هاي اطالعات ‌سيستممديريت

سازي اطالعات(‌)مدل

دكتر علي رضائيان

مدرس:

عالالدین رفیع زاده

فهرست

نگاه کلی بر سیستم های اطالعاتی فصل

اول

سلول گرايي، زير بناي تحوالت در صنعت رايانه فصل

دوم

عناصر سيستم اطالعاتي فصل

سوم

طراحي ساختار مفهومي اطالعات فصل

چهارم

اي طراحي پايگاه داده فصل

پنجم

طراحي برنامه نظام يافته فصل

ششم

پااليش مختصات برنامه فصل

هفتم

كليات درس

وظيفه هر سازماني در اين جامعه متحول ايجاد نظم است كه در اين

،راستا عامل اساسي مورد نياز براي نظم بخشيدن به هر سيستمي

مي باشد در سراسر تاريخ، هم دولتها و هم اطالعات دقيق و بموقع

سازمانهاي بخش خصوصي، به كسب اطالعات به منظور ايجاد تغيير و

همچنين شناخت ساختار اوليه مناسب براي جامعه و سازمان عالقه

نشان داده اند مطمئناH اگر اهداف ديگري در كار نباشد هر دو، تشكيالت

وسيعي را براي جمع آوري اطالعات به منظور تداوم بخشيدن به نظم

امور نياز دارند. اطالعات در گذشته ارزش ناچيزي داشته و در تصميم

گيريها كمتر به كار مي رفت. در حالي كه امروزه، اطالعات مهمترين

( 4، ص1984منبع مدير بعد از عامل انساني محسوب مي شود )تيراف،

شجويان با چگونگي استفاده از اطالعات نهدف كلي اين درس آشنايي دا

در امر تصميم گيري است.

فصل اول

نگاه كلي بر سيستم هاي اطالعاتي

سير تحول سيستمهاي اطالعاتي مبتني بر رايانه

در بررسي فناوري اطالعات و سيستمهاي اطالعاتي در سازمان،

مروري بر سير تكوين آن مي تواند ديدگاه دقيقتري را به

پژوهشگر ارائه دهد هر چند مي توان تاريخ سيستم اطالعات

چارلزببيج منتسب دانست، ولي آغاز آن از اواخر بهمديريت را

مي باشد. 1950دهه

، يعني زمان عبور از عصر صنعتي به عصر 1957در سال

اطالعات، تعداد افرادي كه بخش مهمي از كار آن ها با اطالعات و

پردازش آن سروكار داشت)كارگران اطالعاتي(، از تعداد

ان صنعتي بيشتر شد.ركارگ

از نيروي كاركنان اطالعاتي بيش از پنجاه درصد 1970در دهه

( )اسپراگ و مك نورلين، 1ـ1دادند )نمودار كار را تشكيل مي

(.2،ص1986

هاي مختلف‌درصد نيروي كار در بخش

پردازش اطالعات

، كار بر روي اطالعات بسرعت رشد كرد. در اين 1960بعد از

تحقيق بر روي بخش اطالعات اقتصاد نشان مي دهد كه از زمينه

ناگهان به پنجاه و هشت درصد در 1950هفده درصد در سال

در بخش در همان دوره، هك . در حالي افزايش يافت1980سال

( اين 1ـ1)نمودار درصد كاهش پيدا كرد 27 درصد به 65صنعت از

f عميقي در سازمانها حكايت مي كند. آمار و ارقام، از تغيير كامال

در عصر حاضر، پردازش اطالعات يكي فعاليت عمده اجتماعي

است. بخش مهمي از زمان كاري و شخصي هر فرد به جستجو،

ثبت، جذب و دروني كردن )هضم( اطالعات مي گذرد. به عنوان

درصد وقت مديران اجرايي، به پردازش و انتقال 80تا نمونه

اطالعات سپري مي گردد.

روزهاي بدون رايانه

مديريت اطالعات و رايانه

مدير در هر سازمان، مديريت پنج منبع اصلي را بر عهده

داردكه عبارتند از:

كاركنان

مواد

ماشين آالت )شامل تسهيالت و انرژي(

پول

اطالعات )شامل داده ها(

كار مدير، مديريت كارآمد اين منابع به منظور استفاده از آنها در

دستيابي به اهداف سازماني است. چهار منبع اول وجود فيزيكي داشته،

قابل لمس بوده و مشهودند، در حالي كه منبع پنجم يعني اطالعات

آن نامشهود بوده و منبع اداركي ناميده مي شود. مديران با استفاده از

(.125،ص 1969منابع فيزيكي را مديريت مي كنند )هپمن،

عالقه داشتن به مديريت اطالعات

طي سالهاي اخير، مديران به دو دليل توجه روز افزوني به

مديريت اطالعات مبذول داشته اند:

پيچيدگي روز افزون فعاليتهاي كسب و كار

بهبود توانمنديهاي رايانه.

افزايش پيچيدگي فعاليتهاي كسب و كار

كسب و كار همواره پيچيده بوده است ولي امروز از هر زمان

تاثيرات ضديگري پيچيده تر شده است. همه سازمانها در معر

اقتصاد بين الملل بوده و در بازار جهاني رقابت مي كنند. فناوري

كسب و كار پيچيده تر مي شود و چهارچوبهاي زماني براي اقدامهاي

مديريتي كوتاهتر مي گردد و محدوديتهاي اجتماعي در قالب تقاضاي

مشتريان براي محصوالت و خدمات كيفي تر و ارزانتر وجود دارد.

هر يك از اين آثار بر پيچيدگي كسب و كار مي افزايد.

بهبود توانمنديهاي رايانه

به سبب داشتن 1950،1960 رايانه هاي غول پيكر دهه هاي

سرعت اندك و اندازه بزرگ از صحنه خارج شده اند و تنها

كارشناسان سخت افزار با آنها سروكار خواهند داشت

در گذشته كاربران هرگز در تماس مستقيم با سخت افزار قرار

نمي گرفتند واز اين امر راضي بودند ودر بيشتر موارد استفاده

يهاي رايانه حتي نحوه كار با آن را نمي دانستند و جكنندگان خرو

برخي از يادگيري آن نيز هراس داشتند.

از سوي ديگر، كاربران امروزي از طريق رايانه هاي شخصي يا

ريزپردازنده هاي دفتر كارخود، ساير رايانه هاي موجود در شبكه با

هم مرتبطند. نه تنها رايانه در دسترس همگان قرار دارد بلكه طرز

كار با آن نيز هر روز سهلتر مي شود كاربران امروزي ديگر رايانه

را يك وسيله ويژه به شمار نمي آورند بلكه به آن به عنوان يك

ابزار كار ضروري مانند ميز و صندلي و تلفن نگاه مي كنند )مك

(.6و5،ص1998ليود،

دانش مديريت

واژه سواد براي تشريح دو نوع دانش كه در استفاده از امروز

رايانه نقش كليدي دارند به كار مي رود يك نوع دانش، سواد

استفاده از رايانه است و ديگري سواد به كارگيري اطالعات در

دستيابي به هدفهاست.

سواد استفاده از رايانه

f هر گونه ادانش كار با راي اي در وسیله نه كه براي انجام تقريبا

دنياي امروز ضرورت دارد سواد كار با رايانه ناميده مي شود.

اين دانش شامل شناخت واژگان رايانه، شناسايي قوتها

وضعفهاي رايانه، توان استفاده از رايانه و مانند آن است.

سواد استفاده از اطالعات

گذشته از شناخت رايانه، مدير امروزي بايد سواد استفاده از

يك از مراحل فراگرد حل مساله بوده و اين كه اطالعات در هر

اطالعات را از كجا مي توان به دست آورد و چگونه آن را با

ديگران در ميان گذاشت.

سواد استفاده از اطالعات وابسته به سواد رايانه نيست. مديري

ممكن است سواد استفاده از اطالعات را داشته باشد ولي سواد

استفاده از رايانه را نداشته باشد. اهميت سواد اطالعات بيش از

آن است كه مدير هر دو بسواد كار با رايانه است ولي مطلو

(.11،ص1998سواد را توامان داشته باشد )مك ليود،

تكامل سيستمهاي مبتني بر رايانه

نخستين تالشها در به كارگيري رايانه در عرصه كسب و كار بر

پردازش داده ها متمركز بوده است. تالشهاي بعدي بر اطالعات و

حمايت از تصميم گيري تاكيد داشته است.

امروز، ارتباطات و مشورت بيشترين توجه كارشناسان را به خود

(.5،ص1990جلب كرده است )ويتن و ديگران،

تمركز نخستين بر “داده”

در نيمه نخست قرن بيستم، هنگامي كه ماشينهاي منگنه زن و

ماشين حسابهاي بزرگ در اوج خود بوده سازمانها، نيازهاي اطالعاتي

مديران را ناديده مي گرفتند. اين بي توجهي ادامه يافت زيرا نخستين

رايانه ها فقط براي محاسبه عمليات حسابداري به كار گرفته شد.

نام اين سيستمها را “سيستم پردازش الكترونيكي داده ها” گذاشتند.

تمركز جديد بر اطالعات

نسل جديدي از تجهيزات رايانه اي معرفي شد كه 1964در سال

نه هاي جديد با ابه نحوه كاربرد رايانه ها تاثير عميقي داشت. راي

استفاده از “مدار تراشه سليكان” براي نخستين بار فرصت

افزايش قدرت پردازش اطالعات را فراهم آوردند و “سيستم

اطالعات مديريت” به منظور توليد اطالعات براي گروهي از

(.61،ص1969مديران مطرح شد )جرشفسكي،

تمركز بر سيستم پشتيباني تصميم گيري

همزمان با گسترش استفاده از سيستم اطالعات مديريت در

سازمانها، برخي از دانشمدان علم اطالعات در موسسه فناوري

ماساچوست )ام.آي.تي( رهيافت ديگري را پيش گرفتند و “سيستم

پشتيباني تصميم گيري” را طراحي كردند كه اطالعات براي حل يك

(.368، ص 1985مساله خاص توليد مي كند )ديويس و السون

تمركز جاري بر ارتباطات

همزمان با پيدايش “سيستم پشتيباني تصميم گيري” عالقه

پژوهشگران به كاربرد ديگري از رايانه كه خودكار كردن كارهاي

اداري بود متمركز شد. خودكار شدن اداره، ارتباطات ميان

اعضاي سازمان را تسهيل كرده و بهره وري مديران و كاركنان

اداري را با استفاده از ابزارهاي الكترونيكي افزايش مي دهد.

