1

Γεώργιος Κ. Σιάρδος

Ομότιμος Καθηγητής του Α.Π.Θ. 

Αειφορική Γεωργία και Ανάπτυξη

2

• Αδυναμία για γενίκευση μιας

αποδεκτής έννοιας.

• Σύνθετη και πρακτικά δύσκολη.

• Δυσκολίες στη διατύπωση του

κατάλληλου ορισμού της.

• Είναι αναγκαίος ένας κοινά αποδεκτός

ορισμός;

Η έννοια της αειφορίας

Αειφορία (αεί = πάντοτε) + φόρος

(φέρω)

Αειφόρος (αειφορική) γεωργία) =

Βιώσιμη γεωργία = υποστηρικτική

γεωργία

3

Ορισμός κι Έννοια της Αειφορικής ΓεωργίαςΟλοκληρωμένο σύστημα πρακτικών φυτικής και ζωικής παραγωγής με συγκεκριμένη εφαρμογή για:• Την ικανοποίηση μακροχρονίως των ανθρώπινων αναγκών σε τρόφιμα και ίνες, • τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων • την αποτελεσματική χρήση μη ανανεώσιμων πόρων και πόρων της γεωργικής εκμετάλλευσης• τη διατήρηση της οικονομικής βιωσιμότητας της λειτουργίας της γεωργικής εκμετάλλευσης και• την προαγωγή της ποιότητας ζωής των γεωργών και της κοινωνίας στο σύνολό της.

(US Governement, 1990)

4

Ορισμός και Έννοια της Αειφορικής ΓεωργίαςΟρισμός της Αειφορικής Ανάπτυξης Η ανάπτυξη που είναι σε θέση να

αντιμετωπίσει τις πα-ρούσες

ανθρώπινες ανάγκες, χωρίς όμως να

θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των

επερχόμενων γενεών να

αντιμετωπίζουν τις δικές τους ανάγκες.

Η πρόκληση είναι η δημιουργία

γεωργικών συστημά- των που θα

εστιάζουν τόσο στα άτομα όσο και

στην τεχ-νολογία, τόσο στους πόρους

όσο και στην παραγωγή, σε

μακροχρόνια προοπτική αλλά και σε

βραχυχρόνια.

Παγκόσμια Επιτροπή Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης(the Brundtland Commission), 1987

5

Προς μια νέα αντίληψη περί γεωργίας και ανάπτυξης

Ο προβληματισμός

Υπήρξαν οφέλη και έχουν

αντιμετωπιστεί οι τρέχουσες

ανάγκες με το να διακινδυνεύσει

η ικανότητα των μελλοντικών

γενεών να μπορούν να

αντιμετωπίσουν τις δικές τους

ανάγκες;

6

• Μείωση παραγωγικότητας εδάφους• Μείωση υδατ. ικανότητας και βιολογ. δράσης του νερού• Αύξηση αλατότητας εδάφους και αρδευτικού νερού• Συχνή ερημοποίηση λόγω υπερεκμετάλλευσης• Διασπορά εντομοκτόνων φαρμάκων στο υδροδ. δίκτυο• Ευτροφισμός και «νεκρές ζώνες»• Επηρεασμός γεωργικής παραγωγής• Επηρεασμός της ποσότητας του πόσιμου νερού• Επηρεασμός της αλιευτικής παραγωγής • Ανεπάρκεια νερού λόγω υπερβολικής χρήσης αρδ. νερού • Ανθεκτικότητα εντόμων και λοιπών παρασίτων• Μείωση γενετικής βιοποικιλότητας

Αρνητικές οικολογικές επιδράσεις

7

Υψηλές καλλιεργητικές και

επενδυτικές δαπάνες

Διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των

εισοδημάτων

Κλιμάκωση της συγκέντρωσης των

αγροβιομηχανιών σε λιγότερα χέρια

Μικρός εμπορικός ανταγωνισμός

Περιορισμένη άσκηση ελέγχου από

πλευράς γεωργών επί των τιμών των γεωργικών προϊόντων

Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα

8

 Απώλειες σε αριθμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων μικρού μεγέθους και οικογενειακής μορφής

 Αποσύνθεση των αγροτικών

κοινωνιών και των τοπικών συστημάτων αγοράς

Παραμέληση των συνθηκών ζωής και

εργασίας των γεωργοεργατών

 Αδυναμία εισόδου των γεωργών στον

επιχειρηματικό τομέα

Συμπίεση της παραγωγικής γης εξαιτίας

της άναρχης ανάπτυξης

Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα (συνέχεια)

