ΕΙΣΑΓΩΓΗ & ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗ β’ λυκείου ΜΑΝΔΟΥΡΑΡΑΚΗ ΕΥΑΝΘΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΙΔΕΩΝ

Αρετές του γραπτού λόγου Δομή παραγράφου

Δομή Έκθεσης Γενικές οδηγίες για την τεχνική της Έκθεσης

Ερμηνεία – Κατανόηση του θέματος Αίτια, συνέπειες, λύσεις

Βοηθητικές λέξεις , εκφράσεις

0


ΤΙ ΩΦΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΜΑΘΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

Με την έκθεση ο μαθητής μαθαίνει να σκέπτεται, καλλιεργώντας και αξιοποιώντας την κριτική του ικανότητα, να μιλάει και να γράφει εφαρμόζοντας ουσιαστικά τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες. Γι’ αυτό το λόγο η διαδικασία αυτή αρχίζει πολύ νωρίς αποτρέποντας τον μαθητή από την στείρα αποστήθιση άλλων απόψεων και οδηγώντας τον στην αρτίως θεμελιωμένη και ορθώς διατυπωμένη έκφραση της δικής του γνώμης. Η ανάπτυξη, λοιπόν , των ιδεών μας θα πρέπει να διακρίνεται από τις εξής κοινές αρετές:1. ΕΠΑΡΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: μπορεί να επιτευχθεί με τους εξής τρόπους:- Με παραδείγματα- Με σύγκριση / αντίθεση- Με αιτιολόγηση (επιχειρήματα)- Με αναλογία- Με ορισμό- Με συνδιασμό όλων ή ορισμένων από τα παραπάνω.2. ΕΝΟΤΗΤΑ: είναι απαραίτητο, δηλαδή, να σχετίζονται όλα τα μέρη της παραγράφου / έκθεσης με τη

θεματική πρόταση / πρόλογο.3. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ: οι λεπτομέρεις να βρίσκονται στη σωστή, φυσική, λογική σειρά (όπως θα δούμε

παρακάτω η σειρά εξαρτάται από τη φύση της παραγράφου)4. ΣΥΝΟΧΗ: αφορά στη σύνδεση των λεπτομερειών μεταξύ τους ή και στη μετάβαση από τη μια

παράγραφο στην άλλη, γι’ αυτό το σκοπό χρησιμοποιούμε:- Αντωνυμίες όπως ο οποίος – η οποία – το οποίο, εκείνο που…αυτός…κ.λ.π.- Συνδέσμους (χρονικούς, αιτιολογικούς, συμπλεκτικούς, αντιθετικούς κ.λ.π.)- Επιρρήματα- Αριθμητικά- Λέξεις - κλειδιά που επαναλαμβάνονται5. ΕΜΦΑΣΗ: μπορούμε να εξάρουμε κάτι ή να το περιθωριοποιήσουμε ανάλογα με τη θέση του στην

παράγραφο / έκθεση. οι πιο εμφατικές θέσεις είναι η αρχή και το τέλος.Μετά από τα γενικά, κατατοπιστικά, δομικά στοιχεία που είναι απαραίτητο να έχουμε υπόψη μας, θα αναφερθούμε στα σημεία που πρέπει να αποφεύγουμε:1. Να μην παραλείπουμε να διαβάζουμε προσεκτικά και πολλές φορές την εκφώνηση του θέματος,

αναλύοντάς το (βλ. διασάφηση θέματος), είναι ο μόνος τρόπος να μην βγούμε εκτός θέματος και να το αναπτύξουμε επαρκώς.

2. Να αποφεύγουμε τις αφηρημένες γενικεύσεις: π.χ. δεν λέμε: «ο άνθρωπος κάνει τους πολέμους ή τη μόλυνση». το συγκεκριμένο είναι: ποιοι άνθρωποι κάνουν τους πολέμους ή τη μόλυνση, γιατί, τι συμφέροντα έχουν, ποιοι ωφελούνται, ποιοι βλάπτονται κ.λ.π.

3. Τον υποκειμενισμό. Είναι απαράδεκτες ότι υποκειμενικές φράσεις όπως «εγώ έτσι το καταλαβαίνω», «για μένα αυτό είναι το κύριο…». Αυτό που δείχνει την ωριμότητα της σκέψης μας είναι το πώς αποδεικνύουμε αυτό που πιστεύουμε.

4. Να μην είμαστε απόλυτοι στην έκφρασή μας, ιδιαίτερα σε μεγάλα κοινωνικά ζητήματα.5. Μοιρολατρία και υβρεολόγιο ενάντια στον πολιτισμό, τις επιστήμες και τις εφαρμογές τους. Η

απαισιόδοξη στάση απέναντι στη ζωή δεν έχει λογική βάση, η αισιοδοξία από την άλλη πρέπει να στηρίζεται στις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρωπίνου πνεύματος. Κάτι που πρέπει να αποφεύγουμε συστηματικά είναι να αποδίδουμε κάτι που δεν γνωρίζουμε ή που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε στην «κακή φύση» του ανθρώπου ή γενικά και αόριστα στα

αρνητικά αποτελέσματα.

1


ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΙΔΕΩΝ

ΔΟΜΗ

Α) Παραγράφου Β) Έκθεσης- Θεματική περίοδος - Πρόλογος- Λεπτομέρειες / σχόλια - Κύριο μέρος- Κατακλείδα - Επίλογος

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΔΟΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Α) Παραγράφου- Η θεματική περίοδος καθορίζει το θέμα της παραγράφου ενημερώνοντας τους για το τι θα

αναπτύξουμε στη συνέχεια.- Οι λεπτομέρειες διασαφηνίζουν τη θεματική περίοδο απαντώντας στα ερωτήματα – άμεσα ή έμμεσα –

του θέματος.- Η κατακλείδα σηματοδοτεί την ολοκλήρωση της ανάπτυξης της θεματικής πρότασης. Στις

παραγράφους που συναποτελούν την έκθεση η κατακλείδα δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει σε κάθε παράγραφο αλλά καλό είναι να βρίσκεται στο τέλος κάθε νοηματικής ενότητας.

Β) Έκθεσης- Ο πρόλογος αποτελεί την παράγραφο εκείνη μέσω της οποίας προσπαθεί ο συγγραφέας της να

κερδίσει την εύνοια του αναγνώστη. Στον πρόλογο σημειώνουμε καθαρά το θέμα ΧΩΡΙΣ να ξαναγράφουμε την ακριβή διατύπωση και ΧΩΡΙΣ να χρησιμοποιούμε τυποποιημένες ιδέες και εκφράσεις. Είναι δυνατή η τοποθέτηση του συγκεκριμένου θέματος στην ευρύτερη ενότητα εννοιών, στην οποία ανήκει, με την ακόλουθη σαφή διάκριση των επιμέρους ερωτημάτων του.

- Στο κύριο θέμα αναλύουμε – επιχειρηματολογούμε υποστηρίζοντας με τον τρόπο αυτό την διατυπωμένη αλήθεια.

- Στον επίλογο παρουσιάζεται συνοπτικά ότι έχει ειπωθεί ΧΩΡΙΣ να επαναλαμβάνονται συγκεκριμένα τα επιχειρήματά μας. μπορούμε επίσης να εξάγουμε συμπεράσματα ή και να συμπληρώσουμε τον επίλογο με μια τελική εντύπωση.