شروع شد، زماني كه 1964خودكار شدن فعاليتهاي اداري از سال

شركت “آي.بي. ام” ماشين تحريرهاي را معرفي كرد كه مي توانستند

كلمات ضبط شده بر روي نوار مغناطيسي را به رشته تحرير در

آوردند. خودكار شدن عمليات تحرير به كار برد آن در خودكار كردن

اداره منجر شد و نام “پردازشگر واژگان” به خود گرفت.

تمركز بالقوه بر مشاوره

در حال حاضر جنبشي در جريان است تا از “هوش مصنوعي”

براي حل مسائل مديريتي استفاده كنند. فكر اصلي در استفاده

از هوش مصنوعي اين است كه بتوانند رايانه را به گونه اي

برنامه ريزي كنند كه بتواند مانند ذهن انسان برخي از كارهاي

استدالل منطقي را صورت دهد.

مدلي از سيستمهاي اطالعاتي مبتني بر رايانه

مديران براي حل مسائل سازماني بايد با استفاده از اطالعات

تصميم گيري كنند زيرا تصميم خوب تصميمي است كه نود درصد

آن اطالعات و ده درصد آن شهودي باشد.

ي پردازشگر شامل همه سيستمهاي كاربردي مبتني بر ایبخش رايانه

رايانه مانند سيستم اطالعات حسابداري، سيستم اطالعات

مديريت،سيستم پشتيباني تصميم گيري، اداره مجازي و سيستمهاي

مبتني بر دانش مي شود كه همگي آنها براي حل مساله ارائه

(.18،ص1998( )مك ليود، 1ـ3اطالعات مي دهند )نمودار

سيستم اطالعات مديريت

امروزه شايد هيچ واژه اي در مديريت به اندازه واژه “سيستم

اطالعات مديريت” كاربرد نداشته باشد. تمام فعاليتهاي را كه به

كمك رايانه صورت مي پذيرد سيستم اطالعاتي گويند.

تعريف سيستم اطالعاتي مديريت

سيستم اطالعاتي مديريت سيستمي رسمي در سازمان است كه

گزارشهاي الزم براي فراگرد تصميم گيري مديران در سطوح

مختلف سازمان را فراهم مي آورد )شودربك و ديگران،

( 192،ص1977

سيستم اطالعات مبتني بر

مديريت

سيستم اطالعات 1.

حسابداري

سيستم اطالعات 2.

مديريت

سيستم پشتيباني 3.

گيري‌تصميم

اداره مجازي4.

هاي مبتني بر ‌سيستم5.

دانش

مساله

مساله

تصميم

هاي اطالعاتي مبتني بر ‌مدلي از سيستمرايانه

بنابراين هدف نهايي سيستم اطالعات مديريت، تهيه اطالعات

براي مديران به منظور كمك به آنان در فراگرد تصميم گيري

است.

f به منظور تهيه اطالعات براي سيستم اطالعات مديريت، اساسا

برنامه ريزي و كنترل طراحي مي شود، در حالي كه بسياري از

تصميمهاي مديريت مياني و عالي را به دليل اين كه داده هاي

مدل تصميم گيري را بايد از منابع گوناگون داخلي و خارجي به

دست آورد به آساني نمي توان برنامه ريزي شده انجام داد.

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت

اطالعات دقيق را بموقع در اختيار تصميم گيرندگان قرار دهد. -1

بموقع بودن اطالعات امري است كه مي بايست توسط كاربر

مشخص شود و اگر اطالعات دقيق، به هنگام نياز ارائه نگردد، ممكن

است چنين نكته اي واضح و معمول به نظر برسد، با اينحال هنوز،

نكته مهمي به شمار مي رود. زيرا، ارائه بموقع و دقيق اطالعات،

جزو اهداف عمده هر سيستم اطالعات به حساب مي آيد )ديويس و

(.6،ص1985السون،

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت

پاسخگوي كنكاشهاي مديريت براي دستيابي به اطالعات باشد. -2

گرچه ممكن است مدير، بيشتر اطالعاتي را كه به طور منظم دريافت

د فراموش كند، ولي سيستم بايد بتواند حتي به درخواستهاي فوري نمي ك

مدير نيز پاسخگو باشد. اين امر ممكن است به اندكي طراحي اضافي

ختار متفاوتي را انياز داشته باشد، زيرا اين قابليت، بانك اطالعاتي باس

ي لطلب مي كند هرچند كه بازيابي اين نوع اطالعات دشوار مي گردد و

چنين تواني كه درون سيستم ايجاد مي شود به هزينه اش مي ارزد.

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت

گزارش بر مبناي استثنا به مديريت ارائه دهد. مديران به -3

دانستن صدها فعاليتي كه به طور رضايتبخش انجام مي شود،

كه خارج از كنترل یعالقه اي ندارند بلكه مي خواهند از عوامل

هستند يا بزودي از كنترل خارج مي شوند، آگاهي يابند.

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت

توان ادغام در آينده را داشته باشد. سيستمهاي اطالعاتي -4

جاري، بايد با تغييرات سخت افزارها و نرم افزارها، كه در اثر

گسترش فعاليتها در آينده رخ خواهد داد، سازگاري داشته باشد.

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت

ي شرايط قبلي فراهم م مورد پذيرش كاربران مورد نظر باشد. اگر تما-5

باشند ولي به هر دليل سيستم مورد پذيرش كاربران نباشد، موفق نخواهد

بود. بسيار اتفاق مي افتد كه علي رغم اثبات مفيد بودن سيستم اطالعاتي

براي مديران، به دليل امتناع كاركنان، بدون استفاده مانده است. در بعضي

از موارد، خرابكاري در سيستم از جانب كاركنان نيز مشاهده شده است.

ساير ويژگي ها

ويژگيهاي ديگري مانند با صرفه بودن عمليات سيستم، سهولت

استفاده از آن و هماهنگي اهداف در داخل سازمان را از

ويژگيهاي سيستم اطالعات مديريت نمود.

دامهايي در طراحي سيستم اطالعات مديريت

علي رغم گامهاي بلندي كه در پردازش اطالعات برداشته شده است،

نظر تصميم گيري در وضعيت بهتري نسبت به بسياري از مديران امروز از

گذشته قرار ندارند. يكي از صاحبنظران، دليل آن را مفروضات غير واقعي

و خطاي طراحان اينگونه سيستمها مي داند و در نتيجه، سيستمي را كه

طراحي مي كنند نه تنها “سيستم اطالعات مديريت” نيست بلكه سيستمي

است كه اطالعات نادرست را در اختيار مديريت قرار مي دهد.)اكف،

(. مفروضات زيربنايي اين گونه سيستمها در پي مي آيد:149، ص1976

مفروضات زيربنايي

، اطالعات بيشتري بايد به مديران داده شود. بنابراين فرض، مدير

اطالعات كافي دريافت نمي كند و اگر اطالعات بيشتري در اختيار او

گذاشته شود، مي تواند به طور موثرتري انجام وظيفه كند. درحالي

كه يكي از صاحبنظران معتقد است كه مديران از فراواني بيش از

اندازه اطالعات رنج مي برند و اين بار زياد، فقط مشكل مدير را

بزرگ مي سازد زيرا آنچه مورد نياز مدير است، بايد بمراتب كمتر و

مبرا از داده هاي نامربوط باشد.

اليش و متراكم سازياتفاوت پ

اليش و متراكم سازي را براي تغيير ااز اين رو، وي دو فراگرد پ

اليش، داده هاي نامربوط ادر پاين وضعيت پيشنهاد مي كند.

حذف مي شود، درحالي كه در متراكم سازي داده هاي تكراري

حذف مي شود.

اليشامشكالت فراگرد پ

فراگرد پااليش نيز كم مساله تر از متراكم سازي نيست. چه كسي بايد

تصميم بگيرد كه چه چيزهايي بايد پااليش بشود؟ اگر عمل پااليش در سطح

عملياتي انجام پذيرد آنگاه ديد محدود ارزيابي كنندگان داده ها مورد سوال

خواهد بود. اگر ارزيابي در سطوح باالتر انجام شود موجب هيچگونه رهايي

ش از اندازه و یاز بار زياد تجربه نخواهد شد. جايي در ميان فراواني ب

كاهش آن )متراكم سازي بيش از حد و زير حد الزم براي متراكم سازي(

حد ميانه طاليي قرار دارد كه بايد توسط خود مدير عالي كشف شود.

مفروضات زيربنايي

اطالعاتي را مي خواهد كه مورد نيازش است. اين فرض، ،مدير

اين تصور را به دنبال دارد كه هر مدير، الگويي در فراگيرد

كه یتصميم گيري خود دارد كه بندرت درست است هنگام

مديران درك درستي از تصميمات خود و متغيرهاي وابسته به آن

ندارند، گرايش آنها به تقاضا براي “تماي اطالعات موجودي كه

ممكن است بر تصميم اثر داشته باشد” خواهد بود.

مفروضات زيربنايي

در صورتي كه اطالعات مورد نياز مدير به او داده شود، تصميم

گيري او بهبود خواهد يافت. حتي اگر سيستم اطالعات مديريت

بتواند اطالعات مربوط را در اختيار مدير قرار دهد، تضميني براي

بهبود تصميم گيري وي نخواهد بود. نتايج تجربي در ساير جاها، اين

اعتقاد را، تقويت مي كند كه مديران علي رغم وجود الگوهاي

بر الهام و بينش، متکیرسمي تصميم گيري، در بسياري از موارد

دارند.لتجربه يا قضاوت شخصي تماي

مفروضات زيربنايي

ارتباطات بيشتر به معناي عملكرد بهتر است. در حالي كه حضور

سيستم اطالعات مديريت مي تواند در ارائه اطالعات به مديران

درباره ساير شعب، واحدها و ديگر مديران كمك كند، فرض اين كه

f خوب است، خطاست. در حالي چنين ارتباطاتي هميشه و ضرورتا

f كه چنين ارتباطي مي تواند هماهنگي را آسان سازد، ضرورتا

عملكرد را بهبود نمي بخشد. نكته حايز اهميت اين است كه سازمان

بايد شاخصهاي مناسبي براي عملكرد واحدها ومديران داشته باشد.

مفروضات زيربنايي

مدير نيازي به دانستن طرز كار سيستم اطالعات مديريت ندارد،

بلكه تنها بايد چگونگي استفاده از آن را بداند اين فرض توسط

مديران و طراحان سيستم اطالعات مديريت پذيرفته شده است.

