Эрүүл хоол – Эрч хүч бэлэглэнэ

Хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдал зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн Э.Сувд-Эрдэнэ

ДЭМБ-ын судалгаагаар нийт халдварын бус өвчний 83% нь буруу хооллолтоос шалтгаалж байна гэж баталсан байдаг.

Иймээс зөв зохистой хооллолт нь эрүүл байх үндэс юм.

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын судалгаа

1

Хоол тэжээл, хүнсний аюулгүй байдлыг

төрөөс авч буй бодлого

2

Хүнсний аюулгүй байдал үндэсний хөтөлбөр /Засгийн газрын 2009 он 32 дугаар тогтоол/

Эмчилгээ, сувилалын хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2007 он 11 тоот тушаал /

Хүн амын хоол тэжээлийн физиологийн норм /ЭМСайдын 2008 оны 257 тоот тушаал/

Ногоон жор /ЭМСайдын 2009 он 239-р тогтоол/

Зөв хооллолтын зөвлөмж /ЭМСайдын 2010 он 247 тоот тушаал/

Эрүүл хоолны удирдамж /ЭМСайдын 2010 он 340 тоот тушаал/

ÅÁÑóðãóóëèéí ñóðàã÷äûí ¯äèéí öàéíû æóðàì /ÁÑØÓÑàéä, ÝÌÑàéäûí õàìòàðñàí 2007 îíû 336/247 äóãààð òóøààë/ 3

Тусгай дэглэмтэй хүмүүст зориулсан зөвлөмж /ЭМСайдын 2013 он 06 сарын 207 дугаар тушаал/

Àìüäðàëûí áóðóó õýâøëýýñ ¿¿äýëòýé ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ, õÿíàõ ¿íäýñíèé 2 äàõü õºòºëáºð /ÌÓÇÃ-ûí 2014 îíû 34 òîîò òîãòîîë /,

Хүнсний аюулгүй байдал аймгийн дэд хөтөлбөр /АИТХурлын 2014 он 15 –р тогтоол шинэчлэн баталсан/

Монгол хүүхдийн хоол тэжээлийн бодисын зөвлөмж /ЭМСайдын 2014 оны 04-р сарын 113

дугаар тушаал/ зэрэг хөтөлбөр, стратеги, тушаалуудийг сумандаа хэрэгжүүлж ажиллах

4

Зөв хооллолт, дасгал хөдөлгөөний үндэсний стратегийн хэрэгжилт 2013

/ЭМЯ, ХХААХҮЯамны хамтарсан 283/207 тоот тушаал/

5

№

Шалгуур үзүүлэлт

2015 онд хүрэх түвшин

Жимс, хүнсний ногооны дундаж хэмжээ

3.6 нэгж

Жимс, хүнсний ногоо хэрэглэдэг

60.0%

Жимс огт хэрэглэдэггүй хүн амын эзлэх

40.0%

Өөхөн тос хэрэглэдэг хүн амын эзлэх

5.0%

Ургамлын тос хэрэглэдэг хүн амын эзлэх

70.0%

Давсны хэрэглээ

9.0(гр)

24 дээш БЖИ хүн амын эзлэх

30.0%

Таргалалттай хүн амын эзлэх

9.3%

Төвийн таргалалттай хүн амын эзлэх хувь

Эр 18.0 Эм 40.6

2013 онд

1 Асгат 2,9 62,2 37,7 2,4 97,5 12,0 36,8 5,4 22,0 / 37,7 68,5

2 Баяндэлгэр 1,9 21,2 11,3 42 100 8,2 57,9 14,3 12,2 / 12,5 56

3 Дарьганга 2 60 76 5,3 98 9,0 32,7 20 14/ 60 64

4 Мөнххаан 1,4 36 0 0 100 9,2 36,2 12,5 9,3/ 63,9

5 Наран 1,2 26,2 72,8 28 95,2 11,7 17,9 29 - 49,2

6 Онгон 2,8 48,1 29,0 3,1 96,8 10,1 25,1 7,9 25 / 35 60,3

7 Сүхбаатар 2,0 30,6 14,1 0 100 8,4 41,6 21,1 0 56,2

8 Түвшинширээ 1,5 44,3 32,9 18 67,9 9,5 32,8 16,4 20,4/30,5 64.2

9 Түмэнцогт 2,3 64,0 37,6 6,5 93,4 9,3 24,0 12 33 / 66 63

10 Уулбаян 1,6 60 36,9 3,0 97,6 9,4 67,5 29 25  /37,7 62,3

11 Халзан 2,6 55,5 26 0 100 7,7 17,98 5,8 11,4 / 20,5 69,2

12 Эрдэнэцагаан 3,2 49 20 1 100 9,8 28,9 9,0 0 53

13 Тэмүүлэн 2,9 52,0 38,0 3 68,0 10 29,9 13 17/39 57

14 Энхжин 1,9 87,7 43,8 15,8 90,6 7,4 40,7 11,9 24,4 /55,8 60

15 Энэрэл 1,6 49,7 20,7 1 42,3 8,9 15,7 9,4 13,1 / 6,6 73

Бүгд 2,1 46,5 31,8 8,5 90 9,4 33,7 14,4 19 / 36,5 61,56

Зөв зохистой хооллолт

Чанга хатуу хоолны дэглэм барих,

Хэтэрхий туранхай байх,

Хоол хүнснийхээ хэрэглээг хязгаарлаж,

Дуртай хоол хүнснээсээ татгалзаж

Дан цагаан хоол идэх ёстой гэсэн үг биш юм.

