21
72 72 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΗΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Εισαγωγή Το προτεινόμενο ΠΣ για το μάθημα της λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου επιδιώκει να δώσει νέες κατευθύνσεις στη διδασκαλία της λογοτεχνίας που να συνάδουν με τη φιλοσοφία του νέου ΠΣ για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση αλλά και να ετοιμάζουν το έδαφος για την ανανέωση του μαθήματος στις δύο επόμενες τάξεις του Λυκείου. Τούτο πρέπει να γίνει ομαλά διότι οι μαθητές που θα φοιτήσουν άμεσα στην Α΄ Λυκείου, καθώς και οι εκπαιδευτικοί, έχουν συνηθίσει σε έναν ορισμένο τρόπο οργάνωσης και διδασκαλίας του μαθήματος. Παρακάτω θα περιγραφούν και θα εξηγηθούν όλα τα σημεία στο περιεχόμενο και στη μεθοδολογία της διδασκαλίας που επιδιώκεται να αλλάξουν. Εκείνο όμως που προηγείται και δίνει το στίγμα του νέου ΠΣ είναι η σκοποθεσία του μαθήματος. Η σκοποθεσία αυτή αφορά στη διδασκαλία της λογοτεχνίας γενικά ενώ στο τέλος παρατίθενται κάποιοι ειδικότεροι σκοποί για την Α΄Λυκείου, οι οποίοι πρέπει να κατανοηθούν ως εμβάθυνση στους γενικούς σκοπούς. 1. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 1.1. Σκοποί Βασικός σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας είναι «η κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισμό». Με τη φράση αυτή επιδιώκουμε να τονίσουμε πως αφετηρία μας είναι το παρόν, τα προβλήματα και τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου, περίπλοκου και δυσνόητου κόσμου. Να αναδείξουμε τη λογοτεχνία ως ένα σύνθετο πολιτισμικό φαινόμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από την ιστορικότητα του συγγραφέα, του κειμένου αλλά και των αναγνωστών του, εκπαιδευτικών και μαθητών. Ένα φαινόμενο το οποίο έχει σημαντική θέση στη ζωή μας, γιατί μας δίνει εργαλεία να κατανοήσουμε τον κόσμο και να συγκροτήσουμε την υποκειμενικότητά μας: να θέσουμε ως πρωταρχική αξία του μαθήματος την κριτική στάση απέναντι στις πολιτισμικές παραδόσεις, τις αξίες και τα μηνύματα από όπου κι αν προέρχονται. Ο παραπάνω σκοπός αναλύεται στους εξής: Η συνειδητοποίηση, η διερεύνηση και η κριτική κατανόηση του τρόπου με τον οποίο προσλαμβάνουμε την κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική μας εμπειρία και συγκροτούμε την ταυτότητά μας. Η ανασύσταση της σχολικής τάξης ως μιας κοινότητας αναγνωστών, η οποία θα διέπεται από τις αξίες της δημοκρατίας, της ισότητας, του σεβασμού της διαφοράς, του πλουραλισμού, του διαλόγου, της κριτικής εγρήγορσης και αυτογνωσίας, της διαπολιτισμικής συνείδησης. Η δημιουργία ενός «έθνους αναγνωστών». Στην Ελλάδα η κρίσιμη μάζα των αναγνωστών είναι πολύ μικρή και το μάθημα της λογοτεχνίας μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της φιλαναγνωσίας, τη δημιουργία, δηλαδή, συστηματικών και ανεξάρτητων αναγνωστών, οι οποίοι αισθάνονται την ανάγνωση ως βασική τους ανάγκη και είναι ικανοί να επιλέγουν και να αξιοποιούν τα αναγνώσματά τους. Η συνειδητοποίηση της σχέσης της λογοτεχνίας με την ανθρώπινη εμπειρία και, επομένως, της σημασίας της για την κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε και του εαυτού μας. ΑΔΑ: 4Α5Χ9-ΒΗΥ Ανακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ http://edu.klimaka.gr

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

72

72

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΤΗΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Εισαγωγή Το προτεινόmicroενο ΠΣ για το microάθηmicroα της λογοτεχνίας στην Α΄ Λυκείου επιδιώκει να δώσει νέες κατευθύνσεις στη διδασκαλία της λογοτεχνίας που να συνάδουν microε τη φιλοσοφία του νέου ΠΣ για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση αλλά και να ετοιmicroάζουν το έδαφος για την ανανέωση του microαθήmicroατος στις δύο επόmicroενες τάξεις του Λυκείου Τούτο πρέπει να γίνει οmicroαλά διότι οι microαθητές που θα φοιτήσουν άmicroεσα στην Α΄ Λυκείου καθώς και οι εκπαιδευτικοί έχουν συνηθίσει σε έναν ορισmicroένο τρόπο οργάνωσης και διδασκαλίας του microαθήmicroατος Παρακάτω θα περιγραφούν και θα εξηγηθούν όλα τα σηmicroεία στο περιεχόmicroενο και στη microεθοδολογία της διδασκαλίας που επιδιώκεται να αλλάξουν Εκείνο όmicroως που προηγείται και δίνει το στίγmicroα του νέου ΠΣ είναι η σκοποθεσία του microαθήmicroατος Η σκοποθεσία αυτή αφορά στη διδασκαλία της λογοτεχνίας γενικά ενώ στο τέλος παρατίθενται κάποιοι ειδικότεροι σκοποί για την Α΄Λυκείου οι οποίοι πρέπει να κατανοηθούν ως εmicroβάθυνση στους γενικούς σκοπούς

1 ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ∆ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΣ ΓΙΑ ΤΗ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

11 Σκοποί

Βασικός σκοπός της διδασκαλίας της λογοτεχνίας είναι laquoη κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroόraquo Με τη φράση αυτή επιδιώκουmicroε να τονίσουmicroε πως αφετηρία microας είναι το παρόν τα προβλήmicroατα και τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου περίπλοκου και δυσνόητου κόσmicroου Να αναδείξουmicroε τη λογοτεχνία ως ένα σύνθετο πολιτισmicroικό φαινόmicroενο το οποίο χαρακτηρίζεται από την ιστορικότητα του συγγραφέα του κειmicroένου αλλά και των αναγνωστών του εκπαιδευτικών και microαθητών Ένα φαινόmicroενο το οποίο έχει σηmicroαντική θέση στη ζωή microας γιατί microας δίνει εργαλεία να κατανοήσουmicroε τον κόσmicroο και να συγκροτήσουmicroε την υποκειmicroενικότητά microας να θέσουmicroε ως πρωταρχική αξία του microαθήmicroατος την κριτική στάση απέναντι στις πολιτισmicroικές παραδόσεις τις αξίες και τα microηνύmicroατα από όπου κι αν προέρχονται

Ο παραπάνω σκοπός αναλύεται στους εξής Η συνειδητοποίηση η διερεύνηση και η κριτική κατανόηση του τρόπου microε τον

οποίο προσλαmicroβάνουmicroε την κοινωνική ιστορική και πολιτισmicroική microας εmicroπειρία και συγκροτούmicroε την ταυτότητά microας

Η ανασύσταση της σχολικής τάξης ως microιας κοινότητας αναγνωστών η οποία θα διέπεται από τις αξίες της δηmicroοκρατίας της ισότητας του σεβασmicroού της διαφοράς του πλουραλισmicroού του διαλόγου της κριτικής εγρήγορσης και αυτογνωσίας της διαπολιτισmicroικής συνείδησης

Η δηmicroιουργία ενός laquoέθνους αναγνωστώνraquo Στην Ελλάδα η κρίσιmicroη microάζα των αναγνωστών είναι πολύ microικρή και το microάθηmicroα της λογοτεχνίας microπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της φιλαναγνωσίας τη δηmicroιουργία δηλαδή συστηmicroατικών και ανεξάρτητων αναγνωστών οι οποίοι αισθάνονται την ανάγνωση ως βασική τους ανάγκη και είναι ικανοί να επιλέγουν και να αξιοποιούν τα αναγνώσmicroατά τους

Η συνειδητοποίηση της σχέσης της λογοτεχνίας microε την ανθρώπινη εmicroπειρία και εποmicroένως της σηmicroασίας της για την κατανόηση του κόσmicroου στον οποίο ζούmicroε και του εαυτού microας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

73

73

Η καλλιέργεια microιας πλατειάς ποικιλίας αναγνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων microέσα από την αξιοποίηση κειmicroένων από όλο το φάσmicroα της πολιτισmicroικής παραγωγής από όλα δηλαδή τα διαφορετικά είδη της εικονικής θεατρικής και microαζικής επικοινωνίας Mέσα από αυτή τη διευρυmicroένη ποικιλία κειmicroένων ο ρόλος της λογοτεχνίας αναδεικνύεται στρατηγικός καθώς αυτή έχει αναπτύξει ένα ρεπερτόριο συmicroβολικών microορφών τρόπων και συmicroβάσεων που διευκολύνουν την αναλυτική προσέγγιση και των άλλων ειδών επικοινωνίας minusλχ τα διαφορετικά είδη αφηγηmicroατικής οπτικής και αναπαράστασης της υποκειmicroενικής εmicroπειρίας τα διαφορετικά είδη ύφους και αναπαράστασης της κοινωνικο-ιδεολογικής ποικιλίας κλπ

Η ανάπτυξη της κριτικής και ταυτόχρονα δηmicroιουργικής σχέσης των microαθητών microε το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον καθώς και η συmicroβολική ενδυνάmicroωση της υποκειmicroενικότητας όλων των microαθητών έτσι ώστε να γίνουν ενεργητικοί πολίτες και παραγωγοί πολιτισmicroού

Η αναγνώριση ότι η λογοτεχνία είναι ένας κατεξοχήν διαπολιτισmicroικός τόπος όπου ο διάλογος ανάmicroεσα στους πολιτισmicroούς γίνεται πράξη microέσα από τη microετάφραση τη διασκευή και την αέναη επανερmicroηνεία και όπου η ετερότητα όχι microόνον αναγνωρίζεται αλλά ενσωmicroατώνεται ως αναγκαίος όρος της ζωτικότητας και της δυναmicroικής της

Η ενίσχυση της αίσθησης ότι η δύναmicroη και οι δυνατότητες της γλώσσας microπορούν να είναι microια από τις microεγαλύτερες χαρές της ανάγνωσης της λογοτεχνίας Η απόκτηση microέσα από τη λογοτεχνία πολλαπλών γλωσσικών εmicroπειριών και η εξοικείωση microε τη microεταφορική λειτουργία της γλώσσας απαραίτητη για τη φιλοσοφία την έρευνα και το στοχασmicroό

Ειδικότερα οι σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας ως προς την πρόσληψη των λογοτεχνικών κειmicroένων είναι Να κατανοήσουν και να αποδεχτούν οι microαθητές τη σχετικότητα και την

πολλαπλότητα των ερmicroηνευτικών προσεγγίσεων καθώς και να αντιmicroετωπίζουν κριτικά και τις δικές τους ερmicroηνευτικές προτάσεις

Να διερευνούν όλους τους συντελεστές και τους αναγκαίους παράγοντες που συmicroβάλλουν στην παραγωγή και στην πρόσληψη των λογοτεχνικών κειmicroένων

Να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν τις αξίες και τις ιδέες που ενυπάρχουν στα λογοτεχνικά κείmicroενα Να κατανοήσουν ότι οι πολιτισmicroικές αξίες σχετίζονται microε το χώρο το χρόνο και την κοινωνική οmicroάδα που τις παράγει είναι εποmicroένως προσδιορισmicroένες ιστορικά γεγονός που δικαιολογεί τη σχετικότητα αλλά και την ποικιλία τους Να διερευνούν την ιστορικότητά τους και να τοποθετούνται κριτικά απέναντι σε αυτές

Να εξοικειωθούν οι microαθητές microε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη και να κατανοήσουν ότι αυτά ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς σκοπούς και ιστορικές ανάγκες Να συνειδητοποιήσουν ότι τα λογοτεχνικά είδη διακρίνονται στη βάση συγκεκριmicroένων χαρακτηριστικών και κειmicroενικών συmicroβάσεων

12 ∆εξιότητες που αναmicroένεται να αποκτήσουν οι microαθητές Ανάπτυξη αιτιολογηmicroένης και τεκmicroηριωmicroένης προσωπικής άποψης αρέσκειας ή

απαρέσκειας για τα κείmicroενα που διαβάζουν Αυτοαξιολόγηση της δικής τους ερmicroηνευτικής προσέγγισης καθώς και εκείνης των συmicromicroαθητών τους

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

74

74

Αναγνώριση των διαφορετικών τρόπων microε τους οποίους οι συγγραφείς microιλούν για τα διάφορα θέmicroατα

Εξοικείωση microε όλα τα είδη ανάγνωσης ιδιωτική συν-ανάγνωση δηmicroόσια ανάγνωση σε συγκεκριmicroένες περιστάσεις ανάγνωση ύστερα από προτροπή σύσταση ανάθεση δραmicroατοποιηmicroένη ανάγνωση ανάγνωση microέσω της χρήσης κοινωνικών δικτύων κλπ

Αναγνώριση των πολιτισmicroικών στοιχείων που υπάρχουν σε κάθε κείmicroενο και προσδιορισmicroός της ιστορικότητάς τους Αναγνώριση και περιγραφή ιστορικού πλαισίου χρόνος χώρος ιστορικά γεγονότα που ορίζουν την εξέλιξη της πλοκής τους χαρακτήρες καθώς και την οπτική γωνία του συγγραφέα

Αναγνώριση και περιγραφή των συmicroβάσεων και τεχνικών των λογοτεχνικών κειmicroένων Συσχέτιση microε τις χαρακτηριστικές microορφές και συmicroβάσεις των διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

Ανίχνευση της microυθοπλαστικής επέmicroβασης της λογοτεχνίας microετά από σύγκριση των γνώσεων και των πληροφοριών που microας παρέχουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα (λχ το ιστορικό microυθιστόρηmicroα) microε ανάλογες από ιστορικά βιβλία ή δηmicroοσιογραφικές πηγές ∆ιάκριση φανταστικών από πραγmicroατικά γεγονότα

Επισήmicroανση των συγκρουόmicroενων κωδίκων συmicroπεριφοράς ανάmicroεσα πχ σε ήρωες διαφορετικής ηλικίας ή φύλου

Αφήγηση microε τη συνδυασmicroένη χρήση λόγου και εικόνας Μετουσίωση και microεταφορά των συναισθηmicroάτων που τους προκαλεί microια

λογοτεχνική ανάγνωση σε νέο κείmicroενο κάθε είδους πεζό ποιητικό δοκιmicroιακό ζωγραφικό microουσικό δραmicroατικό

Για την Α΄ Λυκείου Να συνειδητοποιήσουν οι microαθητές την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να εmicroβαθύνουν στην ιστορικότητα ενός θέmicroατος στους τρόπους δηλαδή microε το οποίο αυτό εmicroφανίζεται και γίνεται αντικείmicroενο λογοτεχνικής επεξεργασίας σε διαφορετικές εποχές Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές που σηmicroειώνονται στη λογοτεχνία δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να διευρύνουν και να εmicroβαθύνουν τη γνωριmicroία τους microε τα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και να παρακολουθήσουν τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή

2 ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Η ανάγνωση της λογοτεχνίας στο ελληνικό σχολείο όλων των βαθmicroίδων γινόταν ανέκαθεν από τα σχολικά ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων Eκπαιδευτικά συστήmicroατα άλλων χωρών έχουν από δεκαετίες ενσωmicroατώσει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων στο σχολείο

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

75

75

Από τη στιγmicroή που ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές δεν χρειάζεται να επιλέγουν τα αναγνώσmicroατά τους αλλά τους δίνονται έτοιmicroα δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητες αναζήτησης βιβλίων και ενηmicroέρωσης γύρω από τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή microε αποτέλεσmicroα να microην αναπτύσσεται ούτε το ερευνητικό πνεύmicroα αλλά ούτε και η φιλαναγνωσία Tο σηmicroαντικότερο είναι πως το σχολικό ανθολόγιο από τη φύση του αποκλείει την επαφή των microαθητών microε το κυριότερο λογοτεχνικό είδος της εποχής microας το microυθιστόρηmicroα το οποίο microέσα από την περιπλοκότητα της σύνθεσής του είναι ικανό να ασκήσει τους αναγνώστες του σε προωθηmicroένες αναγνωστικές πρακτικές Παρόλα τα microειονεκτήmicroατα που έχει από τη φύση του το σχολικό ανθολόγιο δεν είναι ωστόσο δυνατή η άmicroεση κατάργησή του Σχολικές βιβλιοθήκες δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία ούτε είναι δυνατόν να βρεθούν όλα τα λογοτεχνικά κείmicroενα που χρειάζεται το microάθηmicroα σε ψηφιακή microορφή Ωστόσο εάν επιδιώκουmicroε microια πραγmicroατική ανανέωση του microαθήmicroατος θα πρέπει να προσπαθήσουmicroε να απαγκιστρωθούmicroε από την εξάρτηση από το σχολικό ανθολόγιο να χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά παράλληλα κείmicroενα και το κυριότερο να εισάγουmicroε την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων Το παρόν ΠΣ χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία το ανθολόγιο της Α΄ Λυκείου αλλά προτείνει τη συνανάγνωση κειmicroένων από τα άλλα δύο ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων του Λυκείου Παράλληλα προτείνονται ως παράλληλα κείmicroενα που είναι διαθέσιmicroα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή microορφή Τούτος είναι ένας άmicroεσος τρόπος να πολλαπλασιάσουmicroε τις δυνατότητες επιλογής κειmicroένων και να δηmicroιουργήσουmicroε ενδιαφέρουσες διδακτικές ενότητες

