογεωλογικές συνθήκες οι οποίες δεν

είναι καθόλου ευνοϊκές για το σχηματισμό υδροφόρων οι οποίοι να αποθηκεύουν

αξιόλογα αποθέματα με ικανοποιητικοί ή τουλάχιστον αποδεκτή ποιότητα νερού.

(Κοινότητα Κουφονησίων – Προμελέτη, 2006)

Δεν υπάρχουν επίσης εκμεταλλεύσιμοι αλλουβιακοί υδροφόροι, γιατί ο σχηματισμός

αναπτύσσεται σε πολύ μικρή έκταση, στην παράκτια περιοχή προς νότο, με μικρή

λεκάνη επιφανειακής τροφοδοσίας και μάλιστα στα όρια του οικισμού. Έτσι, εκτός

από την υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, λόγω διείσδυσης της θάλασσας,

παρατηρείται και επιπλέον υποβάθμιση εξ’ αιτίας της διάθεσης των λυμάτων με



βόθρους, μέσα στον υδροφόρο αυτό, καθιστώντας τον εντελώς ακατάλληλο για τις

συνήθεις οικιακές χρήσεις.

1.1.3 Κλίμα

Στο νησί επικρατούν οι ήπιες μετεωρολογικές συνθήκες των Κυκλάδων. Η μέση

θερμοκρασία κυμαίνεται μεταξύ 11οC και 25 οC. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχουν ακραίες

θερμοκρασιακές καταστάσεις. Θερμότεροι μήνες είναι ο Ιούλιος (25 οC) και ο

Αύγουστος (12,5 οC). Από άποψη αλλαγής θερμοκρασίας, η εντονότερη παρατηρείται

μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου. (Κοινότητα Κουφονησίων – Προμελέτη, 2006)

Χαρακτηριστικά είναι τα καλοκαιρινά μελτέμια στην περιοχή, άνεμοι ιδιαίτερα έντονοι.

Οι επικρατούντες άνεμοι είναι από βορειοανατολικές διευθύνσεις και απαντώνται καθ’

όλη τη διάρκεια του έτους.

Τα θαλάσσια ρεύματα που σχηματίζονται στο στενό των Κουφονησίων είναι

επιφανειακά και έτσι έχουν τη διεύθυνση των ανέμων. Μεταξύ Κουφονησίων και

Νάξου παρατηρούνται μεγάλα ύψη κύματος, που φτάνουν και τα 4 m.

Στις Κυκλάδες η μέση βροχόπτωση είναι από τις χαμηλότερες της Ελλάδας. Οι υψηλές

θερμοκρασίες και οι συνήθως πνέοντες άνεμοι ευνοούν τα μεγάλα ποσοστά εξάτμισης.

Έτσι, οι μόνιμες επιφανειακές απορροές είναι μηδενικές.

Γενικά το κλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται εύκρατο, μεσογειακό, με κύριο

χαρακτηριστικό την ηπιότητα των κλιματικών φαινομένων.

1.1.4 Φύση και Περιβάλλον

Σ' όλο το μήκος της νότιας ακτής του νησιού, από τον Παριανό στα δυτικά ως το Πορί

στα ανατολικά, οι παραλίες του νησιού είναι μαγευτικές. Μισοφέγγαρα χρυσής άμμου

εναλλάσσονται με άγρια στην όψη σπήλαια, που το κύμα έχει σκάψει στα βράχια. Σε

γενικές γραμμές, όσο βαδίζει κανείς προς τα ανατολικά, τόσο οι παραλίες γίνονται

καλύτερες και η βλάστηση συγκριτικά πυκνότερη. (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες –



νησί, 2006 & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Ένα μονοπάτι παράλληλο με τη νότια ακτογραμμή του νησιού επιτρέπει να δει κανείς

τις παραλίες του νησιού. Ο Φοίνικας και ο Φανός είναι οι πιο πολυσύχναστες παραλίες,

η Πλατιά Πούντα η πιο ερημική, και το Πορί η πιο απομακρυσμένη αλλά και μάλλον η

καλύτερη ακτή. Απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα από την Χώρα. Πριν το Πορί υπάρχει η

διάσημη «Πισίνα», μια πέτρινη δεξαμενή με θαλασσινό νερό. Ο παραλιακός δρόμος

στην πράξη αποδεικνύεται πιο μακρύς από ότι φαίνεται στο χάρτη, αλλά είναι σαφώς

ωραιότερη διαδρομή από το δεύτερο δρόμο που είναι χαραγμένος στο εσωτερικό του

νησιού. Δίπλα στο μονοπάτι συναντά κανείς αμμοθίνες γεμάτες λευκά κρινάκια, ένα

σπάνιο είδος, που μόνο στις Κυκλάδες συναντάται. Ακόμα υπάρχουν παραλίες και στο

Κάτω Κουφονήσι που η προσέγγισή τους γίνεται μόνο με καΐκι. Οι παραλίες έχουν

χοντρή άμμο και προσφέρονται για ήσυχες διακοπές και απομόνωση.

Εικόνα 1.2: Η παραλία «Ιταλίδα»

(Dream Islands, 2006)

Υπάρχουν σε πολλά σημεία του νησιού θαμνώδεις εκτάσεις (μακία βλάστηση) και στο βόρειο τμήμα του νησιού λίγα δασικά κομμάτια με φίδες ή κέδρο της Φοινίκης. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)



Εικόνα 1.3: Φίδες ή Κέδρος της Φοινίκης

(Προσωπικό Αρχείο, 2006)



1.2 Γενικά οικονομικά στοιχεία 1.2.1 Δραστηριότητες

Κύρια και αποκλειστική ενασχόληση των κατοίκων αποτελεί ακόμη η αλιεία γεγονός

που μετατρέπει το νησί σε ένα γνήσιο ψαροχώρι. Όλες οι οικογένειες ασχολούνται με

την αλιεία. Οι λίγες καλλιέργειες που υπάρχουν στο νησί, οι λίγες κατσίκες ή αγελάδες

ουσιαστικά μόνο καλύπτουν τις οικιακές ανάγκες των κατοίκων. Με μια δόση

υπερβολής οι ίδιοι συνηθίζουν να λένε ότι τα καΐκια είναι περισσότερα από τις

οικογένειες του νησιού. Γεγονός είναι πάντως ότι με 35 μεγάλα σκάφη (δίχως δηλαδή

να υπολογίσει κανείς τα «χταποδιάρικα» και τα μικρότερα), το Κουφονήσι διαθέτει

έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους της Ελλάδας, αναλογικά πάντα με

τον πληθυσμό του. (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006 & Σύνδεσμος

Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Το Κουφονήσι έχει αρχίσει να αναπτύσσεται τουριστικά την τελευταία δεκαπενταετία

με συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς και ο τουρισμός τείνει να γίνει πλέον η κύρια

επαγγελματική δραστηριότητα των κατοίκων. Οι περισσότεροι κάτοικοι πλέον

ασχολούνται επαγγελματικά και με τον τουρισμό, έχουν δηλαδή πλέον «διπλό»

επάγγελμα.

1.2.2 Παραγωγικοί Τομείς

Αλιεία

Μέχρι πριν 10 χρόνια η αλιεία ήταν η κύρια δραστηριότητα των κατοίκων του νησιού.

Σήμερα υπάρχουν 60 επαγγελματικά ψαράδικα, στα οποία απασχολούνται και

Αιγύπτιοι ως βοηθοί. Μέσω Βόλακα (στην Ανατολική Νάξο) διοχετεύονται τα ψάρια

από το Κουφονήσι στη Νάξο. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Υπάρχει πάντως μείωση της παραγωγής, εξαιτίας του προβλήματος της παράνομης

αλιείας (χρήση εκρηκτικών, ανεμότρατες αλιεύουν σε απαγορευμένες περιοχές) και της

υπεραλίευσης που συνεπάγεται και εξάντληση.



Η παραγωγή βρίσκεται σε οριακό σημείο σε σχέση με την κατανάλωση. Γίνεται πάντως

προσπάθεια να καλυφθούν όλες οι ανάγκες σε ψάρια κατά τους καλοκαιρινούς μήνες

με την εγχώρια παραγωγή. Το καλοκαίρι έρχονται καΐκια και από άλλες περιοχές της

Ελλάδας, 5-6 καΐκια έρχονται από την Κάλυμνο, τα οποία διαθέτουν την ψαριά τους

στο νησί. Το χειμώνα αποστέλλονται τα ψάρια στην Αθήνα. (Σκοπελίτης, 2006)

Το 70 –80% του πληθυσμού είναι ψαράδες. 350 κάτοικοι είναι ψαράδες από τους

οποίους 140 είναι μέλη του Αλιευτικού Συλλόγου. Πάντως όλοι πλέον έχουν «διπλό»

επάγγελμα, διότι έχουν εμπλακεί και σε τουριστικές δραστηριότητες.

Οι νέοι πάντως δεν προσανατολίζονται πλέον προς την αλιεία. Έχουν άλλες

εναλλακτικές όπως είναι ο τουρισμός, το ΤΕΕ Πληροφορικής. Ασχολούνται πιο

ερασιτεχνικά το χειμώνα με το ψάρεμα.

Άλλωστε δε δίνονται πλέον σε νέους άδειες, π.χ. φέτος δόθηκαν 5 άδειες μόνο διότι

προσπαθούν να μειώσουν την παράκτια αλιεία.

Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχει στη Χώρα ένα παραδοσιακό καρνάγιο το οποίο

επισκευάζει καΐκια με τον παραδοσιακό τρόπο. Υπάρχει ένα ακόμη τέτοιο καρνάγιο

στη Σύμη. Είναι το μοναδικό στην Περιφέρεια. (Πράσινος Γιάννης, 2006)

Εικόνα 1.4: Το καρνάγιο




Γεωργία

Στο Κουφονήσι δεν υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες, τόσο από άποψη καιρικών

φαινομένων όσο και εδαφικών συνθηκών για γεωργική ανάπτυξη. Ο μικρός αριθμός

των κατοίκων που ασχολούνται αποκλειστικά με τη γεωργία συμβάλλει στην

κατάσταση αυτή. Αρδευόμενες καλλιέργειες δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο νησί,

τουλάχιστον όχι σε έκταση η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σημαντική. Κάποια

σημαντική γεωργική ανάπτυξη επίσης δεν αναμένεται. Το είδος των καλλιεργειών είναι

κυρίως σιτάρι, κριθάρι και παράγεται για τροφή για τα ζώα. (Κοινότητα Κουφονησίων

– Προμελέτη & Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Κτηνοτροφία

Η κτηνοτροφία περιορίζεται κυρίως στην εκτροφή αιγοπροβάτων και περιορισμένου

αριθμού βοοειδών. Όλα τα ζώα είναι ελευθέρας βοσκής. Τα περισσότερα βρίσκονται

στην Κέρο (περίπου 7.000 αιγοπρόβατα). Υπάρχουν και κάποια αιγοπρόβατα στο Κάτω

Κουφονήσι. Η κτηνοτροφία καλύπτει την εγχώρια κατανάλωση. Το καλοκαίρι γίνεται

εισαγωγή για να καλυφθεί η ζήτηση. Μερικά από τα παραδοσιακά τυριά που

παράγονται στο νησί είναι το σκληρό τυρί και η μυζήθρα. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι χρήσεις γης στο Κουφονήσι.

