ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست

ارائه دهنده : دكتر روح اله دهقانيدانشگاه علوم پزشكي كاشان

Dehghani_r@kaums.ac.irDehghani37@yahoo.com

هدف کلی:• آشنا نمودن دانشجویان با •

اثرات توسعه بر هوا، اکولوژی ، مناظر زیبا ومناطق ساحلی ، بر

شرایط اقتصادی –اجتماعی فرهنگی

اهداف رفتاریدانشجویان در پایان این دوره باید:

-ارزیابی ، توسعه و انواع آن را شرح دهد1- توسعه و اثرات آن را در حوزه های اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی را شرح دهد2- توسعه و اثرات آن را در هوا را شرح دهد3- توسعه و اثرات آن را در اکولوژی ومناظر زیبا را شرح دهد4- توسعه و اثرات آن را در مناطق ساحلی و دریاها شرح دهد5-موارد توسعه با عوارض ناگوار را در محیط زیست توضیح دهد6 را شرح دهد.پيامدهاي زيست محيطي سدها -7-آثار مخرب فعالیت های انسانی را بر منابع طبیعی فهرست نماید8

نحوه ارزشیابی :آزمون پایان نیمسالمنابع درسی:

اثرات جغرافیایی و زيست محيطی گردشگری ساحلی و توسعه پايدار آن. . 1386کریمی طاهره . -1ابهر- اداره آموزش و پرورش - گروههای آموزشی جغرافیا، کارشناس ارشد سنجش از دور و

GIS.اكوتوريسم، اكولوژی، فعاليتهای تفريحی و صنعت جهانگردی؛ ، 1374 ادينگتون، جی، ام؛ بهار -2

. 90 و 1، صفحه ترجمه اسماعيل -كهرم، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست-عرفان منش مجید ، افیونی مجید؛ آلودگی محیط زیست آب،خاک و هوا ؛انتشارات ارکان چاپ 3

.1379اول -ادینگتون جان م ،ادینگتون م آن؛کاربرد علم اکولوژی درکاهش اثرات توسعه )پیش بینی اثرات 4

توسعه و تاسیسات عمرانی بر محیط زیست (، ترجمه اسماعيل -كهرم، انتشارات سازمان .1376،حفاظت محيط زيست

1364؛ تکنولوژی و بحران محیط زیست ؛ مؤسسه انتشارات امیر کبیر تهران -آذرنگ عبدالحسین 5

انسان مؤثر ترین و مهمترین عامل تغیرات زیست •محیطی است که بمنظور دوام زندگی خود در

محیط زیست اعم از بهره برداری از منابع وامکانات وصنعت و غیره ضمن ایجاد تغیرات مفید

ومناسب موجبات تخریب را فراهم می آورد کشور ما از یک سو با توجه به تنوع منابع طبیعی •

وداشتن قابلیت ها و توان با لقوه دارای پتانسیل های ویژه ای درجهت گسترش تولید بهره برداری

و توسعه صنعتی در کنار سایر فعالیت های تولیدی وخدماتی می باشد .

واز سوی دیگر بلحاظ شرایط منطقه ای خشک •ونیمه خشک محیط زیستی آسیب پذیر دارد

باتوجه به مشکالت موجود اتخاذ فعالیت های مناسب •برای دستیابی واستفاده از ابزارهای مدیریت محیط

زیست در برنامه های توسعه صنعتی به منظور به حد اقل رساندن خسارات وارده به منابع ومحیط زیست

وهمچنین برقراری یک نظام گسترده وپویا برای مواجه صحیح با آلودگی وتخریب به عنوان یکی از

ارکان توسعه پایدار ضروری به نظر میرسددراین راستا بکار گیری روش علمی ارزیابی زیست •

محیطی اثرات میتواند اطمینان کافی از رعایت سیاست ها واهداف تعیین شده دربرنامه ها طرح ها

وفعالیت های پروژه ها را در جهت تأمین ضوابط معیار ها وقوانین زیست محیطی فراهم آورد.  

ارزیابی یکی از شیوه های مقبول برای دسترسی به اهداف توسعه •پایدار می باشد و می تواند به عنوان یک ابزار برنامه ریزی

ومدیریتی در اختیار بخش تصمیم گیری کشور قرار گیرد تا براین اساس ضمن شناسایی اثرات با لقوه زیست محیطی ناشی از

پروژه های توسعه ای امکان انتخاب گزینه های مناسب و منطقی فراهم آید.

هدف اساسی ارزیابی وباز نگری زیست محیطی دخالت •دادن مالحظات زیست محیطی در فرایند برنامه ریزی

است . در واقع پیش از انتخاب یک گزینه خاص الزم است تجزیه •

وتحلیل جامعی در زمینه پیامد های زیست محیطی هر یک از گزینه ها موجه صورت گیرد تا گزینه ای که کمترین عواقب زیست محیطی را ایجادمی کند و از نظر جنبه

های فنی - اقتصادی نیز مطلوب باشد انتخاب شود

ارزیابی بعنوان یک ابزار مدیریتی با ارائه راه •های استفاده صحیح ومنطقی از منابع انسانی

وطبیعی سبب کاهش هزینه ها شده وبدین لحاظ تأثیر بسزایی در برنامه ریزی های کوتاه

وبلند مدت کشور داشته ودر نتیجه می تواند فشار بر اعتبارات مالی دولت را کاهش دهد .

ازسوی دیگرارزیابی بدلیل تسریع درامربرنامه •ریزی موجبات حفاظت هرچه بیشتر از منابع را

فراهم آورده و از بروز اثرات جبران ناپذیر بر . محیط زیست جلوگیری میکند

قبل از انجام هر پروژه عمرانی ضروری است که •اثرات اجرای آن پروژه بر محیط زیست مورد

ارزیابی قرار گیرد. این موضوع نه با هدف جلوگیری از اجرای پروژه •

بلکه با هدف کاهش اثرات سوء آن بر محیط زیست تا حد اقل ممکن صورت می پذیرد.

توسعه صنعتی  نیز بدون برنامه ریزی در خصوص •مسایل اجتماعی فرهنگی وزیست محیطی در رفع بحران های موجود توفیقی نخواهد داشت واگر با

حفاظت منابع طبیعی همراه نباشد مایه حیاتی خود را نیز از دست خواهد داد.

جهان EIA (Environmental impact assessment)تاریخچه در

•EIA اولین بار در کشور آمریکا مطرح شد. زمانیکه کتاب بهار منتشر شد ، 1962خاموش نوشته را شل کارسون در سال

آگاهی های عمومی نسبت به موضوع محیط زیست در آمریکا رشد کرد.60به نسبت باال رفت و باسرعت تا نیمه دهه

قانون ملی 1970 با چنین پیش زمینه های اجتماعی ،در سال •خط مشی محیط زیستی تدوین شد و برای اولین بار لزوم

برای پروژه های بزرگ اجباری شد. EIAبکار بردن را EIAقانون ملی خط مشی محیط زیستی مفهوم سیستم •

فراتر از مرزهای آمریکا بسط داد و مقری برای معرفی خط در خیلی از کشورهای اروپایی و آسیایی شد. EIAمشی

بود، کشورهایی نظیر استرالیا EIAپس ازآمریکا که پیشگام • و پاکستان 1978، فیلیپین 1976، فرانسه 1975، تایلند1974 کردندEIAشروع به تهیه سیستم 1983

از 1992کنفرانس "محیط زیست و توسعه" در ژوئن •طرف سازمان ملل متحد در شهر ریودوژانیر)برزیل(

بیانیه نهایی این کنفرانس لزوم 17برگزار شد. در اصل ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه هایی که احتماال اثرات

منفی مهم بر محیط می گذارند تصریح شده است.( و نیز UNEPسازمان ملل از طریق برنامه محیط زیست)•

( از طریق اداره بهداشت و محیط زیست WBبانک جهانی)دستورالعملی صادر کرده اند که بنابر آن قبل از تصویب

بودجه الزم برای اجرای طرح ها بزرگ توسعه، باید اثرات حاصله از اجرای آن طرح ها بر محیط زیست ارزیابی

گرددند.در میان کشورهای درحال توسعه، کشورهای آسیایی •

اقدامات محیط زیستی را خیلی زود شروع کردند و تا دهه داشتندEIA همراه با سایر کشورها سیستم 1980

مرکز مطالعات محیط زیستی وابسته به بخش •شرقی مدیترانه سازمان بهداشت جهانی در سال

تشکیل شده است.1985 این مرکز در پایتخت کشور اردن مستقر است. •

ایران و سایر کشورهای بخش مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی)افغانستان، عراق،

عربستان، کویت، اردن، قطر و ....( در این مرکز عضویت دارند.

در اجالس های این مرکز عالوه بر فعالیت های •مربوط به بهداشت محیط بر مسائل ارزیابی نیز تاکید می شود و دستورالعمل هائی در این زمینه

صادر می گردد.

در ایرانEIAتاریخچه •در ایران ارزیابی آثار محیط زیستی در عین اینکه مفهومی جدید است •

ولی به لحاظ سابقه تاریخی می توان نشانه های آن را با عناوین دیگر و به شکل ساده تر در قوانین محیط زیست قبلی جستجو کرد.

قانون حفاظت و 6سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس ماده •بهسازی محیط زیست و وظایفی که به لحاظ انجام مطالعات و بررسی

در ساختار 1354های محیط زیستی پیش بینی شده بود در سال تشکیالتی خود یک بخش ویژه بنام دفتر بررسی اثرات توسعه ایجاد نمود

که وظیفه این دفتر بر اساس شرح وظایف مصوب، بررسی اثرات با کوچک شدن 1358فعالیت های مختلف در محیط زیست بود. در سال

ساختار تشکیالتی سازمان دفتر بررسی اثرات توسعه نیز منحل شد.مجددا در سالهای اخیر واحد مذکور با عنوان دفتر ارزیابی محیط زیست •

در حوزه معاونت محیط زیست انسانی سازمان ایجاد گردید و اجرای مقررات نظارتی مربوط به ارزیابی اثرات محیط زیست طرح ها و پروژه

های توسعه را بر عهده گرفت.

