ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ-ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ

ΤΩΝ

ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ

Εισηγητής: Χαράλαμπος Θανόπουλος

MSc Γεωπόνος

Αθήνα 2010

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ 2

ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ

1. Ο πολλαπλασιασμός των φυτών γίνεται με δύο τρόπους

• Εγγενή πολλαπλασιασμό

Ο πολλαπλασιασμός γίνεται με σπόρο

• Αγενής πολλαπλασιασμός

Χρησιμοποιείται κάποιο άλλο όργανο του φυτού για πολλαπλασιασμό

o Κόνδυλος

o Ρίζωμα

o βολβός

o παραφυάδα

2. Εγγενής πολλαπλασιασμός

2.1. Χαρακτηριστικά των χρησιμοποιούμενων σπόρων

• Καθαρός σπόρος

Πρέπει να είναι απαλλαγμένος από ξένες ύλες, όπως χώμα, βλαστούς, ξερά

φύλλα και σπόρους ζιζανίων

• Υψηλή βλαστικότητα

Αναφέρεται στο ποσοστό των ζωντανών σπόρων, που θα οδηγήσουν στο

σχηματισμό φυταρίων και εκφράζεται σε ποσοστό επί της εκατό (%).

Επηρεάζεται από την καλή θρέψη των μητρικών φυτών, τις συνθήκες

αποθήκευσης του σπόρου (σκιερό μέρος και θερμοκρασία δωματίου) και την

ηλικία του σπόρου (οι φρέσκοι σπόροι έχουν μεγαλύτερη βλαστικότητα)

• Υγιής σπόρος

Για να εξασφαλιστεί η βλάστηση του σπόρου πρέπει να είναι απαλλαγμένος

από τυχόν ασθένειες και προσβολές από έντομα.

Η απολύμανση των σπόρων γίνεται με δύο τρόπους:

o Χρήση χημικών ουσιών: Οι απολυμασμένοι σπόροι συνήθως είναι

χρωματισμένοι (κυρίως σπόροι αγγουριού, καρπουζιού και φασολιού

π.χ. 5-6 γραμμάρια μυκητοκτόνου thiram ή Captan σε 500 γραμμάρια

σπόρου τομάτας, πιπεριάς ή μελιτζάνας ή 2 γραμμάρια μυκητοκτόνου

thiram σε 1 κιλό σπόρου αρακά

o Εμβάπτιση σε ζεστό νερό: Η θερμοκρασία του νερού είναι περίπου 50οC και

η διάρκεια της εμβάπτισης κυμαίνεται από 20 με 25 λεπτά

o Συνδυασμός ζεστού νερού και χημικής απολύμανσης. Οι σπόροι

εμβαπτίζονται σε ζεστό νερό και στη συνέχεια απολυμαίνονται με κάποιο

χημικό μέσο

• Το αντιπροσωπευτικό μέγεθος του σπόρου για το κάθε λαχανικό

Εάν οι σπόροι έχουν διαφορετικό μέγεθος σημαίνει ότι:



o Μπορεί να μην βρίσκονται όλοι στο ίδιο στάδιο ωριμότητας και οι

μικρότεροι σε μέγεθος να είναι ανώριμοι

o Τα παραγόμενα φυτά θα έχουν ανομοιόμορφη ανάπτυξη

• Οι σπόροι να είναι χαρακτηριστικοί της ποικιλίας

Διαπιστώνεται από τα διαφορετικά μορφολογικά χαρακτηριστικά των φυτών

και τις διαφορές στην ανάπτυξη του εμπορεύσιμου προϊόντος (καρπός,

φύλλωμα κα)

2.2. Ποικιλία ή υβρίδιο

Οι σπόροι μπορεί να είναι:

• Ποικιλία

o Τα φυτά παρουσιάζουν ομοιότητες μεταξύ τους ως προς ορισμένα

μορφολογικά χαρακτηριστικά ή ποιοτικά χαρακτηριστικά του καρπού (ή

γενικά του φαγώσιμου μέρους). Ο παραγωγός μπορεί να κρατήσει σπόρο

από την καλλιέργεια και να τον χρησιμοποιήσει την επόμενη χρονιά

• Υβρίδιο

o Μπορεί να έχουν καλύτερα χαρακτηριστικά από την ποικιλία. Συνήθως

δίνουν μεγαλύτερη απόδοση σε σύγκριση με τις παραδοσιακές ποικιλίες. Οι

σπόροι από την καλλιέργεια δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για

πολλαπλασιασμό.