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ

ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΓΗ ΔΑΣΗ ΛΟΙΠΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ

59% 5% - 36%

Πίνακας 1.1: Χρήσεις γης στο Κουφονήσι


Τουρισμός

Ο τουρισμός αποτελεί πλέον την κύρια επαγγελματική δραστηριότητα των κατοίκων



του νησιού με συνεχώς αυξητικές τάσεις. Δημιούργησε μια νέα πηγή εσόδων και

διεξόδου απασχόλησης για τους κατοίκους του νησιού. Και συνετέλεσε στον

περιορισμό του αριθμού των κατοίκων που εγκατέλειπαν το νησί για την ανεύρεση

εργασίας. Επίσης είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που πλέον τα νέα παιδιά

αποφασίζουν να παραμείνουν στο νησί τους.

Οι πρώτοι τουρίστες εμφανίστηκαν το 1983 αλλά ουσιαστικά από το 1998 και μετά

ξεκίνησε η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη του νησιού, η οποία συνεχίστηκε με πολύ

μεγάλους αυξητικούς ρυθμούς. (Κωβαίος Μιχάλης, 2006)

Στα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζεται ο αριθμός των διανυκτερεύσεων σε

ξενοδοχειακά καταλύματα και ο αριθμός των αφίξεων τουριστών στις ξενοδοχειακές

μονάδες στο Κουφονήσι (δε συμπεριλαμβάνονται τα campings), στην καλοκαιρινή

περίοδο της τελευταίας τριετίας. (Κοινότητα Κουφονησίων – Προμελέτη, 2006)

218

918

1107

218

790

1216

218

925

1329

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

ΠΛΗ

ΘΥΣ

ΜΟΣ ΤΟ

ΥΡ.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2001 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2002 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2003

Εικόνα 1.5: Διάγραμμα Διανυκτερεύσεων ξενοδοχειακών καταλυμάτων στο Κουφονήσι




95

261293

95

278

340

95

236

343

0

50

100

150

200

250

300

350

400

ΙΟΥΝΙΟΣ ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

ΠΛΗ

ΘΥΣ

ΜΟΣ ΤΟ

ΥΡ.

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2001 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2002 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2003

Εικόνα 1.6: Αφίξεις τουριστών στις ξενοδοχειακές μονάδες στο Κουφονήσι


Από τα παραπάνω διαγράμματα είναι προφανές ότι ο πληθυσμός του νησιού την

καλοκαιρινή περίοδο είναι πολλαπλάσιος του μόνιμου πληθυσμού.



1.3 Γενικά κοινωνικά στοιχεία 1.3.1 Οικιστική ανάπτυξη

Εικόνα 1.7 Χάρτης Κουφονήσια

(Κουφονήσια, 2006) Κάτω Κουφονήσι

Χαρακτηριστικό αξιοθέατο του νησιού αποτελεί το εκκλησάκι της Παναγίας που

βρίσκεται στο μόλο και είναι χτισμένο πάνω σε αρχαία ερείπια. Στο μικρό γραφικό

λιμανάκι του αράζουν μόνο ψαροκάικα και εκδρομικά καραβάκια, που μεταφέρουν

τους επισκέπτες στις μαγευτικές παραλίες του νησιού. (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες

– νησί, 2006 & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)



Εικόνα 1.8: Άποψη από το Κάτω Κουφονήσι


Πάνω Κουφονήσι ή Κουφονήσι

Φτάνοντας στο νησί, ο λευκός ανεμόμυλος που δεσπόζει στα αριστερά του λιμανιού

μοιάζει να καλωσορίζει τον επισκέπτη, ενώ πιο πάνω απλώνεται η Χώρα, ένα πρότυπο

κυκλαδικής αρχιτεκτονικής. Η Χώρα είναι το μοναδικό χωριό του Κουφονησιού, με τα

τυπικά κυκλαδίτικα ασβεστοβαμμένα σπίτια. Οι παραδεισένιες παραλίες του, όλες

σχεδόν αμμώδεις, συμπληρώνουν τη μαγευτική εικόνα του νησιού.



Εικόνα 1.9 Άποψη από το λιμάνι στο Πάνω Κουφονήσι


Στα Κουφονήσια προσπαθούν να διατηρήσουν την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. Τα

σπίτια, αλλά και όλα τα κτίσματα βαμμένα εξωτερικά άσπρα και γαλάζια ταιριάζουν με

το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου και διαμορφώνουν μια παραδοσιακή και συγχρόνως

παραμυθένια εικόνα. Το εσωτερικό ενός τυπικού κουφονησιώτικου σπιτιού

αποτελούνταν από μια κρεβατοκάμαρα, μια κουζίνα και ένα μεγάλο δωμάτιο που

χρησιμοποιούταν για σαλόνι. Μια βασική κατασκευή στέγης ήταν η «Στεοσά», που

ήταν φτιαγμένη από καλάμια, ξύλα, χώμα και ξύλο από φύδα που λεγόταν και

«κονταρίδα.». (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006)



Εικόνα 1.10: Σοκάκια στη Χώρα


Στην Κοινότητα Κουφονησίων συμπεριλαμβάνονται 12 οικισμοί. (Κοινότητα


Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται οι χρήσεις των κτιρίων της περιοχής και η

αναλυτικότερη κατηγοριοποίηση των κατοικιών.



ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΩΝ

Σύνολο κτιρίων 325

Σύνολο κτιρίων αποκλειστικής χρήσης 298

Κατοικίες 158

Εκκλησίες-Μοναστήρια 7

Ξενοδοχεία 41

Εργοστάσια-Εργαστήρια 4

Σχολικά κτίρια 1

Καταστήματα-Γραφεία 21

Σταθμοί αυτοκινήτων (πάρκινγκ) 0

Αποκλειστική χρήση

Νοσοκομεία, κλινικές κλπ. 0

Άλλες χρήσεις 66

Σύνολο κτιρίων μικτής χρήσης 27








Νοσοκομεία, κλινικές κλπ. 1 Χρήσεις

ή προορισμός χρήσης

κτιρίου

Κύρια



Μικτή

χρήση






Δευτερεύουσα


Νοσοκομεία, κλινικές κλπ. 0


Πίνακας 1.2: Χρήσεις ή προορισμός χρήσεων κτιρίου στην Κοινότητα Κουφονησίων, Απογραφή 2001




ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΩΝ

Σύνολο κατοικιών 217

Σύνολο 217

Κύριες κατοικούμενες 115

Κύριες κατοικούμενες αλλά το νοικοκυριό απουσιάζει

προσωρινά

4

Εξοχικές ή δευτερεύουσες 70

Κανονικές

κατοικίες

Κενές

Για ενοικίαση, πώληση ή άλλο λόγο 28

Μη κανονικές κατοικίες 0

Κανονικές κατοικίες μέσα σε συλλογικές κατοικίες 0

Πίνακας 1.3: Κανονικές και μη κανονικές κατοικίες στην Κοινότητα Κουφονησίων, Απογραφή 2001




1.3.2 Υποδομές

Εικόνα 1.11: Τοπογραφικό




A. Κοινότητα

Αστυνομία (στελεχώνεται από 4 αστυνομικούς)

B.

C. Ιατρικό Κέντρο

D. Εισιτήρια

E. Ελικοδρόμιο

F. Πόσιμο νερό

G. Mini Markets

H. Δρόμος για τις παραλίες

I. Παραλία Πορί 3km

Λιμάνι J.

(διαθέτει 2 λιμενικούς)

K. Προβλήτα για καϊκια

L. Χειμερινό Λιμάνι

M. Προς Βενζινάδικο

A.T.M. N.

Ταχυδρομείο

O. Ενοικιάσεις Μοτοποδηλάτων

P. Γλύστρα σκαφών

Πίνακας 1.4: Τοπογραφικό – Υποδομές


Στο νησί υπάρχει ταχυδρομικό πρακτορείο το οποίο διαθέτει ATM (συνδεδεμένο με το

διατραπεζικό σύστημα Δίας), αρκετά εστιατόρια και ταβέρνες, ξενοδοχεία και

ενοικιαζόμενα δωμάτια (στη Χώρα και στου Χαροκόπου). (Σύνδεσμος Τουριστικών

Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Η ελεύθερη κατασκήνωση γενικά απαγορεύεται αλλά στην παραλία του Χαροκόπου,

περίπου 1,5 χιλιόμετρα από το λιμάνι, λειτουργεί camping που προσφέρει τις

στοιχειώδεις ανέσεις.

Η κατασκευή μαρίνας προχωράει με γρήγορους ρυθμούς ενώ υπάρχει και βενζινάδικο



για την τροφοδοσία των σκαφών.

Εικόνα 1.12: Το βενζινάδικο

(Προσωπικό αρχείο, 2006)

Στο Παριανό, ένα γραφικό κόλπο στα Ν.Δ. του νησιού, δίπλα στο καρνάγιο, υπάρχει

ασφαλές αλιευτικό καταφύγιο.

Εικόνα 1.13: Το αλιευτικό καταφύγιο

(Προσωπικό αρχείο, 2006)

Το οδικό δίκτυο της περιοχής δεν παρουσιάζεται ικανοποιητικό από άποψη βατότητας



και επικοινωνίας. Υπάρχει ο κύριος δρόμος, ο οποίος διασχίζει τον κύριο οικισμό και

συνδέει τις περιοχές του Φοίνικα και του Αλιευτικού καταφυγίου, το τμήμα του δρόμου

που παρουσιάζεται τσιμεντοστρωμένο είναι από μέσα στα όρια του οικισμού, ενώ

υπάρχουν αρκετοί χωματόδρομοι, μέσω των οποίων γίνεται δυνατή η μετάβαση σε

διάφορα σημεία του νησιού. (Κοινότητα Κουφονησίων – Προμελέτη, 2006)

Τέλος η Κοινότητα διαθέτει δύο απορριμματοφόρα, ένα μεγάλο και ένα μικρό. Κοινωνικές υποδομές

(Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

• υποκατάστημα ΔΕΗ (1 υπάλληλος & 1 κοινοτικός)

• Πολιτιστικός σύλλογος Κουφονησίων

• ένα πλήρως εξοπλισμένο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο

• το δημοτικό σχολείο

• το Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις

• το Τ.Ε.Ε.

• γήπεδο 5Χ5, καθώς και γήπεδο μπάσκετ και βόλεϊ

Στο νησί, δίνεται η δυνατότητα άθλησης, καθώς έχουν κατασκευαστεί γήπεδα

μουντιαλίτο, μπάσκετ και βόλεϊ που επιτρέπουν στους επισκέπτες να συνδυάσουν

τις διακοπές τους με αθλητικές δραστηριότητες.