2


ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣΜΕΘΟΔΕΥΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α. Σπουδή τίτλου1. Προσεκτική μελέτη του τίτλου2. Διασάφηση των όρων και εννοιολογικός προσδιορισμός του περιεχομένου τους3. Κατανόηση και εύστοχη σύλληψη του θέματος: δεδομένο – ζητούμενο4. Επισήμανση των κυρίων ερωτημάτων (βασικοί άξονες ανάπτυξης)

Β. Ευρετικό μέρος1. Συλλογή γνωστικού υλικού. Πηγές: εμπειρίες, βιβλία (κυρίως δοκίμια), επιστημονικά περιοδικά, τα

μέσα ενημέρωσης, θεάματα, διαλέξεις κ.α.2. Προσεκτική επιλογή του υλικού (αφαιρετική διαδικασία), ανάλογα με το ζητούμενο του θέματος.3. Ιεράρχηση – ταξινόμηση του αποδεικτικού υλικού με λογική διάταξη (σχεδιάγραμμα ανάλυση

θέματος)

Γ. Συνθετικό μέρος1. α) Η εξωτερική δομή (πρόλογος – κύριο θέμα – επίλογος) να έχει σωστή αναλογία

β) Η ομαλή μετάβαση από τη μια παράγραφο στην άλλη μπορεί να γίνεται και με εξωτερικά συνδετικά στοιχεία: λέξεις ή φράσεις – κλειδιά, μεταβατικές παράγραφοι.

2. Η εσωτερική συνοχή των ιδεών.α) Η οργάνωση του υλικού να εξασφαλίζει νοηματική αλληλουχία (χωρίς λογικά άλματα)β) Οι ιδέες – σκέψεις μας να έχουν λογική διάρθρωση (από τα εύκολα στα δύσκολα, από τα απλά στα σύνθετα, από τα γενικά στα μερικά ή αντίστροφα – κλιμακωτό σχήμα).γ) Οι παράγραφοι να οργανώνονται και να δομούνται σωστά:- Θεματική πρόταση (θέση) – κύρια ιδέα- ανάπτυξη της θεματικής πρότασης (οι βοηθητικές λεπτομέρειες να έχουν άμεση σχέση με την κύρια

ιδέα- πρόταση – κατακλείδα (συμπέρασμα)

ΕΡΜΗΝΕΙΑ / ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ

Σε όλες τις μορφές των θεμάτων υπάρχουν μία ή περισσότερες απόψεις που μας δίνει το ίδιο το θέμα στη διατύπωσή του. Αυτές τις χαρακτηρίζουμε ως δεδομένο του θέματος. Και βέβαια σε όλα τα θέματα υπάρχουν κάποια ερωτήματα που τίθενται άμεσα ή έμεσα και τα χαρακτηρίζουμε ως ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ.Στο ΔΕΔΟΜΕΝΟ προσπαθούμε να εντοπίσουμε:α) Τη ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ του θέματος που είτε κινείται γύρω από μια συγκεκριμένη έννοια είτε αναφέρεται σε δύο έννοιες με καθορισμένη σχέση μεταξύ τους.β) Τους ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ του θέματος. Πρόκειται για λέξεις ή φράσεις (ΚΛΕΙΔΙΑ) που δείχνουν τα πλαίσια μέσα στα οποία πρέπει να κινηθούμε. Αυτές ειδικότερα προσδιορίζουν:1. Το ΧΡΟΝΟ στον οποίο αναφέρεται ο προβληματισμός (διαχρονικός – σύγχρονος)2. Το ΒΑΘΟΣ και ΠΛΑΤΟΣ του θέματος. Εξετάζουμε αν η έκταση του θέματος περιορίζεται στην

ελληνική ή επεκτείνεται στη διεθνή πραγματικότητα, στο άτομο ή στην κοινωνία.3. Άλλες ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ , όπως ειδική αναφορά στους νέους.

Τα ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ καλύπτουν όλη σχεδόν την έκταση του κύριου θέματος και τεκμηριώνονται με απτά επιχειρήματα. Ανάλογα με τον τύπο του θέματος, μπορούν να είναι (να τα βρίσκουμε ως ευθείες ερωτήσεις, αριθμημένα ή μη, που δίνονται από το θέμα, ή ερωτήματα που πρέπει να διαμορφώσουμε εμείς με βάση τα Δεδομένα, όταν ζητείται σχολιασμός, αφού είναι δυνατόν να μην υπάρχουν εμφανή Ζητούμενα στη διατύπωση.

3


ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΑΝΤΛΟΥΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΥ ΣΑΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΝΤΑΙ:

Α) ΑΝ ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ:

ΑΙΤΙΑ

1. Πνευματικός και ψυχικός κόσμος του ατόμου α. Έμφυτα στοιχεία (ένστικτα, τάσεις, προδιαθέσεις, καταβολές)β. Ψυχικές δυνάμεις, ικανότητες (ύπαρξη ή έλλειψη)γ. Ψυχική κατάσταση, διάθεσηδ. Παθολογικά (ασθένειες)ε. Ελαττώματα, προτερήματα

2. Κοινωνικός τομέας α. Οικογενειακή ζωή.β. Κοινωνικές σχέσεις, επικοινωνία με τον συνάνθρωπο, συναναστροφέςγ. Διάφορα κοινωνικά προβλήματα (π.χ. αστυφιλία, αποξένωση, ανεργία)δ. Ανταγωνισμός, διακρίσεις, αδιαφορία για τους άλλους.

3. Πνευματικός τομέας Έλλειψη μόρφωσης, γνώσης, καλλιέργειας

4. Ηθικός τομέας α. Ηθικές αρχές που διέπουν τον άνθρωποβ. Έντονη αμφισβήτηση και παραγνώριση βασικών αξιώνγ. Ηθική κρίσηδ. Αμοραλισμός (άρνηση αξιών)

5. Θρησκευτικός τομέας

6. Πολιτικός τομέας α. Έλλειψη πολιτικής συνείδησης, συμμετοχής στα κοινάβ. Ιδεολογικός φανατισμός, προπαγάνδα, συνθηματολογία, δημαγωγίαγ. Φιλοδοξίες, προσωπικά συμφέροντα

7. Υλικός – οικονομικός α. Ανέχεια, φτώχεια, αθλιότηταβ. Πλουτομανία, απληστία, πλεονεξία, επιθυμία για εύκολο πλουτισμόγ. Καταναλωτισμός, υλιστικό – ευδαιμονιστικό πνεύμαδ. Οικονομική κρίσηε. Ο τεχνολογικός χαρακτήρας της εποχής μας, δυσαρμονική ανάπτυξη ωφελιμιστική νοοτροπία.

8. Φυσικό περιβάλλον α. φυσικός πλούτος (ύπαρξη ή όχι)β. Κλιματολογικές συνθήκεςγ. Επιδράσεις του στην όλη ψυχοσύνθεση του ατόμου

9. Διεθνής χώρος Η Διεθνής κατάσταση (προβλήματα, σχέσεις μεταξύ των κρατών, μεταξύ τους επιδράσεις, διεθνής πολιτική)

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ – ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

- Τα αρνητικά τούτα συμπτώματα οφείλονται σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα…, σε καταστάσεις…

4


- Εφόσον…, αφού…, δεδομένου ότι…, εξαιτίας…- Τις αιτίες του προβλήματος θα πρέπει να τις αναζητήσουμε στους τομείς (του πολιτισμού…), οι λόγοι

ύπαρξης ανάγονται στο χώρο…/ εντοπίζονται στο…- Σπουδαίος ο ρόλος τ… στο φαινόμενο που εξετάζουμε / εξαιρετικής σημασίας είναι ο ρόλος τ…- Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη διαιώνιση του προβλήματος….- Για την επικράτηση / ενίσχυση / ύπαρξη του φαινομένου ενοχοποιείται …/ θεωρείται υπεύθυνος /

υπαίτιος…, συνυπεύθυνος…- Η συνύπαρξη των παραπάνω παραγόντων σε συνδυασμό με …συνδράμει / οδηγεί / συντρέχει - Σχέση αιτίας – αποτελέσματος / αιτιατού παρατηρείται μεταξύ… και του υπό εξέταση προβλήματος

κ.α.

