سیر تحول تلسکوپ

آورندگان :پدیدنژاد – طاهری سپیده پرستوصابونچی

باالخره چه کسی مخترع تلسکوپ است؟

لیپرشی هانس , سال از هلند تاسیس تازه جمهوری فرمانروای ماوریس 1585پرنس, 1625تا , میدل همسایه شهر از سازی عینک همراه به میالدی

باال, هلند جنوب در هاگ شهر در خود عمارت های پله از بورگبه. را مقوایی ای لوله صنعتگر مرد میرسند بام پشت به وقتی میرود

شده نصب عدسی آن سوی دو در که میکند تقدیم حاکمحومه. نواحی میتواند لوله این درون از کردن نگاه با فرمانروا است

- . هانس ساز عینک این نام لحظه آن از ببیند را شهرشخورد(- 1619-1570لیپرشی) گره تلسکوپ با تاریخ در همیشه برای .

سال پاییز اوایل , 1608در نگاه برای ابزار این از ماوریس میالدی , حدود در دلفت شهر ساعت برج به کیلومتری 8انداختن

. در, کلیسایی های پنجره میتوانست همچنین او میکرد استفاده آنجا , دهد تشخیص نیز را دلفت ی فاصله برابر دو تقریبا با الیدن .شهر

نقش لوله ابتدای در کوژی عدسی لیپرشی تلسکوپ طرح درنقش لوله انتهای در کاوی عدسی و میکرد بازی را شیئی عدسی

. نجومی های شکستی برخالف تلسکوپ این داشت را چشمی , می مستقیم تصویری میکنند برگردان را تصویر که امروزی

. زیرا. مینامند ای گالیله تلسکوپ را طراحی این مورخان ساخت( , گالیله گالیلئو ایتالیایی این(, 1642-1564اخترشناس از بار نخستین

برد بهره نجومی اهداف برای .ابزار

! ساخت را تلسکوپ چگونه که نکرد ثبت جایی هرگز لیپرشی ( که او سازی عینک کارگاه در کودکانی میگوید که هست داستانی

) کشف این که میکردند بازی ها عدسی با بودند فرزندانش احتماال . در لیپرشی خود که است این قویتر احتمال البته داد رخ اتفاقی

دست ها عدسی ترکیب این به کار حین خودش گوناگون آزمایشهایباشد یافته

از بیش مدت داشتن , 1000به وجود ی درباره آمیزی مبالغه و مبهم داستانهای سال . " نخست" قرن در یونانی ی نویسنده است بوده زبانها سر بر دیدن برای ای لوله

, که, اند بوده یونان شمال در انسانها از نژادی که میکرد ادعا دیودوروس میالدی. ببینند ماه سطح بر دره و کوه مانند عوارضی میتوانستند

, , ابزاری سزار ژولیوس که میگفت بیکن راجر میالدی سیزدهم قرن راهب و عارفسال ی حمله از پیش که داشته دار , 54آینه ابزرا آن با بریتانیا به میالد از پیش

. است داشته نظر زیر را کشور این سواحلقرن از پیش است ممکن که افرادی تلسکوپ 17دیگر شبیه ابزاری میالدی ام

( داوینچی لئوناردو باشند کرده , 1515-1452اختراع تامس( و ایتالیایی مخترع. 1595-1546دیگز) سال( در هستند انگلیسی ای 1570اخترشناس شیشه از دیگز

. استفاده آینه از شاید کند پیدا دوردست در را چیزها میدهد امکان او به که مینویسد. است میکرده

( بورن ویلیام نام به دیگز عصر هم دیگری ها( 1582-1535انگلیسی عدسی کاربرد. میدهد شرح اشیا دیدن برای را

دال گیامباتیستا ایتالیایی پژوهشگر تلسکوپ احتمالی مخترعان از دیگر یکی. 1615-1535پورتا) سال( در منتشر 1589است را طبیعی جادوی کتاب پورتا دال

پرداخته. کوژ و کاو عدسیهای کاربرد شرح به کتاب این اپتیک بخش در او کردبا. افرادی دید به کمک برای عدسی نوع دو همزمان کاربردهای درباره حتی او است . کارامد تلسکوپی دالپورتا اینکه احتمال هرچند است کرده بحث نیز ضعیف چشمان