در کشور ما وبر اساس اهمیت موضوع وبا •پیگیری سازمان حفاظت محیط زیست ارزیابی

در کشور ما نیز جایگاه قانونی ۱۳۷۳از سال یافته است .

براساس مصوبه شورایعالی حفاظت محیط •زیست مجریان پروژه های ذیل موظفند به همراه گزارش امکان سنجی ومکان یابی

نسبت به تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی اقدام کنند

ارزیابی زیست محیطی اثرات توسعه :•مطالعات ارزیابی زیست محیطی اثرات توسعه در حقیقت •

آثار مثبت و منفی فعالیت را که می تواند به شکل مستقیم و غیرمستقیم در کوتاه مدت یا بلند مدت محیط زیست طبیعی و انسانی را به ابعاد محلی با مقیاس جهانی به

شکلی برگشت پذیر یا جبران ناپذیر تحت تاثیر قرار دهد پیش بینی ، شناسایی و تعیین نموده و در چارچوب برنامه •

مدیریت زیست محیطی شیوه های پیش گیری و کاهش آثار ناگوار با روشهای مناسب  ترسیم و جبران خسارت را پیشنهاد نموده و سپس با انتخاب بهینه گزینه های موجود

در راه پایش و ممیزی برنامه های پیشنهای را نشان داده و سرانجام کلیه مراحل کار را به صورت گزارشی روان در

اختیار مسئولین قرار می دهد.

مراکز دفن زباله •مراکز بازیافت صنعتی زباله •طرح های خطوط نفت وگاز •طرح های سکو های نفتی •طرح های ذخیره گاه های •

نفتی طرح های بزرگ راه کشور •طرح ها وپروژه های •

گردشگری

کارخانجات پتروشیمی •پاالیشگاه ها •نیرو گاه ها •صنایع فوالد •سد ها ودیگر سازه های آبی •شهرک های صنعتی •فرود گاه ها •واحد های کشت و صنعت •کشتارگاه های بزرگ صنعتی •

براساس مصوبه هیات وزیران طرح های مشمول تهیه گزارش مذکور را به •شرح ذیل اعالم داشته است :

-       پاالیشگاه درهر مقیاس1•-       کارخانجات پتروشیمی در هر مقیاس 2•-       نیروگاه ها با ظرفیت تولیدی بیش از یکصد مگاوات 3•-       سدها و دیگر سازهای آبی  در سه بخش :4• متر و دارای ساختارهای جنبی بیش از 15الف( سدهای با ارتفاع بیش از •

چهل هکتار و یا مساحت دریاچه هاي بیش از چهارصد هکتار - سدهای باطله )نگهداشت موادآلوده(در هر اندازه مشمول 1تبصره •

ارزیابی زیست محیطی میباشند.ب( دریاچه های انسان ساخت با مساحت بیش از چهارصد هکتار.•- اندازه دریاچه ها پرورش آبزیان در مقیاس کوچکتر از چهارصد 2تبصره •

هکتار با هماهنگی وزارت جهاد سازندگی سازمان محیط زیست معین میشود .

ج ( طرح ها و پروژه های آبیاری و زهکشی در وسعت بیش از هزار هکتار•

- شهرک های صنعتی در وسعت بیش از صد هکتار 5• متر 2000- فرودگاه ها با طول باند بیش از 6• هزار هکتار 5- واحدهای کشت و صنعت در وسعت بیش از 7•- کشتارگاه های  بزرگ صنعتی 8•- مرکز دفن زباله برای شهرهای با جمعیت بیش از دویست 9•

هزار نفر و شهرهای جدید - مرکز بازیافت صنعتی زباله ) کارخانه کمپوست(10 •- صنایع فوالد در دوبخش زیر:11•الف( واحدهای تهیه کننده خوراک ذوب ، ذوب با ظرفیت •

تولیدی بیش از سیصد هزار تن در سال ب( واحدهای نورد ،  شکل دهی با ظرفیت تولیدی بیش از صد •

هزار تن در سال

- طرح های خطوط نفت و گاز 12•- طرح های سکوهای نفتی 13•- طرحهای ذخیره گاه های نفتی 14•- طرح ها بزرگ جنگلداری 15•- طرح ها و پروژه های بزرگ راه کشوری16•- طرح ها و پروژه های بزرگ راه آهن کشور17•- طرح های گردشگری 18•- طرح ها و پروژه های بزرگ توسعه ملی در سواحل کشور در 19•

محدوده ای به عرض یک کیلو متر بعد از اراضی ساحلی با حداکثر سه کیلومتر از ساحل

- سنگ مس با حداقل ظرفیت استخراجی یک میلیون تن در سال 20•- سنگ آهن با حداقل ظرفیت استخراجی ششصد هزارتن در سال 21•- سنگ طال با هر ظرفیتی  22• - سرب و روی باحداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در سال 23•

- سایر فلزات با حداقل ظرفیت استخراجی یکصد هزار تن در 24•سال

هزار تن در سال 80- زغال سنگ با حداقل ظرفیت استخراجی 25•- نمک آبی با سطح  بیش از چهارصد هکتار26•- کارخانجات سیمان 27•- کارخانجات تولید قند و شکر 28•- کارخانجات تولید گچ و آهک صنعتی 29•- واحدهای تولید مواد اولیه  بهداشتی ، آرایشی و داروسازی 30•- کارخانجات بزرگ تولید قطعات خودرو و دارای هرسه واحد ذوب 31•

، ریخته گری و آبکاری - واحدهای تصفیه دوم روغن موتور 32• دردست مطالعه کارشناسی است 32 تا 27مقیاس مربوط بندهای •- طراح های احداث و بهره برداری از میادین نفت و گاز جدید با 33•

حلقه چاه و همچنین طرحهای توسعه میادین نفت و گاز 10بیش از حلقه 10موجود در صورتی که بعد از توسعه تعداد چاهها به بیش از

برسد .

ارزیابی زیست محیطی مقدماتی•مطالعه مقدماتی زیر مجموعه ای از قوانین •

ارزیابی است که به نهاد هدایت کننده اجازه می دهد تا یک ارزیابی مقدماتی زیست

محیطی را در ابتداانجام داده و براساس آن مشخص کند که آیا پروژه پیشنهادی دارای

اثرات آشکاربر محیط زیست می باشد یا خیر .

بنابراین مطالعه مقدماتی می بایست فرصت •مناسبی برای آگاهی از پی آمد زیست محیطی یک

طرح را تامین کرده وعالوه بر این موارد ذیل را نیز پوشش دهد :

- تشریح فنی طرح۱•- تشریح موقعیت زیست محیطی منطقه۲•- عملیات کاهش اثرات ۳•- ارتباط متقابل با طرح ها وبر نامه های عمومی۴•- فهرست تهیه کنندگان گزارش۵•

انجام کامل ارزیابی برای هر پروژه ضرورت ندارد •وبنابراین تهیه گزارس ارزیابی مقدماتی خطوط

اصلی واساسی ارزیابی ونیاز پروژه به تهیه گزارش جامع را مشخص میکند.

تهیه یک گزارش مقدماتی دارای اهمیت زیادی است •زیرا در بسیاری از موارد با بکارگیری بودجه کمتر

تشریح کلی دامنه و ابعاد اثرات صورت پذیرفته وامکان صدور مجوز اجرای پروژه صادر خواهد شد

ودر صورت عدم کفایت اطالعات مطالعات جامع تر صورت می پذیرد

موارد تاثیر فعالیت های عادی انسانی بر محیط زیست•استفاده از زمین های روستائی و یا تغییر کاربری•ساخت باغ و ویال •ساخت استخر شنا وپرورش ماهی•پرورش حیوانات قابل شکار•تولید محصوالت کشاورزی •تولید محصوالت دامی •تخریب ساختمان های روستائی و تل انبار کردن نخاله های ساختمانی•تغییر کاربری مناطق حفاظت شده ) تبدیل تاغ کاری به کاشت محصوال ت کشاورزی•چرای بیش از اندازه مناطق حفاظت شده و مراتع طبیعی•تولید یک محصول بیش از ظرفیت عادی و طبیعی منطقه•اصرار به خود کفائی یک نوع محصول و کاهش تولید محصوالت دیگر•تخریب محیط زیست پایدار دست ساز انسان بر اساس نگاه تنگ نظرانه •وارد نمودن گونه های گیاهی و جانوری که با اقلیم و طبیعت منطقه سازش نداشته و یا •

اینکه گونه های بومی را به خطر می اندازدانبار کردن زباله های ساختمانی و کارگاه های تولید مصالح مانند سنگتراشی ها و بلوک •

سازی و آجر زنیاستفاده از معادن شن وماسه و یا خاک •

ارزیابی اثرات توسعه بر مناظر زیبا و بکر و مناطق

ساحلی

منKKاطق سKKاحلي از پربKKارترين و پويKKاترين منKKابع اكولKKوژيكي و بسKKتر •فعالKيت هاي عظيKم اقتصادي وK اجتماعي در Kجهان به شمار مي روند.