Β. ΑΝ ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ:

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ – ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣΩΦΕΛΕΙΕΣ – ΒΛΑΒΕΣΣΗΜΑΣΙΑ – ΑΞΙΑ

1. Πνευματικός και ψυχικός κόσμος του ατόμου α. Λογικό, πνεύμα, διάνοιαβ. Συναισθήματαγ. Βούλησηδ. Ηθική υπόστασηε. Ψυχικά ιδιώματαστ. Ένστικτα, τάσειςζ. Παράγοντας υγεία

2. Κοινωνικός χώρος α. Κοινωνικές σχέσειςβ. Κοινωνικά αγαθά (συνεργασία, αλληλεγγύη, ενότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα)γ. Σχέση του φαινομένου (έννοιας) με τα κοινωνικά προβλήματα.

3. Υλικός – οικονομικός χώρος α. Επάγγελμα, εργασία, οικονομικές δραστηριότητεςβ. Υλικά αγαθά (δημιουργία, απόκτηση, απόλαυση)γ. Εμπόριο, βιομηχανία, ναυτιλία…δ. Τεχνολογίαε. Οικονομική κρίση, καταναλωτισμός

4. Πνευματικός χώρος α. Παιδεία, μόρφωση, καλλιέργειαβ. Επιστήμη (ανάπτυξη, εφαρμογή, διάδοση)γ. Τέχνες, γράμματα

5. Ηθικός χώρος α. Ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου, πίστη σε υψηλές αξίες β. Σωστή συμπεριφορά, ποιοτική βελτίωση, σεβασμός του συνανθρώπου, επικράτηση του καλούγ. Σχέση του φαινομένου με τα προβλήματα ηθικής τάξης

6. Πολιτικός χώρος α. Πολιτική συνείδηση, συμμετοχή στα κοινάβ. Πολιτεύματαγ. Ηγεσία – εξουσία

7. Θρησκευτικός χώρος

5


8. Φυσικό περιβάλλον Σχέση του ανθρώπου με τη φύση (επικοινωνία, απομάκρυνση, βλαπτική επίδραση)

9. Διεθνής χώρος Διακρατικές σχέσεις (συνεργασία, αλληλεγγύη, ειρήνη – πόλεμος)


- Όχι μόνο η ατομική / προσωπική πρόοδος / ευδοκίμηση / ευδαιμονία αλλά και η συλλογική ανέλιξη / πρόοδος…

- Αποτέλεσμα / απόρροια / συνέπεια / επακόλουθο / συνεπακόλουθο της ύπαρξης / της παρουσίας του φαινομένου … είναι …

- Το φαινόμενο αυτό συνεπάγεται…, από το φαινόμενο αυτό απορρέει…- Σε μεγάλη έκταση / σε μεγάλο βαθμό / σε πολλά πεδία της ζωής διαπιστώνονται τα αποτελέσματα…- Αξιοσημείωτη είναι η επιρροή…/ άξια λόγου…- Σημαντική πρόοδος / ανέλιξη μπορεί να επέλθει τόσο στον ατομικό όσο και στον κοινωνικό…

Γ. ΑΝ ΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ:

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ – ΛΥΣΕΙΣ

1. Ενημέρωση σχετικά με το πρόβλημα2. Συνειδητοποίηση του προβλήματος από τα άτομα και τους φορείς που μπορούν να συμβάλλουν

ουσιαστικά στην επίλυσή τους.3. Μετάβαση από το θεωρητικό στάδιο στο πρακτικό.4. Ενεργοποίηση της κοινωνίας ως συνόλου και ιδιαίτερα των υπεύθυνων φορέων. Λήψη μέτρων,

διαμόρφωση νομοθετικού πλαισίου και προγραμματισμένες ενέργειες.5. Ενεργοποίηση του ατόμου στο προσωπικό του περιβάλλον, ανάλογα με τις δυνατότητές του και την

όλη του προσωπικότητα.6. Παιδεία: ως εκπαίδευση, γνώση, πληροφόρηση αλλά και ως μόρφωση και ψυχοπνευματική

καλλιέργεια.7. Οικογένεια: ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός και για την πρόληψη και για την αντιμετώπιση

προβλημάτων κυρίως με το διάλογο μεταξύ των μελών της.8. Κοινή διακρατική προσπάθεια, διεθνή συνεργασία, αλληλεγγύη.9. Εκκλησία = συμβολή στη διαμόρφωση αρχών και ηθικών αξιών.10. Μέσα μαζικής ενημέρωσης11. Ανθρωπιστική χρήση της Τεχνολογίας.


- Σκόπιμο / αναγκαίο / απαραίτητο θεωρείται…/ καθίσταται / κρίνεται / είναι…- Για την εξάλειψη / άμβλυνση / αντιμετώπιση… επείγει να …? είναι επιτακτική ανάγκη να…- Προέχει να …/ επιβάλλεται / απαιτείται / χρειάζεται να …- Είναι χρέος να…/ βασική προϋπόθεση είναι…/ είναι χρήσιμο…/ είναι υποχρέωση να…

6


ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ – ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΟΧΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Όταν θέλουμε να εκφράσουμε:

1. ΑΝΤΙΘΕΣΗ – ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ- όμως…, από την άλλη πλευρά όμως…, αντίθετα…, μολονότι…, εντούτοις…, ενώ…, - ωστόσο…, μάλιστα…, έπειτα…, μολαταύτα…, εξάλλου…, αντίστροφα…, παρόλα αυτά - κι αν ακόμη…, έστω κι αν…, και όμως…, αλλά κ.α.

2. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ- ακόμα…, επίσης…, εξάλλου…, άλλωστε…, επιπρόσθετα…, επιπλέον…- παράλληλα…, συμπληρωματικά…, συγχρόνως…, ταυτόχρονα…- πέρα από αυτά…, εκτός από τα παραπάνω…,- όχι μόνο…αλλά και…, αξίζει να σημειωθεί / τονισθεί- ας μη ξεχνάμε…, θα ήταν παράλειψη να μην…, δεν πρέπει να αγνοηθεί …, δεν είναι δυνατόν να…- δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε επίσης τ…/ υπογραμμίσουμε /συνειδητοποιήσουμε…ή

οφείλουμε να επισημάνουμε…

3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ- επομένως…, κατά συνέπεια…/ ως εκ τούτου… / κατ’ αυτόν τον τρόπο…- συνοψίζοντας…, συμπερασματικά επισημαίνουμε ότι…- από τα προηγούμενα / από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι…- αποδείχθηκε τεκμηριωμένα, με τις προαναφερθείσες παρατηρήσεις, ότι…- κοινής αποδοχής, λοιπόν, είναι η άποψη…, εκτίμησή μας είναι…- εν κατακλείδι, παρατηρείται…

7


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θέμα Έκθεσης :

ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑ

8


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Σημειώσεις από γραπτό λόγο

Για να κρατήσουμε σημειώσεις είναι απαραίτητο:1. να διαβάσουμε προσεκτικά όλο το κείμενο2. να συλλάβουμε το νοηματικό του κέντρο, δηλαδή την κεντρική του ιδέα.