Ταυτόχρονα το παρόν ΠΣ προτείνει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων ενταγmicroένων στις προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες Μέχρι τώρα παρόλο που σηmicroειωνόταν στις Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Ενιαίο Λύκειο η προτροπή να διαβάζονται ολόκληρα έργα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς δεν υπήρχε ο χρόνος αλλά και το κατάλληλο διδακτικό πλαίσιο για να γίνει αυτό Το παρόν ΠΣ είναι δοmicroηmicroένο έτσι ώστε να συνθέτει microια ποικιλία κειmicroένων microικρών και microεγάλων σε διδακτικές ενότητες microε σαφή σκοποθεσία και δραστηριότητες για τους microαθητές

3 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Eίναι γνωστό πως στην Γ΄ Γυmicroνασίου την Α΄ και Β΄ Λυκείου η οργάνωση

του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας γίνεται microε βάση την ιστορική διάταξη της ύλης Στις τάξεις αυτές η διδασκαλία της λογοτεχνίας ταυτίζεται microε την παρακολούθηση microίας σειράς αποσπασmicroάτων ή αυτοτελών κειmicroένων τα οποία παρατάσσονται microέσα στο εγχειρίδιο microε χρονολογική σειρά Στην παρούσα πρόταση για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αυτή απουσιάζει Ως τρόπος οργάνωσης της ύλης στην Α΄ τάξη του Λυκείου (το ίδιο προτείνει το νέο ΠΣ για την Γ΄ Γυmicroνασίου) επιλέγεται ο θεmicroατικός ή ειδολογικός Στην επιλογή αυτή ndashτην απουσία της ιστορικής διάταξης της ύληςndash οδηγούν σηmicroαντικοί λόγοι που εκτίθενται στη συνέχεια

Η επιλογή για ιστορική διάταξη της λογοτεχνίας στα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι microία επιλογή πρόσφατη Τα Νεοελληνικά Αναγνώσmicroατα της ∆ευτεροβάθmicroιας Εκπαίδευσης στην εκατόχρονη και πλέον πορεία τους αποπειράθηκαν σταδιακά microε αργές και αποσπασmicroατικές συχνά ενέργειες να καταγράψουν ένα τmicroήmicroα της ιστορίας της λογοτεχνίας είτε microε microορφή καταλογογραφική είτε microε αφηγηmicroατικά κείmicroενα είτε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

76

76

και microε τους δύο τρόπους εξυπηρετώντας ανάγκες της εποχής στην οποία παρουσιαζόταν η ιστορική αυτή καταγραφή Η συνολική ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας βρήκε την τελική εφαρmicroογή της microόλις στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της περιόδου 1976-1983 στα εγχειρίδια της microεταπολίτευσης Ουσιαστικά τα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του 1976-1983 αν και διεύρυναν το σχολικό λογοτεχνικό κανόνα ακολούθησαν την ιστορική καταγραφή της λογοτεχνίας υλοποιώντας ένα πρόγραmicromicroα το οποίο αποτελούσε πρόθεση και ανάγκη microίας άλλης εποχής Η συνέχιση αυτής της ιστορικής παρουσίασης και στο εγχειρίδιο της Γ΄ Γυmicroνασίου το 2006 αποδεικνύει τον ανεπιτυχή συγχρονισmicroό του περιεχοmicroένου των σχολικών εγχειριδίων microε τις σύγχρονες αναζητήσεις για την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η σύγχρονη θεωρία περί ιστοριογραφίας της λογοτεχνίας έχει αmicroφισβητήσει το παραδοσιακό microοντέλο εκλογής παράταξης και παρουσίασης του υλικού και έχει διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας Για να είmicroαστε σαφέστεροι ας εξετάσουmicroε πώς αντιmicroετωπίζεται η έννοια της ιστορικότητας microέσα από την παραδοσιακή παρουσίαση της ιστορίας της λογοτεχνίας Στην κλασική ιστορία της λογοτεχνίας των σχολικών βιβλίων η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας περιορίζεται σε microία παράταξη έργων και συγγραφέων σε χρονολογική σειρά Το λογοτεχνικό γεγονός εξετάζεται εν συντοmicroία σε συνάρτηση microε άλλες λογοτεχνικές σειρές (πχ πολιτικά γεγονότα) καθώς και τη βιογραφία του συγγραφέα αγνοώντας άλλες παραmicroέτρους της έννοιας της ιστορικότητας ιστορικότητα του θεσmicroού ιστορικότητα του δηmicroιουργού ιστορικότητα του αναγνώστη Από το σύνολο της επικοινωνιακής σχέσης ποmicroπός δέκτης κείmicroενο πληροφορούmicroαστε για την ύπαρξη του κειmicroένου παίρνουmicroε πληροφορίες για το δηmicroιουργό αλλά δεν microαθαίνουmicroε πότε πώς γιατί διαβάστηκε ένα κείmicroενο Αποτέλεσmicroα αυτής της απλούστευσης είναι η εντύπωση που παραmicroένει στους αναγνώστες της κλασικής ιστορίας της λογοτεχνίας πως όλα τα έργα γράφτηκαν κυκλοφόρησαν και διαβάστηκαν από το κοινό τους microε τον ίδιο τρόπο γεγονός που γνωρίζουmicroε πως δεν ισχύει Ακολουθώντας δηλαδή microέσα στο σχολικό χώρο την τακτική της κλασικής αφηγηmicroατικής ιστορίας εστιάζουmicroε την προσοχή microας στο κείmicroενο αποκοmicroίζοντας τελικά microία παραmicroορφωτική άποψη για την πραγmicroατική λειτουργία του τόσο στην πρώτη όσο και σε κατοπινές αναγνώσεις του

Οι νεότερες απόψεις για την ιστορία της λογοτεχνίας έχοντας διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας προβάλλουν όπως ήδη σηmicroειώθηκε ποικίλες παραmicroέτρους για τον προσδιορισmicroό της Σύmicroφωνα microε αυτές η ιστορία της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει ως αποστολή της την αντιmicroετώπιση ενός δεδοmicroένου λογοτεχνικού φαινοmicroένου ως επικοινωνιακού συνόλου microέσα στην ιστορική και κοινωνική λειτουργία του Στην κλασική αφηγηmicroατική ιστορία που υιοθετούν τα σχολικά εγχειρίδια αυτό δεν ισχύει Εκεί όπως ήδη σηmicroειώθηκε αντιmicroετωπίζουmicroε την ιστορία απλώς ως microία σειρά συγγραφέων και κειmicroένων που δεν γνωρίζουmicroε ούτε πότε ούτε πώς διαβάστηκαν στην εποχή τους και σε άλλες εποχές δηλαδή αγνοούmicroε την ιστορικότητα του λογοτεχνικού θεσmicroού microέσα στην οποία εγγράφεται η ιστορικότητα του κειmicroένου

Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα δεν έχει λόγο να συνεχίσει microία πρακτική που παραβλέπει τις microεθοδολογικές ανανεώσεις και εξοστρακίζει εντέλει την ιστορικότητα στο όνοmicroα της ιστορίας Το ζητούmicroενο δε microπορεί να είναι η παρακολούθηση microίας πρακτικής που υπαγορεύεται από ανάγκες άλλης εποχής αλλά η αναζήτηση των αναγκών των σηmicroερινών microαθητών-αναγνωστών Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αφήγησης microπορεί να περιληφθεί ως κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισmicroού που υπάρχει σε κάθε εγχειρίδιο νεότερης ιστορίας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 2: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

73

73

Η καλλιέργεια microιας πλατειάς ποικιλίας αναγνωστικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων microέσα από την αξιοποίηση κειmicroένων από όλο το φάσmicroα της πολιτισmicroικής παραγωγής από όλα δηλαδή τα διαφορετικά είδη της εικονικής θεατρικής και microαζικής επικοινωνίας Mέσα από αυτή τη διευρυmicroένη ποικιλία κειmicroένων ο ρόλος της λογοτεχνίας αναδεικνύεται στρατηγικός καθώς αυτή έχει αναπτύξει ένα ρεπερτόριο συmicroβολικών microορφών τρόπων και συmicroβάσεων που διευκολύνουν την αναλυτική προσέγγιση και των άλλων ειδών επικοινωνίας minusλχ τα διαφορετικά είδη αφηγηmicroατικής οπτικής και αναπαράστασης της υποκειmicroενικής εmicroπειρίας τα διαφορετικά είδη ύφους και αναπαράστασης της κοινωνικο-ιδεολογικής ποικιλίας κλπ

Η ανάπτυξη της κριτικής και ταυτόχρονα δηmicroιουργικής σχέσης των microαθητών microε το σύγχρονο κοινωνικό και πολιτισmicroικό περιβάλλον καθώς και η συmicroβολική ενδυνάmicroωση της υποκειmicroενικότητας όλων των microαθητών έτσι ώστε να γίνουν ενεργητικοί πολίτες και παραγωγοί πολιτισmicroού

Η αναγνώριση ότι η λογοτεχνία είναι ένας κατεξοχήν διαπολιτισmicroικός τόπος όπου ο διάλογος ανάmicroεσα στους πολιτισmicroούς γίνεται πράξη microέσα από τη microετάφραση τη διασκευή και την αέναη επανερmicroηνεία και όπου η ετερότητα όχι microόνον αναγνωρίζεται αλλά ενσωmicroατώνεται ως αναγκαίος όρος της ζωτικότητας και της δυναmicroικής της

Η ενίσχυση της αίσθησης ότι η δύναmicroη και οι δυνατότητες της γλώσσας microπορούν να είναι microια από τις microεγαλύτερες χαρές της ανάγνωσης της λογοτεχνίας Η απόκτηση microέσα από τη λογοτεχνία πολλαπλών γλωσσικών εmicroπειριών και η εξοικείωση microε τη microεταφορική λειτουργία της γλώσσας απαραίτητη για τη φιλοσοφία την έρευνα και το στοχασmicroό

Ειδικότερα οι σκοποί της διδασκαλίας της λογοτεχνίας ως προς την πρόσληψη των λογοτεχνικών κειmicroένων είναι Να κατανοήσουν και να αποδεχτούν οι microαθητές τη σχετικότητα και την

πολλαπλότητα των ερmicroηνευτικών προσεγγίσεων καθώς και να αντιmicroετωπίζουν κριτικά και τις δικές τους ερmicroηνευτικές προτάσεις

Να διερευνούν όλους τους συντελεστές και τους αναγκαίους παράγοντες που συmicroβάλλουν στην παραγωγή και στην πρόσληψη των λογοτεχνικών κειmicroένων

Να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν τις αξίες και τις ιδέες που ενυπάρχουν στα λογοτεχνικά κείmicroενα Να κατανοήσουν ότι οι πολιτισmicroικές αξίες σχετίζονται microε το χώρο το χρόνο και την κοινωνική οmicroάδα που τις παράγει είναι εποmicroένως προσδιορισmicroένες ιστορικά γεγονός που δικαιολογεί τη σχετικότητα αλλά και την ποικιλία τους Να διερευνούν την ιστορικότητά τους και να τοποθετούνται κριτικά απέναντι σε αυτές

Να εξοικειωθούν οι microαθητές microε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη και να κατανοήσουν ότι αυτά ανταποκρίνονται σε διαφορετικούς σκοπούς και ιστορικές ανάγκες Να συνειδητοποιήσουν ότι τα λογοτεχνικά είδη διακρίνονται στη βάση συγκεκριmicroένων χαρακτηριστικών και κειmicroενικών συmicroβάσεων

12 ∆εξιότητες που αναmicroένεται να αποκτήσουν οι microαθητές Ανάπτυξη αιτιολογηmicroένης και τεκmicroηριωmicroένης προσωπικής άποψης αρέσκειας ή

απαρέσκειας για τα κείmicroενα που διαβάζουν Αυτοαξιολόγηση της δικής τους ερmicroηνευτικής προσέγγισης καθώς και εκείνης των συmicromicroαθητών τους

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

74

74

Αναγνώριση των διαφορετικών τρόπων microε τους οποίους οι συγγραφείς microιλούν για τα διάφορα θέmicroατα

Εξοικείωση microε όλα τα είδη ανάγνωσης ιδιωτική συν-ανάγνωση δηmicroόσια ανάγνωση σε συγκεκριmicroένες περιστάσεις ανάγνωση ύστερα από προτροπή σύσταση ανάθεση δραmicroατοποιηmicroένη ανάγνωση ανάγνωση microέσω της χρήσης κοινωνικών δικτύων κλπ

Αναγνώριση των πολιτισmicroικών στοιχείων που υπάρχουν σε κάθε κείmicroενο και προσδιορισmicroός της ιστορικότητάς τους Αναγνώριση και περιγραφή ιστορικού πλαισίου χρόνος χώρος ιστορικά γεγονότα που ορίζουν την εξέλιξη της πλοκής τους χαρακτήρες καθώς και την οπτική γωνία του συγγραφέα

Αναγνώριση και περιγραφή των συmicroβάσεων και τεχνικών των λογοτεχνικών κειmicroένων Συσχέτιση microε τις χαρακτηριστικές microορφές και συmicroβάσεις των διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

Ανίχνευση της microυθοπλαστικής επέmicroβασης της λογοτεχνίας microετά από σύγκριση των γνώσεων και των πληροφοριών που microας παρέχουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα (λχ το ιστορικό microυθιστόρηmicroα) microε ανάλογες από ιστορικά βιβλία ή δηmicroοσιογραφικές πηγές ∆ιάκριση φανταστικών από πραγmicroατικά γεγονότα

Επισήmicroανση των συγκρουόmicroενων κωδίκων συmicroπεριφοράς ανάmicroεσα πχ σε ήρωες διαφορετικής ηλικίας ή φύλου

Αφήγηση microε τη συνδυασmicroένη χρήση λόγου και εικόνας Μετουσίωση και microεταφορά των συναισθηmicroάτων που τους προκαλεί microια

λογοτεχνική ανάγνωση σε νέο κείmicroενο κάθε είδους πεζό ποιητικό δοκιmicroιακό ζωγραφικό microουσικό δραmicroατικό

Για την Α΄ Λυκείου Να συνειδητοποιήσουν οι microαθητές την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να εmicroβαθύνουν στην ιστορικότητα ενός θέmicroατος στους τρόπους δηλαδή microε το οποίο αυτό εmicroφανίζεται και γίνεται αντικείmicroενο λογοτεχνικής επεξεργασίας σε διαφορετικές εποχές Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές που σηmicroειώνονται στη λογοτεχνία δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να διευρύνουν και να εmicroβαθύνουν τη γνωριmicroία τους microε τα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και να παρακολουθήσουν τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή

2 ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Η ανάγνωση της λογοτεχνίας στο ελληνικό σχολείο όλων των βαθmicroίδων γινόταν ανέκαθεν από τα σχολικά ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων Eκπαιδευτικά συστήmicroατα άλλων χωρών έχουν από δεκαετίες ενσωmicroατώσει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων στο σχολείο

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

75

75

Από τη στιγmicroή που ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές δεν χρειάζεται να επιλέγουν τα αναγνώσmicroατά τους αλλά τους δίνονται έτοιmicroα δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητες αναζήτησης βιβλίων και ενηmicroέρωσης γύρω από τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή microε αποτέλεσmicroα να microην αναπτύσσεται ούτε το ερευνητικό πνεύmicroα αλλά ούτε και η φιλαναγνωσία Tο σηmicroαντικότερο είναι πως το σχολικό ανθολόγιο από τη φύση του αποκλείει την επαφή των microαθητών microε το κυριότερο λογοτεχνικό είδος της εποχής microας το microυθιστόρηmicroα το οποίο microέσα από την περιπλοκότητα της σύνθεσής του είναι ικανό να ασκήσει τους αναγνώστες του σε προωθηmicroένες αναγνωστικές πρακτικές Παρόλα τα microειονεκτήmicroατα που έχει από τη φύση του το σχολικό ανθολόγιο δεν είναι ωστόσο δυνατή η άmicroεση κατάργησή του Σχολικές βιβλιοθήκες δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία ούτε είναι δυνατόν να βρεθούν όλα τα λογοτεχνικά κείmicroενα που χρειάζεται το microάθηmicroα σε ψηφιακή microορφή Ωστόσο εάν επιδιώκουmicroε microια πραγmicroατική ανανέωση του microαθήmicroατος θα πρέπει να προσπαθήσουmicroε να απαγκιστρωθούmicroε από την εξάρτηση από το σχολικό ανθολόγιο να χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά παράλληλα κείmicroενα και το κυριότερο να εισάγουmicroε την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων Το παρόν ΠΣ χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία το ανθολόγιο της Α΄ Λυκείου αλλά προτείνει τη συνανάγνωση κειmicroένων από τα άλλα δύο ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων του Λυκείου Παράλληλα προτείνονται ως παράλληλα κείmicroενα που είναι διαθέσιmicroα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή microορφή Τούτος είναι ένας άmicroεσος τρόπος να πολλαπλασιάσουmicroε τις δυνατότητες επιλογής κειmicroένων και να δηmicroιουργήσουmicroε ενδιαφέρουσες διδακτικές ενότητες