در واقع، اين تفكر به مديران القا مي شود تا بر مرموز بودن رايانه

f به مديران اطمينان داده مي شد كه تنها كافي است فايق آيند. قبال

به طراحان بگويند چه اطالعاتي مي خواهند و اطالعات مورد نظر

در اختيارشان قرار خواهد گرفت.

فصل دوم

سلول گرايي، زير بناي تحوالت در صنعت

رايانه

راهبرد سلول گرايي

“سلول گرايي” بيش از پردازش سريع اطالعات و ارتباطات يا

كه شود هر فناوري ديگر، موجب شتاب بيشتر تغييراتي مي

اكنون مديران در صنعت رايانه با آن مواجهند و راهبردهاي كه

مبتني بر “سلول گرايي” مي باشند، بهترين شيوه براي برخورد

با تغييرات ياد شده به شمار مي آيند.

نخستين رايانه سلولي

-360ی-سیستم ، نخستين رايانه سلول1964شركت آي.بي.ام در سال

را به بازار ارائه كرد و اثر بخشي رهيافت سلولي را نشان داد طراحان

خانواده اي از رايانه ها را تجسم بخشيدند و طراحي رایانه سلولی

کاربردهای كردند كه دستگاههايي در اندازه هاي گوناگون و براي

مختلف را شامل مي شد كه همگي آنها مجموعه دستورالعملهاي

يكساني بودند.

فراگرد “سلول گرايي” و قواعد آشكار و پنهان آن

سلول گرايي، راهبردي براي سازماندهي فراگردهاي پيچيده ارائه

خدمت و توليد محصول كارآمد است. يك سيستم سلولي، از

واحدها يا سلولهايي تشكيل شده است كه به طور مستقل

طراحي گرديده اند ولي به عنوان يك كل منسجم عمل مي كنند.

اطالعات آشكار

قواعد آشكار طراحي )كه “اطالعات آشكار” نيز خوانده مي شود(

تصميمهاي هستند كه بر تصميمهاي بعدي طراحي اثر دارند. در فراگرد

طراحي، مطلوب است كه نخست “قواعد آشكار طراحي” مشخص و

تدوين گردند و آنگاه به طور گسترده به افراد دست اندركار منتقل

شوند. “قواعد آشار طراحي” در سه دسته قرار مي گيرند.

ار طراحي کقواعد آش

آرايش دروني، كه به طور دقيق مشخص مي كند چه سلول هايي

جزو سيستم خواهند بود و كاركرد هر يك چيست؟

قواعد آشار طراحي

تعاملها، كه تفصيل چگونگي تعامل سلولها را، از جمله اين كه

چگونه با هم هماهنگ يا به هم وصل خواهند شد و ارتباط برقرار

خواهند كرد، شرح مي دهند.

قواعد آشار طراحي

شاخصها، براي آزمايش انطباق هر سلول با قواعد طراحي “آيا

در سيستم كار كند” وبراي سنجش عملكرد د مي توان Xسلول

در مقايسه با سلول Xيك سلول در برابر سلولهاي ديگر )سلول

y.چقدر خوب عمل مي كند( به كار مي روند

مديران اجرايي، گاهي هر سه دسته عامل اطالعات آشكار را با

هم جمع مي كنند و مجموع آنها را “آرايش دروني”، “تعاملها” يا

“شاخصها” مي نامند.

اطالعات پنهان

عوامل پنهان طراحي )كه “اطالعات پنهان” نيز خوانده مي شود(

تصميمهاي هستند كه بر طراحي فراتر از “سلول محلي” اثر

ندارند. عوامل پنهان را مي توان بعدها انتخاب كرد و بارها آن را

تغيير داد، و نبايد اطالعات مربوط به آن را به كسي، بجز گروه

(. 90،ص1989طراح سلول داد )نوينز و وينتي،

سلول گرايي در خارج از صنعت رايانه

سلول گرايي به عنوان يك اصل در توليد، سابقه اي طوالني

دارد. توليد كنندگان بيش از يك قرن از آن استفاده مي كردند؛

زيرا همواره ساخت محصوالت پيچيده با تقسيم فراگرد ساخت با

سلولها، آسانتر شده است؛

دارد، پس چرا تمام محصوالت و فراگردها، مزاياي بسياري اگر سلول گرايي

نشده اند؟ پاسخ اين پرسش آن است كه سلولي طراحي به طور كامل،

طراحي سيستمهاي سلولي به مراتب دشوارتر از طراحي سيستمهاي

يكپارچه مشابه است. طراحان سيستمهاي سلولي بايد درباره عملكرد

دروني هر فراگرد يا كل محصول، دانش زيادي داشته باشند تا بتوانند قواعد

آشكار طراحي مورد نياز را براي ساختن يك محصول تدوين كنند. قواعد

طراحي بايد از پيش معين باشد، در حالي كه در سطح هر سلول، طراحي به

طور مستقل پيش مي رود.

تداوم حيات در محيط پويا

اين نوآوري به شركتهاي شبكه اجازه مي دهد تا خواسته هاي

بسرعت در حال تغيير مشتري را با فناوريهاي در حال تكامل

تلفيق كرده، تا آخرين لحظه ممكن پيش از عرضه محصول به

بازار، در طراحي خود تجديد نظر و آن را تكميل كنند )ايانسيتي و

(.110ـ108، ص 1977مك كومارك،

رهبري در عصر معرفت

مديران براي تداوم حيات سازمان خود در يك محيط آكنده از

“سلول گرايي” بايد به طراحي مجدد درون سازماني خود

بپردازند. مديران براي ايجاد سلولهاي برتر، به انعطاف براي

ورود سريع به بازار و استفاده از فناوريهاي بسرعت در حال

تغيير نياز دارند.

اين چهارچوب سازماندهي، مانند “اطالعات آشكار” دريك

رهيافت توليد محصول به روش سلولي، ساختار كلي چگونگي

كار گروهها با يكديگر، روشهايي براي تعامل آنها با همديگر و

گروههاي پشتيباني را فراهم مي آورد و شاخصهايي را براي

تعيين مزيت كار هر گروه نسبت به گروههاي ديگر ارائه مي دهد.

فصل سوم

عناصر سيستم اطالعاتي

سخت افافرادزارنرم افزار رويه ها

داده

‌عناصر سيستماطالعاتي

افراد

ات افرادند. افراد در العنخستين عنصر در مدل سيستم اط

سيستم اطالعاتي نقشهاي گوناگون ايفا مي كنند كه مي توان آنها

را در سه دسته طراحان، راهبران و كاربران طبقه بندي كرد.

طراحان سيستم

طراحان سيستم شامل تحليگران و برنامه نويسان سيستم مي

شود. طراح سيستم براي ايجاد سيستم با كاربران همفكري مي

كند. شناخت نيازهاي كاربران و ساخت و تركيب مناسب عناصر

سيستم به منظور برآورده ساختن آنها براي ايجاد سيستم

ضرورت دارد.

راهبران سيستم

راهبران سيستم، تجهيزات رايانه اي را مديريت، كنترل، تعمير و

نگهداري مي كنند.

كاربران سيستم

كاربران سيستم شامل همه كساني مي شود كه از اطالعات

توليد شده به وسيله رايانه استفاده مي كنند.

رويه ها

رويه ها، دستورالعملهايي هنجار يافته و مشروحي هستند كه

افراد بايد به طور منظم دنبال كنند.

داده

داده است. داده، كه اطالعات ،عنصر مركزي سيستم اطالعاتي

پردازش نشده نيز گفته مي شود به صورت عدد، و واقعيت وارد

رايانه شده، ذخيره گشته و براي پاسخ به پرسشهاي كاربران

بازيابي مي شود.

طبقه بندي اطالعات

گويند. در سيستم دو دوئي يكي از دو بيتكوچكترين ذره اطالعاتي را

تركيب چند بيت اطالعات است از یک بیت (، 1( و يك )0حالت صفر )

هر هفت یا هشت در زبانهای برنامه نویسی بوجود مي آيد.اطالعات، بايت

تلفیق بایت های اطالعاتی داده شکل می را می سازد. و از بیت یک کلمه

می گویند.گیرد. داده های ساختار یافته یا تفسیر شده را اطالعات

حكمتدانش، بینش و

دانش از اطالعات انباشته شده به صورت منظم، ساختار یافته و معنی

از تلفیق دانش ، از طریق تجربه، ارتباطات یا استنتاج ایجاد می شود. دار

رابطه ميان اگر كسي بتواند حاصل می شود. های گوناگون بینش

هايي را كه نياز به مطالعه د و قانونمدينرا كشف كدانشهاي گوناگون

دست مي يابد. حكمتميان رشته اي دارد كشف كندبه

اطالعات ويژه

داده، اطالعات، دانش و هر يك از طبقات اطالعات ـ يعني

ناميده مي اطالعات ويژه باشند لحكمت اگر به صورت دست او

که در اختیار افراد معدود یا سازمان های خاص می باشد.شود.

طبقات اطالعات

حکمت

خواندن ميان خطوط

خواندن يا كشف تحت عنوان “اطالعات پنهان در خالقيت از

” نام برده مي شود. به همين ترتيب دانش را معاني اظهار نشده

” تقسيم مي كنند.دانش ضمني” و “دانش آشكاربه “

چرخه حيات “داده”

داده، در يك سيستم اطالعات مديريت چرخه حيات خاص خود را

دارد. در مراحل ايجاد، طراحي و عمليات سيستمهاي اطالعاتي، سه

نخست جنبه اين چرخه حيات از اهميت ويژه اي برخوردار است.

دوم وي بايد بداند چه . طراح بايد بداند داده چگونه توليد مي شود

و سرانجام پردازشي يا تلفيقي بر روي داده ها صورت مي پذيرد

بايد بداند كه انواع معين پردازش اطالعات بويژه انتقال داده، طراح

و تبادل و ذخيره سازي و بازيابي داده ها چگونه انجام مي شود.

چرخه حيات داده

توليد يا ضبط داده كه در خانه سمت چپ آمده مي تواند به دليل يك تعامل داخلي يا

رخداد خارجي باشد. پردازشهاي بعدي شامل موارد ذيل مي گردد:

ذخيره سازي يا محو

انتقال

بازيابي

توليد مجدد

ارزيابي

طبقه بندي

تحليل

حسن استفاده،

تركيب

به كارگيري

محو

ذخيره

توليد داده ، نتيجه پديده اي داخلي يا خارجي سازمان بوده كه

مشاهده و ثبت شده است تجربيات ، داد و ستدها و عمليات

بيانگر توليد داده برنامه ريزي شده اند. داده ها را به طور

معمول بر روي سند يا در پايگاه اطالعاتي ذخيره مي كنند. اگر

داده اي بي ارزش باشد محو مي گردد.