Ειδικότερα, κρατώντας σημειώσεις κατά παράγραφο χρειάζεται: να βρούμε τη θεματική περίοδο και να ανιχνεύσουμε το θέμα της παραγράφου γράφοντας τον

πλαγιότιτλο. να διακρίνουμε τις σημαντικές λεπτομέρειες μέσα από την ανάλυση του θέματος να υπογραμμίσουμε τις λέξεις – κλειδιά της παραγράφου να χρησιμοποιήσουμε τώρα αυτές τις λέξεις – κλειδιά, για να αποδώσουμε τα κύρια σημεία με δικές

μας σύντομες φράσεις.

Υποδειγματικές σημειώσεις:

ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ Α΄Πλαγιότιτλος : Το υλικό της τραγωδίας και η επεξεργασία του από τον ποιητή.Σημαντικές λεπτομέρειες: 1. θέματα από μυθολογία2. στόχος του ποιητή (ερμηνευτική επεξεργασία και ψυχαγωγική αποτελεσματικότητα)3. υπαινιγμοί για τη σύγχρονη ζωή

ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ Β΄Το υλικό της τραγωδίας και επεξεργασία του από τον ποιητή

Θέματα όχι πρωτότυπα αλλά από παλιούς μύθους ερμηνευτική ψυχαγωγική αποτε- επεξεργασία λεσματικότητα του του μύθου μύθου

9


ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η περίληψη είναι η σύντομη απόδοση ενός κειμένου ή προφορικού λόγου υποκαθιστώντας με σαφήνεια το αρχικό κείμενο. Προϋποθέτει, λοιπόν, τη διάκριση των ουσιωδών πληροφοριών από τις δευτερεύουσες και εν συνεχεία τον μετασχηματισμό τους σε προτάσεις αναγνώσιμες από τρίτους.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ:

1. Το είδος του κειμένου, το σκοπό και το ύφος του συγγραφέα2. τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται με το θέμα οι νοηματικοί πυρήνες των παραγράφων λαμβάνοντας

υπόψη τις συνδετικές λέξεις του κειμένου.3. Να μην αναπτύσσουμε ένα σημείο σε βάρος των υπολοίπων σημείων του κειμένου.4. Να μην αλλάζουμε το πρόσωπο και κυρίως το χρόνο που είναι διατυπωμένο το αρχικό κείμενο.

ΠΩΣ ΕΡΓΑΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ Διαβάζουμε ολόκληρο το κείμενο και το κατανοούμε Εντοπίζουμε το θέμα του, τον προβληματισμό του μελετώντας κυρίως τον τίτλο, τον πρόλογο, τον

επίλογο – σ’ αυτά τα σημεία γνωστοποιείται και είναι εύκολα διακριτό – και βέβαια την ανάπτυξη. Εξετάζουμε την κάθε παράγραφο ανεξάρτητα από τις ακόλουθες σημειώνοντας τις θεματικές

περιόδους και αμέσως μετά τις σημαντικές λεπτομέρειες. Διακρίνουμε τις επιμέρους ενότητες δίνοντας και τον τίτλο της καθεμιάς. Βρίσκουμε τις σχέσεις μεταξύ των ενοτήτων σημειώνοντας τις συνεκτικές λέξεις.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟΑφού κρατήσουμε αυτές τις σημειώσεις, τις οργανώνω σε συνεχή λόγο με αλληλουχία και συνοχή. Αρχικά προτάσσουμε το θέμα και παρακολουθούμε, κατά σειρά, τους συλλογισμούς του συγγραφέα Επιμένουμε στην καταγραφή των σχέσεων μεταξύ:α) των λεπτομερειών και της θεματικής περιόδουβ) των παραγράφων και της ενότητας, στην οποία ανήκουν καιγ) των ενοτήτων με το κεντρικό θέμα. Έτσι εξασφαλίζεται η ενότητα και η συνοχή. Χρησιμοποιούμε δικό μας λεξιλόγιο αποφεύγοντας τις φράσεις του κειμένου, τις οποίες, αν χρειαστεί,

τις παραθέτουμε αυτούσιες σε εισαγωγικά. Δεν σχολιάζουμε ούτε αναλύουμε Τηρούμε τις αναλογίες των μερών του αρχικού κειμένου Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενικεύσεις. Πυκνώνουμε το λόγο μας με τη χρήση της ακριβούς ή και σύνθετης λέξης και με το ασύνδετο σχήμα.

10


ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΗ / ΕΚΘΕΣΗ

ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑ

Η ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑ ως περιεκτική, ακριβής, λιτή και πυκνή έκφραση των ιδεών και ο ΛΑΚΩΝΙΣΜΟΣ ως απέριττος και ολιγαρκής τρόπος ζωής είναι χαρακτηριστικά στοιχεία των Σπαρτιατών. Φράσεις όπως «τα πολλά λόγια είναι φτώχεια», και «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν» σε κάποιες περιστάσεις της καθημερινής μας ζωής είναι απαραίτητες, θυμίζοντας μας πως αυτός ο τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας οδήγησε τους Λάκωνες σε μεγαλιώδεις ιστορικές στιγμές, άλλοτε πάλι όμως ο γλωσσικός κώδικας οφείλει να είναι αναλυτικός και περιγραφικός. Συγκεκριμένα, η λακωνική έκφραση επιβάλλεται στο γραπτό και προφορικό λόγο, για να

μεταφέρουμε συγκεκριμένα μηνύματα, όπως ανακοινώσεις και ειδήσεις, και να θέσουμε ερωτήσεις ή να απαντήσουμε (κυρίως προφορικά)

Αντίθετα, ο λόγος πρέπει να είναι αναλυτικός, όταν δε θέλουμε να αφήσουμε περιθώρια για ελλιπή κατανόηση και παρερμηνείες. Σε περιγραφές, καταθέσεις και μαρτυρίες, οδηγίες, διδασκαλία και όρους συμφωνιών και όποτε προσπαθούμε να πείσουμε το ακροατήριο ή τους αναγνώστες μας εκφραζόμαστε λεπτομερώς.

11


ΚΡΙΤΗΡΙΑ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

12


1. Παρουσιάζω παραλλαγές σημειώσεων από την ίδια παράγραφο

Ερώτηση σύντομης απάντησης

Για το κείμενο που ακολουθεί δίνεται μια παραλλαγή σημειώσεων, καθώς και ο σχεδιασμός τριών

επιπλέον παραλλαγών. Να συμπληρώσετε αυτές τις παραλλαγές. Ποια κοινά σημεία και ποιες διαφορές

παρουσιάζουν οι τέσσερις παραλλαγές των σημειώσεων; Ποια από αυτές τις μορφές προτιμάτε και γιατί;

Η γραφή παίρνει ρεβάνς

ΜΕ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ ΤΟΥ ΙΝΤΕΡΝΕΤ

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΥΜΕ ΠΑΛΙ ΤΟ ΡΑΒΑΣΑΚΙ

1

Η διεύθυνση είναι σημειωμένη σε ένα κομματάκι χαρτί γεμάτο τελείες και

περίεργα σημεία. Με μεγάλη προσοχή ο Πιερ, εργαζόμενος στο Παρίσι, την

γράφει στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αφοσιωμένος πλήρως στο εγχείρημα

αυτό. Ένα και μόνο γράμμα να μη γράψω σωστά, πάει, το μήνυμα δεν θα

φθάσει ποτέ», δικαιολογείται στη υπόλοιπη παρέα. Σε ποιον απευθύνεται το

μήνυμα που γράφει στο διάλειμμα από τη δουλειά του με τόση προσήλωση;

Μα, στην κόρη του, που σπουδάζει στη Νέα Υόρκη.