1.3.3 Δημογραφικά στοιχεία

Σύμφωνα με τη διοικητική οργάνωση, το Κουφονήσι ανήκει διοικητικά στην

Κοινότητα Κουφονησίων. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών

παρατηρήθηκαν μεταβολές στο μέγεθος του πληθυσμού. Στο παρακάτω διάγραμμα

παρουσιάζεται η μεταβολή του πληθυσμού με βάση τις εθνικές απογραφές. (Κοινότητα




300 300

251 237275

366

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

ΕΤΟΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ

ΠΛΗ

ΘΥΣ

ΜΟΣ

Εικόνα 1.14: Διάγραμμα μεταβολής πληθυσμού από το 1951 έως 2001


Η αύξηση του πληθυσμού τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην

τουριστική αξιοποίηση του νησιού, δημιουργώντας έτσι μια νέα πηγή εσόδων και

διεξόδου απασχόλησης για τους κατοίκους του νησιού. Έτσι περιορίστηκε ο αριθμός

των κατοίκων που εγκατέλειπαν το νησί για την ανεύρεση εργασίας.

Πληθυσμός Μεταβολή Πληθυσμού Ποσοστιαία μεταβολή %

1971 1981 1991 1971-81 1981-91 1971-91 1971-81 1981-91 1971-91

238 232 275 -6 43 37 -2.52 18.53 15.55

Πίνακας 1.5: Πληθυσμιακή μεταβολή 1971-1991 Κουφονήσια

(ΠΕΠ, 2001)

Πληθυσμός Μεταβολή Πληθυσμού Ποσοστιαία μεταβολή %

1971 1981 1991 1971-81 1981-91 1971-91 1971-81 1981-91 1971-91

6 5 0 -1 -5 -6 -16.67 -100.00 -100.00

Εικόνα 1.15: Πληθυσμιακή μεταβολή 1971-1991 Κάτω Κουφονήσι

(ΠΕΠ, 2001)

Σύμφωνα με την απογραφή της ΕΣΥΕ του 2001 από τους 376 κατοίκους του οι 118



είναι νέοι, ηλικίας από 0–24 ετών, αναλογία μοναδική για τα ελληνικά αλλά και

ευρωπαϊκά δεδομένα. Τα σχολεία (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο και

τεχνικό λύκειο) του νησιού συγκεντρώνουν σήμερα 80 μαθητές.

Κλάδος Ηλικίας Πλήθος

Ηλικίας 0-4 ετών 26

















Ηλικίας 85 ετών και άνω 2

Σύνολο πληθυσμού 376

Πίνακας 1.6: Μόνιμος Πληθυσμός – Απογραφή 2001

(Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος, 2006)

Ο πραγματικός πληθυσμός κυμαίνεται στους 700 κατοίκους και οι αλλοδαποί που ζουν

στο νησί στους 60 – 150 κατοίκους (Αιγύπτιοι, Αλβανοί, Πολωνοί), οι οποίοι

απασχολούνται στις οικοδομικές δραστηριότητες και στην αλιεία. (Ψαρρός Πολύδωρος,

2006)



2 Βασικές παράμετροι

2.1 Γεωγραφικά δεδομένα / χρήσεις γης

2.1.1 Διαθεσιμότητα κατάλληλων χαρτών

Γενικά δεν υπάρχει διαθεσιμότητα κατάλληλων χαρτών για την περιβαλλοντική

διαχείριση του τόπου.

Υπάρχει ένας χάρτης με την οριοθέτηση του οικισμού της Χώρας, με ημερομηνία

Απόφασης 13/8/1993. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Πάρα πολύ σημαντικό είναι να υπάρξει άμεσα στο μέλλον ένα χωροταξικό –

πολεοδομικό σχέδιο. Υπάρχει μεν ο χάρτης με την οριοθέτηση του οικισμού του Άνω

Κουφονησίου αλλά επειδή δεν υπάρχει πολεοδομικό σχέδιο έχουν εμφανιστεί πλέον

φαινόμενα αυθαίρετης δόμησης, καθένας χτίζει όπου θέλει, όπως θέλει. (Ψαρρός

Πολύδωρος, 2006)

Σημειώνεται ότι το νησί δε διαθέτει τεχνικές υπηρεσίες, ούτε διαθέτει την απαραίτητη

τεχνογνωσία για να γίνεται ο σωστός έλεγχος, ο έλεγχος είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος.

Έχει καταργηθεί η αυτοψία από την πολεοδομία. Μόνο κατόπιν καταγγελίας έρχεται η

πολεοδομία.

2.1.2 Κατάσταση παράκτιου περιβάλλοντος

Ακτές

Σ' όλο το μήκος της νότιας ακτής του νησιού, από τον Παριανό στα δυτικά ως το Πορί

στα ανατολικά, οι παραλίες του νησιού είναι μαγευτικές. Μισοφέγγαρα χρυσής άμμου

εναλλάσσονται με άγρια στην όψη σπήλαια, που το κύμα έχει σκάψει στα βράχια. Σε



γενικές γραμμές, όσο βαδίζει κανείς προς τα ανατολικά, τόσο οι παραλίες γίνονται

καλύτερες και η βλάστηση συγκριτικά πυκνότερη. (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες –

νησί, 2006 & Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, 2005)

Ένα μονοπάτι παράλληλο με τη νότια ακτογραμμή του νησιού επιτρέπει να δει κανείς

τις παραλίες του νησιού. Ο Φοίνικας και ο Φανός είναι οι πιο πολυσύχναστες παραλίες,

η Πλατιά Πούντα η πιο ερημική, και το Πορί η πιο απομακρυσμένη αλλά και μάλλον η

καλύτερη ακτή. Απέχει περίπου 4 χιλιόμετρα από την Χώρα. Πριν το Πορί υπάρχει η

διάσημη «Πισίνα», μια πέτρινη δεξαμενή με θαλασσινό νερό.

Οι παραλίες στο Κάτω Κουφονήσι που η προσέγγισή τους γίνεται μόνο με καΐκι. Οι

παραλίες έχουν χοντρή άμμο και προσφέρονται για ήσυχες διακοπές και απομόνωση.

Λιμενικά έργα Εκτός από το κεντρικό λιμάνι στη Χώρα, στο Παριανό, ένα γραφικό κόλπο στα Ν.Δ.

του νησιού, δίπλα στο καρνάγιο, υπάρχει ασφαλές αλιευτικό καταφύγιο, στο οποίο

καταλήγουν όλες οι βάρκες το χειμώνα (χειμερινό λιμάνι).

Επίσης έχει δρομολογηθεί η κατασκευή μαρίνας από τον ΕΟΤ (μελέτη και κατασκευή

την έχει αναλάβει ο ΕΟΤ), η οποία θα παραδοθεί προς εκμετάλλευση στην Κοινότητα

Κουφονησίων.

2.2 Ενέργεια

Το Κουφονήσι ηλεκτροδοτήθηκε το 1984. Το εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος

βρίσκεται στην Πάρο. Από κει, μέσω υποθαλάσσιου καλωδίου, το ρεύμα μεταφέρεται

στη Νάξο. Η τροφοδοσία γίνεται από τη Νάξο, με δύο εναλλακτικούς τρόπους: ένα

παλαιότερο καλώδιο, το οποίο ακολουθεί τη διαδρομή Νάξος-Κουφονήσι-Σχοινούσα-

Ηρακλειά και ένα νέο καλώδιο, το οποίο έρχεται απευθείας από τη Νάξο στην

Ηρακλειά και συνεχίζει στη Σχοινούσα και το Κουφονήσι. Τα περισσότερα

προβλήματα ηλεκτροδότησης παρουσιάζονται το καλοκαίρι, λόγω της αύξησης του

πληθυσμού του νησιού οπότε αυξάνεται και η κατανάλωση ρεύματος. Αυτό έχει ως

αποτέλεσμα να αυξομειώνεται η τάση και να δημιουργούνται προβλήματα σε διάφορες



ηλεκτρικές συσκευές.

Υπάρχουν λίγοι ηλιακοί θερμοσίφωνες στα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Γενικά όμως

αποφεύγονται για αισθητικούς λόγους στις ταράτσες. Οι περισσότεροι τους

αντικαθιστούν πλέον με boiler (Κοβέος Μιχάλης, 2006)

Το κτίριο της Κοινότητας είναι το πρώτο που θα εξοπλιστεί με φωτοβολταϊκά

συστήματα. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

2.3 Στερεά απόβλητα-απορρίμματα

Υπάρχει μία χωματερή όπου αποτίθενται ανεξέλεγκτα τα σκουπίδια μέσα σε μια

τεράστια τάφρο. Τα σκουπίδια καίγονται κυρίως εκτός των θερινών μηνών, και εφόσον

το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες. Κάποιες φορές όμως γίνεται καύση και κατά τους

θερινούς μήνες, λόγω του μεγάλου όγκου που συσσωρεύεται. Όσα δεν καίγονται

επιχωματώνονται. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Εικόνα 2.1: Η χωματερή στα Κουφονήσια




Στο νησί δεν γίνεται ανακύκλωση. Θα πρέπει να υπάρξει ενδιαφέρον και από τη Νάξο

για να υπάρξει ενδιαφέρον από κάποια ιδιωτική επιχείρηση. (Ψαρρός Πολύδωρος,

2006)

2.4 Νερά

2.4.1 Γενικά

Στις περισσότερες κατοικίες του νησιού υπάρχουν δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού, το οποίο χρησιμοποιείται κατά τους χειμερινούς μήνες ως νερό ύδρευσης κατά 90%. Οι δεξαμενές αυτές γεμίζουν από τα υδροφόρα πλοία μέχρι το Μάιο και αυτό το νερό χρησιμοποιείται σε περίοδο έλλειψης, το καλοκαίρι. Οι συνολικές ανάγκες σε νερό υπολογίζονται περίπου σε 40.000 m3 ετησίως. Εκτιμάται

ότι το υδατικό έλλειμμα, αν αφαιρεθούν οι ποσότητες που μπορούν να παραχθούν (π.χ.

ομβροδεξαμενές κλπ.) είναι της τάξης των 35.000 ανά έτος, με το μεγαλύτερο μέρος

αυτής της ποσότητας να απαιτείται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. (Κοινότητα


Νερό στο νησί φέρνει υδροφόρο πλοίο από το Λαύριο. Στο λιμάνι υπάρχουν 2 αγωγοί

στην προβλήτα, και το νερό οδηγείται από κει σε χώρο δεξαμενών 5.000 m3.

Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η τροφοδοσία νερού με την υδροφόρο γίνεται κάθε 4-5

μέρες, ενώ κατά τους χειμερινούς κάθε 15-20 μέρες.

Η κοινότητα υποχρεώνει τις ξενοδοχειακές μονάδες να αποθηκεύουν νερό τους

χειμερινούς μήνες, σε δεξαμενές.

