28
ΑΕΝΑΟΝ 10 Σεπτεμβρίου 2015 ΑΡΗΣ ΣΤΟΥΓΙΑΝΝΙΔΗΣ στη μπάντα 2015 ΑΕΝΑΟΝ 10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015

στη μπάντα

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Να βάλουμε κάτι στη μπάντα για την κακιά την ώρα. Και μόλις ήρθε η κακιά η ώρα σηκώσαμε ο,τι είχαμε και δεν είχαμε στην τράπεζα και το βάλαμε στην μπάντα. Τι είναι η μπάντα, πού βάζουμε τα λεφτά, από πού προέρχεται κάθε σχετική λέξη, σε ποιες εκφράσεις συμμετέχει;Μήπως όμως επέστη και η στιγμή να κάνουμε στην μπάντα κάποιες προκαταλήψεις μας αλλά και κάποια πρόσωπα που μας ταλάνισαν; Εδώ προσπαθώ να διευκρινίσω όλα αυτά.

Citation preview

Page 1: στη μπάντα

ΑΕΝΑΟΝ 10 Σεπτεμβρίου 2015

ΑΡΗΣ ΣΤΟΥΓΙΑΝΝΙΔΗΣ

στη μπάντα

2015

ΑΕΝΑΟΝ

10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2015

Page 2: στη μπάντα

στη μπάντα

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Να βάλουμε κάτι στη μπάντα για την κακιά την ώρα. Και μόλις ήρθε η κα-κιά η ώρα σηκώσαμε ο,τι είχαμε και δεν είχαμε στην τράπεζα και το βάλαμε στην μπάντα. Τι είναι η μπάντα, πού βάζουμε τα λεφτά, από πού προέρχε-ται κάθε σχετική λέξη, σε ποιες εκφράσεις συμμετέχει;

Μήπως όμως επέστη και η στιγμή να κάνουμε στην μπάντα κάποιες προ-καταλήψεις μας αλλά και κάποια πρόσωπα που μας ταλάνισαν; Εδώ προσπαθώ να διευκρινίσω όλα αυτά.

Page 3: στη μπάντα

στη μπάντα

2

Μέρος πρώτο: η μπάντα

ΣΗΜΑΣΙΑ Η σημερινή λέξη «μπάντα» (Αγγλ. band, Γαλικά bande, Ιταλικά banda) ουσ θηλ. μπάντα

[banda] έχει 3 σημασίες:

1. Tο πλάι, η πλευρά (Γαλ. côté): η δεξιά μπάντα (le côté droit ).

Το προσωπικό των μη-μαχίμων του κάθε πλοίου του πλωίμου (Βυζαντινού Στόλου)

χωρίζονταν σε δύο ισοπληθείς τοιχαρχίες: Το βἀνδον του δεξίου και το βάν-δον του ζερβίου

2. Oρχήστρα πνευστών και κρουστών (fanfare): η «Η μπάντα του Δήμου» Γαλ. la

fanfare municipale (και αυτή είναι όμιλος ανθρώπων)

3. Μια ζώνη ή ταινία, συνήθως ο επίδεσμος. μπάντα > ρ. μπαντάρω, επιδένω συν.

τραύματα.

Προκάτοχος της μπάντας είναι το βυζαντινό βάνδον = Στρατιωτική σημαία και συ-

νεκδοχικώς στρατιωτική μονάδα

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΑ Το βάνδον ήταν η βασική στρατιωτική και περιφερειακή διοικητική μονά-δα της μέσης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το όνομά του προέρχεται από τη

λατινική bandum, "σημαιοφόρος, banner", η οποία με τη σειρά της είχε

καταγωγή Γερμανική. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε ήδη στον 6ο αιώνα, ως όρος

για ένα λάβαρο ή σημαία μάχης ή επισείοντα, και σύντομα άρχισε

να αντιπροσωπεύει και τη μονάδα που φέρει αυτό το ίδιο λάβαρο.

Page 4: στη μπάντα

στη μπάντα

3

Η χρήση των υφασμάτινων σημαιών πρέπει να καθιερώθηκε από τους Βυ-ζαντινούς. Μέχρι τοτε η αρχαίοι Έλληνες και οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν σύμβολα πάνω σε ασπίδες. Ο Ξενοφών αναφέρει στο κεφ.10 στ.12 «δ᾽ ἔστησαν οἱ Ἕλληνες: ὑπὲρ γὰρ τῆς κώμης γήλοφος ἦν, ἐφ᾽ οὗ ἀνεστράφησαν οἱ ἀμφὶ βασιλέα, πεζοὶ μὲν οὐκέτι, τῶν δὲ ἱππέων ὁ λόφος ἐνεπλήσθη, ὥστε τὸ ποιούμενον μὴ γιγνώσκειν. καὶ τὸ βασίλειον σημεῖον ὁρᾶν ἔφασαν αἰετόν τινα χρυσοῦν ἐπὶ πέλτης ἀνατεταμένον» αλλά και στην «Κύρου Παιδεία» Κεφ. 8 5.13 λέει « εἶχον δὲ καὶ σημεῖα πάντες οἱ ἄρχοντες ἐπὶ ταῖς σκηναῖς: οἱ δ᾽ ὑπηρέται ὥσπερ καὶ ἐν ταῖς πόλεσιν οἱ σώ-φρονες ἴσασι μὲν καὶ τῶν πλείστων τὰς οἰκήσεις, μάλιστα δὲ τῶν ἐπικαιρίων, οὕτω καὶ τῶν ἐν τοῖς στρατοπέδοις τάς τε χώρας τὰς τῶν ἡγεμόνων ἠπίσταντο οἱ Κύρου ὑπηρέται καὶ τὰ σημεῖα ἐγίγνωσκον ἃ ἑκάστοις ἦν: ὥστε ὅτου δέοιτο Κῦρος, οὐκ ἐζήτουν, ἀλλὰ τὴν συντομωτάτην ἐφ᾽ ἕκαστον ἔθεον». Η χρήση του ήταν ως συμβόλου συσπείρωσης αλλά και κατάδειξης του τόπου συσπείρωσης. Ο Θουκυδίδης αναφέρει στο Κεφ. 1 στ. 49 του «Περί του Πελοποννησιακού Πολέμου» : «ξυμμείξαντες δέ, ἐπειδὴ τὰ σημεῖα ἑκατέροις ἤρθη, ἐναυμάχουν, πολλοὺς μὲν ὁπλίτας ἔχοντες ἀμφότεροι ἐπὶ τῶν καταστρωμά-των, πολλοὺς δὲ τοξότας τε καὶ ἀκοντιστάς, τῷ παλαιῷ τρόπῳ ἀπειρότερον ἔτι παρεσκευασμένοι» . Εδώ το σημείο ήταν ως σημάδι έναρξης ενεργείας. Πουθενά όμως δεν δίδονται στοιχεία για την κατασκευή αυτών των σημεί-ων. Δεν βρήκα την λέξη «σημαία» σε κανένα λεξικό αρχαίων Ελληνικών, ούτε σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων.

Μετά «βάνδον» ονομάσθηκε και η περιοχή, η «Ζώνη Ευθύνης»1, του

βάνδου.

Στο Βυζαντινό στρατό του 9ου-11ου αιώνα, το βάνδον αποτέλεσε τη βα-

σική ομάδα στρατού (δηλαδή το σύνολο των στρατιωτών που συγκεντρώ-νονται 2 κάτω από την σημαία), με πέντε έως επτά βάνδα να σχηματίζουν

μια τούρμα (κν. τσούρμο) , τη μεγαλύτερη υποδιαίρεση του βυζαντινού

θέματος. Κάθε βάνδον διοικείται από κόμητες. Το βάνδον του πεζικού

είχε δύναμη 200-400 ανδρών και του ιππικού 50-100 ανδρών. Σε αντίθεση

με άλλες μέσο-βυζαντινές διοικητικές και στρατιωτικές ορολογίες, το βάν-δον επέζησε επίσης και στην υστεροβυζαντινή περίοδο, και παρέμεινε η

βασική εδαφική ενότητα της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας μέχρι την πτώση της. Στις υπόλοιπες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τα θέματα κατα-κερματίζονται και ουσιαστικά παύουν να υφίστανται από την εποχή της Δυ-ναστείας των Αγγέλων.

βάνδον bandum, vexillum, signum militare. Hadrianus PP Epist. ad Carolum M. R: qui Neapolitani ipsos Graecos cum ban- dis et signis suscipientes. Anastas. Bibl. in ecclesiastica hist.: hunc Hisam in honorem /ilii sui atque imperatorum terrorem cum impe- ratorio ac decenti honore militiisque ac blandis (bandis) ac sce- ptris in Hierusalem mittit. Procopius de bello Vandal. 2 p. 128: τους τε ύπασπιοτάς καιl το σημεϊον, ὅ δη βάνδον καλοῦσι 'Ρωμαίοι,

Page 5: στη μπάντα

στη μπάντα

4

'Ιωάννη επιτρέψας 'Αρμενιω. Leo Tact. c. 12 § 62: τα δε βάνδα ηγουν τά σημεία. Constant, in Tact: οφείλει Εκαστον τάγμα ίδιον βάνδον ἔχειν. Scholiastes in στηλιτ. a S. Gregor. Naz.: σύνθημά εστι το σημεῖον καί συμβολον του στρατόν ο καλοῦσι βάνδον. ban- dora, cohors militum, scara. Acta vitae Alexandri PP 3: concurre- runt signiferi cum bandis. Badeviens 2 66: signis et bandis praecedentibus ad palatium perduxerunt. Historia Wambac regis Toletani: illum cum bandorum signis accessisse. Benno Cardinalis de vita Hiltebrandi L 1: et cuncti milites barula gestantes. Ana- stasius in Adriano: eum cum bandora susceperunt, hinc βανδοφό- ροι. Procop. d. 1. 2 p. 134: 6 δε Έτερος τό σημεῖον του στρατηγού εν ταϊς παρατάξεσιν ειωθώς φέρειν, ον δη βανδοφόρον καλοῦσι 'Ρωμαίοι, Leo Tact c. 4 § 14: καιl βανδοφόρος μέν εστιν ο τό σημειον του βάνδου βαστάζων. signiferi, vexillarii, iidero dracona- rii dicti. Ordo Romanus: deinde milites draconarii, id est qui signa portant. Theodoret epist 59: κομίζει δί ταυτην Πατρωΐ- νος δρακονάριος. adde epist. 133. significat βάνδον et turmam, sea ram ?el cuneum militum. Glossae Nomicae: κουστοδία στρατιω· τιχόν στίφος, ο βάνδον οι Ρωμαἰοι καλοῦσι. auctor vitae Caroli Μ. in Annalibus Francicis: dominus vero Carolus una cum Francis castra metatus est ad easdem, misitque scarum suam, et p. 19: perveniensque in locum Jngilherim misit quattuor scaras. deni- que βάνδον victoriam significat, si Stephanum de Urbibus sequa- mur in ’Αλαβάνδα. παρά Ρωμαίοις, inquit, βάνδον την νίκην φασίν.9591

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Από την γοτθική λέξη ( bandwa) ή Γερμανική (banda) που υιοθετήθηκε

από τους Ελληνόφωνους ως «Βάνδον» και τους Ρωμαίους ως

«bandum».

Παράδειγμα: «Είς δε των υπερεχόντων από του βάνδου του Ατίν» (Δούκ.

974). [<ουσ. βάνδα το (<γοτθ. bandwa - γερμ. *banda· 5. αι., DGE, L-S

Suppl.)· πβ. μεσν. λατ. bandum (7. αι., Niermeyer). Η λέξη απαντά τον έκτο

αιώνα. ΛΕΞΙΚΟ ΚΡΙΑΡΑ

Γιά το λόγο αυτό δεν θεωρώ απίθανο η ίδια γερμανική ρίζα να δημιούργησε

τη λέξη «Βάνδαλος» και πολύ αργότερα την λέξη «βανδαλισμός» = ε-

νεργώ ως Βάνδαλος, κάνω άσκοπες καταστροφές.

H λέξη βάνδον σήμαινε αρχικά τις σημαίες, τα λάβαρα των στρατιωτικών μονάδων (Οι αρχαίοι επισείοντες, με στενόμακρες διαστάσεις)

Page 6: στη μπάντα

στη μπάντα

5

ΣΥΝΩΝΥΜΑ

Λάβαρο

Τα βυζαντινά λαβράτα . Οικόσημα, δια-κριτικά, λάβαρα.

Τῷ αυτῷ ἔτει ἐβασίλευσεν Ἀνθήμιος,

και ἀπῆλθεν εἰς 'Ρώμην καί εισηλθεν

τά λαβράτα αὐτοῦ ἐν Κωνσταντινου-

πόλει ὑπο Διαφεριντίου ἐπάρχου πόλε-

ως.

Φλἀμπουρο Εγώ μ΄ ο γέρος Όλυμπος, στο κόσμο ξακουσμένος Έχω σαράντα δυό κορφές κ΄ εξήντα δυό βρυσούλες Κάθε κορφή και φλάμπουρο, κάθε κλαδί και κλέφτης

Μπαϊράκι Πού ‘ταν στους κάμπους φλάμπουρο και στις κορφές μπαϊράκι. . Από το τουρκικο bayrak=σημαία

Μπαντιέρα ή παντιέρα: Μαύρο καράβι αρμένιζε στα μέρη της Κασσάντρας είχε πανιά κατάμαυρα και τ΄ ουρανού παντιέρα.

Το ίδιο ίσχυε κατά την τουρκοκρατία δηλ. το ουσιαστικό μπαϊράκι Τουρ.

Bayrak = σημαία) σήμαινε και στρατιωτική μονάδα. Τούρκικο αντίστοιχο

ήταν και το «σαντζάκι».Το σαντζάκιο ή σαντζάκι ήταν διοικητική υπο-διαίρεση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η λέξη είναι εξελληνισμένη μορ-

φή της τουρκικής λέξεως sancak = στρατιωτικός επισείων και σημαία πε-ριφέρειας, λάβαρο, στην αρχική της κυριολεκτική σημασία. (ανάλογο με το

μπαϊράκι). Στα αραβικά τα σαντζάκια αποκαλούνταν και liwa. Επιζεί η έκ-

φραση "Σήκωσε δικό του μπαϊράκι" (κάνει του κεφαλιού του). Ο σημαι-

οφόρος λέγεται «μπαϊρακτάρης» λέξη που επέζησε ως επώνυμο του δι-

Page 7: στη μπάντα

στη μπάντα

6

ασήμου Αρχηγού της Αστυνομίας Δημητρίου Μπαϊρακτάρη. Ακόμη διαση-

μοτέρος είναι ο κεμπαπτζής «Μπαϊρακτάρης»1, κέντρο λήψεων πολιτι-κών αποφάσεων της ΝΔ.

ΟΜΟΡΙΖΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

bandit (Γαλλικά) είναι γενικώς ένας οπλισμένος κακοποιός, συνήθως λη-

στής. Η ετυμολογία συνδέεται με τη λέξη bande = ληστρικό σώμα, ανάλογο του στρατιωτικού, συμμορία.

Banner (Αγγλικά) Πολύ γνωστό ως συστατικό των ιστοσελίδων του διαδι-

κτύου.

Pinyin (Βάνδον, επισείων, λάβαρο στα Κινέζικα) είναι διοικητική διαίρεση

της Εσωτερικής Μογγολίας, αυτόνομης περιοχής της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Pinyin για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της δυναστείας Qing, η οποία διοργάνωσε τους Μογγόλους σε Pinyin, σε Οκτώ Pinyin. Κάθε Pinyin υποδιαιρείτο σε sumu . Στην Έσωτερική Μογγολία, πολ-λά Pinyin αποτελούν μια λεγεώνα. Σήμερα, Pinyin είναι μια διοικητική διαί-ρεση (κάτι σαν νομός ή επαρχία) στην κινεζική διοικητική ιεραρχία. Υπάρ-χουν 49 Pinyin στο σύνολο. Δηλαδή ακόμα και στην απόμακρη Κίνα ισχύει το: Λάβαρο = Στρ. Μονάδα =Περιοχή.

bande (Γαλλικά) Στενόμακρη ταινία υφάσματος ή δέρματος ή χαρτιού (κο-

ντολογίς ζώνη). Εξηγεί «το βάζω στήν μπάντα» δηλαδή στη ζώνη , το

κρύβω για ώρα ανάγκης. Όμως και η πρώτη έννοια ταιριάζει. Βλ. εκφράσεις παρακάτω

Ιταλικά =bandiera σημαία.

sbandieramento Sbandieratore Ιστορικά η ρίζα του sbandieramento, της τεχνης χειρισμου της σημαιας, αποτελουσε στρατιωτικη ασκηση των σημαιοφόρων των στρατευμάτων τοσο για να εξοικειωση με το οπλο (η σημαια ειχε μυτερή λόγχη στην άκρη του κονταριού της) όσο και για φυσική βελτίωση. Αν δεχθούμε ότι το Βάνδον ήταν στρατιωτικό απόσπασμα, εύκολα μπορού-με να ετυμολογήσουμε το «κοντραμπάντο» (αντιτίθεμαι στο βάνδον, κάνω λαθρεμπόριο, είμαι κοντραμπατζής). Πρβλ. Γιάννη Μαγκλή «Κοντραμπα-τζήδες του Αιγαίου»

1 Εξελληνίστηκε σε «Σημαιοφορίδης». Περιώνυμος ο Κ. Σημαιοφορίδης; Μέλος της περιβόητης

χουντικής «Συμβουλευτικής», δήμαρχος Καστοριάς, βουλευτής από το 1981, της τότε μονοεδρικής περιφέρειας Καστοριάς, προπύργιο της συντηρητικής Δεξιάς. το 1990 ανέλαβε γενικός γραμματέας ΚΟ της ΝΔ.

Page 8: στη μπάντα

στη μπάντα

7

ΦΡΑΣΕΙΣ

Όρτσα λα μπάντα (Ναυτ) αναστροφή: Περνάω την πλώρη μου από τη διεύθυνση του ανέμου.

Πόντζα λα μπάντα (Ναυτ) Τσίμα ή υποστροφή: Περνάω την πρύμη μου από τη διεύθυνση του ανέμου. (Ο Ελύτης γράφει «πόντζα-λαμπάντα» στο «Άξιον Εστί»).

Στο ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΝ ΤΟΥ ΘΩΡΑΚΙΤΟΥ - ΠΛΩΤΑΡΧΟΥ Η.Φ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ - ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ - ΕΘΝΙΚΟΝ ΤΥΠΟΟΓΡΑΦΕΙΟΝ - 1892 Σ. 510 επεξηγείται το «Ανα-στρέφω κατά πρύμναν» ως «γυρίζω ποντζαλαμπάντα ή ποδιστά», ενώ το «Υποστρέφω κατά πρύμναν» ως «γυρίζω ποδιστά»

Βάζω στη μπάντα Αποταμιεύω, βάζω στην άκρηΣΗΜ 1 Θεωρώ ότι η έκφραση «βάζω στην άκρη» είναι μια λόγια μεταγλώττιση του

«βάζω στη μπάντα» (κρύβω στην ζώνη). Οι καλαμαράδες μεταφραστές ερμήνευσαν την σημασία 1 μπάντα = άκρη, αντί της ορθής μπάντα = ζώνη. Η άκρη είναι κάτι αόριστο αν δεν προσδιορίζεται (η αν δεν συνάγεται σα-φώς). Ποιανού πράγματος την άκρη εννοούμε;

Όμως βλ. γλωσσόκομον ή βαλλάντιον.

Τράβα στη μπάντα! πήγαινε στην άκρη (εννοείται η άκρη του χώρου, δρόμου, περάσματος),

παραμέρισε ΣΗΜ 3 το τράβα έχει ως αντικείμενο το παραλειπόμενο, ως ευκόλως εννοούμενο, «άλογο». Αναλογες Φράσεις: στρίβε, δίνε του, κοψε λασπη, φύγε από τη

μέση. εκποδών εκ μεσου εξαλειφεσθαι (9052.51 [53])

ΣΣ: το εκ μέσου έγινε από τους Βυζαντινούς «από τη Μέση». Η Μέση ήταν ο κε-ντρικότερος δρόμος της Πόλης και τον νόημα ήταν βγες από την αγορά, μην κάνεις δημοσιές εμφανίσεις. ΟΙ Νεοέλληνες το έκαναν βγες από τη μέση, χωρίς νόημα γιατί το αντικείμενο είναι πλέον δυσνόητο, από ποιά μέση να βγω.

Μπάζει από όλες τις μπάντες (Ναυτ.) εισρέουν [νερά] από όλες τις πλευρές [του πλοίου], Μεταφορικώς: είναι άκρως αμφισβητήσιμο, έχει πολλά τρωτά σημεία. Συ-νήθης μομφή κατά σχεδίων, κειμένων, επιχειρημάτων.

Page 9: στη μπάντα

στη μπάντα

8

ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ

Μπαντάρω επιδένω (κυρίως για τραύματα) και μπανταρισμένος = τυλιγμένος με επιδέ-σμους ΣΗΜ.3

Γαλλικά bandage

ΕΠΩΝΥΜΑ

Βανδής Τίτος Βανδής (Ηθοποιός του Εθν. Θεάτρου και βουλευτής του ΚΚΕ, 1917-2003)

Όχι όμως η Δέσποινα Βανδή (Δέσποινα Μαλέα γεν. 1969 στο Τύμπινγκεν της Γερμανίας) που στην αρχή της καριέρας της άλλαξε το επίθετό της σε «Βανδή» για να κρύψει από τους γονείς της ότι τραγουδούσε.

Βανδῶρος Νίκος, ηθοποιός (1924)

Σπαντιδάκης

Ο περιώνυμος αντιπρόεδρος και ΥΕΘΑ της Χούντας. Τον Αύγουστο του 1975 καταδικάστηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών σε ισόβια κάθειρξη για εσχάτη προδοσία και στάση, λόγω συμμετοχής του στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, με όλες τις σχετικές συνέπειες από την καταδίκη αυτή. Πέθανε το 1996, σε ηλικία 87 ετών.

Οπως μαρτυρείται [293,156] σπαντίδοι (απο το ισπανικο bandido πρφ

μπαντἰδο βλ. και το Ιτ. Bandito) ήταν οι κουρσάροι, οι ληστές. Στη Νάξο

τερατές (αντί «πειρατές», παρετυμολογία από το «τέρατα»).

Σημαίνει κυριολεκτικά ο επικηρυγμένος από το ουσιαστικό bando : προ-κηρυξη, δημόσια ανακοίνωση συγγενές προς το μπάντα = ταινία, ειλητάριο, περγαμηνή.

Και Σπαντιδέας.

Βάνδαλοι

Οι Γότθοι, Βάνδαλοι, δεν έκαναν ποτέ καμία μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα, και επομένως η γλώσσα τους δεν είχε καμία επίδραση στην ελλη-νική. Λέξεις με Τευτονική προέλευση που συμβαίνουν να εμφανίζονται αρ-γότερα και σε βυζαντινούς συγγραφείς, πιθανόν να πάρθηκαν άμεσα από τη λατινική. Όσοι όροι βρέθηκαν στη σύγχρονη ελληνική πιθανότατα

προήλθαν από τη γερμανική. Δείτε βανδον, βερεδος, ροεδων, γουλα,

γουνα, δροῦγος, ισκα, κουρκουμον, μουντός, μούντζα, νάκκα, πουγγίν, ροῦχον σκούφια, τζαγγία και αλλα.

Page 10: στη μπάντα

στη μπάντα

9

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Βάνδον

9245.34 [121]

Καμάρδα

9347

Πρβλ. Και τις φράσεις :βαλε κατι στη μπάντα, εχω κατι λεφτά στη μπάντα. Και το τραγουδάκι « Πήραμε την κάτω βόλτα» για την όμορφη Παναγιώτα . . ΣΣ η λέξη camarade = σύσκηνος, σύντροφος υιοθετήθηκε από όλα τα σοσι-αλιστικά, σοσιαλίζοντα και κομμουνιστικά κράτη εις αντικατάσταση του «κύριος». Οι Έλληνες κομμουνιστές και σοσιαλιστές και «σοσιαλιζοντες» χρησιμοποιούν την λέξη «σύντροφος». Το αστείο είναι ότι πολύ συχνά βά-ζουν στην μπάντα (ακρη) τους διαφωνούντες «σύσκηνους», συντροφους.

Page 11: στη μπάντα

στη μπάντα

10

(Προσοχη το «σύμπαντος» δεν σημαινει σύσκηνος αλλά είναι γενική του «σύμπαν» =όλον)

9417.278 [303]

Page 12: στη μπάντα

στη μπάντα

11

drappello Το ιταλικό drappello σημαίνει ομάδα στρατιωτών ίσως συγγενές με το

drappo = σημαία,διακριτικό σημαδι, επισείων απ όπου και το γαλλικό

drapeau (1388 ). Και εδώ η λέξη λειτούργει ως συνεκδοχή από το σύμβολο

εννοείταιη στρατιωτική μονάδα όπως στα βάνδον, μπαντιέρα, μπαϊράκι κλπ.

ΕΙΚΟΝΕΣ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΟΥ ΒΑΝΔΟΥ

Βανδοφόρος ιππἐας

Page 13: στη μπάντα

στη μπάντα

12

Φανταστικός βανδοφόρος

Αιγύπτιος βανδοφόρος 2ου Παγκ.Πολέμου .

Page 14: στη μπάντα

στη μπάντα

13

ΣΥΝΩΝΥΜΑ

Βάνδα (η) μσν. κ. βάνδον (το) (από το Λατινικο bandum) σημαία, σῆμα έκαστης στρα-τιωτικής μονάδος παρά βυζαντίνοις, Συνώνυμο δρακοντεῖον, φλάμμουλον πρβλ. παντιέρα κατ' έπέκτασιν απόσπασμα πεζών, πρβλ. νούμερο, αριθμός, τάξις || φρουρά όχυράς πόλεως μικρότερα διοικητική περιφέρεια έκαστου νομοῦ συνών. τοποτηρησία βάνδα (η) νεώτ. βοταν. γένος φυτών της οΙκογενείας των ορχεοειδῶν. 300

Bandiera Το όνομα προέρχεται από τη μπάντα (επισείων) , που είναι κατά κανόνα ζωγραφισμένη με σύμβολα ή οικόσημα. Εκτός από την εθνική σημαία, όπως καθορίζεται από το νόμο κράτους υπάρχουν και σημαίες παρατάξεων, φέ-ουδων, στρατιωτικών σωμάτων και ιπποτικών ταγμάτων κλπ

Πβλ. ΔΗΜ. ΣΑΠΡΑΝΙΔΗ , «BANDIERA RUSSA»

Page 15: στη μπάντα

στη μπάντα

14

Stendardo

Ύφασμα πάνω σε κοντάρι, σημάδι για κάποια μονάδα στρατού. Προβηγκ. estendart, estandart; Αρχ. Γαλλ. estendard, Γαλλ. étedard Αγγλικο standart.

Ο Diez το συνάγει από το Λατινικο EXTENDERE εκτείνω [το σημείον] διοτι ένα οριζοντιο ξυλο, σαν κουρτινοξυλο, κρατουσε μονιμως εκτεταμένη τη σημαια ώστε να διακρινονται τα συμβολα. Το ιδιο επεδιωκαν με το οριζοντιο ξυλο και τα λαβαρα. Σε καποιες περιοχες το σηκωναν στο μεσο της καροτσας.( βλ. carroccio).

carroccio CARROCIUM, από το κλασικό Λατινικό CARRUS άρμα (όχημα), απ όπου και το CARRUCA2 καρότσα (v. Carrozza); Αναλογο συμβαίνει με το Barrοccio ( που προέρχεται από το BI-RΟTEUS =διτροχο) που εξηγει το QUADRIROTEUS = τετράτροχο, πιο αληθοφανές. Είδος τετράτροχου κάρου που χρησιμοποιούσαν το μεσαίωνα στις Ιταλικές Δημοκρατίες και επί του οποίου στήνονταν η σημαία της κοινότητας. Το κάρο τραβούσαν δύο ρωμαλέα βόδια και το υπερασπίζονταν πάντα σθέ-νει, σαν ιερό σύμβολο, η αφρόκρεμα του στρατού. Προφανώς η παρουσία της σημαίας πάνω σε αυτό έδινε την ανάλογη συμ-βολική σημασία στο carroccio.

Gagliardetto Γαλλικά gaillardet; Ισπανικά gallardete: Υποκοριστικό του GAGLIARDO [σχεδόν πανίσχυρος, υπέρτατος], που ήταν η κυρία σημαία ενός σκάφους. Αλλά και η τρίγωνη σημαία που οι γαλέρες σήκωναν σε κάθε άλμπουρο για διακοσμητικούς λόγους.

2 Καρούτα

Λέξη της παλιάς επαγγελματικής αργκό για το άχρηστο αυτοκίνητο που είναι δια-λυμένο που ενώ προχωρεί ακόμα θα ήταν καλύτερα να δοθεί στην ανακύκλωση. Το slang.gr το ετυμολογεί εκ του αλβανικού karrute, το ξύλινο τετραγωνικό πατη-

τήρι. Δεν υπάρχει λογική σ΄ αυτή την ερμηνεία! Το λατινικό μσν. Carruca ταιριά-

ζει καλυτέρα σαν ετυμολογική ερμηνεία.

Page 16: στη μπάντα

στη μπάντα

15

ΤΡΑΓΟΥΔΙ Πήραμε την κάτω βόλτα - 1968 Στίχοι:Ε. Μαραβάς Πήραμε την κάτω βόλτα όμορφή μου Παναγιώτα, Γιώτα μου γλυκιά. Όσα υπήρχανε στην μπάντα Σημ1 μας τα πήρανε, μας τα φάγαν τα μπουζούκια και μπατίραμε. _________________________________________________ *) Εδώ μπάντα = ταινία, ζώνη, κεμέρι, σελάχι, όπου κάποιος φυλάει τις οικονομίες του, βάζει κάποια λεφτά στην μπάντα.

ΠΡΕΒΕΖΑ Κ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ

Θάνατος είναι οι κάργες που χτυπιούνται

στους μαύρους τοίχους και τα κεραμίδια,

θάνατος οι γυναίκες, που αγαπιούνται

καθώς να καθαρίζουνε κρεμμύδια.

Θάνατος οι λεροί, ασήμαντοι δρόμοι

με τα λαμπρά, μεγάλα ονόματά τους,

ο ελαιώνας, γύρω η θάλασσα, κι ακόμη

ο ήλιος, θάνατος μες στους θανάτους.

Θάνατος ο αστυνόμος που διπλώνει

για να ζυγίση μια "ελλειπή" μερίδα,

θάνατος τα ζουμπούλια στο μπαλκόνι,

κι ο δάσκαλος με την εφημερίδα.

Βάσις, Φρουρά, Εξηκονταρχία Πρεβέζης.

Την Κυριακή θ' ακούσουμε την μπάντα.3

Επήρα ένα βιβλιάριο Τραπέζης

πρώτη κατάθεσις δραχμαί τριάντα.

Περπατώντας αργά στην προκυμαία,

"Υπάρχω;" λες, κ' ύστερα "δεν υπάρχεις!"

Φτάνει το πλοίο. Υψωμένη σημαία.

Ισως έρχεται ο Κύριος Νομάρχης.

Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους

αυτούς, ένας επέθαινε από αηδία...

3 Η φιλαρμονική του Δήμου, που έπαιζε κομμάτια ελαφράς μουσικής κάθε Κυριακή

σε πλατειές για να κάμουν τζίρο τα πέριξ καφενεία.

Page 17: στη μπάντα

στη μπάντα

16

Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους,

θα διασκεδάζαμε όλοι στην κηδεία.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1

sancak α.

ΣΑΝΤΖΑΚ, λέξις τουρκικη σημαίνουσα έμβλημα, δεδεμενον εις τάς ουράς των ίππων, σύμβολα της έξουσίας εκάστου πασά, οθεν δίδεται το ονομα τοϋτο και εις τάς διαφόρους επαρχίας της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το λεγόνμενον Σαντζακ σεριφ ητο ευγενης, ιερά σημαία, είναι λάβαρον έκ πρα-σίνου μεταξωτού υφάσματος με κροσσούς χρυσους περικεκοσμημένον, ού-δεμίαν φέρον επιγραφην η αλλο έμβλημα, επιδεικνύεται δέ εις τον λαον και εις το στράτευμα μόνον κατ έπισημους τινάς περιστάσεις η έν στιγμαις μεγάλου κινδύνου, συνήθως δε φυλάττεται έν κιβωτίω κεκοσμημένω δια χρυσού και αργύρου. Πολλάκις φέρεται και εις τον πόλεμον εάν το καλέση ή χρεία, προς ένθάρρυνσιν του στρατού, η οσάκις εκστρατεύει αυτός ο βασιλεύς, τοτε δέ φέ-ρεται υπο του μεγάλου βεζύρου, ουδέποτε όμως εκτίθεται έν τη συμπλοκή. Η σημαία αυτη είναι αρχαιότατη, θεωρείται δε υπο του λαοϋ οτι είναι αύτη η ση-μαία του προφήτου κατά τάς διαβεβαιώσεις ομως άξιοπίστων μαρτύρων, η καθ' αύτο σημαία του Μωάμεθ ποτέ δεν εξέρχεται άπο το βασιλικον θησαυρο-φυλακίον, άλλα φυλάττεται άγρύ πνως έν αυτω κεκαλυμμένη (υπο του μανδύ-ου του προφήτου (κιρκάΐ σερίφ) και 40 άλλων μεταξίνων περικαλυμμάτων. Την ίεράν ταύτην σημαίαν ητις θεωρειται παλλάδιον της Οθωμανικής αύτοκρα-τοριας, είς ούδένα άλλόπιστον είναι συγ χωρημένον να ιδη, η δέ παράβασις του νόμου τούτου επάγει βαρυτάτην τιμωρίαν κατά του πολυπράγμονος. Τουναντί-ον, πας μουσουλμάνος εχει ιερόν καθήκον, άμα η σημαία αυτη ηθελεν άναπε-τασθη, νά οπλισθη και νά ελθη νά λάβη τάς διαταγάς του Πατισάχ.9520.563

β. sancak

1. flag, banner, standard; ensign.

Γαλλ. Enandard, drapeaux, banniere

Ιταλ. Standardo, bandiera 2. starboard. Γαλλ. Tribord Ιταλ. dritta 3. hist. subdivision of a province, sanjak.

γ.

Οθεν οί ερχόμενοι γιαννίτζαροι, σπαχίδες, σιλιχτάρηδες καί άλλα τάγαατα μαζή με τους προεστώτάς των, Καραμάν βαλισή δηλαδή, Σουβάς βαλισή, Χαλέττ βαλισή, Διαρπεκίρ βαλισή, Οΰρφα βαλισή, Αδονα πεϊλέρπεη, Μέρας πεηλερηη, ο τοΰ σαντζακιού Κιαγκουρί, ό τοΰ σαντζα- κίου της Άγκυρας, ό του σαντζακιού Τζανίκ, ο τοΰ σαντζακιού Ακ·σεχιρ, ό τοΰ σαντζακιού Σειτζή-σεχρί, ο τοΰ σαντζακιού Τέκε, .... 9710-Αθανασίου Κομνηνου Υψηλάντη -ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΝ Σ.297

Page 18: στη μπάντα

στη μπάντα

17

δ.

9710.735 [773]

2

Βάνδον

9591.897 [7]

Page 19: στη μπάντα

στη μπάντα

18

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9520 Τίτλος: ΛΕΞΙΚΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑΣ Τ4 (Μ-Ω) Συγγραφέας: D' ARTEAU - Π. ΓΕΡΑΚΑΚΗΣ Εκδότης: ΑΜΑΛΘΕΙΑ Έτος:1864

9417 Τίτλος: Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ ἤ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ Ι-ΣΤΟΡΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΥ ΤΑΥΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ ΠΡΟΑΣΤΕΙΩΝ - ΤΟΜΟΣ Α & Β Συγγραφέας: ΣΚΑΡΛΑΤΟΣ ΒΥΖΆΝΤΙΟΣ Εκδότης:Σ. ΚΑΛΛΙΑΔΗΣ Έτος:1862

9710 Τίτλος:ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΏΝ TON ΕΙΣ ΔΩΔΕΚΑ ΒΙΒΛΙΩΝ Η, Θ ΚΑΙ I, ΗΤΟΙ ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΙΝ (1453— 1789) (’Εκ χειρογράφου άνεκδότου τής ίερας μονής τοΰ Σινά.) Συγγραφέας:ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΜΗΝΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ Εκδότης:ΑΡΧΙΜ. ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΑΦΘΟΝΙΔΗΣ Σιναίτης .-τυπ. ΒΡΕΤΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ Έτος:1870

Page 20: στη μπάντα

στη μπάντα

19

Μέρος δεύτερο: που μπαίνουν τα λεφτά

Βαλαντιον Βλ. λήμμα βαλάντιον

Γλωσσόκομον Ο Ιούδας ο εχων το γλωσσόκομον.

Θησαυροφυλάκιο ο χώρος αλλά και τα εμπεριεχόμενα χρήματα, περιουσία ΠΑΡ: ανθρακες ο θησαυρός Λουκιανου-Ζευξις 2 ΠΒΛ. Οι θησαυροί του Σολόμωντος, Το νησί των θησαυρών, ο θησαυρός των Σιφνίων στους Δελφούς.

Τουρκιστί hazne χαζνέ: περιουσία , θησαυροφυλάκιο. Ανατολίτης : ο παστουρμάς ένα χαζνέ αξίζει. Δ. Βυζαντίου «Βαβυλωνία»

Κεμέρι Από το τουρκικό kemer ζώνη και κυρίως ζώνη για φύλαξη χρημάτων

Κορβανάς Το δημόσιο ταμεῖο. Εβραισμός. Κορβάν (ὁ) ακλιτο , εβραική λέξη δῶρον προσφερόμενον εἰς τον θεόν , αφιέρωμα. 2) το θησαυροφυλάκιον του ναου (με αυτή την εννοια λεγε-ται κυριολιολεκτικως ο κορβανᾶς). Στα Τουρκικα κουρμπαν kurban = θυσία αλλά και θύμα. Ίσως είναι συγ-γενές. Είναι μεγάλη θυσια να δώσεις τα ωραια του τα λεφτουδάκια στους παπάδες.

Page 21: στη μπάντα

στη μπάντα

20

Τα τριακοντα αργυρια, το τιμημα της προδοσιας, του Ιουδα δεν μπηκε στο ταμειο του ναου με το εξης σκεπτικο:

Κατά Ματθαίον 27.6

Κατ΄αλλους ο Ιουδας, τσεπώσας τα αργύρια, αγορασε τον αγρον του κε-ραμεως για λογαριασμο του αλλα ...

περὶ Ἰούδα τοῦ γενομένου ὁδηγοῦ τοῖς συλλαβοῦσιν Ἰησοῦν, ὅτι κατηριθμημένος ἦν ἐν ἡμῖν καὶ ἔλαχεν τὸν κλῆρον τῆς διακονί-

ας ταύτης. — Οὗτος μὲν οὖν ἐκτήσατο χωρίον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας, καὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησεν μέσος*, καὶ ἐξεχύθη

πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ καὶ γνωστὸν ἐγένετο πᾶσι τοῖς κατοικοῦσιν Ἰερουσαλήμ, ὥστε κληθῆναι τὸ χωρίον ἐκεῖνο τῇ διαλέκτῳ αὐτῶν Ἁκελδαμάχ, τοῦτ᾽ ἔστιν Χωρίον Αἵματος. Οι πράξεις των Αποστόλων 1.16-19:

Ελάκησεν μέσος θα πει σχίστηκε στα δύο. Αυτό δεν μπο-

ρει να το πετυχει κανεις μονος του ουτε με χαρακιρι. Αρα τον έφαγαν οι δικοι του.

Κόλπος Ο κόλπος σημαίνει την πτυχή του ενδύματος στο στέρνο. Κν τσέπη. Ενεκολπὠθη τα χρηματα του Δημοσίου. Κν Τσεπωσε τα λεφτα. Σημαινει και την αγκαλια. Πβλ. Εν κόλποις Αβρααμ Το κόλπο (ιταλικα colpo:κτύπημα, stroke, colpo από το λατ colpus απ το ελλ κόλαφος: ράπισμα, χαστούκι, μπάτσος) υπονοείται colpo apoplettico αποπληξία. Η φρ. Του ηρθε κόλπος ειναι ασχετη και λανθασμενη. Το κόλπο έγινε ο κόλπος με επίδραση από το συνώνυμο νταμπλάς (τουρκ. Damla: σταγόνα, αποπληξία). Φρ. του ήρθε νταμπλάς.

Λάχανο Αργκό λαχανᾶς = πορτοφολάς Η λέξη εξηγείται από τα φύλλα (χρήματα) που έχει το πορτοφόλι (χρη-ματοφυλάκιο) και έχουν πράσινο χρώμα ἤ από το αρχ. Λαγχάνω (απ ό-που και το λαχείο). Το περιεχόμενο του χρηματοφυλακίου είναι άδηλο. Αν στο κλεμμένο βρεθεί κάποιο σεβαστό ποσό ο λαχανᾶς το θεώρει λα-χείο.

Page 22: στη μπάντα

στη μπάντα

21

Πβ. Την φράση μου ήρθε λαχείο (μου έλαχε) και την "είναι να μη σου λάχει"

Μπάντα Ζώνη οπου φυλάσσονται και τα χρηματα. Σελάχι, ζωνάρι, κεμέρι (τουρκ. Kemer) Βλ. λήμμα βάνδον. Να βάλουμε κάποια λεφτά στην μπάντα για καλό και για κακό.

Μπάντα Η μπαντα για τη οποια μιλησαμε εν εκτασει στο πρωτο μερος είναι ένα απο τα φορητα μερη φύλαξης. Την αξιοποιηση της εκαναν οι εξοικονομουντες προσφυγες και απανταχου διωκωμενοι όπως οι εβραιοι. Οσο πιο μεγαλης αξιας και μικροτερου μεγεθους είναι τα φυλασσομενα τοσω πιο καταλληλα για να μπουν στην μπαντα. Πχ. πολυτιμοι λιθοι , χρυσα νομισματα.

Μπεζαχτάς Τετραγωνο ξυλινο κουτι χωρις καπακι που χρησιμοιουσαν για την φυλα-ξη χρηματων. Από το beş tahta, μπεσ-ταχτά = πέντε σανίδες. Ταμειο καταστημτος.

Παραδοσακκούλα από το παράς, παράδες και σακκούλα.

Πουγκί Σακούλι για τα χρήματα ΠΑΡ: όταν έχει το πουγκί σου, όλοι φίλοι είναι δικοί σου. Βλ. τραγουδι Τα ριαλια Τα μονολιρα, πεντόλιρα και που΄ν΄τα Κι ο πεζεβεγκης που τα ΄χει στην πούγκα

Πούρσα πουρσα (βλ. Δ. Ρωμα, Σοπρακόμιτος) Δερμάτινο πουγκι, χρηματοφυλακιο από το Ιταλικο borsa που σημαινει τσάντα αλλα και το χρηματιστήριο. Αντιδανειο από το αρχαίο ουσιαστικό βύρσα. βύρσα, ἡ, 1. δέρμα που έχει γδαρθεί, προβιά, σε Βατραχομυομαχία., Ηρόδ.· βύρσης ὄζειν, το να μυρίζει κάτι από δέρμα, σε Αριστοφανη.· βύρσης κτύπος, χτύπος του ταμπούρλου, του τυμπάνου, σε Ευριπιδη. 2. δέρμα ενός ζωντανού ζώου, σε Θεόκριτο. (άγν. προέλ.). (πβλ βυρσοδεψης, βυρσοδεψείον κλπ) Αλλά και μπούρσα (η) Πβλ.

Bourse χρηματιστήριον (Γαλλικά)

Page 23: στη μπάντα

στη μπάντα

22

Purse = χρηματοφυλάκιον (αγγλικά )

Πουγκί

Παροιμίες Εχεις γροσια στο πουγγι; Οθε θες κάνεις λαμπρή 241.107 Ουτ΄ασπρο στο πουγγί ούτε ντἐρτι στην καρδιά 241.108

Όταν έχει το πουγγί σου Όλοι φίλοι είναι δικοί σου.

Συνεκδοχές Συνεκδοχικα το πουγκι σημαινει: οι οικονομικες δυνατοτητες. Άλλο αναλογο είναι η τσέπη. ΦΡΑΣΕΙΣ θα μείνω εκει οσο αντέχει το πουγγί μου. Θέλω ένα δωματιο που να μπορει να το σηκώσει η τσέπη μου.

Εικονες

Page 24: στη μπάντα

στη μπάντα

23

J.Bosch Το πουγκί το κρεμούσαν στη ζωνη. Αληθινη προκληση για τος βαλαντιοτομους.

Το πουγκι ως νομισματικη μοναδα 1028.180 Πουγκί (kise): Ήταν μονάδα μέτρησης χρήματος. Στις αρχές του 16ου αιώνα αντιστοιχού-σε σε 30.000 άσπρα. Στα μέσα του 17ου αιώνα αντιστοιχούσε σε 40.000

Page 25: στη μπάντα

στη μπάντα

24

άσπρα. Προς το τέλος του 17ου αιώνα αντιστοιχούσε σε 50.000 άσπρα. Κα-τά καιρούς υπήρχαν και άλλες αναλογίες. Ρωμαϊκό πουγκί (kise-i-rumi): Όταν καθιερώθηκε το γρόσι, χρησιμοποιούσαν αυτή τη μονάδα μέτρησης για τον υπολογισμό μεγάλων ποσών. Έτσι ισοδυναμούσε με 60.000 άσπρα ή 500 γρόσια. μικρότερο ρωμαϊκό πουγκί (kise-i-divan), που ισοδυναμούσε με 416 γρόσια και 80 άσπρα. Χρυσό πουγκί: Μονάδα μέτρησης χρήματος. Ισοδυναμούσε με 15.000 τσεκίνια ή 30.000 γρόσια. Με αυτό το πουγκί οι Σουλτάνοι αντάμειβαν τους ευνοούμενους και τις Σουλτάνες τους.

Περσίκι Βλ. Βαλάντιον

Πορτοφόλι ΦΡ:η δύναμη στον άνθρωπο είναι το πορτοφόλι. Παραγωγα: Πορτοφολάς . Ετυμολογια: πορτα φολιο porta foglio: φορευς φυλλων χαρτου, χαρ-τονομισματων.

Σακκέλη Από το σακούλι [ον] υποκοριστικό του σάκκος ΕΠΩΝ: Σακελάριος, Σακκελης, Σακκελαρίδης κλπ

Σακκος ἤ σάκος I. σακόπανο, λινάτσα· χοντρό και τραχύ ύφασμα από τρίχες κατσίκας, που

το φορούσαν οι Ιουδαίοι σε ένδειξη πένθους, Λατ. cilicum, σε Κ.Δ. II. Οτιδήποτε είναι φτιαγμένο από το ύφασμα αυτό, σακί, σακούλι, σάκος,

τσουβάλι, σε Ηρόδ., Αριστοφ. III. τραχιά, άγρια γενειάδα, σε Αριστοφ. (πιθ. Φοιν. λέξη). Ο σακος, η σακουλα, ντορβας, το καρρο , ο σκασμος , το τσουβάλι είναι ουσια-τικα που που μπαινοντας ως προσδιορισμοι στα λεφτα δηλωνουν μεγαλη πο-σοτητα.

Σακούλι ΠΑΡ: Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι . Εδώ φασούλι = νόμισμα. Συνώνυμο σακούλα : τραγούδι Βασικό όργανο του Αη-Βασίλη. Μέσα στη σακούλα Θα τα φέρεις ούλα

Page 26: στη μπάντα

στη μπάντα

25

Σελάχι Το σελάχι ή σιλαχλίκι ή σιλέφι ( προέρχεται από την τουρκική λέξη silâh σι-λάχ = ὄπλο ) ήταν ανδρική ζώνη φτιαγμένη από τσαρουχάδες, αποτελείτο είτε από δέρμα, είτε από χοντρό χαρτόνι ντυμένο με δίμιτο πανί είτε από χοντρό βελούδο και το χρησιμοποιούσαν ως οπλοθήκη για χατζάρες ή για-ταγάνια. Συνήθως είχε χαραγμένα πάνω του διάφορων ειδών σχέδια. Φο-ριόταν μαζί με τις ενδυμασίες στη μέση πάνω από την φουστανέλα και το συγκρατούσε μια πλατιά δερμάτινη ζώνη η οποία δενόταν πίσω στη μέση. Η χρήση του σελαχιού ήταν εκτεταμένη κυρίως στον χώρο της Πελοποννή-σου και της Στερεάς Ελλάδας. Κατά τα πρώτα χρόνια μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους, το σελάχι συμπεριλήφθηκε και στην αστική ενδυ-μασία της εποχής ενώ χρησιμοποιήθηκε και για τη φύλαξη εντός αυτού χρημάτων, σουγιάδων, καπνοσακούλας και διαφόρων άλλων μικροαντικει-μένων. Σήμερα, εντοπίζεται ως εξάρτημα σε διάφορες παραδοσιακές ενδυ-μασίες.

Τσαντα Σακκος ή σακκα. [τουρκ. çanta· τσάντ(α) -ούλα] Τσαντάκιας νεαρό κυρίως άτομο που συνήθως, οδηγώντας μοτοσικλέ-τα, αρπάζει τσάντες από περαστικές γυναίκες.

Τσέπη Μερος του ενδυματος ο αρχαιος θυλαξ υποκοριστικο θυλακιο.

Ετυμολογία: από του τουρκικο cep (προφέρεται τζέπ) Το εξωτερικο βαλαντιο ραφτηκε τελικα μεσα στο ρουχο και τα αντικειμενα τοποθετουνται από ένα ανοιγμα. Η κωλότσεπη δεν ειναι τσεπη κακης ποιοτητας (όπως το κωλοπραγμα, το κωλοφαγο, το κωλοπαιδο) αλλά τσέπη στο πισω μερος του παντελονιού. Φράσεις: ειμαστε ως ζευγάρι μια τσέπη. Εχουμε κοινη διαχειριση των χρη-ματων μας. Το εβαλε στην τσεπη το ενθυλάκωσε, το σφετερισθηκε.

Ένα παλιάτσο βασιλιά που απ το σεντούκι το πολύτιμο το στἐμμα

το πἠρε και το ‘βαλε στην τσέπη του. Σεκσπηρ «Αμλετ», μετ Βας. Ρωτα.

Χρηματοκιβώτιο Παλια ειταν ένα σεντουκι και σημερα σαν ερμαριο.

Page 27: στη μπάντα

στη μπάντα

26

Χρηματοφυλάκιον Το κν πορτοφολι.

Page 28: στη μπάντα

στη μπάντα

27

Επίμετρο :

Περιουσία Αρχαία ουσία (από το ειμί) παράγωγα ο απών, ο παρών, η ουσία η παρουσία, η απουσία, ο περιούσιος λαος, ο επιούσιος άρτος , το ουσιαστικό, το ουσιώ-δες, το ανούσιο. Σημασια: αυτό που κατεχει κανεις. Κατ΄ελλειψιν όλα τα χρήματά του, ο Θη-σαυρός του. Περιουσία ή θησαυρός (hazine ή hazne): Εκτός από όρος που δηλώνει όλους τους θησαυρούς του Σουλτάνου, ήταν και μονάδα μέτρησης χρήματος. Υπάρ-χουν πολλές απόψεις σχετικά με την ισοδυναμία του. Έτσι αντιστοιχούσε σε 1.000 πουγκιά (500.000 γρόσια) ή 10.000 πουγκιά ή 36.000 πουγκιά. Ο Μέγας Θησαυροφύλακας του Σουλτάνου λεγεται Χαζνέ-Βεκιλί και ο Γραμμα-τέας του Θησαυροφυλακίου Χαζνε-κιατιμπί 9417.48 [71] ΦΡ:Αυτό το αυτοκίνητο θα κόστισε μια περιουσία. ΤΡ:

Στην αγορα του αλ Χαλιλι Θα πουλάν τα δυό σου χείλη

Δυό περιουσίες κι άλλη μιά Τεσσερις εγω θα δώσω Θα πληρώσω οσο-οσο Να μου κάνουν μια μελανιά.

Εμφανώς η περιουσία είναι μονάδα μέτρησης εδώ.

Στην Βαβυλωνία του Δ. Βυζάντιου ο Ανατολίτης λεει ότι ο παστουρμάς ένα χαζνέ αξιζει. Κάτι ανάλογο ήταν και η λίτρα

ΠΗΔΑΛΙΟΝ 65

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