انتقال

داده ها در چرخه حيات داده به طور مكرر از فراگردي به فراگرد

شوند ديگر منتقل مي

بازيابي

بازيباي داده از سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي به سهولت

صورت مي پذيرد زيرا داده ها مستقل از برنامه ها و كاربران

نگهداري مي شود.

توليد مجدد

داده هاي ذخيره شده در حافظه رايانه يا اسناد به گونه اي

د كه به سهولت در اختيار مديريت قرار گيرند. بنابراين داده ننيست

ها را بايد سازماندهي مجدد كرد تا به صورت قابل استفاده در

آيند. حتي اگر داده ذخيره شده قابل استفاده مدير نيز باشد تهيه

نسخه هايي از آن براي استفاده كاربران ديگر ضرورت دارد.

ارزيابي

داده ها پس از بازيابي بايد ارزيابي شود تا معين شود كه به

پردازش بيشتر نياز دارد يا خير.همچنين بايد معين شود كه به

انباره بازگشت داده شود يا محو گردد. حتي پس از تبديل داده به

اطالعات و استفاده از آن بايد دوباره ارزيابي گردد.

دسته بندي

داده ها اغلب به طور تصادفي جمع آوري مي شوند و براي اينكه

جداسازي صورت پذيرد حتي داده هايي دقابل استفاده گردند باي

دي شده اند نيز ممكن است براي قابل بنكه جداسازي و دسته

براي مثال اعداد و باشند شدن نيازمند دسته بندي جديدي استفاده

ارقام فروش محصوالت يك فروشگاه ممكن است براساس

فروشنده ذخيره شده باشد ولي جداسازي آنها بر حسب محصول

يا مشتري مورد نياز باشد.

تحليل

داده ها را مي توان پيش از استفاده با شناسايي زمينه هاي مورد

ر یاستفاده، روندها و رخدادهاي غير معمول و با تعبير و تفس

تحليل كرد.

حسن استفاده

اغلب اوقات ضرورت ايجاب مي كند شكل داده هاي كمي را با

جمع و تفريق و مانند آن تغيير دهيم يا معني و مفهوم آنها را از

ها تحليل كنيم. براي مثال براي رطريق فرمولهاي رياضي يا تصاوي

تخمين امكان فروش يا پيش بيني فروش و محاسبه نسبتهاي

مالي مي توان از روشهاي آماري بهره جست.

تركيب

تلفيق داده هاي متعدد اغلب ايجاب مي كند آنها را در يك

مجموعه كلي يا گزارش كامل سازماندهي كرد. براي مثال

گزارشهايي را كه هر يك از نمايندگان فروش ارسال مي دارند.

به كارگيري

هنگامي كه داده ها به شكل معني داري براي استفاده اعضاي

سازمان درآيد گفته مي شود به اطالعات تبديل شده است.

اطالعات پس از مصرف به صورت “داده” در مي آيد و براي

ذخيره سازي به شكل اصلي يا به شكل جديد مورد بررسي قرار

خواهد گرفت.

محو

داده ها را پس از ارزيابي مي توان محو )از سيستم خارج( كرد.

براي مثال، اطالعات مربوط به قرار مالقاتها يا مكان برگزاري

سمينارهاي داخلي سازمان يا برنامه هاي مربوط به مهمانيهاي

ساالنه سازمان، پس از وقوع هيچگونه ارزشي ندارند.

مقايسه داده و اطالعات

” به dare” و “do ها” از فعل التين “داده” به معني “dataواژه “

واقعتيهاي شكل به معني “دادن”، مناسبترين واژه اي است كه

توليد شده از طريق رايانه يا در نيافته وبدون ساختار فراوان

نتيجه داد و ستدهاي سازماني به وجود آمده مي توان اطالق كرد.

دارد واژه اطالعات مركب از داده هايي است كه شكل و ساختار

“information“ به معني اطالع از فعل التين ”informo , informare به ”

از نظرعلم informationمعني شكل دادن به چيزي است واژه

معاني بيان، ساخت بخشيدن به توده يا ماده نامنظم را تداعي

مي كند؛

داده را به طور نامحدود مي توان توليد، ذخيره، و بازيابي كرد و

د. بدون شك “داده ها” كاالي وبه روز درآورد و دوباره بايگاني نم

قابل معامله اي مي باشند كه به وسيله هر دو بخش دولتي و

خصوصي، به قيمت گزافي خريداري مي شود.

فرق داده با اطالعات

بنابراين واژه “داده” به معناي مطالبي كه ارزش آنها براي شخص

معين در وضعيت خاص تعيين نشده، به كار رفته است، در حالي كه

واژه “اطالع” به معني “داده هاي ” ارزشيابي در ارتباط با مساله اي

معين براي تصميم گيرنده مشخص درزمان تصميم گيري وبه منظور

كسب هدف تعيين شده به كار رفته است.

مديريت “داده ها”

سازمانها براي مديريت مناسب هر منبع بايد نقشي را كه آن منبع

ايفا مي كند، خواص آن و فرصتهايي را كه فراهم مي آورد و

گامهايي را كه براي استفاده از اين فرصتها بايد برداشته شود

بشناسند اما در حالي كه داده ها امكانات عظيمي را ارائه مي

دهند چالشهاي خاصي را نيز فراهم مي آورند.

انواع داده

انواع سه گانه داده عبارتند از:

داده هاي ورودي، داده اي كه به وسيله سخت افزار دريافت مي شود.

داده هاي ذخيره شونده، داده اي كه بر روي سخت افزار ذخيره شده

اند.

داده هاي خروجي، داده هايي كه از پردازش داده هاي ورودي به

افزار توليد شده است. وسيله سخت

انواع نرم افزار

سه نوع نرم افزار به كار گرفته مي شود كه عبارتند از:

نرم افزار سيستم

نرم افزار كاربردي

نرم افزار بهره وري

نرم افزار سيستم

را كنترل اجراي وظايف اساسي سخت افزار نرم افزار سيستم

مي كند يا خدمات عام ارائه مي كند.

يكي از برنامه هاي سيستم، سيستم عملياتي است كه منابع

رايانه را كنترل مي كند برنامه اجرايي يك نوع نرم افزاري است

كه به كاربر امكان انجام كارهاي تكراري نظير نسخه برداري يا

طبقه بندي پرونده هاي را مي دهد.

دازنده ها، رسيستم نرم افزار خاص مديريت شبكه اي از ريز پ

كنترل دستيابي به چاپگرها را بر عهده دارد و ارتباط ميان ريز

پردازنده ها را برقرار مي كند و انواع سطوح حفاظت از محل

انبار را فراهم مي آورد.

نرم افزار كاربردي

، كارهاي ويژه نظير كنترل موجودينرم افزارهاي كاربردي،

حسابداري دفتر كل و تحليلهاي آماري را انجام مي دهد اين كارها

در وضعيتهاي گوناگون قابل انجام است.

نرم افزار بهره وري

نوع سوم نرم افزارهاي عام، نرم افزار بهره وري است كه

شامل نرم افزار صفحه گستر، نرم افزار واژه پردازي، و

سيستمهاي مديريت پايگاه اطالعاتي مي شود اين نرم افزار

قدرت كاربران در ايجاد سيستم اطالعاتي را افزايش مي دهد.

انواع متنوع و گسترده اي از سخت افزار وجود دارد كه براي نمونه موارد ذيل را

مي توان نام برد:

ريز پردازنده

رايانه متوسط

رايانه بزرگ

چاپگر

صفحه مشابه سازي

صفحه نمودارها

محل ورود ديسك

محل ورود نوار

مودم

كنكاشگر

ديسك

نوار

هر تحليلگر سيستم پنج چيز را در مورد سخت افزار بايد مورد توجه

قرار دهد:

تسهيالت

رايانه

انباره خارجي

ابزارهاي ورود اطالعات

ابزارهاي خروجي

تسهيالت

الت است. محل سهیيكي از مواردي كه تحليلگر بايد توجه داشته باشد ت

سخت افزار بايد به گونه اي برنامه ريزي شود كه استفاده از رايانه

موجب پيچيده تر شدن رويه هاي عادي انجام كار نشود. به كارگيري

رايانه در فعاليتهاي مربوط به كسب و كار از پيچيدگي خاصي برخوردار

است. محيط كار بايد به گونه اي طراحي شود كه كار با رايانه به

سهولت صورت پذيرد.

خالصه عناصر تشكيل دهنده سيستم

در طراحي سيستم اطالعاتي، هر پنج عنصر تشكيل دهنده يك

سيستم از اهميت يكساني برخودر دارند. پيش از انجام كارها به

كمك رايانه، وضع موجود سازمان و رويه هاي جاري انجام كارها

و نتيجه تبعيت افراد از اين رويه ها بايد شناسايي شده و آنگاه

وضع مطلوب طراحي و كد گذاري شود.

مدل “چهار مرحله اي” ايجاد سيستم

براي طراحي سيستم اطالعات مديريت از مدلهاي گوناگوني مي

توان بهره جست يكي از آنها، مدل چهار مرحله اي است.

توليد و ايجادمدل چرخه حيات، مدت زمان ايجاد سيستم را به دو مرحله

تفكيك مي كند. در مرحله اول سيستم اطالعاتي ايجاد مي شود يا در سيستم

اطالعاتي موجود تجديد نظر صورت مي پذيرد و در مرحله دوم سيستم

بخشي از فراگرد جاري كسب و كار در مي آيد. رتاطالعاتي به صو

مي گردد اين مرحله اطالعاتي به آن داده مي شود و گزارش دريافت

گويند.مرحله توليد عملياتي هر سيستم اطالعاتي را

مدل چرخه حيات سيستم اطالعاتي

در مدل چهار مرحله اي، مرحله ايجاد مدل چرخه حيات به چندين

گردد كه عبارتند از: مرحله تفكيك مي

(Rتعيين خواسته ها )–

(Eارزيابي گزينه ها )–

(D مختصات طراحي )–

(Iاستقرار )–

ها‌تعيين خواسته

ارزيابي گزينه ها

طراحي تفضيلي

استقرار

انتقال

توليد

ايجاد

چرخه حيات فراگرد ايجاد سيستم اطالعاتي

مرحله تعيين خواسته ها

براي تعين خواسته ها نخست بايد مرز سيستم يا قلمرو تالش براي

ايجاد سيستم تعريف شود و بعد خواسته هايي را كه سيستم جديد بايد

برآورده سازد شناسايي و تدوين گردد. ايجاد سيستم با فراهم شدن يك

فرصت آغاز مي شود. فرصت مي تواند ارائه خدمت، بهبود رويه ها، يا

حل يك مساله باشد. در مرحله تعيين خواسته ها، اين فرصت تعريف

مي شود.