2.4.2 Διαχείριση λυμάτων

Στο Π. Κουφονήσι έχει κατασκευαστεί Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων, η οποία

βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νησιού, 450 m από την ακτή αλλά δεν έχει



λειτουργήσει ακόμη. Πρόκειται για μονάδα πρωτοβάθμιας επεξεργασίας με μεγάλη

διάμετρο ώστε να υπάρχει η δυνατότητα για αύξησης της παροχής. Τα επεξεργασμένα

λύματα θα αποχύνονται στη θάλασσα και θα παρασύρονται από τα ισχυρά θαλάσσια

ρεύματα που επικρατούν στην περιοχή. Εξετάζεται το θέμα της δημιουργίας

δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας μονάδας επεξεργασίας στο μέλλον.

Εικόνα 2.2: Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων


2.5 Μεταφορές – κινητικότητα

Στο νησί δεν υπάρχουν δημόσια μεταφορικά μέσα σε χερσαίες μεταφορές. Υπάρχουν μόνο ιδιωτικά αυτοκίνητα. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα ενοικίασης από μηχανάκια. Υπάρχει πρόβλημα με το κυκλοφοριακό, με το θόρυβο και με τη στάθμευση των αυτοκινήτων. Τα αυτοκίνητα των ντόπιων του νησιού φτάνουν τα 100, με δραματική αύξηση τους καλοκαιρινούς μήνες, λόγω αυτών με τα οποία καταφθάνουν πολλοί τουρίστες. Το κυκλοφοριακό πρόβλημα του νησιού εντείνεται δραματικά τους καλοκαιρινούς



μήνες, λόγω του ότι το λιμάνι του νησιού βρίσκεται μέσα στον οικισμό. Τα αυτοκίνητα έχουν πρόσβαση στις παραλίες του νησιού μέχρι τα 50 m από την ακτή.

2.5.1 Θαλάσσιες μεταφορές, αεροπορικές μεταφορές, διεθνείς μεταφορές

Θαλάσσιες μεταφορές Τα Κουφονήσια συνδέονται όλο το χρόνο, με τακτικά δρομολόγια F/B, με τον Πειραιά

ενώ την καθημερινή επαφή με τα γύρω νησιά εξασφαλίζει ο «Σκοπελίτης» που χειμώνα

– καλοκαίρι εκτελεί το δρομολόγιο Αμοργός – Δονούσα – Κουφονήσι – Σχοινούσα –

Ηρακλειά – Νάξος και αντίστροφα. (Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων


Εικόνα 2.3: Ακτοπλοϊκές συνδέσεις




Εκτός από τα τακτικά δρομολόγια υπάρχει ο Πράσινος που καλύπτει όλες τις έκτακτες

ανάγκες μεταφοράς από το Κουφονήσι προς τη Νάξο (μέσω Βόλακα) και τα γειτονικά

νησιά αφού με το καϊκι του προσφέρει υπηρεσίες θαλάσσιου ταξί.

Αεροπορικές μεταφορές

Ελικοδρόμιο

Το νέο, διεθνών προδιαγραφών ελικοδρόμιο του Κουφονησίου βρίσκεται στον οικισμό

της Χώρας, κοντά στο λιμάνι. Λειτουργεί σε 24ωρη βάση κυρίως για την

αερομεταφορά εκτάκτων ιατρικών περιστατικών. Το συντονισμό και τη

χρηματοδότηση του έργου ανέλαβε το Υπουργείο Αιγαίου σε συνεργασία με την

Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Η κατασκευή και ολοκλήρωση του ελικοδρομίου

έγινε από την τεχνική υπηρεσία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κυκλάδων.

Οι κάτοικοι παραπονιούνται ότι το ελικοδρόμιο δεν εξυπηρετεί στην πράξη έκτακτα

περιστατικά τις βραδινές ώρες. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

2.6 Τουρισμός

2.6.1 Καταγραφή- παρακολούθηση τουριστικών υποδομών

Αυτή τη στιγμή στο νησί υπάρχουν δηλωμένα 2.500 κλίνες σε 1.200 δωμάτια, αλλά

συνολικά μαζί με τα αδήλωτα ανέρχονται σε 3.000. (Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

Υπάρχουν 2-3 μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, μέσα στη Χώρα και στη διαδρομή

προς το Φοίνικα. Υπάρχουν ξενοδοχεία 15-20 κλινών και ένα πλήθος ενοικιαζόμενων

δωματίων. (Κοβέος Μιχάλης, 2006)

Από το 2002 πλέον όλα τα τουριστικά καταλύματα κατασκευάζονται μόνο με

μοριοδότηση κλειδιών (για τα ενοικιαζόμενα δωμάτια) και αστεριών (για τα

ξενοδοχεία). Για να πάρει κανείς πλέον άδεια θα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον τρία

κλειδιά.



Τα περισσότερα νέα δωμάτια είναι 4 κλειδιών ως προς τη δόμηση και 3 ως προς τον

εξοπλισμό. Για να έχει κανείς 4 κλειδιά θα πρέπει να διαθέτει κάποιες συγκεκριμένες

υποδομές όπως πισίνα, γήπεδο τένις, παιδική χαρά. Για αυτό το λόγο παρατηρείται και

το «παράδοξο» για κάποιους φαινόμενο, σε ένα τόσο μικρό νησί με τόσες πολλές

παραλίες σε πολύ κοντινή απόσταση, να υπάρχουν μονάδες με πισίνα (υπάρχουν ήδη 6-

7 πισίνες).

Τα παλιά ενοικιαζόμενα δωμάτια είναι 1-2 κλειδιών. Υπήρξε η δυνατότητα επιδότησης

για ανακαίνιση μέσω ενός προγράμματος του ΕΟΤ, ΠΑΧ και Επιμελητηρίου

Κυκλάδων. Πάντως επειδή τα περισσότερα είναι σχετικά καινούργια λίγοι χρειάστηκε

να κάνουν ανακαίνιση. Μέσω των προγραμμάτων αυτών έγιναν ανακαινίσεις και σε

κάποιες ξενοδοχειακές μονάδες.

Πάντως τα τουριστικά καταλύματα κατασκευάζονται κυρίως με τραπεζικό δανεισμό.

Συνολικά υπάρχουν 80 επιχειρήσεις από τις οποίες 65 περίπου είναι μέλη του Συλλόγου

Τουριστικών Επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις περιλαμβάνουν τουριστικά καταλύματα

(ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία), εστιατόρια, μπαρ, μαγαζιά με σουβενίρ.

2.6.2 Διακίνηση τουριστών, χαρακτηριστικά τους, χωρική κατανομή, χρονική κατανομή

Η αιχμή της τουριστικής σεζόν διαρκεί περίπου 40 ημέρες, κατά του μήνες Ιούλιο και

Αύγουστο. Τον Ιούνιο και Σεπτέμβριο υπάρχει πληρότητα 50-60%.

Οι εθνικότητες των τουριστών είναι κυρίως Έλληνες, Ιταλοί και Γάλλοι. Οι Ιταλοί δε

μετακινούνται πολύ, έρχονται με το αμάξι τους, πολλές φορές μεταφέρουν και κάποιο

φουσκωτό μαζί τους, μέσω Πάτρας και παραμένουν αρκετές μέρες στο νησί. Επίσης

αρκετοί Ιταλοί επισκέπτονται με ιστιοπλοϊκά σκάφη το νησί. Αντίθετα οι Γάλλοι και οι

Έλληνες μετακινούνται και επισκέπτονται και άλλα νησιά. Κατά μέσο όρο διαμένουν

3-4 ημέρες και συνεχίζουν για να επισκεφθούν και άλλα νησιά (Αμοργό, Νάξο,

Σαντορίνη, Μύκονο). (Κωβαίος Μιχάλης, 2006)



Φαγητό και διαμονή πάντως βρίσκει κανείς χειμώνα - καλοκαίρι. Με απόφαση του

Κοινοτικού Συμβουλίου μένουν δύο ταβέρνες ανοιχτές υποχρεωτικά το χειμώνα.

(Ψαρρός Πολύδωρος, 2006)

2.6.3 Εναλλακτικός τουρισμός

Στόχος του νησιού πλέον είναι να προωθήσει έναν πιο ήπιο τουρισμό, κατανεμημένο σε

περισσότερους μήνες και περιορίζοντας πλέον τους ρυθμούς αύξησης της ήδη

διαθέσιμης δυναμικότητας του νησιού. Μάλιστα στόχος είναι η αξιοποίηση των

δυνατοτήτων του νησιού για την ανάπτυξη του περιπατητικού τουρισμού. (Ψαρρός

Πολύδωρος & Κοβέος Μιχάλης, 2006)

Αξιοθέατα

Σπουδαία μέρη που αξίζει κανείς να επισκεφτεί κατά τη διαμονή του στα Κουφονήσια

είναι το κεντρικό και πίσω λιμάνι, το αλιευτικό καταφύγιο, το καρνάγιο, οι μύλοι και οι

εκκλησίες του Αγ.Γεώργιου, του Αγ.Νικόλα και του Προφήτη Ηλία. (Κουφονήσια -

μικρές κυκλάδες – νησί, 2006)

Γραφική εικόνα του νησιού αποτελούν και οι ψαράδες στα καΐκια τους.

Μια σπάνια εμπειρία για κάθε επισκέπτη είναι οι βραδιές με πανσέληνο στο νησί και

κυρίως η θέα της Κέρου στο σεληνόφως. Το περίγραμμα του έρημου νησιού μέσα στην

νύχτα θυμίζει σύμφωνα με τους ντόπιους ξαπλωμένο γυναικείο κυκλαδικό ειδώλιο.

Σύμφωνα με την ίδια περιγραφή, η πρώτη πανσέληνος(γύρω στις 21 Ιουνίου) αναδύεται

μέσα από τον κόλπο της γυναικείας αυτής μορφής.

Στο Κάτω Κουφονήσι σημαντικό αξιοθέατο είναι η Εκκλησία της Παναγίας, ενώ στην

Κέρο μπορεί κανείς εκτός από τα αρχαιολογικά ευρήματα να θαυμάσει τη μαγευτική

ανατολή του ηλίου

Φύση / Διαδρομές



Στο νησί δεν υπάρχουν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι γεγονός που καθιστά περιττό το αυτοκίνητο ή τη μοτοσικλέτα. Επιπλέον, όλες οι διαδρομές καλύπτονται με τα πόδια, με καΐκια προς τις παραλίες και με ποδήλατα που ενοικιάζονται στο νησί. Τα καΐκια του νησιού μεταφέρουν τους επισκέπτες στις παραλίες του Κουφονησίου και του Κάτω Κουφονησίου ανά μία ώρα. Πάντως η άγρια ομορφιά και η παρθένα φύση του νησιού προσφέρεται για περιπάτους και για εξερεύνηση και οι αποστάσεις είναι πράγματι πολύ μικρές. Είναι πάρα πολύ όμορφη η διαδρομή μέσω του μονοπατιού που ακολουθεί τις παραλίες από τη Χώρα ως το Πορί. Τα Κουφονήσια, όμως, προσφέρονται και για θαλάσσια σπορ, όπως το wind surfing. Το Πορί προτιμάται από τους σέρφερς, για προπόνηση.