است کم باشد ساخته

بود؟ نخستین کسی چه

فکری که زمانش فرا رسید

قرن اواخر . 16در , از بود فراهم ساده تلسکوپی ساختن برای اجزا ی همه میالدی , بزرگنمایی های ویژگی از داشتند آشنایی اپتیک علم با که آنهایی باستان دورانهای

. ها عدسی این از بسیاری بقایای باستانشناسان بودند باخبر نیز کوژ های عدسی , . میالد از پیش هفتم قرن به متعلق نمرود عدسی نمونه ترین شناخته اند یافته را

در نمرود کاخ های ویرانه در و شده ساخته کوارتز بلوری سنگ از که استاست شده کشف امروزی .عراق

عینک که رسید حدی به شیشه کیفیت که بود میالدی سیزده قرن اواخر در تازه . تا کاو های عدسی بسازند عینک در استفاده برای هایی عدسی توانستند سازان

قرن نبودند 15آخر رایج چندان میالدی

اختراع ثبتسال اکتبر دوم در درخواست 1608لیپرشی اختراع این ثبت برای

درست. در 15داد بعد با 1608اکتبر 17روز متیوس جاکوب . در آلکمار اهل متیوس رفت هلند پارلمان به دست در تلسکوپی

. که گفت بررسی ی کمیته به او بود هلند برای 2شمال است سالاختراع این ثبت خواستار و کرده صرف وقت ابزار این ساختن

نام. به اختراع این ثبت به قادر هیچکدام بسیار شگفتی با اما استنشدند !خود

( , کک پانه آنتوان هلندی مورخ و مینویسد( 1873-1690اخترشناس( یانسن زاخاریاس بورگ( 1632-1585که میدل اهل هم او که

سال, در , 1604بود . یانسن کک پانه گفته به گرچه ساخت تلسکوپیاز ناشناسی فرد که بود دیده را تلسکوپی هم آن از پیش سال چند

! پاییز در یانسن است بوده ساخته را آن نمایشگاهی 1608ایتالیا در . سال در وی میفروخت تلسکوپ آلمان را 1618در میکروسکوپ

کرد اختراع

او تلسکوپ و گالیله

در 1 گالیلئو که بود گذشته لیپرشی تلسکوپ ساخت از سال " قرار " از و شنید بازی اسباب این باب در خبری پادوا

و دریابد را تلسکوپ مفهوم تا کرد کفایت خبر همین معلوم . ونیزی شیشهء از را هایش عدسی گالیلئو بسازد یکی آن از

بزرگنمایی. با تلسکوپی به او تالش نخستین برابر 8تراشیدهای نمونه با را آن که نپایید دیری و برابر 30و 20انجامید

. برگرداندن از ناشی گالیلئو ی آوازه بخشید بهبود بزرگنماییسوی به اش شده تکمیل تلسکوپ دوربین ی شجاعانه

انگیز حیرت ی تازه سماوی عالم کردن کشف و آسمانبود.

راه های ستاره از بسیاری دادن نشان بر عالوهکامل, ی کره تنها نه ماه که داد نشان گالیلئو شیری

, ی, دهانه عظیم کوههای بلکه نیست ها دره آتشفشانهاوکه است محتمل بسیار اینکه و بودند انداخته شکل از را ان

, ! داد نشان همه از عجیبتر باشد داشته هم گرد 4جو به ماهمیچرخند .مشتری

و , نمود مشاهده را زهره های اهله او اینکه همه از مهمترمیگردد خورشید دور به زهره ی سیاره که کرد ثابت دستکم . کپرنیک مرکزی خورشید ی نظریه بنابراین زمین دور به نه و

میکرد تائید قویا    را

, در گالیله شکستی سیستم بزرگنمایی حال هر بهتهیه بودن دشوار خاطر به هفدهم قرن اوایل

تحدب و کم کانونی ی فاصله با همگرا عدسیهای , سرعت به دلیل همین به و بود محدود عمیق سطحینجومی سیستمهای توسط اخترشناسی هدفهای برای

. نجومی شکستی تلسکوپ هرچند شد برده کار به , تلسکوپ از آسانتر بیشتر های بزرگنمایی ایجاد برای