Ταυτόχρονα το παρόν ΠΣ προτείνει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων ενταγmicroένων στις προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες Μέχρι τώρα παρόλο που σηmicroειωνόταν στις Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Ενιαίο Λύκειο η προτροπή να διαβάζονται ολόκληρα έργα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς δεν υπήρχε ο χρόνος αλλά και το κατάλληλο διδακτικό πλαίσιο για να γίνει αυτό Το παρόν ΠΣ είναι δοmicroηmicroένο έτσι ώστε να συνθέτει microια ποικιλία κειmicroένων microικρών και microεγάλων σε διδακτικές ενότητες microε σαφή σκοποθεσία και δραστηριότητες για τους microαθητές

3 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Eίναι γνωστό πως στην Γ΄ Γυmicroνασίου την Α΄ και Β΄ Λυκείου η οργάνωση

του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας γίνεται microε βάση την ιστορική διάταξη της ύλης Στις τάξεις αυτές η διδασκαλία της λογοτεχνίας ταυτίζεται microε την παρακολούθηση microίας σειράς αποσπασmicroάτων ή αυτοτελών κειmicroένων τα οποία παρατάσσονται microέσα στο εγχειρίδιο microε χρονολογική σειρά Στην παρούσα πρόταση για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αυτή απουσιάζει Ως τρόπος οργάνωσης της ύλης στην Α΄ τάξη του Λυκείου (το ίδιο προτείνει το νέο ΠΣ για την Γ΄ Γυmicroνασίου) επιλέγεται ο θεmicroατικός ή ειδολογικός Στην επιλογή αυτή ndashτην απουσία της ιστορικής διάταξης της ύληςndash οδηγούν σηmicroαντικοί λόγοι που εκτίθενται στη συνέχεια

Η επιλογή για ιστορική διάταξη της λογοτεχνίας στα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι microία επιλογή πρόσφατη Τα Νεοελληνικά Αναγνώσmicroατα της ∆ευτεροβάθmicroιας Εκπαίδευσης στην εκατόχρονη και πλέον πορεία τους αποπειράθηκαν σταδιακά microε αργές και αποσπασmicroατικές συχνά ενέργειες να καταγράψουν ένα τmicroήmicroα της ιστορίας της λογοτεχνίας είτε microε microορφή καταλογογραφική είτε microε αφηγηmicroατικά κείmicroενα είτε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

76

76

και microε τους δύο τρόπους εξυπηρετώντας ανάγκες της εποχής στην οποία παρουσιαζόταν η ιστορική αυτή καταγραφή Η συνολική ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας βρήκε την τελική εφαρmicroογή της microόλις στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της περιόδου 1976-1983 στα εγχειρίδια της microεταπολίτευσης Ουσιαστικά τα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του 1976-1983 αν και διεύρυναν το σχολικό λογοτεχνικό κανόνα ακολούθησαν την ιστορική καταγραφή της λογοτεχνίας υλοποιώντας ένα πρόγραmicromicroα το οποίο αποτελούσε πρόθεση και ανάγκη microίας άλλης εποχής Η συνέχιση αυτής της ιστορικής παρουσίασης και στο εγχειρίδιο της Γ΄ Γυmicroνασίου το 2006 αποδεικνύει τον ανεπιτυχή συγχρονισmicroό του περιεχοmicroένου των σχολικών εγχειριδίων microε τις σύγχρονες αναζητήσεις για την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η σύγχρονη θεωρία περί ιστοριογραφίας της λογοτεχνίας έχει αmicroφισβητήσει το παραδοσιακό microοντέλο εκλογής παράταξης και παρουσίασης του υλικού και έχει διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας Για να είmicroαστε σαφέστεροι ας εξετάσουmicroε πώς αντιmicroετωπίζεται η έννοια της ιστορικότητας microέσα από την παραδοσιακή παρουσίαση της ιστορίας της λογοτεχνίας Στην κλασική ιστορία της λογοτεχνίας των σχολικών βιβλίων η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας περιορίζεται σε microία παράταξη έργων και συγγραφέων σε χρονολογική σειρά Το λογοτεχνικό γεγονός εξετάζεται εν συντοmicroία σε συνάρτηση microε άλλες λογοτεχνικές σειρές (πχ πολιτικά γεγονότα) καθώς και τη βιογραφία του συγγραφέα αγνοώντας άλλες παραmicroέτρους της έννοιας της ιστορικότητας ιστορικότητα του θεσmicroού ιστορικότητα του δηmicroιουργού ιστορικότητα του αναγνώστη Από το σύνολο της επικοινωνιακής σχέσης ποmicroπός δέκτης κείmicroενο πληροφορούmicroαστε για την ύπαρξη του κειmicroένου παίρνουmicroε πληροφορίες για το δηmicroιουργό αλλά δεν microαθαίνουmicroε πότε πώς γιατί διαβάστηκε ένα κείmicroενο Αποτέλεσmicroα αυτής της απλούστευσης είναι η εντύπωση που παραmicroένει στους αναγνώστες της κλασικής ιστορίας της λογοτεχνίας πως όλα τα έργα γράφτηκαν κυκλοφόρησαν και διαβάστηκαν από το κοινό τους microε τον ίδιο τρόπο γεγονός που γνωρίζουmicroε πως δεν ισχύει Ακολουθώντας δηλαδή microέσα στο σχολικό χώρο την τακτική της κλασικής αφηγηmicroατικής ιστορίας εστιάζουmicroε την προσοχή microας στο κείmicroενο αποκοmicroίζοντας τελικά microία παραmicroορφωτική άποψη για την πραγmicroατική λειτουργία του τόσο στην πρώτη όσο και σε κατοπινές αναγνώσεις του

Οι νεότερες απόψεις για την ιστορία της λογοτεχνίας έχοντας διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας προβάλλουν όπως ήδη σηmicroειώθηκε ποικίλες παραmicroέτρους για τον προσδιορισmicroό της Σύmicroφωνα microε αυτές η ιστορία της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει ως αποστολή της την αντιmicroετώπιση ενός δεδοmicroένου λογοτεχνικού φαινοmicroένου ως επικοινωνιακού συνόλου microέσα στην ιστορική και κοινωνική λειτουργία του Στην κλασική αφηγηmicroατική ιστορία που υιοθετούν τα σχολικά εγχειρίδια αυτό δεν ισχύει Εκεί όπως ήδη σηmicroειώθηκε αντιmicroετωπίζουmicroε την ιστορία απλώς ως microία σειρά συγγραφέων και κειmicroένων που δεν γνωρίζουmicroε ούτε πότε ούτε πώς διαβάστηκαν στην εποχή τους και σε άλλες εποχές δηλαδή αγνοούmicroε την ιστορικότητα του λογοτεχνικού θεσmicroού microέσα στην οποία εγγράφεται η ιστορικότητα του κειmicroένου

Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα δεν έχει λόγο να συνεχίσει microία πρακτική που παραβλέπει τις microεθοδολογικές ανανεώσεις και εξοστρακίζει εντέλει την ιστορικότητα στο όνοmicroα της ιστορίας Το ζητούmicroενο δε microπορεί να είναι η παρακολούθηση microίας πρακτικής που υπαγορεύεται από ανάγκες άλλης εποχής αλλά η αναζήτηση των αναγκών των σηmicroερινών microαθητών-αναγνωστών Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αφήγησης microπορεί να περιληφθεί ως κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισmicroού που υπάρχει σε κάθε εγχειρίδιο νεότερης ιστορίας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 3: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

74

74

Αναγνώριση των διαφορετικών τρόπων microε τους οποίους οι συγγραφείς microιλούν για τα διάφορα θέmicroατα

Εξοικείωση microε όλα τα είδη ανάγνωσης ιδιωτική συν-ανάγνωση δηmicroόσια ανάγνωση σε συγκεκριmicroένες περιστάσεις ανάγνωση ύστερα από προτροπή σύσταση ανάθεση δραmicroατοποιηmicroένη ανάγνωση ανάγνωση microέσω της χρήσης κοινωνικών δικτύων κλπ

Αναγνώριση των πολιτισmicroικών στοιχείων που υπάρχουν σε κάθε κείmicroενο και προσδιορισmicroός της ιστορικότητάς τους Αναγνώριση και περιγραφή ιστορικού πλαισίου χρόνος χώρος ιστορικά γεγονότα που ορίζουν την εξέλιξη της πλοκής τους χαρακτήρες καθώς και την οπτική γωνία του συγγραφέα

Αναγνώριση και περιγραφή των συmicroβάσεων και τεχνικών των λογοτεχνικών κειmicroένων Συσχέτιση microε τις χαρακτηριστικές microορφές και συmicroβάσεις των διαφορετικών ειδών της λογοτεχνίας

Ανίχνευση της microυθοπλαστικής επέmicroβασης της λογοτεχνίας microετά από σύγκριση των γνώσεων και των πληροφοριών που microας παρέχουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα (λχ το ιστορικό microυθιστόρηmicroα) microε ανάλογες από ιστορικά βιβλία ή δηmicroοσιογραφικές πηγές ∆ιάκριση φανταστικών από πραγmicroατικά γεγονότα

Επισήmicroανση των συγκρουόmicroενων κωδίκων συmicroπεριφοράς ανάmicroεσα πχ σε ήρωες διαφορετικής ηλικίας ή φύλου

Αφήγηση microε τη συνδυασmicroένη χρήση λόγου και εικόνας Μετουσίωση και microεταφορά των συναισθηmicroάτων που τους προκαλεί microια

λογοτεχνική ανάγνωση σε νέο κείmicroενο κάθε είδους πεζό ποιητικό δοκιmicroιακό ζωγραφικό microουσικό δραmicroατικό

Για την Α΄ Λυκείου Να συνειδητοποιήσουν οι microαθητές την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να εmicroβαθύνουν στην ιστορικότητα ενός θέmicroατος στους τρόπους δηλαδή microε το οποίο αυτό εmicroφανίζεται και γίνεται αντικείmicroενο λογοτεχνικής επεξεργασίας σε διαφορετικές εποχές Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές που σηmicroειώνονται στη λογοτεχνία δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να διευρύνουν και να εmicroβαθύνουν τη γνωριmicroία τους microε τα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και να παρακολουθήσουν τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή

2 ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Η ανάγνωση της λογοτεχνίας στο ελληνικό σχολείο όλων των βαθmicroίδων γινόταν ανέκαθεν από τα σχολικά ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων Eκπαιδευτικά συστήmicroατα άλλων χωρών έχουν από δεκαετίες ενσωmicroατώσει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων στο σχολείο

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

75

75

Από τη στιγmicroή που ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές δεν χρειάζεται να επιλέγουν τα αναγνώσmicroατά τους αλλά τους δίνονται έτοιmicroα δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητες αναζήτησης βιβλίων και ενηmicroέρωσης γύρω από τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή microε αποτέλεσmicroα να microην αναπτύσσεται ούτε το ερευνητικό πνεύmicroα αλλά ούτε και η φιλαναγνωσία Tο σηmicroαντικότερο είναι πως το σχολικό ανθολόγιο από τη φύση του αποκλείει την επαφή των microαθητών microε το κυριότερο λογοτεχνικό είδος της εποχής microας το microυθιστόρηmicroα το οποίο microέσα από την περιπλοκότητα της σύνθεσής του είναι ικανό να ασκήσει τους αναγνώστες του σε προωθηmicroένες αναγνωστικές πρακτικές Παρόλα τα microειονεκτήmicroατα που έχει από τη φύση του το σχολικό ανθολόγιο δεν είναι ωστόσο δυνατή η άmicroεση κατάργησή του Σχολικές βιβλιοθήκες δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία ούτε είναι δυνατόν να βρεθούν όλα τα λογοτεχνικά κείmicroενα που χρειάζεται το microάθηmicroα σε ψηφιακή microορφή Ωστόσο εάν επιδιώκουmicroε microια πραγmicroατική ανανέωση του microαθήmicroατος θα πρέπει να προσπαθήσουmicroε να απαγκιστρωθούmicroε από την εξάρτηση από το σχολικό ανθολόγιο να χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά παράλληλα κείmicroενα και το κυριότερο να εισάγουmicroε την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων Το παρόν ΠΣ χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία το ανθολόγιο της Α΄ Λυκείου αλλά προτείνει τη συνανάγνωση κειmicroένων από τα άλλα δύο ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων του Λυκείου Παράλληλα προτείνονται ως παράλληλα κείmicroενα που είναι διαθέσιmicroα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή microορφή Τούτος είναι ένας άmicroεσος τρόπος να πολλαπλασιάσουmicroε τις δυνατότητες επιλογής κειmicroένων και να δηmicroιουργήσουmicroε ενδιαφέρουσες διδακτικές ενότητες

Ταυτόχρονα το παρόν ΠΣ προτείνει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων ενταγmicroένων στις προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες Μέχρι τώρα παρόλο που σηmicroειωνόταν στις Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Ενιαίο Λύκειο η προτροπή να διαβάζονται ολόκληρα έργα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς δεν υπήρχε ο χρόνος αλλά και το κατάλληλο διδακτικό πλαίσιο για να γίνει αυτό Το παρόν ΠΣ είναι δοmicroηmicroένο έτσι ώστε να συνθέτει microια ποικιλία κειmicroένων microικρών και microεγάλων σε διδακτικές ενότητες microε σαφή σκοποθεσία και δραστηριότητες για τους microαθητές

3 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Eίναι γνωστό πως στην Γ΄ Γυmicroνασίου την Α΄ και Β΄ Λυκείου η οργάνωση

του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας γίνεται microε βάση την ιστορική διάταξη της ύλης Στις τάξεις αυτές η διδασκαλία της λογοτεχνίας ταυτίζεται microε την παρακολούθηση microίας σειράς αποσπασmicroάτων ή αυτοτελών κειmicroένων τα οποία παρατάσσονται microέσα στο εγχειρίδιο microε χρονολογική σειρά Στην παρούσα πρόταση για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αυτή απουσιάζει Ως τρόπος οργάνωσης της ύλης στην Α΄ τάξη του Λυκείου (το ίδιο προτείνει το νέο ΠΣ για την Γ΄ Γυmicroνασίου) επιλέγεται ο θεmicroατικός ή ειδολογικός Στην επιλογή αυτή ndashτην απουσία της ιστορικής διάταξης της ύληςndash οδηγούν σηmicroαντικοί λόγοι που εκτίθενται στη συνέχεια

Η επιλογή για ιστορική διάταξη της λογοτεχνίας στα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι microία επιλογή πρόσφατη Τα Νεοελληνικά Αναγνώσmicroατα της ∆ευτεροβάθmicroιας Εκπαίδευσης στην εκατόχρονη και πλέον πορεία τους αποπειράθηκαν σταδιακά microε αργές και αποσπασmicroατικές συχνά ενέργειες να καταγράψουν ένα τmicroήmicroα της ιστορίας της λογοτεχνίας είτε microε microορφή καταλογογραφική είτε microε αφηγηmicroατικά κείmicroενα είτε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

76

76

και microε τους δύο τρόπους εξυπηρετώντας ανάγκες της εποχής στην οποία παρουσιαζόταν η ιστορική αυτή καταγραφή Η συνολική ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας βρήκε την τελική εφαρmicroογή της microόλις στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της περιόδου 1976-1983 στα εγχειρίδια της microεταπολίτευσης Ουσιαστικά τα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του 1976-1983 αν και διεύρυναν το σχολικό λογοτεχνικό κανόνα ακολούθησαν την ιστορική καταγραφή της λογοτεχνίας υλοποιώντας ένα πρόγραmicromicroα το οποίο αποτελούσε πρόθεση και ανάγκη microίας άλλης εποχής Η συνέχιση αυτής της ιστορικής παρουσίασης και στο εγχειρίδιο της Γ΄ Γυmicroνασίου το 2006 αποδεικνύει τον ανεπιτυχή συγχρονισmicroό του περιεχοmicroένου των σχολικών εγχειριδίων microε τις σύγχρονες αναζητήσεις για την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η σύγχρονη θεωρία περί ιστοριογραφίας της λογοτεχνίας έχει αmicroφισβητήσει το παραδοσιακό microοντέλο εκλογής παράταξης και παρουσίασης του υλικού και έχει διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας Για να είmicroαστε σαφέστεροι ας εξετάσουmicroε πώς αντιmicroετωπίζεται η έννοια της ιστορικότητας microέσα από την παραδοσιακή παρουσίαση της ιστορίας της λογοτεχνίας Στην κλασική ιστορία της λογοτεχνίας των σχολικών βιβλίων η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας περιορίζεται σε microία παράταξη έργων και συγγραφέων σε χρονολογική σειρά Το λογοτεχνικό γεγονός εξετάζεται εν συντοmicroία σε συνάρτηση microε άλλες λογοτεχνικές σειρές (πχ πολιτικά γεγονότα) καθώς και τη βιογραφία του συγγραφέα αγνοώντας άλλες παραmicroέτρους της έννοιας της ιστορικότητας ιστορικότητα του θεσmicroού ιστορικότητα του δηmicroιουργού ιστορικότητα του αναγνώστη Από το σύνολο της επικοινωνιακής σχέσης ποmicroπός δέκτης κείmicroενο πληροφορούmicroαστε για την ύπαρξη του κειmicroένου παίρνουmicroε πληροφορίες για το δηmicroιουργό αλλά δεν microαθαίνουmicroε πότε πώς γιατί διαβάστηκε ένα κείmicroενο Αποτέλεσmicroα αυτής της απλούστευσης είναι η εντύπωση που παραmicroένει στους αναγνώστες της κλασικής ιστορίας της λογοτεχνίας πως όλα τα έργα γράφτηκαν κυκλοφόρησαν και διαβάστηκαν από το κοινό τους microε τον ίδιο τρόπο γεγονός που γνωρίζουmicroε πως δεν ισχύει Ακολουθώντας δηλαδή microέσα στο σχολικό χώρο την τακτική της κλασικής αφηγηmicroατικής ιστορίας εστιάζουmicroε την προσοχή microας στο κείmicroενο αποκοmicroίζοντας τελικά microία παραmicroορφωτική άποψη για την πραγmicroατική λειτουργία του τόσο στην πρώτη όσο και σε κατοπινές αναγνώσεις του