منKابع ارزشKمند اكولKوژيكي، تنKوع زيسKتي و ذخKاير سرشKار نفت و گKاز و •فعاKليت هKاي عظKيم اقتصKادي ايKن منKاطق را بKه يكي از حسKاس ترين و

ارزشمنKدترين منKاطق در جهانK تبديل نموده اKست. در طي دهه هKKاي اخKKير بهره بKKرداري نادرسKKت از اين منKKابع ارزشKKمند •

اغKلب منKاطقK سKاحلي جهKانK را بKا وضKعيتKي بحKرانKي و خطرنKاك مواجKه سKKاKخته، بKKهK گKKونه اي كKKهK فشKKارهاKي وKارده بKKرK آن هKKا بسKKيار بيشKKتر از

ظKرفيت تحمKل زيKست محيطي آن هKاست. افKزايش جمعيت، بهره بKرداري بي رويKه از منKابع، آلوده سKازي منKاطق •

سKاحلي، KتوسKعه KفعاليKت هKاي ناسKازگار بKا محKيKط و عKدم همKاهنگي بين فعاKليت هKKا Kدر نKKوKار سKKاKحلي اKز مهم تKKرين داليKKل اKيجKKاد فشKKار بKKر اين

مKناطق Kهستند. 100 درصKد از جمعيت جهKان در فاصKله 39 بKر طبKق بررسKي ها بيش از •

.Kمي كنند Kسواحل زندگي Kلومتري ازKكي البتKه جمعيKتي كKه فعاليت هايشKان بKر اكوسيسKتم سKاحلي اثKر مي گذارنKد •

وK از طKرفKي ادامKه زنKدگي شKان KوابسKته بKه سKواحل وK اقيانوس هاسKت بسKياKر بيKشKترK از اين ارقKام مي بKاشKد Kو قطعKاg اكKثريت جمعيت كKره زمين

Kر مي گيردKرا در ب

به طKور خالصKه مي تKوان مهم تKرين مشKكالت منKاطق سKاحلي •كKKه KتوسKKعKه KپايKKدار محKلي، منطقه اي ملي وK جهKKاني را تKهديKKد

:Kدي كردKبن KدستهK صورت زيرK نمايد، به KميتمركKKز جمعيت در نKKوار سKKاحلي و تهديKKد منKKابع طKKبيعي بKKا -•

ارزش اين ناحيهبهره بKرداري خصوصKي از حقKوق توسKعه و منKافع حاصKل از آن-•كKاهش تنKوع زيسKتي و از دسKت دادن گونه هKاي آسKيب پذير -•

دريا و خشكيگسKترش انKواع آلودگي هKاي زيسKت محيطي در تمKام منKاطق -•

ساحلي )خشكي و دريا(از بين رفتن آثار تاريخي و باستاني-• ايجKاد تضKاد و همKاهنگي و تKزاحم ميKان منKافع حاصKل از انKواع -•

فعKاليKت هKاي اقتKصKادKي بKهK واKسKطKه بKخشKي نKگريK درK طرح هKاي توسعه

محKدود شKدن دسترسKي عمKومي بKه سKواحل و منKافع آن-•

ايKران نKيز بKا حKدود سKه هKزار كيلومKتر مKرز سKاحلي بKا •ذخKاير غKني، منKابع طKبيعي ارزشKمند و اكوسيسKتم هاي مولKد و حسKاس در دريKاي خKزر، خليج فKارس و دريKاي

كيلومKتر 700)عمKان بKا مشKكالت يادشKده مواجKه اسKت. ( كيلومتر در جنوب2100ساحل در شمال

در سواحل شمالي ايران، بهره برداري نامناسب و بيش از •ظرفيت از منابع طبيعي، تخريب و تغيير اكوسيستم هاي طبيعي و تغيير كاربري حاصلخيزترين اراضي جلگه اي و

جنگلي، بهره برداري بي رويه از منابع زيرزميني و پيشروي آب هاي شور به داخل آبخوان هاي شيرين و آلودگي

روزافزون منابع آب سطحي، آلودگي زيست محيطي ناشي از دفع نامناسب فاضالب و انتقال زه آب كشاورزي، فعاليت هاي اكتشاف استخراج و انتقال ذخاير نفت،

فقدان تعامل مناسب ميان زيربخش هاي مختلف حمل و نقل، باال بودن تراكم جمعيت و محدود بودن فرصت هاي شغلي، مكان يابي نامناسب شهرك ها و نواحي صنعتي،

پايين بودن سطح خدمات برتر در شهرهاي مياني و متوسط و نابرابري شديد فضايي در نظام خدماتي و نظير

آن ها از عمده ترين چالش هايي است كه به رغم وجود قابليت هاي ممتاز جغرافيايي، طبيعي و اكولوژيكي در

سراسر اين منطقه به چشم مي خورد.

در سKواحل جنKوبي ايKران نKيز بهره بKرداري غيراصKولي از منKابع •طKKبيعيK، فقKKدKان تأسيسKKات كKKافي مKهKKار Kآب هKKايK سKKطحي و كKKاهشK آب KهKKاي زيرKزميKKني، عKKدم تجهKKيز KتأسيسKKات بنKKدري متنKاسKب بKا قKابليتK هKاي توسKعKه مKنطقKه، عKدم KتناسKب شKبكه هاي زيرKبنKايي وK به KويKژه ظKرفيKت شKبكه حمKل و KنقKل متناسKب بKا الزامKات توKسKعه، عKدم رعKاKيت اسKتKانداردهKاي KزيسKت محيطي در اسKتقرKار فعاKليت هKا، عKدKم وجKودK تعKادل فضKايي ميKان تمركKز فعاKليت هKاي مKدرن KصKنايع نفت و گKاKز بKاK سKايرK فعاليت هKا، تغيKير كKاKربري اKراضKي مKسKتعد كشKاورزي، شKكاKف ميKان شKاKخص هاي زيربنKايKي K KفKيزKيكي، كمبKود تKأسيسKاتK و تKجهKيزات گردKشKگري، افKزايش آKلKودگي آبK دريKا Kو منKاطق سKاحلي و نKظKير آن هKا از اصKلKي ترين چالKش هKايي اKسKت كKه بهK رغم وجKودK مKوقعيت حسKاس و KاسKتراتژKيك در جKوار Kآب هKايK آزادK بين الملKلي، قKرار گKرفتن در مسKيرK كريKدورKهاي بين الملليK شKمال Kو جKنKوب و دسترسKي بKه بKازارهKاي KمسKتعد مKنطقKه، برخKوردKاري از مKنKابع عظيم نفت و گKKاز و صKKنايع KوابسKKتKه و منبKKع غKKني دريKKايي در آن منKKاطق

مشاهده مي شوKد.

تخریب محیط زیست

با وجود سازمان های حفظ محیط زیست در کشورهای پیشرفته، سازمانهایی وجود دارند که

محیط زیست در جهان سوم را قربانی نفع روش 4اقتصادی خود می کنند. این تخریب به

انجام می گیرد و مانع توسعه جهان سوم است.

منابع طبیعی ازبین رفتن-

آلودگی محیط زیست -

تحمیل مصرف سموم خطرناک -

توسعه ناپایدار -

مسئله گردشگری و اثرات آن بر محيط زيست

مسئله گردشگری به دالیل زیر محيط زيست را •تهديد می كند.

فاضالب تأسيسات توريستی• آلودگی سوختی و صوتی قايقهای تفريحی• از بين بردن آبسنگ های مرجانی• پوشش گياهی و نابودی حيات جانوری• صيد آبزيان و ايجاد مزاحمت برای ماهيها• تغيير كشتزارها و تبدیل آن به تأسيسات مورد •

نياز فرسايش خاك• زباله ها و مواد زائد جامد هر يك انبوهی از •

مشكالت را به ارمغان آورده است

ظرفیت برد•اصطالح ظرفيت برد معرف حداكثر تعداد •

گردشگرانی است كه در يك منطقه پذيرفته می شوند و اگر تعداد از اين فراتر رود، خسارات

فراوانی به محيط طبيعی وارد خواهد آمد.ظرفيت برد طبق تعريف دیگری عبارتست از •

»حداكثر تعداد افرادی كه می توانند از مكان استفاده نمايند به نحوی که تغيير قابل توجهی

روی محيط زيست طبيعی وارد نشود و كيفيت بهرمندی بازيد كنندگان از طبیعت نیز کاهش

نیابد.

گردشگر و گردشگری•تعريف سازمان ملل براساس پيشنهاد كنفرانس بين •

از گردشگر بيان 1964المللی ترانسپورت در سال می دارد:

»گردشگر كسی است كه به منظور تفرج، بازديد از •نقاط ديدنی، معالجه، مطالعه، تجارت، ورزش و يا

زيارت به كشوری غير از كشوری كه در آن اقامت دارد سفر می كند مشروط بر اينكه حداقل مدت اقامت او

ساعت كمتر و از شش ماه بيشتر نباشد«.24از •

اما شايد بهترين تعريفی كه از گردشگری شده • ( باشد: 1982است تعريف ماتيسن و وال )

توريسم يا گردشگری، حركت معاصر مردم » •است برای اينكه اوقات فراغت خود را در

مكانهايی بيرون از خانه صرف نموده و اقامت نمايند، فعاليتهايی است كه طی اقامتشان

انجام می دهند و نيز تسهيالتی است كه .متناسب با نيازهايشان ايجاد می شود«

انواع گردشگری•توريسم يا گردشگری به دو دسته تقسيم می شود: •

داخلی و خارجی. گردشگری داخلی عبارت است از سفرهايی كه با •

انگيزه ها و شرايط گردشگری بين المللی اما در داخل محدوده يك كشور صورت می گيرد.

به علت سهولتی كه در بطن گردشگری داخلی •وجود دارد، اين نوع توريسم از رونق بيشتری

برخوردار است و سهولت آن را عواملی مانند كوتاهی فاصله ها، آشنايی قبلی با محيط و فضا،

آشنايی با زبان رايج، عدم مقررات عبور از مرز و گمركات و تبديل پول و ...، اطمينان كلی مسافر

به تأمين ناشی از بومی بودن و صرفه جويی يا الاقل تصور صرفه جويی در هزينه های سفر

بخصوص حمل و نقل پديد می آورند .عامل درآمد افراد در انتخاب سفرهای داخلی به •

جای مسافرت های خارجی تأثیر به سزایی دارد

گردشگر•گردشگران)چه داخلی و چه خارجی( در محيط •

بسته و يا فضای باز به فعاليتهای تفريحی می پردازند.

در محيطهای باز، گردشگران به سرگرميهای •متعددی رو می آورند كه تمامی اين گونه تفريحات

و يا سرگرميها تحت عنوان »تفرج و يا گشت و گذار« مطرح می شوند.

به همین دلیل تفرج ها يا گشت و گذار به •سرگرميهايی گفته می شود كه توسط گردشگران

فقط در محيط باز اتفاق می افتد.