2.3. Χρησιμοποίηση φυτών για την παραγωγή σπόρου (στην περίπτωση των

ποικιλιών)

• Τα φυτά, που θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή σπόρου, θα πρέπει να

είναι απομακρυσμένα από την κύρια καλλιέργεια ή οποιαδήποτε καλλιέργεια

του ίδιου είδους. Αυτό απαιτείται για την διατήρηση της καθαρότητας της

καλλιέργειας και την αποφυγή μεταφοράς της γύρης από άλλα φυτά, με τη

βοήθεια των μελισσών ή του ανέμου

• Στην Ελλάδα δεν γίνεται σποροπαραγωγή και όλοι οι σπόροι εισάγονται από το

εξωτερικό

2.4. Αποθήκευση σπόρου

• Η αποθήκευση των σπόρων δεν μπορεί να γίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συνήθως μετά από 2-3 χρόνια μειώνεται η βλαστικότητα των σπόρων. Το

ιδανικό είναι να χρησιμοποιούμε σπόρο από την προηγούμενη χρονιά

• Πριν οδηγηθούν οι σπόροι για αποθήκευση θα πρέπει να μειωθεί η υγρασία

τους σε επίπεδο 11-14%. Κατά τη διάρκεια της ξήρανσης απομακρύνεται

οποιαδήποτε υπολείμματα του καρπού που μπορεί να προκαλέσουν σήψη του

των σπόρων



• Η αποθήκευση των σπόρων γίνεται σε σκιερό μέρος με θερμοκρασία δωματίου

(22οC) και χαμηλή υγρασία. Συνήθως κλείνονται αεροστεγώς σε γυάλινα βάζα

και αποθηκεύονται σε ντουλάπια, έως τη στιγμή της σποράς

• Στο εμπόριο οι σπόροι πωλούνται σε φακελάκια από αλουμίνιο ή σε μεταλλικά

δοχεία. Εάν δε χρησιμοποιηθεί ολόκληρη η ποσότητα του σπόρου τότε η

συσκευασία πρέπει να κλείσει αρκετά καλά για να μην απορροφήσουν οι

σπόροι υγρασία από τον περιβάλλοντα χώρο

2.5. Αναγραφόμενες πληροφορίες πάνω στις συσκευασίες σπόρων

• Το είδος της καλλιέργειας

• Η ποικιλία ή το όνομα του υβριδίου

• Το ποσοστό βλαστικότητας

• Η οποιαδήποτε χημική απολύμανση που μπορεί να έχουν υποστεί οι σπόροι

• Ανθεκτικότητα σε κάποια ασθένεια

• Εποχή σποράς και καταλληλότητα για πρώιμη παραγωγή

• Διάρκεια μέχρι την συγκομιδή

3. Αγενής πολλαπλασιασμός των λαχανικών

Τα παραγόμενα φυτά μοιάζουν αρκετά με τα αρχικά φυτά από τα οποία προήλθαν.

Όργανα αγενούς πολλαπλασιασμού είναι:

• Κόνδυλος

Πατάτα

Πρόκειται για διογκωμένο υπόγειο βλαστό που φέρει οφθαλμούς. Ο

πατατόσπορος φυτεύεται ολόκληρος εάν είναι μικρός ή χωρίζεται σε κομμάτια

και το κάθε ένα πρέπει να περιέχει τουλάχιστον έναν οφθαλμό (ή μάτι)