2.6.4 Διαχείριση τουριστικού προϊόντος (βάσεις δεδομένων, έρευνες αγοράς, χρήση internet, online κρατήσεις κ.λπ.)

Υπάρχει η επίσημη σελίδα στο internet «Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί», http://www.koufonisia.gr καθώς και το έντυπο του Σύνδεσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων, «Κουφονήσια –– Οδηγός του νησιού», που παρέχουν ένα σύνολο πληροφοριών για το νησί αλλά και για τις διαθέσιμες τουριστικές υποδομές. Υπάρχει γενικά ένα σύνολο δικτυακών τόπων όπου κανείς μπορεί να ενημερωθεί σχετικά με τις τουριστικές υποδομές του Κουφονησίου.

2.6.5 Οχλήσεις: ηχορύπανση, κυκλοφορία αυτοκινήτων, στάθμευση, κατασκευές σε ακτές κ.λπ.

Υπάρχει μεγάλο πρόβλημα ηχορύπανσης από τη λειτουργία των μπαρ και πρόβλημα με

το κυκλοφοριακό μέσα στη Χώρα, ειδικά όταν αποβιβάζονται οχήματα από τα καράβια

το πρόβλημα γίνεται εντονότερο.

Η ύπαρξη πολλών τροχοφόρων οχημάτων τα οποία δεν «χωράνε» στον περιορισμένο

χώρο του νησιού και τα οποία τελικά (τις περισσότερες φορές) δεν έχουν λόγο ύπαρξης


http://www.koufonisia.gr/


στο νησί λόγω των μικρών αποστάσεων, αλλοιώνουν το τοπίο και προκαλούν ποικίλες

οχλήσεις.

Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία τουριστικών μονάδων, ενώ οι νέες μονάδες είναι πλέον

εκτός του οικισμού της Χώρας και κοντά στις παραλίες προκαλώντας αλλοιώσεις στο

τοπίο.

2.7 Φυσικό περιβάλλον

Και τα δύο νησιά ανήκουν στο Βιότοπο NATURA

(Φιλότης, Κωδικός Τόπου: GR4220013, 1/4/1995)

Χαρακτηριστικά - Περιγραφή του τόπου

Η περιοχή (15690 ha στο σύνολό της) αποτελείται από ένα σύµπλεγµα µικρών νησιών,

τα περισσότερα από τα οποία είναι βραχώδη και σχετικά γυµνά. Τα κυριότερα νησιά

του συµπλέγµατος κατά κατερχόµενη τάξη µεγέθους είναι τα εξής: Ηρακλειά (στην

οποία βρίσκεται και η υψηλότερη κορυφή του συµπλέγµατος, 418 m), Κέρος,

Σχοινούσα, Ανω Κουφονήσι και Κάτω Κουφονήσι, Αντίκερος και Δρίµα. Η συνολική

χερσαία επιφάνεια της περιοχής (5420 ha) είναι κατά τι µεγαλύτερη από αυτήν που

προκύπτει εάν προστεθούν οι επιφάνειες των παραπάνω νησιών, γιατί κάποιες

βραχονησίδες έχουν επίσης συµπεριληφθεί στην προτεινόμενη περιοχή.

Για την οριοθέτηση της περιοχής µέσα στη θάλασσα χρησιµοποιήθηκε η ισοβαθής των

100 m. Τα λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia beds) για την ευρύτερη περιοχή των

Κυκλάδων παρατηρούνται µέχρι την ισοβαθή των 50 m. Το υπόστρωµα περιλαµβάνει

διακυµάνσεις από σχιστόλιθους -κυρίως στην Ηρακλειά και τη Σχοινούσα- έως

ασβεστόλιθους -που χαρακτηρίζουν κυρίως το Άνω και Κάτω Κουφονήσι. Οι απότοµοι

βράχοι αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισµα όλων των νησιών της περιοχής.

Το κλίµα είναι τυπικό µεσογειακό µε θυελλώδεις ανέµους και θερµά, ξηρά καλοκαίρια.

Μερικά από τα νησιά “υποφέρουν” κυριολεκτικά από τους ισχυρούς ανέµους,

ειδικότερα το Άνω Κουφονήσι το οποίο επιπλέον έχει πολύ χαµηλό ετήσιο ύψος



βροχόπτωσης.

Τα νησιά της προτεινόµενης περιοχής έχουν περιορισµένο αριθµό κατοίκων, ο οποίος

και µμειώνεται σταθερά κατά τα τελευταία 30-40 χρόνια. Μέχρι πολύ πρόσφατα δεν

υπήρχε λιµάνι και η προσέγγιση ήταν µόνο δυνατή µε μικρές βάρκες από τα πλοία. Η

παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος ξεκίνησε µμόλις το 1984, ενώ δεν υπάρχουν

οργανωµένοι αποχετευτικοί σταθµοί. Οι λιγοστοί κάτοικοι ασχολούνται µε το ψάρεµα,

τη μελισσοκομία και την κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί

καλπάζουσα αύξηση του τουρισμού.

Σηµ. Ο οικότοπος 6310 έχει συµπεριληφθεί για να περιγράψει βοσκηµένο θαµνώνα µε

Quercus coccifera.

Αξίες

Ολόκληρο το σύµπλεγµα νησιών της περιοχής είναι σηµαντικό για µεταναστευτικά

πτηνά, ενώ ταυτόχρονα φιλοξενεί ενδηµικά φυτά πανίδας (1) και χλωρίδας (14).

Ενδηµικά και/ή σπάνια φυτά που έχουν αναφερθεί από τα νησιά είναι: Colchicum

cousturieri, Arenaria aegea (Αντίκερος), Dianthus cinnamoneus (Ηρακλειά), Nigella

degenii (Ηρακλειά, Κάτω Κουφονήσι), Fibigia lunaroides (Αντίκερος), Anthemis

scopulorum (Αντίκερος), Allium luteolum (Κέρος, Αντίκερος) και άλλα είδη τα οποία

έχουν καταχωρηθεί στο 3.3 (άλλα σηµαντικά είδη).

Τα θαλάσσια οικοσυστήµατα είναι πολύ σηµαντικά. Η περιοχή έχει πλούσια

υποθαλάσσια ζωή και λιβάδια Ποσειδωνίας. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι στην

περιοχή υπάρχουν τοποθεσίες όπου η φώκια (Monachus monachus), ένα είδος

προτεραιότητας, βρίσκει καταφύγιο. Άλλα σηµαντικά είδη θαλάσσιων θηλαστικών που

έχουν αναφερθεί στην περιοχή είναι τα Delphinus delphis και Phocaena phocoena.

Όσον αφορά στη χερσαία πανίδα, δύο ακόµα θηλαστικά και αρκετά ερπετά υπό

προστασία βρίσκονται στην περιοχή. Το ενδηµικό υποείδος Podarcis erhardii

amorgensis έχει αναφερθεί από το Άνω Κουφονήσι και την Κέρο.



Το καθεστώς διατήρησης της περιοχής δεν έχει ακόµα καθοριστεί γιατί η περιοχή δεν

προστατεύεται. Η Κέρος παρουσιάζει συν τοις άλλοις και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η

ανάπτυξη του τουρισµού αναµένεται να κορυφωθεί στο εγγύς μέλλον, γεγονός που

καθιστά επείγουσα την ανάγκη προστασίας της περιοχής και την κατάστρωση σχεδίων

για τον αποτελεσµατικό έλεγχο των αναπτυξιακών τάσεων.

Άλλα σηµαντικά είδη φυτών µε motivation D που απαντούν στην περιοχή είναι τα

εξής: Είδη που προστατεύονται από τον Ελληνικό Νόµο (Προεδρικό διάταγµα 67/81)

και συµπεριλαµβάνονται στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN ως απειλούµενα: 1)

“σπάνια”: Dianthus cinnamoneus, Allium luteolum, Centaurea oliveriana, Ranunculus

creticus, Trigonella rechingeri, Campanula heterophylla, Staehelina fruticosa, 2)

“απροσδιόριστo”: Astragalus peregrinus, 3) “τρωτά”: Colchicum cousturieri (το οποίο

προστατεύεται επίσης από τη συνθήκη της Βέρνης και συµπεριλαµβάνεται στον

κατάλογο του CORINE για τα απειλούµενα είδη).

Τα είδη Hymenonema graecum και Tordylium hirtocarpum, όπως και τα ενδηµικά είδη

Fibigia lunarioides και Scorzonera crocifolia προστατεύονται από τον Ελληνικό Νόµο

(Π.Δ. 67/81).

Senecio bicolor: χασµόφυτο µε περιορισµένη γεωγραφική κατανοµή που απαντά σε

αποµονωµένους πληθυσµούς µε τοπική διαφοροποίηση (διάσπαρτο στη Μεσόγειο, τις

Κυκλάδες, τα Κύθηρα, τη Νίσυρο, τη Χίο).

Tordylium aegaeum: ενδηµικό των Κυκλάδων, των Ανατολικο-µεσογειακών νησιών,

της Ρόδου και της Νότιας και Δυτικής Ανατολίας.

Aethionema saxatile ssp. creticum: φυτό που έχει αναφερθεί µόνο από την περιοχή του

Αιγαίου και από µία τοποθεσία στην Ανατολία. Σύµφωνα µε τον Strid (1986) στην

οµάδα της A. saxatile ssp. Creticum περιλαµβάνεται η A. polygaloides (σπάνιο

σύµφωνα µε την IUCN, και προστατευόµενο από τον Ελληνικό Νόµο). Στη Flora

Europaea, τα φυτά A. Saxatile ssp. creticum και A. polygaloides είναι δύο διαφορετικές

ταξινοµικές µονάδες, µε το πρώτο ενδηµικό.



Brassica cretica ssp. aegaea: χασµόφυτο µε κατανοµή στην Ελλάδα, τη Νοτιο-δυτική

Ανατολία και το όρος Κάρµελ.

Από τα θηλαστικά αξίζει να αναφερθούν:

Canis aureus: τρωτό είδος που περιλαµβάνεται στο Annex V της Οδηγίας 92/43 της

Ε.Ο.Κ., Delphinus delphis: τρωτό είδος που περιλαµβάνεται στο Annex ΙV της Οδηγίας

92/43 της Ε.Ο.Κ. και προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II) και το

CITES.

Phocaena phocoena και Stenella caeruloalba: σπάνια είδη που συµπεριλαµβάνονται στο

Annex II της Οδηγίας 92/43 της Ε.Ο.Κ. και στον κατάλογο του CORINE για τα

απειλούµενα θηλαστικά, και προστατεύονται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II), το

CITES και τον Ελληνικό Νόµο (Π.?. 67/81).

Σηµαντικά αµφίβια:

Hyla arborea και Bufo viridis: συµπεριλαµβάνονται στο Annex IV της Οδηγίας 92/43

της Ε.Ο.Κ. και προστατεύονται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II) και τον

Ελληνικό Νόµο (Π.?. 67/81), Rana ridibunda: συµπεριλαµβάνεται στο Annex IV της

Οδηγίας 92/43 της Ε.Ο.Κ. και προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex ΙII).