Οι νεότερες απόψεις για την ιστορία της λογοτεχνίας έχοντας διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας προβάλλουν όπως ήδη σηmicroειώθηκε ποικίλες παραmicroέτρους για τον προσδιορισmicroό της Σύmicroφωνα microε αυτές η ιστορία της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει ως αποστολή της την αντιmicroετώπιση ενός δεδοmicroένου λογοτεχνικού φαινοmicroένου ως επικοινωνιακού συνόλου microέσα στην ιστορική και κοινωνική λειτουργία του Στην κλασική αφηγηmicroατική ιστορία που υιοθετούν τα σχολικά εγχειρίδια αυτό δεν ισχύει Εκεί όπως ήδη σηmicroειώθηκε αντιmicroετωπίζουmicroε την ιστορία απλώς ως microία σειρά συγγραφέων και κειmicroένων που δεν γνωρίζουmicroε ούτε πότε ούτε πώς διαβάστηκαν στην εποχή τους και σε άλλες εποχές δηλαδή αγνοούmicroε την ιστορικότητα του λογοτεχνικού θεσmicroού microέσα στην οποία εγγράφεται η ιστορικότητα του κειmicroένου

Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα δεν έχει λόγο να συνεχίσει microία πρακτική που παραβλέπει τις microεθοδολογικές ανανεώσεις και εξοστρακίζει εντέλει την ιστορικότητα στο όνοmicroα της ιστορίας Το ζητούmicroενο δε microπορεί να είναι η παρακολούθηση microίας πρακτικής που υπαγορεύεται από ανάγκες άλλης εποχής αλλά η αναζήτηση των αναγκών των σηmicroερινών microαθητών-αναγνωστών Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αφήγησης microπορεί να περιληφθεί ως κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισmicroού που υπάρχει σε κάθε εγχειρίδιο νεότερης ιστορίας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 4: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

75

75

Από τη στιγmicroή που ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές δεν χρειάζεται να επιλέγουν τα αναγνώσmicroατά τους αλλά τους δίνονται έτοιmicroα δεν έχουν την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητες αναζήτησης βιβλίων και ενηmicroέρωσης γύρω από τη σύγχρονη βιβλιοπαραγωγή microε αποτέλεσmicroα να microην αναπτύσσεται ούτε το ερευνητικό πνεύmicroα αλλά ούτε και η φιλαναγνωσία Tο σηmicroαντικότερο είναι πως το σχολικό ανθολόγιο από τη φύση του αποκλείει την επαφή των microαθητών microε το κυριότερο λογοτεχνικό είδος της εποχής microας το microυθιστόρηmicroα το οποίο microέσα από την περιπλοκότητα της σύνθεσής του είναι ικανό να ασκήσει τους αναγνώστες του σε προωθηmicroένες αναγνωστικές πρακτικές Παρόλα τα microειονεκτήmicroατα που έχει από τη φύση του το σχολικό ανθολόγιο δεν είναι ωστόσο δυνατή η άmicroεση κατάργησή του Σχολικές βιβλιοθήκες δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία ούτε είναι δυνατόν να βρεθούν όλα τα λογοτεχνικά κείmicroενα που χρειάζεται το microάθηmicroα σε ψηφιακή microορφή Ωστόσο εάν επιδιώκουmicroε microια πραγmicroατική ανανέωση του microαθήmicroατος θα πρέπει να προσπαθήσουmicroε να απαγκιστρωθούmicroε από την εξάρτηση από το σχολικό ανθολόγιο να χρησιmicroοποιήσουmicroε πολλά παράλληλα κείmicroενα και το κυριότερο να εισάγουmicroε την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων Το παρόν ΠΣ χρησιmicroοποιεί ως αφετηρία το ανθολόγιο της Α΄ Λυκείου αλλά προτείνει τη συνανάγνωση κειmicroένων από τα άλλα δύο ανθολόγια λογοτεχνικών κειmicroένων του Λυκείου Παράλληλα προτείνονται ως παράλληλα κείmicroενα που είναι διαθέσιmicroα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή microορφή Τούτος είναι ένας άmicroεσος τρόπος να πολλαπλασιάσουmicroε τις δυνατότητες επιλογής κειmicroένων και να δηmicroιουργήσουmicroε ενδιαφέρουσες διδακτικές ενότητες

Ταυτόχρονα το παρόν ΠΣ προτείνει την ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών έργων ενταγmicroένων στις προτεινόmicroενες διδακτικές ενότητες Μέχρι τώρα παρόλο που σηmicroειωνόταν στις Οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών microαθηmicroάτων στο Ενιαίο Λύκειο η προτροπή να διαβάζονται ολόκληρα έργα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς δεν υπήρχε ο χρόνος αλλά και το κατάλληλο διδακτικό πλαίσιο για να γίνει αυτό Το παρόν ΠΣ είναι δοmicroηmicroένο έτσι ώστε να συνθέτει microια ποικιλία κειmicroένων microικρών και microεγάλων σε διδακτικές ενότητες microε σαφή σκοποθεσία και δραστηριότητες για τους microαθητές

3 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Eίναι γνωστό πως στην Γ΄ Γυmicroνασίου την Α΄ και Β΄ Λυκείου η οργάνωση

του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας γίνεται microε βάση την ιστορική διάταξη της ύλης Στις τάξεις αυτές η διδασκαλία της λογοτεχνίας ταυτίζεται microε την παρακολούθηση microίας σειράς αποσπασmicroάτων ή αυτοτελών κειmicroένων τα οποία παρατάσσονται microέσα στο εγχειρίδιο microε χρονολογική σειρά Στην παρούσα πρόταση για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αυτή απουσιάζει Ως τρόπος οργάνωσης της ύλης στην Α΄ τάξη του Λυκείου (το ίδιο προτείνει το νέο ΠΣ για την Γ΄ Γυmicroνασίου) επιλέγεται ο θεmicroατικός ή ειδολογικός Στην επιλογή αυτή ndashτην απουσία της ιστορικής διάταξης της ύληςndash οδηγούν σηmicroαντικοί λόγοι που εκτίθενται στη συνέχεια

Η επιλογή για ιστορική διάταξη της λογοτεχνίας στα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι microία επιλογή πρόσφατη Τα Νεοελληνικά Αναγνώσmicroατα της ∆ευτεροβάθmicroιας Εκπαίδευσης στην εκατόχρονη και πλέον πορεία τους αποπειράθηκαν σταδιακά microε αργές και αποσπασmicroατικές συχνά ενέργειες να καταγράψουν ένα τmicroήmicroα της ιστορίας της λογοτεχνίας είτε microε microορφή καταλογογραφική είτε microε αφηγηmicroατικά κείmicroενα είτε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

76

76

και microε τους δύο τρόπους εξυπηρετώντας ανάγκες της εποχής στην οποία παρουσιαζόταν η ιστορική αυτή καταγραφή Η συνολική ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας βρήκε την τελική εφαρmicroογή της microόλις στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της περιόδου 1976-1983 στα εγχειρίδια της microεταπολίτευσης Ουσιαστικά τα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του 1976-1983 αν και διεύρυναν το σχολικό λογοτεχνικό κανόνα ακολούθησαν την ιστορική καταγραφή της λογοτεχνίας υλοποιώντας ένα πρόγραmicromicroα το οποίο αποτελούσε πρόθεση και ανάγκη microίας άλλης εποχής Η συνέχιση αυτής της ιστορικής παρουσίασης και στο εγχειρίδιο της Γ΄ Γυmicroνασίου το 2006 αποδεικνύει τον ανεπιτυχή συγχρονισmicroό του περιεχοmicroένου των σχολικών εγχειριδίων microε τις σύγχρονες αναζητήσεις για την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η σύγχρονη θεωρία περί ιστοριογραφίας της λογοτεχνίας έχει αmicroφισβητήσει το παραδοσιακό microοντέλο εκλογής παράταξης και παρουσίασης του υλικού και έχει διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας Για να είmicroαστε σαφέστεροι ας εξετάσουmicroε πώς αντιmicroετωπίζεται η έννοια της ιστορικότητας microέσα από την παραδοσιακή παρουσίαση της ιστορίας της λογοτεχνίας Στην κλασική ιστορία της λογοτεχνίας των σχολικών βιβλίων η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας περιορίζεται σε microία παράταξη έργων και συγγραφέων σε χρονολογική σειρά Το λογοτεχνικό γεγονός εξετάζεται εν συντοmicroία σε συνάρτηση microε άλλες λογοτεχνικές σειρές (πχ πολιτικά γεγονότα) καθώς και τη βιογραφία του συγγραφέα αγνοώντας άλλες παραmicroέτρους της έννοιας της ιστορικότητας ιστορικότητα του θεσmicroού ιστορικότητα του δηmicroιουργού ιστορικότητα του αναγνώστη Από το σύνολο της επικοινωνιακής σχέσης ποmicroπός δέκτης κείmicroενο πληροφορούmicroαστε για την ύπαρξη του κειmicroένου παίρνουmicroε πληροφορίες για το δηmicroιουργό αλλά δεν microαθαίνουmicroε πότε πώς γιατί διαβάστηκε ένα κείmicroενο Αποτέλεσmicroα αυτής της απλούστευσης είναι η εντύπωση που παραmicroένει στους αναγνώστες της κλασικής ιστορίας της λογοτεχνίας πως όλα τα έργα γράφτηκαν κυκλοφόρησαν και διαβάστηκαν από το κοινό τους microε τον ίδιο τρόπο γεγονός που γνωρίζουmicroε πως δεν ισχύει Ακολουθώντας δηλαδή microέσα στο σχολικό χώρο την τακτική της κλασικής αφηγηmicroατικής ιστορίας εστιάζουmicroε την προσοχή microας στο κείmicroενο αποκοmicroίζοντας τελικά microία παραmicroορφωτική άποψη για την πραγmicroατική λειτουργία του τόσο στην πρώτη όσο και σε κατοπινές αναγνώσεις του

Οι νεότερες απόψεις για την ιστορία της λογοτεχνίας έχοντας διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας προβάλλουν όπως ήδη σηmicroειώθηκε ποικίλες παραmicroέτρους για τον προσδιορισmicroό της Σύmicroφωνα microε αυτές η ιστορία της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει ως αποστολή της την αντιmicroετώπιση ενός δεδοmicroένου λογοτεχνικού φαινοmicroένου ως επικοινωνιακού συνόλου microέσα στην ιστορική και κοινωνική λειτουργία του Στην κλασική αφηγηmicroατική ιστορία που υιοθετούν τα σχολικά εγχειρίδια αυτό δεν ισχύει Εκεί όπως ήδη σηmicroειώθηκε αντιmicroετωπίζουmicroε την ιστορία απλώς ως microία σειρά συγγραφέων και κειmicroένων που δεν γνωρίζουmicroε ούτε πότε ούτε πώς διαβάστηκαν στην εποχή τους και σε άλλες εποχές δηλαδή αγνοούmicroε την ιστορικότητα του λογοτεχνικού θεσmicroού microέσα στην οποία εγγράφεται η ιστορικότητα του κειmicroένου

Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα δεν έχει λόγο να συνεχίσει microία πρακτική που παραβλέπει τις microεθοδολογικές ανανεώσεις και εξοστρακίζει εντέλει την ιστορικότητα στο όνοmicroα της ιστορίας Το ζητούmicroενο δε microπορεί να είναι η παρακολούθηση microίας πρακτικής που υπαγορεύεται από ανάγκες άλλης εποχής αλλά η αναζήτηση των αναγκών των σηmicroερινών microαθητών-αναγνωστών Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αφήγησης microπορεί να περιληφθεί ως κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισmicroού που υπάρχει σε κάθε εγχειρίδιο νεότερης ιστορίας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 5: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

76

76

και microε τους δύο τρόπους εξυπηρετώντας ανάγκες της εποχής στην οποία παρουσιαζόταν η ιστορική αυτή καταγραφή Η συνολική ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας βρήκε την τελική εφαρmicroογή της microόλις στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της περιόδου 1976-1983 στα εγχειρίδια της microεταπολίτευσης Ουσιαστικά τα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του 1976-1983 αν και διεύρυναν το σχολικό λογοτεχνικό κανόνα ακολούθησαν την ιστορική καταγραφή της λογοτεχνίας υλοποιώντας ένα πρόγραmicromicroα το οποίο αποτελούσε πρόθεση και ανάγκη microίας άλλης εποχής Η συνέχιση αυτής της ιστορικής παρουσίασης και στο εγχειρίδιο της Γ΄ Γυmicroνασίου το 2006 αποδεικνύει τον ανεπιτυχή συγχρονισmicroό του περιεχοmicroένου των σχολικών εγχειριδίων microε τις σύγχρονες αναζητήσεις για την ίδια την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η σύγχρονη θεωρία περί ιστοριογραφίας της λογοτεχνίας έχει αmicroφισβητήσει το παραδοσιακό microοντέλο εκλογής παράταξης και παρουσίασης του υλικού και έχει διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας Για να είmicroαστε σαφέστεροι ας εξετάσουmicroε πώς αντιmicroετωπίζεται η έννοια της ιστορικότητας microέσα από την παραδοσιακή παρουσίαση της ιστορίας της λογοτεχνίας Στην κλασική ιστορία της λογοτεχνίας των σχολικών βιβλίων η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας περιορίζεται σε microία παράταξη έργων και συγγραφέων σε χρονολογική σειρά Το λογοτεχνικό γεγονός εξετάζεται εν συντοmicroία σε συνάρτηση microε άλλες λογοτεχνικές σειρές (πχ πολιτικά γεγονότα) καθώς και τη βιογραφία του συγγραφέα αγνοώντας άλλες παραmicroέτρους της έννοιας της ιστορικότητας ιστορικότητα του θεσmicroού ιστορικότητα του δηmicroιουργού ιστορικότητα του αναγνώστη Από το σύνολο της επικοινωνιακής σχέσης ποmicroπός δέκτης κείmicroενο πληροφορούmicroαστε για την ύπαρξη του κειmicroένου παίρνουmicroε πληροφορίες για το δηmicroιουργό αλλά δεν microαθαίνουmicroε πότε πώς γιατί διαβάστηκε ένα κείmicroενο Αποτέλεσmicroα αυτής της απλούστευσης είναι η εντύπωση που παραmicroένει στους αναγνώστες της κλασικής ιστορίας της λογοτεχνίας πως όλα τα έργα γράφτηκαν κυκλοφόρησαν και διαβάστηκαν από το κοινό τους microε τον ίδιο τρόπο γεγονός που γνωρίζουmicroε πως δεν ισχύει Ακολουθώντας δηλαδή microέσα στο σχολικό χώρο την τακτική της κλασικής αφηγηmicroατικής ιστορίας εστιάζουmicroε την προσοχή microας στο κείmicroενο αποκοmicroίζοντας τελικά microία παραmicroορφωτική άποψη για την πραγmicroατική λειτουργία του τόσο στην πρώτη όσο και σε κατοπινές αναγνώσεις του

Οι νεότερες απόψεις για την ιστορία της λογοτεχνίας έχοντας διευρύνει την έννοια της ιστορικότητας προβάλλουν όπως ήδη σηmicroειώθηκε ποικίλες παραmicroέτρους για τον προσδιορισmicroό της Σύmicroφωνα microε αυτές η ιστορία της λογοτεχνίας θα πρέπει να έχει ως αποστολή της την αντιmicroετώπιση ενός δεδοmicroένου λογοτεχνικού φαινοmicroένου ως επικοινωνιακού συνόλου microέσα στην ιστορική και κοινωνική λειτουργία του Στην κλασική αφηγηmicroατική ιστορία που υιοθετούν τα σχολικά εγχειρίδια αυτό δεν ισχύει Εκεί όπως ήδη σηmicroειώθηκε αντιmicroετωπίζουmicroε την ιστορία απλώς ως microία σειρά συγγραφέων και κειmicroένων που δεν γνωρίζουmicroε ούτε πότε ούτε πώς διαβάστηκαν στην εποχή τους και σε άλλες εποχές δηλαδή αγνοούmicroε την ιστορικότητα του λογοτεχνικού θεσmicroού microέσα στην οποία εγγράφεται η ιστορικότητα του κειmicroένου

Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα δεν έχει λόγο να συνεχίσει microία πρακτική που παραβλέπει τις microεθοδολογικές ανανεώσεις και εξοστρακίζει εντέλει την ιστορικότητα στο όνοmicroα της ιστορίας Το ζητούmicroενο δε microπορεί να είναι η παρακολούθηση microίας πρακτικής που υπαγορεύεται από ανάγκες άλλης εποχής αλλά η αναζήτηση των αναγκών των σηmicroερινών microαθητών-αναγνωστών Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τη microορφή αφήγησης microπορεί να περιληφθεί ως κεφάλαιο στην ιστορία της τέχνης και του πολιτισmicroού που υπάρχει σε κάθε εγχειρίδιο νεότερης ιστορίας

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 6: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

77

77

Από τις παραπάνω παραmicroέτρους που προτείνουν οι microεθοδολογικές ανανεώσεις αυτή που microας ενδιαφέρει περισσότερο κατά τη διδασκαλία είναι η ιστορικότητα του αναγνώστη Κι αυτό γιατί ο τελευταίος αναγνώστης του κειmicroένου είναι ο microαθητής της σηmicroερινής τάξης Η ιστορική παρουσίαση της λογοτεχνίας microε τον τρόπο που τη γνωρίζουmicroε δεν κάνει τη διάκριση εάν εξετάζει ένα έργο ως αντικείmicroενο της αισθητικής ή της ιστορίας ∆εν διευκρινίζει δηλαδή εάν θέλει να προσεγγίσει ο microαθητής ένα κείmicroενο του 16ου 17ου 18ου αι ως microαρτυρία και ντοκουmicroέντο microίας εποχής ή να το εξετάσει ως ενεργό κείmicroενο που έχει αισθητικό αποτέλεσmicroα και στην τελευταία ανάγνωση Φυσικά οι δύο αυτές ιδιότητες microπορεί να συν-λειτουργούν και να συνεξετάζονται σε ένα κείmicroενο όmicroως η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για ιδιότητες διαφορετικές είναι βασική microεθοδολογική ανάγκη Στην αντίθετη περίπτωση είναι αναποτελεσmicroατικό και άδικο να ζητά κανείς από microαθητές-αναγνώστες να διαβάζουν και να αντιδρούν απέναντι στα κείmicroενα ανάλογα microε το πρώτο κοινό τους Η αδυναmicroία αυτής της διάκρισης ερmicroηνεύει και την αδιάφορη στάση microαθητών σε κείmicroενα που κάποτε φάνταζαν γοητευτικά παραmicroυθητικά ή επαναστατικά για το κοινό τους

Είναι απαραίτητο στο σηmicroείο αυτό να διευκρινισθεί πως η παρατήρηση για την ιστορικότητα του αναγνώστη σε καmicroία περίπτωση δεν προτείνει την ανάγνωση microόνο σύγχρονων κειmicroένων απαιτεί όmicroως την κατανόηση της διαφοροποίησης των διδακτικών στόχων πριν από την παρουσίαση ενός κειmicroένου στη σχολική τάξη Ένα νέο Αναλυτικό Πρόγραmicromicroα οφείλει να λάβει υπόψη του την ιστορικότητα του αναγνώστη για να ενισχύσει το ενδιαφέρον του σηmicroερινού microαθητή για την ανάγνωση

Οι παραπάνω παρατηρήσεις ερmicroηνεύουν την επιλογή του νέου Προγράmicromicroατος Σπουδών να microην περιλάβει στη διδακτέα ύλη την ιστορική παράταξη της λογοτεχνίας microε τη microορφή που γνωρίζαmicroε έως σήmicroερα Αυτό όmicroως δε σηmicroαίνει πως η λογοτεχνία θα εξετάζεται ερήmicroην της ιστορίας Η θεmicroατική και ειδολογική κατάταξη της ύλης σε όλες τις τάξεις βασίζεται στην ιστορική προσέγγιση καθώς οι microεθοδολογικές προτάσεις ζητούν από διδάσκοντες και microαθητές να αναζητήσουν και να αναγνωρίσουν τη συνέχεια κάποιων θεmicroάτων ή κάποιων λογοτεχνικών ειδών microέσα στο χρόνο και να ανιχνεύσουν τη δυναmicroική της επιβίωσής τους

Με τις σύντοmicroες αυτές διευκρινίσεις για τη συγκεκριmicroένη διδακτική πρόταση ιστορική προσέγγιση της λογοτεχνίας σηmicroαίνει Ανάδειξη της ιστορικότητας των ποικίλων παραmicroέτρων του λογοτεχνικού

φαινοmicroένου Ανάδειξη της ιστορικότητας ενός θέmicroατος Ανάδειξη της ιστορικότητας των λογοτεχνικών ειδών Παρακολούθηση της ιστορικής συνέχειας microέσω της εναλλαγής της παράδοσης και

της microεταβολής σε επίπεδο ατόmicroων έργων θεmicroάτων ρευmicroάτων και ειδών Η ιστορία λοιπόν θα είναι πάντοτε παρούσα στην εξέταση θεmicroατικών και

ειδολογικών ενοτήτων ακολουθώντας όmicroως τη microεθοδολογική ανανέωση του περιεχοmicroένου της

4 ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΠΕ

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σε σχέση microε τη διδασκαλία άλλων γνωστικών αντικειmicroένων ακόmicroη και της γλώσσας χαρακτηρίζεται από σθεναρή αντίσταση στην ενσωmicroάτωση της καινοτοmicroίας και της χρήσης των ΤΠΕ Οι λόγοι είναι πολλοί για microεγάλο χρονικό διάστηmicroα η διδασκαλία της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση κατανοούνταν ως microύηση σε microια υψηλή τέχνη του πνεύmicroατος η οποία καmicroιά σχέση δε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 7: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

78

78

microπορεί να έχει microε τον κόσmicroο της τεχνολογίας ο οποίος αντιmicroετωπιζόταν στο πλαίσιο microιας άγονης αντιπαράθεσης τέχνης και τεχνολογίας ως τεχνοκρατικός χρηστικός microε προσωρινή αξία που δε συγκρίνεται microε την αιώνια αξία των κλασικών κειmicroένων και των έργων τέχνης

O οποιοσδήποτε εκσυγχρονισmicroός του microαθήmicroατος προς την κατεύθυνση της ενσωmicroάτωσης και δηmicroιουργικής χρήσης των ΤΠΕ θα πρέπει να ξεκινήσει από έναν αναπροσδιορισmicroό των σκοπών και των microεθόδων της διδασκαλίας της λογοτεχνίας Όπως έχει δείξει η έρευνα όταν δεν γίνεται αυτό οι διδακτικές προτάσεις που εmicroφανίζονται (σενάρια) το microόνο το οποίο κατορθώνουν είναι να laquoβάζουν το παλιό κρασί σε καινούργια φλασκιάraquo να αναπαράγουν δηλαδή το ίδιο διδακτικό microοντέλο microε ένα εκσυγχρονισmicroένο ένδυmicroα που είναι οι ΤΠΕ Αν δεχόmicroαστε ότι η λογοτεχνία αποτελεί το κατάλληλο όχηmicroα για να ενταχθούν οι microαθητές στο σύγχρονο πολιτισmicroό να ζυmicroωθούν microε τα προβλήmicroατα της εποχής τους να ασκηθούν στα εν χρήσει microέσα και στους κώδικες επικοινωνίας και προπαντός να δουν το σύγχρονο πολιτισmicroό κριτικά και δηmicroιουργικά να microετατραπούν από παθητικοί χρήστες σε δραστήριους παραγωγούς πολιτισmicroού τότε είναι προφανές ότι οι ΤΠΕ είναι microέρος του σύγχρονου πολιτισmicroού και ο ρόλος τους σε ένα σύγχρονο microάθηmicroα λογοτεχνίας είναι πολυδιάστατος ∆εν είναι απλό εργαλείο microάθησης είναι η θύρα προς τον ψηφιακό κόσmicroο της εποχής microας προς την ψηφιακή επικοινωνία η οποία δηmicroιουργεί νέους τύπους laquoκειmicroένωνraquo νέες πρακτικές παραγωγής διάδοσης και πρόσληψης της λογοτεχνίας Σε ένα σύγχρονο ψηφιακό σχολείο οι ΤΠΕ θα microπορούσαν να βοηθήσουν microε την παραπάνω προοπτική στην ανανέωση όλων των σηmicroείων της διδακτικής διαδικασίας από το πώς φθάνουν τα λογοτεχνικά κείmicroενα στα χέρια των microαθητών microέχρι την ενδυνάmicroωση των πολιτισmicroικών αποσκευών και του ορίζοντα προσδοκιών τους από την ανάπτυξη των τρόπων επικοινωνίας microεταξύ τους και της οmicroαδικής διαπραγmicroάτευσης του νοήmicroατος των κειmicroένων microέχρι την πολυmicroεσική παρουσίαση των ερmicroηνειών τους και την παραγωγή δικών τους πολυτροπικών κειmicroένων

Λαmicroβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω θέτουmicroε ως σκοπό την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο πλαίσιο microιας ολοκληρωmicroένης παιδαγωγικής πρότασης για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας η οποία θα περιλαmicroβάνει τους εξής στόχους Να πολλαπλασιάσει τους διαθέσιmicroους microαθησιακούς πόρους που έχει στη διάθεσή

του τώρα ο εκπαιδευτικός και ο microαθητής Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του εκπαιδευτικού προσφέροντάς του ένα

ολοκληρωmicroένο πλαίσιο διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο οποίο θα εντάσσεται οmicroαλά και microε συνέπεια η χρήση των ΤΠΕ

Να ενδυναmicroώσει την αυτοπεποίθηση του microαθητή στην κατεύθυνση της διαmicroόρφωσης έκφρασης και επικοινωνίας των προσωπικών του ερmicroηνειών για τα λογοτεχνικά κείmicroενα

Να διευρύνει το πολιτισmicroικό υπόβαθρο του microαθητή προσφέροντας γνώσεις πληροφορίες εικόνες ακούσmicroατα microε άλλα λόγια εmicroπειρίες που θα τον βοηθήσουν να διαmicroορφώσει προσωπικές ερmicroηνείες για το λογοτεχνικό κείmicroενο

Να φέρει σε επαφή τον microαθητή microε πολύ περισσότερα λογοτεχνικά κείmicroενα από αυτά που είναι διαθέσιmicroα στα σχολικά ανθολόγια

Να δώσει τις δυνατότητες στους microαθητές να κατανοήσουν την κατασκευή των λογοτεχνικών κειmicroένων επεmicroβαίνοντας σrsquo αυτά microε τροποποιήσεις και πειραmicroατιζόmicroενοι microε τη δηmicroιουργική γραφή

Να προωθήσει νέους τρόπους συνεργασίας των microαθητών microεταξύ τους στην κατεύθυνση της διαπραγmicroάτευσης και συνοικοδόmicroησης του νοήmicroατος του λογοτεχνικού κειmicroένου (forum blog facebook twitter wikis)

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 8: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

79

79

Να αναπτύξει τις συνθετικές και κριτικές ικανότητες των microαθητών microε διαθεmicroατικές εργασίες πολυmicroεσικά παρουσιασmicroένες

5 ΜΕΘΟ∆ΕΥΣΗ ΤΗΣ ∆Ι∆ΑΣΚΑΛΙΑΣ

∆Ι∆ΑΣΚΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θεmicroέλιος λίθος του microαθήmicroατος της λογοτεχνίας είναι η ανάγνωση ένα πο-

λιτισmicroικό φαινόmicroενο που σχετίζεται microε όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής και του πολιτισmicroού της οmicroάδας των ανθρώπων για την οποία microιλούmicroε Η επιθυmicroία για ανάγνωση microεταδίδεται microέσω των ανθρώπινων σχέσεων των σχέσεων του microαθητή microε τον εκπαιδευτικό των microαθητών microεταξύ τους των microαθητών microε την οικογένειά τους Η διδασκαλία της λογοτεχνίας στη δευτεροβάθmicroια εκπαίδευση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη σπουδή της Φιλολογίας και δεν έχει αποκλειστική σχέση microε τα κείmicroενα ∆εν διδάσκουmicroε απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείmicroενο ∆ιδάσκουmicroε τον microαθητή microε την υποκειmicroενικότητά του δηλαδή την κοινωνική του προέλευση το microορφωτικό επίπεδο της οικογένειάς του τη θρησκευτική και εθνική του ταυτότητα το φύλο και τα ιδιαίτερα προβλήmicroατά του

Στην ίδια τη σχέση microας microε τη λογοτεχνία ανακαλύπτουmicroε έναν κώδικα συmicroπεριφοράς ένα ηθικό κανόνα επικοινωνίας και συνδιαλλαγής microε τον πολιτισmicroικό Άλλο H λογοτεχνία το πιο συχνά microεταφραζόmicroενο είδος λόγου αποτελεί έναν τόπο συνάντησης όχι απλώς ενός συγγραφέα και του αναγνώστη αλλά κυρίως των ιδιαίτερων πολιτισmicroικών αναφορών τους γιατί επίσης το λογοτεχνικό κείmicroενο συντελεί στην κατανόηση άλλων τρόπων ζωής εκτός του δικού microας Εξάλλου το microάθηmicroα της λογοτεχνίας έχει προκριθεί ως προνοmicroιακό microέσο για την καλλιέργεια του ήθους και των αξιών της πολυπολιτισmicroικής κοινωνίας της κοινωνίας δηλαδή στην οποία όλες οι διαφορετικές πολιτισmicroικές ταυτότητες και παραδόσεις συνυπάρχουν συνδιαλλέγονται και δηmicroιουργούν χωρίς αποκλεισmicroούς ή στιγmicroατισmicroούς

Η microεθοδολογική microας προσέγγιση βασίζεται σε δύο παιδαγωγικές microεθόδους τη διδασκαλία σε οmicroάδες και τη microέθοδο project Και οι δύο είναι microαθητοκεντρικές microέθοδοι διδασκαλίας καλλιεργούν τη συνεργασία την οmicroαδικότητα και προσφέρουν δυνατότητα συmicromicroετοχής και κινητοποίησης στους αδύναmicroους και τους αδιάφορους microαθητές προωθούν την ενεργητική microάθηση ενθαρρύνουν την ανάδειξη ενδιαφερόντων συντελούν στην αναβάθmicroιση της αυτο-εικόνας και της αυτοπεποίθησης των microαθητών δίνουν τη δυνατότητα στους microαθητές να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώmicroη τους στην οmicroάδα και δίνουν επίσης την ευκαιρία στον εκπαιδευτικό να αυτενεργεί Η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία και η microέθοδος project microπορούν να διευκολύνουν τη διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία και την εναρmicroόνιση πολλών και διαφορετικών αναγκών επιπέδων και laquoγλωσσώνraquo κάτι που η microετωπική διδασκαλία αδυνατεί να αντιmicroετωπίσει Οι microαθητές όταν εργάζονται σε οmicroάδες παρουσιάζουν ανετότερα τις προσωπικές τους απόψεις και τα συmicroπεράσmicroατά τους microαθαίνουν ο ένας από τον άλλο αναπτύσσουν κριτική σκέψη βελτιώνουν τον προφορικό τους λόγο Με τη microέθοδο project πριmicroοδοτείται η παραγωγή πρωτότυπου υλικού η έρευνα σε γραπτές πηγές σε βιβλιοθήκες στο διαδίκτυο το άνοιγmicroα του σχολείου στην κοινότητα εντός της οποίας αυτό λειτουργεί Σε συνδυασmicroό microε τη microέθοδο project η οmicroαδοσυνεργατική διδασκαλία δίνει στους microαθητές την αίσθηση της ενεργού συmicromicroετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία βελτιώνει τις επικοινωνιακές συνθήκες σε microια τάξη αυξάνει το σεβασmicroό των microαθητών για όλους τους συmicromicroαθητές

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 9: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

80

80

τους και συmicroβάλλει στην αποδοχή της ετερότητας Η διδασκαλία σε οmicroάδες και η microέθοδος project αναδεικνύουν τα ταλέντα και τις ικανότητες όλων των microαθητών τόσο των lsquoικανώνrsquo όσο και των lsquoαδύνατωνrsquo microαθητών Η microονάδα οργάνωσης του προτεινόmicroενου Προγράmicromicroατος Σπουδών είναι η διδακτική ενότητα ∆ιδακτική ενότητα ονοmicroάζουmicroε microια ολοκληρωmicroένη αναγνωστική και microαθησιακή διαδικασία η οποία στηρίζεται σε microια αρχική ιδέα που microπορεί να είναι ένα θέmicroα ή ένα λογοτεχνικό είδος πραγmicroατοποιείται microέσα από ένα σύνολο οmicroοειδών ή οmicroόθεmicroων κειmicroένων και διαρκεί αρκετό χρονικό διάστηmicroα Προτείνονται τρεις διδακτικές ενότητες για microια σχολική χρονιά Κάθε διδακτική ενότητα είναι σχεδιασmicroένη ως project προσαρmicroοσmicroένο στις ιδιαιτερότητες της λογοτεχνίας Η διάρκειά του είναι δύο microε τρεις microήνες ανάλογα microε τη συχνότητα των ωρών διδασκαλίας και των δραστηριοτήτων που θα γίνουν Όπως σε όλα τα project η διδασκαλία των ενοτήτων microας αναπτύσσεται σε φάσεις microε διακριτή στοχοθεσία στην κάθε microία Οι φάσεις αυτές είναι συνήθως τρεις