تعريف مرز سيستم

با شناسايي فرصت يا نيازي كه سيستم دارد و با انجام دو دسته

فعاليت مكمل ذيل مي توان مرز سيستم را تعريف كرد:

شناسايي هدفهاي سيستم

شناسايي محدوديتها

هدفهاي سيستم

هدفها، نتايج مورد انتظاري است كه با ايجاد سيستم تحقق مي

يابند براي مثال كاهش هزينه هاي نيروي انساني، بهبود خدمت

رساني به مشتريان، و تحليلهاي بهنگام بازاريابي.

محدوديتهاي ايجاد سيستم

محدوديتها به كميابي منابع در دسترس براي ايجاد سيستم بر مي

گردد كه شامل زمان، هزينه، نيروي انساني و مكان مي شود.

بررسي خواسته ها

خواسته ها، ويژگيهاي ضروري عناصر تشكيل دهنده سيستم براي

كسب هدفهاي سازماني در درون محدوديتها هستند. خواسته ها، گزاره

هاي درباره داده، رويه ها و افراد هستند. گرچه خواسته ها، مي توانند

نرم افزار و سخت افزار را نيز توصيف نمايند ولي اين عناصر اغلب تا

مراحل بعدي شناسايي گزينه ها و طراحي راه حل تعريف نمي شوند.

خواسته هاي كاركردي

خواسته ها را گاهي خواسته هاي كاركردي نيز مي نامند زيرا بيانگر آن

چيزي است كه سيستم بايد به انجام رساند. برخي از خواسته هاي

كاركردي عبارتند از:

كاربر بتواند به سوابق حساب مشتري دسترسي داشته

باشد

در پايان هر روز، خالصه گزارش تهيه شود

هنگامي كه ميزان موجودي اقالم در انبار كمتر از سطح

معين برسد، سفارش خريد به طور خودكار داده شود.

مرحله ارزيابي

در مرحله ارزيابي، گزينه هايي براي هر يك از عناصر تشكيل

دهنده سيستم شناسايي و ارزيابي مي شود و آنگاه بهترين آنها

انتخاب مي گردد.

شناسايي گزينه ها

هنگام شناسايي گزينه ها،به جاي به كارگيري نخستين گزينه اي كه به

ذهن مي رسد بايد طيفي از گزينه ها كه خواسته ها را برآورد مي سازد

ايجاد شود. بدين منظور هر يك از عناصر پنجگانه سيستم از لحاظ

خواسته ها بايدبررسي شود و آنگاه گزينه هاي چند گانه اي براي هر يك

از آنها )افراد، رويه ها، داده ها، نرم افزار و سخت افزار( ايجاد شود.

ارزيابي گزينه ها

همين كه گزينه ها شناسايي شدند گام بعدي ارزيابي هر يك از

آنها و مقايسه آنها با يكدگير براي انتخاب مناسبترين گزينه است.

مرحله تعيين مختصات طراحي

پس از شناخت خواسته ها و انتخاب مناسبترين گزينه )طرح

خام( نوبت به مرحله طراحي تفصيلي مي رسد. در اين مرحله

طراح بايد براي هر يك از پنج عامل تشكيل دهنده سيستم

اطالعاتي طراحي كند، نخست هر تغييري كه در خصوص نيروي

انساني سازمان رخ خواهد داد بايد مشخص شود.

مرحله استقرار

آخرين مرحله در فراگرد ايجاد سيستم، استقرار سيستم بر

تعريف، ارزيابي و مشخص شده است. که حسب آن چيزي است

ساختن سيستم، آزمون و نصبمراحل سه گانه استقرار شامل

آن است.

انتقال )قطع و نصب(

در صورتي كه نصب سيستم اطالعاتي جديد با موفقيت صورت

پذيرد انتقال از سيستم قديم به سيستم جديد خود به خود حاصل

مي شود و معاونت سيستم سازمان مسووليت نگهداري و

توسعه سيستم را برعهده خواهد گرفت.

فصل چهارم

طراحي ساختار مفهومي اطالعات

ساختار مفهومي اطالعات

طراحي ساختار مفهومي براي اطالعات يكي از مراحل ضروري

براي تجزيه و تحليل و تشريح اطالعات مورد نياز كاربران سيستم

است. هنگام تجزيه و تحليل اطالعات، ذهن بايد بر شناخت

مفهمي اطالعات متمركز باشد. براي تشريح ماهيت اطالعات

بايد از جمالت موجز، دقيق و خوانا استفاده شود.

تشريح اطالعات با استفاده از مدل مفهوميملزومات

مجموعه اي از ساخته ها )موجوديت، ويژگي، رابطه،

نشانگر، وابستگي و نقش( براي تعريف اطالعات؛

قواعدي براي هماهنگ كردن نحوه ترسيم ساخته ها براي

شكل دهي به مدل

روشي براي ساختن مدل مفهومي اطالعات با استفاده از

ساخته ها، قواعد نمايش آنها، و قواعد طراحي مدل مفهومي

اطالعات.

)مدلسازي هاي طراحي ساختار اطالعات ه ساختاطالعات(

ساخته هاي ششگانه مدل مفهومي اطالعات، عبارتند از:

موجوديت

ويژگي

رابطه

نشانگر

وابستگي

نقش

موارد ساخته هاي طراحي ساختاري اطالعات

معرفي يك عالمت براي نمايش هر ساخته

تعريف هر ساخته معين

به تصوير كشيدن ساخته ها

تعريف قواعد به كارگيري ساخته ها

موجوديت

در طراحي ساختار مفهومي اطالعات، هر مستطيل، نشانه يك

موجوديت است.

تعريف موجوديت

موجوديت هر نوع چيزي است كه اطالعاتي را درباره آن

گردآوري مي كنند ـ مانند يك شيء شخص، مفهوم مجرد، يا

رخداد، براي مثال، در مدل مفهومي اطالعات پيگيري سفارش

مشتري و محصول موجوديتهايي هستند كه اطالعاتي درباره آنها

گردآوردي مي شود.

موجوديت مشتري

عبارت است از: “شركت يا شخصي كه محصولي را به شركت

پخش عدالت گستر سفارش داده يا ممكن است سفارش بدهد”.

قواعد ساختن موجوديتها

نام هر موجوديت را فقط يك بار مي توان در يك مدل

اطالعات به كاربرد.

به هر موجوديت بايد يك نشانگر منحصر به فرد اختصاص

داده شود.

ي از موجوديتها در يك مدل اطالعات ارائه نمي قهيچ مصدا

شود.

ويژگي

مطالب ذكر شده در هر مستطيل “موجوديت” بيانگر ويژگيهاي

آن موجوديت هستند

مشتري

نام مشتري

موجوديت

ويژگي

موجوديت و ويژگي

در تعريف هر ويژگي، اطالعاتي به شرح ذيل ارائه شود مي

معني آن ويژگي براي كاربران

خصوصيات فني هر “ويژگي”

خصوصيات فني هر “ويژگي” مشتمل بر موارد ذيل است

طول عاليم “صفر” و “يك” هر ويژگي در مبناي دو دوئي؛

نوع داده: “عددي”، “الفبايي”، “الفبايي ـ عددي”

قواعد ساخت ويژگيها

نام هر ويژگي را فقط يك بار مي توان در مدل مفهومي

اطالعات نشان داد؛

بايد به همراه هر موجوديت ويژگيهايي نيز موجود باشد ـ بايد

مجموعه اي از ويژگيها در هر موجوديت جمع شده باشد؛

در مدل مفهومي اطالعاتي، هيچ ارزشي به ويژگيها نسبت

داده نمي شود.

ويژگيهاي استخراج

عالوه بر ويژگيهاي معمولي، ويژگيهاي ديگري نيز وجود دارند كه

ويژگيهاي استخراج شده ناميده مي شوند. ويژگي استخراج

شده، آن است كه ارزشش از ارزشهاي ساير ويژگيها استخراج

مي شود.

رابطه

سيستم پيگيري سفارش در شركت پخش عدالت گستر، عالوه

بر نياز به آگاهي از وضعيت سفارشها، مشتريان، و محصوالت به

اطالعاتي درباره نوع محصولي كه هر مشتري سفارش مي دهد،

نياز دارد.

گزارش ثبت سفارش

قواعد نمايش و ترسيم روابط

همه رابطه ها بايد نامگذاري شوند؛

حتي المقدور، خط يك رابطه نبايد ساير خطوط را قطع كند؛ در غير

اين صورت مدل مفهومي اطالعات، به دليل وجود خطوط متقاطع،

ناخوانا خواهد شد؛

براي هر رابطه بايد حداقل و حداكثر مقدار را معين كرد؛

هر رابطه بايد بخشي از يك مسير واحد باشد كه ميان دو موجوديت

وجود دارد.

هر مسير، مجموعه اي است از يك يا چند رابطه كه ميان دو

، دو مسير ميان 4ـ3موجوديت قابل ترسيم است. در نمودار

مشتري و محموله وجود دارد.

نخستين مسير، مشتري: محموله است كه در بردارنده اطالعات

مربوط به “مشتريان دريافت كننده محموله ها” و “محموله هاي

ارسالي براي مشتريان” است. مسير دوم، تركيبي از روابطي

است كه همان اطالعات را ارائه مي كنند

به اين ترتيب كه ابتدا رابطه مشتري: سفارش نشان مي دهد كه

هر مشتري مي تواند سفارشهاي متعددي بدهد

.سپس موجوديت تقاطعي سفارش: محصول )اقالم سفارشي(

نشان مي دهد كه هر سفارش مي تواند اقدام چندي را در

برداشته باشد.

سرانجام رابطه سفارش ـ اقالم ـ محموله نشان مي دهد كه هر

قلم سفارش، در يك محموله ارسال خواهد شد؛ بنابراين، مسير

تواند محموله هاي دوم نيز بيانگر آن است كه هر مشتري مي

متعددي دريافت دارد.

نشانگر

كشيدن خط در زير يك ويژگي، به وجود يك نشانگر داللت دارد.

هر نشانگر مشتمل بر يك يا مجموعه اي از ويژگيهاست كه

ارزش منحصر به فردي براي “هر مصداق از يك موجوديت” در

نظر مي گيرد. هر موجوديت حداقل به يك نشانگر منحصر به فرد

نياز دارد؛ به طوري كه بتوان هر مصداق از آن موجوديت را ـ

بدون اين كه با مصداق ديگري اشتباه گرفته شود.