Μία διαφορά ανάμεσα

στο κλασικό και στο

ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο: στο

δεύτερο, η διεύθυνση

πρέπει να είναι

γραμμένη με απόλυτη

ακρίβεια.

2

Και το τηλέφωνο; «Είναι πανάκριβο. Είναι μια πολυτέλεια που επιτρέπω

στον εαυτό μου δύο φορές τον μήνα» απαντά. Και το ταχυδρομείο; «Συχνά, τα

γράμματα χρειάζονται και δέκα μέρες να διασχίσουν τον Ατλαντικό. Χάρη στο

e-mail (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) όμως, η κόρη μου μπορεί να μαθαίνει τα

οικογενειακά μας νέα -ακόμη και τα πιο ασήμαντα, όπως τι είπαμε σήμερα

κατά τη διάρκεια του πρωινού- σε ελάχιστα δευτερόλεπτα.» Θαύμα! Ένα

μήνυμα με τίτλο «Εδώ χιονίζει!» εμφανίζεται αμέσως τώρα στην οθόνη. Η

κόρη του Πιερ, Μαρί, απαντά αμέσως.

Το ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο είναι πολύ

πιο φθηνό από το

τηλέφωνο και πολύ πιο

γρήγορο από την

ανταλλαγή επιστολών.

3

Γι’ αυτόν που γράφει, οι λέξεις του e-mail έχουν και μια προφορική

υπόσταση, μια ελαφράδα, όμως γι’ αυτόν που τις διαβάζει πέφτουν με τη

βαρύτητα που έχουν όλα τα γραπτά. Έτσι, τα λάθη και οι παρεξηγήσεις είναι

συχνές. Στο e-mail η παντελής απουσία φορμαλισμού, όπως είναι οι ενδείξεις

για τον τύπο και τη λειτουργία του κειμένου (π.χ. σοβαρό, αςτείο), δεν μπορεί

να διορθωθεί από τη φωνή, όπως συμβαίνει στο τηλέφωνο, για παράδειγμα.

Έχω ζήσει καβγάδες που, χωρίς αμφιβολία, δεν θα είχαν συμβεί ποτέ χωρίς το

e-mail.

Το ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο έχει

λιγότερες εκφραστικές

δυνατότητες από την

γραφή στο χαρτί.

Πιθανή συνέπεια:

παρεξήγηση του

πομπού από τον δέκτη.

4

Για τη διόρθωση αυτού του ελαττώματος, μια σειρά κωδίκων έχουν

επινοηθεί -όπως μικρά σημάδια που θυμίζουν στον αποστολέα ότι το

περιεχόμενο του είναι π.χ. αστείο. Συχνές είναι όμως οι περιπτώσεις που το

ηλεκτρονικό κονταροχτύπημα δεν είναι καθόλου τυχαίο. Τόσο οι διαμάχες όσο

Μία άλλη διαφορά που

δεν μπορεί να

ξεπεραστεί όπως η

προηγούμενη: τα

13


και οι συμφιλιώσεις περνούν μέσα από το e-mail, το ηλεκτρονικό αυτό μέσον,

όπου τα προσωπικά και τα τυπικά, τα επαγγελματικά μηνύματα συχνά

μπερδεύονται σε ένα συνεχές παιχνίδι, που είναι όμως επικίνδυνο, γιατί τα

μηνύματα δεν είναι απόρρητα και εμπιστευτικά.

μηνύματα δεν είναι

απόρρητα.

5

Από την άλλη πλευρά, με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο δεν είναι μόνο οι

αποστάσεις που καλύπτονται και η συνεχής σύγχρονη κινητικότητα που

ευνοείται: το e-mail είναι επιπλέον και ένα μέσον που διευκολύνει την

εγγύτητα, η οποία επιτρέπει τις μικρές σκέψεις και λέξεις που ούτε ένα

τηλεφώνημα δεν επιτρέπει. Γι’ αυτό και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι

σήμερα το προνομιακό εργαλείο των επιχειρηματιών, των απλών εργαζομένων,

των ερωτευμένων, των φίλων -είτε βρίσκονται μακριά είτε ακόμη δίπλα. Με το

e-mail ξανα-ανακαλύπτουμε το σημείωμα, το ραβασάκι.

Με το ηλεκτρονικό

ταχυδρομείο έγινε

πάλι εύκολη η

ανταλλαγή

σημειωμάτων.

6

Ακριβώς, όμως, επειδή έχει τόσο αποσπασματική και σύντομη μορφή,

υπάρχουν και εκείνοι που ισχυρίζονται ότι το e-mail δεν θα μπορούσε ποτέ να

πάρει τη θέση επιστολής ή άλλου αναγνώσματος. Σύμφωνοι. Αλλά αυτό

διαθέτει τους δικούς του κώδικες και δυνατότητες. Η οθόνη του υπολογιστή

που λαμπυρίζει, καθώς και το ηλεκτρονικό φακελάκι που εμφανίζεται σ’ αυτήν,

όταν κάποιος λαμβάνει ένα ηλεκτρονικό γράμμα, είναι τα νέα στοιχεία του

Τελετουργικού που έχει αντικαταστήσει την επιστολογραφία.

Η ανταλλαγή

ηλεκτρονικών

σημειωμάτων έχει τη

δική της γοητεία που

δεν υστερεί εκείνης

που διέθετε η

επιστολογραφία.

2η παραλλαγή

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: Χαρακτηριστικά – διαφορές από το τηλέφωνο και την επιστολή.

1.....................................................................................................................…………………………………

..........................................................................................................................………………………………

2.......................................................................................................................

………………………………..........................................................................................................................

………………………………..

3.......................................................................................................................……………………………….

..........................................................................................................................………………………………


Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: χαρακτηριστικά – διαφορές από το τηλέφωνο και την επιστολή

Κριτήριασύγκρισης

Ηλεκτρονικόταχυδρομείο Επιστολή Τηλέφωνο

1. ακρίβεια στοιχείων2. ταχύτητα3. κόστος4. πληρότητα επικοινωνίας5. εμπιστευτικότητα6. ευκολία7. γοητεία


14


Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: χαρακτηριστικά - διαφορές από το τηλέφωνο και την επιστολή

ακρίβεια στοιχείων

ταχύτητα μεταβίβασης του μηνύματος

κόστος

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο πληρότητα επικοινωνίας

εμπιστευτικότητα

ευκολία

γοητεία



κόστος

Επιστολή πληρότητα επικοινωνίας


ευκολία

γοητεία



κόστος

Τηλέφωνο πληρότητα επικοινωνίας


ευκολία

γοητεία

Δικαιολόγηση προτίμησης .....................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

V.A.1.γ) Χρησιμοποιώ τον πλαγιότιτλο της παραγράφου

Ερώτηση σύντομης απάντησης

Σε μια σχολική εκδήλωση για τα κόμιξ και την ιστορία τους, αναλαμβάνετε να ετοιμάσετε μία αφίσα,

όπου θα αναφέρονται επιγραμματικά τα στάδια της εξέλιξης του Μίκυ Μάους. Το ακόλουθο κείμενο

παρέχει πληροφορίες γι’ αυτή την εξέλιξη. Να το διαβάσετε και να διατυπώσετε έναν πλαγιότιτλο για

κάθε παράγραφο. Αυτοί οι πλαγιότιτλοι θα αποτελέσουν το περιεχόμενο της αφίσας.