Κάθε ενότητα ξεκινά microε τη φάση που ονοmicroάζουmicroε Πριν από την ανάγνωση Η φάση αυτή είναι πολύ σηmicroαντική καθώς laquoχτίζει τις γέφυρεςraquo microεταξύ των κειmicroένων και των microαθητών microας Ο κυριότερος σκοπός της είναι να δώσει κίνητρα για την ανάγνωση που θα ακολουθήσει και να πλουτίσει το γνωστικό και πολιτισmicroικό ορίζοντα των microαθητών δηmicroιουργώντας ένα πλαίσιο προβληmicroατισmicroού που θα διευκολύνει την εξαγωγή νοήmicroατος Οι microαθητές δεν έρχονται στο microάθηmicroα έχοντας ήδη την επιθυmicroία να διαβάσουν και δεν διαπιστώνουν microε αυτονόητο και φυσικό τρόπο τη λογοτεχνική αξία των κειmicroένων Οι προσπάθειές microας σrsquo αυτή τη φάση κατατείνουν στο να εισαγάγουmicroε τους microαθητές είτε στο θέmicroα της διδακτικής ενότητας (αν η ενότητα είναι θεmicroατική είτε στο λογοτεχνικό είδος και την ιστορία του (εάν η ενότητα είναι ειδολογική) επιστρατεύοντας τα προσωπικά τους βιώmicroατα τις προηγούmicroενες γνώσεις τους (σχολικές και εξωσχολικές) τις παραστάσεις και τις εmicroπειρίες τους Γίνονται συζητήσεις στην τάξη και διάφορες δραστηριότητες ατοmicroικές ή οmicroαδικές προφορικές ή γραπτές συνήθως ερευνητικής φύσεως (σε microη λογοτεχνικές πηγές ή στο πεδίο) Τα κείmicroενα που χρησιmicroοποιούmicroε σε αυτή τη φάση είναι συνήθως microη λογοτεχνικά (επιστηmicroονικά πληροφοριακά δηmicroοσιογραφικά οπτικά ηλεκτρονικά) αλλά και microικρά λογοτεχνικά κείmicroενα (microικρά διηγήmicroατα αποσπάσmicroατα από microεγαλύτερα πεζά ποιήmicroατα) που διαβάζονται microέσα στην τάξη και προετοιmicroάζουν την κυρίως ανάγνωση που θα ακολουθήσει Η φάση αυτή ολοκληρώνεται όταν θεωρήσουmicroε ότι οι microαθητές microας έχουν εξοικειωθεί microε κάποιες έννοιες και ζητήmicroατα και τους έχουν δηmicroιουργηθεί κάποια ερωτήmicroατα που θα απευθύνουν στα κείmicroενα που θα διαβάσουν Οπωσδήποτε χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις διδακτικές ώρες για να ολοκληρωθεί

Τότε περνούmicroε στη φάση της κυρίως ανάγνωσης που είναι και η σηmicroαντικότερη φάση Εδώ οι microαθητές διαβάζουν microεγαλύτερα κείmicroενα (συστάδες ποιηmicroάτων διηγήmicroατα κεφάλαια από microυθιστορήmicroατα και στο τέλος ολόκληρα βιβλία) στο σπίτι τους Στο σηmicroείο αυτό θα πρέπει ιδιαιτέρως να τονιστεί πως έχει microεγάλη σηmicroασία το σχολείο να ζητά από τους microαθητές να διαβάζουν λογοτεχνικά κείmicroενα στο σπίτι ∆εν γίνεται κανείς αναγνώστης microόνο microε την ανάγνωση λογοτεχνικών κειmicroένων στο σχολείο όσο πετυχηmicroένη κι αν είναι αυτή Η ανάγνωση της λογοτεχνίας είναι κατά βάσιν microια microοναχική δραστηριότητα η οποία γίνεται σε προσωπικό χρόνο επειδή αποτελεί ανάγκη του αναγνώστη Σκοπός microας είναι οι microαθητές να αποκτήσουν τη συνήθεια να διαβάζουν λογοτεχνία στον προσωπικό τους χρόνο Μεγάλη βοήθεια και κίνητρα θα προσφέρει προς την κατεύθυνση αυτή η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σχολείο ή στην τάξη στην οποία microπορεί να καταφεύγουν οι microαθητές σε ολοήmicroερη βάση

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 10: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

81

81

Η φάση της κυρίως ανάγνωσης έχει microεγάλη διάρκεια γιατί περιλαmicroβάνει πολλά υποστάδια διαβαθmicroισmicroένης δυσκολίας Ξεκινούmicroε δηλαδή από microικρότερα και ευκολότερα κείmicroενα περνάmicroε σε microεγαλύτερα και δυσκολότερα και καταλήγουmicroε στην ανάγνωση ολόκληρων βιβλίων Η κάθε τάξη ανάλογα microε τις δυνατότητές της microπορεί να προχωρήσει σε όσα περισσότερα στάδια microπορεί Πρέπει όmicroως να καταβάλλεται προσπάθεια σε microόνιmicroη βάση έτσι ώστε η ανάγνωση ολόκληρων λογοτεχνικών βιβλίων να ενταχθεί σταθερά και οmicroαλά στην εκπαιδευτική διαδικασία microέσα ακριβώς από τη microεθόδευση της διδασκαλίας σε διδακτικές ενότητεςproject

Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σηmicroασία η οmicroαδική εργασία η οποία οργανώνεται ως εξής η τάξη χωρίζεται σε οmicroάδες και κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείmicroενο Στην περίπτωση που η διδακτική ενότητα αφορά αποκλειστικά στην ποίηση όπως είναι η ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo η κάθε οmicroάδα microαθητών microπορεί να αναλάβει να microελετήσει microια συστάδα ποιηmicroάτων ΄Ετσι λοιπόν microπορεί να επιτευχθεί microια διαφοροποιηmicroένη διδασκαλία καθώς κάθε οmicroάδα microπορεί να αναλάβει ένα ή περισσότερα κείmicroενα που να ταιριάζουν στις δυνατότητές της και στις επιθυmicroίες της Στο πλαίσιο της οmicroάδας οι microαθητές αλληλοβοηθούνται και διαπραγmicroατεύονται το νόηmicroα των κειmicroένων άλλος microπορεί να κατάλαβε καλύτερα ένα σηmicroείο άλλος κάποιο άλλο ανταλλάσσουν απόψεις και αξιοποιούν τις όποιες ικανότητες έχει ο καθένας Όταν εmicroφανίζονται microπροστά στην τάξη για να παρουσιάσουν τα κείmicroενά τους και τις εργασίες τους έχουν τιθασεύσει κάπως το laquoάγχος του νοήmicroατοςraquo που τυραννά όλους τους microαθητές και ιδίως τους αδύνατους εκείνους που υστερούν στη γλώσσα ή στο πολιτισmicroικό κεφάλαιο

Οι εργασίες που συνοδεύουν την παρουσίαση των κειmicroένων σχετίζονται στενότερα ή ευρύτερα microε το κείmicroενο λχ επιδιώκουν οι microαθητές να αναπτύξουν αιτιολογηmicroένη και τεκmicroηριωmicroένη προσωπική άποψη γι αυτά που διαβάζουν να αναγνωρίζουν τα διάφορα πολιτισmicroικά στοιχεία που υπάρχουν στα κείmicroενα και να προσδιορίζουν την ιστορικότητά τους Να περιγράφουν και να ερmicroηνεύουν την εποχή το κοινό και τις συνθήκες παραγωγής ενός έργου να επισηmicroαίνουν τους συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς και τις αξίες που εκφράζονται από τους ήρωες να διατυπώνουν προτάσεις και πιθανές λύσεις για τα προβλήmicroατα που αντιmicroετωπίζουν οι ήρωες όσο και για τις επιλογές που πρέπει να πραγmicroατοποιήσουν να συγκρίνουν κείmicroενα (λογοτεχνικά και οπτικο-ακουστικά πεζά και ποιητικά) ως προς έναν παράγοντα (πχ κοινή θεmicroατική) Άλλες εργασίες εστιάζουν στην οπτική γωνία από την οποία microιλά ο αφηγητής στη συγκεκριmicroένη στάση ζωής στην οποία παραπέmicroπει και ζητούν να σχολιάσουν τους διαφορετικούς τρόπους σκέψης τις διαφορετικές αξίες που καθορίζουν τις συmicroπεριφορές των ηρώων Άλλες εργασίες επικεντρώνονται στην αναζήτηση microορφικών χαρακτηριστικών των κειmicroένων ανάλογα microε το λογοτεχνικό είδος στο οποίο ανήκουν ή την τεχνοτροπία που υιοθετούν

Τέλος περνούmicroε στην τρίτη και τελευταία φάση που συνήθως ονοmicroάζεται microετά την ανάγνωση Στη φάση αυτή οι microαθητές microας παράγουν το δικό τους λόγο όχι πια γύρω από τα κείmicroενα αλλά γύρω από το θέmicroα της διδακτικής ενότητας microε την οποία ασχολήθηκαν Ο σκοπός της φάσης αυτής είναι να διαπιστώσουν όλοι διδάσκοντες και διδασκόmicroενοι τι καινούριο έmicroαθαν ποιες αντιλήψεις σχηmicroάτισαν ποια συναισθήmicroατα ένιωσαν microέσα από τις αναγνώσεις και τις συζητήσεις τους Η παραγωγή λόγου νοείται ως έκφραση προσωπικών αντιλήψεων και στάσεων που microπορεί να επιτευχθεί microε γλωσσικές αλλά και microη γλωσσικές δραστηριότητες Σrsquo αυτή τη φάση ζητείται από τους microαθητές να γράψουν ατοmicroικά ή οmicroαδικά ένα κείmicroενο ανάλογο του είδους που διάβασαν να κάνουν έρευνα και να γράψουν microια συνθετική

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 11: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

82

82

εργασία Στις εργασίες αυτής της φάσης αξιοποιούνται συνήθως microοτίβα λογοτεχνικοί χαρακτήρες και επεισόδια από τα βιβλία που διαβάστηκαν αλλά και οι ειδικότερες γνώσεις γύρω από το λογοτεχνικό είδος ή φαινόmicroενο που microελέτησαν Με τις τελικές αυτές δραστηριότητες άλλοτε πιο laquoκαλλιτεχνικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή ή διασκευή ποιηmicroάτων θεατρικών έργων) και άλλοτε πιο laquoεπιστηmicroονικέςraquo (όπως είναι η συγγραφή συνθετικών εργασιών) ολοκληρώνεται η διδακτική ενότητα δηλ το project Και στις τρεις φάσεις γίνεται εναλλαγή microεταξύ της microετωπικής διδασκαλίας και της διδασκαλίας σε οmicroάδες της οmicroαδικής και της ατοmicroικής εργασίας ανάλογα microε τις ανάγκες της τάξης κάθε φορά χωρίς να υποτιmicroάται καmicroία από αυτές

Κάθε διδακτική ενότητα παρουσιάζεται παρακάτω σε έναν πίνακα που περιλαmicroβάνει πέντε στήλες ως εξής Σκοποθεσία Περιλαmicroβάνει τους γνωστικούς αξιακούς συναισθηmicroατικούς στόχους της συγκεκριmicroένης διδακτικής ενότητας ∆ιαmicroορφώνει το παιδαγωγικό πλαίσιο εντός του οποίου θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός σε όλα τα στάδια της διδασκαλίας και υπαγορεύει τις διδακτικές προσεγγίσεις και τις εργασίες των microαθητών Η σκοποθεσία κάθε διδακτικής ενότητας εξειδικεύει και συγκεκριmicroενοποιεί τον γενικό σκοπό της διδασκαλίας της λογοτεχνίας την κριτική αγωγή στο σύγχρονο πολιτισmicroό Άρα η κάθε διδακτική ενότητα προσεγγίζει microια πλευρά του πολιτισmicroού και microέσω αυτής σκοπεύει στη διαmicroόρφωση της υποκειmicroενικότητας των microαθητών Επειδή η λογοτεχνία microιλά για τον κόσmicroο microε έναν τρόπο υποκειmicroενικό οι γνώσεις που microας δίνει γι αυτόν είναι αξεδιάλυτα συνυφασmicroένες microε τους λογοτεχνικούς τρόπους και εποmicroένως microε τις γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία Αυτός είναι και ο λόγος που στη σκοποθεσία περιλαmicroβάνονται στόχοι που αφορούν τόσο σε προσεγγίσεις της πραγmicroατικότητας και της ανθρώπινης εmicroπειρίας όσο και σε γνώσεις για την ίδια τη λογοτεχνία ∆εξιότητες Οι δεξιότητες σχετίζονται microε τα όσα οι microαθητές θα είναι σε θέση να κάνουν πάνω στα κείmicroενα ή γύρω από τα κείmicroενα microε την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της ενότητας και microπορούν να πιστοποιηθούν microε την αξιολόγηση διότι -ας microη ξεχνούmicroε- ότι υπάρχουν και αποτελέσmicroατα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας τα οποία δεν είναι ούτε δυνατό ούτε ίσως επιθυmicroητό να αξιολογηθούν Οι δεξιότητες βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση microε τη σκοποθεσία και είναι κατά κάποιον τρόπο η εφαρmicroογή των όσων οι microαθητές γνώρισαν κατανόησαν ή συνειδητοποίησαν Αποτελούν επιπλέον οδηγό για την επινόηση και επιλογή των δραστηριοτήτων των microαθητών Περιεχόmicroενο Εδώ παραθέτονται τα προτεινόmicroενα για διδασκαλία κείmicroενα εξαντλώντας κατrsquo αρχήν όλα τα σχετικά κείmicroενα από τα τρία ανθολόγια του Λυκείου Ταυτοχρόνως όmicroως παραθέτουmicroε και laquoπαράλληλα κείmicroεναraquo οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή από την ελληνική και ξένη παραγωγή σύγχρονα ή και παλαιότερα Κάποια από αυτά microπορούν να διαβαστούν αποσπασmicroατικά αλλά κάποια επιβάλλεται να διαβαστούν ολόκληρα Πρέπει να τονιστεί ότι τα κείmicroενα που προτείνονται είναι ενδεικτικά Ο εκπαιδευτικός microπορεί να προτείνει και άλλα κείmicroενα αρκεί να είναι microέσα στο γενικό πλαίσιο της διδακτικής ενότητας και να εξυπηρετούν τη σκοποθεσία ∆ραστηριότητες Το πρώτο που πρέπει να επισηmicroανθεί εδώ είναι πως οι δραστηριότητες δεν είναι ερωτήσεις γνωστικού τύπου ή ερωτήσεις κατανόησης που ζητούν microια απάντηση εκ microέρους του microαθητή όπως αυτές που βρίσκονται κάτω από τα κείmicroενα στα ΚΝΛ Οι δραστηριότητες επιδιώκουν να κινητοποιήσουν τον microαθητή να laquoδράσειraquo να ερευνήσει να συνεργαστεί microε τους συmicromicroαθητές του και να παράγει

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 12: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

83

83

κάτι Οι δραστηριότητες που προτείνονται στην αντίστοιχη στήλη microπορούν να κατανεmicroηθούν στις τρεις φάσεις της διδασκαλίας που περιγράφηκαν παραπάνω κατά την κρίση του εκπαιδευτικού Εννοείται πως είναι ενδεικτικές Ο εκπαιδευτικός και οι microαθητές microπορούν να επιλέξουν εκείνες που ταιριάζουν περισσότερο στις συνθήκες της τάξης Αξιολόγηση Στη στήλη αυτή αναφέρονται επιγραmicromicroατικά οι βασικές γνώσεις και δεξιότητες που ελπίζουmicroε να έχουν αποκτήσει οι microαθητές και τις οποίες αξιολογούmicroε ως ικανές και αναγκαίες για την επιτυχία της διδακτικής ενότητας Όπως θα παρατηρήσει κανείς αυτές είναι λιγότερες από όσες αναφέρονται στη στήλη των δεξιοτήτων Εξ αντικειmicroένου ακόmicroα και σε τάξη microε εξαιρετικές επιδόσεις το επίπεδο της αξιολόγησης είναι χαmicroηλότερο από το επίπεδο της διδασκαλίας Εδώ χρειάζεται να δοθούν περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά microε την αξιολόγηση Η στιγmicroή της αξιολόγησης αν microιλούmicroε για στιγmicroιαίες εξετάσεις αλλά και η συνεχής καθηmicroερινή αξιολόγηση σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς είναι microία παιδαγωγική διαδικασία πολύ χρήσιmicroη για τους εκπαιδευτικούς αλλά κυρίως για τους microαθητές και τις microαθήτριές τους Η αξιολόγηση είναι στενά συνυφασmicroένη microε τους σκοπούς το περιεχόmicroενο και τη microεθόδευση της διδασκαλίας Συνεπώς όταν microιλούmicroε για αξιολόγηση των microαθητών δεν αναφερόmicroαστε microόνο σε τεχνικές εξέτασης και βαθmicroολόγησης microιλούmicroε για τον τρόπο εργασίας του εκπαιδευτικού και των microαθητών του στην τάξη για το είδος των εργασιών των microαθητών Oι εξετάσεις και η αξιολόγηση των microαθητών είναι κοmicromicroάτι της διδασκαλίας και της παιδαγωγικής προσέγγισης που έχουmicroε υιοθετήσει όλη τη χρονιά Ταυτοχρόνως καθώς γνωρίζουmicroε τους microαθητές microας είmicroαστε σε θέση να αξιολογούmicroε την προσπάθεια που καταβάλλουν Τα κριτήρια της αξιολόγησης διαmicroορφώνουν την υποκειmicroενικότητα των microαθητών ανάλογα Οι επιλογές microας σε microεθόδους διδασκαλίας και κριτήρια αξιολόγησης εγχαράσσονται στους microαθητές και τους διαmicroορφώνουν σε ανταγωνιστικούς ή συνεργατικούς πειθήνιους ή δηmicroιουργικούς ανθρώπους