Τα ερπετά περιλαµβάνουν τα παρακάτω αξιοσηµείωτα είδη:

Elaphe quatuorlineata (Σχοινούσα, Ηρακλειά): συµπεριλαµβάνεται στο Annex IΙ της

Οδηγίας 92/43 της Ε.Ο.Κ., Ablepharus kitaibelii (Άνω Κουφονήσι) και Vipera

ammodytes (Άνω Κουφονήσι, Ηρακλειά): συµπεριλαµβάνονται στο Annex IV της

Οδηγίας 92/43 της Ε.Ο.Κ. και προστατεύονται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II),

Hemidactylus turcicus (Άνω Κουφονήσι, Σχοινούσα): προστατεύεται από τη Συνθήκη

της Βέρνης (annex IIΙ) και τον Ελληνικό Νόµο (Π.?. 67/81), Eryx jaculus (Αντίκερος,

Κέρος, Άνω Κουφονήσι, Σχοινούσα, Ηρακλειά): προστατεύεται από τη Συνθήκη της

Βέρνης (annex IIΙ) και από το CITES.



Podarcis erhardii (Αντίκερος, Κέρος, Άνω Κουφονήσι, Σχοινούσα, Ηρακλειά):

συµπεριλαµβάνεται στο Annex IV της Οδηγίας 92/43 της Ε.Ο.Κ. και προστατεύεται

από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II) και τον Ελληνικό Νόµο (Π.?. 67/81),

Cyrtodactylus kotschyi (Κέρος, Άνω Κουφονήσι, Σχοινούσα, Ηρακλειά):

συµπεριλαµβάνεται στον κατάλογο του CORINE για τα απειλούµενα ερπετά και

προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης (annex II) και τον Ελληνικό Νόµο (Π.Δ.

67/81).

Παρατήρηση: η Phocaena phocoena συµπεριλαµβάνεται στον κατάλογο ειδών του

Annex II της βάσης δεδοµένων ως Phocaena phocaena (ορθογραφικό σφάλµα).

Εικόνα 2.4: Βιότοποι NATURA

(ΦΙΛΟΤΗΣ, 2006) Κίνδυνοι



Τρωτότητα: Εκτός από την αναμενόμενη ανάπτυξη του τουρισµού και τη δυνητική κατασκευή μεγάλων τουριστικών μονάδων, η προτεινόµενη περιοχή δεν υπόκειται σε ιδιαίτερη πίεση. Πανίδα και Χλωρίδα Θηλαστικά Monachus monachus Phocaena phocaena Αµφίβια/Ερπετά Elaphe quatuorlineata Και τα δύο νησιά ανήκουν στο Βιότοπο CORINE

(Φιλότης, Κωδικός Τόπου: AG0060028, 1/31993) Χερσαία έκταση: 5200 ha

Μέγιστο υψόμετρο: 418 m

Κατάσταση τόπου: Καλή

Τάση κατάστασης τόπου: Αργή υποβάθμιση

Αξία:

• Σημαντική περιοχή για μεταναστευτικά πουλιά και ενδημικά είδη

• Πλούσια θαλάσσια είδη

Κίνδυνοι:

Σχόλιο για τις απειλές – διαταραχές: Παράνομο κυνήγι και αλιεία, υπερβόσκηση,

ανεξάντλητη τουριστική ανάπτυξη

Τρωτότητα: Έντονη τουριστική ανάπτυξη στο μέλλον



Προτεραιότητα προστασίας: Δευτερεύουσα

Εικόνα 2.5: Βιότοποι CORINE

(ΦΙΛΟΤΗΣ, 2006)

2.8 Κοινωνία – πολιτισμός

2.8.1 Κέντρα παροχής υπηρεσιών υγείας

Στο Κουφονήσι υπάρχει ένα πλήρως εξοπλισμένο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο

στη Χώρα, που διαθέτει έναν αγροτικό γιατρό, έναν γιατρό ειδικότητας, και μία

νοσηλεύτρια.

Στο κτίριο της Κοινότητα στεγάζεται εξοπλισμένο οδοντιατρείο στο οποίο έρχεται

οδοντίατρος από τη Νάξο κάθε Σάββατο.



2.8.2 Δομές εξυπηρέτησης πολιτών και στήριξης απασχόλησης

Υπάρχει ΚΕΠ, το οποίο συστεγάζεται με το Κοινοτικό Γραφείο των Κουφονησίων.

Από την Αναπτυξιακή Κυκλάδων διοργανώθηκαν το 2005 σεμινάρια για εναλλακτικό

τουρισμό δεν υπήρξε όμως μεγάλη συμμετοχή από τους ντόπιους. (Ψαρρός


Υπάρχει ικανοποιητική συμμετοχή σε εκθέσεις (ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ, Τουριστικό Πανόραμα)

και συμμετοχή σε σεμινάρια (υπήρξε ικανοποιητική συμμετοχή σε κάποια σεμινάρια

που πραγματοποιήθηκαν στη Σύρο μέσω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων). Η συμμετοχή

στην έκθεση Θεσσαλονίκης πήγε πάρα πολύ καλά φέτος. (Κωβαίος Μιχάλης, 2006)

2.8.3 Εκπαιδευτικές υποδομές

Στο νησί λειτουργούν

• Νηπιαγωγείο

• Τριθέσιο δημοτικό

• Γυμνάσιο και Λύκειο

• ΤΕΕ πληροφορικής

στα οποία φοιτούν συνολικά 80 μαθητές.

Η κατασκευή των νέων σχολικών κτιρίων έγινε πριν 4 χρόνια:

Το νησί αντιμετώπισε το πρόβλημα του κοινού αύλιου χώρου όλων των παραπάνω

βαθμίδων εκπαίδευσης, μιας και η συνύπαρξη των νεότερων μαθητών (Νηπιαγωγείο

και Δημοτικό) με τους μεγαλύτερους (Γυμνάσιο και Λύκειο) είναι ασύμβατη. Έτσι,

πρόσφατα νοικιάστηκε ένας χώρος δίπλα στον υφιστάμενο αύλιο και δόθηκε προς

χρήση στους μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων.



2.8.4 Παραδοσιακές πολιτιστικές δραστηριότητες

Εκδηλώσεις

Περιφορά Αγίου Γεωργίου

Προστάτης του νησιού είναι ο Άγιος Γεώργιος. Την ημέρα της γιορτής του (Δευτέρα

του Πάσχα), μετά τη λειτουργία γίνεται η περιφορά της εικόνας. Ο «πανηγυράς», ένας

νησιώτης ταγμένος στον Άγιο, κάνει το γύρο του νησιού κρατώντας την εικόνα στα

χέρια. Οι δρόμοι από τους οποίους περνά είναι σπαρμένοι με ροδοπέταλα, ενώ όλα τα

καΐκια τον συνοδεύουν παραπλέοντας την ακτή. Η πομπή καταλήγει στο χωριό, οπού

ακολουθεί παραδοσιακό γλέντι. Προσφέρεται φαγητό- μοσχάρι βραστό, κοκκινιστό με

πατάτες, πατσάς - και κρασί σε όλους τους παρευρισκόμενους. Το βράδυ το γλέντι

συνεχίζεται στις ταβέρνες του νησιού. (Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί, 2006)

Μεγάλη Εβδομάδα

Η Μεγάλη Εβδομάδα στο Κουφονήσι προσφέρει κατάνυξη αλλά και πλούσιο

νησιώτικο χρώμα. Τη Μεγάλη Παρασκευή το λιμάνι φωταγωγείται απ' άκρη σ' άκρη με

δάδες, ενώ την ώρα της Ανάστασης ολόκληρο το νησί σείεται από τα Βεγγαλικά.

Γιορτή του Ψαρά

Το τελευταίο Σάββατο του Ιουνίου γίνεται η «Γιορτή του ψαρά». Οι νέοι χορεύουν

παραδοσιακούς χορούς και ακούγονται τα πιο γνωστά νησιώτικα τραγούδια.

Προσφέρονται ολόφρεσκα ψάρια, νόστιμοι μεζέδες και ποτά σ' όλους, ενώ τα όργανα

αναλαμβάνουν να ξεσηκώσουν τον κόσμο. Αυτή τη νύχτα τα μαγαζιά παραμένουν

κλειστά και όλο το γλέντι γίνεται στους δρόμους και την πλατεία.

Παραδοσιακά Πανηγύρια

Ιδιαίτερο χρώμα και λάμψη δίνουν στο νησί και τα παραδοσιακά πανηγύρια. Γλέντι



στήνεται, από τους εορταζόμενους στις 20 Ιουλίου, στην γιορτή του Προφήτη Ηλία και

μεγάλο πανηγύρι τον Δεκαπενταύγουστο. Τότε όλοι οι κάτοικοι από το Επάνω

Κουφονήσι πηγαίνουν με τα καΐκια στο Κάτω Κουφονήσι που βρίσκεται το ξωκλήσι

της Παναγιάς. Μετά τη λειτουργία προσφέρονται τοπικά εδέσματα που συνοδεύουν τις

αρτοκλασίες των πιστών. Στην επιστροφή γίνεται αγώνας ταχύτητας μεταξύ των

καϊκιών για το ποιο θα μπει πρώτο στο λιμανάκι του Κουφονησίου.

Τέλος, με ξεχωριστό τρόπο γιορτάζεται στα Κουφονήσια η γιορτή του Αγ. Νικολάου,

αλλά και τα Χριστούγεννα, με χαρακτηριστική στιγμή τους τα κάλαντα που ψάλλονται

από τους μεγαλύτερους κατοίκους.

Ο γάμος

Ο γάμος ήταν μια ιδιαίτερη στιγμή στη ζωή του κουφονησιώτικου σπιτιού. Αρχικά γίνονταν το προξενιό και ακολουθούσε ο αρραβώνας. Μετά από λίγο καιρό άρχιζε η προετοιμασία του γάμου. Οι συμπέθεροι έβαζαν μισά-μισά τα προϊόντα τους, κρέας, γλυκά, παραδοσιακό παστέλι, ξεροτήγανα. Έβγαιναν και καλούσαν τον κόσμο στο γάμο, έπαιρναν τους μουσικούς και στη συνέχεια καλούσαν τον κουμπάρο και την κουμπάρα. Ύστερα καλούσαν το γαμπρό και τη νύφη και έμπαιναν όλοι μαζί στην εκκλησία. Το γλέντι κρατούσε δύο ημέρες. Μετά από 8 ημέρες το γλέντι του γάμου επαναλαμβανόταν. Η γιορτή αυτή ήταν γνωστή παλιότερα και ως «αντιγάμος».