Μίκυ, ο πολιτικός

Πώς γεννήθηκε ο διάσημος ήρωας

15

1


Στη δεκαετία του 20, όταν ο διάσημος ποντικός έκανε την εμφάνισή του, η Αμερική ζούσε ακόμη

στους τρελούς ρυθμούς της τζαζ. Η ασπρόμαυρη φιγούρα του ποντικού εξέπεμπε, στα πρώτα εκείνα

κινούμενα σχέδια, το αισιόδοξο κλίμα της εποχής με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο: ταξιδιάρης,

ανοιχτόκαρδος, τρελά ερωτευμένος με τη Μίνι, ο Μίκυ Μάους ήταν ένα γνήσιο τέκνο της «εποχής των

ψευδαισθήσεων», ένας από τους χρυσοθήρες των ονείρων που η επόμενη δεκαετία προσγείωσε ανώμαλα.

Όταν, δύο χρόνια μετά την κινηματογραφική του πρεμιέρα, έκανε την πρώτη εμφάνιση στα κόμιξ,

τίποτε δεν ήταν ίδιο στον Μίκυ και στην Αμερική. Ο μύθος της περιούσιας χώρας με τους ποταμούς των

δολαρίων είχε αρχίσει να καταρρέει μετά από τη μεγάλη οικονομική κρίση της δεκαετίας του 20. Ο

ποντικός συνέχισε να πρωταγωνιστεί, αλλά η φιλοσοφία του άλλαξε. Ο Μίκυ εγκατέλειψε την ανέμελη

ζωή, ανασκουμπώθηκε και έδωσε προτεραιότητα στη φροντίδα και προστασία του κοινωνικού περίγυρου.

Συνέχισε βέβαια να ταξιδεύει μέχρι τα πέρατα του κόσμου, πολεμώντας πειρατές, οδηγώντας ριψοκίνδυνα

αμάξια, αεροπλάνα και βαπόρια, ανακαλύπτοντας κρυμμένους θησαυρούς και χαρίζοντας στους

αναγνώστες το χαρωπό εισιτήριο για την ονειροπόληση. Όμως, σιγά σιγά ο Μίκυ Μάους άρχισε να

περιορίζει την ακτίνα δράσης του και να τριγυρνά όλο και περισσότερο στους δρόμους της γενέθλιας

επαρχιακής πόλης του.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος δεν μπορούσε φυσικά να τον αφήσει αδιάφορο. Μαζί με τους

υπόλοιπους ήρωες του Ντίσνεϋ, ντύθηκε στο χακί και πολέμησε με το γνωστό του θάρρος τις δυνάμεις

του Άξονα. Στις ιστορίες της περιόδου εκείνης ο Μίκυ συγκρούστηκε αρκετές φορές με τον Μαύρο Πιτ,

τον κάπταιν Γύπα και άλλους κακοποιούς οι οποίοι, για τις ανάγκες της εποχής, είχαν φορέσει τον μανδύα

του κατασκόπου.

Από τη δεκαετία του 60, ο Μίκυ Μάους, ενταγμένος πλέον στο αστικό τοπίο της μεταπολεμικής

ζωής, έχοντας αλλάξει αρκετά στοιχεία του παλαιότερου χαρακτήρα του και έχοντας αντικαταστήσει την

πρώτη φορεσιά του (κόκκινο πανταλονάκι που συγκρατούσαν δύο κίτρινα κουμπιά) με ένα κομψό

κοστούμι, πορεύθηκε προς τους μοντέρνους καιρούς μας. Ο παλιός τυχοδιώκτης και ενθουσιώδης

εραστής που διέλυε τους αντιπάλους του, χρησιμοποιούσε βαριά όπλα, πετούσε βόμβες και μετέτρεπε την

οθόνη σε θορυβώδη πεδία μάχης, έδωσε τη θέση του σε έναν πρόσχαρο και προσγειωμένο τύπο, έναν

συνεσταλμένο όσο και ευγενή γόη, ένα είδος ... γιάπι των τρωκτικών!

Ωστόσο σήμερα, εβδομήντα χρόνια μετά την εμφάνισή του, ακόμη και αν ο πολίτης Μίκυ φαίνεται

προσαρμοσμένος στα δεδομένα της σύγχρονης ζωής, φροντίζει πάντοτε να δραπετεύει στους εξωτικούς

παραδείσους της ανέμελης περιπέτειας, κάθε φορά που οι σχεδιαστές του προσφέρουν την κατάλληλη

ευκαιρία.

Πλαγιότιτλοι1. ........................................................................

2. ........................................................................

3. ........................................................................

4. ........................................................................

5. ........................................................................

16

5

2

3

4


2. Σημειώσεις από γραπτό λόγο

Ερώτηση αντικειμενικού τύπου

Να βρείτε ποιος από τους τίτλους που δίνονται είναι κατάλληλος να συνοψίσει το περιεχόμενο όλου του

κειμένου, αλλά και κάθε παραγράφου. Να γράψετε κάθε τίτλο στη σωστή θέση. Ένας από αυτούς τους

τίτλους δεν θα χρησιμοποιηθεί.

ΤΙΤΛΟΣ

ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1

Σε μια μεγάλη οριζόντια επιφάνεια στη Ζυρίχη, στην Ελβετία, υπάρχει μια αφίσα που δείχνει το κεφάλι

ενός ανθρώπου δύο φορές, τη μία δίπλα στην άλλη. Τα κεφάλια έχουν μόνο μία διαφορά: ανάμεσα στα χείλη

του ενός βρίσκεται ένα τσιγάρο, ενώ στου άλλου μία πιπίλα. Υποτίθεται ότι το μήνυμα είναι προφανές,

εφόσον δεν υπάρχουν λόγια στην αφίσα.

2

Χωρίς να το συνειδητοποιούν, οι σχεδιαστές αυτής της αφίσας λένε περισσότερα από όσα θα ήθελαν για

τις υπηρεσίες που προσφέρει το κάπνισμα. Με μία απλή εικόνα εξήγησαν γιατί τόσα εκατομμύρια άνθρωποι

είναι έτοιμοι να διακινδυνεύσουν έναν οδυνηρό θάνατο, καθώς οι πνεύμονές τους κατακλύζονται από τα

καρκινικά κύτταρα.

3

Η αφίσα υποτίθεται φυσικά ότι έχει σκοπό να κάνει τους καπνιστές να ντραπούν, επειδή τους

παρουσιάζει να είναι ανώριμοι σαν μωρά. Αλλά μπορεί να ερμηνευθεί και αντιστρόφως. Αν ο άνδρας με την

πιπίλα βρίσκει σ’ αυτήν κάποια παρηγοριά, τότε το λάθος είναι ότι αυτό το τμήμα της εικόνας φαίνεται τόσο

παιδαριώδες. Τώρα κοιτάξτε το άλλο κεφάλι -εδώ βρίσκεται η λύση του προβλήματος. Το τσιγάρο προσφέρει

παρηγοριά όπως και η πιπίλα, και αυτομάτως το παιδαριώδες στοιχείο εξαφανίζεται.

4

Από αυτή την άποψη, θα μπορούσε να είναι μια διαφήμιση του καπνίσματος για εκείνους που δεν έχουν

ακόμη ανακαλύψει την παρηγορητική ιδιότητά του. Κάπνισε ένα τσιγάρο και θα ηρεμήσεις, χωρίς να

αισθάνεσαι ανώριμος!

5

17


Ακόμη όμως και αν δεν αντιστρέψουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο το καλοπροαίρετο μήνυμα, μας παρέχει

ωστόσο ένα πολύτιμο στοιχείο για το παγκόσμιας κλίμακας πρόβλημα του καπνίσματος που

αντιμετωπίζουμε σήμερα. Είναι ένα πρόβλημα που μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να χειριζόμαστε σοβαρά.