Οι microαθητές στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας λοιπόν αξιολογούνται όχι microε βάση τις γενικότερες γνώσεις και την κουλτούρα τους αλλά microε βάση αυτά που διδάχτηκαν και αυτά που έκαναν στην τάξη Οι microαθητές microας αξιολογούνται τόσο για τις ατοmicroικές εργασίες τους όσο και για τη συmicromicroετοχή τους στις οmicroαδικές εργασίες Οι οmicroαδικές εργασίες συνιστούν ένα πολύ ουσιαστικό κοmicromicroάτι της δουλειάς microας και ndashmicroεταξύ άλλωνndash ασκούν τους microαθητές στην ανοχή της διαφοράς στην πολυφωνία στην υπευθυνότητα Οι microαθητές αξιολογούνται για τον προφορικό και γραπτό τους λόγο για τη γενικότερη συmicromicroετοχή τους στο microάθηmicroα και για τη συmicroβολή τους στη δουλειά της οmicroάδας τους Κάθε microαθητής έχει έναν φάκελο τον οποίον εmicroπλουτίζει τόσο microε τις ατοmicroικές όσο και microε τις οmicroαδικές εργασίες Ο εκπαιδευτικός ανά πάσα στιγmicroή είναι σε θέση να διαπιστώσει την εξέλιξη των γραπτών εργασιών του microαθητή συmicroπληρώνοντας την εικόνα που έχει γιrsquo αυτόν από την προφορική συmicromicroετοχή του στο microάθηmicroα Με άλλα λόγια η αξιολόγηση του microαθητή στη διάρκεια της χρονιάς είναι διαmicroορφωτική και στις εξετάσεις τελική Σε καmicroία φάση ωστόσο δεν προκρίνονται για την αξιολόγηση των microαθητών τα τεστ microε ερωτήσεις πολλαπλού τύπου ούτε και φύλλα εργασίας τα οποία είναι πολύ καθοδηγητικά και περιορίζουν τους ορίζοντες των microαθητών Οι microαθητές στη διάρκεια όλης της χρονιάς αξιολογούνται προφορικά και γραπτά σε microία πλούσια γκάmicroα δεξιοτήτων microέσω πολλαπλών και διαφορετικών δραστηριοτήτων όπως λχ η ανάλυση και η κατανόηση του ιστορικού πλαισίου των κειmicroένων η περιγραφή λογοτεχνικών χαρακτήρων η αναγνώριση του βασικού θέmicroατος τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Ακόmicroη αρχίζουν να αξιολογούνται και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 13: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

84

84

σε πιο φιλολογικού τύπου γνώσεις όπως να αναγνωρίζουν βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων και εκπροσώπους τους καθώς και να κατανοούν τη συγκρότηση του κάθε συγκεκριmicroένου κειmicroενικού είδους λχ της ποίησης του θεάτρου Με την οmicroαδική εργασία αναπτύσσουν την ικανότητά τους για συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων στην οmicroάδα συνδέοντάς τις microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Οι microαθητές αξιολογούνται επίσης για την έρευνά τους στη βιβλιοθήκη ή στο διαδίκτυο για την ορθή και εmicroπεριστατωmicroένη χρήση των ψηφιακών ή συmicroβατικών πηγών Στο microάθηmicroα της λογοτεχνίας η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι πολύ σηmicroαντική και αποτελεί το σηmicroαντικότερο στοιχείο για την αξιολόγησή τους Η άρθρωση του λόγου αυτού δεν είναι ζήτηmicroα ταλέντου ή υψηλών ικανοτήτων τις οποίες κάποιοι διαθέτουν και laquoφέρνουνraquo στο σχολείο από το σπίτι τους Είναι αντικείmicroενο κοπιαστικής και συστηmicroατικής άσκησης microαθηmicroένης συmicroπεριφοράς ζήτηmicroα εξοικείωσης microε τα κείmicroενα ως πολιτισmicroικά προϊόντα Η παραγωγή προσωπικού λόγου microπορεί να αφορά στο κείmicroενο ή στο θέmicroα για το οποίο microιλά το κείmicroενο και αποmicroακρύνεται από τη λογική του σωστούλάθους ή της αναπαραγωγής έτοιmicroων απαντήσεων που βρίσκονται στα κάθε είδους βοηθήmicroατα που κυκλοφορούν στο εmicroπόριο Η άρθρωση προσωπικού λόγου στο σχολείο εκ microέρους των microαθητών είναι προϊόν των επικοινωνιακών σχέσεων που επικρατούν microέσα στην τάξη του κλίmicroατος ισοτιmicroίας διαλόγου και αλληλοσεβασmicroού των microελών της κοινότητας της τάξης τα οποία είναι αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού

Η αξιολόγηση προκύπτει από τις εργασίες των microαθητών και δεν τους αιφνιδιάζει ζητώντας τους άγνωστα στοιχεία ή δραστηριότητες που δεν έχουν συζητηθεί και δουλευτεί microέσα στην τάξη Στις γραπτές εξετάσεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτείνεται οι microαθητές να εξετάζονται σε άγνωστο λογοτεχνικό κείmicroενο οmicroοειδές ή οmicroόθεmicroο microε τις διδακτικές ενότητες που διδάχτηκαν και microε ασκήσεις παρόmicroοιες microε αυτές που δούλεψαν microέσα στην τάξη Συνολικά οι microαθητές microας αξιολογούνται microέσω microιας πλούσιας ποικιλίας δραστηριοτήτων ερωτήσεων εργασιών σε microία αντιστοίχως πλούσια ποικιλία γνώσεων γύρω από τη λογοτεχνία αλλά και κυρίως αναγνωστικών και εκφραστικών δεξιοτήτων Σε κάθε διδακτική ενότητα που αναπτύσσεται παρακάτω επισηmicroαίνεται τι κυρίως αξιολογείται

6 ΟΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ∆Ι∆ΑΚΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Μετά από microελέτη των λογοτεχνικών κειmicroένων που περιλαmicroβάνονται στα Κείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Α΄ Λυκείου καταλήξαmicroε ότι ένας ικανός αριθmicroός κειmicroένων microπορεί να αναπλαισιωθεί σε τρεις διδακτικές ενότητες ως εξής 1 Τα φύλα στη λογοτεχνία 2 Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση 3 Θέατρο Τα κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω ενοτήτων είναι τα εξής Σε ότι αφορά την πρώτη ενότητα το ζήτηmicroα του φύλου (ανδρική και γυναικεία ταυτότητα η κοινωνική θέση της γυναίκας ρόλοι των φύλων ιστορικότητα των ηλικιών) είναι ένα κεντρικό ζήτηmicroα για ένα microεγάλο microέρος της λογοτεχνικής παραγωγής όλων των περιόδων και αρκετά κείmicroενα του ανθολογίου ποιητικά και πεζά αναφέρονται σε αυτό Το σπουδαιότερο όmicroως είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον θέmicroα για τους εφήβους οι οποίοι συγκροτούν την ταυτότητά τους Το θέmicroα του φύλου σχετίζεται microε

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 14: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

85

85

το θέmicroα της εφηβείας αλλά και microε το θέmicroα του έρωτα (λχ Ερωφίλη) Επίσης το φύλο είναι ένα θέmicroα το οποίο προσδιορίζεται από τα ιστορικά και κοινωνικά συmicroφραζόmicroενα αλλά και από την οπτική γωνία και την τεχνοτροπία του κάθε συγγραφέα εποmicroένως δίνει την ευκαιρία για microια πλούσια σκοποθεσία

Η δεύτερη διδακτική ενότητα laquoΠαράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίησηraquo επιδιώκει να προσφέρει ένα καθοδηγητικό νήmicroα για να ταξινοmicroηθούν τα ποιητικά κείmicroενα του ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους Η κατανόηση της microετάβασης της νεοελληνικής ποίησης από την παράδοση στο microοντερνισmicroό αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα Επίσης microέσα από την παρακολούθηση της microετάβασης κατανοούνται καλύτερα και τα θεmicroατικά χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράmicroατα φύση ο ρόλος του ποιητή) αλλά και οι τεχνοτροπικές καινοτοmicroίες της microοντέρνας ποίησης ενώ φωτίζεται ουσιαστικά η θέση δύο αγαπητών στους microαθητές ποιητών του Καβάφη και του Καρυωτάκη ως προαγγέλων του microοντερνισmicroού Εννοείται πως για τη συγκεκριmicroένη διδακτική ενότητα θα χρησιmicroοποιηθούν ποιητικά κείmicroενα και από τα ανθολόγια της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου

Η τρίτη ενότητα για το θέατρο προέκυψε κυρίως από το γεγονός ότι αρκετά από τα κείmicroενα του ανθολογίου είναι θεατρικά (και κάποια microάλιστα ξένα) αλλά και διότι ο θεατρικός λόγος αν και ουσιαστικό κοmicromicroάτι της λογοτεχνίας είναι παραmicroεληmicroένος στην εκπαίδευση ως microη όφειλε Η σύγκριση λχ του αφηγηmicroατικού microε το θεατρικό λόγο είναι παιδαγωγικά πολύ σηmicroαντική Γενικότερα είναι πασίγνωστη η παιδαγωγική αξία του θεάτρου αλλά και οι δυνατότητες που προσφέρει για microια ποικιλία δραστηριοτήτων προσανατολισmicroένων στην ενεργητική microάθηση και στην ανάληψη πρωτοβουλιών οι οποίες microπορούν πολύ εύκολα να συνδεθούν και microε τη χρήση ΤΠΕ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 15: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

86

86

Τα φύλα στη λογοτεχνία

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να εξετάσουν θέmicroατα που από αιώνες τροφοδοτούν την ελληνική και παγκόσmicroια λογοτεχνία και να παρακολουθήσουν τις microεταβολές παραλλαγές και οmicroοιότητες που αυτά παρουσιάζουν διαχρονικά Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειmicroένων δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδρασή των κειmicroένων microε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν Να κατανοήσουν ότι το θέmicroα των φύλων στη λογοτεχνία σχετίζεται microε και εmicroπεριέχει πολλά άλλα θέmicroατα τη σχέση πατέρα-κόρης αδελφού-αδελφής microητέρας-γιου του έρωτα του γάmicroου της οικογένειας της καλλιτεχνικής δηmicroιουργίας Να εξετάσουν τους ανθρώπινους τύπους που microπορούν να αποmicroονωθούν από το γενικότερο θέmicroα πχ ο πατέρας-αφέντης ο ερωτευmicroένος νέος η ερωτευmicroένη νέα ο πιστός φίλος Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό κοινωνικό πολιτισmicroικό πλαίσιο Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου

Να σχολιάζουν τις κοινωνικές παραmicroέτρους που προσδιορίζουν την υποκειmicroενικότητα ανδρών και γυναικών (ανάγκες δυνατότητες συγκρουόmicroενους κώδικες συmicroπεριφοράς οριοθετήσεις κλπ) όπως φαίνονται στα κείmicroενα Να εντοπίζουν στα κείmicroενα τη φωνήές που microιλάούν για τα φύλα το ρόλο την υποκειmicroενικότητα τις σχέσεις τους Να ανιχνεύουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες κατασκευάζονται οι ταυτότητες του φύλου στα κείmicroενα Να ερmicroηνεύουν τις παραπάνω επισηmicroάνσεις τους microε βάση το χώρο το χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα αλλά και του αφηγητή Να συγκρίνουν δύο και περισσότερα κείmicroενα να εντοπίζουν οmicroοιότητες και διαφορές στο χειρισmicroό του θέmicroατος έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέmicroατα του κεντρικού θέmicroατος και ως κριτήρια ερmicroηνείας το χώρο το

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου Παραλογές Του Νεκρού αδελφού Της νύφης που κακοπάθησε Ακριτικά τραγούδια Η αρπαγή της γυναίκας του ∆ιγενή Ο γιος της χήρας Ιπποτικά microυθιστορήmicroατα Άγουρος ποθοφλόγιστος Καταλόγια Αν ήξευρα κυράτσα microου Κυπριακά [Πάγωhellip] Κρητική Λογοτεχνία Βιτσέντζος Κορνάρος Ερωτόκριτος Νεοελληνικός ∆ιαφωτισmicroός Αγνώστου Έρωτος αποτελέσmicroατα Επτανησιακή Σχολή Ανδρέας Λασκαράτος Η προίκα Οι Φαναριώτες και η Ροmicroαντική Σχολή των Αθηνών Γρηγόριος Παλαιολόγος Ο Πολυπαθής Εmicromicroανουήλ Ροΐδης Μονόλογος ευαισθήτου Από τα ΚΝΛ Β΄Λυκείου Αλέξανδρος Παπαδιαmicroάντης Η Φόνισσα Το microοιρολόγι της φώκιας Πατέρα στο σπίτι Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η τιmicroή και το χρήmicroα

Αναζήτηση διαφόρων ειδών κειmicroένων που να αναφέρονται στο γενικό θέmicroα ή σε υποθέmicroατα σε βιβλιοθήκες βιβλιοπωλεία και ιστοσελίδες Συνεξέταση δύο έργων microε άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Σύγκριση περισσότερων ανδρικών και γυναικείων πορτρέτων ρόλων ή σχέσεων σε κείmicroενα ίδιας ή διαφορετικής εποχής και αιτιολόγηση των διαφορών microε παρουσίαση του κοινωνικού και ιστορικού πλαισίου Αναζήτηση και σύγκριση microη λογοτεχνικού (δηmicroοσιογραφικού επιστηmicroονικού) κειmicroένου microε οmicroόθεmicroο λογοτεχνικό Επισήmicroανση της οπτικής γωνίας microέσω της οποίας κατασκευάζεται το στερεότυπο του φύλου Αλλαγή του αφηγητή της ιστορίας προκειmicroένου να δοθεί έmicroφαση στη σηmicroασία της laquoφωνήςraquo (φωνή ενηλίκου άνδρα γυναίκας νέου νέας) Συγγραφή ερευνητικών εργασιών για ένα σχετικό θέmicroα

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διακρίνουν και να περιγράψουν έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα σε σχέση microε τον κοινωνικό του ρόλο ως άνδρα ή γυναίκας τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν τις σχέσεις των φύλων Να είναι σε θέση να αιτιολογούν προφορικά και γραπτά τα παραπάνω σηmicroεία παραπέmicroποντας στο ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το κείmicroενο Να αναγνωρίζουν τα υποθέmicroατα τα οποία εmicroπεριέχονται στα κείmicroενα Να συγκρίνουν γραπτά ή προφορικά δύο ή περισσότερα κείmicroενα έχοντας ως άξονα παρατήρησης ένα ή περισσότερα από τα προτεινόmicroενα υποθέmicroατα Να εκφέρουν άποψη για τα θέmicroατα των κειmicroένων συνδέοντάς τα microε την καθηmicroερινή τους εmicroπειρία Να συγκρίνουν λογοτεχνικά κείmicroενα microε κινηmicroατογραφικές ταινίες ανάλογης θεmicroατικής Να συζητούν για τα παραπάνω θέmicroατα στην οmicroάδα ή στην τάξη Να αξιοποιούν γραπτές και

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 16: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

87

87

κατασκευάζεται microέσα από το λόγο διαφόρων κειmicroενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου Να γνωρίσουν τις αφηγηmicroατικές τεχνικές microε τις οποίες η λογοτεχνία κατασκευάζει εικόνες του φύλου Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία microπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα Να κατανοήσουν ότι το αυτοβιογραφικό στοιχείο υπεισέρχεται microεν στην αφήγηση αλλά η ταυτότητα του συγγραφέα δεν ταυτίζεται ούτε microε την ταυτότητα του αφηγητή ούτε microε την ταυτότητα κάποιου από τους ήρωες Να αναστοχαστούν τη δική τους διαδροmicroή για τη συγκρότηση της ταυτότητάς τους

χρόνο την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα κλπ Να συγκρίνουν το λόγο της λογοτεχνίας περί φύλων microε άλλους λόγους όπως ο δηmicroοσιογραφικός ή ο επιστηmicroονικός Να ανιχνεύουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείmicroενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείmicroενο τα αναπαράγει ή τα ανατρέπει Να συνδέουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείmicroενα microε έργα άλλων τεχνών αλλά και microε την εmicroπειρία τους από την καθηmicroερινή ζωή

Μαρία Πολυδούρη Κοντά σου Μ Καραγάτση Γιούγκερmicroαν Το microπουρίνι Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Βικτωρία Θεοδώρου Εγκώmicroιο Ανέστης Ευαγγέλου Μην απορείς microητέρα ∆ηmicroήτρης Χατζής Το φονικό της Ιζαmicroπέλας Μόλναρ Μαργαρίτα Λυmicroπεράκη Τα ψάθινα καπέλα Κώστας Ταχτσής Τα ρέστα Παράλληλα κείmicroενα Πηνελόπη ∆έλτα Πρώτες ενθυmicroήσεις Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου Αποmicroνηmicroονεύmicroατα Ρέα Γαλανάκη Ελένη ή ο κανένας ΄Ερmicroαν Εσσε Ντέmicroιαν Jerome Salinger Ο φύλακας στη σίκαλη Μέλβιν Μπέρτζες Μπίλλυ Ελιοτ Αmicroάντα Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερή microου φίλη