9

Αειφορική χαρακτηρίζεται η γεωργία

Η οικολογικά υγιής η οικονομικά βιώσιμη, η κοινωνικά δίκαιη και ανθρώπινη

Αειφορική γεωργία βασισμένησε ολιστικές επιστημονικές διαδικασίες

10

Αειφορική γεωργία – συγκεκριμένα:• Προστατεύει τη βιοποικιλότητα • Διατηρεί τη γονιμότητα του εδάφους • Διατηρεί και βελτιώνει τις χημικές, τις φυσικές και βιολογικές ιδιότητες του εδάφους• Ανακυκλώνει τους φυσικούς πόρους και διατηρεί την ενεργειακή ισορροπία• Χρησιμοποιεί τοπικά διαθέσιμους ανανεώσιμους πόρους• Εφαρμόζει την κατάλληλη και αποδεκτή τεχνολογία• Ελαχιστοποιεί τη χρήση εξωτερικών και εισαγόμενων εισροών και αυξάνει την ανεξαρτησία και αυτάρκεια των τοπικών γεωργι- κών συστημάτων• Ενσωματώνει τα άτομα στο περιβάλλον τους και ενδυναμώνει τις αγροτικές κοινότητες

11

Αειφορία είναι ο

επιδιωκόμενος στό- χος,

ανεξάρτητα από τα μέσα που

χρησι-μοποιούνται για την

επίτευξή τουΣημασία έχει η κατεύθυνση

και όχι ο προ-ορισμός, όπως

ένα αστέρι που οδηγεί τα

πλοία στη θάλασσα, ωστόσο

παραμένει πά-ντα πέρα από

τον ορίζοντα

Τρόποι προσέγγισης των στόχων της αειφορίας

12

• Βιοποικιλότητα

• Βιοτεχνολογία

• Βιοενέργεια

• Διαχείριση θρεπτικών στοιχείων

• Ολοκληρωμένη αντιμετώπιση ζωικών

εχθρών,

ασθενειών και ζιζανίων

• Πρακτικές άριστης διαχείρισης

13

•

ΒιοτεχνολογίαΗ Γενετική Μηχανική με το σπάσιμο του γενετικού κώδικα και το συνδυασμό DNA με σκοπό τη δημιουργία φυτικών ειδών (γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί) και την παράλληλη μείωση των χημικών σκευασμάτων:• Για την ανοχή τους απέναντι στα ζιζάνια• Ανθεκτικότητα στα έντομα και τα βακτήρια• Δημιουργία ανθεκτικών οργανισμών σε κλιματικές συνθήκες

Κίνδυνοι• Εμφάνιση νέων αλλεργιογόνων στα τρόφιμα• Ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά• Παραγωγή νέων τοξινών• Συγκέντρωση τοξικών μετάλλων• Μεταφορά γονιδίων σε άγρια φυτικά είδη• Δηλητηρίαση άγριας ζωής • Δημιουργία νέων ή χειρότερων ιών• Άγνωστες ζημίες και συνέπειες

14

ΒιοενέργειαΠαραγωγή βιοκαυσίμων (βιοαιθανόλη, βιοντίζελ) από βιομάζα (φυτικής προέλευσης) ενεργειακών φυτών: Ζαχαροκάλαμο, ζαχαρότευτλα, ηλίανθος, ελαιοκράμβη, σόγια, καλαμπόκι, σίτος, κ.ά.Συνάδει με την αναγνωρισμένη αναγκαιότητα μείωσης των παγκόσμιων εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου (Κιότο, 1997, Μπαλί 2007).

Είναι λύση η « πράσινη » ενέργεια;• Περιορισμός CO2, SO2 , αλλά εκπομπή αλδεϋδών από

τη βιοαιθανόλη • Στέρηση πολύτιμης γης από άλλες χρήσεις, κυρίως για τροφή και ένδυση• Αύξηση των τιμών τροφίμων και ρούχων στην αγορά

• Ανεξέλεγκτη υποκατάσταση αγροτικών εκτάσεων

σιτηρών με σόγια και λοιπά γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς

15

Αειφορική γεωργία:Δεν είναι απλό μοντέλο ή πακέτο μέτρων που επιβάλλεται αλλά είναι

Διαδικασία μάθησης

• Χρειάζεται να μετακινηθούμε από

την απλή μετα-

φορά της τεχνολογίας στη

διευκόλυνση των δια-

δικασιών μάθησης.• Έτσι, αντί να απαντώνται ερωτήματα, τα ίδια τα ερωτήματα να συνιστούν ευκαιρίες για μάθηση.

16

Κονστρουκτιβιστική θεώρησηΥποκειμενικό σύστημα απόψεων, πεποιθήσεων, θεωριών και πρακτικών (=πραγματικότητα) Στρατηγική ορθολογικότητα Επικοινωνιακή ορθολογικότητα

Θετικισμός/ρεαλισμόςΗ κυριαρχούσα θέση της συμβατικής επιστήμης (=κοινωνικά δομημένη πραγματικότητα) Εργαλειακή ορθολογικότητα

17

Η κοινωνική- κονστρουκτιβιστική θεώρηση

Γεωργία με πολλαπλούς αντικειμενικούς σκοπούς. Όχι σε σαφώς προσδιορισμένους στόχους και ούτε εστιασμός στα «καλύτερα τεχνικά μέσα», αλλά κανο- νιστικές προσεγγίσεις.