• Βολβός

Κρεμμύδι, σκόρδο, πράσο

Ο βολβός αποτελείται από τις διογκωμένες βάσεις των φύλλων που περικλείουν

έναν ή περισσότερους βλαστικούς οφθαλμούς. Στο κάτω μέρος δημιουργούνται

οι ρίζες

• Ρίζωμα

Σπαράγγι

Πρόκειται για ένα μικρό υπόγειο βλαστό που φέρει τους οφθαλμούς από όπου

θα ξεκινήσει η νέα καλλιέργεια

• Κονδυλώδης ρίζα

Γλυκοπατάτα

Πρόκειται για σαρκώδης διογκωμένη ρίζα που φέρει στο ανώτερο τμήμα (κοντά

στην επιφάνεια του εδάφους) οφθαλμούς. Κατά τον πολλαπλασιασμό οι

κονδυλώδεις ρίζες στρωματώνονται σε υγρή άμμο (ή υγρή τύρφη) και από τους

οφθαλμούς αναπτύσσονται φυτά που αναπτύσσουν κανονικά ρίζες. Τα φυτά

αυτά απομακρύνονται το χώμα και φυτεύονται στο έδαφος



• Παραφυάδες

Αγκινάρα

Πρόκειται για βλαστούς που αναπτύσσονται από οφθαλμούς που βρίσκονται

στο λαιμό του φυτού και λίγο πιο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους

4. Σπορεία

• Είναι ο χώρος μικρής έκτασης που χρησιμοποιείται για την σπορά. Οι σπόροι

τοποθετούνται σε μικρότερες αποστάσεις από αυτές στο χωράφι. Μόλις τα

φυτά αποκτήσουν 2-3 πραγματικά φύλλα μεταφυτεύονται στην τελική τους

θέση στο χωράφι

• Υπάρχουν οι εξής τύποι σπορίων:

o Ανοικτά σπορεία

o Θερμοσπορεία

o Ψυχρά σπορείά

o Τμήματα θερμοκηπιακών μονάδων

4.1. Ανοικτά σπορεία

• Πρόκειται για τμήματα του ίδιου του λαχανόκηπου.

• Χρησιμοποιούνται στο τέλος της άνοιξης ή αρχές του καλοκαιριού όπου οι

καιρικές συνθήκες είναι ευνοϊκές π.χ. σπορά κουνουπιδιού, λάχανου κα.

• Το όφελος από αυτή την ενέργεια είναι ότι μέχρι να γίνει η μεταφύτευση στη

τελική θέση μπορεί να υπάρχει άλλη καλλιέργεια στο χωράφι

4.2. Θερμοσπορεία

• Είναι χαμηλές κατασκευές που συνήθως κατασκευάζονται από ξύλο και

καλύπτονται από υαλοπίνακες ή φύλλα πλαστικού

• Το πλάτος τους είναι περίπου 1,5μ, ενώ το μήκος τους εξαρτάται από τις

ανάγκες και την έκταση που διαθέτουμε. Η βορινή πλευρά έχει ύψος 40εκ. και η

νότια πλευρά 20-30εκ.

• Η θέρμανση τους επιτυγχάνεται με τη παροχή ζεστού νερού, θερμού αέρα,

ηλεκτρικές αντιστάσεις ή με τη χρήση αχώνευτης κοπριάς

• Τα θερμοσπορεία μπορεί να είναι σταθερές κατασκευές ή να μετακινούνται

• Χρησιμοποιούνται για την πρωίμηση της καλλιέργειας

• Τα νεαρά φυτάρια παραμένουν μέσα στο θερμοσπορείο κατά τη διάρκεια των

χαμηλών θερμοκρασιών

4.3. Ψυχρά σπορεία

• Μπορεί να είναι τα ίδια σε κατασκευή με τα θερμοσπορεία, χωρίς όμως να

περιλαμβάνουν κάποια μορφή θέρμανσης

• Η μόνη πηγή θερμότητας είναι ο ήλιος



• Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή σποριόφυτων για φυτεύσεις κανονικής

εποχής

• Ένας άλλος τύπος ψυχρού σπορείου είναι η κατασκευή χαμηλού τούνελ, με τη

βοήθεια μεταλλικών συρμάτων και κάλυψη με διαφανές πλαστικό. Για τον

εξαερισμό των φυτών ανοίγονται τα δύο άκρα του τούνελ, ενώ σε μεγαλύτερες

απαιτήσεις εξαερισμού ανασηκώνεται το πλαστικό φύλλο ή απομακρύνεται

τελείως

4.4. Σπορεία εντός θερμοκηπίων

• Χρησιμοποιείται τμήμα του θερμοκηπίου ως σπορείο

• Αποκαλούνται πάγκοι ριζοβολίας

Πάνω σε ένα πάγκο τοποθετείται στρώμα με 5εκ. χαλικιού, από πάνω 4εκ.