(πχ θέση της γυναίκας οριοθέτηση ανδρικών-γυναικείων υποχρεώσεων στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινωνίας ιστορικότητα παιδικής και εφηβικής ηλικίας κλπ) σε διαφορετικές εποχές και διαφορετικούς τόπους Συνεργασία microε microαθητές σχολείων του εξωτερικού για συγκριτική εξέταση των παραπάνω θεmicroάτων στη λογοτεχνία άλλων χωρών (διαθεmicroατική προσέγγιση microε τη βοήθεια των καθηγητών ξένων γλωσσών) ∆ραmicroατοποίηση κοmicroβικών σκηνών που παρουσιάζουν εσωτερικές ή εξωτερικές συγκρούσεις χαρακτήρων διλήmicromicroατα των ηρώων κλπ Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη microεταφορά του στον κινηmicroατογράφο ή στην τηλεόραση (πχ Μπίλυ Ελιοτ Ψάθινα καπέλα Γιούγκερmicroαν) Παρουσίαση των εργασιών στην οmicroάδα στην τάξη και σε ιστολόγιο και facebook και δηmicroιουργία διαδικτυακής κοινότητας αναγνωστών Συγγραφή κειmicroένου για το οπισθόφυλλο του βιβλίου το οποίο προσπαθεί να ελκύσει έφηβους αναγνώστες Ταύτιση microε κάποιον ήρωα και συγγραφή σελίδων του ηmicroερολογίου του ή επιστολών του

ψηφιακές πηγές να συγκρίνουν microε τα λογοτεχνικά κείmicroενα και να συγγράφουν ερευνητική εργασία

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 17: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

88

88

Παράδοση και microοντερνισmicroός στη νεοελληνική ποίηση

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Aξιολόγηση

Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει τόσο στο περιεχόmicroενο όσο και στη microορφή της από εποχή σε εποχή Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισmicroικών ρευmicroάτων Να αποκτήσουν microια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής ποίησης Να κατανοήσουν την έννοια του λογοτεχνικού κινήmicroατος και τη σχέση ενός λογοτεχνικού κινήmicroατος microε την εποχή του Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήmicroατα του ροmicroαντισmicroού του παρνασσισmicroού του συmicroβολισmicroού του microοντερνισmicroού και του υπερρεαλισmicroού Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος άλογο στοιχείο δραmicroατικότητα καθηmicroερινό λεξιλόγιο) Να κατανοήσουν τη διαφορά της έννοιας του laquoσύγχρονουraquo από το laquomicroοντέρνοraquo Να συνειδητοποιήσουν το microέγεθος της ρήξης microε την παλαιότερη ποίηση που φέρνει ο microοντερνισmicroός

Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά της microοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης και να τα εντοπίζουν σε ποιήmicroατα Να διακρίνουν τα χαρακτηριστικά άλλων λογοτεχνικών κινηmicroάτων σε ποιήmicroατα Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο σε microια θέση στη γραmicromicroή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στη microοντέρνα ποίηση Να αισθάνονται το ρυθmicroό του ελεύθερου στίχου Να εξοικειωθούν microε το άλογο στοιχείο της microοντέρνας ποίησης και να είναι ανοικτοί στην πολυσηmicroία του ποιητικού λόγου Να πειραmicroατίζονται microε τις δυνατότητες της γλώσσας και τους συνειρmicroούς

Από τα ΚΝΛ της Α΄Λυκείου ∆ηmicroοτικό τραγούδι Της νύφης που κακοπάθησε Β Κορνάρος Ερωτόκριτος (Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός) Ι Βηλαράς Σαν πεταλούδα στη φωτιά Α Κάλβος Τα ηφαίστεια ∆ Σολωmicroός Ελεύθεροι πολιορκηmicroένοι Λ Μαβίλης Μούχρωmicroα Κ Παλαmicroάς Το πανηγύρι στα σπάρτα Αγορά Κ Χατζόπουλος Ηρθες Λ Πορφύρας Το θέατρο Α Σικελιανός ∆είπνος Κ Βάρναλης Οι microοιραίοι ΚΠ Καβάφης Περιmicroένοντας τους βαρβάρους Ιθάκη Η σατραπεία Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον Αλεξανδρινοί βασιλείς ηγεmicroών εκ ∆υτικής Λιβύης Νέοι της Σιδώνος 400 microΧ Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Ν Λαπαθιώτης Νυχτερινό Κ Καρυωτάκης Είmicroαστε κάτι Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ Παπατσώνης Συνάντηmicroα Γ Σεφέρης Πάνω σrsquo ένα ξένο στίχο Ελένη Επί ασπαλάθων Ο βασιλιάς της Ασίνης Τελευταίος Σταθmicroός Α Εmicroπειρίκος Τρία αποσπάσmicroατα Ηχώ Γ Βαφόπουλος Η Ελεγεία των αδελφών Γ Ρίτσος Ρωmicroιοσύνη Ανυπόταχτη πολιτεία Ν Καββαδίας Πούσι Ν Εγγονόπουλος Νέα περί του

Έρευνα σε ένα λεξικό λογοτεχνικών όρων της σηmicroασίας των όρων ροmicroαντισmicroός συmicroβολισmicroός microοντερνισmicroός Κατασκευή πίνακα microε τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήmicroατος ∆ηmicroιουργία συστάδων ποιηmicroάτων microε βάση κοινά χαρακτηριστικά (παρόmicroοιο ρυθmicroό microετρική θεmicroατική) Μπορούν να αξιοποιηθούν ανθολογήσεις στο διαδίκτυο Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε παραδοσιακά ποιήmicroατα για εντοπισmicroό των διαφορών Σύγκριση ποιηmicroάτων του Καβάφη microε του Καρυωτάκη Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο υπερρεαλιστικό Κατάταξη ποιηmicroάτων σε microια σειρά ανάλογα microε τη δραmicroατικότητα που τα χαρακτηρίζει ή ανάλογα microε το βαθmicroό του άλογου στοιχείου Αναζήτηση των πιο laquoποιητικώνraquo και των πιο laquoκαθηmicroερινώνraquo λέξεων σε ποιήmicroατα και κατασκευή πινάκων (Για τον Σεφέρη microπορεί να αξιοποιηθεί ο συmicroφραστικός πίνακας λέξεων στον κόmicroβο του

Αναmicroένεται οι microαθητές Να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Να διακρίνουν τα ποιήmicroατα σε παραδοσιακά και microοντέρνα Να γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των λογοτεχνικών ρευmicroάτων Να γνωρίζουν βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής ποίησης και τους ποιητές που πραγmicroατοποίησαν τη microετάβαση από την παράδοση στο microοντερνισmicroό

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 18: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

89

89

Να γνωρίσουν τους κοινωνικούς παράγοντες και τις επιστηmicroονικές φιλοσοφικές τάσεις που οδήγησαν στον microοντερνισmicroό

θανάτου του Ισπανού ποιητού ΦΓ Λόρκα Ο Ελύτης Η τρελή ροδιά Η Μαρίνα των βράχων Στα χτήmicroατα βαδίσαmicroε όλη microέρα Το Άξιον εστί (Τα Πάθη άσmicroα η΄) Ν Βρεττάκος Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Μ Σαχτούρης Η Αποκριά Ν Βαλαωρίτης Μικρός θρήνος Παράλληλα ποιήmicroατα Κ Καβάφης Η πόλις Θάλασσα του πρωιού Τείχη Θυmicroήσου σώmicroα Έτσι πολύ ατένισα Κ Καρυωτάκης Πρέβεζα Εις Ανδρέαν Κάλβον Γ Σεφέρης Στροφή Α Εmicroπειρίκος Υψικάmicroινος Ν Εγγονόπουλος Γυψ και Φρουρά Το γλωσσάριο των ανθέων

ΚΕΓ) Εντοπισmicroός του άλογου στοιχείου σε παραδοσιακά και microοντέρνα ποιήmicroατα Ανίχνευση συmicroβόλων σε ποιήmicroατα και κατάταξή τους σε κατηγορίες ανάλογα microε το είδος τους (αντικείmicroενα φυσικά φαινόmicroενα εικόνες ήχοι) ∆ιασκευή ενός παραδοσιακού ποιήmicroατος σε microοντέρνο και το αντίθετο Σύνθεση ενός παραδοσιακού και ενός microοντέρνου ποιήmicroατος Συγγραφή κατά οmicroάδες ενός υπερρεαλιστικού ποιήmicroατος Έρευνα σχετικά microε τη χρήση της microυθολογίας στα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της παραδοσιακής και της microοντέρνας ποίησης Ακρόαση microελοποιηmicroένων ποιηmicroάτων και microελοποίηση παραδοσιακών και microοντέρνων ποιηmicroάτων Ακρόαση και σχολιασmicroός microαγνητοφωνηmicroένων αναγνώσεων ποιηmicroάτων πειραmicroατισmicroός microε διαφορετικούς τρόπους φωναχτής ανάγνωσης των ποιηmicroάτων

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 19: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

90

90

Θέατρο

Σκοποθεσία ∆εξιότητες Περιεχόmicroενο ∆ραστηριότητες Αξιολόγηση

Να γνωρίσουν οι microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα του θεατρικού λόγου Να εmicroβαθύνουν στα δύο βασικά είδη θεατρικού λόγου την κωmicroωδία και το δράmicroα και τη microεταβολή τους σε κάθε εποχή Να γνωρίσουν σηmicroαντικούς έλληνες και ξένους θεατρικούς συγγραφείς Να προβληmicroατιστούν γύρω από τη σχέση λογοτεχνίας και θεάτρου Να συνειδητοποιήσουν τη δοmicroή ενός θεατρικού έργου Να κατανοήσουν τη σηmicroασία των δραmicroατουργικών στοιχείων (χώρος χρόνος χαρακτήρες σύγκρουση) Να κατανοήσουν τη λειτουργία των θεατρικών συmicroβάσεων Να αντιληφθούν τη σχέση ανάmicroεσα στο θεατρικό προϊόν και το πολιτισmicroικό περιβάλλον στο οποίο παράγεται Να συνειδητοποιήσουν ότι η θεατρική παράσταση αποτελεί ένα σύνθετο καλλιτεχνικό προϊόν στο οποίο συmicroβάλλουν πολλές τέχνες Να κατανοήσουν ότι η παράσταση (ως αποτέλεσmicroα microιας ορισmicroένης σκηνοθεσίας) είναι ερmicroηνεία του θεατρικού έργου

Να αναγνωρίζουν τα στοιχεία από τα οποία συντίθεται microια θεατρική παράσταση και να τα σχολιάζουν Να συγκρίνουν ένα θεατρικό έργο microε ένα λογοτεχνικό αφήγηmicroα και να εντοπίζουν τις οmicroοιότητες και τις διαφορές Να εντοπίζουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να αναγνωρίζουν τη λειτουργία των σκηνών στο πλαίσιο της συνολικής δραmicroατουργίας του θεατρικού έργου Να διακρίνουν την ποιότητα του θεατρικού έργου από την ποιότητα της παράστασης Να καλλιεργήσουν τις δικές τους ικανότητες δραmicroατικής έκφρασης microέσα από τη χρήση δραmicroατικών τεχνικών και συmicroβάσεων Να δοκιmicroάσουν να σκηνοθετήσουν το δικό τους laquoθεατρικό σύmicroπανraquo σε δεδοmicroένες συνθήκες

Από τα ΚΝΛ της Α΄ Λυκείου ∆ράmicroατα Γεώργιος Χορτάτσης Ερωφίλη Βιτσέντζος Κορνάρος Η θυσία του Αβραάmicro Ουίλλιαmicro Σαίξπηρ Βασιλιάς Ληρ Κωmicroωδίες Γεώργιος Χορτάτσης Κατζούρmicroπος Μολιέρος Ο Αρχοντοχωριάτης Από τα ΚΝΛ της Β΄ Λυκείου Γρηγόριος Ξενόπουλος Στέλλα Βιολάντη Το microυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας Από τα ΚΝΛ της Γ΄ Λυκείου Ιάκωβος Καmicroπανέλλης Το παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Μπέρτολτ Μπρεχτ Ο σπιούνος (Τρόmicroος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ) Παράλληλα κείmicroενα Κάρλο Γκολντόνι Υπηρέτης δύο αφεντάδων microτφ Ερρίκος Μπελιές Ηριδανός 2008 Σαίξπηρ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα microτφ Ερρίκος Μπελιές Κέδρος 2007 Γιώργος Σκούρτης Οι νταντάδες Καστανιώτης 2007 ∆ηmicroήτρης Ψαθάς Μαντάmicro Σουσού εκδ Μαρία Ψαθά 1997 ή Λιβάνης 1993 Πηνελόπη ∆έλτα Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα Εστία 2010

Οmicroαδική ανάγνωση θεατρικού έργου microε διανοmicroή ρόλων Συλλογική παρακολούθηση microιας θεατρικής παράστασης microετά από ανάγνωση του έργου ή ακρόαση microιας ραδιοφωνικής παράστασης από το αρχείο της ΕΡΤ Ανάγνωση θεατρικής κριτικής Συγγραφή κριτικής για θεατρική παράσταση Ταύτιση microε έναν θεατρικό χαρακτήρα και συγγραφή προσωπικών κειmicroένων (ηmicroερολογίου επιστολής) από την οπτική του γωνία Παράσταση (επιλογή διανοmicroή ρόλων σκηνοθεσία) σκηνών από θεατρικό έργο Συνεξέταση δύο ή περισσοτέρων έργων συγγενικών ως προς το θέmicroα ή το είδος (πχ Κατζούρmicroπος Υπηρέτης δύο αφεντάδων ΕρωφίληΣτέλλα ΒιολάντηΡωmicroαίος και Ιουλιέτα ΑρχοντοχωριάτηςΜαντάmicro Σουσού Ο σπιούνοςΟι νταντάδες) Σύγκριση λογοτεχνικού έργου microε τη θεατρική διασκευή του (πχ Παραmicroύθι χωρίς όνοmicroα) Ερευνα στο διαδίκτυο (πχ στην ιστοσελίδα του Εθνικού Θεάτρου) για τις παραστάσεις

Αναmicroένεται οι microαθητές Να είναι σε θέση να διατυπώσουν το κεντρικό διακύβευmicroα-σύγκρουση σε ένα θεατρικό έργο Να εκφέρουν άποψη για microια θεατρική παράσταση δίνοντας έmicroφαση σε κάθε ένα από τα στοιχεία της Να γράφουν ή να microετατρέπουν θεατρικούς διαλόγους προσθέτοντας σκηνικές οδηγίες Να αναλύουν προφορικά γραπτά ή microε δραmicroατοποίηση τους κεντρικούς χαρακτήρες ενός θεατρικού έργου Να συγκρίνουν δύο οmicroόθεmicroα ή οmicroοειδή θεατρικά έργα ή ένα αφηγηmicroατικό microε ένα θεατρικό κείmicroενο ή ένα θεατρικό microε την κινηmicroατογραφική microεταφορά του Να ερευνούν στο διαδίκτυο τα σχετικά microε ένα θεατρικό έργο τον συγγραφέα του την εποχή του αλλά κυρίως τις παραστάσεις του και τις κριτικές που δέχτηκαν

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 20: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

91

91

συγκεκριmicroένου έργου και παρουσίαση των σχετικών ευρηmicroάτων microε λογισmicroικό παρουσίασης Ερευνα στο διαδίκτυο για την εποχή τον χρόνο τον τόπο στον οποίο τοποθετείται ένα θεατρικό έργο Σύγκριση του θεατρικού κειmicroένου microε την κινηmicroατογραφική ή τηλεοπτική microεταφορά του (πχ Ρωmicroαίος και Ιουλιέτα Μαντάmicro Σουσού από το αρχείο της ΕΡΤ) Μετατροπή αφηγηmicroατικού κειmicroένου σε θεατρικό και θεατρικού σε αφηγηmicroατικό Αλλαγή σκηνών και τέλους σε ένα θεατρικό έργο Πρόσθεση ή αφαίρεση χαρακτήρων από θεατρικό έργο ∆ιαφήmicroιση ενός θεατρικού έργου microε παντοmicroίmicroα τρέιλερ ή αφίσα Συγγραφή θεατρικού προγράmicromicroατος για ορισmicroένο έργο Συγγραφή θεατρικού microονόπρακτου

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr

Page 21: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥ∆ΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ

92

92

Η ισχύς της παρούσης αρχίζει από το Σχολικό Έτος 2011-2012

Η απόφαση αυτή να δηmicroοσιευθεί στην Εφηmicroερίδα της Κυβερνήσεως

Μαρούσι 21-06-2011

Εσωτ ∆ιανοmicroή 1 Γραφείο Υπουργού 2 Γραφείο Υφυπουργού 3 Γραφείο Γεν Γραmicromicroατέα 4 Γραφείο Ειδ Γραmicromicroατέα 5 ∆νση Σπουδών ∆Ε Τmicroήmicroα Α΄

Η ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΔΑ 4Α5Χ9-ΒΗΥΑνακτήθηκε από την ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ httpeduklimakagr