3 Ανάδειξη συμβόλου

Δεν έχει γίνει κάποια συγκεκριμένη συζήτηση γύρω από την ανάδειξη του συμβόλου με

τους ντόπιους. Προσπαθώντας να «ζήσουμε» το νησί, έστω και μέσα στο περιορισμένο

χρονικό διάστημα των τριών ημερών, διαπιστώσαμε την ιδιαίτερη σχέση που έχουν οι

Κουφονησιώτες με τη θάλασσα, δεν υπάρχει ουσιαστικά οικογένεια που να μην

ασχολείται έστω και ερασιτεχνικά με το ψάρεμα, είναι περήφανοι για τις όμορφες

παραλίες τους, και σίγουρα έχουν δίκιο – είναι μοναδικό το πόσες πολλές και

πανέμορφες παραλίες βρίσκονται «διατεταγμένες σε σειρά» σε μια απόσταση

συνολικού μήκους περίπου 3 km. Συνεπώς κρίναμε ότι σύμβολο του νησιού θα

μπορούσε να είναι η εικόνα μιας μαγευτικής, μικρής και έρημης παραλίας, θέλοντας να

περάσουμε και το μήνυμα ότι πρέπει να προστατευτεί αυτό το μικρό και όμορφο νησί,

και πρέπει πλέον να προσελκύσει επισκέπτες που θα σεβαστούν αυτό το πανέμορφο

φυσικό τοπίο, και θα αφήσουν πίσω τους τις «αθηναϊκές» συνήθειές τους.



4 Απόψεις Φορέων για την αειφορική ανάπτυξη

4.1 Τοπική αυτοδιοίκηση και σχετικές υπηρεσίες

Σύμφωνα με τον Πρόεδρος της Κοινότητας κ. Πολύδωρο Ψαρρό στις ημερομηνίες 22 -

23/08/2006 προέκυψαν τα εξής:

Πάρα πολύ σημαντικό είναι να υπάρξει άμεσα στο μέλλον ένα χωροταξικό –

πολεοδομικό σχέδιο. Υπάρχει μεν ο χάρτης με την οριοθέτηση του οικισμού του Άνω

Κουφονησίου αλλά επειδή δεν υπάρχει πολεοδομικό σχέδιο έχουν εμφανιστεί πλέον

φαινόμενα αυθαίρετης δόμησης, καθένας χτίζει όπου θέλει, όπως θέλει. (Ψαρρός


Το νησί δε διαθέτει τεχνικές υπηρεσίες, ούτε διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία για

να γίνει ο σωστός έλεγχος, ο έλεγχος είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Έχει καταργηθεί η

αυτοψία από την πολεοδομία. Μόνο κατόπιν καταγγελίας έρχεται η πολεοδομία.

Πρέπει να υπάρξει μία χαρακτηριστική φυσιογνωμία στην αρχιτεκτονική του τόπου.

Έχει αρχίσει να κυριαρχεί το Μυκονιάτικο στυλ.

Αίτημα του Προέδρου είναι να υπάρξει έλεγχος στα σχέδια και ταυτοποίηση μεταξύ

μελέτης και κατασκευής των κτισμάτων.

Έχει αναφερθεί επίσης ότι το κάμπινγκ δημιουργεί προβλήματα στην ομαλή τουριστική

δραστηριότητα του νησιού για τους εξής λόγους:

• Δέχεται περισσότερους επισκέπτες από τη δυναμικότητά του

• Δεν διαθέτει μονάδα επεξεργασίας λυμάτων

• Δε διαθέτει φύλαξη του χώρου

Ένα πάρα πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι το πρόβλημα της χαμηλής τάσης, που



αντιμετωπίζουν όλα τα γειτονικά νησιά κατά τους θερινούς μήνες. Υπάρχει άλλωστε

και το θέμα με τις ζημιές που προκαλούνται στα υπόγεια καλώδια από τα σκάφη

αναψυχής.

Επιθυμούν να υπάρξει η ανάπτυξη ήπιας μορφής τουρισμού και να υπάρξει χρονική

επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου χωρίς να αυξηθεί, αν γινόταν σύμφωνα με τον

Πρόεδρο να μη χτιζόντουσαν πλέον άλλα καταλύματα στο Κουφονήσι, η συνολική

δυναμικότητα των τουριστικών υποδομών. Να είναι χρονικά πιο κατανεμημένος ο

τουρισμός, δηλαδή να υπάρχει τουριστική κίνηση και τους μήνες Απρίλιο – Μάιο και

Σεπτέμβριο – Οκτώβριο, όχι μόνο κατά τη διάρκεια του διμήνου Ιουλίου - Αύγουστου.

Επιθυμούν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, θέλουν να προωθήσουν

τον περιπατητικό τουρισμό. Άλλωστε υπάρχει και το θέμα της ύδρευσης και του

ρεύματος που θα τους εμποδίσει να αντεπεξέλθουν σε ακόμη μεγαλύτερες απαιτήσεις

φιλοξενίας. Η πτώση τάσης, η έλλειψη νερού και τα αυξημένα σκουπίδια είναι

συνεπακόλουθα προβλήματα της αυξημένης δυναμικότητας.

Ειδικά όσον αφορά το νερό πρόβλημα δημιουργείται και λόγω της τροφοδότησης ήδη

6-7 πισινών με γλυκό νερό. Μάλιστα υπάρχει η προοπτική αύξησης των πισινών αφού

αποτελεί προϋπόθεση για την απόκτηση 4 κλειδιών από μία τουριστική μονάδα.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο δεν υπάρχει μεγάλος βαθμός πρωτοβουλίας της τοπικής

κοινωνίας ή έστω ανταπόκρισης ακόμη και για θέματα που τους αφορούν άμεσα. Για

παράδειγμα από την Αναπτυξιακή Κυκλάδων διοργανώθηκαν πέρυσι σεμινάρια, εκτός

τουριστικής σεζόν, για εναλλακτικό τουρισμό. Δεν υπήρξε όμως συμμετοχή από τους

ντόπιους. Γενικά δεν ενδιαφέρονται οι επιχειρηματίες.

Στόχος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των ντόπιων του Κουφονησίου είναι το νησί

τους να παραμείνει ένα γραφικό και καθαρό νησί, όσο αυτό είναι πλέον εφικτό, με

ήρεμο τουρισμό που θα έχει αναπτυχθεί με σεβασμό προς το περιβάλλον του.



4.2 Επαγγελματικοί σύλλογοι και σωματεία

Σύμφωνα με τον κ. Μιχάλη Κοβέο, Πρόεδρο του Σύνδεσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων:

Θεωρεί ότι όσοι εμπλέκονται πλέον σε τουριστικές δραστηριότητες, προσπαθούν να

ενημερωθούν και ταυτόχρονα να αναδείξουν με έναν πιο οργανωμένο τρόπο το νησί.

Υπάρχει ικανοποιητική συμμετοχή σε εκθέσεις (ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ, Τουριστικό Πανόραμα)

και συμμετοχή σε σεμινάρια (υπήρξε ικανοποιητική συμμετοχή σε κάποια σεμινάρια

που πραγματοποιήθηκαν στη Σύρο μέσω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων). Η συμμετοχή

στην έκθεση Θεσσαλονίκης πήγε πάρα πολύ καλά φέτος.

Πάντως σημαντικό ρόλο στο παραπάνω παίζει το γεγονός ότι η Νομαρχία Κυκλάδων

νοικιάζει το χώρο για τα μικρά νησιά, οπότε δε χρειάζεται να πληρώνουν οι ίδιοι για το

περίπτερο. Σκέφτονται να συμμετάσχουν στο μέλλον και σε εκθέσεις στο εξωτερικό,

απλά σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει αυτοί να αναλάβουν το κόστος.

Παραδέχεται όμως ότι στα σεμινάρια εναλλακτικού τουρισμού δεν υπήρξε συμμετοχή

από τους επαγγελματίες.

Θεωρεί ότι προέκυψε σοβαρό πρόβλημα με τη μεταφορά των φακέλων για όλες τις

Κυκλάδες από την Αθήνα – Πειραιά στη Σύρο, οπότε και υπήρξε σοβαρό πρόβλημα

καθυστερήσεων με τον ΕΟΤ για τον έλεγχο της πυρασφάλειας και πυρόσβεσης.

Δεν επιθυμούν να υπάρξει οργανωμένος τουρισμός, και επιθυμούν ήπιο και ήρεμο

τουρισμό. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να περιοριστεί ο ρυθμός της τουριστικής

ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τον κ. Ηλία Ψαρρό, Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου:

Όσον αφορά στις πολιτιστικές εκδηλώσεις δεν υπάρχει συνέχεια στις δραστηριότητες



και το καλοκαίρι «παγώνουν» όλα, γατί σχεδόν όλοι οι κάτοικοι απασχολούνται σε

τουριστικές δραστηριότητες.

Επιπλέον δεν εκδηλώνεται κάποια πρωτοβουλία από τα νέα παιδιά που έχουν γνώσεις

να βοηθήσουν την κατάσταση, π.χ. με την εκμάθηση παραδοσιακού χορού στους

νεότερους. Δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή μαθήματα χορού, υπήρξαν όμως στο

παρελθόν, είτε με πρωτοβουλία των καθηγητών του σχολείου, είτε με πληρωμή κάποιας

καθηγήτριας από την Αθήνα, αλλά τα νέα παιδιά τα οποία συμμετείχαν και σε

εκδηλώσεις δεν είναι διατεθειμένα να περάσουν αυτή τη γνώση στους νεότερους.

Σύμφωνα με τον κ. Σκοπελίτη, Πρόεδρο του Αλιευτικού Συλλόγου:

Είναι μεγάλο το πρόβλημα με το ρεύμα και την τροφοδοσία μέσω των υπογείων

καλωδίων της ΔΕΗ. Μεγάλα σκάφη, ανεμότρατες ή σκάφη αναψυχής έχει τύχει να

κόψουν το καλώδιο. Στην περίπτωση που υπάρξει βλάβη στο υπόγειο καλώδιο στο νησί

υπάρχει πρόβλημα για περίπου μία βδομάδα. Έρχονται δύτες για να επισκευάσουν τη

βλάβη, γεγονός που είναι και ιδιαίτερα χρονοβόρο αλλά έχει και πολύ μεγάλο κόστος.

Τα τέσσερα τελευταία χρόνια έχει συμβεί περίπου τρεις φορές. Αυτό το πρόβλημα

αφορά ουσιαστικά όλα τα νησιά που τροφοδοτούνται με αυτόν τον τρόπο.

Όσον αφορά τώρα στην αλιεία και στην παράνομη αλιεία, επιτρέπεται ένα μίλι μακριά

από τη στεριά, συνεπώς κανονικά οι ανεμότρατες δεν θα έπρεπε να περνούν μέσα από

το στενό δίαυλο μεταξύ των Κουφονησίων.

Επίσης υπάρχει σημαντικό πρόβλημα με τις καταστροφές που προκαλούν τα δελφίνια

και οι φώκιες στα δίχτυα των ψαράδων και δεν υπάρχει καμία υποστήριξη από το

κράτος. Θα έπρεπε να υπάρξει κάποια επιδότηση προκειμένου να μην τα κυνηγούν και

τα σκοτώνουν οι ψαράδες. Τα 2-3 τελευταία χρόνια παρατηρούνται αυξημένες

καταστροφές στον εξοπλισμό των ψαράδων.