6

Σε πολλές χώρες έχουν ξεκινήσει ευρείας κλίμακας εκστρατείες, για να θορυβήσουν τους καπνιστές

ενώπιον του κινδύνου που συνεπάγεται η επιβάρυνση των πνευμόνων τους με καρκινογόνο καπνό. Οι

διαφημίσεις τσιγάρων έχουν απαγορευθεί στην τηλεόραση κι έχουν γίνει άπειρες συζητήσεις με στόχο να

αποτρέψουν τα παιδιά από την κακή συνήθεια. Έχουν προβληθεί ταινίες που δείχνουν παθητικούς καπνιστές

σε νοσοκομεία σε προχωρημένο στάδιο καρκίνου των πνευμόνων. Μερικοί καπνιστές έχουν αντιδράσει

έξυπνα και έχουν σταματήσει το κάπνισμα. Άλλοι, αγχώθηκαν τόσο πολύ, ώστε άναψαν κι άλλο τσιγάρο, για

να ηρεμήσουν. Μ’ άλλα λόγια, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται, αλλά δεν λύνεται.

7

Όταν απλώς συμβουλεύουμε τους ανθρώπους να μη κάνουν κάτι επειδή είναι βλαβερό, τους λέμε κάτι

σωστό αλλά όχι και με μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Είναι σαν να χρησιμοποιούμε τον πόλεμο για να

λύσουμε το πρόβλημα του υπερπληθυσμού. Ο πόλεμος σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπους, αλλά μόλις

τελειώνει έχουμε μία έκρηξη του ρυθμού των γεννήσεων και ο πληθυσμός αυξάνεται πάλι. Ομοίως,, κάθε

φορά που επισημαίνονται οι κίνδυνοι του καπνίσματος, χιλιάδες καπνιστές σταματούν το κάπνισμα, αλλά

όταν η επισήμανση σταματά, τα κέρδη των καπνοπαραγωγών εκτοξεύονται ξανά.

8

Το μεγάλο λάθος των αντικαπνιστικών εκστρατειών είναι ότι σπανίως θέτουν το βασικό ερώτημα: τι

είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να καπνίζουν; Προφανώς θεωρούν το κάπνισμα είδος εξάρτησης από

τοξικές ουσίες και συγκεκριμένα από τη νικοτίνη. Φυσικά, ισχύει και αυτή η αιτία, αλλά δεν είναι η

μοναδική. Πολλοί άνθρωποι δεν εισπνέουν τον καπνό του τσιγάρου τους. Επομένως, αυτό που προκαλεί την

εξάρτησή τους από το κάπνισμα πρέπει να αναζητηθεί αλλού.

9

Η απάντηση βρίσκεται στην ψυχολογική ανάγκη να απασχολούμε με κάτι το στόμα μας, η οποία

καλύπτεται όταν κρατάμε ένα αντικείμενο ανάμεσα στα χείλη και αυτή η απάντηση παρέχει εξήγηση και για

όσους εισπνέουν τον καπνό. Μέχρι να διερευνηθεί αυτή η πλευρά του καπνίσματος, δεν θα ελπίζουμε στην

εξάλειψή του από την αγχωτική και κακομαθημένη κοινωνία μας.

α) Η συνηθισμένη αλλά ανεπαρκής αντίληψη για τις αιτίες του καπνίσματος.

β) Το περιεχόμενο της αντικαπνιστικής αφίσας

γ) Το συνηθισμένο περιεχόμενο και αποτέλεσμα των αντικαπνιστικών εκστρατειών

δ) Πώς δικαιολογείται το περιεχόμενο της αφίσας

ε) Μια απρόβλεπτη ερμηνεία

18


στ) Πόσο διαρκεί το αποτέλεσμα των αντικαπνιστικών εκστρατειών

ζ) Η πραγματική χρησιμότητα της αφίσας

η) Το απρόβλεπτο αποτέλεσμα της αφίσας

θ) Το βαθύτερο κίνητρο των καπνιστών

ι) Η καλλιτεχνική αξία της αφίσας

ια) Επικίνδυνη συνήθεια

3. Λεξιλόγιο

Ερώτηση αντικειμενικού τύπου

Ένας μαθητής κατέγραψε τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στην πρώτη συνάντηση της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου του, για να γράψει τα πρακτικά. Βοηθήστε τον να επιλέξει το σωστό ρήμα στον σωστό χρόνο, ώστε το κείμενό του να δίνει αντιπροσωπευτική εικόνα της σύσκεψης.

Την περασμένη Πέμπτη, 6.10. 1998 και ώρα 6.00 μ.μ., στην αίθουσα τελετών του σχολείου πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνάντηση της περιβαλλοντικής ομάδας του Β2 με θέματα : α) επιλογή του προγράμματος και β) προγραμματισμός και κατεύθυνση της έρευνας.

Ο κ. διευθυντής .............................. (απευθύνομαι, προλογίζω, ανακοινώνω / μετοχή) τη σύσκεψη συνεχάρη την ομάδα για την πρωτοβουλία της και τη(ν) ............................ (τονίζω, επισημαίνω, διαβεβαιώνω) για την οικονομική και ηθική συμπαράσταση του σχολείου στις εργασίες της. Στη συνέχεια, ο επικεφαλής της ομάδας, καθηγητής κ. Κ., ..............................

(αντιπροτείνω, εισηγούμαι, δηλώνω) ως θέμα της εργασίας τη μελέτη του υγροβιότοπου της περιοχής μας και .......................................... (επισημαίνω, υπογραμμίζω, προτείνω) να ερευνηθεί η εγχώρια χλωρίδα και πανίδα και η σχέση της με τη ζωή των κατοίκων. Έπειτα ......................

(παίρνω το λόγο, αντικρούω, συμφωνώ) τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Ο Α., αφού ............................... (αναφέρομαι, προσθέτω, ανακοινώνω) (σ)τους κινδύνους που απειλούν

σήμερα τον υγροβιότοπο, ....................... (δηλώνω, υποστηρίζω, υπαινίσσομαι) να καταγραφούν στην εργασία, ώστε να ευαισθητοποιηθούν όλοι απέναντί τους.

Ο Β. ............................... (συμφωνώ, διατυπώνω τη γνώμη, επισημαίνω) μία ομάδα να φωτογραφίσει όλα τα είδη της εγχώριας πανίδας και χλωρίδας. Ο Γ. .............................. (αντιπροτείνω, συμπληρώνω, παρεμβαίνω) να συμπεριληφθούν στην εργασία και εικόνες πουλιών και ζώων από αγγεία της αρχαίας ελληνικής τέχνης και της λαϊκής παράδοσης.

Τότε ο Α. .................................. (θίγω το θέμα, παρεμβαίνω, αντιπροτείνω) και ................................ (καταλήγω, αναλύω, τονίζω) ότι αν η εργασία στραφεί προς αυτήν την κατεύθυνση, κινδυνεύει να μεταβληθεί σε ιστορική ανάλυση.

Ο Γ. όμως ........................................ (δευτερολογώ, αναφέρομαι, διαβεβαιώνω / μετοχή) ........................... (αντικρούω τα επιχειρήματα, συζητώ διεξοδικά, αναιρώ όσα είπα) του Α. και ....................... (υποστηρίζω, αντιπροτείνω, εισηγούμαι) ότι τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την ολοκληρωμένη μελέτη του θέματος. Ο Α. .......................... (ανασκευάζω τα επιχειρήματα, αναιρώ όσα είπα, συμφωνώ) και το θέμα ........................ (ανοίγω, κλείνω, θίγω).