انواع جاذبه های گردشگری•هر منطقه برای جلب گردشگر از نقاط ديگر و با انگيزه •

های متفاوت از منابع توريستی خود سود می برد. اين ¦ به دو دسته تقسيم می شوند: مناطق عمدتا

الف( جاذبه های مهيا)طبیعی( كه منظور از آن عوامل •طبيعی از قبيل آب و هوای خوش، مناظر مطلوب، امكان

ماهيگيری، دريانوردی و اسكی روی آب، آبهای گرم معدنی، امكان كوهنوردی و اسكی، شكار و ... می باشد. برای

استفاده از جاذبه های مهيا، گردشگری تحت عناوين گردشگری تفريحی، درمانی و ورزشی صورت می پذيرد.

ب( جاذبه های نامهيا)دست ساز بشر( به •عواملی گفته می شود كه به دست بشر

ساخته شده اند و از آنها برای جلب گردشگر استفاده می كنند مانند: موزه ها، آثار باستانی

و تاريخی، نمايشگاهها، زیارتگاه ها و غیره. برای استفاده از جاذبه های نامهيا گردشگری

تحت عناوين گردشگری فرهنگی، مذهبی، تجارتی و سياسی صورت می گيرد.

گردشگری ساحلی•منابع طبيعی و فرهنگی كه پايه و اساس گردشگری و •

تفرج را در ساحل شكل می دهند، شامل مسائل عمده ذيل می شوند:

الف( آب و آبزيان • ب( پوشش گياهی • ج( توپوگرافی • د( زمين شناسی و خاك • هـ ( اقليم • و( ويژگيهای تاريخی • ز( ويژگيهای نژادی، اطالعات و راهنماها • ح( فعاليت های ساختمانی • ط( صنعت و تأسيسات •

گردشگری و تفرج در نواحی ساحلی، دارای •جايگاهی است كه در چهار زير منطقه موازی با

ساحل قرار دارد: (Neritic(منطقه آبهای ساحلی)1•اين منطقه دريايی اكولوژيكی نزديك ساحل، از •

فالت قاره شروع می شود و تا ساحل ادامه دارد. اين منطقه غنی ترين منطقه برای

¦ شامل صخره ها و ماهيگيری است و غالباستونهای سنگی جالب توجه می باشد. اين

قسمت برای سفر به جزاير نزديك نيز مورد استفاده قرار می گيرد.

(Beach(منطقه ساحل)2•هم محدوده ای از دريا و هم محدوده ای از •

خشكی را در بر می گيرد. بخصوص اگر گسترده و شنی باشد، بسياری از بازيها و ورزشهای آبی گروهی را حمايت می كند.

(Shoreland(منطقه پهنه کرانه ای)3•اين منطقه به ناحيه پشت منطقه ساحل اطالق •

می شود و بسياری از تفريحات دريايی را حمايت می كند. مانند چادر زدن، پيك نيك و

گردش بيرون شهر. در برخی مكانها، اين منطقه هتلها و برخی مشاغل را در بر می گيرد. چشم انداز مهم اين منطقه منظره

درياست

(Vicinage(منطقه پس کرانه)4•¦ شامل • اراضي پشت مناطق ساحلی عموما

مناطقی است كه خدماتی را برای فعاليتهای تفريحی در بر می گيرد. منظره ساحلی توسط

پستی ها و بلندی ها و پوشش گياهی شكل گرفته است.

قسمتهای مختلف بخشهای ساحلی

اثرات گردشگری•وظيفه اصلی جلب گردشگر حفاظت از منابع توريستی •

محسوب می شود و بايد سعی كافی بعمل آيد تا با تعيين مقررات و قوانين الزم جهت حفظ حريم راهها و گذرها و مسير رودها و همچنين تعيين نوع استفاده از

اراضی و نيز مقررات ساختمانی، ويژگيهای طبيعی منطقه حفظ گشته و حتی المقدور از هر نوع اقدامی

كه صدمه ای به آن وارد آورد، با دور انديشی كافی جلوگيری به عمل آيد.

•

به هر صورت توجه به فوايد گردشگری نبايد موجب •فراموش كردن جنبه های نامطلوب اين پديده گردد.

مطالعه ای که توسط سازمان ملل متحد در مورد •تأثير گردشگری بر كشورهای در حال توسعه انجام

گرفته نشان داده است كه با وجود اينكه صنعت گردشگری موجب شكوفايی اقتصادی كشورهاو

مناطق ميزبان می گردد و مبادالت فرهنگی را قوت می بخشد، متاسفانه از طرف ديگر موجب خللهای

اجتماعی و زيست محيطی نيز می گردد.

اثرات فرهنگی-اجتماعی گردشگری•وقتی انبوه گردشگران به منطقه ای دیگر می •

روند، شیوه های رفتاری، لباس پوشیدن، غذاخوردن و فرهنگ خاص خود را به آن جامعه

وارد می کنند که ممکن است با معیارهای فرهنگی آن جامعه فرق داشته باشد و موجب به خطر

افتادن اساس نظم اخالقی جامعه میزبان، عدم توجه به رسوم و عادات محلی و در نتيجه سست

كردن بنيادی روش زندگی محلی شود.•

از طرفی جنبه های مثبت فرهنگی- اجتماعی •گردشگری نیز شامل تبادل فرهنگی میان

کشورها و مناطق مختلف و افزایش بینش اجتماعی و تفاهم بین المللی می شود.

اثرات زیست محیطی گردشگری•محيط زيست طبيعی شامل آنچیزی است که در طبيعت •

وجود دارد. مانند آب و هوا، زمين و خاكهای آن، توپوگرافی، زمين شناسی، منابع آب، گياهان، جانوران و سيستمهای

اكولوژيكی. محيط زيست ديگری نيز وجود دارد كه مصنوع انسان است •

¦ انواع و عوارض انسان ساز را در بر می گيرد که عموماساختمانها و توسعه ساختاری هستند همانند مكانهای تاريخی

و باستانی.

مـشكالت ـبالقوه اـثرات زيـست محيطی گردـشگری ـبدين دلـيل •اد مـی ـايـج ـذير ـپ آـسيبـ وـ ـدـر محيـطی حـساس ¦ ـا ـغاـلـب هـ ـك ـاـسـت

شوند. همانـند جزاـير كوـچك، ـيا در ـنواحی ـساحلی درـيايی، كوهـستانها، •

اريخی ـو باـستانی؛ زـيرا ـنواـحی ـصحرايـی وـيژهـ و در مكـانـهای ـتـايـن مكانهاـ ـبيشترين ـجاذـبه راـ براـی جلبـ گردشگـر دـارند.

ط • محـي تخـريب شـامل گردشـگری محيطی زيسـت مسـائل ط محـي وـدن ـنـم ـوده آـل ا ـي وـ ا ـه ـاخـتمـان ـس اد اـیـج دـلـيلـ ـب ـزيـست

زيست طبيعی است.

و • راغت ـف ات اوـق ذران ـگ ه ـب وط مرـب ای فعالیتـه ترش گـسگردـشگری در ـیک ناحـیه مـشاغل متـعددی را پدـید می آورد و در نتیـجه ممـکن اـست ـعدـه زـیادی ـبه آنـ ناحـیه مـهـاجرت

کـرده و ـجمعیت منطقه موردـ نظـر افزاـیش یـابد. ـبه دنـبال آن تـعداد خاـنه ـهای کوـچک اـجاره ای، تعمیرـگاه •

های اتومبیل، رستوران ها و مغازه ها افزایش یابد. قیمت زمین ـباال رود و راهـهای اـصلی و ـفرعی توـسعه یابـند. •چشـم • وسـعت بناهـا، و هـا سـکونتگاه این افـزایش با

اـندازهای ـطبیعی آن ناحـیه ـکاهش یافـته و چـشم اـندازهای ساخته دست انسان )مصنوع( بیشتر می شود.

اـنواع و مـحدوده اـثرات زيـست محيطی گردـشگری ـبه اـنواع •و تراکم توسعه گردشگری بستگی نزديک دارد.

انواع اثرات زيست محيطی گردشگری•گردشگری هم می تواند اثرات مثبت بر محيط زيست •

بگذارد و هم اثرات منفی و يا اینکه هيچ اثر قابل توجهی نداشته باشد؛ البته این موضوع بستگی دارد به اينكه

گردشگری چگونه توسعه يافته و چگونه برنامه ريزی و مديريت شده است.

همانند ساير گروههای گردشگری، توريسم ساحلی نيز •پيامدهای مثبت و منفی به همراه دارد.

پيامدهای مثبت در ايجاد و افزايش امكانات رفاهی، زمينه •های اشتغال، شكستن سدهای فرهنگی، آشنايی با ناشناخته

ها و بهبود پايه های اقتصادی تحقق می يابد.

الف K اثرات مثبت•

و • ملی ای پاركـه د همانـن مهم: طـبيعی واحی ـن داری نگـه ـ اين دارد ان امـك گردشـگری ود وـج دون ـب شـده. اظت حـف

نواحی به كاربرد ديگری اختصاص داده شوند.ـ نگـهداری مكانـهای باـستانی و ـتاريخی و ويژگيـهای معـماری: •

اين مكانـها بعـنوان جاذـبه ـهای گردـشگری ـبرای كـشورها و اطق مـن رخی ـب در و شـوند می مطـرح ف مختـل اطق مـناين در گردـشگران از ¦ تقيما مـس ه ـك دهايی درآـم و دات عاـيمكانـها بدـست می آـيد، كـمك ـبزرگی هم ـبه اقتـصاد هم ـبه

نگهداری اين مكانها می نمايد.اـست • ركی مـح گردـشگری زيـست: ط محـي كيفيت ود بهـب ـ

دازها، اـن ايی ـهای ـطبيعت از طرـيق چـشم ترل زيـب رای كـن ـبایجــاد و عالئم كنــترل مناســب، ســاختمانهای طــراحی

ساختمانهای بهتر.

ـ بهـبود محـيط زيـست و توـسعه زـير ـساختها، همانـند •را ـزـي آب، ـمناسـب ديريت ـم و آبـی اـير ذـخ توسـعـه

.گردشگـری ذخايـر آبی ـبيشتری را مـی طلبدم • توريـس عه توـس رای ـب ه ـک ايی بـن ر زـي ات تاسيـس ـ

د يز مفـي ـن ايـجاد می ـشوند، ـبرای اـفراد آن مـناطق است.

ه • ـك ا راهـه آزاد ا، وايی، فرودگاهـه ـه د خـطوط همانـن.ـبراـی بخش حمل ـو نقل ـو اقتصادـ نيزـ مفيد ـاست

ب K اثرات منفی•امروزه مسائل زيست محيطی در مركز برنامه •

ريزی ها قرار دارد؛ اما پروژه های بسيار زيادی بدون توجه به اثرات زيست محيطی آن انجام می

شود. در حوزه جهانی كيفيت محيط زيست عمده ترين •

¦ مسئله بوده و بسيار حائز اهميت است خصوصااینکه گردشگری به اين مسئله وابستگی بسيار

شديد دارد.•

زيانهای زيست محيطی زيادی بدليل برنامه •ريزی ضعيف، مكان يا مقياس پروژه ها بوجود آمده و توسعه گردشگری تنها عامل آن نبوده

است. اگر توسعه توريسم و برنامه ريزی آن با دقت •

صورت نگيرد اثرات منفی و نامطلوب آن شامل موارد ذيل می شود:

ـ آلودگی آب: •ای • مكانـه و ا هتلـه رای ـب فاضـالب مناسـب سيسـتم ر اـگ

گردـشگری در نـظر گرفـته نـشود، آـلودگی آبـهای زيرزمـينی را ازـ طرـيق فاـضالبـ نزدـيـك رودخاـنـه، درياـچـه و ـيا ـساحل نی يـع واحل ـس درـ عـيت وـض اـين و ـداـشت د خواـه ـر ـب در ـجـائی ـكـه هـتلـها ـقرـاـر دـارـند ـو گردـشـگراـنـ ـنيز ـبرـایـ ـشنا ـبه

آن منـاطق میـ رونـد، غيـر عاـدی نيستـ.•

البته آلودگی آبهای سطحی، درياچه ها و دريا •تنها از اين طريق صورت نمی گيرد بلكه خود

فعاليتهای گردشگری همانند حمل و نقل قايقهای موتوری گردشگران و ريخته شدن

سوخت قايقها به دريا و يا تميز كردن قايقها و ريختن آب كثيف آن به دريا، بويژه در بنادر

بسته كه سيستم چرخش آب كند است موجبات آلودگی را فراهم می آورد.

ـ آلودگی هوا:•¦ يك صنعت تميز قلمداد ميشود.• گردشگری عموم ا اما آلودگی هوا از جانب توسعه گردشگری از استفاده •

مفرط وسايل نقليه احتراق داخلی)ماشينها, اتوبوسها و موتور سيكلت ها( منتج می شود كه اين وسايل برای يا

¦ نواحی جاذب بواسطه گردشگران در نواحی ويژه خصوصاگردشگر كه تنها يك جاده دارد استفاده می شود .

البته آلودگی هوا شامل گرد و غبار برخاسته از زمينهای •بدون پوشش گياهی نيز می شود.

ـ آلودگی صوتی: • سر و صدای ناشی از موتورها، ماشينها، •

هواپيماها، مسابقات جذاب گردشگری )رالی و غیره( ماشينهای شن سواری يا ماشينهای برف

نوردی مثل سورتمه های موتوری و قايقهای موتوری می تواند برای گوش مضر بوده و

فشارهای فيزيكی ايجاد نمايد.

(: اين آلودگی می تواند از Visualـ بد نمائی چشم انداز)•چندين منبع ناشی شود:

هتلهايی كه دارای ساختمانهای ضعيف و بر خالف قواعد •ساختمانهای محلی هستند.

استفاده از مصالح ساختمانی نامناسب بر روی سطوح • خارجی

طرحهای تسهيالت گردشگری که برنامه ريزی خوبی ندارند.•چشم اندازهای نامناسب•استفاده از عالئم تبليغاتی بسيار بزرگ و حجيم•تسهيالت خطوط تلفن و برق و ... •مانع شدن تأسیسات بر روی مناظر طبيعی •تسهيالت ضعيف ساختمانی و چشم اندازها.•

ـ مشكالت دفع مواد زائد: •ريختن زباله در نواحی گردشگری مشكلی رايج •

است كه بدليل تعداد زياد افراد استفاده كننده از ناحيه و انواع مختلف فعاليتهايی مثل پيك نيك

رفتن بوجود می آيد و نيز زباله های جامد هتلها و مكانهايی كه هم زباله توليد می كنند و هم مشكالت سالمت محيطی را از نظر جانوران

موذی، بيماريها و آلودگی و ايجاد مناظر ناخوشايند بوجود می آورند.

ـ زيانهای اكولوژيكی: •انواع مختلف مشكالت ناشی از استفاده و توسعه •

كنترل نشده گردشگری و استفاده بيش از حد محيط زيست طبيعی حساس و آسيب پذير توسط

گردشگران، می تواند خسارت اكولوژيكی به بار آورد.

برای مثال از بين بردن رشد گياهان در پاركها •و نواحی حفاظت شده توسط برخی از

گردشگران كه از ميان آنها گذر می كنند و خاك اطراف پوشش گياهی را فشرده می

سازند، قطع درختان توسط گردشگران برای استفاده سوخت آتش چادرها و فرسايش

ناشی از استفاده بيش از حد از محيط برای گردش كردن و درست كردن جاده و ردپا در

نواحی پرشيب دامنه ها.

اـستفاده ـشديد و • ر براـب ايی در محـيط زيـست ـساحلی ودرـينامناسب، بسیار آسيب پذيرند.

توـسط • ا ـي گران گردـش توـسط ايی درـي ات حـي رفتن بين از رفتن بين از گرـدشـگرانـ، ه ـب روش ـف رای ـب ومی ـب ـالی اـهتـپه ـهای مرـجانـی و… اـين مـناطق را تهی مي ـصخره ـها وـ

نمايد.د • ا و كـشتيها می تواـن ا توـسط قايقـه شكـسته ـشدن مرجانـه

مـشكاـلت ـبزرگی ـرا بوـجود بـيـاورد ـو ـنيز ازـ بين رفتن مرجانـها ا ـن توـسعـهـ كـ ـي ـاـز ه ـك اـيیـ ـه ـده كنـن ودهـ ـآـل و ـرـسوباـت توـسط ـد، ـچه ـبهـ ـصنعـت ـگـردـشـگریـ مرـبوـط مطـمـئن ـناـشی ـشـده اـنباـشـد ـچه ـنبـاـشد، مـیـ تـواـند مـشكاـلتیـ را ـدر اـين مـناطق ايـجاد

نمايد.•

طراحی و مكانيابی نامناسب اسكله ها، موج •شكن ها و ساختارهايی مشابه در آبهای

ساحلی، مراحل تشكيل سواحل محلی را دستخوش تغيير قرار داده و بسوی فرسايش و

عقب نشينی هدايت مي كند.

ـ حوادث زيست محيطی: •اربری اراـضی و ـطراحی ـهای • طرح ـهای ـضعيف ـك

ر ديـگ واع اـن د همانـن گردـشگری هيالت تـس مهندـسی د ـموجب فرـسايش، زمين لـغزش، توـسعه می تواـن

سيالب وساير مشكالت گردد.از • دی چـن هـای ه نموـن آرام انوس اقـي ر جزاـي در

سـاحلـی ـط ـخ ه ـب ـك نـزدـي ـه ـك دارـد ـود وـج ايی هـتلـها ـي وـ ه رـفـت ـبيـن ـاز ا فرـسايش ـب وـ د ـاـن ـده ـش اـختهـ ـس

توسط امواج بزرگ طوفان خسارت ديده اند. در ـغالب ـموارد، ـطراحی ـخوب از خـسارتهای ناـشی •

از ـحوادث محيطی جلوـگيری نمی كـند؛ اـما گـستره آن را تا حد زيادی كاهش می دهد.

ـ خسارت به مكانهای تاريخی و باستانی:• استفاده بيش از حد و نامطلوب موجب •

¦ تخريب اين مكانها می گردد. فرسايش و نهايتا بازدید مکرر گردشگران از آثار و ابنیه تاریخی •

و آلودگی ناشی از دود خودروها در اطراف این بناها، موجب کثیف شدن و تخریب آن ها می

شود. در بعضی موارد تماس دستها با اشیای بناهای •

تاریخی و باال رفتن جمعیت انبوه از پله ها به آن ها آسیب می رساند.

ـ مشكالت كاربری اراضی:• اگر توسعه مطلوب با توجه به اصول بر نامه ريزی •

درست كاربری اراضی صورت نگيرد، توسعه گردشگری می تواند موجبات بروز مشكل در كاربری اراضی گردد.

تسهيالت توريستی ممكن است زمينی را به خود •اختصاص دهد كه برای ساير كاربري ها مثل كشاورزی، پاركها و...مناسب تر باشد يا اينكه تحت كنترل حفاظتی

دقيق قرار گيرد. تسهيالت و امكانات ممكن است شكلی نواری يا •

توسعه ای تجاری ـ خطی داشته باشد كه برای نگهداری زير ساختها كافی نیست و شرايط ازدحام خطرناكی را

ايجاد كرده و منظره ای ناخوشايند پدید می آورد.•

توسعه خانه ها به منظور گذراندن تعطيالت، مشكالت •گسترش عرضی شهر را بوجود می آورد.

¦ نزديك به ساحل يا ساير جاذبه ها • هتلهايی كه احياناساخته شده اند در معرض خطر بيشتری قرار دارند.

بدون كاربری اراضی يكپارچه و طراحی زير بنايی، •ممكن است تأسيسات بيش از حد ايجاد بار نموده و

بسوی تراكم و ازدحام و ذخاير آبی و سيستمهای دفع فاضالب نا كافی رهنمون شوند.

از ديگر اثرات منفي مي توان به موارد زير اشاره كرد:•فرسايش خاك• رانش زمين• تغييرات خط ساحلی•آسيب به آبسنگ های مرجانی• نابودی زيستگاههای ساحلی• خشك شدگی يا آلودگی آبهای زيرزمينی •روی منابع آب و انرژیفشار بر • معابر عمومی ساحلی و دسترسی به كنار دريا و •

كاربری به خطر افتادن بهداشت و سالمتی ناشی از شبكه •

. های ناكافی دفع زباله و فاضالب

: اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر 1 جدول در مرحله اکتشاف

زمان فعالیت های عمدهاثرا ت منفی اثر

فشردگی خاک ،افزایش تردد وسایل -نقلیه،افزایش فشار بر روی سیستم

حمل و نقل منطقه ایایجاد شرایط روانی نامناسب برای -

باشندگان محلیبه هم خوردن نظم و تعادل بیولوژیک -

در میکروکلیماها

مطالعات مقدماتی و تکمیلی زمین شناسی

شناسائی کلی محدوده مورد -مطالعه

تهیه نقشه های زمین شناسی-تهیه نقشه های -

توپوگرافی،هیدرولوژی ،تکتونیکی ،هیدروژئولوژی،چینه

شناسیتهیه نقشه های مظاهر زمین -

گرمائی

کوتاه مدت

فشردگی خاک ،افزایش تردد وسایل -نقلیه،افزایش فشار بر روی سیستم

حمل و نقل منطقه ایایجاد شرایط روانی نامناسب برای -

باشندگان محلی-به هم خوردن نظم و تعادل بیولوژیک

در میکروکلیماها ،احتمال پاشیدن اسید و مواد آزمایشگاهی در زمان

نمونه برداری ،پسماندهای های آزمایشگاهی

مطالعات ژئوشیمیائیشناسائی و تهیه نقشه های -

آب سر و گرم منطقهنمونه برداری آب سر و گرم -

منطقهنمونه برداری از مناطق دگر -سانی و تهیه نقشه مناطق

دگرسان شده

کوتاه مدت

فشردگی خاک ،افزایش تردد وسایل -نقلیه،افزایش فشار بر روی سیستم

حمل و نقل منطقه ایایجاد شرایط روانی نامناسب برای -

باشندگان محلیبه هم خوردن نظم و تعادل بیولوژیک -

در میکروکلیماها، اثرات منفی برق گرفتگی در موجودات زیر

زمینی،احتمال برق گرفتگی باشندگان وکارکنان پروژه

مطالعات ژئوفیزیکیانجام عملیات مقاومت سنجی -

به روش الکتریکیانجام مطالعات مگنوالکتریکی -

در منطقهارزیابی مقدماتی مخزن و -تعیین محل حفر چاههای

اکتشافی

کوتاه مدت

:اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر در مرحله 2جدول حفاری و ساخت وساز

فعالیت های اثرا ت منفی عمده

نوع اثر

هKای زیسKتگاه جابجKائی هKا، زمین تصKرف شKKکل در تغیKKیر انسKKانی)عشKKایری(، زمین،فرسKایش خKاک،،بKه هم خKوردگی نظم در بیولوزیKKKKKKKک تعKKKKKKKادل و و وصKKدا سKKر میکروکلیماهKKا،افKKزایش پسKامند،تخKریب منKاظر،آلKودگی خKاک،آلKودگی آب،افKزایش گKرد و غبKار،از بین رفتن الیKه حجم بKKKا خKKKاک خKKKاک،جابجKKKائی آلی خKKاکریزی(،منظKKره و بKKاال)خKKاکپرداری حKرکت مسKیر در سKد و موانKع بKد،ایجKاد طKبیعی جKانوران و سKاکنان،تخKریب پوشKش گیKاهی ،کKاهش آب مصKرفی کشKاورزی در نخالKه و رودخانKه،پسKماند از برداشKت اثKر و خKKانگی هKKای سKKاختمانی،زبالKKه هKKای هKKKایس آالینKKKده مصKKKرفی،افKKKزایش ،ازبین طKبیعی منKابع بKه هKوا،دسترسKی رفتن زمین هKای کشKاورزی و کKاهش سKطح

زیر کشت

-ساخت جاده های دسترسی

-ساخت سکوهای حفاری

-ساخت ساختمان های اداری

- خطوط انتقال آب و خطوط انتقال نیرو و

ارتباطات

کوتاه مدت و میان

مدت

افKزایش سKر و صKدا ،تخKریب منKاظر،آلKودگی خKاک،کKاهش آب مصKرفی کشKاورزی در اثKر هKKای آب رودخانKKه،آلKKودگی از برداشKKت هKای کانKال زیرزمیKنی،دپKوی و سKطحی گKKل سKKمی مKKواد نشKKر و حفKKاری هKوا)سKولفید هKای آالینKده حفKاری،انتشKار بخKار و...(از کKربن اکسKید هیKدروژن،دی حجم آزمKایش،دفKع حین در چKاه خKروجی زیKاد آب و سKیاالت زمین گرمKائی در آبراهKه حیKات رودخانKه،مهKاجرت و سKطحی هKای

وحش در هنگام آزمایش چاه و حفاری

کوتاه مدت -حفاری و آزمایش چاه

:اثرات منفی طرح احداث نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر 3جدول در مرحله بهره برداری

فعالیت های اثرا ت منفی عمده

نوع اثر

افزایش سر و صدا –آلودگی خاک-آلودگی

آب های سطحی و زیر زمینی-تخریب پوشش های گیاهی و جانوری-

افزایش االینده های هوا

بهره برداری-نگهداری و تولید برق

بلند مدت

اثرات زیست محیطی دفع نخاله های ساختمانی و راه کار بهبود شرایط

ع ا دـف ـب ه زیـست محیطی مرتـبط رین جنـب ـت در ـحال حاـضر مهم ـنخاـلـه ـهای ـساختمانـی و زـاـئدات ـسنگبری ـمی تواـند از بین رـفتن وگرـافی تـوـپ ـیر ،تـغـی ـع دـف اـی ـه ل مـح درـ بیعیـ ـط ـاهی گـی ش پـوـشـبحث چـشم ـ ـه هـم اـز ر ـت ـمهم وـ نی زـمـی ر زـی اـی ـآـبـه وـدگی ـل،آـل مـح

انداز و جنبه های زیست شناختی می باشد.از زاـئدات ـسنگبریها در کارخانـجات ـسنگ ـکوبی ـبه منـظور تهـیه •

ـپوـدر ـسنگ ،ـ موزائـیک، ـخـاک ـسـنگ، ـسنگ نـمره مـوزائـیک، ـشـن و ماسه و سنگ مصنوعی استفاده شود.

جایگزینی اـستفاده از زاـئدات ـسنگبریها در تولـید ـشن و ماـسه ـبه •جای استفاده از معادن شن وماسه

همـیاری دـستگاه ـهای ـپر ـتوان در جهت کـمک ـبه تـشکیل بازـیافت •زائدات سنگبریها

در کل کاربرد و اعمال مدیریت درست زیست محیطی در •مکان های سنگبری ها و تل انبار نخاله های آن توصیه می

گردد. الزم است که به منظور پرهیز از تخریب چشم انداز:

نخست حریم محل های دفع به دور از جاده ها و زیستگاه های • متر از جاده در نظر گرفته شود .100انسانی باشد. حداقل

دوم اینکه حاشیه مشرف به جاده مکان های دفع درخت کاری •شود تا جنبه های زیبا شناختی حفظ شود.

یاد آوری می ـشود، ـبر اـساس ـقانون ـمدیریت پـسماند ،نـحوه دـفع و ز ـ نـگبریها،ـج ـس ضــاـیعاتـ و هـ اـدی)نـخاـل ـع اـی ـه پسـمـاند ـدـیریتـ ـم

عهــده ـ،بــه محــدوده ــشــهرها باشــدـ(در مـی عــاـدی ـپسـماند و ـ بخشــداریـها ه ـعهـده ،ـب بـخشـها و ـدر ــمحـدوـده شـهردارـیـها

ـه زیـسـت وظـیـف ـطـ ادارـه ـکلـ حـفاظتـ محـی بـاـشدوـ ـداریـها مـی دـهنظارت بر حسن اجرای قانون را دارد.

پيامدهاي زيست محيطي سدها

براي بسياري از نويسندگان، رهبران، مهندسان، كارمندان، •ملي گرايان و انقالبيون شش دهه گذشته، سدهاي بزرگ

نمادهاي غرور ملي و استيالي نبوغ انساني بر طبيعت، تامين كننده برق، آب و غذا، مهاركننده سيالب ها، آبادكننده

بيابان ها، و تضمين كننده استقالل ملي بوده اند.•

از اين رو ساخت سدهاي بزرگ كه شمار آن ها در نيمه • نبود در نخستين دهه 5000 بيش از 20اول قرن

سد 52000 سال به 60 و در طول كمتر از 21قرن بزرگ رسيد.

بزرگترين سد ساز جهان، كشور چين با بيش از • تاي آنها بقيه 8 سد بزرگ است كه به جز 19000

ساخته شده اند.1949پس از انقالب سد بزرگ و سپس 5500 پس از چين امريكا با •

شوروي سابق و هند قرار مي گيرند. باين ترتيب كشورهاي مختلف جهان رودهاي خود را با زنجيره اي

از سدهاي بزرگ و كوچك به اسارت كشيدند.

پيامدهاي اصلي زيست محيطي سدها •عبارتنداز:

الف(تغيير در باالدست رودخانه تا مخزن •(تغيير در ريخت شناسي رودخانه، بستر، وكناره ها 1 •

از بابت افزايش حجم آب و نيز رسوب گذاري( تغيير در كيفيت آب در اثر يكجا ماندن و 2 •

آب مخزنeutrophicationخوراك وري (كاهش تنوع زيستي در باالدست رودخانه از 3 •

بابت حضور درياچه

ب( تغيير در محل مخزن و درياچه•( از ميان رفتن و حذف اراضي زراعي و باغي و 1 •

جنگل ها و مراتع و تپه هاي مشرف به رودخانه و دره هاي اطراف در اثر زيرآب رفتن و تبديل به درياچه شدن

( از ميان رفتن نقاط مسكوني و روستاها در دره ها و 2 •تپه هاي مشرف به رودخانه

( جابجايي و آواره شدن مردم و ساكنان منطقه 3 •درياچه

( زيرآب رفتن نقاط تاريخي و ميراث فرهنگي4•( به زيرآب رفتن ميراث ديداري و زيبايي هاي طبيعي 5 •

تغيير در پائين دست رودخانه پ(•(تغيير در ميزان جريان، توزيع زماني جريان، و نوسانات 1 •

­ب طبيعي جريان آ(تغيير در ريخت شناسي رودخانه از بابت كاهش جريان2 •(تغيير در كيفيت آب رودخانه در پائين دست3 •(كاهش تنوع زيستي در ساحل پائين دست و سيالبدشت. 4 •

كيلومتري 6 از ميان رفتن دلتاي نيل، عقب نشيني متر( و از ميان رفتن روستاهاي 240خشكي)ساالنه

ساحلي از اثرات احداث سد آسوان روي نيل است.

برآوردمي شود كه مخزن سدها درسراسر لرزه خيزي - • هزار كيلومتر مكعب ظرفيت ذخيره دارند 10دنيا رويهم

كه پنج برابر حجم آب همه رودخانه هاي جهان است. هزار كيلومتر مربع از بهترين 400در سراسر دنيا •

اراضي، مهم ترين و متنوع ترين زيستگاه هاي رودخانه اي و سيالبدشتي در زير درياچه سدها مدفون شده است.

وزن اين درياچه ها به اندازه اي زياد است كه مي تواند •سبب زمين لرزه شود.

تغيير توزيع وزن پوسته خاك به سبب سدها مي تواند •روي شتاب چرخش، و زاويه تيلت محور زمين، و شكل

ميدان گرانشي كره زمين اثر داشته باشد.

ميزان تبخير آب از تبخير و شوري آب - •سطح درياچه سدها بسيار زيادتر از رودخانه

است درنتيجه آب پشت سدها بسرعت شورمي شود.

سد هوور و ساير سدهاي روي رودخانه كلرادو •ساالنه يك سوم آورد اين رودخانه را تبخير

مي كنند در نتيجه شوري آب كلرادو منجر به كاهش شديد بازدهي محصول و اعتراض

كشاورزان در مكزيكالي شد.

انقراض نسل ماهي هاي رودخانه اي و مهاجر– •ساخت سدها سبب از ميان رفتن نسل ماهي هاي

مهاجر مانند ماهي آزاد و ماهي قزل آال در بسياري از نقاط دنيا شده است.

ساخت سدها روي كلمبيا شمار ماهي هاي آزاد و • ميليون قطعه در 10-16قزل آالي اين رودخانه را از

ميليون قطعه رسانده است كه 1.5قرن نوزدهم به تنها البته سه -چهارم آن ها نيز پرورشي و حاصل

تخم ريزگاه هاي مصنوعي هستند تا پرورش طبيعي.•

سدها مسير طبيعي ماهي هاي مهاجر را •مي بندند)ماهي هايي كه در دريا زندگي مي كنند اما براي تخم گذاري حتما بايد به رودخانه هاي آب شيرين بازگردند و بچه ماهي ها پس از طي دوران مشخصي از زندگي خود در آب شيرين رودخانه، به دريا باز مي گردند و يا به عكس(.

ساختن پلكان هاي ماهي رو يا ساير •پيش بيني هاي سازه اي در زمان ساخت سد نيز نتوانسته است از اين مصيبت جلوگيري كند.

سدهايي كه براي انحراف پيامدهاي هيدرولوژيكي- •آب براي آبياري برروي آمودريا و سيردريا )سيحون و

را آفريد و بزرگترين فاجعه آرالجيحون( زده شد 64500درياچه و پيكره آب شيرين جهان را از وسعت

كيلومترمربع رساند و آب 30000كيلومترمربع به تنها آن را از آب اقيانوس ها شورتر كرد.

•

هزار نفر را تامين 60شيالت درخشان آرال كه زندگي • گونه ماهي هاي 24 گونه از 20مي كردسقوط كرد و گونه پرنده بومي اين منطقه 319آن ناپديد شدند. از

گونه باقيماند و با مرگ جنگل هاي دلتايي آن، 168تنها گونه پستانداران بومي آن 70 گونه از 30تنها

باقيماندند. •

بستر خشكيده و نمك پوش درياچه اينك به نام •صحراي آكوم ناميده مي شود. غبار پراز

فلزات سنگين ناشي از كودهاي شيميايي و حشره كش هاي بكار برده شده در باالدست با

وزش باد تا آالسكا هم رفته است.

را آرالجمهوري كاراكالپاكيا كه بخش جنوبي درياچه•دربر ميگيرد باالترين نرخ مرگ و مير كودك و مادر در ميان جمهوري هاي شوروي سابق را داراست و شيوع

انواع بيماري هاي عفوني، هپاتيت، بيماري هاي كليوي، و برابر در اين جمهوري افزايش 60معده دردهاي مزمن تا

درصد از جمعيت بازمانده در شهر داراي 70يافت. شرايط پيش سرطاني هستند.

سال 57 به 1987 سال در 64اميد زندگي در ميناك از • رسيد. 1991در

•

درصد زنان از كم خوني رنج 80بيش از • جور حشره كش در شير مادران 12مي برند و

پيدا شده است. وزارت مديريت آب شوروي سابق مي خواست •

سطح پنبه كاري هاي آسياي مركزي را افزايش دهد اما مرگ و نابودي را براي آرال و جوامع

انساني و جانوري و گياهي وابسته به آن به ارمغان آورد.

نابودي شيالت دهانه ها و دلتاها –•سدهابه شيالت تجاري درياهاي سياه و آزوف و خزر همان •

آسيبي را زدند كه به درياچه آرال وارد شد. درصدي آب ورودي رود ولگا به درياي خزر، 70 با كاهش •

و به نيم رسيدن ورودي رودهاي دني يستر و دنييپر و دن به درياي سياه و درياي آزوف، شوري دهانه هاي اين رودها تا

برابر افزايش يافت. 10 برابر و شوري دلتاهاي آنها تا 4 90 - 98 بنابراين شيالت پررونق اين درياها هم اينك •

درصد كاهش يافته است. درصد ميزان صيد 2 يا 1 صيد خاويار در درياي خزر تنها •

پيشين آن است و در درياي سياه و درياي آزوف به كلي ريشه كن شده است.

پيامدهاي انساني سدها : در شش دهه گذشته سدسازي دهها ميليون نفر از مردم سدزدگان•

فقير و قاقد قدرت سياسي را که بخش بزرگي از آنها مردم بومي و اقليت هاي قومي بودند، از خانه و کاشانه و زمينهايشان بيرون رانده

است آنهم به بهانه توسعه و عدالت و فقرزدايي. هند و چين بيشترين آمار مردم جابجا شده به خاطر ساخت سدها را داشته اند.

سدزدگان غالبا و تقريبا در همه جا به زور رانده مي شوند و کمترين •حس همدردي و جبران مافات از سوي پيمانکاران سدساز از سويي و

دستگاه اجرايي دولتي از سوي ديگر نسبت به آنان وجود نداشته است. و تاريخ سدسازي قرن بيستم کشتار و نابودي روستاهاي سدزده

مقاومت کننده در برابر اشغال اراضي شان با درياچه يک سد را يدک مي کشد.

غالبا در برآوردهاي اوليه و مطالعات سدها ميزان سدزدگان بسيار کم •برآورد مي شود و در دوره ساخت ارقام واقعي رو مي شود.

با قتل عام 1982در Chixoy تخليه مخزن سد چيکزوي•سرخپوستان مايا آچي روستاي ريونگرو گواتماال از سوي

نيروهاي مسلح و ارتش به انجام رسيد. اين جنايت نقض صريح حقوق بشر بشمار ميرود اما شايد •

سرنوشت سايريني که با بي عدالتي تمام نه تنها خانه که زمينهايشان را نيز از دست مي دهند و با دريافت مبلغي

ناچيز به حاشيه شهرهاي اطراف رانده مي شوند چندان هم بهتر نباشد.

اين افراد از توليد کندگان ارزشمند کشاورزي به حاشيه •نشينان بي ارزشي بدل مي شوند که فقر سياه، مشاغل

سياه و حتي اعتياد و فحشاء سرنوشت تقريبا محتوم بخش بزرگي از آنان بوده است. آنان همه ارزش اجتماعي خود را

ازدست مي دهند.

در ايالت آندراپرداش در مخزن سد سري سيالم•هند صد هزار نفر زندگي مي کردند و در جريان آنچه

که دولت آن را عمليات انهدام ناميد با بيرحمي از خانه و کاشانه خود بيرون افکنده شدند.

بررسي بعدي زندگي آنان نشان داد که درآمد آنها تا • درصد کاهش يافت که از دست رفتن 80بيش از

زمين کشاورزي مهمترين عامل آن بود. ميزان خسارت پرداخت شده تنها يک پنجم ارزش و •

قيمت زمينهاي کشاورزان بود.بانک جهاني آمار سدزدگان تنها مربوط به چين را •

ميليون نفر 10.2براساس آمار دولتي اين کشور اعالم کرده است.

Schistosomiasisبيماري شيستوزومياسيس • ميليون نفر را مبتال 114 نزديک به 1947 در

کرده يود. عليرغم پيشرفت هاي چشمگير پزشکي 1980 در •

و کشف داروهاي بسيار موثر براي آن اين رقم به ميليون نفر رسيد که ناشي از ساخت مخازن 200

و درياچه هاي سدها و توسعه شبکه هاي آبياري بوده است که محل مناسب براي رشد و نمو نرم

و بيومفاالريا Bulinusتنان گونه هاي بولينوس Biomphalaris .را بشدت گسترش داده اند

سد ماهاولي در سريالنکا، کم 5پس از ساخت ماالريا- •شدن جريان آب رودخانه در پائين دست سدها

استخرهايي از آب راکد در بستر رودخانه برجا گذاشت که زيستگاه هاي آنوفل کولیسیفاسیس و تخم ريزگاه هاي

به طغيان بي سابقه 1986-87آن را افزايش داد و در ماالريا و همه گير شدن بيماري براي نخشتين بار در

ماهاولي انجاميد. برزيل Itay po در منطقه پيرامون سد ايتاي پو 1989در •

ماالريا شيوع يافت در حاليکه تا پيش از آن در جنوب برزيل اين بيماري ريشه کن شده بود و در سرتاسر

به سطح بسيار پائيني رسيده بود.paranaرودخانه پارانا در نزديکي سد آسوان 1977در تب زرد دره ريفت •

مصر شيوع يافت و نيز در پي پر شدن مخزن سد داياما Daiama.در موريتاني د راين منطقه نيز شايع شد

نيز lymphatic filariasisفيالرياسيس لنفاوي •که مولد آن کرمهاي انگلي هستند که بوسيله

گونه هاي مختلف پشه سرايت مي کنند. دست و پاهاي مبتاليان به اين بيماري آماس مي کند و به

اندام هاي غول آسايي تبديل مي شود. درصد از 40، بيش از 1970 در اواسط دهه •

جمعيت مناطق آبياري شده بورکينافاسو به اين بيماري مبتال شدند چون مخزن سدها سبب توسعه و تکثير پشه هاي ناقل فيالرياسيس

لنفاوي شده بود.

Japanese encephalistisانسفاليستيس ژاپني • بيماري خطرناک ديگري است که با طرح هاي

توسعه منابع آب در آسيا بسيار مرتبط بوده است. تب زرد، تب استخوان شکن، و •

بيماري هاي خطرناک ديگري هستند لشمانياسيس که با توسعه سدها افزايش يافته اند.

اونکوسرسياسيس همچنين بيماري خطرناک •onchocerciasis سال پس 7يا کوري رودخانه که

از ساخت طرح آبياري برنج در بورکينافاسو همه افراد منطقه را ميتال ساخت و نيمي از مردم باالي

سال منطقه کور شدند در حاليکه تا پيش از آن 40اين بيماري در اين دره بسيار نادر بود.

مشکالت فني سدها

در بخش سدسازي به ساخت و ساز گرايي •اين دليل است که غالبا هيچ هزينه و خسارتي

بابت اجراي بد و ضعيف پرداخت نمي شود. سدها عليرغم کمبود داده هاي پايه زمين

شناسي، هيدرولوژي، و رسوب به اجرا مي روند و البته در جاهايي که داده هاي پايه وجود داشته باشند يافته هاي نامطلوب و ناخواسته يا ناديده گرفته مي شوند و يا کمرنگ مي شوند تا جلوي

ساخت و اجراي سد گرفته نشود.

هزينه بر و بررسي هاي زمين شناسي ساختگاه •زمان بر است از اين رو کمتر دستگاه دولتي مجري سد و

نيز کمتر پيمانکار و حتي مشاوري به آن اهميت مي دهند. متر بر روي رودخانه آيداهو و از 90 با بلنداي سد تيتون •

به پايان رسيد 1975سوي اداره اصالح اراضي آمريکا در به سبب نشت آب از تکيه گاه 1976و در آغاز ژوئن

شمالي شکست و سه شهر کوچک پائين دست خود با نفر سکنه را ويران کرد. 12000

همواره زمان ساخت سدها را مشکالت زمين شناختي •بسيار طوالني تر و پرهزينه تر و از سوي ديگر ايمني آن ها را بسيار ناپايدارتر کرده اند اما ساخت و ساز عجول تر از

آن است که به اين گونه مسائل بها دهد.

ساخت و ساز مشکالت هيدرولوژيکي- •سدها نه تنها با خست و سهل انگاري در زمينه

مطالعات زمين شناسي توام بوده و هست بلکه غالبا برپايه داده هاي ناکافي هيدرولوژيکي

راه اندازي مي شود. بنابراين نبود آب کافي براي چرخاندن •

توربين ها و يا سوار شدن بر کانال انتقال به گردن خشکسالي و نيز زياد شدن آب و خطر شکستن سد به گردن سيل گذاشته مي شود.

ميليارد مترمکعب رسوب )ا 50 هر سال مشکل رسوب -•درصد ظرفيت ذخيره مخازن جهان( در پشت سدهاي دنيا

جمع مي شود. 50 روي رود زرد سه سال پس از آبگيري سد سان منشيا •

66000ميليارد تن رسوب در پشت خود ذخيره کرد. اين سد هکتار از حاصلخيزترين زمين هاي کشاورزي جهان را زير آب

هزار نفر انسان را بي جاو مکان و بي زمين و 410برد و درصد ظرفيت اشغال شده با رسوب، 40آواره کرد تا با

مگاوات برق توليد کند!! 250ساالنه تنها 0.9 سال پس از ساخت تا 12سد کوله خاني در نپال •

114ظرفيت پر از رسوب شد و بهره برداري از اين سد ساله براي آن پيش بيني شده بود شد به 100متري که عمر

پايان رسيد.

امروزه رابطه ميان لرزه خيزي ناشي از مخزن – • سد به 70لرزش هاي زمين و مخزن سدها در بيش از

ثبت رسيده است. 1980 زمين لرزه شبه جزيره هند در 9 زمين لرزه از 5 •

به مخزن سدها نسبت داده شده است. متر استعداد زيادي براي انگيزش 100 سدهاي بلندتر از •

زمين لرزه دارند. در واقع وزن آب درياچه بر ترک ها و شکافه هاي زمين •

در زير و کنار مخزن فشار زيادي وارد مي کند که اين فشار آب سبب لغزنده شدن گسل ها مي شود. گسل هايي

متاثر tectonic strainکه خود از کرنش زمين ساختي يا بوده اند اما اصطکاک سنگ ها تا آن زمان از لغزش آنها

جلوگيري مي کرده است.

متر بلندي با ايجاد زمين 103 با Koynaسد کوينا • ريشتر منطقه را لرزاند و 6.3لرزه اي به بزرگي

11روستاي کوينانانگار د رايالت ماهاراشترا را در با خاک يکسان کرد.1967دسامبر

متر بلندي در 261 ايتاليا با Vaiont سد وايونت • به پايان رسيد و ازهمان آغاز پرشدن سد، 1960

که ارتفاع سد 1963لرزه ها آغاز و به ثبت رسيدند. در لرزش به ثبت رسيد و در شب 60 متر رسيد 180به اکتبر جنبش زمين شهر لونگارون با خاک يکسان شد 9

و همه ساکنان آن کشته شدند.

مردمي که در شهرها و روستاهاي •نزديک به مخزن سدها زندگي مي کنند

همواره با خطر زمين لرزه ناشي از سد روبرو هستند.

1975در ايالت هنان چين در شکست سدها •. هزار نفر انجاميد230به کشته شدن

فوايد سدها نيروگاه هاي برقابي اوال از بابت درو نيروگاه هاي برقابي- •

بودن ساختگاه خود به شهرها و مراکز و صنايع پرنياز به مصرف داراي محدوديت هستند.

سه پنجم نيروگاه هاي جهان د رنقاطي قرار دارند که تقاضاي •.الکتريسيته کم يا محدودي دارند

نياز به کارشناسان و تجهيزات خارجي غالبا منافع کشورهاي •در حال توسعه از طرح هاي نيروگاهي برقابي را کاهش مي دهد.

غالبا کمتر ازپيش plant factor ضريب بازدهي نيروگاه يا •بيني هاست. ضريب بازدهي نيروگاه در پيش بيني هاي سد ايتايپو

1993-94 درصد پيش بيني شده بود که عمال در سال هاي 72 و 70 درصد نبود. رقم مشابه براي سد آکوزومبو 58بيش از

در صد است. 46

سدهاي مناطق گرمسير بويژه از بابت خوراک • سريع درياچه سد اثر eutrphicationور شدن

زيادتري بر گرمايش عمومي زمين دارند و ارجح است که تا استقرار کامل نيروگاه هاي

خورشيدي و بادي که عاري از آلودگي محيط و گرم کردن زمين هستند، از نيروگاه هاي گاز

سوز استفاده کنند.

از ديگر فوايدي که به سدها نسبت داده کنترل سيالب- •مي شود کنترل سيل است. با آنکه رسته مهندسي ارتش امريکا و يا اداره اصالح اراضي امريکا و يا سازمان دره

تنسي ميلياردها دالر براي ساخت سدها و ديواره ها و که نخستين قانون 1937خاکريزها هزينه کرده اند اما از

فدرال کنترل سيالب تصويب شد، به قيمت ثابت خسارت هاي سيل در اين کشور بيش از دو برابر شده است و شمار کشته شدگان تقريبا ثابت مانده است.

د رهند و ساير کشورهاي دنيا نيز کمابيش همين الگو •تکرار شده است.

•

با ساخت سدهاو مديريت سازه اي کنترل سيالب•ديواره ها خسارت سيل هاي عادي و معمولي را کاهش

مي دهد اما بر خسارت سيل هاي بزرگ مي افزايد و ظرفيت خسارت زني آن را چند برابر مي کند بويژه که

سدها و ديواره ها يک توهم ايمني ايجاد مي کنند که به عکس گذشته استقرار شهرها و نقاط مسکوني در مسير

سيل را مجاز و ايمن وانمود مي کند بنابراين خطر بزرگتري جان و مال افراد را تهديد خواهد کرد.

مديريت غيرسازه اي امروزه ثابت شده است که • بويژه با بهره گيري از موازين آبخيزداري کنترل سيالب

و سامانه هاي هشدار سيل بسيار کارسازتر و ايمن تر است..

ديگر فايده نسبت داده شده به تامين آب آشاميدني –• 7 از کل منابع تامين تنها 1990سدهاست که البته در کل دنيا در

درصد 24درصد آن براي مصارف شرب و شهري بوده است. 4 درصد براي کشاورزي فرستاده شده است و 65براي صنايع،

درصد آن نيز از مخزن ها تبخير شده است. حتي در کشور سدبندي شده امريکا نيمي از منابع شرب از آب •

در صد است.65زيرزميني تامين مي شود. در اروپا اين رقم •

ميليارد مردمي که بنابر سازمان بهداشت 1از •جهاني آب مناسب آشاميدني در دسترس

ميليون نفرشان در روستاهاي 855ندارند پراکنده اي زندگي مي کنند که سدهاي بزرگ يا نمي توانند براي آنها آب تامين کنند يا تامين آب

براي آن ها بسيار گران تمام مي شود. تامين آب از چشمه ها و چاه ها و منابع زيرزمين محلي بهترين روش آبرساني به اين روستاهاست.