χοντρόκοκκης άμμου, στη συνέχεια μια ηλεκτρική αντίσταση. Ακολουθεί

στρώμα με λεπτόκκοκη άμμο και από πάνω το υπόστρωμα σποράς ή τα κιβώτια

σποράς

4.5. Σπορά στο σπορείο

• Σπορά στο υπόστρωμα του σπορείου

• Σπορά σε κιβώτια σποράς

• Σπορά σε γλαστράκια

4.5.1. Σπορά στο υπόστρωμα του σπορείου

• Αναφέρεται σε ανοικτά σπορεία, όπου τα λαχανικά δεν αντιμετωπίζουν

προβλήματα κατά τη μεταφύτευση π.χ. Λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο,

μαρούλι, τομάτα, πιπεριά και μελιτζάνα

4.5.2. Σπορά σε κιβώτια σποράς

• Κατασκευάζονται από ξύλο, φελιζόλ ή πλαστικό.

Στο κάτω μέρος φέρουν τρύπες για την καλή στράγγιση.

• Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για απλή στρωμάτωση των σπόρων και στη

συνέχεια μεταφύτευση σε ατομικά γλαστράκια ή για την ανάπτυξη φυταρίων

και στη συνέχεια μεταφύτευση των φυτών στις τελικές θέσεις

4.5.3. Σπορά σε γλαστράκια

• Πήλινα γλαστράκια

Μπορούν χρησιμοποιηθούν επανειλημμένα σε σπορές και προσφέρουν

καλύτερες συνθήκες στράγγισης των φυτών. Ο καθαρισμός τους όμως είναι

σχετικά δύσκολος, είναι βαριά και αρχικό κόστος αγοράς τους είναι υψηλό



• Πλαστικά γλαστράκια

Κατασκευάζονται σε ποικίλα σχήματα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν αρκετές

φορές, καθώς καθαρίζονται σχετικά εύκολα. Συγκρατούν την υγρασία του

υποστρώματος

Εικόνα 1: Φυτά πιπεριάς σε πλαστικά γλαστράκια

• Πλαστικά σακουλάκια

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε μεγέθη και σχήματα.

Μπορεί να έχουν μαύρο χρώμα ή να είναι διαφανή. Κοστίζει αρκετά λιγότερα,

καθώς πωλείται με το κιλό.

Παρουσιάζονται δυσκολίες κατά το γέμισμα τους με υπόστρωμα, ενώ κατά τη

μεταφύτευση πρέπει να αφαιρεθεί και υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν ζημιές

στο ριζικό σύστημα

• Γλαστράκια από χαρτί, τύρφη ή χαρτί και τύρφη

Υπάρχουν σε διάφορα σχήματα και μεγέθη.

Προσφέρουν καλύτερες συνθήκες στράγγισης και αερισμού των ριζών. Οι ρίζες

διαπερνούν τα τοιχώματα στο γλαστράκι και έτσι η μεταφύτευση γίνεται μαζί

με το γλαστράκι.

Χρησιμοποιούνται για μεταφύτευση των δύσκολα μεταφυτευμένων λαχανικών

π.χ. Αγγούρι.

Το κόστος αγοράς τους όμως είναι σχετικά υψηλό

• Γλαστράκια σε δίσκους

Κατασκευάζονται από τύρφη, χαρτί ή και τα δύο υλικά. Είναι ενωμένα σε

δίσκους και κατά τη μεταφύτευση τοποθετείται το φυτάριο μαζί με το

γλαστράκι στο έδαφος.



Εικόνα 2: Γλαστράκια σε δίσκους

• Σταθεροί δίσκοι

Κατασκευάζονται από φελιζόλ ή πλαστικό. Έχουν βαθουλώματα, όπου

αντιστοιχούν στις θέσεις ανάπτυξης των φυταρίων. Μπορούν να

χρησιμοποιηθούν αρκετές φορές

Εικόνα 3: Πλαστικός δίσκος σποράς

Εικόνα 4: Δίσκος σποράς από

φελιζόλ

• Κύβοι εδάφους

Αποτελούνται από έδαφος, άμμο κα και στη συνέχεια συμπιέζονται. Η αναλογία

είναι τέτοια ώστε να διατηρείται η συνοχή των υλικών του κύβου και να είναι

πορώδες, προσφέροντας καλό αερισμό και στράγγιση στα φυτάρια



• Συμπιεσμένοι κύβοι σποράς

Κατασκευάζεται από διάφορα υλικά, όπως τύρφη. Ξηραίνεται και πακετάρεται.