Διάλογος και διαπραγμάτευση μεταξύ φορέων. Μετατόπιση από το αποτέλεσμα στη διαδικασία.

Έκβαση ως αποτέλεσμα συμβολής και αλληλεπίδρα- σης μεταξύ διαφόρων δρώντων φορέων. Η τοπική γνώση είναι το ίδιο σημαντική με την επιστημονική. Όχι αυστηρή προσήλωση στην τεχνολογική αλλαγή.

18

Πολιτικές δράσης Προσαρμογές στην αγροτική, την περιβαλλοντική και τη μακροοικονομική πολιτική, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο

Ολιστική προσέγγιση

Συνεργασία και συντονισμός των

δραστηριοτήτων όλων των εμπλεκόμενων φορέων

Ενθάρρυνση της συλλογικής δράσης των

γεωργών

Ενίσχυση και δημιουργία κοινωνικών και οικονομικών οργανισμών

19

Ο ρόλος του φορέα ανάπτυξης Ο ρόλος του φορέα ανάπτυξης

Εκπαιδευτής (Εκπαιδευτής (Educator)Educator) Επικοινωνητής (Επικοινωνητής (Communicator)Communicator) ΕμψυχωτήςΕμψυχωτής (Animator) (Animator) ΔιευκολυντήςΔιευκολυντής (Facilitator) (Facilitator) ΣύμβουλοςΣύμβουλος (Advisor) (Advisor) ΚαθοδηγητήςΚαθοδηγητής (Instructor) (Instructor) ΣυντονιστήςΣυντονιστής (Coordinator) (Coordinator) Φορέας αλλαγής (Φορέας αλλαγής (Change agent)Change agent)

20

21

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΥ - Γεωργική τεχνολογία και ανθρώπινος παράγοντας

- Η οργάνωση της γνώσης και της πληροφόρησης στη γεωργία για

αειφορική δράση

- Συστημική προσέγγιση και αειφορική αγροτική ανάπτυξη

- Προσδιορισμός της αειφορικής γεωργίας

- Οι διαστάσεις και οι στόχοι της αειφορίας

- Το αειφορικό μοντέλο της γεωργίας ως εναλλακτική λύση έναντι

του βιομηχανικού

- Ανάγκη για οικοδόμηση του μεταβιομηχανικού μοντέλου της

αειφορικής γεωργίας

- Αειφορική γεωργία και ανάπτυξη

- Η αειφορική διάσταση της ανάπτυξης

- Η κοινωνική διάσταση της καινοτομίας ως μοχλός της αειφoρίας

- Πληροφόρηση και ενημέρωση του αγροτικού πληθυσμού στο

πλαίσιο της αειφορικής γεωργίας

- Μηχανισμοί για την αειφορία

- Προσεγγίσεις και μεθοδολογίες για την αειφορική αγροτική

ανάπτυξη

- Συμμετοχικές μέθοδοι και τεχνικές για την αγροτική ανάπτυξη

- Βιολογική γεωργία και αειφορία

- Εκπαίδευση και αειφορία: Διεπιστημονική προσέγγιση

- Η πρόκληση για αειφορική αγροτική ανάπτυξη: Μια γνωσιολογική

προσέγγιση

- Κριτικός ρεαλισμός και η θεώρηση της γνώσης

22

Εκδόσεις ΖΥΓΟΣ ( Ι. Μάρκου & Υιός Ο.Ε. ) Αγγελάκη 39 – Θεσσαλoνίκη 546 21 ( Συντριβάνι, δίπλα στο Ξενοδοχείο ABC )

Τηλ. 2310- 271.043 E-mail: ekdoseis@zygos.gr

Γεώργιος Σιάρδος Τηλ. 2310- 813.305 & 6973-840.702 E-mail: siardos@auth.gr

23

Αποφυγή διάβρωσης του εδάφους

 Σχηματισμός και μορφοποίηση του

εδάφους

 Καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών των

φυτών

 Βιοποικιλότητα

 Συμβίωση

 Επικονίαση

 Δέσμευση του άνθρακα

 Προστασία και διασφάλιση

ενδιαιτημάτων

 Επιδράσεις στο τοπίο  

Περιβαλλοντικές επιδράσεις

24

Αποφυγή χρήσης αγροχημικών

 Αμειψισπορά  Παραγωγικότητα της γεωργικής εκμετάλλευσης  Ενέργεια  Μέγεθος γεωργικών εκμεταλλεύσεων Αποδόσεις Ολική παραγωγή της γεωργικής εκμετάλλευσης  Διαχείριση ζωικού κεφαλαίου Υγιεινή και ευζωία των ζώων  Σταθερότητα και προσαρμοστικότητα του γεωργικού συστήματος  

Αγρονομικές επιδράσεις