قواعد ساختن نشانگر

نام هر نشانگر را فقط يك بار مي توان در مدل اطالعات به كار برد.

هر نشانگر بايد همواره همراه يك موجوديت باشد.

در مدل مفهومي اطالعات،هيچ ارزشي به يك نشانگر منسوب نمي

شود.

يك نشانگر به هر مصداق از يك موجوديت، ارزش منحصر به فردي

نسبت مي دهد.

نقش

ساخته “رابطه”، بر همراهي انواع مختلف موجوديتها داللت دارد.

نقش )ساختن(قواعد نمايش

هر نقش بايد يك تبيين كننده نقش و يك نشانگر داشته باشد و

حداقل و حداكثر مقدار رابطه آن مشخص باشد؛

هرنقش يك موجوديت، بايد حداقل داراي يك ويژگي يا رابطه

متمايز )غير مشترك( با ساير نقشهاي آن موجوديت باشد؛

قواعد مدلسازي اطالعات

ساختن مدل مفهومي اطالعات

براي ساختن مدل مفهومي اطالعات نيز از روش مشابهي

استفاده مي شود مراحلي كه براي ساختن مدل مفهومي

اطالعات يك سيستم طي مي شوند، عبارتند از:

ساختن يك مدل مفهومي اطالعات سطح باال؛ به طوري كه

نحوه مرتبط شدن اطالعات سيستم به ساير اطالعات در

سازمان را نشان دهد و مدل مفهومي اطالعات را در قالب چند

خرده سيستم تفكيك كند.

ساختن مدل مفهومي اطالعات براي هر خرده سيستم طي اقدامات

زير:

شناسايي و تعريف گروههاي كلي موجوديت و روابط ميان

آنها؛

تعيين اعتبار موجوديتها، نشانگرها، روابط، و وابستگيها؛

قرار دادن ويژگيها )يا گروه ويژگيها( در موجوديتها؛

تعيين اعتبار ويژگيهاي مدل مفهومي اطالعات؛

فصل پنجم

اي طراحي پايگاه داده

درآمدي بر طراحي پايگاه داده اي )اطالعاتي(

طراحي پايگاه داده اي را مي توان به صورت فراگردي سه مرحله

اطالعات شد. مرحله اول مدلسازي مفهومي اي در نظر گرفت.

است كه مدل مفهومي مرحله دوم طراحي منطقي پايگاه اطالعاتي

فته به وسيله يك راطالعات را به توصيف منطقي اطالعات به كار

سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي، تبديل مي كند )سيستم مديريت

است مرحله سوم طراحي فيزيك پايگاه اطالعاتي پايگاه اطالعات(

كه توصيف منطقي را به مدل فيزيكي مبدل مي سازد.

در حين طراحي مدل منطقي و فيزيكي پايگاه اطالعاتي موارد زير بايد در نظر گرفته شوند

انعطاف پايگاه اطالعاتي با توجه به تغييرات آتي درآن،

تدابير كنترلي براي حفاظت از انسجام داده ها در پايگاه

اطالعاتي،

كارآيي سيستم بهنگام سازي و بازيابي داده ها،

كارآيي چگونگي استفاده از ظرفيتهاي ابزارهاي ذخيره سازي

خارجي.

طراحي پايگاه اطالعاتي مستلزم شناخت موارد ذيل است

ساختار منطقي و فيزيكي اطالعات )داده ها(،

شاخصهايي كه تبديل مدل مفهومي اطالعات به ساختارهاي

منطقي و فيزيكي به كار رفته در سيستم مديريت پايگاه

اطالعاتي را هدايت كند،

روشي براي طراحي پايگاه اطالعاتي با استفاده از ساختارها

و رهنمودها.

هاي طراحي پايگاه اطالعاتي‌مروري كلي بر گام

“ساخته” هاي طراحي منطقي پايگاه اطالعاتي

“ساخته” هاي طراحي، ساختار منطقي و فيزيكي اطالعات يك

پايگاه اطالعاتي را تشريح مي كند ساختار منطقي اطالعات از

چهار ساخته تشكيل مي شود:

عناصر اطالعات

سابقه هاي منطقي

كليدها

روابط

براي هر “ساخته” مدل منطقي ساختار اطالعات اقدامهاي ذيل بايد صورت پذيرد

معرفي نشانه اي براي نمايش “ساخته” در مدل،

تعريف “ساخته”،

ترسيم “ساخته” نظير نمونه اي از مدل مفهومي اطالعات “سيستم

5ـ4؛ ساختار منطقي اطالعات در نمودار 5ـ3پيگيري سفارش” در نمودار

نشان داده 5ـ5و خالصه پايگاه اطالعاتي شركت عدالت گستر در نمودار

شود،

تشريح تصميماتي كه براي تبديل “مدل مفهومي اطالعات”

.به “ساختار منطقي پايگاه اطالعاتي” بايد گرفته شود

عناصر اطالعات )داده(

هر نامي در هر خانه پردازش بيانگر “يك قلم”

اطالعات است

عنصر اطالعات

سابقه

سابقه

كليد

سابقه

كليد

« كليد1»

« كليد1»

نام مشتري

مشتري

شماره مشتري

مشتري

شماره سفارش

« شماره مشتري1»

« شماره وضعيت 1»سفارش

الف:

: ب

: ج

: د

هاي مدل منطقي ‌ساختهاطالعات

عناصر اطالعات اغلب “فضاي اختصاص يافته به يك

شود. عنصر اطالعات” ناميده مي

هر طراح بايد دو تصميم درباره طراحي عناصراطالعات بگيرد

آيا يك ويژگي استخراجي را به عنوان يك قلم “داده”

ذخيره كند يا حاصل آن را محاسبه كرده و نتيجه را

ذخيره نمايد؟

آيا فضاي مورد نياز يك ويژگي را فشرده كند يا خير.

سابقه

يك خانه داراي نام بيانگر يك سابقه است )نمودار

(.5ـ6

طراح در ضمن طراحي پايگاه اطالعاتي منطقي،

چگونگي طراحي “سابقه ها” در مدل منطقي را با

استفاده از موجوديتها و ويژگيهاي آنها در مدل

( 2( تلفيق، 1مفهومي به سه صورت انجام مي دهد:

( نسخه برداري.3تفكيك،

تلفيق

تركيبي از ويژگيهاي موجوديتهاي گوناگون يا روابط

مدل مفهومي، براي طراحي يك سابقه به كار گرفته

مي شود.

تفكيك

ويژگيهاي يك موجوديت يا رابطه مدل مفهومي به چند

شود.ي سابقه در مدل منطقي تقسيم م

نسخه برداري

تمام ويژگيهاي يك موجوديت يا موجوديت تقاطعي

مدل مفهومي عيناH در “سابقه” آورده مي شود.

كليد

هر عنصر اطالعاتي درون “سابقه” كه زير آن خط

(هر كليد 5ـ6كشيده شده، بيانگر يك كليد است )نمودار

منحصراH يك “نمونه” از سابقه را مشخص مي كند.

هنگامي كه مجموعه اي از ويژگيها يك “نشانگر” موجوديت در

مدل مفهومي را تشكيل مي دهند بايد كليد اصلي و كليدهاي

سابقه “سفارش” 5ـ4فرعي معين شوند. براي مثال در نمودار

را مي توان با “شماره سفارش” يا با تلفيقي از “شماره

سفارش” و “شماره ـ وضعيت ـ سفارش” معين كرد. در آن

صورت “شماره سفارش” كليد اصلي و “شماره مشتري +

شماره ـ وضعيت ـ سفارش” كليد فرعي يا بديل براي سابقه

“سفارش” به شمار خواهد آمد.

رابطه

بر قرار مي كند را رابطه، ارتباط ميان “سابقه”ها

(. روابط ميان “موجوديتها” در مدل 5ـ7)نمودار

مفهومي به رابطه ميان “سابقه ها” درمدل منطقي

تبديل مي شود.

مشتري

شماره مشتري

نام مشتري

نشاني پستي خيابان مشتري

نشاني پستي شهر مشتري

محموله

شماره محموله

تاريخ محموله

نام وسيله حمل محموله

سفارش

شماره سفارش

« شماره 1»وضعيت سفارش

شماره صورتحساب

تاريخ صورتحساب

اقالم سفارش

شماره سفارش

شماره محصول

شماره اقالم سفارش

2محصول -

شماره محصول

متن توصيف محصول

1محصول -

شماره محصول

مبلغ قيمت محصول

كند‌دريافت مي

ارسال مي شود

در بر دارد

سفارش ها

1محصول -

2محصول -

ساختار منطقي اطالعات پايگاه اطالعاتي شركت گستر‌عدالت

عنصر “شماره مشتري” در سابقه 5ـ4در نمودار

“سفارش” رابطه ميان “سابقه مشتري” با “سابقه

سفارش” را معين مي كند.

مشتري

شماره مشتري

محموله

شماره محموله

تاريخ محموله

شماره مشتري

مشتري

نشان دادن رابطه با استفاده از كليد خارجي

نمايش رابطه با استفاده از “سابقه” جداگانه.

براي نمايش رابطه ميان دو “سابقه” مي توان از يك

“سابقه” جداگانه استفاده كرد كه شامل “كليدها”ي هر

سابقه مشتري ـ محموله 5ـ9دو سابقه باشد. در نمودار

رابطه ميان مشتري و محموله را تعريف مي كند.

نمايش رابطه با استفاده از نشان دهنده.

براي نمايش رابطه ميان دو “سابقه” مي توان از

نشان دهنده استفاده كرد. هر نشان دهنده دو سابقه

مرتبط با هم را به يكديگر متصل مي كند )نمودار

( يك نشان دهنده شبيه فهرست مندرجات است.5ـ10

ساخته هاي طراحي فيزيكي پايگاه اطالعاتي

چگونگي نگاه كاربران به پايگاه اطالعاتي در مدل

منطقي اطالعات و به كمك ساخته هاي “عنصر

اطالعاتي”، “سابقه”، “كليد” و “رابطه” توصيف مي

شود.

ابزارهاي ديسك و ديسكت را كه دو تا از 5ـ11نمودار

معمولترين انواع انباره هاي خارجي براي پايگاه

اطالعاتي به شمار مي آيند نشان مي دهد.

ابزار ديسك براي ذخيره سازي اطالعات به كار مي رود

زيرا مقدار زيادي از داده ها را با هزينه نسبتاH كم

نگهداري مي كند.