Πριν από τη χρήση του εμβαπτίζεται σε νερό για αυξηθεί ο όγκος του 3-4 φορές.

Το κόστος αγοράς τους είναι υψηλότερο

5. Μεταφύτευση λαχανικών

5.1. Εύκολα μεταφυτευόμενα λαχανικά

• Χαρακτηρίζονται από την ικανότητα να παράγουν γρήγορα νέο ριζικό σύστημα

για να απορροφήσουν υγρασία από το υπόστρωμα

Λάχανο, λαχανάκι Βρυξελλών, μπρόκολο, μαρούλι και τομάτα

5.2. Λαχανικά που χρειάζονται προσοχή κατά τη μεταφύτευση

• Δημιουργούν αμέσως νέο ριζικό σύστημα, αλλά δεν απορροφούν αμέσως νερό

και θρεπτικά στοιχεία, όπως τα φυτά της προηγούμενης κατηγορίας

Κρεμμύδι, κουνουπίδι, σέλινο, μελιτζάνα και πιπεριά

5.3. Δύσκολα μεταφυτευόμενα λαχανικά

• Δε σχηματίζουν εύκολα νέες ρίζες και πρέπει να μεταφυτεύονται με μπάλα

χώματος, για να υποστούν τη λιγότερη ζημιά. Συνήθως η σπορά τους γίνεται σε

ατομικά γλαστράκια ή σε κύβους εδάφους

Αγγούρι, κολοκύθι, καρπούζι, πεπόνι, τα ριζώδη λαχανικά (πχ καρότο) και τα

ψυχανθή (πχ αρακάς)

5.4. Λόγοι χρήσης του σπορείου και της μεταφύτευσης των λαχανικών

• Για πετύχουμε πρωίμηση της παραγωγής

• Εντατικοποίηση της καλλιέργειας, καθώς το χωράφι δεν μένει καθόλου χωρίς

φυτά

• Με τη μεταφύτευση αποφεύγονται τα οποιαδήποτε κενά πάνω στις γραμμές

των φυτών

• Η μεταφύτευση εφαρμόζεται και στη περίπτωση που οι σπόροι έχουν υψηλό

κόστος

• Έχουμε χρόνο για καταπολέμηση των ζιζανίων μέχρι να εγκατασταθεί η

καλλιέργεια



Βιβλιογραφία

Χ. Μ. Ολύμπιος (1994) Στοιχεία Γενικής Λαχανοκομίας, Αθήνα, Εκδόσεις Γεωπονικό

πανεπιστήμιο Αθηνών

Α. Κανάκης (2003), Γενική Λαχανοκομία, Αθήνα, ΑγροΤύπος Α.Ε.

Κ. Ακουμιανάκης (2003) Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών, Αθήνα,

Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Χ.Κ. Πάσσαμ, Κ.Ακουμιανάκης, Α. Κοσμάτος, Ι. Μεγαλοκονόμος, Ανθοκηπευτικές

Καλλιέργειες, Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια, Β΄Τάξη 1ου κύκλου,

Οργανισμός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων Αθηνών

Γ.Ν.Μαυρογιαννόπουλος (2001), Θερμοκήπια, έκδοση Γ’, Εκδόσεις Σταμούλης, Αθήνα

Ν. Χουλιάρας (2003) Λίπανση κηπευτικών, Εκδόσεις ΙΩΝ, Αθήνα

C. Ciufolini, Λαχανοκομία Κηπευτική Γενική και Ειδική, Εκδόσεις Ψύχαλου, Αθήνα

Κ.Π. Παρασκευόπουλος, Σύγχρονη Λαχανοκομία, Εκδόσεις Ψύχαλου, Αθήνα

Documents

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ-ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