Η συζήτηση ...................................... (τερματίζομαι, εξαντλούμαι, υπαινίσσομαι) στις 8 μ.μ., αφού ......................... (συζητούμαι διεξοδικά, ανακοινώνομαι, αναφέρομαι) οι προτάσεις που διατυπώθηκαν και αποφασίστηκαν τα εξής:

α) Ως θέμα εργασίας επιλέγεται η μελέτη του υγροβιότοπου της περιοχής.

19


β) Η περιβαλλοντική ομάδα θα χωριστεί σε τέσσερις υποομάδες, καθεμιά από τις οποίες θα αναλάβει έναν ιδιαίτερο τομέα έρευνας.

γ) Η έρευνα θα στρέφεται προς δύο κατευθύνσεις: προς το παρελθόν (ιστορική σύνδεση και προς το παρόν (σημερινές συνθήκες).

4. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Συγκρίνω δύο περιλήψεις (μια εκτενή και μια συνοπτική) του ίδιου κειμένου

Ερώτηση ελεύθερης ανάπτυξης

Να διαβάσετε το ακόλουθο κείμενο και το διάγραμμα που δίνεται μετά από αυτό. Να συνθέσετε δύο περιλήψεις βάσει του διαγράμματος: μία συνοπτική, που θα περιέχει τα στοιχεία του εσωτερικού κύκλου του διαγράμματος και μία εκτενή, που θα περιέχει όλα τα στοιχεία του διαγράμματος. Έπειτα, να συγκρίνετε τις δύο περιλήψεις. Σε ποιες συνθήκες επικοινωνίας (χώρος, χρόνος, δίαυλος, βαθμός ενημέρωσης του αναγνώστη για το θέμα κλπ) θα χρησιμοποιούσατε καθεμιά από αυτές τις περιλήψεις;

Αυτόματοι μεταφραστές

Στην εποχή της τηλεόρασης η κινούμενη εικόνα και ο ήχος έχουν την πρώτη θέση στις επικοινωνιακές προτιμήσεις του κοινού. Πολλοί είχαν προβλέψει τον θάνατο του γραπτού λόγου και εν μέρει επιβεβαιώθηκαν, μια και πολλές από τις πληροφορίες που παίρναμε μέσω του γραπτού λόγου πέρασαν πια στον ήχο και στην εικόνα. Έχει όμως ο καιρός κάτι γυρίσματα! Κανένας δεν είχε μπορέσει να προβλέψει την άνθιση του Ίντερνετ, το οποίο βεβαίως στηρίζεται στον γραπτό λόγο και μάλιστα έξυπνα δομημένο και προσβάσιμο με πολλαπλούς τρόπους.

Το καλό με τον γραπτό λόγο είναι βέβαια ότι προσφέρεται για κάθε είδους επεξεργασία. Για παράδειγμα, μπορούμε να τυπώσουμε ένα κείμενο και να το διαβάσουμε όποτε θέλουμε, μπορούμε όμως να πάρουμε ένα κομμάτι του και να το ενσωματώσουμε σε ένα δικό μας κείμενο. Ακόμη, μπορούμε να το μεταφράσουμε με έναν αυτόματο μεταφραστή. Μην πάει το μυαλό σας σε κάποια ειδική συσκευή. Οι μοντέρνοι αυτόματοι μεταφραστές δεν είναι παρά μεγάλα προγράμματα που «τρέχουν» σε υπολογιστές. Τους τροφοδοτούμε με ένα κείμενο σε μια γλώσσα και μάς παράγουν το ίδιο κείμενο σε μια άλλη με ικανή πιστότητα. Χωρίς να ισχυριζόμαστε ότι οι αυτόματοι μεταφραστές σήμερα είναι επαρκείς, εντούτοις βρίσκονται σε τέτοιο σημείο, ώστε μπορούμε να ελπίζουμε ότι σε μια πενταετία θα είναι επαρκέστατοι για το μεγαλύτερο ποσοστό των συνηθισμένων κειμένων. Βεβαίως, λογοτεχνικά κείμενα, κείμενα με φαντασία και πολλές μεταφορές και παρομοιώσεις θα παραμένουν δυσπρόσιτα σε κάθε μηχανική ευφυία, αλλά αυτό δεν είναι προς θάνατο. Τα συνήθη δημοσιογραφικά και εγκυκλοπαιδικά κείμενα ήδη μεταφράζονται με επάρκεια και κάθε μέρα που περνάει οι μεταφραστές γίνονται και καλύτεροι. Σήμερα είναι λίγες οι γλώσσες που υποστηρίζονται και φυσικά είναι αυτές που ομιλούνται από μεγάλο αριθμό ανθρώπων και ανήκουν σε χώρες με μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Έτσι, η αγγλική, η γαλλική, η γερμανική, η ιταλική και η ισπανική γνωρίζουν μεγαλύτερη πρόοδο από τα κινέζικα ή τα ελληνικά. Σταδιακά όμως και καθώς αναπτύσσεται ο κορμός της τεχνολογίας, η προσθήκη νέων γλωσσών θα γίνει πιο εύκολη υπόθεση. Άλλωστε το έργο το είδαμε και με τους ορθογραφικούς διορθωτές, που για χρόνια δεν υπήρχαν στα ελληνικά, ενώ υπήρχαν στις «μεγάλες» γλώσσες- σήμερα η αυτόματη ορθογραφική διόρθωση είναι στάνταρτ χαρακτηριστικό των επεξεργαστών κειμένου.

Και γιατί να μη γίνεται μετάφραση και στον προφορικό λόγο; Πολύ απλά, η απαιτούμενη τεχνολογία είναι αρκετά πιο δύσκολη. Η αναγνώριση φωνής έχει ακόμη αρκετά χρόνια μπροστά της, ιδιαίτερα σε άλλες γλώσσες πλην της αγγλικής. Επιπλέον, μια αυτόματη μετάφραση πρέπει να βασιστεί στα προγράμματα του

20


γραπτού λόγου. Ο χρόνος λοιπόν που θα χρειαστεί μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος, χωρίς να υπάρχουν αυτή τη στιγμή σαφείς προοπτικές.

Τους αυτόματους μεταφραστές μπορεί να τους βρει κανείς σε πολλές μεριές στο Διαδίκτυο, όπου υπάρχουν δωρεάν προγράμματα μετάφρασης για τις «μεγάλες» γλώσσες. Αν και ατελείς, οι μεταφραστές αυτοί μας δείχνουν το τοπίο του αύριο, ενώ βεβαίως είναι και ένα πανέμορφο παιχνίδι για όσους γνωρίζουν δύο γλώσσες, π.χ. αγγλικά και γαλλικά ή αγγλικά και γερμανικά. Πέρα από αυτό όμως μας βοηθούν να συνειδητοποιούμε ότι ο φραγμός της γλώσσας δεν θα υπάρχει στις επόμενες γενιές και η επικοινωνία των ανθρώπων θα μπορεί να γίνεται εύκολα με τη χρήση της μητρικής γλώσσας όλων. Σε ένα πιο προχωρημένο επίπεδο, μια τέτοια εξέλιξη σημαίνει και ενδυνάμωση της πολιτισμικής ταυτότητας των μικρότερων λαών, χωρίς αποξένωση από την παγκόσμια κοινωνία του εγγύς μέλλοντος.Άρθρο του Θ. Σπίνουλα από τον εβδομαδιαίο τύπο, ελαφρά διασκευασμένο.

21


22

Documents

ΕΙΣΑΓΩΓΗ & ΑΣΚΗΣΕΙΣ