Η γνώμη του για την τουριστική ανάπτυξη είναι ιδιαίτερα θετική, δεν έχει πρόβλημα με

την αύξηση της τουριστικής κίνησης, και θεωρεί ότι ο τουρισμός είχε πολύ καλά

αποτελέσματα στο νησί και το πιο σημαντικό ήταν, ότι βελτίωσε τη ζωή το χειμώνα. Οι



νέοι στρέφονται προς τον τουρισμό, γεγονός που το θεωρεί λογικό, και παραμένουν στο

νησί και το χειμώνα. Υπάρχουν πλέον σχολεία, δρόμοι, θεωρεί ότι έχει βελτιωθεί

σημαντικά η κατάσταση στο νησί.

Σύμφωνα με τον κ. Γιάννη Πράσινο, ιδιοκτήτη του καρνάγιου:

Δεν υπάρχει έγκαιρη και επαρκής ενημέρωση για τα διάφορα προγράμματα

χρηματοδότησης. Όταν πλέον ενημερώνονται οι ημερομηνίες είναι πολύ μικρές για τη

δυνατότητα σύνταξης του φακέλου της πρότασης.

Επίσης θεωρεί ότι δεν είναι σωστό που δίνονται οι άδειες στις τουριστικές μονάδες

χωρίς να διενεργείται επιτόπιος έλεγχος, οπότε υπάρχει το πρόβλημα με την τήρηση

κάποιας αρχιτεκτονικής. Γενικά τα πιο σημαντικά θέματα για το νησί είναι το θέμα της

τήρησης της αρχιτεκτονικής, η καθαριότητα, και ο θόρυβος από τα αυτοκίνητα.



5 Σχεδιασμός για την υλοποίηση δράσεων

5.1 Προτάσεις ΟΤΑ Σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του ΟΤΑ, τον Πρόεδρο της Κοινότητας κ. Πολύδωρο

Ψαρρό έγινε μια συζήτηση για τις δράσεις που είτε είναι πλέον ουσιαστικά σε φάση

υλοποίησης είτε έχουν δρομολογηθεί προς υλοποίηση. Δυστυχώς δεν έγινε κάποια

συγκεκριμένη κουβέντα που να κατευθύνει στη σαφή πρόταση συγκεκριμένων

δράσεων από τις παρακάτω για το πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ.

Οι δράσεις είναι οι εξής:

• Αρχαιολογικό & λαογραφικό μουσείο

Το μουσείο των Κουφονησίων σύντομα θα λειτουργήσει στο χώρο του παλιού

σχολείου και θα περιλαμβάνει τα εκθέματα που έχουν βρεθεί στο νησί από τη

προϊστορική περίοδο έως σήμερα. Το έργο βρίσκεται σε φάση υλοποίησης και

υλοποιείται στα πλαίσια του προγράμματος Ακρίτας.

• Διανοίξεις δρόμων (υπό υλοποίηση)

• Μονάδα αφαλάτωσης

Για το έργο της μονάδας αφαλάτωσης έχει γίνει έγκριση της προμελέτης

(περιβαλλοντικοί όροι) και θα υλοποιηθεί στο τέλος του 2007.

• Μονάδα επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) (έχει ολοκληρωθεί) με υποέργα:

o Ηλεκτροφωτισμός μονάδας (έχει ολοκληρωθεί)

o Δίκτυο αποχέτευσης (έναρξη υλοποίησης τον Οκτώβριο)

o Δίκτυο ύδρευσης (1.000 m) (έναρξη υλοποίησης τον Οκτώβριο)

Η μονάδα βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του νησιού, 450 m από την ακτή και δεν έχει

ξεκινήσει η λειτουργία της. Πρόκειται για μονάδα πρωτοβάθμιας επεξεργασίας με

μεγάλη διάμετρο ώστε να υπάρχει δυνατότητα αύξησης της παροχής. Τα



επεξεργασμένα λύματα θα αποχύνονται στη θάλασσα και θα παρασύρονται από τα

ισχυρά θαλάσσια ρεύματα που επικρατούν στην περιοχή. Εξετάζεται το θέμα της

δημιουργίας δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας μονάδας στο μέλλον.

Τον Οκτώβριο ξεκινούν οι διαδικασίες κατασκευής νέου αποχετευτικού συστήματος

του οικισμού, το οποίο θα συνδεθεί με τη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων.

Παράλληλα, θα ξεκινήσουν και οι διαδικασίες κατασκευής νέου υδρευτικού δικτύου

στο νησί.

• Υπόγεια καλωδίωση ΟΤΕ έργο ΟΤΕ

Κατά τη διάρκεια κατασκευής των έργων των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, ο

ΟΤΕ έχει εκπονήσει μελέτη για υπογείωση των καλωδίων του.

• Μαρίνα

Έχει δρομολογηθεί η κατασκευή μαρίνας από τον ΕΟΤ (μελέτη και κατασκευή την έχει

αναλάβει ο ΕΟΤ), η οποία θα παραδοθεί προς εκμετάλλευση στην Κοινότητα

Κουφονησίων. Το έργο ξεκινά 15 Σεπτέμβρη με περίοδο περάτωσης 17 μήνες.

• Ανάπλαση ήδη υπάρχοντος λιμανιού φορέας ωρίμανσης & υλοποίησης το

Λιμενικό Ταμείο Νάξου

• Περιφερειακό ιατρείο: έχει γίνει η αγορά του οικοπέδου (τεχνικά δελτία για

μελέτη ΠΕΠ)

• Πλακόστρωση δρόμων οικισμού στα πλαίσια προγράμματος

«Επανασυγκρότηση Υπαίθρου» (προς υλοποίηση)

• Εκσυγχρονισμός αλιευτικού καταφυγίου φορέας υλοποίησης: Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση (σύνταξη φακέλου)

• Αποπεράτωση αθλητικού κέντρου προς υλοποίηση (προϋπολογισμός:



350.000 euro)

• Έλεγχος ομβρίων για αποφυγή πλημμυρών μελέτη: προς έγκριση

(δημοπρατημένο), πρόγραμμα Θησέας

• Περιφερειακή οδός

Γίνεται μελέτη για περιφερειακό δρόμο ο οποίος ξεκινά από το λιμάνι και με καθέτους

θα οδηγούν στην πλειονότητα των παραλιών.

Πολλοί θεωρούν ότι ένα τέτοιο έργο θα δημιουργήσει επιπλέον προβλήματα όσον

αφορά τη φυσιογνωμία του νησιού και θα επιβαρύνει σοβαρά το φυσικό περιβάλλον.

5.2 Δράσεις αειφορίας

Τα Κουφονήσια είναι εξαιρετικά περιορισμένοι τόποι οι οποίοι δεν έχουν ζωτικό χώρο

που θα απορροφήσει ενδεχόμενα κακώς κείμενα που μπορεί να λάβουν χώρα ως έργα

υποδομής.

Για τον λόγο αυτό, εκτιμάται ότι απαιτείται μία ολοκληρωμένη και αναλυτική

μελέτη επάνω στα περιβαλλοντικά ζητήματα του νησιού στο σύνολό του, όπως επίσης

και μία κριτική εκτίμηση επάνω στις παραμέτρους στις οποίες αναπτύσσεται ή

προτίθεται να αναπτυχθεί ο τόπος.

Βέβαιο είναι ότι τα νησιά έχουν εξαιρετικές δυνατότητες και θα μπορούσαν (λόγω του

μικρού μεγέθους τους) να εφαρμόσουν εξαιρετικές εναλλακτικές λύσεις για την

καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση του τόπου.

• Ήπιες μορφές κυκλοφορίας με ποδήλατα. Απαγόρευση των αυτοκινήτων στο

νησί τους καλοκαιρινούς μήνες με εξαίρεση τα δημοτικά αυτοκίνητα και τα

αυτοκίνητα τροφοδοσίας .

• Δημιουργία μονάδας αφαλάτωσης

• Πλακόστρωση δρόμων οικισμού



• Κατασκευή έργων υδρονομίας για αποφυγή πλημμυρών



6 Βιβλιογραφία

Κοινότητα Κουφονησίων: Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων - Είδος Έργου:

Εγκατάσταση Φορητής Μονάδας Αφαλάτωσης Στην Κοινότητα Κουφονησίων - Θέση:

Θέση Πριανόσι Κοινότητα Κουφονησίων-Ν. Κουφονήσι, Μελετητής: Φρέρης

Φρειδερίκος, Θεωρήθηκε στις: 27/02/2006

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου: Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (Π.Ε.Π.) Νοτίου Αιγαίου 2000-2006, Απρίλιος 2001

Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων: Κουφονήσια –– Οδηγός του νησιού, Οκτώβριος 2005

Βάση Δεδομένων για την Ελληνική Φύση ΦΙΛΟΤΗΣ: Μικρές Κυκλάδες: Από Κέρο μέχρι Ηρακλειά, Κωδικός Τόπου: GR4220013, 1/4/1995

Μικρές Κυκλάδες: Από Κέρο μέχρι Ηρακλειά, Κωδικός Τόπου: AG0060028, 1/31993

http://www.itia.ntua.gr/filotis/main.html, Οκτώβριος 2006

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος: Πρόγραμμα ΑΘΗΝΑ - Απογραφή 2001 http://www.statistics.gr/Athena2001, Οκτώβριος 2006

Ελληνική Φωτογραφική Τράπεζα: http://www.greekphotobank.gr, Οκτώβριος 2006

Κουφονήσια - μικρές κυκλάδες – νησί: http://www.koufonisia.gr, Οκτώβριος 2006 Κουφονήσια: http://www.amorgos-island.gr/koyfo.htm,, Οκτώβριος 2006

Dream Islands: http://www.dreamislands.gr, Οκτώβριος 2006

Κοβέος Μιχάλης, Πρόεδρος του Σύνδεσμου Τουριστικών Επιχειρήσεων Κουφονησίων:


http://www.itia.ntua.gr/filotis/main.html

http://www.statistics.gr/Athena2001

http://www.greekphotobank.gr/

http://www.koufonisia.gr/

http://www.amorgos-island.gr/koyfo.htm

http://www.dreamislands.gr/


Συζήτηση, 22 Αυγούστου 2006

Πράσινος Γιάννης, ιδιοκτήτης του καρνάγιου: Συζήτηση, 22 Αυγούστου 2006

Σκοπελίτης, Πρόεδρος Αλιευτικού Συλλόγου: Συζήτηση, 23 Αυγούστου 2006 Ψαρρός Ηλίας, Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου: Συζήτηση, 23 Αυγούστου 2006 Ψαρρός Πολύδωρος: ο Πρόεδρος της Κοινότητας: Συζήτηση, 22 – 23 Αυγούστου 2006


Documents

ΔΙΚΤΥΟ ΑΕΙΦΟΡΩΝ ΝΗΣΩΝ για ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΑