فصل اول كليساى ايران از زمان تأسيس تا قرن پنجم

١ـ چگونگى تأسيس كليسا در قلمرو پادشاهى سرزم ايران٢ـ ابتداى سلطنت سلسله ى ساسانيان

٣ـ مسيحى شدن ارمنستان٤ـ سلطنت شاپور دوم

الف ـ كار پاپاب ـ جفاى مسيحيان

ج ـ شهيد شدن شمعون كاتوليكوسد ـ شهداى ديگر٥ـ دورزه ى آزادى

الف ـ فرمان آزادىب ـ شوراى مدائن

٦ـ كليسا در ابتداى قرن پنجمالف ـ انتشار مسيحيت

ب ـ زهدج ـ عقايد

د ـ مباحثه با يهوديان و زردشتيان

فصل دومكليساى ايران در قرن پنجم

١ـ جفاى يزدگرد٢ـ جفاى بهرام پنجم٣ـ شوراى داديشوع٤ـ جفاى كركوك

٥ـ جنگ مذهبى ارمنستان٦ـ نسطورى شدن كليساى ايران

٧ـ پيشرفت كار بشارت

فصل سومكليساى ايران در قرن ششم

١ـ مزدك٢ـ شرح حال مارابا

فهرست

٥٧٨٨٩٩١١١٣١٤١٦١٦١٧١٧١٨١٨١٩

٢٠٢١٢٤٢٥٢٦٢٧٢٩

٣٠٣١

٣ـ كليسا در آخر قرن ششمالف ـ تشكيالت كليسا

ان كليسا ب ـ اج ـ رهبانيت در كليسا

د ـ بشارت اجنيل

فصل چهارمكليساى مشرق از استيالى عرب تا حال

١ـ ظهور اسالم٢ـ وشع مسيحيان در حتت حكمفرمايى اعراب٣ـ توسعه ى كليسا از قرن هفتم تا سيزدهم

٤ـ تنزل كليسا

٣٥٣٥٣٦٣٦٣٧

٤١٤٢٤٢٤٦

فصل اول

كليساى ايران از زمان تأسيس تا قرن پنجم

١ـ چگونگى تأسيس كليسا درقلمرو پادشاهى سرزم ايرانdN?½ p¹œe?½ Îôu?L?F? ÂË— È—u?ð«d?á? « v d?ý œËb?Š¨»«dŽ« Èö?O²?Ý« ÊU? “ U?ð `O? ? ÊU? “ “«

v¼UÖ Ë Êu?×O?ł œË— Uð¨Áb?ý ŸËdý ÂË— È—u?ð«dá? « v dý b?ŠdÝ “« Ê«d?¹« XMD?KÝ Ë¨œu?Ð  «d

Ê«d¹« XMD?KÝ —œ U? O?K fO?ÝQð tÐ lł«— U? `O×  U?ŽöÞ«ÆXý«œ œ«b²? «¨Ê¬ ·dÞ Ê¬ U?ð r¼

Ë ÊUO?ð—U?ÄòXÝU?JO?D?M?Ä “Ë— t rO?½«uš v ¨Êôu?Ý— ‰U?L?Ž« »U²? ÂËœ »U?Ð —œÆXÝ« r vK?O?š

tÐ «— ÊôuÝ— È tEŽu p¹ d?¼ ˨b½œuÐ d?{UŠ rOK?ý—Ë« —œåÁd¹eł ÊUM? UÝ Ë ÊUO? öŽ Ë ÊU¹œU

5 “dÝd?{UŠ ÊU²?Ýœd ¨œU? 5 “dݨ“Ëd? « ÊUÝ«d?š q Uý  —UÄ 5? “dÝÆb?½bOM?ý œuš ÊU?Г

.b Ê«d¹« Ëeł  ôU¹« s¹« ÂU?LðÆXÝ« s¹dNM? « 5Ð œuBI? r¼ Ád¹eł ˨v½uM? ÊU²Ý“uš¨ÂöOŽ

ÆXÝ« ÁœuÐ

Áœ—ˬ ÊU?1«¨Êôu?Ý— È tE?Žu? Êb?O?M?ý “« fĨv½«d?¹« s¹d?¹«“ s¹« t b?½—«œ Áb?O?I?Ž vC?F?Ð

tEŽu œuš XJK2 v U?¼« tÐ «— qO$« ˨bM²A?ÖdÐ œuš sÞu tШt²ý«œ X U¹—œ «— ”b?I « ÕË—

vMF¹¨`O? Êôu?Ý— “« dH?½ Ëœ t b½« Áœu/ X¹«Ë— r?¼ v1b ÊUÖb?M ?¹u½ “« d?H½ bM?ÇÆb½œu?/

b?O??N??ý «— ÊU??½¬ v²??ýœ—“ Ê«b?Ðu?? ˨b??M??²?? — Ê«d?¹« t?Ð qO??$«  —U?A??Ð È«d??Ш«œu??N??¹ Ë Êu?F??L??ý

r¼ U uð t ®«œu?N¹ bM?¹uÖÆX O?½ ”ËdDÄ Êu?FL?ý¨—u c Êu?FLý t XÝ« `{«Ë t²?³ «Æb½œu?/

 U?¹«Ë— s¹« t X ?O?½ b?O?F?ÐÆXÝ« t²? — r?¼ ÊU?²?ÝËb?M?¼ U?ð qO?$«  —U?A?Ð È«d?ЩÁb?ý Áb?½«u?š

ÆbýUÐ Ábý ŸËdý œË“ vKOš b¹UШʫd¹« —œ XO×O —UA²½« s¹«dÐUMÐÆbýUÐ `O×

Ê«d¹« vÐdſ È t¹U L¼ t ÂË— È—uð«d?á « XOF u UÐ Ê«d¹« XM?DKÝ XOF u t X ?½«œ b¹UÐ

Ê«d¹« XJK2 —œ¨t²?ý«œ ë˗ ÂË— È—uð«dá « —œ t v½U?½u¹ ÊUГÆXÝ« t²?ý«œ  ËUHð Îö U ¨œu?Ð

ÁœuÐ v½U¹dÝ Ë ÈuKNÄ ÊUГ¨ «d œË— ‚dA È tMJÝ rN ÊUГÆXÝ« Ábý v ÁbOLN r vKOš

t²??ý«œ vM??A??š »«œ¬ Ë ‚öš« Ë Áœu???Ð ÊU??O?? Ë— “« d??ð VI??Ž vK??O???š ÊU??A??½b??L??ð¨U??¼  —U??ÄÆXÝ«

 —U??A??Ð tÐ XO???×??O?? ?? ŸËd??ý È«b??²???Ы “« r¼ v²??ýœ—“ Ê«b??Ðu??? ¨ öJ??A?? s¹« d???Ð ÁËöŽÆb??½«

s¹b??ÐÆb??½b??ý v X?O??×??O?? ?? X? d??A??O??Ä l½U??? v²?? ??Ý tÐ Áœ—«c???Ö «— XH?? U?? ?? ÈU???M??ШqO??$«

Æœu/ X d?A?O?Ä U?O U?²?¹« Ë ÊU?½u¹ Ë d?O?G? ÈU?Oݬ “« d?²?L? vK?Oš  «d? ‚d?A? —œ qO?$«¨ UN?ł

dš«Ë« —œ¨È«œ¬ ÂU½ tШ5?D ?K v U?¼« “«¨v×O? Èœu?N¹ d?H½ p¹ t b?½« t²H?Ö bF?Ð 5š—u

—U?A??²??½« tÐ vŠ«u??½ ʬ —œ¨t²?? —¨s¹d??N?M?? « 5??Ð ‰U??L?ý —œ l? «Ë¨qЗ¬ Ë©t d??Ž®U?Ýœ« t?Ш‰Ë« Êd?

œu/ q UŠ vÐUO U ¨ vŠ«u½ ʬ ÊU¹œuN?¹ 5Ð —œ ÎU uB h ý s¹«ÆXÝ« t²š«œd?Ä XO×O

Îö « t «— ÂU½ «b?O?I?Ä vB? ?ý ¨È«œ¬¨Â±∞¥‰UÝ —œÆœd? fO?ÝQ?ð ÎU?ł—b?² «— `O? ? ÈU? ?OK? Ë

e d ÎUł—b²? dNý s¹«Æœu/ 5?F vHIÝ« XL?Ý tÐ qЗ¬ È tOŠU½ —œ¨œuÐ Áb?ý v×O v²ýœ—“

tÐ e d? s¹« “« È—u?O?ſ Ë Èbł s¹d?A?³? Ë bý tK?łœ œË— »u?M?ł Ë ‰UL?ý Ë ‚d?A ◊U?I?½ vK?O$«

œËbŠ —œ t ÊU ?¹œ—UÐ ÂU½ tÐ vš—u? ¨ÂËœ Êd d?š«Ë« —œÆb½b¹œd?Ö Â«eŽ« UO?ݬ XÝœ —Ëœ vŠ«u½

s¹« “«Æb?¹U?/ v? u?~?²??H?Öåd?²??šU?Ð Ë ÊöO??Ö —œ U? Ê«d??¼«u?šò tÐ lł«—¨t²?? ?¹“ v ÈœöO?? ±π∂

eO?½ ËÆb½b?ý v X U?¹ ÊU?O×?O? ◊U?I½ s?¹« —œ¨ÂËœ Êd d?š«Ë« —œ t rO?M v ◊U?³?M²?Ý«¨Á—U?ý«

œułË Ê«d¹« Ë s¹d?NM? « 5Ð —œ¨vH?IÝ« È tO?ŠU½ X ?OÐ dÐ m U?Ð ÈœöO ≤≤µ—œ t Áb?¹œdÖ Âu?KF?

e? d?? p¹ d??¼ vŠ«u??½ s?¹« t XÝ« vN??¹b??ÐÆXÝ« Áœu??Ð —e??š d??×??Ð p¹œe??½ r¼ vJ??¹ t t²??ý«œ

s¹« fO?ÝQ?ð “« U?ð .—«b?½ XÝœ —œ v ?¹—U?ð t? ”u? ? « v ˨XÝ« Áœu?Ð ÊU?O?×?O? ? “« È—U?O?? ?Ð

ÆrO½«bÐ Ê«d¹« —œ «— XO×O —uNþ qOBHð ˨.uý lKD U¼U OK

5?ÞöÝ s¹«Æœu?Ð U?¼  —U?Ä j?K? ?ð X% —œ Ê«d?¹« XJ??K?2¨ÈœöO? ≤≤∂U?ð ÂÆ‚±µ∞‰U?Ý “«

v²ýœ—“ Ê«bÐu U?¹ U¼ m jÝuð Xýœ—“ s¹œ¨Á—Ëœ s¹« —œÆbM?²ý«œ vB U½ Êb?Lð Ë sAš »«œ¬ —UðU?ð

Ë bOý—uš d¹u?Bð Ë ”bI ÊU?²š—œ Ë Áb¹œdÖ v²?ÝdÄ XÐ —U² dÖ Âœd? VKſ« U «¨ X U¹ v ÃË—

s¹œ “« ÂË— È—uð«d?á « b?M½U? e?O½ Ê«d?¹« X ËœÆb½œu?/ v g²?ÝdÄ e?O½ «— œu?š œ«bł« U?²?Š Ë ÁU

d{UŠ È« Á“U?ð s¹œ œË—Ë È«dÐ tMO? “ Ë t² — ÊU?O “« d¦? « v²ýœ—“ .b? b¹UI?ŽÆœu³?½ v{«— œuš

s¹dA?³ U?Ð  —UÄ 5Þö?ÝÆb¹œd?Ö d¼U?þ Ê«d¹« —œ XO?×O? ÊU “ 5?L¼ —œ t?½U²? ³ýu?šÆœuÐ Áb?ý

ÈœU¹“ Èœ«“¬ «— ÊU?O×?O ? tJK?Шb½b?O½U?Ý— v U?Hł ÊU?½¬ tÐ t½ Ë b½œu?/ v X¹b{ t½ v?×O?

r¼ v½UO×?O “« vC?FÐÆbÐU?¹ tFÝuð XŽd?Ý tÐ U O?K t b½b?ý YŽUÐ —uÞ s¹« ˨Áb?OA ?Ð

˨b½œd —«d Ê«d?¹« tÐ XOM « Ë g¹U?ݬ qOB% È«d?ШUHłË —«“¬ œ—u? ÂË— È—uð«dá « —œ t

˨b½œd v «b « ÊUO×?O b{ dÐ vK?Oš¨v²ýœ—“ ÊUG Æb?½b¹œdÖ U O?K v dð YŽUÐ Ê«d¹« —œ

XÝ« ÈbONý 5? Ë« s¹«Æb½œu/ b?ONýƱ≤≥‰U?Ý —œ «— qЗ¬ nIÝ« ÊuA?Lý ¨’U ?ý« 5L¼

Èd??O??Ö X ???Ý —u??Þ s¹« v?²??ýœ—“ Ê«b??Ðu??? Êu??ÇÆÁœu??/ X³???Ł Ê«d??¹« —œ XO???×??O?? ??? a¹—U??ð t?

∂Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

“« VKſ« ÊUÖb½—ˬ ÊU1« ˨b½œd ‰U³I²Ý« XO×O “« ÊU?O²ýœ—“ “« vKOK È ÁbŽ jI ¨b½œu/

Æb½œuÐ ÊU²ÝdÄ XÐ

٢ـ ابتداى سلطنت سلسله ى ساسانيان(٢٢٦ميالدى)l{Ë —œ vIOLŽ ÈdOŁQð t X dÖ  —u Ê«d¹« XMDKÝ —œ vLOEŽdOOGð¨ÈœöO ≤≤∂‰UÝ —œ

È tK ?KݨÁb?Oâ?OÄ  —U?Ä 5?ÞöÝ vÖbM?Ð “« dݨd?O?ýœ—« ÂUM?Шv½«d¹« vB? ýÆXý«œ X?O×?O ?

v XM??D???K??Ý Ê«d???¹« —œ©ÈœöO?? ∂¥±®»«d???Ž« ÈöO??²???Ý« ÊU?? “ U???ð t «— ÊU??O???½U??ÝU???Ý —u??N??A???

Xýœ—“ s¹œ tÐ ÈœU?¹“ v~?²? ?ШU?¼  —U?Ä ·ö?š d?Ð v½U?ÝU?Ý ÊU?¼U?ýœU?ÄÆœd? fO?ÝQ?ð¨b??½œu?/

v¼U??ýœU??Ä X ???ð d??Ð d??O??ýœ—« Êu???ÇÆb??½b??O??ýu??? v ʬ È—«b??¹U??Ä —œ «u??? ÂU??L??ð U??Р˨b???M??²??ý«œ

˨XšU?Ý Âb?N?M? «— œu?š XJ?K?2 ÈU?¼ XÐ ÂU?L?ð ʬ Vłu? tÐ t œu?/ —œU? v?½U? d? ¨X ?A?½

“« U?𠜫œ Á“U?ł« «— U??N?½¬¨Áb??O?A?? ?Ð ÊU??½¬ tÐ 5?? “ È—«b?I?? Ë b?O??½U?Ý— b?M??K?Ð v? U?I?? tÐ «— ÊU?G??

Á—UÐËœ ‘u? U?š ÈU?¼ ÁbJ?A?ð¬ t œu?/ —œU? v½U d? e?O?½ ËÆb?½dO?~?Рëd?š p¹ Áœ¨ÊU?O²?ýœ—“

vM?¹œ ÈU??¼ t²??ýu??½ Æb??½œd?Ö 5??O??F?ð X? b?š s?¹« È«d?Ð “« v u??B?? ?? Ê«b?Ðu?? Ë œu??ý qF??²?A??

ÊU “ ʬ v uLF ÊU?Г t ÈuKNÄ ÊU?Г tÐ ÈdO H?ð Ë œu/ ȗˬ lLł eO?½ «— U²ÝË« vMF¹¨Xýœ—“

“« d?O??ſ Ë XšU?Ý œu??š v²?? Ëœ Ë vL?Ý— s¹œ «— X?ýœ—“ s¹œ¨t öšÆœd?? tO?N??ð U?N??½¬ È«d??Шœu?Ð

s¹œ rE?Ž« fO??z— t²? ?½«œ «b??š «— œu?š Ë X ??Ð «— d?~?¹œ b??ÐU?F? lO??L?ł¨v²??ýœ—“ ÈU?¼ Áb?J??A?ð¬

Æb¹œdÖ Xýœ—“

s¹«Æb¹œdÖ d?Oýœ—« 5?A½U?ł¨ÈœöO ≤¥∞‰U?Ý —œ¨œuÐ U?½«uð Ë —b?²I? vB ?ý t ‰Ë« —uÄU?ý

—œ Ád?šôU?Ð U??ð¨œu?Ð ÂË— U?Ð @M??ł ‰u?G?A?? t²?Ýu?O??Ĩœu?š È t U??Ý vÝ XM?D??K?Ý  b? —œ ÁU??ýœU?Ä

Ë s¹dNM? « 5Ð ÈU¼d?Ný Ë œu?/ dOÝ« «— Ë«¨t²? U¹ t³?Kſ¨ÂË— —uð«d?á «¨s¹d? «Ë dÐ ÈœöO ≤∂∞‰U?Ý

tÐ —«e?¼ —«e¼ U?¹ œu?/ ÂU?Ž q²? U?¹ «— œöÐ s¹« È t?MJ?Ý l?OL?ł Ë b?O?½«“u?Ý Áœd?  —U?ſ «— t¹—u?Ý

Ê«dO?Ý« s¹« “« È—U?O? ?ÐÆœ«œ U?M?J?ݨœu?Ð t²?šU?Ý U?N?½¬ È«d?Ð t —u?ÄU?A?¹b?Mł —œ Ë œ—ˬ ÊU?²?Ý“u?š

v uB —uD?Ð ÂË— È—uð«dá « ÈU O?K UÐ «— ʬ Áœ«œ X¹uIð «— Ê«d?¹« ÈU OK Ë b?½œuÐ v×O

s¹œ È Áœu U?ý Ë œu/ —u?Nþ Ê«d?¹« —œ¨‘UI?½ v½U ¨‰Ë« —u?ÄUý XM?DK?Ý ÊU “ —œÆb?M?²šU?Ý b×?²

ÂdÖdÝ È« Á“«b½« tÐ U¹uÖ v ˨œuÐ È—uOſ v²ýœ—“ ‘—bÄ bM?½U —uÄUý tÇdÖÆX ¹— «— Èb¹bł

pý ÊËbШ«cNF Æb¹U/ v «b « œuš XJK2 ÊUO×O tO?KŽ X ½«u²½ t ¨œuÐ ÊUO Ë— UÐ @Mł

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK∑

d?O??šQ??ð tÐ «— U?? ?O??K?? v d??ð¨œd? v? œËb?×?? «— ÊU??O?²??ýœ—“ d??O??ſ t vM??O?½«u?? l{Ë È tD??Ý«u??Ð

X¹Uſ tÐ v¹U?Hł¨©ÈœöO? ≤∑µ‡≤∑≤®‰Ë« «d?NÐ XM?DK?Ý ÊU? “ —œ t Xýc~?½ ÈeO?ÇÆXš«b?½«

Æb½bOÝ— q² tÐ v½U Ë `O Ê«ËdOÄ “« È—UO Р˨bý ŸËdý Ê«d¹« —œ X Ý

٣ـ مسيحى شدن ارمنستان(٣٠٠ميالدى)ÊU “ —œÆbý v Ê«d¹« tÐ oKF² v½U “ Ë ÂË— tÐ oKF² ÊU²? M —« v¼U֨—UNÇ Ë ÂuÝ Êd —œ

¨ÊUO Ë— pL UÐœ«œdOð ÆÂ≤∏∂‰UÝ —œ v ˨Xý«œ oK?Fð Ê«d¹« tÐ ÊU² M —«¨‰Ë« —uÄU?ý XMDKÝ

ÂË—  U dB?² “« «— ÊU?² ?M —« ˨XšU?Ý ÁUýœU?Ä «— œuš t²? O?~½«d?Ð ÊUO?½«d¹« b?{ tÐ «— ÊUO?M —«

‘œuš¨ÈœöO? ≥∞∞ ‰UÝ œËb?Š —œ v ˨œu?/ v U?Hł «— ÊU?O×?O? «b?²?Ы ÁUýœU?Ä s¹«Æb?O½«œd?Ö

Ë œd ‰u³ «— XO×?O ¨œuÐåg Зu?½òtÐ ·ËdF Ë ÊU² ?M —« —uNA ‰u?Ý— t —u~¹dÖ jÝuð

XIO?I?Š “« v²? d?F? Ë rN? Ê«bM?Ç œ«œd?O?ð Ϋd?¼U?þÆœ—ˬ ÊU1« `?O ? tÐ t X?Ý« v¼UýœU?Ä 5? Ë«

‰u³ tÐ dOA?Lý —Ë“ UÐ «— ÊU² ?M —« v U¼«¨bý v×O? t s¹« i× tÐ «d¹“¨Xý«b?½ XO×O

Áb?O?A? d?O?A?L?ý XO??×?O? ? —U?A?²?½« È«d??Ð t œu?Ð È« tF? œ 5? Ë« s¹«Æœu?/ —u?³??−? V¼c? s¹«

ÁUý tOKŽ œuš ÈU¼d¹uBð Ë U?¼ ÁbJ²Ð kHŠ È«dÐ ÈdO œ Ë  √d?ł ‰UL UÐ ÊUOM —« “« È—UO? ÐÆbý

—u~¹d?Ö Ë bý v×O? XJ?K2 ÎUL?Ý— ÊU² ?M —« Ë b? ¬ V Uſ œ«œdO?ð ÁdšôUÐ v ËÆb?½œu/ @M?ł

Ë b?ý tL?łd?ð vM? —« ÊU?Г tÐ r?¼ ”b?I? »U?²? Èb?M?Ç “« b?F?ÐÆb??¹œd?Ö ÊU?²? ?M? —« rE?Ž« nI??Ý«

“« ÊUO?M? —« t XÝ« ‰U?Ý ±∂∞∞d?Ð m U?ШÊu?M? U?ðÆb?½b?¹œdÖ —u?O?ſ —U?O? ?Ð XO?×?O? —œ ÊU?O?M? —«

œuš ÊU?1« —œ X UI?²?Ý« ‰UL? U?Ð v ˨b½« Áb?¹œ Èb?Fð Ë U?Hł U?¼ v½U?L¦?Ž Ë »«d?Ž« Ë ÊUO?²?ýœ—“

Æb½« t²ý«b½dÐ XÝœ œuš È ÁbM¼œ  U$ “«¨Áb½U —«u²Ý«

٤ـ سلطنت شاپور دوم(٣٠٩ـ٢٧٩ميالدى)ÈË— ˨bM² A½ v¼UýœUÄ d¹dÝ dÐ vÄ —œ vÄ ÁUýœUÄ gý¨‰Ë« —uÄU?ý XMDKÝ ÈUCI½« “« bFÐ

XÝœ —œ Èd³?š Ê«b?M?ǨÊU “ s¹« —œ XO?×?O? X? dA?O?Ä tÐ lł«—Æb?½œu/ X?MD?K?Ý ‰U?Ý≤∏ r¼

XMDKÝ tШX?Ý« v½UÝUÝ ÊU¼U?ýœUÄ s¹dð—u?NA “« vJ?¹ t ÂËœ —uÄUý¨ÈœöO? ≥∞π —œÆX O½

—u c a¹—Uð —œ  b s¹« —œ Ê«d¹« ÈU ?OK rN l¹U ËÆœu/ v¼U?ýœUÄ ‰UÝ œU²H¼  b? Ë bOÝ—

ÆXÝ«

∏Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

الف ـ كار پاپاvKO?š sz«b? ÈU? O?K? Æbý d?A?²?M ◊U?I?½ d?¹UÝ “« d?²?L ¨Ê«d?¹« X ?²?¹UÄ s?z«b —œ XO?×?O?

XL?Ý tШU?ÄU??Ä ÂU?½ tÐ vB?? ?ý¨ÈœöO?? ≤∏∞—œ U? «¨Xý«b??½ v u?B? ?? nI?Ý« Ë œu??Ð pÇu?

t œuš vH?I?Ý«  b —œ Ë Xý«œ Èd?O?E½ vÐ œ«b?F?²Ý« t b?¹œd?Ö 5O?F?ð Uł ʬ ÈU? ?OK? vH?IÝ«

s¹« —œÆœu/ X ²¹UÄ ÈU ?OK X dAOÄ ·d? «— œuš tłuð Ë X œ ÂULð¨bO?A ‰uÞ ‰UÝ ÁU−M?Ä

œuš ·«d?Þ« ÈU?¼U? ?O?K ÂU?L?ð d?Ð t¹—b?M?J?Ý« Ë tO? U?D½« Ë ÂË— ÊU?H?I?Ý« ÂË— È—u?ð«d?á? « —œ X Ë

Ê«d?¹« ÈU?¼U? ?O?K? q fO?z— b?¹U?Ð r¼ sz«b?? nI?Ý« œd? v —u?B?ð ¨U?ÄU?ÄÆb?½œu?Ð t²? U?¹ Èd??ðd?Ð

ÁUýœU?Ä —u?C?Š —œ v½«d?¹« ÊU?O?×O? ? ·d?Þ “« È« Áb?M?¹U?/ t œu?Р“ô ÊuÇ ¨s¹« d?Ð ÁËöŽÆœu?ý

ÆbýUÐ v ÈË tÐ dB×M vÖbM¹U/ s¹« oŠ t œu/ ‰UOš UÄUĨœuý d{UŠ

UÄUÄ t b½œu³½ q¹U d~¹œ ÊUHIÝ« Ë œu?/  Ë«bŽ œU−¹« ÊUO×O vCFÐ —œ U?ÄUÄ ÈbM Äœuš

s¹b??ÐÆb??M??½“ 5?? “ d??Ð «— ÈË U???ð b??½b??ý b??×??²?? r?¼ U??Ð fÄÆœ—«b??Ð Âb??I?? Ê«d???~??¹œ d??Ð «— œu??š

—œÆb¹œdÖ bIFM ¨sz«b? —œ¨ÈœöO ≥±µ—œ¨.—«œ ŸöÞ« ʬ “« t v×O È«—uý 5? Ë«¨œuBI

v ËÆb½bO½«œdÖ j? UÝ vHIÝ« È tł—œ “« Ë b?M²šUÝ ÂuJ?× ¨Áœu/ ‚UD?M²Ý« «— UÄU?Ĩ«—uý 5L¼

Ë«  —ËU− —œ t ÂË— È—uð«dá « ÊUHIÝ« “« vCF?Ð tÐ «— tOC ÁœuLM½ ‰u³ «— «—uý rO?LBð UÄUÄ

“«Æb½œdLý vHIÝ« ÂU?I oײ «— Ë« Áœu?/ È—«b dÞ Ë« “« —u c ÊU?HIÝ« Æœu/ ŸUł—«¨b½œu?Ð

ÈU ?O?K? q ”√—¨œu?б

©oO?K?ŁU?ł®”u?J?O? u?ðU? tÐ Âu?Ýu? t sz«b? nI?Ý«¨b?F?Ð tÐ ÊU? “ s¹«

Æb¹œdÖ Ê«d¹«

ب ـ جفاى مسيحيانXO×O? U?Ð «— vML?ýœ¨ÈœöO ≤≤µ‰U?Ý “« v½UÝU?Ý ÊU¼U?ýœUĨb?ý Á—Uý« ‚u? —œ t ÊUM?Ç

bMǨÂËœ —uÄUý XMD?KÝ ÊU “ Uð v ˨b½bO?A v XLŠ“ ʬ 7šUÝ œu?ÐU½ È«dР˨b½œUN½ “U?ſ¬

XO?F? u? t œU??²? « v U?H?ð« —u??ÄU?ý XM?D?K??Ý q¹«Ë« —œÆb?½b?A?½ b??O?N?ý ÊU?1« Á«— —œ gO?Ð Èd??H?½

Ë b?ý v×?O? ? ¨ÂË— —u?ð«d?á? « 5??²?½U?²? ?M? ÈœöO? ≥±≤‰U?Ý —œÆœ«œ d??O?O?G?ð Îö U? «— ÊU?O?×??O? ?

bM?KÐ vK?Oš «— œu?š È—uð«d?á « ÊU?HI?Ý« ÂU?I Ë b?O½«œd?Ö œuš È—u?ð«dá? « vLÝ— s¹œ «— XO?×?O ?

dH?þ È«d?Ð U?ð œd?Ð v œu?š U?Ð «— v×?O? ? ÊU?A?O?A? X — v @M?ł tÐ ÁU?Öd?¼ t È—u?Þ tШœu?/

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OKπ

ÆbM¹uÖ oOKŁUł «— ʬ »«dŽ« Ë XÝ« v½U~L¼Ë v uLŽ ÈUMF tÐ CatholicosÈ Á˛«Ë≠±

i× tШX ½«œ v œu?š vFO?³Þ sL?ýœ «— ÂË— tAOL?¼ t Ê«d¹« ÁU?AM¼U?ýÆbM?¹U/ UŽœ gM?² U?¹

v½«d¹« ÊUO×O? Ë X ½«œ œuš XM?DKÝ sLýœ e?O½ «— XO×O? ¨bý v×O ? 5²½U²? M t s¹«

ÂË— È—uð«dá « v?H ÊU?²ÝËœ¨b½œu?Ð ÊUO½«d¹« Âu?LŽ œËœd Ë Áœu?/ Xýœ—“ s¹œ tÐ XAÄ t «—

ÊUO?×O? ? «d¹“¨œu?³?½ cšQ? vÐ Îö U? r¼ ÁUýœU?Ä  «—u?Bð s¹« œd? —u?Bð œu?š b{ t?Ð ÊUO?ſU¹ Ë

UN½¬ b?M²ý«œ qO? ¨Áœu/ tłu?ð ÂË— ÊUO×?O Èœ«“¬ tÐ ‚U?O²ý« U?Шb½œu?Ð UHł X% —œ t v½«d?¹«

dH?M?²? —u?ÄU?ý È t½«d?ÐU?ł XM?DK?Ý “« r ? s¹b?ÐÆb?M?ýU?Ð œ«“¬¨ÂË— —œ œu?š ÊU?A?OJ?L?¼ b?M?½U? r¼

ÊUO×O ¨s¹«dÐUMÐÆœ—ËUOÐ œuš X¹ULŠ X% —œ «— ÊUA¹« 5²½U² M t b½œd v Ë“—¬¨Ábý

v ËÆb½œd v v¹uÖ gOÄ ÂË— “« «— —uÄUý X Jý Ë ÁœuLM½ X dý ÊUO Ë— UÐ @Mł —œ

Æb½œdJ½ È—U¹ eO½ «— g½UMLýœ Ë b½œuLM½ ‘—uý ÁUýœUÄ b{ tÐ ÁUÖ êO¼ ÂuKF —«d “«

v ʬ —U?E²?½« “«—œ ÊU?O? U?Ý t v~?M?ł¨ÈœöO? ≥≥∏‰U?Ý —œ 5?²?½U?²? ?M?  U? Ë “« b?F?РΫ—u?

tKL?Š ÊUO? Ë— È«u d?Ð Ë bO?A? s¹dN?M « 5?Ð tÐ dJ?A? ¨—uÄU?ýÆbý ŸËd?ý Ê«d¹« Ë ÂË— 5?ШX —

ÂU?$«d?Ý Ë Xý«œ t «œ« @?M?ł ‰U?Ý ZM??Ä Ë X ?O??ÐÆb?¹¬ V U?ſ X? ?½«u?²??½ X u?N?Ý t?Ð v ˨œu?/

5Ð X U¹« ZM?Ä ÂË— X ˜Ɯu/ `K ÂË— È—u?ð«dá « ÈœöO? ≥∂≥‰UÝ —œ Ë b?¹œdÖ “ËdO?Ä —uÄUý

—œÆœu/ —«cÖ«Ë Ê«d?¹« tШœuÐ p U ‰U?Ý X ¹Ëœ  b? t «— 5³O?B½ È Áb?LŽ dN?ý Ë s¹dN?M «

Æb¹œdÖ ÂË— “« d²AOÐ  Uł—œ tШUOݬ vÐdſ XL —œ Ê«d¹«  —b ¨È“ËdOÄ s¹« dŁ«

“« t Xýc~½ @M?ł È«b²?Ы “« ÈeOÇÆœu?Ð tÇ U O?K d?Ð rOšË @Mł s¹«  «d?Ł« rOM?O³Ð ôU?Š

pK r¼ t v½«d¹« ÊUO×O ? v ULð “« Uð bý Áœ«œ ÊU d ¨”u?JO uðU ÊuFLý tÐ —u?ÄUý ·dÞ

ÊuF?L?ýÆb¹U?/ X U?¹—œ¨@M?ł ×U? Xš«œd?Ä È«d?Ð nŽU?C  U?O? U? ¨b½œu?Ð v 5?²?½U?² ?M?

Ë b½eOÇ vÐ Ë dOI ÊUO×O? s¹« “« t²ýcÖ Ë¨X O½ Ë« —U  UO U? Êœd lLł t Xý«œ —UNþ«

Ë b¹œd?Ö „U?M?³?C?ſ —u?ÄU?ý d?³?š s¹« ŸU?L?²?Ý« “«Æb?½—«b?½ «— v?ðUO? U? 5?M?Ç X?š«œd?Ä XŽU?D?²?Ý«

«— œuš Ê«œd?ÖU?ý ÊuF?L?ýò∫XHÖ Ë œ“ r¼ t?Ð «— g¹uš ÈU?¼ XÝœ Áœd?A r¼ d?Ð «— g¹U?N?½«b½œ

r¼ t dBO ÊU öſ «— U?N½¬ ˨ÁbO½«œdÖ vſU?¹ s XJK2 b{ tÐ «— g¹u?š ÊU œd Ë ÁbO½«—u?ý

ÁbO?â?O?Ä s ÈU?¼ ÊU? d? XŽU?Þ« “« d?Ý —u?D?Ç b?O?M? tE?Šö ÆXÝ« Áœu?/¨XÝ« ÊU?A?¹« pK? ?

œœdÖ ÂbNM? U¼ t½Uš“U/ Ë œu?ý nO uð ÊuF?Lý t œu/ —œU vL?JŠ ÁUýœUĨs?¹«dÐUMÐå°XÝ«

Ë b ¬ gOÄ v UM u?¼ ÈUHł È Á—Ëœ —uÞ s¹b?ÐÆb½uý l «Ë UHł X% —œ ÎU? ULð Ê«d¹« ÊU?O×O Ë

ÆXý«œ t «œ«¨XÝuOÄ Ÿu Ë tÐ ‰UÝ qNÇ “« bFÐ t —uÄUý ¯d Uð

±∞Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

È«dł« —œ «— ÊUG ¨r¼ ÊU?O²ýœ—“Æœu?Ð ÊUG Ë v²? Ëœ ÈUÝË— È ÁbN?Ž tÐ ÁUýœUÄ ÊU? d È«dł«

”bI rOKF?ð ÊUO×O ò∫b?M²HÖ v 5M?Ç ÊUO×O ? tÐ lł«— ÊUG Æb½œu/ v? pL ÁUý ÊU d

gð¬ Ë bO?ý—uš tÐ Ë b?M¹U?/  —U³?Ž «— «bš p¹ t? bM?¼œ v rOK?Fð «— Âœd? Áœu/ »«d?š «— U

“« Ë b½“UÝ f?$ «— »¬¨ÂUL×?²Ý« È tK?OÝË tÐ t? bM?¼œ v rOK?Fð «— ÊU?A¹«ªb½—«c?~½ v? «d²Š«

q² È Á—UЗœÆbM¹U/ œ— «— ÁUAM¼Uý ÈU¼ @Mł —œ X dý Ë bM¹uł È—Ëœ œôË« bO uð Ë vÝËdŽ

Ë b?M??¹U??/ v s œ „U??š —œ «— œu?š ÈU??¼ XO?? ªb??M?M?? v/ q Q??ð  U??½«u?O??Š Xýu??Ö Êœ—u??š Ë

dOI% «— ÁU?ýœUÄ Â«bš ˪b?½—«œ v »u ?M v¹uJ?O½ È«bš tÐ «— ÊU?Öb½eš lO?Lł Ë —U g¹«b?OÄ

ÊU½¬ bM²Ý«uš v Ë b½œuÐ ÊUO×O Èu−² ł —œ ÊU¹œuN¹ÆåÆbM¼œ v rOKFð «— ÈdÖËœUł Áœu/

v œdš È t½«œ —b? tÐ d?Ö« t XH~?½ U? O?Ž d~? ò∫b?M²?HÖ v? ˨bM?¹U/ v²? Ëœ ÈU?ÝË— rOK? ?ð «—

tLðUš U¼UHł s?¹« Uð bOM v/ UŽœ «d?Ç fÄøbOM qI?½ bO½«uð v «— U¼ Áu ¨b?OýUÐ t²ý«œ ÊU1«

v —u?³??−? —U??J?½« t?Ð Áu?I?? « v²?Š «— ÊU??O?×??O?? ? ‚U??D?M??²?Ý« l «u?? —œ v²?? Ëœ ÈU?ÝË—Æåøœd??¹c?Ä

—«d « U «Æb½œu?³½ ÈdH?½ bMÇ “« gOÐ ÊU?1« s¹dJM? «d¹“¨b½b?ý v/ o u ÎôuLF? v ˨bM²?šUÝ

b½bý v Á—UÄ Á—UÄ Z¹—b?ð tÐ U¹¨bM²?AÖ v dOA?Lý È tLFÞ U?¹¨b½bý v —U ?~MÝ U¹ ÊUÖb?MM

s¹«—œ ÊU?O?×??O? ? Èd?O?? œÆb?½b?O??Ý— v q²? tÐ Áb??¹œd?Ö »c?F? Èd??~?¹œ „U?M?? u?¼ ‚d?Þ tÐ U??¹ Ë

X Ë s¹« —œ t dH½±∂∞∞∞ v U?Ý«Æb¹œdÖ v? ÊUOÇU?ýULð “« vC?FÐ Êœ—ˬ ÊU?1« YŽUШœ—«u

r¼ È—UO Ð È Áb?Ž ÎUMOI?¹¨’U ý« s¹« dÐ ÁËöŽ ˨Áb?¹œdÖ X³Ł¨b½œ«œ `O? Á«— —œ «— œuš ÊUł

Áœ«œ `O? ? Á«— —œ «— œu??š ÊU?ł ÊU? “ 5?L??¼ —œ¨XÝ« »u?²??J? ÊU?L?ݬ —œ j?I? U?N??½¬ v U?Ý« t

È«dÐ t rO?½«u?š v/ a¹—U?ð —œ tłË êO?¼ tÐ “U?Шœu?Ð —UO? ?Ð v½«d?¹« ÊU?O×?O? ? È Áb?Ž tÇdÖÆb?½«

ÆbMýUÐ ÁbOA dOALý œuš ŸU œ

ج ـ شهيد شدن شمعون كاتوليكوس(٣٣٩ميالدى)—œ «— ÊuFL?ý¨fÄÆœuý —U?² dÖ ”u?JO? uðU Êu?FL?ý U𠜫œ ÊU? d —uÄU?ý¨bý d? – t ÊUMÇ

—uÄUý X½u?JÝ q× t ©È“Ëd? « d²ýu?ý®‘uý tРΫ—u?³− ÊU?O UE?½ UÐË b½œu?/ nO uð sz«b?

—uÄU?ýÆœU?²H?O?½ „U?š tÐ ÈË .dJ?ð È«d?Шb?OÝ— ÁU?ýœU?Ä —uC?Š tÐ Êu?F?Lý Êu?ÇÆb?½œU?²Ýd? ¨œu?Ð

XI?O?I?Š 5?Ž b?M?¼œ v u?ð tÐ t v?¹U?¼ X³? ?½ s¹«ò∫XH?Ö Áœ—ˬ d?Ð œU?¹d? Ë b??¹œd?Ö „U?M?³?C?ſ

»«uł ÊuF?LýåÆÈœu?/ v 5M?Ç oÐUÝ tÇd?Ö¨v² « v/ „U?š tÐ s —uC?Š —œ t ÊuǨXÝ«

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK±±

e?Öd?¼ s¹« d?Ð oÐU?Ý Ë¨Âu??ý v Áœ—ˬ u?ð —u?C?Š —œ d??O?Ý« Êu?Ç t X ?¹« tF?? œ 5? Ë« s¹«ò∫œ«œ

X O ¨ÁUýœUÄ È«ò∫bM²H?Ö —uÄUý tШb½œuÐ d{UŠ t v½U?G åÆ« ÁbA½ Áb½«uš «bš —U?J½« È«dÐ

v ŸU???M???²??? «  U???O??? U??? Êœ«œ “« t v? U???Š —œ¨œe???O???~???½« v t?M???²??? u???ð b???{ tÐ ÈË b???½«œ v/ t?

—œ ÊuFLýåÆbý v¼«u ½ t²A ¨v¹U?/  œU³Ž «— bOý—uš dÖ«ò∫XHÖ Êu?FLý tÐ —uÄUýåøœ“—Ë

tÐ Ë œ—«b½ rN? Ë qI?Ž t «— Èb?O?ý—uš t?½u~?Ç fÄ ¨rM? v/  œU?³?Ž «— uð s? ò∫XHÖ »«u?ł

ʬ È tKOÝË tÐ t «— bO?ý—uš¨ËdÐò∫XHÖ ÈË tÐ —uÄU?ý “UÐåørM  œU³?Ž¨bÝ— v/ uð XLE?Ž

YŽUШ œuš È ÁbOIŽ —œ XłU' È«dÐ jI t X O½ «Ë—ÆU/  œU³Ž¨bM v vÖb½“ eOÇ tL¼

ÊUÝdðªœuÐ b¼«uš v² dÐ s È«dÐ Ë UN½¬ È«dÐ ¯d ò∫œ«œ »«uł ÊuFLýåÆÈuý È—UO Ð ¯d

«— »U?²? ¬ d?Ö«ò∫XH?Ö »«u?ł —œ —u?ÄU?ýåÆœu? d? b??¼«u?š U? VO?B?½ «—  U?O?Š ÃU?ð «b?šÆr²?? ?O?½

ÊËdO?Ð «— d?O?Ý« Êu?F?Lý ¨Ê¬ “« f?ÄåÆbO?½U?Ý— r¼«u?š q²? tÐ «— u?ð «œd? 5?L¼¨v?¹UL?M?½  œU?³?Ž

ÆbÐU¹ ‰U− œuš dJ dOOGð È«dÐ Uð œU²Ýd

tK Ë Xý«œ ÂU½ œ«“U¼U²AÖ t «— ÊUÖ tł«uš“« vJ¹¨X — v ÊËdOÐ dB “« ÊuFLý t v² Ë

‰UL UÐ «— ÊuFLý tł«uš s¹«Æœd  U ö ¨œuÐ ÊU1« s¹dJM “« vJ¹ Ë ÁUýœUÄ v œu ÊU “ È

È—b tÐ v¹U?M²?Ž« vÐ s¹«ÆXH~?½ êO¼ Áb?O½«œd?ÖdÐ «— œu?š  —u Êu?FL?ý v ˨œu/ ÂöÝ —U? Ë

d??Ð —œ ”öÄ Ë œd?? ÊËd???O??Ð «— œu??š v?²??L??O??? È t ??³??? « —u??H?? « v? t XšU??Ý d???ŁQ??²?? «— t?ł«u??š

XO?×?O? ? tÐ t X?ý«œ —U?N?þ« tł«u?š Ë œu?/ ‰«R?Ý t?ł«u?š “« «— qL?Ž s¹« V³?Ý ÁU?ýœU??Ĩœu?/

È«dÐ Ë b¹œdÖ dOG² bOMAÐ «— s Ý s¹« ÊuÇ ÁUýœU?ÄÆXÝ« d{UŠ Êbý t²A È«dÐ “« Ë t²AÖdÐ

Æbý «dł« ‰U(« v ÊU d s¹« ˨œu/ —œU «— ÈË Â«bŽ« rJŠ È—u s¹d¹UÝ Êb½UÝdð

—UC?Š« «— Êu?F?Lý ÁU?ýœU?Ä d?~¹œ —U?Шœu?Ð `O? ? ÊbO?A? VO?K? tГ˗ Ë tF?Lł t b?F?Ð “Ë—

bý b¼«u ½ “ô «— uð d~¹œ Ë U?/  œU³Ž «— bOý—uš tF œ p¹ jI ò∫XH?Ö 5MÇ ÈË tШÁœu/

t r¼bÐ X d œuš ÊUMLýœ tÐ +«u?ð v/ò∫XHÖ »«uł —œ Áœ—u)UÝ ÊuFL?ýåÆvM 5MÇ t

`Ołd?ð vI?O?IŠ b?Š«Ë È«b?š dÐ «— X?Ð  œU³?Ž Ë b?ý nO?F{ g½U?1«¨d?š¬ È tI?O œ —œ b?M?¹u?~Ð

ÂUL²?¼« —UJ?½« tÐ Ë« VOſd?ð —œ¨Xý«œ ÊuF?Lý U?Ð t oÐUÝ v²?ÝËœ tÐ dE½¨ÁU?ýœUÄ ÁU?Ö Ê¬ÆåÆœ«œ

Æb½“UÝ ‰u²I «— Ë« Uð œd rJŠ¨bOA ³½ ÈœuÝ ÊuÇ Ë œu/ ÈœU¹“

d??O???Ý« d???N???ý ÈU???¼ Ê«b???½“ —œ¨v×???O??? ?? g?O???A?? b??? Ë n?I??Ý« Z?M???Ä V¹d??? X Ë s¹« —œ

—U??J??½« «— œu???š ÊU??1« d??Ö« t X?ý«œ ÂöŽ« ÊU??A???¹b??Ð Áœu??/ —U???C??Š« «— U??N???½¬ ÁU??ýœU??ÄÆb???½œu??Ð

±≤Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

—œ ÊUA¹« ÂUL?ð U𠜫œ ÊU d? ÁUýœUÄ b?½œd uJ?O½ ·«d²?Ž« ÊuÇ v ˨b¹œd?Ö bM¼«u?š œ«“¬¨bM¹U?/

s¹«  U?L??Š“ Ë »«c??Ž È Áb??¼U?A?? t œd?? v ÊU??L??Ö —u?ÄU??ýÆb??M??Ý— q²?? tÐ Êu??F?L??ý —u??C??Š

ÈUł tÐ v ËÆb?M? v —U?J?½« «— œuš ÊU?1« t−?O?²½ —œ Ë b?½“«b?½« v ”d?²?Ð «— ÊuF?L?ý¨’U? ý«

È tIO œ U?ð t œu/ X×?OB?½ Ë tEŽu «— ÊU?½¬ v³¹d?ſ ÈdO? œ Ë XŽU−?ý UÐ ÊuF?Lý¨”d?ð —UNþ«

ÆbM½U0 —«u²Ý« dš¬

tÐ v³BM VŠU Æb ¬ ÊUÝ«d?¼ dE½ tÐ ÊUAOA “« vJ?¹¨bOÝ— UN½¬ È tL¼ 7A? l u ÊuÇ

—Ëœ œu?š “« ÎU?? U?L??ð «— ”d??ðò∫XH??Ö «— È˨Áœ—ˬ d?Ð œU??¹d? ÊU??O?? U?E??½ ÊU??O? “« pO??zU??Ýu?Ä ÂU??½

tKš«b? s¹« “« —u?ÄUýåÆb?Aš—b?Ð u?ð dÐ `O? ? —u½U?ð b?M³?Ð «— X½U?LA?Ç v½U? “ „b½« È«d?ШU/

Ë r² ¼ v×?O s ò∫XH?Ö pOzUÝu?ÄÆœËdÐ œuš —U v?Ä —œ Uð œd d « «— p?OzUÝuÄ Ë X?Hý¬dÐ

—u?ÄU?ýåÆ—u??š v tD?³??ſ ÊU?A?¹« „—U??³? ¯d?? d?Ð XN??ł 5?L?¼ tШr?Ýd?ð v ÊU?A??¹« È«b?š “«

tЫ—Ë«Ë Áœ—ˬ ÊËdOÐ g½œd?Ö XAÄ “« «— g½UГ U?ł ÊUL¼ —œ œ«œ ÊU? d Áb¹œdÖ ÊËe? « gLAš

Æœu/ bONý eO½ «— ”uJO uðU ÊuFLý ¨tL¼ q² “« fÄÆbM½UÝ— q²

د ـ شهداى ديگرÊUO×O? ÂuLŽ ÈU?Hł È«dÐ vL?JŠ Ë XšUÝ 5~?LAš —UO? Ð «— —uÄU?ý¨ÊUO×O? X UI?²Ý«

—UO Ð ‰UH?Þ« Ë ÊU½“ Ë Ê«œd Ë b½b?ý v ÂUŽ q² ÊUO×?O ¨“Ë— ÁœÆœu/ —œU? œuš È—uð«dá «

s¹« Ëeł —œ¨X?ý«œ ÂU½ u?ЗU?ð t r¼ ”u?J?O? u?ðU? Êu?F?L?ý d¼«u?šÆb?½b?O?A?Ç «—  œU?N?ý XÐd?ý

jÝuð¨È— p¹œe?½¨d?~¹œ gO?A? Ëœ UШ‘u?ý d?Ný nI?Ý«¨e?OK?O? ¨ÈbM?Ç “« b?FÐÆœu?Ð ’U? ý«

5?A?½U?ł t ¨”u?J?O? u?ðU? XÝËb?¼U??ý¨ÈœöO? ≥¥≤‰U?Ý —œÆb?½b?O?Ý— q²? tÐ X¹ôË Ê¬ r? U?Š

5LAFЗUШ˫ “« bFÐÆb?½bOÝ— q² tШdð«u² f³Š ÁU? ZMÄ “« bFÐ ¨gOA ±≤∏UШœuÐ Êu?FLý

“« bFÐ Ë bý ÁœdÐ ‘u?ý tШÁb¹œdÖ —U² d?Ö ÈœöO ≥¥µ‰UÝ —œ eO½ ÈËÆb? ¬ qzU½ —U ² « s¹b?Ð

bONý eO½ d~¹œ gOA X OÐË b ¨‰UÝ ÊUL¼ —œÆbOÝ— q² tÐ Uł ʬ —œ vÝu³× ÁU Áœ“U¹

»U ²½«¨”uJ?O uðU ÂUI? ‰UGý« È«dÐ v ¨d?~¹œ ‰UÝ X OÐ U?ð¨UHł s¹« È t−O²?½—œÆb½b¹dÖ

ÂË— È—u?ð«d?á? « —ËU?−? t vðU?¹ôË —œ ÎU? u??B? ? Ë Ê«d?¹« ÈU?¼ XL? ? ÂU?L?ð —œ U??H?ł s¹«Æb?A?½

ÆXý«œ t «œ«  bý tШœuÐ

—«e?¼ t½ ˨X d?Ö ÊU?O? Ë— “« «— s¹d?N?M? « 5?Ð ÈU?¼d?N?ý “« v?J?¹ —u?ÄU?ý¨ÈœöO? ≥∂∞‰U?Ý —œ

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK±≥

œuš ÊUAO?A Ë nIÝ« UÐ v×?O ÈœU?¹“ È ÁbŽ¨«dÝ« ÊUO? —œÆœ—ˬ ÊU²Ý“uš tÐ U?ł ʬ “« dOÝ«

b½d³Ð ÈeO?š q UŠ Xýœ tÐ «— ÊUO×O? s¹« ÊUÖ—eÐ “« dH?½ bBOÝ t œ«œ ÊU d? —uÄUýÆb½œuÐ

V¼c? Ë b?M?M? —U?J½« «— `?O? ? tÇ ÊU?M?Ç t b?¹œd?Ö ÂöŽ« U?N?½¬ tÐ ÁU?ýœU?Ä ·d?Þ “« U?ł ʬ —œ Ë

ÊU1« —œ dÖ« ˨bý b¼«uš Áb?OA Ð UN½¬ tÐ X½u?JÝ È«dÐ —u c 5 “ ¨b?M¹U/ ‰u³ «— ÁUýœU?Ä

ÊU1« —œ Uð œu/ t?EŽu tL?¼ tÐ nIÝ«Æbý b?M¼«uš ‰u?²I Áb?¹œdÖ ÂuJ?× ¨bM½U?0 —«u²Ý« œu?š

Ë X O?Ð v ˨b½b?¹œdÖ Â«b?Ž« Áœd u?JO?½ ·«d²?Ž« t dH?½ ZMÄ Ë œU?²H?¼ Ë X ¹ËœÆb?M½U?0 XÐUŁ

d « tШv×?O ? È«dÝ« ÈU?¼ ÁËdÖ qO?³ s¹« “« È—U?O ?ÐÆb½b?½U? Áb½“¨Áb?ý dJ?M d?~¹œ d?H½ ZM?Ä

s¹« —œ XO×O? —U?A²½« —œ¨’U? ý« s¹«¨U?¼bFÐÆb?½bý ÁœU?²Ýd Ê«d?¹« v dý vŠ«u?½ tШ—uÄU?ý

Æb½œu/ vÖ—eÐ pL ¨◊UI½

tÐ ÊUO?×O? „U?M u¼ ÈU?Hł ÈË ¯d? UÐ Ë œu?/  U Ë —u?ÄUý¨ÈœöO? ≥∑π‰UÝ —œ¨Ád?šôUÐ

qLײ «— 5Að¬ g¹U “¬ s¹« d³ ‰UL UÐ t XÝ« d ²H bЫ tÐ U?ð Ê«d¹« ÈU OK ÆbOÝ— UN²½«

UÐ U?Hł t v?ðU Ë« —œ U?²ŠÆb? U?O½d?Ð e?O½ ÂU?I?²½« œb? —œ Ë œuL?M?½ —UJ?½« «— œu?š b½Ë«b?š Ë b¹œd?Ö

ÊU?O?²?ýœ—“ Ë ÊU?²??Ýd?Ä XÐ “« È—U?O? ??ÐË œu?/ v X d?A?O??Ä U? ?O?K? ¨X?ý«œ o½Ë—  b?ý X¹U?N?½

Æb½œ—ˬ v ÊU1« Á—«uL¼

٥ـ دوره ى آزادى(٣٧٩ـ٤٣٠ميالدى)p¹ d¼ Ë b½œuÐ n?OF{ Ë X¹UH? vÐ VKſ«¨b?½bOÝ— XMD?KÝ tÐ —uÄU?ý “« bFÐ t vM?OÞöÝ

V¹d Ë b?½œu?/ b¹b?& e?O½ «— ÂË— U?Ð @M?ł¨—u? c 5?ÞöÝÆb?½œu?/ XMD?K?Ý v½U “ d?B?²?

s¹« ÊU “ —œ ÊUO×?O ÆœuÐ —«d d?Ð ÂË— È—uð«dá « Ë Ê«d?¹« ÁUýœUÄ 5Ð t½U?²ÝËœ jЫ˗ ‰UÝ qNÇ

XOL?Ý— tÐ X Ëœ ·dÞ “« “u?M¼ Ê«d?¹« ÈU ?OK? tÇdÖ Ë b?½œuÐ d𜫓¬¨o?ÐUÝ tÐ X³? ½¨5?ÞöÝ

 öOJAð¨U?Hł ÊUO U?Ý s¹« “« bFÐ Uð X U?¹ X d Ë b¹œdÖ s1« Èb?Š Uð “UШbý v?/ t²šUMý

Æb½«œdÖ Vðd «— œuš

tÐ X³ ½¨œu?š XMDK?Ý q¹«Ë« —œ ÈËÆX A½ XM?DKÝ d?¹dÝ dÐ ‰Ë« œd?Ö œe¹¨ÈœöO ≥ππ —œ

v×?O ? t?² U?¹ b?O?L?F?ð r¼ ‘œu?š t b?½œu?Ð —«Ëb?O? « vC?F?Ð Ë œu?Ð ÊU?Ðd?N? Ë ·u?z— ÊU?O?×?O ?

—u?Þ tШb?½œu?Ð XO?×?O? ? ’u?B? ? ÊU?M?L?ýœ t «— v½U?G? Ë œu?³?½ ÈË —œ `O? ? ÕË— U? «¨œu?ý

XLÝ tÐ VKſ« ¨UðË—U? ÂU½ tÐ vHIÝ«ÆXšU?Ý dHM² œu?š “« «— ÊUO²ýœ—“ Ë b?O½UÝ— UH?ł v UM u¼

±¥Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

ÂU?I?? d??Ð ÁËö?Ž¨h ??ý s¹«Æb??ý v ÁœU??²??Ýd?? Ê«d??¹« tÐ ÂË— —u??ð«d??á?? « ·d??Þ “«¨Èd??~??O??â??K??¹«

ÆXšUÝ ÊuM2 œuš “« ÁœUF « ‚u «— Ë« Ë œ«œ UHý v{d “« «— œdÖœe¹ Ë œuÐ r¼ VO³Þ¨v½UŠË—

U?Žb?²??Ý« ÊU?O??×?O?? ? È«d?Ð ÁU??ýœU?Ä “« «—  U??H?²?? « Ë ‰c?Ð Áœd?L??ý XL?O??M?ſ «— X d?? U?ðË—U??

qO?J??A?ð È Á“U??ł« t ʬ d??~?¹œ ˨œœd??Ö ÂöŽ« Ê«d?¹« ÈU?? ?O??K?? Èœ«“¬ ÊU? d?? t s¹« vJ??¹∫œd?

Æb¹œdÖ XÐUł« Ëœ d¼ ˨œuý Áœ«œ v¹U OK —u « rOEMð È«dÐ v¹«—uý

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK±µ

نقش شاپور دوم و شاپور سوم در نزديكى كرمانشاهنقش شاپور دوم و شاپور سوم در نزديكى كرمانشاه

الف ـ فرمان آزادى(٤٠٩ميالدى)s¹« oÐU?D? Æb?¹œd?Ö —œU? v?½«d?¹« ÊU?O?×?O? ? Âu??L?Ž Èœ«“¬ È«d?Ð v½U? d? ¨ÈœöO? ¥∞π —œ

bM² U¹¨œuÐ Ábý Âb?NM UHł l u —œ ÎUI?ÐUÝ t «— v¹U¼ t½Uš“U/ ÈUMÐ È Á“U?ł« ÊUO×O ¨ÊU? d

Ë b½b?¹œdÖ œ«“¬¨b?½œu?Ð bM?Ð —œ t v½U?O?×O? ? ÆbM?¹U?/  œU³?Ž «— «bš¨”d?ð ÊËb?Ð bM?²? ½«u?ð Ë

“« fĨs¹«dÐUM?ÐÆbMM? dHݨœu?š È tOŠU½ ÈU?¼U O?K 5Ð tL?¼«Ë ÊËbÐ t bM?² U¹ Á“U?ł« ÊUHI?Ý«

Ë  —UAÐ È Á“Uł« “UÐ v ˨b¹œdÖ t²šUMý XOLÝ— tÐ Ê«d¹« ÈU OK ¨—UÐ 5 Ë« È«dШ‰UÝ bBOÝ

œU?ý ÊU? d? s?¹« —Ëb? “« v½«d?¹« ÊU??O?×?O?? ? ¨È—U?ÐÆb??M?²? U??O?½ Èb?¹b??ł ÈU?¼ t½U?š“U??/ 7?šU?Ý

tÐ ÊöO? ÊU? d? t b?¼œ v «— vð«—U?O?²?š« ÊU?L?¼ U??N?½¬ tÐ ÊU? d? s¹« t b?½œd? ÊU?L?Ö¨Áb?¹œd?Ö

ÆœuÐ Áœ«œ ÂË— È—uð«dá « ÊUO×O È«dЩÂ≥±≥®5²½U² M pL

ب ـ شوراى مدائن(٤١٠م)œUNMAOÄ U?ðË—U ÆœuР“ô Ê«d¹« ÈU ?OK È«dÐ Èb¹bł  öO?JAð¨UHł ÈœU?L² ÊUO UÝ “« fÄ

È—uð«dá « —œ tOIO½ È«—uý t «— v−¹U²½ ÊUL¼ U𨜜dÖ qOJAð Ê«d¹« ÊUHIÝ« “« v¹«—uý t œd

tÐ Ë œ«œ Á“Uł« «—u?ý s¹« œUI?F½« tÐ ÁU?ýÆbýU?Ð t²?ý«œ Ê«d¹« ÈU? O?K È«d?Ð eO?½ «—uý s¹«¨Xý«œ ÂË—

«eŽ« sz«b tÐ X¹—u? tÐ «— ÊUH?IÝ« v UL?ð U𠜫œ ÊU d? ÂUJ?Š tÐ œuš l¹dÝ Ê«b? U È tK?OÝË

s¹d??????N?????M?????? « 5?????Ð p?¹œe?????½  U??????¹ôË “« V?K?????ſ«¨b??????½b?????ý d??????{U?????Š t? v?½U?????H??????I?????Ý«Æb??????½—«œ

È«—uý tÐuB? 5½«u t s¹« tÐ d?E½ÆX U¹ qO?JAð s?z«b —œ «—uý s¹«¨ÈœöO? ¥±∞—œÆb½œuÐ

ʬ V¹uBð tÐ ‰Ë« t X? ½«œ “ô «—uý s¹«¨œu?Ð ÁbA?½ ‰uL?F Ê«d¹« ÈU?¼U ?OK —œ “u?M¼ tO?IO?½

«— v½U d Áb ¬ gO?Ä  dC×OK?Ž« V½Uł “«¨ÊU¹—UЗœ “« d?H½ Ëœ¨tOC s¹« r²?š “« fÄÆb½“«œdáÐ

t b?M?²?ý«œ Âö?Ž« ˨b?½œu?/ o¹b?B??ð¨œu?Ð Áb?ý —œU? ÊU??O?×?O? ?? Èœ«“¬ È«d?Ð q³? ‰U??Ý —œ t

t XÝ« d{UŠ ˨ÁbO½«œdÖ —dI Ê«d¹« ÊUO×O ? q XÝU¹— tÐ «— sz«b nIÝ« ‚U×Ý« ÁUýœUÄ

È Á—«œ« È«dÐ 5?½«u vC?F?Ð ÊUH?I?Ý«¨fÄÆb¹U?/ «d?ł« vÝUO?Ý  —b? UÐ «— «—u?ý s¹«  U?ÐuB?

˨X O U? nIÝ« p¹ ÈdN?ý d¼ È«dÐ∫X?Ý« —«d s¹« “« UN?½¬ È ÁbLŽ t b?½œ«œ VOðd?ð U O?K

t bMHþu? Ê«d¹« ÊUO?×O ? ÂuLŽÆXÝ« “ô nI?Ý« tÝ È—«c~²?Ýœ Îö «¨vHIÝ« d?¼ 5OF?ð È«dÐ

ÁUýœU?ÄÆÁd?Oſ ˨b?½—«œ ÁU?~½ r?¼ UÐ vM?O?F l? «u —œ «— ÂU?O? bO?Ž Ë œöO? b?OŽ qO?³? “« rN? œUO?Ž«

ÈU¼  UH?² « “« ÊUO?×O ? Æœd  U?H² « vK?Oš ÊUO?×O? tÐ X³ ?½ Ë œu/ ‰u³? «— «—uý  U?ÐuB

±∂Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

—œ t vÖ—eÐ sAł¨œuÐ «—uý “Ë— s¹d?š¬ t ÂUO bOŽ “Ë— —œ ˨b?½b¹œdÖ —Ëd Á“«b?½« vÐ ÁUý

ÊUO×O ? v ËÆbM² dÖ¨X?Ý« ÁbA½ Áb¹œ v½«d¹« ÊU?O×O ? 5Ð ‰UŠ tÐ Uð ʬ dO?E½ —ËdÝ Ë nFý

XÝ« d²NÐ U ?OK È«dÐ Ë œ—«œ ÈœU¹“  «d?Dš ÁUýœUÄ ·dÞ “« U? OK fOz— 5?OFð t b½bO?LNH½

Á—«œ« v×??O?? ??? d??O???ſ ÁU??ýœU??Ä jÝu???ð ‘—u?? « t s?¹« U??ð¨b??½U???0 »«c??Ž Ë t−???M??J??ý d???¹“ —œ t

È—UO Ð œu³½ ÊUO —œ v¹UHł ÊuÇ Ë¨œu/ X dAOÄ Èœ«“¬ Ë g «—¬ —œ U OK v½U “ „b½«ÆœœdÖ

Æb¹œ rO¼«uš bFÐ t ÊUMǨbOAJ½ ‰uÞ gOÐ ‰UÝ bMÇ vÖœuݬ s¹« v ËÆb½bý U OK qš«œ

٦ـ كليسا در ابتداى قرن پنجمÈeOÇ 5? Ë« rO¹U/ v ÊU?OÐ «— U ?OK? X UŠ ΫdB?² ¨Áœu?/ n uð È—b? Uł s¹« —œ

ÆXÝ« ÊU “ s¹« —œ XO×O —UA²½« Ë j ШbýUÐ v tłuð qÐU t

الف ـ انتشار مسيحيتœu?łË Ê«d?¹« —œ vH?I??Ý« È tO?ŠU?½ qN??Ç V¹d? ¨ÈœöO? ¥±∞‰U??Ý —œ t rO?½«u?š v? a¹—U?ð —œ

ÊU “ ʬ —œ «d?¹“¨XÝ« Áœu?Ð ÊU?O?×?O? ? “« È—U?O? Ð e? d? vŠ«u?½ s¹« “« p¹ d?¼ ÆXÝ« t?²ý«œ

—œÆœËdÐ ’u?B? ? nI?Ý«¨b?M?²? ¼ v?×O? ? vK?O?K? È Áb?Ž jI? t vÞU?I?½ —œ t œu?³?½ ÂuÝd?

Ë œu/ —uNþ s¹dNM « 5Ð —œ «b²Ð«¨XO×O ÆbOÝ— ∂∂ tÐ vHIÝ« vŠ«u½ È Á—ULý¨ÈœöO ¥≤¥

—œÆX U?¹ —U?A??²?½« e??O?½ Ê«d?¹«  ö? —œ ÎU?ł—b?²?? v ˨œu?Ð d??²?A?O??Ð gð—b? U??$¬ —œ XN?ł s?¹b?Ð

X½uJ?Ý nIÝ« p¹  «d?¼ Ë Ëd? ¨—uÐU?AO?½ ¨ÊUN?H? «¨È— ÈU¼d?Ný “« p¹ d?¼ —œ¨ÈœöO ¥≤¥

ÂuKF Ë— s¹« “«ÆXÝ« ÁœuÐåU¼œd ÈU¼—œUÇ nIÝ«ò‚—œ« t rO½«uš v V² vCFÐ —œÆXý«œ

—uÄUý „UM u¼ ÈUHł “« bFÐ U OK È—«b¹UÄ Æb½œuÐ Áœ—ˬ ÊU1« eO½ U¼œd “« È—UO Ð t œuý v

ʬ Ê«d¹« —œ Îö U? `O ? s¹œ t b?¼œ v ÊUA?½¨n¹d?ý ÊUO?×O? ? “« È—UO? Ð 7? — ÊU?O “« Ë

vJý v ˨ÁœuÐ —bIÇ ÊU? “ s¹« —œ v½«d¹« ÊUO×?O È ÁbŽ rO½«œ v?/ÆœuÐ ÁbO½«Ëœ tA¹— ÊU? “

Æb½« ÁœuÐ Ê«Ë«d Ê«d¹« È—uð«dá « nK² ÈU¼ XL —œ ÊUO×O t X O½

U¼bF?ÐÆb¹œdÖ v? tEŽu Ê«d?¹« —œ¨býU?Ð qЗ¬ Ë UÝœ« ÊUГ t v½U?¹dÝ ÊU?Г tÐ qO$« «b?²Ð«

—œ ÎUL?Ý— ÊU?Г 5?L?¼¨b?½œu?Ð ÊU?Г Èu?K?N?Ĩʫd?¹« Ë s¹d?N?M? « 5?Ð 5?M? U?Ý “« È—U?O? ?Ð tÇd?Ö r¼

ÊUГ tÐ Ê«d?¹« ÊUO?×?O ? È«d?Ð È—UO? Ð ÈU?¼œËd?Ý Ë V² v ËÆb?¹œd?Ö ‰uL?F? Ê«d¹« ÈU?¼U ?O?K

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK±∑

tLłdð Ë Áb?A½ tLłd?ð ÈuKNÄ ÊU?Г tÐ eÖd¼ ”b?I »U²? t œË— v ‰UL?²Š«Æbý t²?ýu½ ÈuKN?Ä

ÆXÝ« Áb¹œdÖ v ‰ULF²Ý« Uł tL¼ —œ ʬ v½U¹dÝ È

ب ـ زهدvÝËdŽ “« Èœ«dH½« v½UÖb½“ÆbM²ý«œ b¼“ tÐ v³¹dſ q¹ULð¨tO Ë« ÊU “ ÊUГ v½U¹dÝ ÈU¼U OK

v UO½œ „—Uð b?M²A?Ö v v×O ? ÊuÇ È—UO? Ð ÊU½“ Ë Ê«œd? Ë bý v ÁœdL?ý dð ”bI? Êœd

 U Ë« vC?F?Ð d?I ‰U?L? —œ ’U? ?ý« s¹«Æb½œu?/ v Á“Ë— Ë U?Žœ ·d? «— œu?š dL?Ž Ë ¨b?½b?ý

b½bO½«—cÖ v —U Ë qOB% tÐ «— œuš  U Ë« Ë b½œu/ v X ?¹“ v¼ËdÖ  U Ë« vCFÐ Ë UNMð

åX öÝ Ê«d²šœòÊU½“ ËåX öÝ Ê«d ÄòÊ«œd Æb½œuÐ X³× Ë g «—¬¨d³ ¨vMðËd ‚U²A Ë

«b²Ð« t œË— v ‰UL²Š« Ë b½bý v ÁœdLý q U? ÊUO×O ’U ý« s¹« jI Æb?½bý v ÁbO U½

Ë ÊUÖb½—ˬ ÊU?1« ÂULð tÐ Ë œd? dO?OGð rÝ— s¹« U?¼bF?Ð v ˨X U¹ v/ b?OLF?ð v UN?½¬ “« dO?ſ

vKOš qO$« kŽË —œåX öÝ Ê«d?²šœ Ë Ê«d Äòs¹« “« vC?FÐÆbý v Áœ«œ bOL?Fð ÊU½¬ Ê«b½“d?

Æb½œu/ v rOK ð `O Á«— —œ «— œuš ÊUł ÊU½¬ “« È—UO Ð Ë b½œuÐ Èbł

ج ـ عقايدU?Ð vðËU?H?ð Ê«b??M?Ç Ë— s¹« “«¨Áœu?Ð ”b??I? »U?²? rO?? U?F?ð ÈË— “« v½«d??¹« ÊU?O?×?O?? ? rO? U?F??ð

»dG ÈU? O?K XŽd?Ý tÐ Ê«d¹« ÈU ?OK? v ËÆXÝ« t²ý«b?½ ÂË— È—uð«dá? « ÊUO?×O?  «œUI?²Ž«

—b ʬ t ÊU¹—¬ È t¦ŠU?³ —œ v½«d¹« ÊUO?×O Æœu?LM½ s¹Ëbð œu?š È«dÐ b¹UI?Ž t²ý— p¹ 5 “

tOIO½ È«—uý tÐ lł«— t œË— v ‰UL²?Š« Ë bM²ý«b½ X dý¨XšU?Ý ‘uA «— »dG ÈU¼U ?OK

È t U½œU?I?²?Ž« sz«b? È«—uý v Ë b?½« t²?ý«b?½ Èd?³š Ê«b?M?Ǩʬ œU?IF?½« “« b?F?Ð ‰U?Ý bM?Ç U?ð r¼

È«—u?ý œU?I?F?½« “« gO?Ä t «— vN?łu??ð V U?ł È t U?½œU?I?²?Ž« Îö¹–Æ©Â¥±∞® œu??/ ‰u?³? «— tO?I?O?½

bI²F b¹UЩv×O vMF¹®ÈËò∫rO ?¹u½ v .—«œ XÝœ —œ “Ëd « Ë ÁœuÐ ÂuÝd Ê«d¹« —œ sz«b

XÝU??N???½¬ —œ t «— tÇ d???¼ Ë U??¹—œ Ë 5?? “ Ë ÊU???L??ݬ t? tL??¼ b???½Ë«b??š vM???F??¹¨«b???š tÐ b??ýU???Ð

Ê«d³?L?G?OÄ —œ «— œu?š ÕË—¨œ«œ U?Ýu? tÐ «— XF?¹dý¨b?¹d? ¬ œu?š  —u tÐ «— ÊU? ?½« Ë«ÆXšU? ?Ð

bI²F bOLF?ð “«— tÐ Ë ÊUÖœd X UO tÐ b¹U?Ð v×O ÆœU²Ýd U?O½œ tÐ «— œuš `O bFÐ Ë b?O œ

Æå«bš ÈU OK ÊU1« XÝ« s¹«ÆbýUÐ

±∏Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

د ـ مباحثه با يهوديان و زردشتيانÊ«d¹« —œ ÊU?¹œuN?¹ “« ÈœU?¹“ È ÁbŽÆb?½œuÐ ÊU?O?²ýœ—“ Ë ÊU?¹œu?N¹¨ÊU?O×?O? vK? « 5?H U?

d?²?A?O?Ð V?ð«d? tÐ 5? “ »d?G?? ÊU?¹œu?N?¹ “« ÊU?O??×?O? ? U??Ð ÊU?A?²?¹b?{ Ϋd??¼U?þ Ë b?M?²??ý«œ U?M?J?Ý

t½ bM²? ¼ «b?š V ²M? Âu U?N½¬ t b?M²ý«œ v —U?Nþ«¨œu?N¹ UÐ œu?š  U¦?ŠU³ —œ ÊU?O×?O ? ÆœuÐ

 U öŽ “« gOШXO×O ? vMF¹ vIOIŠ s¹œ È«d?Ð oO²Ž bNŽ ÂUJŠ« t? b½œd XÐUŁ eO½ ˨œuN?¹

v ‰u q?I½ r?¼ oO?²Ž b?N?Ž “« œu?š ÈU?Žb?  U?³?Ł« È«dÐÆX?Ý« Ábý q?ÞUÐ ÎU? U?L?ð Ë œu?³?½ Èe?O?Ç

∫œuÐ q¹– —«d “« ÊUO²ýœ—“ UÐ ÊUO×O È t¦ŠU³ o¹dÞÆb½œd

v «—  U?O?Š È– d?O??ſ  U? u?K? ?? ¨v²? ?¼ v?ðU?O?Š È– ‚u?K?? ? t u?ð XÝ« —u??D?Ç fÄò∫v×?O?? ?

åøv²ÝdÄ

t ÊuǨXÝ« Áb½“ r¼ gð¬ÆbA Ð v vÖb½“ tL¼ tР˨XÝ« Áb?½“ bOý—uš U «ò∫v²ýœ—“

åÆb½«“uÝ v œ—«œ œułË «— tÇd¼

ªX O U? ʬ Êœd ‘u U?š È«dÐ “« ÈdB?² Ê«—U?Ð «d¹“¨X O?½ Áb½“ gð¬¨d?Ošò∫v×O?

v/  œU?³?Ž «—  U? u??K? ? U?? U? «Æœu?ý v VzU??ſ Vý —œ «d?¹“¨X ?O??½ Áb?½“ r¼ b?O??ý—u?š

—œ «— tÇ d?¼ Ë U?¹—œ Ë 5? “ Ë gð¬ Ë b?O?ý—u?š t rO?¹U?/ v g²?Ýd?Ä «— v¹«b?š tJ?K?ШrO?M?

ÆåXÝ« Áb¹d ¬ ¨XÝU¼ ÊULݬ

v U?L?ýªb?O?M? v?  œU?³?Ž¨œ«œ ÊU?ł VO?K? ÈË— —œ t? «— È« Áœd? h ?ý U?L?ý v Ëò∫v?²?ýœ—“

ÆåXÝ«bš ¨Ábý »uKB h ý 5L¼ t bO¹uÖ

v ÊUOÐ «— ÊU¼UMÖ XŽUHý Ë gA Ð Ë X U?¹ sð “«— —«dÝ« Áœu/ ŸËdý v×O X Ë Ê¬

«— XO×?O ? t v²ýœ—“ d?¼ tÇ d?Ö«Æb½«œd?Ö bI?²F? `O? tÐ «— qÐU?I ·d?Þ bM? v vF?Ý Ë b¹U?/

“« v½«d¹« cH?M²? ÊUO?×O? “« vC?FÐ “U?ШXšUÝ v tł«u? v½Uł d?Dš UÐ «— œu?š ¨œu/ v ‰u?³

Æb½œuÐ ÊUO²ýœ—“

r−MÄ Êd Uð fOÝUð ÊU “ “« Ê«d¹« ÈU OK±π

فصل دوم

كليساى ايران در قرن پنجم١ـ جفاى يزدگرد(٤٢٠ميالدى)

vA?O?A?? ÆX U?¹ tL?ðU??š Ȝ˓ tÐ œd?Öœe?¹ ÈU??¼  b?ŽU? ?? ¨ÊU?O?×?O?? ? œu?š  —U?? ?ł tÐ d?E??½

t «— ÊU?O?²?ýœ—“ ¯—e?Ð ÈU?¼ Áb?J?A?𬠓« vJ??¹¨ÊU?²?Ý“u?š —œ d?O?ýœ—« œe? d?¼ d?N?ý “« ÂU??½u?ýU?¼

tÐ «— œuš È «uŽœ ˨œ—ˬ VCſ tÐ «— ÊUO²ýœ—“ X dŠ s¹«ÆXšUÝ ÂbNM œuÐ v¹U OK p¹œe½

X½U¼« s¹« ‰u¾ ? t d~¹œ gO?A bM?Ç UÐ «— nIÝ« È«b?Ы Ë uýU¼¨œd?Öœe¹Æb½œu?/ Ÿuł— ÁUý

nIÝ« È«b?ЫƜu/ g?½“dÝ «— ÊU?½¬ v²? Ý ‰U?L U?Ð Ë Áœd? —UC?Š«¨b?½œuÐ v²?J?K2 V¼c? tÐ

œËœd «— gð¬ g?²Ýd?Ä  b?ý ‰U?L? U?Ð u?ýU?¼ v ˨XÝ« t²?ý«b?½ Èd?O?BI?ð Ë« t Xý«œ —U?N?þ«

ÁbJAð¬ Uð œu/ d « «bЫ tÐ œdÖœe¹ fÄÆœu/ ÁbJAð¬ Êœd »«dš tÐ —«d « XŽU−ý UÐ Ë œdLý

—«“¬ Ë U?H?ł «— ÊU?O?×?O? ? ÂU??L?ð¨nK? ?ð  —u? —œ t œd? b??¹b?N?ð «— Ë« Ë b?¹U?/ U?M?Ð Á—U??ÐËœ «—

ÆbOÝ— q² tРΫ—u Ë œuLM½ XŽUÞ« «— ÁUýœUÄ ÊU d «bЫÆbO½UÝ— b¼«uš

vIO? — fÝd½Æb?¹œdÖ b?ON?ý ÊU “ 5?L¼ ÎU?³¹d?Ið¨œu?Ð È— v U¼« “« t ¨fÝd?½ ÂU½ tÐ vB? ý

ÂU??½«Ëd??Ä—«œ« t «— v²??ýœ—“ ÊU??Ö—e??Ð “« vJ??¹ gO??A?? s?¹«Æœu??Ð gO??A?? t ÂU??½ —u??ÄU??ý Xý«œ

t U³ Ë œdÐ g¹uš d?Ný tÐ œuš UÐ «— gOA? —uÄUý r¼ «ËdÄ—«œ«Æœu?/ œUý—« XO×O ? tШXý«œ

Ê«b?Ðu? “« vJ?¹Æb?¹U?/ U??M?Ð U?ł ʬ —œ È« t½U?š“U?/ U??𠜫œ Á“U?ł« Ë b?O?A? ??Ð ÈË tÐ «— vM?O? “ È

œuš s¹œ v²?ýœ—“ ·«dý« t œu?/ X¹UJ?ý ÁUý tШÁœ«œ —«d? p ?L²? «— tO?C s¹«¨v²?ýœ—“

tÐ «— ·«dý« s¹« Áu?I « v?²Š t œ«œ Á“U?ł« ÈË tÐ œd?Öœe¹Æb?½œ—ˬ ÊU1« `O? ? tШt²H?Ö „d?ð «—

v²????ýœ—“ s?¹œ tÐ Á—U?????ÐËœ «— «Ëd????Ä—«œ« r¼ —u????? c???? b?????Ðu???? b????½«œd?????Öd????Ð v²?????J????K?????2 V¼c????

b¼b?Ð f?Ä ÈË tÐ «— t½U?š“U?/ È t U?³? t œu?/ d? « gO?A? —u?ÄU?ý tÐ «Ëd?Ä—«œ«¨s¹«d?ÐU?M?ÐÆœ—ˬ

t²ý«œdÐ œuš UÐ «— ʬ Ë b¹“—Ë ŸUM² « t U³ Êœ«œ “«¨fÝd½ œuš XÝËœ UÐ  —uA “« fÄ —uÄUý

“« t fÝd½ÆXšUÝ ‰b?³ ÁbJ?Að¬ tÐ «— t½Uš“U?/ bÐu? ¨ÈË 7 — “« fÄÆX — ÊËdO?Ð dNý “«

«— gð¬¨b??¹b??Ð tF?? «Ë  —u?? Êu??Ç Ë b??¹œd??Ö t½U??š“U??/ œ—«Ë È“Ë—¨œu??Ð ŸöÞ« vÐ tO??C?? s¹«

bÐu Êu?ÇÆœd  œU?³Ž ʬ —œ Ë œu?/ t½Uš“U?/ Á—UÐËœ «— ʬ Áœd? eO?Lð «— ‚Uð« Ë œu?/ ‘u U?š

t bý V?³Ý Áœu?/ b?O? u?ð Âœd? —œ v½U−?O?¼ Ë b?¹œd?Ö qF?²?A gL?A?š gð¬¨b?¹b?Ð X½U?¼« s¹«

b¹œdÖ d{UŠ ÊUG? fOz— dC× —œ fÝd?½¨U$¬ —œÆb½œU²Ýd? sz«b tÐ Áœd dO$“ «— fÝd?½

ŸUM² « —U s¹« ÂU$« “« fÝd½Æb?¹U/ UMÐ t½Uš“U/ ÈU?ł —œ «— ÁbJAð¬ Á—UÐËœ Uð X U?¹ ÊU d Ë

œ«œ ÊU d eO½ ÁUý Ë b½œd?Ð ÁUýœUÄ —uCŠ tÐ «— Ë«¨ÁdšôU?ÐÆb¹œdÖ ”u³× ÁU t?½  b Ë b¹“—Ë

5?Š —œÆb??ý q²? tÐ Âu??J?×?? Ë œu?L??M??½ XŽU?Þ« fÝd??½ “U?ÐÆœ“U??Ý qF??²?A?? «— ”b?I?? gð¬ U?ð

Æb½œuÐ d{UŠ ÊUO×O “« È—UO Ð g «bŽ«

X¹b{ ÊUA¹« UÐ r r —uÞ s¹bШXý«œ ÊUO?×O UÐ «— v²ÝËœ ‰UL «b?²Ð« t œdÖœe¹

ÁUýœUĨ t²Hý¬ dШb½b¹œ «— v²ýœ—“ ·«dý« Êbý v×O ¨ÊUG ÊuÇ t œË— v ‰UL²Š« Æœu/

ÊUO×?O ? ÂuLŽ ÈU?Hł È«d?Ð b¹Uý¨œu?/ v U Ë œd?Öœe¹ dL?Ž dÖ«Æb?½œu/ ÊU?O×O? UÐ X¹b?{ tÐ —u³?− «—

ÈË ÈUł tÐ ÊUG V¹u?Bð tÐ —uÖ Â«dN?Ð ‘d ÄÆœd?0 v³Ý« b~ d?Ł« —œ¨Â¥≤∞‰UÝ —œ U «¨œd v —œU? v½U d

Æœu/ ”uKł XMDKÝ d¹dÝ dÐ

٢ـ جفاى بهرام پنجم(٤٢٠ـ٤٢٢ميالدى)ÂU?ð —«b?²? « ÊU?O??×?O? ? ÈU??H?ł È«d?Ð «— ÊU?G?? ¨XM?D?K??Ý X ?ð d?Ð ”u?K??ł i×? tР«d?N??Ð

tШb½œu/ v «bOÄ t «— `O? Ê«ËdOÄ “« «b d?¼ ˨b½œd ÂbNM? «— U¼ t½Uš“U/ r¼ ÊUG? ÆbOA Ð

v XÝuÄ Áb?½“ «— vC?FÐ Îö¦? Æb?½bO?½«œd?Ö v »c?F v U?M? u¼ ‚d?Þ tÐ U?¹ ˨b½b?½U?Ý— v q²?

U??N??½¬ È tL??F??Þ U???ð b??M??²??š«b??½« v? tM??Ýd??Ö v¹«d???×?? ÈU??¼ ‘u?? ÊU??O?? —œ «— v?C??F??Ъb??½b??M???

Ê«d¹« bŠdÝ “« Ϋ—«dD{« ÊU½¬ “« È—UO Ð t œuÐ œU¹“ È—b tÐ ÊUO×O »«cŽ Ë  ULŠ“Æb½uý

ÂË— —u??ð«d??á?? « “« «— ÊU??¹—«d?? È—u?? rO??K?? ??ð ¨Â«d??N??ÐÆb??½œd??Ð ÁU??M??Ä ÂË— XJ??K??2 tÐ Áb???ý ×U??š

Æbý b¹b& 5² Ëœ 5Ð @Mł Ϋ—u fÄÆb¹“—Ë ŸUM² « ÂË— —uð«dá « v ˨XÝ«uš

ÂU½ ”«œe? d¼ t œu?Ð v d²?× b?ML?² Ëœ h ?ý¨b¹œ U?Hł ÊU? “ s¹« —œ t v U ?ý« “« vJ¹

¨ÈbMÇ “« bFÐÆœu/ œuš ÊU?¹d~A ÊUÐd²?ý «— Ë«¨Áœd ·dBð «— ÈË „ö « ÂULð «d?NÐÆXý«œ

ÈË VIŽ fÄÆXÝ« œu? ¬ qÖ Ë t²?šuÝ »U?² ¬ “« g½b?Ð t b?¹œ vÝ—bM? ”U³? UÐ «— ÈË Â«d?N?Ð

«— —U$ d ?Ä d~?¹œ ôUŠ Ë ‘U³? dÝ œu?š tł—œ s¹« Uðò∫XH?Ö Áœ«œ ÈË tÐ v½U²? ÈU³? Ë œU²Ýd?

ÁUý »«u?ł —œ Ë œu?/ Á—U?Ä œu?Ð Áœ«œ ÈË tÐ ÁU?ý t «— v¹U?³? ÂU?L?ð  d?O?ſ U?Ð ”«œe? d?¼åÆU/ œ—

U?Ð «— œu??š È t¹b?¼ fĨrýËd?? v v¹U??³? tÐ «— œu??š s¹œ s t v?M? v ÊU??L?Ö d??Ö«ò ∫XH?Ö

r−MÄ Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≤±

tM¼dÐ «— ÈË Uð œu d? d «¨b¹bÐ ÈË “« «— t½«d?O œ X dŠ s¹« ÁUý ÊuÇåÆ—«b?¼U~½ œuš vM?¹œ vÐ

Æbý —U² — t½u~Ç ÈË UÐ ÁdšôUÐ X O½ ÂuKF Æb½b½«— ÊËdOÐ dB “«

t »u?I?F?¹ ÂU?½ tÐ œu?Ð v d?²?×? h ?ý¨b?¹œ U?H?ł ÊU? “ s¹« —œ t d?~?¹œ ÊU?O?×?O? ? “« vJ?¹

`O? ?? tÐ œu??š ÊU??1« d??J?M?? ¨ÁU??ýœU??Ä 7?šU??Ý œu??M??A?š È«d??Ð h ??ý s¹«Æœu??Ð —U??Зœ ·«d??ý«“«

ÈË “« È—«eOÐ ‰U?L U?Ð g½“ Ë —œU Ë b? ¬—œ t½Uš tÐ ÊU?1« —UJ?½« “« fÄ t 5L?¼ v ˨b¹œd?Ö

UÐ +“ Ë —œU? dÖ«ò∫XH?Ö 5?MÇ Áb?ý ÊU?LO?A?Ä Ë œ—ˬ œuš tÐ «— Ë« —U?²? — s¹« ¨b½b?O½«œd?Ö ÈË—

b¼«uš —U² — t½u~Ç s U?ШÂuý d{UŠ ¯—eÐ —Ë«œ —uC?Š tÐ v² Ë fÄ ¨bM¹U/ —U² — 5?MÇ s

tÐ ÁUýœU?ÄÆœu?/ œu?š ÊU?1« tÐ ·«d?²?Ž« Á—U?ÐËœ Ë b?ý d?{U?Š ÁU?ýœUÄ —u?C?Š —œ¨s¹«d?ÐU?M?Ðå°œd?

ÈË V³Ý s¹« “«Æb?M¹U?/ tFD? tFD? «— g½b?Ð Uð œd?áÝ Ê«œöł tÐ «— Ë« Ë b?ý „UM?LA?š X¹Uſ

ÆXÝ« ·ËdF ålDI »uIF¹òtÐ

≤≤Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

وسعت ايران قدوسعت ايران قد

tÐ ·ËdF? Ë Xý«œ ÂU?½ »uI?F?¹ eO?½ Ë« t œu?Ð vB ?ý¨Êd? s¹« d~?¹œ È«b?Ný “«

ÁU?ý Ê«d? u??½ “« tL?¼ t d??~?¹œ v×??O? ?? Áœe?½U??Ä U?Ð vA??M? »u?I??F?¹Æb??ýU?Ð v vA??M? »u??I?F?¹

„ö « ÂULð¨b½uA½ œuš ÊU1« dJM dÖ« t œu/ b¹bN?ð «— ÊU½¬ ÁUýœUÄ Æb¹œdÖ ”u³× ¨b½œuÐ

ÂU?L?ð U?ð œd? d? « ÁU?ýœU?Ĩb?½œd? u?J?O?½ ·«d?²?Ž« tL?¼ Êu?ÇÆb?¹œd?Ö b?¼«u?š j?³?{ ÊU?ý v¹«—«œ Ë

`OD ð È«dÐ ÊUO?×O s¹«¨X — v ‚öO?¹ tÐ ÁUýœUÄ t —UNÐ ÂU?~M¼ÆbMM v?½UÐ qO «— ÊU² “

X Ý ÈU?¼—U ÂU?$« tÐ eO?½ ÊU?² ?ÐUð ÂU?Lð ˨b?½bý ÁœU?²?Ýd ¨b?M —u?³Ž ʬ “« ÁU?ý œuÐ U?M?Ð t v¼«—

ÈË tШÊU??G?? f?O??z—¨—u??ÄU???ýd??N?? ¨X?A??Ö v d??Ð s?z«b?? tÐ ÁU???ý Êu??Ǩe??O???¹U??Ä —œÆb??½œu???Ð ‰u??G??A???

»«uł —œ ÁUýåÆœ—«œ v “U?Ð ÊU1« —U?J½« “« «— d?~¹œ ÊUO?×O? ¨’U? ý« s¹« X UI?²Ý«ò∫XH?Ö

Ë t²AÖ Âu Ë dN ÊUA¹U?¼ t½Uš ¨Ábý ·dBð ÊUA ö « Ë v²? ¼ørMJÐ tÇ UN½¬ UÐ d?~¹œò∫XHÖ

—UJ½« tÐ «— U?N½¬ U?ð Áœ ÊU d? «d ò∫XH?Ö —uÄU?ýdN? åÆb½uý v? U¼ »«cŽ s¹« ÂU?Lð qL?ײ? “UÐ

˨œu/ XI «u Ë« qO UÐ ÁUýåÆœ«œ r¼«uš ÂU$« q² ÊËbÐ «— —U? s¹« Ë Â“UÝ —u³− ÊUA½U1«

t œ«œ ÊU d ¨t² Ð ÊUA²AÄ tÐ «— ÊUA¹U¼ XÝœ bFÐ Ë œu?/ tM¼dÐ ÈUÄ Ë X) «— ÊU½¬ —uÄUýdN

bM½UЫu Ð t² Ð ÈU¼ XÝœ UÐ ÊUA²AÄ ÈË— Ë b½d³?Ð ÊU² ¼u —œ v½«d¹Ë ÈUł tÐ «— UN½¬ Vý d¼

ÆbM¼bÐ ÊU½¬ tÐ Ÿuł bÝ È«dÐ »¬ Ë ÊU½ È—b jI Ë

UN½¬ ÊU³¼U~½ —uÄUýdN ¨b½bý  ULŠ“ s¹« qLײ ÂULð È t²H¼ p¹ ÊUO×O t ʬ “« bFÐ

È«ò ∫œ«œ »«uł ÊU³¼U~½åøbM² ¼ U− X ÐbÐ ÈU¼ v½«dB½ s¹«ò∫bOÝdÄ Ë« “« Áb½«uš «—

È Áœ«—« UN½¬ t bM v d « ÁUýœUÄ u~Ð UN½¬ tШËdÐò∫XHÖ —uÄUýdN åbM² O½ —Ëœ ¯d “«¨U ¬

»UMÞ tÐ «— UN½¬ ÈUÄ .uÖ v ¨bMMJ½ 5MÇ dÖ«ÆbM¹U/  œU³Ž «— bOý—uš¨Áœ—ˬ ÈUł tÐ «— ÈË

˨œuý «bł Ê«u ²Ý« “« ÊUA²ýuÖ t ¨bMAJÐ ÊU² ¼u ÈU¼ Œö~MÝ —œ «— UN½¬  —b UШt² Ð

VKſ«ÆXHÖ ÊUO×O tÐ «— —uÄUýdN ÂUGOĨ ÊU³¼U~½åÆb½U0 U¼ @MÝ ÈË— dÐ UN½¬ ÈU¼ ÊbÐ

sð Ë œu/ t³Kſ tOIÐ dÐ !— Ë œ—œÆbM²ý«b½ ÊbOMý È«—U¹¨ÁœU² « ‘u¼ vÐ XLŠ“  d¦ “« UN½¬

ÁœU²Ýd sz«b tÐ t²AÖ œ«“¬ fÄÆb½œuLM½  —œU³ bOý—uš  œU³Ž tÐ v ˨b½œ«œ —œ —UJ½« tÐ

‘eG È«dÐ Ë b½œu/ UŽœ t² dÖ Á“Ë—¨bM² U¹ Èœu³NÐ œuš  UŠ«dł “« ÊuÇ Uł ʬ —œÆb½bý

ÆbM² ¹dÖ œuš

‘—«eÖ v¼UýœUÄ —UЗœ tÐ t bO?Mý ÊuÇ Ë b½U XÐUŁ Îö U? œuš ÊU1« —œ vAM »uIF?¹ U «

”öÄ Ë b¹œd?Ö „U?M¼Ëb?½«¨XÝ« Áœu?/ —UJ?½« «— œu?š ÊU1« g½U?I?O — U?Ð e?O½ ÈË t Áb?ý Áœ«œ

r−MÄ Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≤≥

œe?½ «— ÈË g½«d? u?½ “« vJ?¹Æb??ý —U?á? ?¼— sz«b? t?Ð Ë X ?¹— œu?š d?Ý d?Ð d??²? ? U?š Ë b?O?ýu??Ä

Ábý Ê«œd?Ö Ë— XO?×?O? ? “« U¹¬ò∫œu?/ ‰«R?Ý ÈË “« —u?ÄU?ýdN? ˨œd?ШÊU?G? fO?z—¨—uÄU?ýd?N?

tÐ »uI?F?¹¨Ê¬ “« b?F?ÐåÆ—«b½ r?¼ 7A?Öd?Ð b?B? Ë r²?A~?½ d?Ðò∫XH?Ö »«u?ł —œ »uI?F?¹ åøÈ«

v vÐuš tÐ g²JK2 —u «¨œu/ v  UH² « ÊU?O×O tÐ œdÖœe¹  —bÄ ÊuǨU¼U?ýœUÄò∫XHÖ ÁUýœUÄ

t²A v UM u¼ —uÞ tÐ Ë b¹œdÖ tO?³Mð¨Xš«œdÄ ÊUO×O ÈU?Hł tÐ t s¹« i× tÐ v Ë ¨XýcÖ

Á—U?Ä Á—U?Ä «— g½b?Ð U?𠜫œ ÊU? d? Áb?ý „U??M?³?C?ſ  b?ý tÐ s ?Ý s¹« ŸU??L?²?Ý« “« «d?N?ÐåÆb?ý

Áb?ý vA?ŠË  U?½«u?O?Š È tL??F?Þ t ‘d?Ý e?ł tÐ ÊU?O??×?O? ? ˨b?¹œd?Ö «d?ł« ÊU?? d? s¹« Æb?M?M?

Æb½œdáÝ „Uš tШt² U¹ «— g½bÐ ÈUCŽ« ÂULð¨œuÐ

—œ Ë b¹œd?Ö “Ëd?O?Ä ÂË— vM?F?¹¨X U?¹ tL?ðUš ÂË— Ë Ê«d?¹« 5?²? Ëœ 5?Ð @M?ł¨ÈœöO? ¥≤≤ —œ

ÊUO²?ýœ—“ ÂË— ¨È—uð«dá? « Ë b¼bÐ ÊU?O×O? tÐ Áb?OIŽ Èœ«“¬ Ê«d?¹« X Ëœ t bý bO? t U½bN?Ž

bFÐ ÊUO×O? “« È—UO Ð tÇd?ÖÆbOÝ— UN²?½« tÐ v² Ëœ ÈUHł —uÞ s¹b?ÐÆb½«œdÖ œ«“¬ ÁbOIŽ —œ «—

d?J?Ð —U?¹œ®b?? ¬ d?N?ý nI?Ý«¨‚U?? ¬ ÊU? “ s¹« —œÆb?½b??O?Ý—  œU?N?ý t?Ð e?O?½ ÈœöO? ¥≤≤‰U??Ý “«

«— œu?š vH?I?Ý« È tO?ŠU?½ ÈU? ?O??K? È Ád?I?½ Ë öÞ ·Ëd?þ ÂU?L?ð¨œu?Ð ÂË— tÐ o?K?F?²? t ¨©È“Ëd? «

v v öſ tÐ «— UN?½¬ v Ë— Ê«“U?Ðd?Ý Ë b½œu?Ð v×?O ? t «— v½«d?¹« È«d?Ý« “« dH?½∑∞∞∞ t²?šd

œe½ «— U?N½¬ Ë œu?/ tON?ð «— ÊUýd?HÝ Â“«u? ÂUL?ð ¨ÊU½¬ È—«b?¹dš “« b?FÐ ‚U? ¬Æb?¹dš fĨb?½œdÐ

tEŠö ˨b¹œ ÊUO×?O “« «— eO? ¬ X³× —U²? — r s¹« ÊuÇ Â«dNÐÆœU?²Ýd ÊUý ÁU?ýœUÄ Â«dNÐ

t œË— v ‰U?L?²?Š« Ë b??ý d?ŁQ?²? v?K?O?š¨b?M??M? v —U?²? — r? ? s¹b?Ð œu?š ÊU??M?L?ýœ U?Ð t œu??/

ÆœuÐ bŽU «dNÐ ·dÞ “« v½«d¹« ÊUO×O ÈUHł È tLðUš È«dÐ ‚U ¬  ËU Ý

٣ـ شوراى داديشوع(٤٢٤ميالدى)«bOÄ ÈœU?¹“  U ö²?š« ÈË »U ²?½« —œÆbO?Ý— ”uJO? uðU? ÂUI t?Ð ŸuA¹œ«œ¨ÈœöO? ¥≤± —œ

r s¹«¨b?M?ýUÐ t²?ý«œ —«b?² « Á“«b?½« “« gO?Ð U? O?K? Ê«—«b U? “ ÁU?Öd¼ t X?Ý« vN¹b?Р˨b?ý

”u?J?O? u?ðU? ÂU?I? e?zU?Š¨”u?Þ nI?Ý«¨qO??zu?L?Ý pL? tÐ Ÿu?A?¹œ«œÆœu?ý v «b?O?Ä  U? ö?²?š«

 UH?²? « œ—u? “d?Þ s¹b?Ð Ë œu?/ kHŠ t?KÞU?O?Š È tK?L?Š “« «— ÊU?Ý«d?š qOzu?L?Ý s¹« b?M?¹u?ÖÆb?ý

ÁUýœUÄ Ë bM²šU?Ý rN² ÂË— X Ëœ UÐ v²ÝËœ tÐ «— Ë« Ÿu?A¹œ«œ ÊUMLýœ U?¼bFÐÆb¹œdÖ l «Ë «dN?Ð

bý œ«“¬ ŸuA¹œ«œ¨ÂË— X Ëœ UÐ t(U?B “« fÄÆbMMJ? « Ê«b½“ tÐ Áœ“ t½U¹“Uð «— Ë« U𠜫œ ÊU? d

≤¥Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

qO??J???A??ð v?¹«—u??ý t b???½œd?? —u???³??−??? «— ÈË d??~???¹œ ÊU??H???I??Ý« v? ËÆb??¹e???Ö X e??Ž Èd???¹œ —œ Ë

ÈU²³ U òpÇu? È t³B —œ nIÝ« gý Ë vÝ Ë bý v?{«— d « s¹« tÐ ŸuA¹œ«œ¨ÁdšôU?ÐÆb¼œ

ÊULŽ Ë ÊUNH « Ë  «d¼ Ë Ëd? ÊUHIÝ« t .—«œ ŸöÞ«Æb½œu/ «—u?ý¨Ábý lLł r¼ —˜廫dŽ«

Æb½œuÐ d{UŠ «—uý s¹« —œ

X% —œ tłË êO¼ tÐ Ê«d?¹« ÈU ?OK? t s¹« vJ¹∫b?OÝ— V¹u?Bð tÐ rN? d « Ëœ «—u?ý s¹« —œ

ÊUO×O ÎUIÐUÝÆœuý ÈœU¹“  —b? È«—«œ ”uJO uðU t s¹« d~¹œ ˨býU³½ ÂË— ÈU? OK jK ð

XÝ«uš—œ r¼  U? Ë« vCF?Ð Ë bM?ýU?Ð t²ý«œ v~?² ?Ð ÂË— ÈU ?O?K U?Ð bM?²ý«œ qO? vK?Oš v½«d?¹«

ÊU½¬ È«dÐ  U Ë« VKſ« tDЫ— s¹« t b½bOLN ÊU? “ s¹« —œ v ˨b½œu/ v v¹ULM¼«— Ë pL

r¼ ÊUO×?O ¨b?ý v ŸËdý ÂË— Ë Ê«d¹« 5?² Ëœ 5Ð v~?Mł ÁUÖd?¼ «d¹“¨b¹U?/ v XLŠ“ bO? uð

UÐ t X? dÖ rO?L?B?ð Ê«d?¹« ÈU? O?K? fÄ b?½b?¹œ v U?H?ł¨b½b?ý v Áœd?L?ý ÊU?O? Ë— XÝËœ t

—œ tÇdÖÆb?½«b½ œu?š sLýœ «— ÊU?O×?O ? Ê«d¹« ÁU?ýœUÄ d?~¹œ U?ð¨b¹U?/ tDЫ— lD? ÂË— ÈU ?OK?

ÈU OK? “« Îö U Ê«d¹« ÈU ?OK t œu?Ð d²NÐ “U?ШœuÐ v½«d¹« ÊUH?IÝ« UÐ oŠ È« Á“«b?½« Uð d « s¹«

«— l Uł ÈU OK œU%« Ë œ“ Ê«d¹« ÈU? OK tÐ vÖ—eÐ È tLD v¹«bł s¹« t «d?¹“¨œuA½ «bł ÂË—

ÂU?L?ð t œu?Ð s¹«¨b?ý Áœ«œ ”u?J?O? u?ðU? t?Ð t vð«—«b?²? « È tK?L?ł “«Æœd?Ð 5?Ð “« È« Á“«b??½« U?ð

oŠ v ¨b?½“ dÝ ÈË “« v?¹UD?š dÖ« ˨b?M?¹U/ XŽU?Þ« Îö U? «— ÈË bM?Hþu? v½«d?¹« ÊUO?×?O ?

ÂUI? s¹« È«d?Ð «— Ë« `O? ? Ë XÝ« `O? œu?š ÂU?I? È«—«œ ÈË «d?¹“¨b?¹U/ È—Ë«œ ÈË d?Ð œ—«b?½

∏∫≤≥X ®b½b?ý —Ëœ `O? vI?O?IŠ rO?K?Fð “« XL? ? s¹« —œ t XÝ« Âu?KF? ÆXÝ« Áœu?/ 5F?

Æbý v ÁbO U½ eO½ „—U¹dðUÄ ¨”uJO uðU bFÐ tÐ ÊU “ s¹« “«Æ©±∞‡

٤ـ جفاى كركوك(٥٤٦ميالدى)g «—¬ Ë `K??? —œ Ê«d???¹« ÈU?? ???O???K??? ¨ÈœöO??? ¥¥∂U???ð ¥≤¥‰U??Ý È«—u???ý œU???I???F???½« ÊU?? “ “«

—U²? — v½UÐd?N U?Ð ÊUO?×O? tÐ X³? ½ «b?²Ð«¨b?OÝ— XM?DK?Ý tÐ ÊU “ s¹« —œ t ÂËœ œd?Öœe¹Æœu?Ð

v² Ý ÈU?Hł U?Ð ÊUO?×O? Ë b?¹œdÖ dH?Mð tÐ q¹b?³ð ÈË  U?H²? « t Xýc~?½ ÈeO?Ç v ˨œd v

X Ý Uł tL?¼ “«¨q u p¹œe?½ XÝ« ÈdNý t „u? d —œ U?Hł s¹« Æb½b?ý ÊU³?¹dÖ tÐ XÝœ

v d?N??ý XA??Ä È tá??ð ÈË— d??Ð «— v½«d??¹« ÊU?O??×??O? ?? vÄ —œ v?Ä “Ë— b?M??Ç t È—u??Þ tШœu??Ð d??ð

ÈdO œ ‰UL UÐ Áb ¬ gOÄ œuš qO U?Ð ‘d Ä Ëœ UÐ t ÂU½ s¹dOý œuÐ v½“ «bNý “« vJ?¹ÆbM²A

r−MÄ Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≤µ

«— Ë« Ë œu/ ·«d²Ž« œuš ÊU1« tШœuÐ Áb¹œdÖ 5OFð X? bš s¹« È«dÐ t œdÖœe¹ rNð —uCŠ —œ

ÈdO œ È—b tÐ v ˨b?¹œdÖ «bł sð “« ‘b½“d? Ëœ Ë s¹dOý d?Ý Î«—u Æœu/ aOÐu?ð gLKþ È«dÐ

Áœd f* v²A?~½« UÐ «— ÈË g?F½ ‰UŠ ÊU?L¼ —œ t œu/ d?OŁQ?ð œdÖœe¹ rN?ð —œ s¹dO?ý  √dł Ë

Æb½«uš v×O «— œuš

rOLBð dOO?Gð È«dР˨b¹œdÖ d?OG² g½U³?BM VŠU “« vJ¹ ·d?Þ “« È—UNþ« 5MÇ “« ÁUý

œdÖœe¹ rN?ðÆbM?¹U/ »u?KB? «— œdÖœe?¹ rNð U?𠜫œ ÊU d ¨b?A½ o u? ÊuÇ Ë¨b?Oýu? —UO? Ð ÈË

s¹« —UÖœU¹ tÐ È« t½Uš“U/ b?½bý bON?ý ÊUO×O ? t È« táð ÈË— dÐÆœuÐ t²? UO½ r¼ bOL?Fð “uM¼

ÊUO×O e?O½ “Ëd «ÆXÝ« Ábý UM?Шb¹œdÖ bON?ý ÊU1« Á«— —œ œuš bFÐ t —U?³ł VBM VŠU

Ë —«e?¼ V¹d?? t ÊU?A??½«—b?Ä —U??ÖœU?¹ tР˨b??½u?ý v lL??ł U?ł ʬ —œ t?F? œ p¹ v U??Ý „u? d??

Æb½—«œ v ÁU~½ vðœU³Ž fK− ¨b½œ«œ ÊUł `O Á«— —œ gOÄ ‰UÝ bB½UÄ

È tOŠU?½ —œ l «Ë¨Ê«uK?Š vJ¹œe?½ —œ t œuÐ Êu?O?²Ä¨ÊU? “ s¹« d~?¹œ ·ËdF? È«bN?ý “« vJ¹

È Á—œ 5Ð ÈU¼dNý ÂULð —œ «— `O qO$« t œu?Ð Áœu/ —c½ ÊuO²ÄÆb¹œdÖ ‰u²I ¨ÊU?¼UA½U d

Ë œu/  d? U ? U¼d?Ný s¹« ÂU?Lð t?Ð œuš —c?½ oÐUD? Æb¼œ  —U?AÐ ÊU?²Ýœd? ÊU?² ?¼u Ë tK?łœ

ÊUÖ—eÐ “« È—UO? Ð t−O?²½ —œ ˨XšUÝ ÁUÖ¬ `O? s¹dO?ý È Áœó “« «— ÊUO²ýœ—“ Ë ÊU?²ÝdÄ XÐ

d³?F? —œ Ë b½œd? «b?ł sð “« «— ‘dÝ t X?ýc~?½ Èe?OÇÆb?O?½«œdÖ —«œ ÊU?1« e?O½ «— ÊU? U?Ý Ê¬

Æb½œ—«cÖ UýULð È«dÐ ÂUŽ

٥ـ جنگ مذهبى ارمنستان(٤٥٠ـ٤٨٦ميالدى)È t×H “« «— XO×O? t bý rLB? Ë b¹œd~½ l½U? œuš XJK2 ÊUO?×O ÂU?Ž q² tÐ œdÖœe¹

d?Ö« t œd? v —u??B?ð ÈËÆb?¹U??/ —«u?²?Ý« U??$¬ —œ «— Xýœ—“ 5?¹¬ Áœd?? u?×? e??O?½ ÊU?²?? ?M? —«

Êu?ÇÆX ?¹— b?¼«u?š v²?ÝËœ Õd??Þ ÂË— U?Ð Ê«d?¹« “« X¹U?L?Š ÈU?ł tШb??ýU?Ð v×?O? ? ÊU?²? ??M? —«

ÊUO½«d¹«Æb¹œdÖ ŸËdý ÈœöO ¥µ∞‰UÝ —œ ÊU² M —« UÐ @Mł¨œU²H?O½ bM œuÝ nK²  «b¹bNð

Ë b?½œ«œ X ?J?ý vÖ—e??Ð @M?ł —œ «— 5? “d??Ý Ê¬ ÊU?O?×?O?? ? ¨ÊU?²? ??M? —« ÊU?O?²?ýœ—“ p?L? U?Ð

tÐ Áœ—ˬ Ê«d¹« tÐ ÈdO?Ý« tÐ «— ÊUH?IÝ« “« È« Áb?Ž eO½ ˨b?M²?A «— v×?O s¹c?HM?² “« È—U?O Ð

t v½U ? d?¦ « v ˨b?½œu?/ —«d ÂË—  «b?Š d?Ý tÐ È—UO? ?Ð v×?O ? ÊU?OM? —«Æb?½bO?½U?Ý— q²

XO×?O? ? v U?Ý b?M?ÇÆb?½b?¹œdÖ X?ýœ—“ s¹œ ‰u³? tÐ —u?³?−? d?O?A?L?ý »d{ t?Шb½b?½U? v U?Ð

≤∂Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

»öI½« ÊU?²? ?M? —« ÊU?O?×O? ? ÆÈœöO? ¥∏± —œ v ˨b?¹œd?Ö u?×? ÊU²? ?M? —« È t×?H? “« ÎU?³¹d?I?ð

ÂULð t b¹œdÖ bO ¨bý t² Ð Ê«d¹« UÐ bFÐ t v½ULOÄ —œÆb½bOâOÄ ÊUO½«d¹« XŽUÞ« “« dݨÁœu/

s¹bÐÆb?M?ýU?Ð œ«“¬ XO?×?O ? —U?O?²?š« —œ Îö U? ÊUO?M? —« Ë œœd?Ö »«d?š ÊU?² ?M? —« ÈU?¼ Áb?JA?ð¬

ÊU1« t v U? ý«Æb?ý Õu²?H U?¼U ?OK? Ë b¹œd?Ö ÊU²? M? —« vL?Ý— s¹œ XO×?O ? Á—UÐËœ¨—u?Þ

ÊU1« `O tÐ Á—U?ÐËœ ¨œuš ÁUMÖ tÐ ·«d?²Ž« “« fĨÁœu/ XA?Ö“UШb½œuÐ Áœu?/ —UJ½« «— œuš

Æb½œ—ˬ

٦ـ نسطورى شدن كليساى ايران(قريب٤٨٤ميالدى)„Uš —œ dNý s¹«Æb?ý fOÝQð  U?O¼ô« ÂuK?Ž f¹—bð È«dÐ È—uN?A È tÝ—b U?Ýœ« dNý —œ

ÊUГ v½U¹dÝ ÈU¼U OK —uÞ s¹bÐ Ë bM² — v Uł ʬ tÐ Ê«d¹« “« È—UO Ð Ê«œdÖUý v ˨œuÐ ÂË—

t v½UO½«d¹« “« È—UO? ÐÆbM²šU?Ý v ◊uÐd b¹UI?Ž —œ »dG ÊUГ v½U½u?¹ ÈU¼U OK? UÐ «— ‚dA

v U? ?O?K? —u?N?A? ÊU?H?I?Ý« “« b?M?²?A??Ö v d?Ð œu?š sÞË tÐ Êu?Ǩb?½œd? v qO?B??% U?ł ʬ —œ

ÆbM²š«œdÄ v ¨b½œuÐ Áœu/ qOB% UÝœ« —œ t vð«œUI²Ž« rOKFð tÐ t XÝ« vN¹bР˨b½b¹œdÖ

h ý v¼ô« È t³Mł Ë ÈdAÐ È t³Mł 5Ð oKD ‰UBH½«¨UÝœ« tÝ—b rN  «œUI²Ž« “« vJ¹

v `O ? ÈdA?Ð È t³?Mł XI?OI?Š tÐ XO?L¼« ¨◊«d? « UÐ È—b? tШÁb?OI?Ž s¹« tÐ s¹b?I²?F ÆXÝ« `O? ?

È ÁbO?IŽ t?Ð t X — v ʬ dD?š ˨b?M²? ?½«œ v «bł v¼ô« È t³?M?ł “« «— ʬ ÎU¼U?³?²ý« t b?½œ«œ

Èœd tÐ v¼ô« È tL?K t b?½œ«œ v rO?KF?ð vM?F¹¨b?ýUÐ t²?ý«œ e¹U?L?² XO?B ?ý Ëœ `O? ÊU?½¬

s¹bÐ Ë œu?Ð tO?MD?M?D ? s U?Ý ”u¹—u?D ?½ œU?I²?Ž« s¹« È Áb?M¼œ rO?K?FðÆb?¹œd?Ö o×K? ÂU?½ U ?O?Ž

«— È˨ȜöO ¥≥± —œ f ? « È«—u?ý ÊUH?I?Ý«Æb?¹œdÖ Âu?Ýu? X¹—u?D ?½ tÐ Ë« È Áb?OI?Ž V³?Ý

jI Ë b¹œd?Ö b×?² Èd?AÐ È t³?Mł UÐ .d? rŠ— —œ Îö U «b?š È tLK? t bM?²H?Ö Áœu/ ÂuJ?×

UÝœ« —œ v ˨Xý«œ ë˗ d²?AOÐ »d?G ÈU¼U? OK? —œ ÁbOI?Ž s¹«Æbý «b?OÄ Ê¬ “« XOB? ý p¹

Ád?šôU??ÐÆb??ý v Áœ«œ rO??K??F??ð X¹—u??D?? ??½ X¹b??ł ‰U??L? U??Шf? ? « È«—u??ý rO??L??B??ð œu??łË U??Ð

tШUÝœ« v×?O? ? 5M? U?Ý “« È—UO? ?Ð Ë b?ý UÄ d?Ð ÊU?¹—u?D ?½ b?{ tÐ vý—u?ý¨ÈœöO ¥µ∑—œ

ÆbM² U¹ œuš È ÁbOIŽ —UA²½« È«dÐ Èb¹bł È tMO “¨Áœd ıu Ê«d¹«

nIÝ«¨œuÐ vL XOÝËb v Ë ÈœU¹“ œ«bF²Ý« È«—«œ t ULÝ—UÐ rÝ« tÐ vB×ý l u s¹« —œ

v d?Ö«ò∫XH?Ö 5?M?Ç “Ëd?O? tÐ È“Ë— Ë«Æb?ý l «Ë ÁU?ýœU?Ä “Ëd?O?  U?H??²? « ·d?Þ Ë¨b?¹œd?Ö 5?³?O?B?½

r−MÄ Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≤∑

È tL¼ Uð b?O¼œ Á“Uł« s? tШbMýU?Ð t²ý«œ v~?² Ð U?Lý tÐ ÎU?²IO?IŠ U?Lý v×O? ÈU?¹UŽ— bO?¼«uš

v «bł b½dHM?² ÊU¹—uD ½ “« t? ÂË— È—uð«dá « ÈU O?K “« r s¹bÐÆ+«œd?Ö È—uD ½ «— UN½¬

Ë œu/ V¹u?B?ð «— d? « s¹« “Ëd?O? åÆœu?Ð b?M¼«u?š ÁU?ý ÈU? ËU?Ð Ë 5? « ÈU?¹UŽ— b?F?Ð s Ë b?½u?ý

«— UN?½¬¨Áb?¹œ «— U?¼U? ?O?K? v U?L?ð U?ð¨b?ý dH?Ý Â«e?Ž« ÁU?ýœU?Ä ÊU?¹d?~?A? “« t²?Ýœ p¹ U?Ð U?L?Ý—U?Ð

 —œU³ ʬ ‰u³ tÐ Áb?OLNH½ «— X¹—u?D ½ Ÿu{u Ê«d?¹« ÊUO×O ? “« È—UO ÐÆb½«œd?Ö È—uD ½

—uÞ s¹b?ÐÆb½b?ý —u³?− ʬ ‰u?³ tÐ v U?E½ È«u? UШb?½b¹“—Ë X U?I²?Ý« r¼ Ê«d~?¹œ Ë bM?² ?ł

—œ t »dG? Ë ‚dý ÈU?¼U ?O?K 5?Ð v¹«bł Ë Èb?¹d?Ö Ê«d¹« ÈU? O?K v?LÝ— œU?I²?Ž« X¹—uD? ?½

“Ë— U OK È«dÐ “Ë— s¹«ÆbOÝ— ‰UL È tł—œ tШœuÐ Ábý ŸËdý©ÈœöO ¥≤¥®ŸuA¹œ«œ È«—uý

ÆbM 5OFð «— U OK È t U½œUI²Ž« Uð b¹U/ “U− «— v²ýœ—“ ÁUýœUÄ t œuРȗˬ ÁËb½«

»U ²?½« ÈË ÈUł tÐ ‚U ¬ Êu?Ç Ë¨œœdÖ ”uJ?O u?ðU ÂUI? ezUŠ t œu?Ð ‚U²A? vKO?š ULÝ—U?Ð

qOJAð ÊUH?IÝ« “« v¹«—uý¨‚U ¬¨ÈœöO ¥∏∂‰U?Ý —œÆbÝUMA?Ð XOLÝ— tÐ «— ÈË XÝ«u ½¨b?ý

s¹«  ULOL?Bð “« vJ¹Æœd? `K ‚U ¬ U?Ð Áœu/ tÐuð b?FÐ v ˨bA?½ d{UŠ ʬ —œ U?LÝ—UР˨œ«œ

“U?−? U?? ?O?K?? ÊU?A?O??A? ÂU?L??ð È«d?Ð «— 똓« t œu?Ð s?¹«¨XÝ« tłu?ð V U??ł ʬ d? – t «—u?ý

“« .b¹œ t ÊU?M?Ç U? «¨œu³?½ ÊU?A?O?A 똓« lM? È«d?Ð v½u?½U? ¨«—uý s¹« œU?I?F?½« “« gO?ÄÆœu/

ÊUAO?A œd?& tР˨bM?² ?½«œ v 똓« “« d²N?Ð ÊUA?OA? È«dÐ «— œd?& Ê«d¹« ÈU¼U? O?K «b?²Ð«

Ê«d¹« ÈU OK ÊU?AOA “« È—UO? Ð t rOMOÐ v ¨«—uý V¹u?Bð “« fÄ Æb½œ«œ v v Uš XOL?¼«

ÆœuÐ UN½¬ “« vJ¹ r¼ ULÝ—UÐ Ë b½b¹œdÖ q¼Q²

«b?ł d?²?A?O?Ð ÂË— ÈU?? ?O?K? “« «— Ê«d?¹« ÈU? ??O?K? t œ«œ ÈË— v U?H??ð« ÊU? “ 5?L?¼ —œ ÎU?³??¹d?I?ð

v ◊u????Ðd??? r?¼ tÐ «— »d????G???? Ë ‚d????A??? ÈU???? ????O????K???  «œU????I????²????Ž« t U????Ýœ« È tÝ—b???? Æœu????/

t²?? ??Ð ÂË— È—u??ð«d?á?? « ·d??Þ “« È—u??D?? ??½ b??¹U??I??Ž Êœ«œ rO??K??F??ð È«d??Ð ÈœöO?? ¥∏π—œ¨XšU??Ý

È—«bN?~?½ UN?½¬ “« U?ł ʬ —œ U?LÝ—U?Ð Ë b?½b? ¬ 5³?O?B?½ tÐ tÝ—b? s¹« Ê«œdÖU?ý Ë 5?L?KF? Æb?ý

d?²?A?O?Ð gðd?N?ý r¼ U?Ýœ« È t?Ý—b? “« t œd? fO?ÝQ?ð Èd?~?¹œ È tÝ—b?? 5?³?O?B?½ —œ ˨œu?/

Ë b½œu/ v X ¹“ Áœ«u?½Uš p¹ bM?½U tL¼ t œu?Ð È—UO ?Ð Ê«œdÖUý È«—«œ tÝ—b? s¹«Æb¹œdÖ

È t U?Ý tÝ È Á—Ëœ ÂU?L?ð« “« b??F?Р˨b?M?²?š«œd??Ä v —U? Ë U?Žœ Ë ”b?I?? »U?²? qO?B?% t?Ð r¼ U?Ð

v² bš s¹d²Ö—eÐ tÝ—b s¹« fOÝQð bM?² — v Ê«d¹« ◊UI½ ÂULð tÐ tEŽu Ë rO?KFð È«dШtÝ—b

“«¨bFÐ ÈU¼ ‰UÝ —œ U OK ÊU¹«u?AOÄ Ë ÊUHIÝ« d²AO?Ð «d¹“¨œu/ Ê«d¹« ÈU OK tÐ UL?Ý—UÐ t œuÐ

≤∏Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

v ÊËd??O?Ð  —U??A??Ð X b??š È«d??Ð ÊU??H??I??Ý« s¹« Êu??ÇÆb??½œu??Ð 5??³??O??B?½ È t?Ý—b?? 5?K??B??×??

Æb½œ«œ v —UA²½« gOÄ “« d²AOÐ Vð«d tÐ Ê«d¹« —œ «— X¹—uD ½¨bM² —

٧ـ پيشرفت كار بشارتv u?B? ? X d?A?O?Ä Ê«d?¹«  ö Ë ÊU?²?Ýœd? vŠ«u?½ —œ  —U?A?Ð —U? ¨r−??M?Ä Êd? d?š«Ë« —œ

v vFÝ ÊUO×?O d?Oſ ÊUO? —œ XO×O? —UA?²½« —œ s¹d¹U?Ý “« gOÐ t vM¹d?A³ “« vJ¹ Æœu?/

œe½ U³ÝÆœuÐ vH?¹dý Ë ‰uL²? Ë VBF² v²?ýœ—“ dH½ p¹ d ?Ä t U³Ý ÂU½ tÐ œu?Ð vB ý ¨œu/

fÄ ÈËÆX dÖ bOLFð bOÝ— ⁄uKÐ bŠ tÐ ÊuÇ Ë¨X U¹ ‘—ËdÄ XO×O —œ œuš v×O È t¹«œ

d?N?ý p¹œe?½ «— q?O?$« U?ð¨b?ý d??H?Ý Â“U?Ž Áœ«œ «d?I?? tÐ «— œu?š v¹«—«œ v U?L??𨑗b?Ä ¯d? “«

bÐu œu?š U²?Š Ë v U¼ q¼« ÂUL?ð Ë bý o u? q U —u?DÐ dH?Ý s¹« —œ bM?¹uÖ b¼œ  —U?Aбv U?¼

ÈU¼ Áu? tÐ UI? — “« sð b?MÇ U?Ð bF?ÐÆœu?/ UM?Ð Uł ʬ —œ È« t½U?š“U?/ ˨œ«œ bO?LF?ð e?O½ «— U?ł ʬ

v ˨b½œu/ f³Š È—œUÇ —œ¨Áœd dOÝ« «— s¹dA³ s¹« XÝdÄbOý—uš ÈU¼œd ÆX — ÊU²Ýœd

‰u?³? «— XO??×?O? ?? Áb?ý d?ŁQ??²? ¨b?½b??¹œ ÊU?½¬ “« vð«e??−?F? Ë tE??Žu? —œ v³??¹d?ſ XŠU?B?? Êu?Ç

ʬ —œ Áœu/ 5OFð U¼œd v½U?³ý È«dÐ vAOA ¨U?³ÝÆX U¹ fOÝQð ÊU½¬ 5?Ð v¹U OK ˨b½œu?/

tР˨œu/ »«dš vÄ —œ vÄ «— U¼ t½Uš XШt² —  «d Xýœ tÐ g½U¼«dL¼ UÐ œuš Ë Xý«cÖ Uł

“« È—UO Ð ÎUMOI¹ÆXHÖ œË—b?Ð «— v½UÖb½“ ÈœöO ¥∏∑ —œ ÁdšôUР˨œd UMÐ t½U?š“U/ UN½¬ ÈUł

U¼U²ÝË— —œ «— `O qO$« ÊU “ ʬ —œ ÂUð X¹bł UШrO½«œ v/ «— ÊUALÝ« U t d~¹œ s¹dA³

Æb½« Áœu/ fOÝQð ÈœbF² ÈU¼U OK ¨Áœ«œ  —UAÐ ÊU² dð Ë Ê«d¹« ÈU¼dNý Ë

r−MÄ Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≤π

فصل سوم

كليساى ايران در قرن ششم١ـ مزدك(٥٢٣ميالدى)

“« t œu/ U?Žœ« Ë d?¼U?þ „œe ÂU?½ tÐ vB? ?ý¨©ÈœöO? µ≥±‡¥∏∑®œU³? XM?D?KÝ ÊU? “ —œ

tLýÆb¼œ rOKFð Èb¹bł b¹UIŽ ˨b¹ULMÐ Xýœ—“ s¹œ —œ vðUŠö « Uð¨Ábý ÁœU²Ýd «bš ·dÞ

똓«ªœuý rO ?Ið Âœd? 5Ð  «ËU? ‰U?L U?Ð b¹U?Ð „ö «∫XÝ« —«d s¹« “« ÈË rO? UF?ð “« È«

Ë b½« ”b?I?  U½«u?O?Šªb?½«bÐ œu?š ’u?B ? «— v½“ œ—«b?½ oŠ f êO?¼ Ë œËd?Ð 5Ð “« b?¹U?Ð

Ë ÊU½«uł ÎU uB Âœd ÂuLŽ ˨œu/ X dAOÄ v³¹dſ —uÞ tÐ „œe ÆXÝ« ÁUMÖ XýuÖ Êœ—uš

«— œuš ÊU?²?ÝËœ b?M?¹u?Ö Ë¨œd? ‰u³? «— ÈË rO? U?F?ð ‘œu?š ÁU?ýÆb½œu?/ ‰u?³? «— Ë« rO? U?F?ð «d?I

È ÁœU?F? « ‚u??  —b? t s¹« b??O? « tÐ œU??³? b?¹U??ýÆb?O??½«œd?Ö œu?š ÊU??½“ Ë X ?ð Ë ÃU??ð p¹d?ý

‰u³ «— „œe b¹U?IŽ¨b½«œdÖ ·u u? b½œuÐ XJK2 g¹U?ݬ q Ëœ d¼ t «— ÊUG Ë ·«d?ý«

‰Ëe?F? v?¼U?ýœU?Ä “« «— Ë« Áœu??/ ‘U?A??²?ſ« b??½b?¹b??M? ?á??½ «— ÈË —U?²?? — U?¹U??Ž— ‰U?Š d??¼ tÐÆœu?/

v¼UýœU?Ä ‰U?Ý tÝ r¼ Ë« ˨b?½b?½U?A½ X ?ð d?Ð Ë« ÈU?ł tÐ «— ‘—œ«d?Ð VÝU? Uł fá?ÝÆb?M?²?šUÝ

X U¹ Á“U?ł« Ë b?¼b?½ —UA?²?½« «— „œe? rO? UF?ð d?~?¹œ b?ý d{U?Š œU?³? ¨ÈœöO? µ∞± ‰UÝ—œÆœd?

Ë X¹bł “« r r ¨œu?LM?½ X¹UL?Š ÊUO? œe “« ÁU?ý d~?¹œ ÊuÇÆb?MO?A½ XM?DK?Ý X ð d?Ð Á—UÐËœ

Ë b?½œ«œ t «œ« «— œu?š —U?? v «—¬ Ë  u?J??Ý ‰U?L? U??Ð v U?Ý b??M?ÇÆb??¹œd?Ö t²?ÝU?? ÊU?½¬  —«d??Š

œËb?Š —œ v? ËÆb?½b??O??½U??Ý— v/ È—«“¬ «— ÊU??½¬ r¼ ÊU??M??L??ýœ Ë b??½œu??L??M?½ b??O?? u??ð vðU??ýU??A??²??ſ«

„œe Ê«ËdOÄ “« t «— g½«d Ä “« vJ¹ Ë bM¹U/ lKš «— œU?³ t b½b ¬dÐ œb —œ¨ÈœöO ∑≤≥

Ë œd  u?Žœ vÖ—e?Ð X U?O?{ tÐ «— g½«Ëd?OÄ Ë „œe? t²? U?¹ ŸöÞ« œU?³? ÆbM?½U?A?½ X ?ð tШœuÐ

v½UÖb½“ œU³ ¨ÈœöO? µ≥± —œÆœu/ ÂUŽ q² «— ÊU?½¬ ÂULð¨t²šU?ð UN½¬ dÐ «— œuš ÊU?¹d~A ÎU?²KHſ

q¹«Ë« —œ Ê«ËdOýu½«Æb?¹œdÖ ÈË 5A½U?ł©‰œUŽ Ê«ËdO?ýu½«®‰Ë« Ëd š ‘d? Ä Ë XHÖ œË—bÐ «—

„b½« —œ «— ÊU½¬ “« d?H½±∞∞∞∞∞V¹d b?M¹uÖÆœd? œuÐU?½ «— „œe Ê«ËdO?Ä ÂULð œu?š XMD?KÝ

ÆbO½UÝ— q² tÐ vðb

٢ـ شرح حال ماراباË @Mł ÂdÖdÝ È—b? tÐ ÊUG Æb?½œuÐ s1« œuš vł—U?š ÊUML?ýœ “« ÊUO×?O ¨œU?³ ÊU “ —œ

t b½œuÐ r¼ dE²M tJ?KШbM²ý«b½ «— ÊUO?×O ÈUHł X d d?~¹œ t ¨b½œuÐ ÊUO œe U?Ð ‰«bł

s¹« —œ v ËÆbM?¹U/ œu?ÐU?½¨œu/ v 5?¼u?ð t d Ëœ d?¼ tÐ t «— v³?¼c s¹« ÊU?O?×O? ? XOF? tÐ

VO — Ë vŽb dH½ Ëœ ‰UÝ vÝ V¹d Æœ«œ ÈË— U OK È tKš«œ —œ „UMHÝ«  U UHð« vCFÐ ÊU “

È«dÐ v½UHIÝ«¨Áb½«u?š Ê«d¹« ÈU¼U O?K fOz— «— œuš UN?½¬ “« p¹ d¼ Ë b½œuÐ ”uJ?O uðU ÂUI

vI¹ô h ?ý ÁdšôU?Ð Ë b ¬ ÊU?O? tÐ v² ?Ý ‘UA?²?ſ«¨t−O?²½ —œÆœu?/ v È—«c?~²?Ýœ U¼U? O?K?

UЫ —U? h ý s¹«Æœ«œ ʬ —u? « tÐ vðUL?OE?M?ð¨Áœ—ˬ ÊËdO?Ð tJK?N s¹« “« «— U? O?K t? bý «b?OÄ

Æb¹œdÖ »U ²½« ”uJO uðU ÂUI tÐ ÈœöO µ¥∞ —œ ˨Xý«œ ÂU½

X U¹« È t u?J?(« V¹U½ Ë Áœu?Ð ÊU?G Ëe?ł —œ Ë v²?ýœ—“ ·ËdF? Áœ«u?½Uš p¹ u?C?Ž¨UЫ—U?

p¹ b¹œ t b¹U?/ —u³Ž tK?łœ “« t œuý vI?¹U qš«œ XÝ«uš v È“Ë—ÆXÝ« Áœu?Ð ÈU —« XOÐ

XÝ«u ½ UЫ—U ÆXÝ« X dŠ dE²M Ë t² A½ o¹U —œ 5³O?B½ q¼« “« v×O qB× Ê«uł dH½

ÊËdOÐ v «—¬ ‰UL UÐ Ê«ułÆbM?M ÊËdOÐ «— ÈË U𜫜 ÊU d fĨbM?OAMÐ v×O d? Ä s¹« gOÄ

UЫ—U Æbý o¹U X? dŠ l½U t b¹œd?Ö ÀœUŠ vLOEŽ ÊU? uð¨X A½ o?¹U —œ UЫ—U ÊuÇÆX —

t b½«u?š o¹U? tÐ «— Ê«u?ł ˨b¹œd?Ö ÊU?L?OA?Ä Ê«u?ł tÐ X³? ½ œu?š sA?š —U?² — “« Áb?ý ÊU?Ýdð

sAš —U?²? — “« UЫ —U? fÄÆb?½œu?/ —u³?Ž t½U?šœË— “« X öÝ tР˨b?ý ·d?Þ dÐ ÊU? u?ð ÊUN?ÖU?½

—œ tMO? Ë iGÐ Èœ—u? êO?¼ —œ v×O? t XH?Ö Ëb?Ð Ê«uł v Ë ¨XÝ«u?š  —cF? œu?š

tL¼ “« ˨X dÖ rOKFð XO×O —œ¨œd dŁ« UЫ —U VK tÐ ÊUM Ý s¹«Æœ—«œ v/ ÁU~½ œuš ‰œ

“« bF?Р˨b?ý qš«œ 5³?O?B½ È t?Ý—b tÐ ÁU?Ö Ê¬ÆX U?¹ bO?L?F?ð¨ÁbO?A? XÝœ œuš  U? U?I È

“« È—b tШXAÖdÐ Ê«d¹« tÐ ÊuÇÆœd dB Ë rOKý—Ë« Ë tOMDMD tÐ ÈdHÝ gðöOB% ÂULð«

fŠ v Ëb¹U/ v¹u?ł Á—UM U?O½œ “« XÝ«u?š t b¹œdÖ ÊËe?× ÊUO?×O? ÈU¼ XŽb?Ð Ë  UŽ“UM?

Æb¹œdÖ ‰uGA vLKF tÐ 5³OB½ È tÝ—b —œ ˨bý —U s¹« l½U tHOþË È«œ«

Ë bM ‰u³ «— ”uJO uðU ÂUI t b½œu/ XÝ«uš—œ Áb ¬ ÈË œe½ ÊUHIÝ«¨ÈœöO µ¥∞ —œ

«b²?Ы¨X ½«œ v «— ÂU?I s¹«  U?LŠ“ Ë  «d?Dš Êu?ÇÆb½«œd?Ö Vðd? Ë rEM? «— Ê«d¹« ÈU? O?K

Ë« tHOþË È«œ« fŠ d?~¹œ —UÐ v ˨b?¹uÖ „dð 5?³OB?½ —œ «— œuš «—¬ v½UÖb?½“ t œu³½ v{«—

UЫ —U ÆXš«œdÄ U OK rOEMð Ë VOðdð tÐ X¹b?ł ‰UL UРΫ—u Ë Xý«œ«Ë X³ðd s¹« ‰u³ tÐ «—

rAý Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≥±

ÊUJ? —œ «— ÊUH?I?Ý« Ë œd  d? U? U?¼U? O?K? v UL?ð tÐ t²?ý«œdÐ œu?š Á«d?L¼ rE?Ž« nI?Ý« bM?Ç

d~?¹œ p¹ VO? — ÊUH?I?Ý« t v¹U?¼Uł —œ Ë œu?/ —«d? d?Шb½œu?Ð nI?Ý« ÊËb?Ð U¼  b? t v¹U?¼

Êu?½U? b??{ tÐ t v½U?A??O?A? v? U?L?ð œd?? rJ?ŠÆXýU??L?Ö X b?š t?Ð «— d?ð o¹ô nI??Ý«¨b?½œu?Ð

d¼«uš U¹ tLŽ U¹ —b?Ä Ê“ UÐ ÊU “ ʬ ÊUO²?ýœ—“ q¦ vMF¹®¨b½œu?Ð Áœu/ vÝËdŽ “Ë— ʬ ÈU OK?

Uð œu/ sſb ˨bMM „dð «— œuš ŸËdA dOſ ÊU½“ ©b?½œuÐ Áœu/ 똓« ÁdOſ Ë œuš d²šœ U¹ Ë

—U  ULO?LBð Áb?ý t² š oÐUÝ v?³Oðdð vÐ “« ÊU?O×O? ÆbM¹U?LM½ 똓« —u?Þ s¹bÐ d~?¹œ Âœd

tÐ bF?Ð Ë X — ÊU?²?Ý“uš —œ —u?ÄU?A¹b?M?ł d?Ný U?ð U?Ы —U b?½œd? ‰u?³ ÈœU?ý U?Ð U?ł d¼ —œ «— U?Ы

Ë Xš«œdÄ Ê«d¹« ÈU?¼U O?K rOE?Mð tÐ XLŠ“ ‰U?L UÐ “Ë— Ë Vý U?ł ʬ Ë œu/ XFł«d? sz«b

ÆXýu½ U¼U OK È«dÐ vðöÝ«d

¨‰UÝ XB?ý “« fĨr¼ ÂË— Ë Ê«d¹« 5?Ð @Mł¨b?ý ”u?JO? uðU? UЫ —U? t v U?Ý ÊUL?¼ —œ

Ë s¹d?ðb?M??L?²?? Ëœ t «— tO? U??D?½« Ë b??O?A? t¹—u??Ý tÐ d?J??A? ¨Ê«Ëd??O?ýu?½«Æb??¹œd?Ö ŸËd??ý Á—U?ÐËœ

«— Uł ʬ 5M UÝ “« v¼ËdÖ Ë bO?½«“uÝ «— ʬ ÂULð¨t² dÖ¨œuÐ p¹œe?½ ‚dý ÈU¼dNý s¹d²~?MA

ÊUO×?O ? t vðU?LŠ“ œu?łË UÐÆœu?/ UM?Ð sz«b vJ?¹œe½ —œ Èb?¹bł È tO? UD?½«¨Áœ—ˬ Ê«d¹« tÐ

Ë Ê«d?¹« 5?Ð @M?ł ŸËd?ý i×? tÐ “U?Шb??½b?O?A? ÂË— Ë Ê«d?¹« ÈU? ?O?K? ‰U?B??H?½« È«d?Ð v½«d?¹«

Áb?ý v×?O?? ? t «— v?½U?O?²??ýœ—“ Ë b?M??²?š«œd?Ä U??¼ t½U?š“U??/ Êœd? »«d??š tÐ Á—U?ÐËœ ÊU??G? ¨ÂË—

—œ¨Xý«œ ÂU½ —u?~?¹d?Ö Èd~?¹œ Ë ÁU?M?Äœe¹ vJ?¹ t n¹d?ý nI?Ý« ËœÆb?½b?O½U?Ý— q²? tШb?½œuÐ

t «œ« ‰UÝ ZM?Ä UH?ł s¹«ÆœuÐ ÁU?ýœUÄ ¯—eÐ ÊU?³B?M VŠU? “« vJ¹ —u?~¹d?ÖÆb½œu?Ð «bN?ý Ëeł

ÆX U¹ tLðUš¨b½œu/ t(UB ÂË— Ë Ê«d¹« 5² Ëœ t Ƶ¥µ ‰UÝ —œ ÁdšôUÐ Ë Xý«œ

ÁUýœUÄ t v U~M¼ÆrO½«bÐ UHł ÊU “ —œ «— ”uJ?O uðU ÈUЫ —U  ULŠ“ “« È—b XÝ« “ô

tÐ ‚UD?M²?Ý« È«dÐ «— Ë«¨Áœu?/ nO? uð «— U?Ы —U ¨ ÊU?G? fOz—¨œu?Р×Uš sz«b? “« @M?ł È«dÐ

 uŽœ È«u?A?OÄ Ë t²?H?Ö „d?ð «— Xýœ—“ s¹œ t s¹« È«dÐ «— U?Ы —U? U?ł ʬ —œÆœdÐ œu?š d?C×?

U¼ X³ ½ s¹« X× ÈdO? œ ‰UL UÐ UЫ —U Æœd?Lý dBI ¨Áb?ý XO×O tÐ ÊUO?²ýœ—“ ÊUÖbMM

s¹« ÊËbШt² ½«œ ÈË —«“¬ È«d?Ð vÐuš È tKO?ÝË «— UЫ —U —«d? « ÊUG fO?z— ˨œu/ o¹bBð «—

XOHO ÊUOÐ È«dÐ UЫ —U XNł s¹bÐÆœdL?ý X ö¼ Vłu² «— Ë«¨b¼œ ËbÐ vŽU œ X d t

Æœu/ tFł«d ÁUý h ý tÐ «dłU

XÝ«uš—œ¨Áb½«uš v²JK?2 s¹œ sLýœ «— ÈË Ê«bÐu ¨bý —UC?Š« ÁUý bM tÐ UЫ —U? ÊuÇ

≥≤Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

v tEŽu? «— œuš ÊU?1« ¨r²? ¼ v×?O? s ò∫XH?Ö U?Ы —U Æœ“U?Ý „ö¼ «— ÈË ÁUýœU?Ä t b?½œd

êO?¼ s Æœ—ËU?O?Ð ÊU?1« œu?š qO? U?Ð t½«œ«“¬ tJ?K?Ð —U?³?ł« ÈË— “« t½ f d?¼ t r¼«u?š v Ë rM?

v X¹U??H? ÈË 7??A?? È«d?Ð ·«d??²??Ž« s¹«¨v²?? Ëœ 5??½«u? o?ÐU?D?? åÆrM?? v/ —u??³??−? «— f?

ÊUO×?O ?  —b v ËÆb?½œdÖ Â«b?Ž« tÐ ÂuJ×? Xýœ—“ 5¹¬ s¹œd?L²? t œuÐ ‰u?LF? «d¹“¨œd

t È—b tÐ Ê«b?Ðu? ÆXý«œ b?¹œdð ÊU?A? ?Oz— q?² —œ ÁU?ý t ¨œu?Ð Áb?ý œU¹“ È—b? tÐ Ê«d?¹« —œ

Xýœ—“ s¹œ tÐ t b½œd rN² «— ”u?JO uðU ÁdšôU?Р˨b½bOýu b?¹œdð s¹« l — —œ bM² ½«u?ð

tLŽ Ë —bÄ Ê“ Ë d¼«u?š Ë d²šœ UР똓« t b?¼œ v rOKFð ÊU?O×O ? tÐ «d¹“¨Áœ—ˬ œ—«Ë 5¼uð

Ë« t Xý«œ —UNþ« UЫ —U? ¨býUÐ v ŸËd?A dO?ſ¨XÝ« ŸËdA Ë ‰öŠ Xýœ—“ Êu?½U oÐUD t

‰u³ “« dÖ« t XHÖ Ë« tÐ Ê«ËdO?ýu½«Æ«— UN½¬ Êu½U? t½¨bM XŽUÞ« «— «bš Êu½U? XÝ« nþu

œ«“¬ «— Ë«¨b½«bÐ “U?− r¼ «— Xýœ—“ s¹œ —œ ŸËd?A 똓« Ë œ“—Ë ŸUM?² « U? OK? tÐ ÊUO?²ýœ—“

Êu?ÇÆb?½b??M?J? « Ê«b??½“ tÐ ÁU?ý d? « t?Ð «— Ë« Ë b?A?½ v{«— d?? « s¹« tÐ U?Ы —U?? v ËÆœd? b??¼«u?š

b¹U?ý®ÊU²? ?¼u —œ È« ÁœU?² « —Ëœ ÊU?J? tÐ «— Ë« ¨bM?¹U?/ ‘—uý ÊU?O×?O? t b?O?Ýdð ÁU?ýœUÄ

UÐ Ê«ËdOýu½« «b²Ð«Æœu/ bOF³ð©XÝ« tO Ë—« È tÇU¹—œ »uMł —œ @MÝd ±µ t ÊULOKÝ X ð

˨býUÐ œuš vB ý È t½Uš —œ UЫ —U t œ«œ Á“Uł« bFÐ v ˨œd v —U² — ÈË UÐ v² Ý ‰UL

ÆbMM  U ö «— ÈË g½U²ÝËœ

e d? Ë« f³×? v ˨b?½«—cÖ v¹U?NM?ð tÐ «— œu?š dL?Ž ÊUJ? s¹« —œ U?Ы —U ¨‰U?Ý XH?¼  b

qŠ È«dÐ všdР˨œuš ÊU¼U?MÖ tÐ —«d « È«dÐ vCF?Ð ÁËdÖ ÁËdÖ Âœd «d¹“¨b¹œd?Ö Ê«d¹« ÈU OK?

È«uAOÄ s¹« “« 7 U¹ X dÐ È«dÐ È—U?O Р˨Êbý È—«c~²Ýœ È«d?Ð v²ŽULł ˨v¹U OK? qzU

‰UÝ—« Ë  U? ö È tK?O?ÝË tÐ X¹U?H? ‰U?L? UÐ Ë« —u?Þ s¹b?ÐÆb?½b?O?Ý— v g²? b?š tШ”bI?

bM² O~½« Á“Uð dOЫbð ÈË q² È«dÐ g½UMLýœ¨d~¹œ ·dÞ “«Æœd v Á—«œ« «— U OK ¨ öÝ«d

ÊUJ? Ϋ—u? U?Ы —U X Ë Ê¬Æb?½b?A?½ qzU½ œu?B?I? tÐ v ˨b?½œd p¹d?% gK?²? tÐ «— vK?ðU Ë

dÝ «dÇ t bý ‰«R?Ý ÈË “« ÊuÇÆX — ÁUýœU?Ä œe½ sz«b tÐ ÎU?LOI?² ¨t²?HÖ „dð «— œu?š bOF?³ð

d{U?Š e?O?½ q²? È«d?Ð “« ÁU?ýœUÄ rJ?Š tÐ t œ«œ »«u?ł¨XÝ« Áb?O?â?O?Ä œu?š ÁUA?M?¼U?ý XŽU?Þ« “«

Ÿuł— ÁUý tÐ «— tF? «Ë XIOI?Š s¹«¨œœdÖ ‰u²?I ÁU?AM¼U?ý qO ·öš dÐ X ?O½ q¹U? ÊuÇ v ˨XÝ«

t v¹U¼dO?BIð t Ë« ∫XH?Ö »«uł —œ ÁUýÆœu?ý —U² — ÈË U?Ð X «bŽ UÐ t b?¼«uš v Ë« “«¨Áœu/

ÊU?G?? tÐ «— œu?š œ«b??ð—« X¹U??M?ł »«u??ł b??¹U?Ð v ˨X?ý«œ b?¼«u??š ·U?F?? ¨Áœu??/ X Ëœ b?{ tÐ

rAý Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≥≥

 √dł r¼ ÁUý t œuÐ œU¹“ È—b tÐ ÊUG  —b ÆœU²Ýd g eM tÐ XF½U2 ÊËbÐ «— Ë« ˨b¼bÐ

V³Ý Ë b?½œu?/ ÈË q² b?B? UЫ —U? ÊU?ML?ýœ “U?Ð fÄÆb¹U?/ v «b? « ÊU½¬ tO?K?Ž ÎUM?K?Ž Xý«b½

gðULŠ“ Ë b¹œdÖ œ«“¬ ÁU?ýœUÄ ÊU d tШXL?Š“ ‰UÝ t½ qL% “« bF?Ð ÁdšôUÐÆb½bý ÈË f³?Š

—U ÂU$« —œ “U?ШœuÐ Áb?ý nOF?{ Ë —u$— U?Ы U ¨vÝu?³×?  b s¹« —œ t?ÇdÖÆbO?Ý— UN?²½« tÐ

ÆœuÐ #U Ë “ËdOÄ Îö U «bš qO$«  —UAÐ

XÝ« ·ËdF Æb¹U/ Á“—U³ Èd~¹œ  UOÐd& Ë Àœ«uŠ UÐ œuР“ô “UШbý œ«“¬ UЫ —U tÇdÖ

ŸU?M??²?? « X U?I??²??Ý« ‰U??L? U??Ð œu??š ÊU?1« —U??J??½« “« t Xý«œ v×??O?? ? Ê“ p¹ Ê«Ëd??O??ýu??½« t

ÁUýœUÄÆbM ÈËdO?Ä «— —œU s¹œ XÝ«uš¨bOÝ— ⁄u?KÐ sÝ tШʓ s¹« d Ĩœ«“ týu½« Êu?ÇÆb¹“—Ë

tO³?M?ð v ˨œd? ”u?³?×? ÊU²?Ý“u?š —œ œu?š ÈU?¼ d?B? “« vJ?¹ —œ «— Ë«¨œuÐ v{«—U?½ d? « s¹« “«

bOÝ— d?³š œ«“ týu?½« tШœuÐ t²? — @Mł tÐ Ê«ËdO?ýu½« t v U?~M?¼ÆœuLM?½ ÈË tÐ X³ ?½ Èd~?¹œ

«— v²? Ëœ È t½«e?š ˨œd? —«d? f³?Š “«¨Áœd?L?ý XL?O?M?ſ «— X d? Ë« ˨XÝ« Áœd? ‘—b??Ä t

«— È˨ÊU²Ý“u?š ÊUO?×O? ÎU u?B ? ¨ÊUO?×O? ÂUL?ð Ë œu/ XM?DK?Ý ÈUŽœ« b?FÐ bý ·d?B²?

s¹« ÂUL?ð t b?M?²H?Ö Ê«Ëd?O?ýu?½« tÐ t² U?¹ X d? X Ë s¹« —œ U?Ы —U? ÊU?ML?ýœÆb?½œd? XFÐU?²?

«— ÈË U𠜫œ ÊU d Ë bý q?F²A ÁUýœU?Ä rAš gð¬ ÆXÝ« Áœd ”u?JO uðU? ÈUЫ —U «— U¼—U

XÝ« ÁU??ýœU??Ä qO??? d??Ö«ò∫XH??Ö Èd???O?? œ U??Ð U??Ы —U??? Æœd??O??0 U???ð¨b??½“«b??½« v¼U???Ç —œ¨Áœd?? —u??

ÈË “«¨Áœd œ«“¬ «— U?Ы —U Ë b?O?LN? «— œuš ÁU?³?²ý« ÁU?ýœUÄ b?F?ÐåÆ—«b½ Èd?OB?I?ð v ˨Âd{U?Š

UЫ —U? ÆbM?MJ?½ X d?ý Èd~?OſU?¹ s¹« —œ Uð b? ?¹uM?Ð ÊU²?Ý“uš ÊU?O×?O? tÐ t œu?/ XÝ«uš—œ

X Ë 5L?¼ —œÆb?¹U?/ s « «— ÊU?²?Ý“u?š U?ð bý —u? Q? ÁU?ý ·d?Þ “« b?F?Ð Ë œd X?I «u? —U?N?þ«

Æb¹œdÖ ‰u²I @Mł —œ Áœ«e¼Uý œuš Ë b½œu/ v öð ‘—bÄ ÊU¹d~A UÐ œ«“ týu½« d~A

t'UF È«dÐ «— œuš vB ý VO³Þ ÁUýœUÄ tÇdÖ Ë bý ‘ušU½ UЫ —U ¨sz«b tÐ XFł«d —œ

‰UÝ —œÆ©ÈœöO ≤µµ®œu?/ XKŠ— Ȝ˓ t?Ð ”uJO? uðU? Ë bO?A ?³½ Èœu?Ý “UШœU?²Ýd? ÈË È

v “UÐ bA½ t²?A dO?ALý U?Ð tÇdÖ Ë¨œuÐ t²? — 5Ð “« ÈË X UÞ Ë Ê«u?ð t²ýcÖ XL?Š“ dÄ ÈU¼

Ë ÁœuÐ Ê«d¹« ÈU? OK? È«uAO?Ä s¹d²Ö—e?Ð UЫ —U Æb?¹œdÖ bO?Ný `O ? U ?OŽ Á«— —œ t XHÖ Ê«u?ð

·d «— œu?š È ÁœUF? « ‚u œ«b?F²?Ý« ˨t²H?Ö „dð «— e?OÇ tL?¼¨vB ?ý È ÁœU?H²?Ý« dE?½ ÊËbÐ

‰UÝ Áœ“«Ëœ  b È«dÐ È“u? œ ÊU³?ý bM½U U?Ы —U Æœu/ œu?š sÞË —œ `O  u?JK X d?AOÄ

Æœu/ `O Ê«bMHÝuÖ È Áb½“ v½UÐd «— œuš dLŽ

≥¥Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

٣ـ كليسا در آخر قرن ششمUÐ È—UÖe?O¼d?Ä Ë œ«bF?²Ý« —œ «b? êO?¼ v ˨b½b?OÝ— ÈË ÂU?I tÐ Èd?H½ b?MǨU?Ы —U “« b?FÐ

v »u × v²JK?2 ¯—eÐ ÈU݃— “« vJ¹¨”uJ?O uðU ÊU “ s¹« —œÆb?½œu³½ t ¹UI qÐU? ÈË

tÐ ÁU?ýœU?Ä œu?š ·d?Þ “« ”u?J?O? u?ðU? Îôu?L??F? Æœu?Ð h ?ý 5? Ë« Ê«b?Ðu? b?Ðu? “« b?F??Р˨b?ý

v »U? ??²??½« XL??Ý s¹« tÐ t v U?? ??ý« v¼U??Ö V³??Ý 5??L?¼ tÐÆb??¹œd??Ö v t²??ýU??L?Ö X? b?š

s¹cH?M²? “« È—U?O ?Ð tÇdÖÆb?½œu?³½ ”d?ð«bš Ë vI?²? Ê«bM?Ç Ë b½œu?Ð Ê«—«b?L²?ÝUO?Ý “«¨b?½bý

X dAOĨʫd~²F?M Ë t³ ÊUO —œ ÎU? uB XO×O? “UШb½bý v×O? rAý Êd Uð Ê«d¹«

fOz— Ë Ê«—U? Ád?I½ fO?z— Ë Ê«d?Ö—“ fO?z— Ë —U& fO?z—¨U?Ы —U X?ÝU¹— ÊU? “ —œÆœu?Ð Áœu/

—œ v¼UÖ ÁU?ÖÆb½œu?Ð v×O? tL?¼ —uÄU?ý ÈbM?ł dN?ý “« Èd?~¹œ c?HM?² ’U? ý« Ë Ê«“U?Ý v³K?Š

v ‰u× ÊUO?×O ? tÐ vÖ—eÐ ÈU¼—U ¨e?O½ —UЗœ œu?š —œ  U Ë« vCFР˨v²? Ëœ  «—«œ« Ë ÂUE½

vLÝ— d?Oſ —u?Þ tÐ e?¹ËdÄ Ëd? š ˨b?M²?ý«œ v×?O ? ÊU½“ Ëœ d?¼ e?¹ËdÄ Ëd? š Ë Ê«Ëd?Oýu?½«Æb?ý

Ê«d Ä “« vJ?¹Æbý d? – Îö³ Ê«Ëd?Oýu½« v×?O ? d ?Ä œ«“ týu½« X¹UJ?ŠÆœu/ v ÊU?1« —UN?þ«

tÐ ÁUý rJŠ tÐ t½«dO? œ qLŽ s¹« È«dШœ«œ bOL?Fð «— ÈË t vHIÝ« ˨X U?¹ bOLF?ð eO½ ÈË d~¹œ

v½«d¹« ÊUO×O pý ÊËbÐ “UШœuÐ dð Èu XO×O “« Xýœ—“ V¼c “uM¼ tÇdÖÆbOÝ— q²

b¼«uš sýË— «— Ê«d?¹« XJK?2 ÂUL?ð XO×?O ? —u½ t b?OA b?¼«u ?½ v uÞ t b?M²?ý«œ œUL?²Ž«

t½U²? ?ÐbÐ v ËÆœu?Ð t²?šU?Ý sýË— gOÄ ‰U?Ý b?BO?Ý «— ÂË— È—u?ð«d?á « d?Ý U?ðdÝ t ÊU?M?Ǩœu/

Æbý l½U Ë“—¬ s¹« ÂU$« “«¨r²H¼ Êd ‰Ë« —œ »«dŽ« ÈöO²Ý«

الف ـ تشكيالت كليساœuÐ ”uJO uðU ‚dA ÈU OK? q fOz—ÆœuÐ v² Ëœ  öOJAð tO³ý vKOš U ?OK  öOJAð

Vð«d U?Ð ‘« t³?ðd? t œuÐ v?Žb ¨Áb?½«u?š e?O½ „—U?¹d?ðU?Ä «— œuš Ë Xý«œ sJ? ? sz«b? —œ Ë

rEŽ« ÊUHIÝ« “« È« Áb?Ž¨ÈË  —UE½ X% —œÆXÝ« ÈËU ? tO UD½« Ë t¹—b?MJÝ« Ë ÂË— ÊUHI?Ý«

p¹œe???½ ÊU??? ???O???  «d???? ¨5???³???O???B???½¨—u???ÄU????A???¹b???M???ł —œ vM????F???¹¨Ê«d???¹« nK???²??? ????  ôU???¹« —œ

‰u?G??A??  —U?A??Ð —U?? tШ©ÊU??Ý«d??š —œ®Ëd? Ë©”—U?? —œ®d??O??ýœ—« È—¨„u? d?? ¨qЗ¬¨Ád??B??Ð

Ë d?N?ý ÈU?¼U? ??O?K? p¹ d??¼ t nI?Ý« b? V¹d?? ¨rE?Ž« ÊU?H?I??Ý« s¹« XÝU?¹— X% —œÆb??½œu?Ð

œu?š vH??I??Ý« È tO?ŠU??½ —œ nI??Ý« d??¼Æb?½œd?? v —U?? ¨Xý«œ œu?š  —U??E??½ X% —œ «— ·«d??Þ«

rAý Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≥µ

Á—«œ« Ë« dE½ X% —œ e?O½ ”—«b? Ë U¼ t½U?š i¹d Ë U? O?K „ö «¨Áœu?Ð q U  —b V?ŠU

—œÆb½œu?/ v pL? «— Ë« ÊËU?F? b?M?Ç ¨Xý«œ Áb?N?Ž d?Ð ÈœU?¹“ ÈU?¼—U? nI?Ý« ÊuÇÆb?ý v

—œ «— U?C?Ž«¨b?½œd? v œU?ý—«  œU?³?Ž —œ «— ÊU?O?×?O? ? ”U?L?ý Ë gO?A? b?M?Ç Ë« d?E?½ X%

“« ˨bM² d¹cÄ v U OK tШb½œu/ v tÐuð t «— Ê«—UJ?¼UMÖ¨b½œ«œ v rOKFð «bš qO$«

«— œuš È tOŠU½ ÊUHIÝ« ÂULð t œuÐ nþu rEŽ« nIÝ« d¼Æb?½œd v tłuð ÊUłU²× Ë Ê«dOI

Ê«d?¹« ÈU? ?O?K? ÊU?H?I?Ý« ÂU?L?ð t s¹« d?~??¹œÆb?¹U?/ ȗˬ lL?ł f½«d?H?M? È«d?Ð t³?ðd? Ëœ v? U?Ý

qzU ˨b?½uý lL?ł ”uJ?O uðU? X¹d¹b? X% —œ t³ðd? p¹ ‰UÝ —UN?Ç d¼ t b?½œuÐ nþu?

XšUÝ Èu «— Ê«d¹« ÈU? OK v³?O−Ž —uÞ tÐ  öO?JAð r s¹«Æb?M¹U/ qŠ «— v u?LŽ Ë ÁbLŽ

Æb¹U/ vÖœU² ¹« »«dŽ« Ë ÊUO²ýœ—“  UIOOCð Ë —UA qÐUI —œ U¼ Êd t œu/ —œU «— ʬ Ë

ان كليسا ب ـ اœU%« —u?Þ s¹b?Ð Ë œu/ ‰u?³ «— t?OI?O½ È t? U½ œU?I?²Ž« Ê«d?¹« ÈU ?O?K ¨ ÈœöO? ¥±∞ ‰U?Ý —œ

t bF?Ð ‰U?Ý ZM?Ä Ë œU²?H?¼ ÎU?³¹d?I?ðÆ©»¨µ∫±µqB? ®œ«œ  œUN?ý ÂË— ÈU? ?OK? U?Ð «— œu?š b¹U?I?Ž

U?Ð b?M?²? ?½«u?ð v Ê«d?¹« ÊU?O?×?O? ? d?Ö«ÆX — ÊU?O? “« œU??%« s¹«¨b?ý È—u?D? ?½ Ê«d?¹« ÈU? ?O?K?

Áb?O?L?N? «— œu??š ÁU?³?²?ý« t œË— v? ‰U?L?²?Š«¨b?¹U??/  —u?A? »d?G?? —œ œu?š v×?O? ?? Ê«—œ«d?Ð

ÈU OK È—b tÐ d~¹œ vÝUOÝ l½«u Ë Á«— È—Ëœ v ˨b½œd v ‰u³ «— ÂË— ÈU OK  «œUI²Ž«

Ê«d¹« ÈU OK? ¨ s¹«dÐUMÐÆœu?Ð sJ2dOſ t½U?²ÝËœ  «œË«d t œu/ «b?ł r¼ “« «— »dG Ë ‚dA

ÆbO½UÝ— ‰UL tÐ «— U OK Ëœ s¹« v¹«bł¨ «œUI²Ž«  ËUHð s¹« ˨b½U v UÐ X¹—uD ½ —œ

ج ـ رهبانيت در كليساË ÊU½“ “« È—UO ÐÆXý«œ «uIð Ë b?¼“ tÐ ÈœU¹“ q¹ULð Ê«d¹« ÈU? OK ¨«b²Ð«“« .b¹œ t ÊU?MÇ

dLŽ¨t²?HÖ „dð «— U?O½œ XÝ« “ô ÊU?1« —œ Êbý q U È«d?Ð t b½œu?/ v —uBð u?JO?½ Ê«œd

ÈU¼d?¹œ œ«b?F?ð d?ШU?Ы —U? XÝU?¹— ÊU? “ —œÆb?M½«—c?~?Ð U?Žœ Ë qO?B?% tÐ U?¼ tF? u? —œ «— œu?š

vÐ ÊU?³?¼«—Æœu?Ð l «Ë s¹d?N??M? « 5?Ð ‰U?L?ý XL? ? —œ U??¼d?¹œ s¹« “« d?²?A?O?Р˨b?ý ÁœËe?? « Ê«d?¹«

tШd¹œ fOz—  —U?E½ X% —œ VOðd?ð ÈË— “« «— ‰Ë« ‰UÝ tÝ Ë b½b?ý v lLł U¼d?¹œ s¹« —œ È—ULý

È“Ë—Æb½bOý«dð v «— œuš dÝ Ë œu?Ð v uB —u Ë ÁœUÝ ÊU½U?³¼— ”U³ ÆbM²š«œd?Ä v qOB%

—œÆbM² ½«œ v œuš nOKJð 5Ë« «— UŽœ s¹« ˨b½bý v lL?ł r¼ —Ëœ vŽUL²ł« ÈUŽœ È«dÐ tF œ XH¼

≥∂Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

Ë ”bI »U²? ŒU M?²Ý«¨ È“—ËUA qO?³ “« nK²? ÈU¼—U? ‰uGA U?Žœ  U Ë« 5Ð È tK? U

—œ ÊU³¼«— Ë œuÐ d¹œ —ËU− eO½ tÝ—b »UÐ p¹ ÎôuLF Æb½bý v œuš Ê«—œ«dÐ È«dÐ «cſ 7 Ä

t bM?² U?¹ v Á“U?ł« r¼  U Ë« v?CF?ÐÆb½œu?/ v v×?O ? ‰U?HÞ« rO?K?Fð n Ë «— œu?š X Ë Ê¬

o¹d??Þ tÐ ‰U??Ý tÝ Êb??½«—c???Ö “« b??F??ÐÆb??½Ëd??Ð d??¹œ ·«d??Þ« tÐ q?O??$«  —U??A??Ð Ë tE??Žu?? È«d??Ð

ÈU¼ Áu? tÐ UŽœ Ë Á“Ë— È«d?Ð UN?Mð U?¹ t²Ýœ t²?Ýœ Áœu/ „d?ð «— d¹œ t b?½bý v “U?− ¨—u? c

tEŽu? ÊU²?ÝdÄ XÐ tÐ t²? — ·d?Þ Ê¬ Ë ·dÞ s¹« tÐ l u? s¹« —œ ÊU½¬ “« È—U?O ?Ð b?½ËdÐ ·«d?Þ«

“« ÊU?³?¼«— s¹«Æœu?Ð ÊU?½¬  U?L??Š“ tÐ t²? ?Ð ÈœU?¹“ È Á“«b??½« tÐ qO?$« l¹d?Ý —U?A??²?½«Æb?½œu?/ v

ÊU?H??I?Ý« È Á—«œ« X% —œ e??O?½ U??¼d?¹œ „ö « ˨b??½œu?/ v? XŽU?Þ« «— œu??š È tO?ŠU??½ ÊU?H??I?Ý«

Ábý ·d Ë bML² Ëœ U? OK t v U~M¼ ÆX ½«œ vÐu? Ð «— ÊU½U³¼— s¹« XLŠ“ —b b?¹UÐÆœuÐ

·d ‚U?O?²?ý« U?Ð «— œu?š dL?Ž¨Áœ«œ XÝœ “« œd?L?ý v e?¹e?Ž U?O?½œ t «— tâ?½¬ ’U ?ý« s¹«¨œu?Ð

d?²??A??O??Ð tL??¼ “« ÊU??³??¼«— È Áb??Ž t vÞU??I??½ —œ jI?? ¨t öšÆb??½œu??/ v Ÿu??½ r¼ Ë «b??š X b??š

Æb¹U/ X UI²Ý« ÊULK »«dŽ« qÐUI —œ X ½«uð d²AOÐ U OK ¨œuÐ

د ـ بشارت اجنيل—UA?²½« U?Oݬ X?L ? d¼ —œ «— `O? ? qO$« t œu?Ð bM? Ë“—¬ Ë ‚U?²A? ‰Ë« “« Ê«d¹« ÈU? ?OK?

ÊUO?²ýœ—“ Ë ÊU?²?ÝdÄ XÐ tÐ «— qO?$« ”d?ð ÊËbÐ t ¨d?O œ s¹d?A?³ “« vC?F?Ð tÐ lł«—Æb¼œ

XÝœ —œ «— ÊU??½¬ v? U??Ý« tÇ d???Ö«Æ.œu??/ d??? –¨b??½œu???/ v tE???Žu?? Ê«d???¹« Ë s¹d???N??M??? « 5??Ð

v×O? d?~¹œ Ê«—«œ ÊU?1« Ë ÊUAO?A Ë ÊU?³¼«— “« ÈœU?¹“ È ÁbŽ t? .—«œ ÊUMO?LÞ« “U?Ш.—«b½

qO?³? s¹« XL?Š“ ÊËb?Ð t «d?¹“¨b?M?²?ý«œ ‰U?G?²?ý« ÊU?O?½«d?¹« 5?Ð qO?$« —U?A?²?½« —U? tÐ t?²?Ýu?O?Ä

ÈdB² ? d – tРΫbI½Æb?¹U/ X dAO?Ä XŽdÝ s¹« tÐ X ½«uð v/ tłË ê?O¼ tÐ U O?K ¨’U ý«

Æ.“«œdÄ v d~¹œ nK² p U2 —œ ÊUO½«d¹« jÝuð XO×O —UA²½« “«

œuš ÊUMÞuL¼ tÐ jI? «— qO$« t b½œu³½ v{«— Ê«d¹« ÊU?O×O t XÝ« ÂuK?F ١ـ تركستان∫—œ vMF?¹¨Êu?×O?ł œË— ·dÞ Ê¬ U?ð XO?×?O ? ¨rA?ý Êd d?š¬ U?ð rO½«œ v t «d?¹“¨b?M¼œ  —U?A?Ð

œËb????Š —œ t? rO?????½«u????š v? .b????? a¹—U?????𠗜Ɯu????Ð t?²????? U????¹ —U?????A?????²????½«¨r?¼ Èe????? d???? ÈU?????O?????ݬ

È« t²ýd? ¨XÝ« tÐu œU?Ð p¹œe½ Ë —e?š d?×Ð »d?G —œ t Ê«—« È tO?ŠU½ —œ vH?IÝ«¨Èœö?O µ∞∞‰U?Ý

Æb¹U/ tEŽu «— qO$«¨t² — U¼ „dð 5 “dÝ tÐ t b¹U/ v o¹uAð «— ÈË t b¹œ U¹ƒ— —œ «—

rAý Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≥∑

È t½«“Ë— È«cſÆbý ÊU² dð d?HÝ Â“UŽ œuš oO — dH?½ gý UÐ —u²Ýœ s¹« oÐUD —u c? nIÝ«

U¼ „dð tÐ «— 7?ýu½ d?H½ XH¼ s¹«Æœu?Ð »¬ È Á“u p¹ Ë ÊU?½ È ÁœdÖ XH¼ q U?ý dH?½ XH¼ s¹«

U¼ „dð tÐ Ë b?ý o×K ÊU?½¬ tÐ r¼ vM —« nIÝ« p¹Æb?½œ«œ bO?LFð «— ÊU?½¬ “« È—UO ?Ð Ë bM²?šu ¬

n u?ð ÊU?²? ?? d?ð —œ ‰U?Ý XH??¼¨d?H?½ XH?¼ s?¹«Æœ«œ rO?K?F?ð «— U??¼ Èe?³?Ý ÂU? ?? « Ë Âb?M?Ö 7?ýU??

ÊULAÇ U?ШœuÐ Ábý ÁœU?²Ýd ÊU?² dð tÐ t? ÂË— —uð«dá « vâ?K¹«ÆbM?²AÖd?Ð Ê«d¹« tÐ bF?ШÁœu/

ÈU¼—U? œu?š «b?š È tK?O?ÝË tÐ «b?š t œu?/ V−?F?ð¨Áb?¹œ «— s¹d?A³?  U?L?Š“ È t−?O?²?½ œu?š

ÆXÝ« ÁbO½UÝ— ÂU$« tÐ v³O−Ž

œe½ vA?OA? ¨b½œuÐ s? UÝ Êu?×Oł œË— v?Š«u½ —œ t tK?ÞUO?Š È tH¹U?ިȜöO µ¥π ‰U?Ý —œ

È—«c~²Ýœ ÊUA?²JK2 ÂUL?ð vHIÝ« ÂUI? È«dÐ «— Ë« UЫ—U U?ð b½œu/ XÝ«uš—œ¨ÁœU²?Ýd UЫ—U

 —b XFÝË Ë `O U OŽ —«b² «“«¨bO?Mý «— gOA Êb ¬ d³š Ê«ËdOýu½« v²? Ë bM¹uÖÆb¹U/

bý È—«c~²Ýœ vHIÝ« È«dÐ —u c gOA ¨tKÞUOŠ XÝ«uš—œ dÐ UMÐÆb¹œdÖ dOײ ”uJO uðU

v×O U¼ „d?ð “« È—UO Ð Âu?KF —«d “«Æœu?/ XFł«d ÊU²? dð —œ œuš vH?IÝ« È tOŠU½ tÐ Ë

dOÝ« «— tK?ÞUO?Š ÈœöO ±µ∏±‰UÝ —œ ÊU?O½U?½u¹ v² Ë t Áb?ý t²ýu?½ a¹—Uð —œ «d?¹“Æb½œuÐ Áb?ý

“« d²A?OÐ r²?H¼ Êd? jÝ«Ë« —œ b½b?¹œ ⁄«œ «— VOK? qJý «d?Ý« “« p¹ d¼ v½U?AO?Ä ÈË—¨b½œu?/

≥∏Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

طاق كسرى در مدائنطاق كسرى در مدائن

ÊUH?I?Ý« vŠ«u?½ “« 5Ç Ë d?L?ýU? Ë b?M d?L?Ý Ë b?½œu?Ð Êu×?O?ł œË— ‚d?A ·d?Þ —œ nI?Ý« ≤∞

d¼ t v ? U−? —œ —uCŠ “« ÊU?HI?Ý« s¹« t œu?Ð v½ôuÞ È—b? tÐ sz«b tÐ  d? U ? ÆœuÐ rE?Ž«

È tKO?ÝË tÐ ÊU?²? d?ð v¹U? O?K? —u? « Ë b½œu?Ð ·U?F ¨b?ý v b?I?FM? sz«b? —œ t³?ðd p¹ ‰U?Ý —U?N?Ç

ÆX U¹ v ÂU$«  öÝ«d ‰UÝ—«

eO½ ÊU?²ÝËb?M¼ Ë ÊU²? Ðd?Ž —œ tJK?ШX d½ ÊU?² d?ð tÐ UN?Mð Ê«d?¹« “« XO×O? ٢ـ عربـستان: b —œ t Áb?¹œdÖ Âu? d ¨Áb?ý nA vÖ“U?ð tÐ t v1b vK?Oš »U?² p?¹ —œÆX U¹ —U?A²?½«

»uMł —œ t Ê«d?$ v U¼« “«¨ÊU?OŠ tÐ ÂuÝu? ÈdłU?ð¨©ÈœöO ¥≤∞‡≤ππ®‰Ë« œdÖœe?¹ XMD?KÝ

“« vCF?Ð UШXÝ« n$ p¹œe?½ —œ t Ád?OŠ d?Ný —œ Ë œu?/ Ê«d¹« tÐ vðd? U? ¨XÝ« ÊU?² ?ÐdŽ

Ë œuš È Áœ«u½Uš¨œu/ XFł«d Ê«d$ tÐ ÊuÇÆX dÖ bOLFð¨Áœ—ˬ ÊU?1« Ë bý UMý¬ ÊUO×O

Ë Ê«d$ ÁU?ýœU?Ä Ád?šôU?Р˨œu?/ X¹«b?¼ XO?×?O? ‰u?³? tÐ «— œu?š XJ?K?2 v U?¼« “« È—U?O? ?Ð

ÁUýœUĨ‚Ëd?B jÝuð Èb?¹bý ÈU?Hł¨ÈœöO µ≤≥‰U?Ý—œÆb½b?ý v×O ? g¹U¹U?Ž— “« È—UO ?Ð

tÐ Ë œ—ˬ œuš jK? ?ð X% —œ «— Ê«d?$ XJK?2¨‚Ëd?B Æb? ¬ œ—«Ë ÊU?O?×O? ? dШs?1 ÈœuN?¹

¯d? tÐ d??{U?Š U?¹¨b??½u?ý Èœu??N?¹ Ë b??M?¹U??/ —U?J?½« «— `?O? ? U??¹ t œd? d?? « ÊU?O??×?O?? ? ÂU??L?ð

—œ t «— È« t½Uš“U/ Uð œu/ d «¨‚Ëd?B ¨b½œu/ ŸUM?² « ÊU1« —UJ½« “« ÊUO?×O ÊuÇÆb½œd?Ö

Ê«d$ d~¹œ ÊUO?×O t?Ð bFÐÆbM½«“u? Ð «— tL¼ Ë b?M½“ gð¬¨b½œuÐ Áb?ý lLł gOA ¥≤∏ ʬ

XŽU?−?ý U?Ð Ê«œd? È Á“«b?½« tÐ e?O??½ ÊU?½“¨U?H?ł s¹« —œÆœu?/ ÂU?Ž q²?? «— tâ?Ð Ë œd? Áœ—ˬ ÈË—

ÆXÝ« Ábý Á—Uý« UHł s¹« tÐ r¼ ʬd ∏µ Á—uÝ —œÆb½œ«œ ÊUA½ `O tÐ «— œuš È t öŽ

v ÂöÝ« a¹—U?ð —œ t «d??¹“¨X d?½ 5?Ð “«  U??×?H? ʬ —œ v?K? tÐ XO??×?O? ?? ¨s¹« œu?łË U?Ð v Ë

t(UB bL×  dCŠ UÐ Áb ¬ tM¹b? tÐ Ê«d$ ÊUO×O ÊUÖbM¹U?/ ‰UÝ b “« fÄ t rO½«uš

È t¹e?ł t b?ý “ô¨b?½u?ý ÊU?L?K? ? Ë b?M?¹U?/ —U?J?½« «— `O? ? t b?M?²?Ý«u? ?½ Êu?Ç Ë¨b?½œu?/

ÊU²? ?Ðd?Ž —œ Ád?O?ſ Ë VK?G?ð¨ÊU? ? ¨«d?NШtF?O?З qO?³? “« e?O?½ Èd?~?¹œ q¹U?³? Æb?½“«œdá?Ð vM?O?~?M?Ý

œuš fOz— «— sz«b ”u?JO uðU ¨ÊU?² ÐdŽ ÊU?O×O ? s¹« ÂULð t œË— v ‰UL?²Š«Æb½bý v×?O

ÆXÝ« Áb¹œdÖ v 5OFð ÈË jÝuð tÐ ÊUAOA Ë ÊUHIÝ« Ë ¨bM² ½«œ v

 —UAÐ ÊU²ÝËbM¼ —œ «— qO$« v U ý« tÇ «b²Ð« t X O½ ÂuKF lD —uÞ ٣ـ هندوستان:بهq UŽ XJK2 s¹« v U¼« tÐ qO$« È Áœó Êb½UÝ— —œ Ê«d¹« ÈU OK t XÝ« vN¹bÐ v ˨b½œ«œ

È Ád?B?Ð p¹œe??½ —œ Èd?N?ý n?I?Ý«¨ œË«œ¨ÈœöO? ≥∞∞‰U??ÝœËb?Š —œÆXÝ« Áœu??Ð vL?N?? vK?O?š

rAý Êd —œ Ê«d¹« ÈU OK≥π

Ë« ‰U¦? « “« È—U?O? Ð t œË— v? ‰UL?²?Š«Æœu?/ v×O? ? «— È—U?O? Ð t²? — ÊU?²?ÝËbM?¼ tШȓËd? «

tÐ  —U& Âe?Ž tÐ Êu?Ç eO?½ v½«d?¹« v×O? ? —U&Æb?M?ýUÐ t²? — ÊU?²ÝËb?M¼ t?Ð Ê«d¹« “« qO?$« kŽË È«d?Ð

Ë b¹bý ÈU¼UHł r¼ ÁUÖd¼ÆbM²šUÝ v dA²M X¹bł ‰U?L UÐ «— œuš ÊU1«¨bM² — v ÊU²ÝËbM¼

ÊU²ÝËbM?¼ tÐ XOM « qOB?% È«dÐ ÊUO×?O “« È—UO? ШXÝuO?Ä v —uNþ tÐ Ê«d¹« —œ v U?M u¼

Æb½bý v U OK X¹uIð YŽUÐ Uł ʬ —œ t² —

vLÝ— ÊUГƜuÐ t² U¹ fOÝQð X½U² tШt² dÖ tA¹— ÊU²?ÝËbM¼ ÈU OK ¨rAý Êd dš«Ë« —œ

Ê«d¹«  UO¼ô« rK?Ž ”—«b —œ È—UO ?Ð Uł ʬ ÊUAO?A “« ˨œuÐ v½U¹d?Ý eO½ ÊU²?ÝËbM¼ ÈU ?OK

Áœu?Ð sz«b?? ”u??J?O?? u?ðU?? XÝU??¹— Ë ÊU? d?? X% —œ r¼ b??M??¼ ÈU? ??O?K?? Æb??½œu?Ð t²?? U??¹ rO?K??F??ð

Æœuý v X U¹ vÐuMł ÊU²ÝËbM¼ —œ eO½ “Ëd « .b ÊUO×O s¹« ·öš«ÆXÝ«

¥∞Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

فصل چهارم

كليساى مشرق از استيالى عرب تا حال

١ـ ظهور اسالمX U?Š Ë XO??F? u?? t œu?/ —u??N?þ ÊU??²? ?Ðd??Ž —œ Èb?¹b??ł s¹œ¨ÈœöO?? r²?H??¼ Êd? q¹«Ë« —œ

ʬ fÝR? t œu?Ð ÂöÝ« V¼c? b??¹b?ł s¹œ s¹«Æœ«œ d?O?O??G?ð vK? tÐ «— U?O??ݬ v³?¼c? Ë vÝU?O?Ý

 d−?¼ tM¹b? tÐ tJ “«¨Èœö?O ∑≤≤‰U?Ý —œ bL?×  d?CŠÆX?Ý« tK «b?³Ž sÐ b?L×?  d?CŠ

—œÆœ«œ qO?????J?????A??????ð¨œu?????Ð XÝU??????O?????Ý Ë XO??????½U?????ŠË— “« V d????? t? vM??????¹œ U?????ł ʬ —œ ˨œu?????/

dO? ? ?ð «— ÊU?²? ?Ðd?Ž g½«Ëd?OĨX?HÖ œË—b?Ð «— v½U?Öb?½“ b?L?×?  d?C?Š t ¨ÈœöO? ∂≥≤‰U?Ý

XK?Š— “« fÄÆb?M?²? ?½«œ v œu?š d??³?L?G?O?Ä r¼ Ë ÊU?D?K?Ý r?¼ «— b?L?×?  d?C?Š¨»«d?Ž«Æb?½œu?/

p U2 dO? ð t?Ð bFÐ Ë b?½bOýu? vKš«œ ÈU?¼ ‘—uý Êb½U?A½ Ëd? —œ «b²Ð« ÂöÝ« ÈU?HK?š¨ÈË

vð—b êO¼ ÊuÇ Ë¨b½œuÐ nF{ ‰UŠ —œ l u s¹« —œ Ëœ d¼ ÂË— Ë Ê«d¹« 5² ËœÆbM²š«œdÄ d~¹œ

Ê«d¹« —œ ÎU u?B ¨b?M²š«œd?Ä p U2 d?O ?ð tÐ »«dŽ«¨Xý«b?½ œułË »«dŽ« U?Ð X ËUI È«d?Ð

ÂË— —uð«dá « “« vAŠU? X Jý¨Ê«d¹« ÁU?ýœUĨe¹ËdÄ Ëd? š «d¹“¨œuÐ U? d rJŠ v³¹d?ſ ‘UA²ſ«

‰u²?I ÈœöO? ∂≥∑‰UÝ —œ ˨b?¹œdÖ ”u?³×? g½U³?BM? VŠU? È tKO?ÝË tÐ r¼ bF?Р˨Áœ—uš

Ê“ ÊU½¬ “« dH?½ Ëœ Ë b½b?OÝ— XM?DK?Ý tÐ vÄ —œ vÄ ‰UÝ ZM?Ä  b —œ d?H½ Áœ“U¹ ÈË “« b?FÐÆb?ý

XJK2 XL ? d¼ —œ v³¹d?ſ Ãd Ë Ãd¼ ˨b?M²ÝU?šdÐ v² U?¹« d¼ “« X ð Ë ÃUð ÊU?OŽb Æb?½œuÐ

tШb½œuÐ  —Uſ h¹dŠ Ë ”Ëœd ‚U²A t X Ý ÊUł v½UÐUOÐ »«dŽ« ÊU “ 5L¼ —œÆœ«œ ÈË—

@Mł ÊU?½¬ U?Ð ÈdO? œ ‰U?L U?Шv½U?ÝUÝ ÁU?ýœU?Ä s¹dš¬¨Âu?Ý œd?Öœe¹ tÇd?ÖÆb?½œ—ˬ Âu−?¼ ‚«d?Ž

‰UÝ —œÆœU?² « »«d?Ž« XÝœ tÐ sz«b ¨ ÈœöO? ∂≥∑ —œ ˨bÐU?¹ t³?Kſ U?N½¬ d?Ð X ½«u?²½ “U?Шœu/

—œ œdÖœe¹¨ÈœöO ∂µ±—œ Ád?šôUÐ Ë b½œ—uš vA?ŠU X J?ý ÊUO½«d¹« b?½ËUN½ —œ¨ÈœöO ∂¥±

XMDKÝ Ë¨b¹œdÖ ÷dIM ÊUO½UÝUÝ È tK KÝ Ë bý t²?A ÂU½ È—u O¼U v½UÐUOݬ XÝœ tÐ Ëd

ÆœU² « »«dŽ« XÝœ tÐ Ê«d¹«

٢ـ وضع مسيحيان در حتت حكمفرمانى اعرابÊUO²?ýœ—“ ˨bý Xýœ—“ s¹œ ◊U?D×½« Ë ‰e?Mð V³?ݨ»«dŽ« È tKO?ÝË tÐ Ê«d¹« ·d?Bð t²?³ «

»«dŽ« —UA X% —œ ÊUýœuš X Ë s¹« —œ¨b½bO½UÝ— v —«“¬ «— XO?×O Ê«ËdOÄ oÐUÝ —œ t

ÊUO½«d¹« “« vC?FÐÆbM?¼œ t¹eł U¹¨bM?¹U/ ‰u³? «— »«dŽ« s¹œ U¹ t bý —u?³− ˨b?½b¹œdÖ l «Ë

—«d ÊU?²ÝËb?M¼ t?Шt²H?Ö „dð «— œu?š sÞ˨b?½œu³?½ v{«— —U Ëœ s¹« “« p?¹ êO¼ ‰u?³ tÐ t

rKþ qL?% »Uð t b?M²? ¼ È—«d? ÊUO?½«d¹« ÊU?L¼ Ê«b?½“d ¨ÊU?²ÝËb?M¼ “Ëd « ÊU?OÝ—U?ÄÆb½œu?/

s¹« tÐ ÊU “ s¹« —œ v½«d¹« ÊUO×O l{Ë v ËÆbM²HÖ „dð «— œuš e¹eŽ sÞ˨Áœ—ËUO½ «— »«dŽ«

—œ ˨b½œuÐ ÊUO?²ýœ—“ XÝœ d¹“ ÎU?IÐUÝ t vM?F s¹bШb?½œ«œ »UЗ« dO?OGð jI U?N½¬ Æœu³?½ ÈbÐ

X Ušœ »«d?Ž« UÐ @M?ł —œ ÊU?O×?O ? ÊuÇ ÁËöŽ t?ÐÆb½b?ý l «Ë »«dŽ« XÝœ d?¹“ —œ ÊU? “ s¹«

vÐ ÊUO×?O ? Êuš 7? ¹— È«d?Ð «bš ·d?Þ “« vNO?³M?ð ÊUO?²ýœ—“ d?Ð «— »«dŽ« Âu?−¼ Ë b?½œuLM?½

bM¹uÖÆb½œu/ v —U?² — ÊUO×O ? tÐ X³ ½ v½UÐdN ‰U?L UÐ «b²Ð« —œ r¼ »«dŽ«¨b?M² ½«œ ÁUMÖ

XÞUÝË ÊU?O×?O ? “«¨Xý«œ ÊU1« `O? tÐ t v½«d?×Ð b?OF?Ý vMF?¹¨»dŽ ÊU?Öœ«e¼U?ý “« vJ¹

Á—«œ« —œ vÖ—e?Ð ÈU?¼ p?L? ÊU?O??×?O?? ? ¨@M??ł r²?š “« fÄÆœu??A?½ È—U?²?? —b?Ð ÊU??½¬ U?Ð U??ð œu?/

‰UG?ý« Ád?O?ſ Ë —U?Зœ È—U?A?²? ? ¨XÐU?³?Þ qO?³? “« vL?N?  U U?I? ˨b?½œu?/ »«d?Ž« tÐ XJ?K?2

tÐ «— v½U½u?¹ ÊU? u ?K?O d?¹UÝ Ë u?D?Ý—«¨ÊuÞö? « ÈU¼ t²?ýu?½ Ë V² ÊU?O?×O? ? 5L?¼Æb½œu?/

 UŽöÞ«Æb?½œ«œ rO?KF?ð ÊbL?ð vÐ »«d?Ž« tÐ «— œuš Êu?M? Ë l¹UM? ˨b?½œu/ tL?łd?ð vÐdŽ ÊU?Г

tÐ ‰UÝ X ¹Ëœ  b t œuÐ —uÄUA¹b?Mł VÞ ·ËdF È tÝ—b “« ÎU UL?ð v½U½u¹ VÞ “« »«dŽ«

dBŽ —UN²ý«Æbý v Á—«œ«©Áœ«œ v¹U¼— `O ? vMF¹®ŸuAO² Ð ÂU½ tÐ v×?O È tH¹UÞ p¹ XÝœ

»«d?Ž« v¼U?Ö ÁU?Ö tÇd?ÖÆœu?Ð v½«d?¹« ÊU?O?×?O? ? —U? È t−?O??²?½ jI? ¨b?O?ýd? « ÊË—U?¼ v¹öÞ

ÈU?¼U?H??ł  b?ý t?Ð ÁU?Ö êO??¼ U?¼U??H?ł s¹« v ˨b??½œu?/ v? U?H??ł v½«d?¹« ÊU??O?×??O? ?? tÐ X³? ??½

Æœu³½ ÊUO²ýœ—“

٣ـ توسعه ى كليسا از قرن هفتم تا سيزدهم`² “« b?F?Ð «— 5 “ ‚d?A? ÈU ?O?K a¹—U?ð t öš —u?Þ tÐ b?¹UШ»U?²? g¹U−?M?Ö ÂbF?Ð d?E½

ÊU? “ s¹« —œ U? ??O?K? ¨b??ý l «Ë œU?¹“ ‘U?A??²?ſ« Ë @M?ł r?²?H?¼ Êd?? —œ Êu?ÇÆrO?¹U??/ d? – »«d?Ž«

„dð «— XO×?O t¹e?ł Êœ«b½ È«dÐ ÊU?O×O ? “« vCFÐU?²ŠÆb¹U?LMÐ v²? dAO?Ä Ê«bMÇ X ?½«u²½

¥≤Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

ÊUO×?O ? Ϋœb− Ë b? ¬ ÊËdO?Ð X UŠ s¹« “« U ?OK? t Xýc~?½ ÈeOÇ v ËÆb?½œ—ˬ ÂöÝ« t²H?Ö

‰U?Ý œËb?Š —œÆœu?/ v X d?A?O?Ä Á—«u?L?¼ r?¼œe?O?Ý Êd? U?ð t²? U?¹ tF?Ýu??ð U? ?O?K? Ë b?½b?ý œU?¹“

rEŽ« nI?Ý« ”U?O? «¨b?½œd v ÊU?L?K? «— ÊU?O?½«d?¹« d?OA?L?ý »d?{ UÐ »«d?Ž« t ¨ÈœöO? ∂¥¥

v×O? ? ‘d?~?A ÂU?L?ð U?Ð «— Ë« Ë b?ý l½U? @Mł “« «— U?ł ʬ ÁU?ýœU?Ä Ë X — ÊU?²? d?ð tШËd?

v œ«b?G?Ð —œ t ”u?J??O? u?ðU? ”ƒU?ðu??L?O?ð¨ÈœöO? ∑∏± ‰U??Ý œËb?Š —œÆœ«œ b?O?L?F??ð¨Áœu?/

v²?Ýd?Ä XÐ “« œu?š ÈU?¹U?Ž— ÂU?L?ð U?Ð U?¼ „d?ð ÁU?ýœUÄò∫b? ?¹u?½ v? È« t U?Ý— sL?{ —œ¨X ?¹“

nIÝ« dH½ p?¹ t Áœu/ g¼«uš U? “« œuš  öÝ«d —œ ˨XÝ« Áb?ý v×O ? Ë ÁbOA XÝœ

Áœu/ «d?ł« «— Ë« œU?N?M?A?O?Ä s¹« r¼ U? ˨b?M? X¹«b?¼ «— Ë« XJ?K?2 U?ð .—«œ «e?Ž« Ëd? tÐ rE?Ž«

UÐ jI? v×?O ? ÊU½U?³?¼—ò ∫b ?¹u?½ v œuš  öÝ«d? “« d?~¹œ vJ?¹ —œ ”ƒUðu?L?Oð 5?L?¼åÆ.«

Œ—u ÆåÆb?½« t²? — U?¼ vM?O?Ç Ë U?¼ Èb?M?¼ 5? “d?Ý tÐ Áœu?/ —u³?Ž U?¹—œ “« Ê«œ týu?ð Ë U?B?Ž p¹

 —UA?Ð È«d?Ð «— V¼«— d?H?½ œU²?A?¼ “« gO?Ð —u? c? ”ƒUðu?L?O?ð t b?¼œ v ŸöÞ« U? tÐ Èd~?¹œ

t½«Ë— 5? “ ‚d??A?? XÝœ —Ëœ ÈU?¼ X?L? ?? tÐ «— ÊU??½¬ Ë b?¹e??Öd??Ð ÊU?²??Ýd??Ä XÐ 5?Ð —œ q?O?$«

”ƒUðuL?Oð s¹—u? Q “« vJ¹ t ¨Ê«—b?½“U rE?Ž« nIÝ«¨ŸuA?O tN?³ý tÐ lł«— Œ—u? 5L¼Æœu?/

Ë œu/ tEŽu Âœd tÐ t² — ÈœU¹“ ÈU¼U²ÝË— Ë U?¼dNý tÐ Ë«ò∫b ¹u½ v 5MǨœuÐ ”u?JO uðU

UMÐ œb?F² ÈU?¼ t½Uš“U/ ÁËöŽ tÐÆœ«œ v d?ð v¼ô« v½UÖb½“ —œ «— ÊU?½¬ ˨œ«œ bOL?Fð «— È—UO? Ð

5 “ ‚dA ◊UI½ s¹dð—Ëœ tÐ œu?š ËÆÆÆXý«œ —dI U OK d?¼ È«dÐ v½UÝULý Ë ÊUAO?A Ë œu/

ÆåX —

tÐ lł«— v½U¹d?Ý ÊUГ tРʬ ÈË— t b?ý nA 5?Ç —œ v~M?Ý vŠu ¨ÈœöO? ±∂≤µ‰UÝ —œ

œËb?Š —œ Õu? s¹«ÆXÝ« Áb?ý t²?ýu?½ v?Šd?ý¨5?Ç tÐ v×?O? ? v½«d??¹« s¹d?A?³? “« vC?F?Ð 7? —

t ¨aK?Ð gO??A? ¨b?¹“u??Ð œe?ł —U? ò∫XÝ« t?²?ýu?½ 5??M?Ç Ê¬ ÈË— Ë Áb?ý U??Äd?ШȜöO?? ∑∏±‰U?Ý

È Á—UЗœ Õu s¹« ÈË— d?ÐÆXý«œ UÄd?Ð «— d d Õu? s¹«¨©ÊU²? dð®ÊU?²Ý—U? Þ —œ XÝ« Èd?Ný

s¹« “«ÆåÆXÝ« Áb¹œd?Ö Âu d? ¨5Ç ÊU?¼U?ýœUÄ tÐ U? Ê«—bÄ kŽË Ë U? È ÁbM?¼œ  U?$ È Á—UH?

Ë ¯—eÐ ÈU ?OK? v½«d?¹« s¹dA?³ ¨r²?H¼ Êd? —œ t Ábý XÐU?Ł lD —u?Þ tШd~?¹œ b¼«u?ý Ë Õu

t ÁœuÐ vB ý¨t²? — 5Ç tÐ t v½«d¹« d?A³ 5 Ë« b?M¹uÖÆb½« Áœu?/ fOÝQð 5Ç —œ v?ÐUO U

v½U d? ¨Xý«œ ÂU½ @?½U ?ð s¹u¹ t 5?Ç ÁU?ýœUĨȜöO? ∑¥µ ‰U?Ý —œÆXÝ« t²ý«œ ÂU?½ sÄu? Ë«

p¹ t bM² U¹ Á“U?ł« ˨bMýUÐ œ«“¬ U?¼ t½Uš“U/ ÈUM?Ð —œ ÊUO×O ? ʬ Vłu tÐ t œu/ —œU

‰UŠ Uð »dŽ ÈöO²Ý« “« ‚dA ÈU OK¥≥

t²H?Ö v åv½«d?¹« b?ÐU?F? ò«— U¼ t½U?š“U?/ s¹« U?¼ vM?O?ÇÆbM?M? U?M?Ð X ²?¹U?Ä —œ r¼ t½U?š“U?/

v×O «— ÊuÄ«˛ È tJK r²A¼ Êd —œ v½«d¹« v³O³Þ bM¹uÖ Ë Ábý ÁœdÐ eO½ ÊuÄ«˛ tÐ qO$«Æb½«

ÆXÝ« Áœu/

v «u??????Š —œÆb???????½« t²??????? — v ·«d???????Þ« p U??????2 t?Ð s?¹d??????A??????³??????? e??????O??????½ b??????F???????Ð ÊËd?????? —œ

t Xý«œ —UNþ« ʬ —œ Ë Xýu?½ œ«bGÐ ”u?JO? uðU tÐ È« t U?½ rEŽ« nI?Ý«¨ÈœöO ±∞∞π‰UÝ

g¹U?¹U?Ž— “« d?H?½ —«e??¼ X ?¹Ëœ V¹d? U?Ð ‘œu??š Ë Áb?¹œ v¹U?¹ƒ— ÊU?²? ?? d?ð ÊU?¼U?ýœU?Ä “« v?J?¹

È«dÐ ”U?Lý p¹ Ë gO?A? p¹ t b ?¹u?½ v ÈË »«uł —œ ”u?J?O u?ðU? ÆXÝ« Ábý v×?O?

Æœuý ÁœU²Ýd UN½¬ bOLFð

¥¥Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

لوح سنگى كه انتشار مسيحيت را در چ توسط ايرانيان تصديق مى كندلوح سنگى كه انتشار مسيحيت را در چ توسط ايرانيان تصديق مى كند

tÐ X³ ?½ ÈœU¹“  U?H?² « ‰u?G ÊU?¼U?ýœUÄ Ë¨œu?Ð t² U?¹ —U?A²?½« r¼ U?¼ ‰uG? ÊUO? —œ qO?$«

œ—u «— vÐdſ ÈU?Oݬ t v½U? “ U¼ ‰u?G Æœu?Ð v×O? ÊUšu? ö¼ Ê“Æb½œ«œ v ÊU?A½ ÊU?O×?O

m¹—œ ÊUO?×?O? ? “« «— œuš X?¹UL?Š “U?Шb?½œ—ˬ Âu?−¼ œ«b?G?Ð tР˨b?½œ«œ —«d? œu?š “Uð Ë XšU?ð

s¹« —œ 5? “ ‚d?A?? ÈU? ?O??K? Æb??M?²?ýU??L?Ö v²?? Ëœ —u? « “« vC?F??Ð ÂU?$« tÐ «— ÊU??½¬ Ë b?M?²??ý«b?½

—œ t U¼ „dð rN? n¹«uÞ d?¦ «Æb?OÝ— XLE?Ž Ë v dð ÈU?N²?M tЩȜöO? ±≥∞∞ ÎU³¹d?Ið®ÊU? “

ÂUOÝ Ë 5?Ç Ë ÊU²?ÝËbM?¼ —œ XO×?O ? Ë b½œ—ˬ ÊU?1« `O ? tШb?M²?ý«œ UMJ?Ý Èe d? ÈUO?ݬ

È U¼ ÊUГ tÐ ÊU?O×O? Ë œuÐ lO?ÝË vKOš 5? “ ‚dA ÈU? OK? tÇdÖÆœu?/ ÈœU¹“ X dA?OÄ eO?½

Ë œU%« Ë bM?²ý«œ ÁœË«d? r¼ UÐ È—b? nK²? vŠ«u½ ÈU?¼U ?OK? “UШb?½œu/ v rKJ?ð nK²?

nIÝ« ÂUI tШ”u?Þ nIÝ«¨ÊuF?Lý t rO½«uš v a¹—U?ð —œ Îö¦ ÆœuÐ —«d? dÐ ÈbŠ Uð v~?½U~¹

U?$¬ rE?Ž« nI?Ý« Ë vM?O?Ç v u?Ð v×?O? ? d?H?½ p?¹ t ¨”u? —U? Ë b?¹œd?Ö »U? ?²?½« 5?Ç rE?Ž«

«— Ê«d¹« ÈU OK ¨s¹«dÐUMÐÆb¹œdÖ ezUŠ «— U OK q ”uJO uðU ÂUI ¨Ábý  uŽœ »dG tШœuÐ

ÆX ½«œ UOݬ ÈU OK b¹UÐ

—u « tÐ l?ł«—¨XÝ« .b? ÈU ?O?K? a¹—U?ð v ?O?K?~?½« 5B?B? ?²? “« vJ?¹ t ¨U?½U?~?MO? d?²? œ

v½œdJ½ —U?J½« XI?OI?Š s¹« n U ? vKO? œ êO¼ò∫b? ¹u?½ v 5M?Ǩ¯—eÐ ÈU? O?K s¹« vð—U?AÐ

Z¹Ëdð —U ² « ˨5? “ ‚dA ·UM? « Ë Èe d ÈUOݬ ÊU? œd tÐ Êœ«œ  —UAÐ —U? ² « t X O½

‚u  d?Oſ —«Ë«e?Ý Îö U ¨XÝ« Èd? U½ ÈU? O?Ž rO U?F?ð dÐ vM?³ t U?N½¬ ÊU?O —œ vÐd?ſ ÊbL?ð

È tM× —œ “uM¼ÆbýUÐ v ©Ê«d¹« ÈU OK vMF¹®È—uD ½ ÈU OK VO−Ž  U «b « Ë ÁœUF «

U²ŠÆbýU?Ð ÁœuÐ —uO?ſ `O qO?$«  —UAÐ —œ Á“«b?½« s¹« tÐ t ÁbA½ Áb?¹œ Èd~¹œ ÈU ?OK U?O½œ

tÐ X³ ?½ ’U ?ý« s¹« X³×? “« ÎU?F³?Þ¨.“«œdÄ v l¹U? Ë s¹« d – tÐ U?N?½¬ “« bF?Ð U¼ Êd? t U

ÂULð tÐ UÄ XAÄ ’U ý« s¹« «d¹“Æ.u?ý v V−F² œuš n¹UþË ÂU$« tÐ X³? ½ Ë Âœd Ë «bš

Ê«bÐu? ˱

ÂeO?½UL?ý Ê«dÖ Êu? ? « eO? ¬ ÂUI?²½« Ë X ?Ý XH? U ? œułË U?Ð Áœ“ v½UL? ?ł  UL?Š“

s¹œ ÊU½¬ È ÁbO?IŽ tÐ t «— `O?  U?LOK?Fð Áœu?/  d U? 5 “ ‚d?A ◊U?I½ ÂU?Lð tШv²ýœ—“

åÆXÝ« UN½¬ —U ² « YŽUÐ vKOš  U «b « s¹« t²³ «Æb½œ«œ ë˗ ¨býUÐ v b½Ë«bš vIOIŠ

‰UŠ Uð »dŽ ÈöO²Ý« “« ‚dA ÈU OK¥µ

ÁbO?IŽ ʬ Ê«Ëd?OÄ Ë¨t²? ½«œ v ÊU?¹«bš U?¹ Õ«Ë—« “« v½U?Öb½“ —œ «— b?Ð Ë »uš t Áœu?Ð v²Ýd?Ä XÐ vL? Âe?O½U?Lý ‡Shamanism ‡±

Æb½« ÁœuШb½« t²ý«œ ÂU½(Shamans)ÊULý t È« tMN dOŁQð X% —œ ÊU¹«bš Ë Õ«Ë—« s¹« t b½« t²ý«œ

٤ـ تنزل كليسا—œÆXÝ« Áb½U v UРʬ “« ÈdB² jI øXÝU− qK− ÈU OK s¹« “Ëd « rOMO³Ð ‰UŠ

‰UÝ bB²H¼ V¹d? t vJ U2 —œ «— ʬ ◊UD×?½« Ë ‰eMð qKŽ ÂUL?ð ÎöBH rO½«uð v/ qB? s¹«

◊U?D?×??½« —œ t «— rN?? qO? œ b??M?Ç jI?? ÆrO??¹U?/ d?? –¨XÝ« Áœu?/ q U??Š vÐU?O?? U? ʬ —œ q?³?

∫rO¹U/ v ÊUOÐ dB² —uÞ tШœuÐ XOL¼« ezUŠ vKOš Ê«d¹« ÈU OK

ÂöÝ« ‰u?³?? Ë œu??š s¹œ „d??ð tÐ —u??³?−?? «— ÊU??O?×??O?? ? »«d??Ž« ÊU?? “ —Ëd?? tÐ t s¹« ‰Ë«

t r¼ v½U?H?I?Ý« Ë b?¹œd?Ö t²?ÝU? U? ?O?K? v U?Ä Ë X¹b?ł “« vK?O?š Z¹—b?ð tÐ t? ʬ ÂËœªb?½œu?/

XÐ tÐ ÊUO×O? XAÖ“U?Ð “« bM² ?½«uð v/¨b½œu?Ð o¹ôU½ Ë q¼Uł VKſ« Êu?Ǩb½bý v 5?OFð

‰uG —«u ?½uš q¹U³ Ë @M? —uLOð Ë ÊU?šeO~M?Ç ÈöO²Ý« t s¹« Âu?ݪbM¹U/ Èd?OÖuKł v²?ÝdÄ

«— v¹U¼dNý “« È—UO Ð ÊUšeO~MǨr¼œeOÝ Êd —œÆœ“ t b ÊUO×O tÐ vKOš¨vÐdſ ÈUOݬ dÐ

¨«—U??? ???Шb???M??? d????L???Ý qO????³??? “«¨œu???/ ÂU???Ž q?²??? ¨œu???Ð Áœu???/ v? d???ð U???N???½¬ —œ X?O???×???O??? ???? t

s¹dN?M « 5Ð ÊU?O×?O ? UÐ «b?²Ð« ‰u?G ÊU?¼UýœU?Ĩbý d? – tÇ ÊUM?ÇÆÁdO?ſ Ë —uÐU?AO?½¨ «d¼¨Ëd?

ÈœöO? ±≤πµ‰U?Ý —œ¨œu??Ð U?N??½¬ ÊU?¼U?ýœU??Ä “« vJ?¹ t ÊU??š Ê«“U?ſ Êu?Ç U?? «¨b?M??²?ý«œ  U?H??²? «

ÆbM¹U/ »«dš Ê«d¹« —œ «— ÊUO×O ÈU¼ t½Uš“U/ ÂULð Uð œu/ rJŠ¨bý ÊULK

ÈË— vÐdſ Ë Èe? d? ÈU?O?ݬ ÂU?L?ð —œ Èdð „U?M? u?¼ ‚U?H?ð« p¹¨tF? «Ë s¹« “« b?F?Ð ‰UÝ b?

Ë œu/ `² «— s¹dN?M « 5Ð Ë ÊU²?ÝËbM¼¨tO?ÝË—¨Ê«d¹«¨ÊU² ? dð p U2 ¨—uL?Oð dO? « vMF¹ ¨œ«œ

tÐ ÊUNH « —œ Îö¦ Æœd 5~½— Âœd U¼ Êu?OKO Êuš UÐ «— 5 “¨t²šUÝ Ê«d?¹Ë Ë »«dš «— U¼dNý

dO «Æb?½œu/ U?MÐ —u?LO?ð VCſ Ë dN? —UÖœU?¹ tÐ È« Á—UM? ʬ “«¨Áb¹d?Ð «— dH?½∑∞∞∞∞ dÝ Ë« d «

»d{ U?Ð tJK?Шœu?LM?½ XO?×O? tÐ vN?łu?ð ΫbЫ ˨œu?Ð ÊU?LK? ¨U?¼ ‰u?G d?¹UÝ ·öšd?Ð —u?LO?ð

Æœd ÂöÝ« s¹œ ‰u³ tÐ —u³− «— ÊU½¬ dOALý

p U2 È t×H? “« ÎU³?¹dI?ð¨—uLO?ð ÊU “ —œ `O? s¹œ¨ÊU?O×O? ÂU?Ž q² d?Ł« —œ¨—uÞ s¹bÐ

Ê«b½“d “Ëd « ˨b½œu?/ —«d ÊU²Ýœd ÈU?¼ ÊU² ¼u t?Ð ÊUO×O ? “« vCFÐÆbý b¹b?ÄU½ UOݬ

“« ÈœU¹“ XŽU?L?ł r¼ vÐu?M?ł ÊU?²?ÝËb?M¼ —œÆb?½« Áb?M? «d?Ä s¹d?N?M « 5?Ð Ë Ê«d?¹« »d?G? —œ U?N?½¬

t−O²½ —œ ÂuKF —«d “«Æb½uý v X U¹¨bMýUÐ v ÊU²ÝËbM¼ .b? ÈU OK ÈU¹UIÐ t ÊUO×O

ÆX — 5Ð “« vK tÐ 5Ç ÈU OK ¨œ«œ ÈË— r¼œ—UNÇ Êd —œ t v² Ý ÈUHł È

Ê«d?¹« ÈU? ?O?K? ◊u?I?Ý Ë Â«b?N?½« —œ v U?ð Ë vF?D? X U?šœ t ‚u? —œ —u? c? qK?Ž d??Ð ÁËöŽ

¥∂Ê«d¹« —œ .b ÈU OK a¹—Uð

t²ý«œ X U?šœ Ê«d?¹« ÈU? ?OK? ◊u?I?Ý l¹d ?ð —œ e?O?½ d?~¹œ q U?Ž Ëœ t b?½b?I?²F? vC?F?Ð ¨Xý«œ

v uÐ ÈU¼ ÊU?Г tÐ v½U¹dÝ ÊU?Г “« qO$« ÁUÖ êO?¼ ÂuKF? —«d “« t XÝ« s¹« v Ë« q UŽÆXÝ«

v³?¼c? »U?²? —u?Þ s¹b?ÐÆX?Ý« Áb?¹œd?~?½ tL?łd?ð¨b?½b?ý v?×?O? ? ‚d?A? —œ t vH?K??²? ? qK?

«bN½« È«dÐ ÁdOſ Ë vÝUOÝ q «uŽ t v² Ë Ë ÁœuÐ vł—Uš ÊUГ tÐ tAOL¼ 5 “ ‚dA ÊUO×O

qÐUI —œ b?M² ?½«u²½¨b?½œu³½ `K? v uÐ qO?$« È t×KÝ« U?Ð ÊUO?×O ? ÊuǨœU²? « —U tÐ U ?OK

”uJO uðU dE?½ X% —œ U OK  öOJ?Að tAOL¼ t XÝ« s¹« ÂËœ q U?ŽÆbM¹U/ X ËUI UN?½¬

ÊËbÐ vL?E?Ž« nI?Ý« U?¹ nI?Ý« t œu?³?½ sJ?2 Ë— s¹« “«ÆXÝ« Áb?ý v Á—«œ« s¹d?N?M? « 5?Ð —œ

»uš Ê«bMÇ v dý ÈU¼U O?K jЫ˗ t vF «u ¨—uÞ s¹bÐ Æœuý »U? ²½« ”uJO uðU? V¹uBð

s¹« ˨bM²?ý«b½ v×?O×  öO?JA?ð v¹U O?K È tO?ŠU½ b?MÇ t XýcÖ v U?¼ ‰UÝ v¼U?Ö¨œu³½

Æœ“ 5 “ ‚dA ÈU OK  UO dð Ë  UOŠ tÐ vJKN È tÐd{ tK¾

tL¼ ʬ UÐ ‚dA ÈU OK t X ½«œ X×KB b½Ë«bš «d?Ç t rOLNHÐ Îö U rO½«uð v/ t²³ «

Ë ÊôuÝ—  UI?A Ë  U?LŠ“ t XÝ« vN?¹bÐ v ˨œËd?Ð ÊUO? “« r s¹b?Ш—«b²? « Ë XLE?Ž È

ÊUO×?O ? ÈU¼UŽœ t b?OÝ— b?¼«uš È“Ë— r¼ “UР˨œu?³½ d?Ł« vÐ Ê«d¹« —œ «b?š 5ÝbI? Ë «bN?ý

Ê«—«e¼ Êu?š bý b?¼«uš Âu?KF? X Ë Ê¬Æœœd?Ö »U−?² ? Ê«d¹« —œ b?½Ë«bš  u?JK? Êb? ¬ È«dÐ

oŁ«Ë ÈUł—ÆXÝ« ÁœuÐ È—c?Ð È t eM tШÁb?ý t² ¹— Ê«d?¹« dÝUðd?Ý —œ t Ê«d¹« ÈU ?OK bO?Ný

 —UA?Ð tÐ Èe? d ÈU?O?ݬ ◊U?I½ ÂU?L?ð —œ t²ÝU?šd?Ð Ê«d?¹« “« v×O? ? —uO?ſ s¹d?A?³ “U?Ð t .—«œ

d¼ ‚u Ê«d?¹« —œ `O ? rÝ« t bO?Ý— b¼«u?š “Ë— ʬ Ȝ˓ tР˨Xš«œdÄ b?M¼«u?š `O q?O$«

5 ¬ÆbMÝdÐ v½«œËUł  UOŠ —u½ tÐ ÁUMÖ XLKþ “«¨Áœu/ ‰u³ «— Ë« Âœd Ë býUÐ vLÝ«

‰UŠ Uð »dŽ ÈöO²Ý« “« ‚dA ÈU OK¥∑