براي نوشتن داده ها بر روي ديسك و خواندن از روي آن سه اقدام ضروري است

دسته اي كه عمل خواندن و نوشتن را انجام مي -1

دهد بر روي مسيرهايي كه “نشاني ” داده ها را در بر

دارند قرار داده شود. زماني را كه براي اين اقدام الزم

است “زمان جستجو” نامند.

براي قرار گرفتن “نشاني” داده سكچرخش دي-2

هاي ذخيره شده بر روي آن در زير نوك دسته ويژه

زماني را كه صرف اين فراگرد . “خواندن و نوشتن”

مي شود “تاخير ناشي از چرخش” ناميده مي شود.

انتقال داده هاي بر روي ديسك به حافظه اصلي -3

رايانه، ضمن چرخش داده ها زير نوك ويژه “خواندن و

نوشتن”. زمان صرف شده براي اين فراگرد را “زمان

انتقال” داده ها مي نامند.

ساخته هاي سه گانه “ساختار فيزيكي داده” يا “مدل فيزيكي اطالعات”

سابقه فيزيكي

سازمان پرونده

فهرستها

براي هر يك از ساخته هاي مدل فيزيكي اطالعات موارد ذيل پذيرد صورت مي

تعريف “ساخته”

مايش “ساخته” با ذكر مثالهايي از شماي پايگاه ن

اطالعاتي سيستم پيگيري سفارش نمودار

توصيف تصميمهاي كه در ضمن طراحي هر

“ساخته” فيزيكي گرفته مي شود.

نمودار زير ابزارهاي ديسك و ديسكت را كه دو تا از معمولترين انواع

انباره هاي خارجي براي پايگاه اطالعاتي به شمار مي آيند نشان مي دهد.

سابقه فيزيكي

داده هايي كه بر روي نشاني ديسك قرار دارند و براي

دستيابي به آنها به حافظه اصلي رايانه انتقال مي

يابند، “سابقه فيزيكي” ناميده مي شود.

سيستمهاي مديريت پايگاه اطالعاتي

هدف رهيافت داده گرا در طراحي سيستم، ايجاد پايگاه

اطالعاتي است كه سيستمهاي كاربردي متعدد بتوانند آن را

مورد استفاده قرار دهند. تنوع احتمالي مدلهاي فيزيكي و

Hمنطقي در تركيب با سيستمهاي كاربردي متعددي كه احتماال

نياز دسترسي به اطالعات دارند طراحي پايگاه را به مساله

بسيار دشواري تبديل مي كند.

شماي سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي موارد زير را تشريح مي كند

اجزاي تشكيل دهنده ساختار منطقي داده ها، شامل

عناصر داده اي، سابقه هاي منطقي، كليدها و روابط.

اجزاي تشكيل دهنده ساختار فيزيكي داده ها، شامل

سابقه هاي فيزيكي، سازمان پرونده و فهرستها.

عناصر انسجام بخش نظير شاخصهاي تعيين اعتبار،

جواز دستيابي به داده ها و خط مشيهاي پشتيباني داده

ها و بازسازي پرونده ها.

هر “سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي” تجاري با قوانين،

استاندارد ها و تعريفي از ساختار منطقي داده ها انطباق

د، طبقه ساختار داده هاي “سيستم عدارد. اين قوا

مديريت پايگاه اطالعاتي” ناميده مي شود.

قواعد ساختارهاي فيزيكي و اساليد بعدنگاره

منطقي داده هاي به كار رفته در سه طبقه گسترده از

“سيستمهاي مديريت پايگاه اطالعاتي” را به طور

خالصه نشان مي دهد.كه عبارتند از:

سلسه مراتبي

شبكه اي

رابطه اي

قواعد ساختارهاي منطقي و فيزيكي داده

رابطه اي شبكه اي سلسله

مراتبيساخته

آري يا يك 1 و 0فقط برای

و يك؛ تكرار هيچ

گروهي مجاز نيست

آري

آري

آري

آري

سابقه ها :

تفكيك−

تلفيق−

آري

آري

كاربرد ندارد

يا يك 1 و 0فقط برای

و يك؛ فقط جذب چند

(M( به )مجاز است1 )

آري

آري

آري

آري

آري

آري

آري

آري

روابط:

كليد خارجي−

سابقه مجزا−

نشاندهنده−

تلفيق−

آري آري آري فهرست دوم

طبقه

سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي سلسله مراتبي

طبقه ساختار داده اي سلسله مراتبي، نيازمند

استفاده از روابط سلسله مراتبي ميان سابقه است.

در اين سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي، سابقه ها به

دو دسته سابقه هاي كالن )مادر( و سابقه هاي خرد

دسته بندي مي شوند.

يكي از مهمترين سيستمهاي مديريت پايگاه اطالعاتي

سلسله مراتبي، سيستم مديريت پايگاه اطالعات

شركت آي.بي.ام است. در اين سيستم به “سابقه”

( گفته مي شود.SEGMبخش )

نام=شماره-سفارش ، بايت= ، فيلد

آغاز=

نام=سفارش، سابقه بخش

مشتري ، بايت=0مادر=

، 40نام=نام-مشتري ، بايت=فيلد

11آغاز=

10نام=شماره-مشتري ، بايت=فيلد

1، آغاز=

، 0نام=مشتري، سابقه مادر=بخش

بايت=

شرح پايگاه

اطالعاتي

نام=پايگاه اطالعاتي مشتري،

دسترسي

سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي شبكه اي

در يك سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي شبكه اي، سابقه

ها را به هر طريقي مي توان با هم مرتبط ساخت.

Hسيستمهاي مديريت پايگاه اطالعاتي شبكه اي معموال

مبتني بر استاندارد هاي پايگاه اطالعاتي كداسيل هستند.

سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي رابطه اي

در يك سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي رابطه اي، سابقه ها

را با استفاده از عناصر داده اي مشترك )كه كليد خارجي به

شمار مي آيند(، سابقه هاي مجزا يا تلفيق بايد به يكديگر

مرتبط ساخت. در يك سيستم مديريت پايگاه اطالعاتي

ل” مي نامند.اورابطه اي، سابقه ها را “روابط” يا “جد

فصل ششم

طراحي برنامه نظام يافته

مقدمه طراحي برنامه

طراحي برنامه نظام يافته مشتمل بر به كارگيري

مجموعه اي از فنون، خط مشيها، و روشهاي به رمز

درآوردن و آزمايش برنامه است كه از طريق كاهش

پيچيدگي برنامه سيستم، نگهداري آن را آسانتر مي

سازد؛

براي طراحي برنامه نظام يافته از نمودار ساخت و

“زبان تعريف برنامه” استفاده مي شود. نمودار

ساخت، فهرستي از رئوس مطالب برنامه )حاوي

مشخصات سلولها و نحوه اتصال آنها با يكديگر( ارائه

مي كند.

به طور خالصه “طراحي برنامه نظام 6ـ1نمودار

يافته” را نشان مي دهد. وروديهاي اين فراگرد عبارتند

(، رويه هاي كاربران، DFDاز: نمودار جريان اطالعات )

مختصات پايگاه اطالعاتي، نحوه تعامل با سيستم،

ذخيره مستندات طراحي و فرهنگ اطالعات )داده ها(.

فرهنگ “داده ها”

فرهنگ “داده ها” عبارت است از توصيف مكتوب

“داده ها” كه در پايگاه اطالعاتي موجود است.

فنون طراحي برنامه نظام يافته

با توجه به نمودار ساخت “تهيه صورتحساب” اين نكته مهم

آشكار مي شود كه

مي توان كل يك برنامه )مشتمل بر صدها خط برنامه(، را از

طريق نمايش يك صفحه مصور درك كرد. طراح مي تواند ابتدا

نمودار ساخت را ترسيم كند و سپس با هدف حفظ سادگي در

طراحي، آن را ارزيابي و پااليش كند.

نمودار ساخت

نمودار ساخت، تعريف ترسيمي برنامه است كه

سلولهاي برنامه، سلسله مراتب و سازمان ارتباطي

سلولها، و اطالعات در حال تبادل ميان آنها را به

نمايش مي گذارد.

در نمودار ساخت از سه عالمت ذيل استفاده مي شود

سلول؛

اتصال سلولها؛

جريان اطالعات.

سلول

هر مستطيل نامگذاري شده، معرف يك سلول است.

عاليم نمودار ساخت

تشريح كامل يك سلول، بايد مشتمل بر توضيح موارد ذيل باشد

وظيفه

ورودي

خروجي

نحوه پردازش

اطالعات دروني

ساده سازي در طراحي برنامه

تاكيد بر هدف “ساده سازي در طراحي برنامه” قانون

مهمي را به طراحان سلول ديكته مي كند اين قانون عبارت

است از اينكه “هر سلول برنامه بايد فقط يك نقطه ورودي

و يك نقطه خروجي داشته باشد”؛ يعني عمليات هر سلول،

همواره فقط به يك شكل اجرا مي شود.

اتصال سلولها

سلولهاي برنامه از يكديگر مجزا نيستند و بايد با هم

مرتبط باشند تا بتوانند وظيفه كلي برنامه را به انجام

برسانند. نمودار ساخت، سلسله مراتبي از سلولهاي

مرتبط به هم را تشريح مي كند كه آن را سلسله

مراتب فراخواني مي نامند.

جريان اطالعات

دو نوع اطالعات ميان سلولها مبادله مي شود كه

عبارتند از:

اطالعات كنترلي

اطالعات خام

مكملها

مكمل نمودار ساخت، مجموعه عاليمي است كه براي

نشان دادن بازخور )تكرار(، تصميمات، پرونده هاي

پايگاه اطالعاتي و صفحه به كار مي روند.

زبان تعريف برنامه

( براي بيان و تشريح دقيق ساختار PDLزبان تعريف برنامه )

مكانيكي و اطالعات داخلي يك سلول به كار مي رود؛ يعني

جمالت پردازش يك سلول را مشخص مي كند. “زبان تعريف

برنامه” با “زبان انگليسي ساختار يافته اي” كه قادر است

فراگردهاي سطوح پايينتر يك نمودار جريان اطالعات را به

دقت معرفي كند، شباهت دارد.