, مشکالتی طرح هردو ولی میشد ساخته گالیلهرا کاربردشان توجه قابل طوری به که داشتند

. ابیراهی امروزه مشکالت این بود کرده محدود. میشوند از 2نامیده که 6ابیراهی اصلی ابیراهی

قرار تاثیر تحت بدی صورت به را ابتدائی تلسکوپهای. هستند, رنگی ابیراهی و کروی ابیراهی میداد

قرن در نیز شیشه کیفیت ابیراهی دو این بر عالوه . ساخته عدسیهای رو این از بود پایین بسیار هفدهمذوب آن در شیشه که هایی کوره ذرات حاوی شده

, و, ناقص پخت از حاصل فشارهای هوا حبابهای شده , . صیقل کم هم عدسیها سطوح همچنین بودند غیرهخارج کامل کروی شکل از وضوح به و شده داده

. اولیه تلسکوپهای از حاصل تصاویر نتیجه در بود شدهبسیار کیفیتی از امروزه استانداردهای با مقایسه در

بودند برخوردار پایین

ابیراهی رفع

ابیراهی مشکل حل برای دیگری روش هفدهم قرن اواسط در , کار به اصلی عدسیهای جای به که هایی آینه رنگی

. انحنای, شعاع افزایش با شد مشخص ضمنا شد پیشنهاد میروند , به کروی ابیراهی سهموی شکل به کروی شکل از اولیه ی آیینه

. میابد کاهش چشمگیری طور( گریگوری نخستین( 1675-1638جیمز میرسد نظر به آبردین از

سال در را طرحی چنین که باشد داده 1663کسی ارائهنامیده. گریگوری تلسکوپ اکنون هم که او سیستم است

که بیضوی آینه یک و شیئی عنوان به سهموی آینه یک میشوداز . از گریگوری میشود تشکیل است گرفته قرار اولیه ی آینه از بعدی مشاهده بر دال هم مدرکی هیچ و نبود راضی کارش ی نتیجه

ندارد وجود دستگاه این ی وسیله به آمیز .موفقیت

نیوتون

5 , تلسکوپ اولین گریگوری کار از بعد سالنیوتون ) ایزاک توسط ( 1727-1642انعکاسی

. نیوتونی تلسکوپ شد ساخته و طراحیگریگوری تلسکوپ از متفاوت طرحی

به. هنوز نیوتونی تلسکوپ امروزه داشت . تلسکوپها این میرود کار به گسترده طور

ای حرفه غیر شناسان ستاره توسط اغلب . تلسکوپ اولین میگیرند قرار استفاده مورد

از بیشتر کمی قطری داشت 1نیوتونی اینچای حرفه غیر تلسکوپ کوچکترین حتی و

. از میرسد نظر به بزرگ آن برابر در امروزیحدودا دستگاه بزرگنمایی که برابر 25آنجا

مانند ای نقطه نور منبعهای برای جز به بودسطحی, در نور این مرتبه 600ستارگان

تلسکوپها این بنابراین و میشود پخش بزرگتراجرام از کدری و مبهم بسیار تصاویریقابل اجرام درخشانترین تنها و میدهند

اند مشاهده

کسگرین

سال اختراع 4فقط 1672در از بعد سالتلسکوپ, برای دیگری طرح نیوتون

گیوم, نام به فرانسوی مرد توسط انعکاسی . تغییراتی با نوری طرح این گردید ارائه کسگرینتلسکوپهای برای جهانی سطح در هنوز آن روی . تلسکوپ هم میگیرد قرار استفاده مورد بزرگ

تلسکوپ هم و هابل بر 10فضایی کک متری . بسیار طرح این اند شده ساخته طرح این اساس

, این با بود گریگوری تلسکوپ طرح به شبیهاز, ثانویه مقعر بیضوی آینه یک جای به که تفاوت

. آینه این که شد استفاده محدب سهموی ی آینه یکقرار اولیه کانونی ی نقطه از بعد اینکه جای به

میشد, گذاشته آن از قبل گیردطرحهای از هریک انعکاسی تلسکوپهای اولین

سهموی دقیق های آینه از آنها در که مذکور , جان توسط بود شده استفاده شکل

دهه( 1744-1682هادلی) شد 1720در ساخته

هرش) ل هرشل, ویلیام ساخت( 1822-1738بعدها در

آینه از کاهشنور علت به خود بزرگ تلسکوپهای . ی آیینه سادگی به او کرد صرفنظر ثانویه های

بالفاصله را عدسیچشمی یکطرفو در را اولیه , . یک نتیجه داد قرار اولیه آیینه کانون از بعد

انعکاسی . 1.2تلسکوپ عنوان به طرح این بود متری . به که تصاویری شد شناخته هرشلی تلسکوپ طرح

وجود ی واسطه به آمدند می دست به شکل این . به هرشل مشکالتطرح میکردند افت ابیراهیهابا هایی آیینه تولید زمان آن در که بود علت این

. طور به طرح این امروزه بود ناممکن متقارن شکلمیگیرد قرار استفاده مورد آمیز موفقیت و گسترده

متداول هوایی های گیرنده در که اندازه همان به و , های آینه در دارد کاربرد تلویزیونی های ماهواره

میشود استفاده آن از نیز غیرمتقارن

پیشرفته 19قرن,18قرن وطرحهای

قرن اوایل در کلی طور کوچک, 18به شکستی و انعکاسی تلسکوپهای ام . , اختراع با بعد سالهای در بودند ضعیف البته و یکسان کیفیت نظر از

( دولند جان توسط بیرنگ سال( 1761-1706عدسیهای میالدی 1754در . رنگی ابیراهی اثرات اختراع این کرد تغییر شکستی تلسکوپهای وضعیت

. داد کاهش زیادی میزان به را تصاویر روی برقرن اواسط , 18از پیشرفت سرعت به شکستی تلسکوپهای بعد به ام

وسیله. این پیشرفت در ای عمده سهم که دیگری شخص کردند( فرانهوفر, ون جوزف نام به آلمانی شناس اختر -1787داشت

1826 . و( داد توسعه را شیشه ساخت فن زیادی میزان به که کسی بود , زیاد مقدار به و باال کیفیت با را مناسبی های شیشه عدسی تولید برای

قرن اواخر در و کرد در, 19تولید متری یک شکستی تلسکوپ تولید با امرسید خود اوج به یرکز منطقه

ارل رز قرن سوم یک از بیش را خود تلسکوپ هرشل ویلیام

یرکز کوچکتر نسبتا شکستی تلسکوپ از قبلتلسکوپ بزرگترین زمان آن تا و کرد تولید

, تلسکوپ طبی های آینه اساس بر انعکاسینیوتونی ویلیام 1.8انعکاسی توسط که بود متری

_ 1867-1800پارسونز) ساخته(_ سوم رز ارل. بود شده

اشراف از یکی رز لرد سومین یا پارسونز ویلیاماش طلبی جاه که بود خود دوران ثروتمندان و

سال تلسکوپ 1845در ساخت سمت به را اودر حاکمیتش تحت ایالت در پیکری غول بازتابی

. ای آینه تلسکوپ این داد سوق بیر ی قلعه ایرلندقطر کانونی 1.8به فاصله با متر 16.45متر

برای. تلسکوپ این از او وارثان و رز داشت , و ای ستاره های خوشه ها سحابی بررسی

میکردند استفاده کهکشانها

قرن دوم ی نیمه فلز , 19تا ای شیشه های آینه امدر رفته کار به طبی فلزی آیینه جایگزین اندود

2( . باال بازتاب خاصیت آنها مزیت شدند قبل % 95قرن . ) محلولهای از استفاده با همچنین بود بیشتر یا

و, شده زدوده قدیمی کننده منعکس یه ال شیمیایی. میشد جایگزین جدید ی الیه با شده کدر سطح

, بزرگ تلسکوپهای اکثر بیستم قرن اول ی نیمه تاامروزی تجهیزات اجداد مشخصی طور به جدید

طرح, فلزاندود انعکاسی تلسکوپهای که بودند- ریچی نظیر آن مشتقات از یکی یا کسگرین

. از اولیه ی آیینه بعدها میشدند شامل را کریستین . که حالی در شد تبدیل گون هذلولی به سهموی شکل

, باقی بیشتر انحنا با اما گون هذلولی ثانویه ی آینهماند.

طرح با مقایسه در کریستین ریچی طرح تلسکوپهایبه شاید آن تیز کانون میدان که کسگرین ابتدایی

, دیدی میدان میتواند شود محدود قوسی دقیقه چنداز کند 10بیش تولید قوسی دقیقه

اشمیت دوربین

طرح از جهانی ی استفاده مورد در استثنا یک - این در کریستین ریچی یا انعکاسی تلسکوپهای . این است اشمیت دوربین آن و دارد وجود قرن

سال در عینک 1930دستگاه یک توسط میالدی( اشمیت برنارد استونی نام به -1879ساز

1935 . بزرگ( مزیت یک وسیله این شد اختراعمیدان آن و داشت مرسوم تلسکوپهای به نسبت

. تیز کانون میدان بود تیزآن کانون ی گستردهچند فقط میتوانست کسگرین طرح ی گسترده

- ریچی طرح برای که باشد قوسی ی دقیقه. 20تا 10کریستین مقابل در بود قوسی ی دقیقه

دید میدان میتوانست اشمیت 10تا 6دوربین . این ی گسترده دید میدان بپوشاند را درجه

ی منطقه میتوانست اینکه خاطر به را دستگاهسرعت به را آسمان از ای گسترده

کرد, آل ایده تحقیقاتی کارهای برای بپوشاند

ترکیب ازدوربین

با اشمیتطرح

کسگرین تلسکوپ

اشمیت-کسیگرین

شد ساخته

ها کاتودیوپتیکمورد اخیر قرن در که تلسکوپها از دیگر نوعی

, انعکاسی تلسکوپهای ترکیب از میگیرد قرار استفادهتلسکوپهای نام به و است آمده وجود به شکستی و

. " این " میشود شناخته کاتودیوپتیک یا ترکیبیکه هستند بازتابی تلسکوپهای حقیقت در تلسکوپهاکننده تصحیح ی تیغه نام به که نازک عدسی یک به . ی تیغه از عبور با نور اند شده مجهز است معروف

سپس و میشود تابانده اصلی ی آینه به کننده تصحیحی تیغه پشت در که محدب ی آینه یک سوی به

. آینه این میشود تابانده اصلی ی آینه به کننده تصحیحو بازمیتاباند لوله انتهای به دیگر بار را دریافتی نور

آینه میان در که میکند هدایت چشمی سمت به را آن . دلیل به تلسکوپها نوع این است شده تعبیه اولیه ی

, بسیار بودن حمل قابل و لوله طول بودن کوتاهتر , گران بسیار ها بازتابی با مقایسه در اما اند محبوب

ترند .قیمت

که نمیکرد هم را تصورش شاید گالیله4 , امروزی ابزارهای با بشر بعد قرن

. مانند ابزارهایی کند کاوش را آسمان , با بزرگ نهنگهای وزن هم تلسکوپهایی

چندین قطر به هایی آینهمانند. نیز امروزی تلسکوپهای متر

در انقالبی گالیله ساز دست تلسکوپاند کرده ایجاد اخترشناسی

بزرگ تلسکوپهای

, دید ماکسول کلرک جیمزماکسول بیرونی داخل

سوبارو شمالی جمینی

فضایی تلسکوپهای " " پی زمین روی تلسکوپهای سویی کم به شناسان اختر که زمانی از

. های, دهه در آنها افتادند زمین جو فراز به رسیدن فکر به و 1920بردندکیهانی 1930 فرابنفش تابش بتوانند تا دادند انجام بسیاری ناموفق تالشهای

. این بر آنها کنند ثبت میشد برده دور شمالی های عرض به که ابزارهایی با را , در که اوزون س الیه زمین جنوبی و شمالی عرضهای در که بودند باور

. ابزارهای همچنین آنها میشود نازکتر است جو در فرابنفش پرتوهای مقابل . تا اما فرستادند زیاد ارتفاعات به دار سرنشین بالونهای بر سوار را خود

نیافت 1946سال تحقق رویا این .در فضایی اخترشناسی در بزرگ گام سال 4اما برداشته 1957اکتبر

نام. به را بشر ی ماهواره نخستین شوروی جماهیر اتحاد که وقتی شد . به موفقیت این دیدن با اخترشناسان فرستادند زمین مدار به اسپوتنیک . ی دهه اواخر از افتادند مدارگرد تلسکوپهای از استفاده فکر به سرعت

1950 , , پیوسته نجومی های ماهواره ساخت فناوری و تعداد اندازه کنون تااست کرده .رشد

" ", است هابل مدارگرد تلسکوپهای این از :یکیشنبه سه ( 1990آوریل 10روز ( دادن قرار با ناسا آمریکا فضایی سازمان

ارتفاع در زمین درمدار اتوبوس یک بزرگی به , 360تلسکوپی روزنه مایلیگشود افالک سوی به بشر دیدگان برابر تابان ای

سال در گالیله که زمانی از1610 سمت به را بشر تلسکوپ ی اولین مشاهده به و گرفت سطح آسمان روی های حفره و گودالها

اکتشاف به و پرداخت قمر 4ماه , هیچ یافت دست مشتری ی در سیاره است نبوده قادر شناسی ستاره

اجسام و اجرام ی به , مشاهده کمال و دقت این با سماویگردد نائل مشابه .پیشرفت

عظمت پر تلسکوپ بیلیارد 2اینادوین " نام یادبود برای را دالری

معروف" شناس ستاره و هابل کهکشانها کاشف و , " آمریکایی تلسکوپ نام به کائنات گسترش " شده خوانده هابل فضایی

و. توفیق تلسکوپ این صنعت است و تکنولوژی برای نمایشگر پیروزی و آمده شمار به ترین آمریکا گرانقیمت و ترین دست پیچیده به زمان آن تا که ای ماهوارهمیباشد است شده ساخته .بشر

که دیگری فضایی تلسکوپهای ازفضا به هابل تلسکوپ از پس

تلسکوپهای میتوان اند شده :پرتابقطر به ای آینه با 85اسپیتزر

در که 2003آگوست 25سانتیمتراست شده پرتاب فضا به

قطر با هرشل فضایی تلسکوپ وی که 3.5آینه 2009می 14متر

برد نام را شد پرتاب

که دیگری فضایی تلسکوپ البتهطی را ساخت مراحل اکنون هم

وب جیمز فضایی تلسکوپ قطر میکند به ای آیینه دارای که است6.5 (, از شده ساخته آینه 18متر

) برلیوم جنس از وجهی شش ی

تلسکوپ. این که 6میباشد تنیرا فضا اعماق توانست نمایش خواهد هابل تلسکوپ از بیشتر

سال در پرتاب 2014دهد فضا بهماموریت طی و شد خواهد

5چشمی کمک به خود ی سواالت ساله به میتواند خود سالهای فروسرخ چگونگی مانند , بنیادینی آغاز و سرمنشا جهان پایان

راه مانند آمدن, کهکشانهایی وجود به چگونگی وجود شیری یا سیارات و ها پاسخ ستاره دیگر سرزمینهای در زندگیدهد

آسمان دیجیتالی برداری نقسه

ای دریچه جدید تلسکوپهای ساخت و تکنولوژی و علم پیشرفت بابه را انسان و میشود گشوده کیهان رازهای کشف سوی به بزرگ

برد خواهد پیش هستی جهان درست درک سوی

مراجع1- , , " "," شهریور " دهم شماره بیستم سال است؟ تلسکوپ مخترع کسی چه باالخره نجوم مجله

22-20صفحه, 13902- , . , . , " ", . به. تقی محمد عدالتی ویراسته جواد سید نورایی ترجمه ا تلسکوپه آوری فن کیچین آر سی

1380نشر3- ," ", . , . ترجمه آوری فن و علم تاریخ هرولد درن جیمز کلیلن مک

, . , سخن. نگار نادری عبدالحسین 1387آذرنگ4- ," ", . فرهنگی و علمی اخترشناسی بابک تفرشی 1385امین

5- ," ", نگار. به جهان شگفتیهای ابراهیم 1998ویکتوری6- , . ," ", نی. نشر پوریا ناظمی ترجمه اخترشناسی ایان 1391ریدپات

7- "," باستان" های الهه سرزمین به سفر شب آسمان , 2مجله , بهمن" دوم شماره نخست سال27-25صفحه, 1388ماه

8-SCIENTIFIC AMERICAN JOURNAL, ”Origami Observatory”, volume 303, number 4, October 2010,D 30-37