تركيب زبان تعريف برنامه

تركيب سه ساخته اساسي زبان تعريف برنامه براي

كنترل برنامه، عبارت است از:

توالي

حلقه بازخور

تصميم

روش تهيه نمودار ساخت

ام يافته، برنامه ظبا استفاده از فنون طراحي برنامه ن

هايي تهيه مي شود كه نگهداري آنها آسان است البته

طراحي را بايد با ترسيم نمودار جريان اطالعات آغاز

كرد تا اطمينان حاصل شود كه برنامه ها طبق خواسته

كاربرنوشته مي شوند.های

نخستين گام ضروري براي طراحي برنامه نظام يافته،

تبديل نمودار جريان اطالعات به نمودار ساخت برنامه

است؛ بدين منظور مي توان از دو فن نظام يافته

استفاده كرد:

تجزيه و تحليل تبديل

تجزيه و تحليل داد وستد

تبدیلتجزيه و تحليل

ترتیبی یا هنگامي كه فراگردهاي “نمودار جريان اطالعات”

زنجیره ایی باشد، برای تهیه »نمودار ساخت« از روی آن،

فن تجزیه و تحلیل تبدیل به کار برده می شود. فراگردهای

ترتیبی معموال جریان های اطالعات را به همان گونه به

نمودارهای ساخت تبدیل می کنند که خط تولید، مواد اولیه

را به محصول تبدیل می کند. برای مثال مواد خام از طریق

فراگردی گام به گام به کاالی ساخته شده تبدیل می شود.

تجزيه و تحليل داد وستد

هنگامي كه فراگردهاي “نمودار جريان اطالعات” ساختار علي

داشته باشند، براي تهيه “نمودار ساخت” از روي آنها، فن

تجزيه و تحليل داد و ستد به كار مي رود. عمليات فراگردهاي

داراي ساختار علي بيشتر با عمليات كارگاههاي دستي شباهت

دارد تا فراگردهاي تربيتي خط توليد مونتاژ؛ براي مثال،

و پس از ارزيابي، درمسير شود سفارش دريافت مي

فراگردهاي مناسب و ضروري قرار مي گيرد تا بر حسب ماهيت

آن، تدارك ديده شود.

نحوه افزودن پايگاه اطالعاتي و مختصات تعامل به نمودار ساخت

برنامه ها از طريق روشهاي متعددي با پايگاه اطالعاتي

و صفحه تعامل كاربر ارتباط متقابل دارند. براي مثال،

برنامه مورد نظر، “سابقه” را از پايگاه اطالعاتي مي

خواند يا آن را ايجاد مي كند؛ اطالعات را از روي صفحه

مي خواند يا بر روي آن مي نويسد؛ گزارشها را مي

نويسد و اطالعات كنترل كننده )مانند خطاها( را نشان

داده، تعبير و تفسير مي كند.

مشخص كردن سلولها با استفاده از “زبان تعريف برنامه”

هنگامي كه نمودار ساخت با استفاده از پايگاه اطالعاتي و

اطالعات تعامل، به روز شد، بايد با استفاده از “زبان تعريف

برنامه”، فرايند پردازش هر سلول نيز مشخص شود. در عمل

مختصات سلولها يك فراگرد پيوسته اي است كه فقط هنگامي

پايان مي پذيرد كه مختصات برنامه در قالب يك بسته نرم افزاري

تعريف شود و در اختيار برنامه نويسان سيستم قرار گيرد.

فصل هفتم

پااليش مختصات برنامه

زوجي بودن

اگر سلولها مستقل از هم باشند، ارتباط كمي با

يكديگر خواهند داشت؛ ولي اگر به هم وابسته باشند،

ارتباط تنگاتنگي بين آنها ايجاد مي شود. در اين حالت

اصطالحاH گفته مي شود: “سلولها با هم زوجي شده

اند”.

خالصه رهنمودهايي براي به رمز درآوردن و آزمون برنامه

زوجي اطالعاتي

هرگاه هر سلول فقط عامل اطالعاتي منفرد )يا

ساختار اطالعاتي مركب از عوامل اطالعاتي مشابه( را

دو سلول مذکور از نظر به سلول ديگر بدهد.

اطالعاتی، زوجی محسوب می شود.

ساختار اطالعاتي

ساختار اطالعاتي، عبارت است از مجموعه اي از

اجزاي اطالعاتي يا ساختارهاي اطالعاتي ديگر كه براي

هدفي معين گردآوري شده اند.

زوجي مهر شده

اگر يك ساختار اطالعاتي حاوي اجزاي اطالعاتي غير

منتقل شود، دیگر ضروري، توسط يك سلول به سلولي

به آن دو سلول “زوجي مهر شده” مي گويند.

براي مثال، سلول “سفارش را چاپ كنيد” و سلولهاي

“زوجي مهر شده” 7ـ2تحت فرمانش در نمودار

هستند “زوجي مهر شده”، بر پيچيدگي سولها و

اتصالهاي سلولي مي افزايد؛ بدون اينكه اين افزايش

پيچيدگي ضرورتي داشته باشد.

زوجي مهر شده

زوجي كنترلي

اگر يك سلول بتواند فراگرد داخلي يك سلول ديگر را

با استفاده از اطالعات كنترلي، كنترل كند، به آن دو

سلول “زوجي كنترلي” مي گويند.

زوجي معمولي

سلولهايي كه با استفاده از جريانهاي اطالعاتي و

كنترلي تعريف شده در “ناحيه اطالعاتي كلي” ـ پايگاه

هاي اطالعاتي صورتحساب و جزئيات صورتحساب ـ با

يكديگر ارتباط دارند، زوجي معمولي ناميده مي شوند.

زوجي محتوايي

اگر يك سلول بتواند بدون استفاده از فراخواني

رسمي، به جمله اي در سلول ديگر ارجاع دهد، اين دو

سلول از نظر محتوايي، زوجي محسوب مي شوند.

زوجي محتوايي بدترين نوع زوجي است؛ زيرا در اين حالت،

اعمال تغيير ساده اي در يك سلول، ممكن است ايجاد

تغييراتي را در تعداد زيادي از سلولهاي ديگر آن برنامه

ضروري سازد. براي مثال، برنامه نويسي كه در سلول

“سابقه صورتحساب را به روز كنيد”، تغيير ايجاد مي كند.

زوجي محتوايي

انسجام

يكي از مقياسهاي پااليش برنامه، ميزان قوت ارتباط

جمالت پردازش در يك سلول، “انسجام” است.

انسجام كاركردي

اگر همه جمالت يك سلول در ارائه يك تعريف خوب

براي “كاركرد” يا “فعاليت” سهيم باشند، آن سلول

داراي انسجام كاركردي است.

انسجام ترتيبي

اگر جمالت يك سلول قادر باشند فعاليتهايي را به طور

ترتيبي ـ مانند يك خط توليد ـ هدايت كنند، به طوري كه

خروجي هر فعاليت، ورودي فعاليت بعدي باشد، آن

سلول داراي انسجام ترتيبي است.

انسجام ارتباطاتي

اگرفعاليتهاي هدايت شده توسط جمالت پردازش يك

سلول، داراي اطالعات ورودي يا خروجي يكساني

باشند، آن سلول داراي انسجام ارتباطاتي است.

انسجام رويه اي

اگر فعاليتهاي هدايت شده توسط جمالت يك سلول،

بخشي از يك فراگرد باشند، ولي ميان آنها همبستگي

ترتيبي يا ارتباطاتي وجود نداشته باشد، آن سلول

داراي انسجام رويه اي است.

انسجام موقتي

اگر جمالت يك سلول بر انجام فعاليتهايي داللت داشته

باشند كه ارتباط آن فعاليتها با يكديگر فقط ناشي از

همزماني انجام آنها باشد، آن سلول از انسجام موقتي

برخوردار است.

انسجام منطقي

اگر جمالت يك سلول بر انجام فعاليتهايي داللت كنند كه

جزئي از يك طبقه كلي باشند، ولي در يك زمان اجرا

نشوند و از طريق جريان اطالعات و يا جريان كنترل نيز با

هم مرتبط نشوند، آن سلول داراي انسجام منطقي است.

انسجام تصادفي

هرگاه جمالت يك سلول بر انجام وظايف يا فعاليتهايي

داللت داشته باشند كه هيچ گونه ارتباط آشكاري با

يكديگر ندارند، آن سلول داراي انسجام تصادفي است.

ابتكارات مفيد طراحي

به غير از شاخصهاي زوجي و انسجام، مي توان ا زسه

شاخص ديگر ـ در ارتباط با “ابتكارات مفيد طراحي” يا

“قوانين محاسبات سرانگشتي” ـ براي بهبود كيفيت

اين شاخصها عبارتند از: طراحي يك برنامه استفاده كرد.

اندازه سلول

بسط )حيطه كنترل(

قبض )تعداد روسا(

اندازه سلول

منظور از اندازه يك سلول، تعداد جمالت مورد نياز

براي بيان فعاليتهاي آن در “زبان تعريف برنامه” ـ يا

زبان برنامه نويسي مورد استفاده در به رمز در آوردن

آن سلول ـ است.

بسط

بسط كه به عنوان حيطه نظارت نيز شناخته مي شود

بر تعداد سلولهايي داللت دارد كه توسط يك سلول

فراخوانده مي شوند. به طور كلي، حيطه نظارت بايد

مشتمل بر هفت سلول يا كمتر باشد.

قبض

قبض بر تعداد سلولهايي كه يك سلول را فرا مي

خوانند تعداد روساي يك سلول ـ داللت دارد؛ تحليلگران

كاهش بسط سلولهاي كارگر و افزايش دهمواره درصد

قبض يا تعداد روساي آنها هستند.

مختصات پايگاه اطالعاتي افزوده شده به مختصات برنامه شامل

مسيرهاي دستيابي ـ مانند كليدها و فهرستهاي

راهنماي كمكي مورد استفاده سلولها براي بازيابي

سوابق از پرونده ها يا به روز كردن سوابق؛

شكل كلي پايگاه اطالعاتي ـمسيرهاي دستيابي به

پرونده در زبان تعريف برنامه يك سلول، مشخص شده

اند.

به رمز در آوردن و آزمايش

دومين گام در بسته بندي نرم افزاري، تدوين راهبرد

به رمز درآوردن و آزمايش برنامه هاست. با توجه به

سلسله مراتب سلوها ـ كه با استفاده از نمودار ساخت

تهيه مي شود.

مي توان يكي از سه راهبرد ذيل را براي به رمز در

آوردن و آزمايش برنامه ها به كار گرفت:

راهبرد از باال به پايين

راهبرد از پايين به باال

راهبرد تركيبي

برنامه هاي طراحي

گامهايي كه بايد براي طراحي برنامه هاي يك سيستم

برداشته شوند، عبارتند از:

بازنگري نمودار جريان اطالعات و مختصات تعامل، براي تعيين

هويت برنامه ها؛

ترسيم يك نمودار جريان اطالعات براي هر برنامه؛

تجريه و تحليل داد و ستد يا تجزيه و تحليل تبديل.