7

Зохистой хооллол

т

Жигнэх, чанах

Аминдэм Эрдэс бодисоор баялаг

Халуун ам бүлээрэй хооллох

Шаардлагатай шим тэжээлтэй хоол идэх

8

Зохистой хооллох зарчим

1. Тогтсон цагт, тохирсон хэмжээгээр хооллох

2. Өглөөний цайгаа заавал уух

3. Сүү, цагаан идээг өдөр бүр хэрэглэх

4. Жимс, жимсгэнийг сайтар угааж хэрэглэх5. Өдөр бүр төрөл бүрийн хүнсний бүтээгдэхүүнээс

сонгож хэрэглэх

6. Давс, өөх, элсэн чихрийг бага хэрэглэх

7. Өдөрт 6-8 аяга цэвэр ус уух

8. Биеийн жингээ барих

9. Архи, тамхинаас татгалзах

10. Тайван хооллох

9

Çîõèñãүé õîîëëîëòûí õîð óðøèã

Õ¿¿õä¿¿ä

- ªñºëò õîöðîõ, òóðààë - Áèчèë øèìò áîäèñûí äóòàãäàë, öóñ áàãàäàëò,

ñóëüäàà…

Íàñàíä õ¿ðýãñýä

- Àðõàã ºâчèí¿¿ä: ç¿ðõíèé ºâчèí, öóñ õàðâàõ, äàðàëò èõñýõ, чèõðèéí øèæèí, ìºí çàðèì õýëáýðèéí õîðò õàâäàð

10

A balanced diet

Хоол хүнсний бүтээгдэхүүний ангилал

11

Үр тариан бүтээгдэхүүний сонголт

УС БОЛОН ШИНГЭН ЗҮЙЛС.

60%

80%

Биемахбодийн усны хэмжээ: насанд хүрсэн хүний биеийн жингийн 55-60%, нярай хүүхдийн биеийн жингийн 75-80% нь ус байдаг.

ªäºðò 2 ëèòð óñ áóþó 8 àÿãààñ äîîøã¿é óñ хэрэглэхÕ¿íñíèé ýõ ¿¿ñâýð: -Óñ -Æèìñíèé ø¿¿ñ, óíäàà -Æèìñ, õ¿íñíèé íîãîî 12

Óäààí øèíãýäýã í¿¿ðñ óñ õýðýãëýâýë:

ÒýæýýëýýðÑàéí òàëõ

Òýæýýëýýð ìóó

òàëõ

̺í æèìñíèé õàëüñ,õ¿íñíèé õèâýã нь ºòãºí õàòààäàãã¿é.

Боловсруулсан үр тариа

Боловсруулалтын явцад хэрэгцээт аминдэм, эрдэс бодис, эслэг нь алдагдсан:

Боловсруулаагүй үр тариа

Бүтээгдэхүүнд агуулагдах эслэг, аминдэм, эрдэс нь алдагдаагүй:

13

Øèì òýæýýëèéí áîäиñûí үүðýã

Ýíåðãýýð õàíãàõ

ªñөëò õºãæëèéã

äýìæèõ

Áèåä ÿâàãäàõ ïðîöåññóóäûã çîõèöóóëàõ

Ýõ ¿¿ñâýð

Í¿¿ðñ-óñ

* Чèõýð, áóäàà, ãóðèë, ¿ð òàðèà

ªºõ òîñ * * *Cамар, майонез, ургамлын тос, цөцгийн тос

Óóðàã * * *

Бүх төрлийн махан бүтээгдэхүүн, тахиа, загасны мах, дүпү, өндөг

Àìèíäýì

* * Бүх төрлийн жимс болон, хүнсний ногоо

Ýðäýñ áîäèñ

* * Бүх төрлийн жимс болон, хүнсний ногоо

Óñ * * 14

Хүнсний бүтээгдэхүүний шошгыг зөв унших

Уг хүнсний бүтээгдэхүүний өргөн хэрэглэгддэг нэр

Үйлдвэрлэгч, савлагч эсвэл борлуулагчийн нэр хаяг

Цэвэр жин

Хүнсний бүтээгдэхүүний орц, найрлага

Бүтээгдэхүүний нэг удаад идэх хэмжээ, саванд

агуулагдах нийт хэмжээ

Тэжээлийн бодисын найрлага, тоо, хэмжээ

Он сар өдөр

15

Хүнсний нэмэлт

Хүнсний нэмэлт: Хүнсний бүтээгдэхүүнд амт Үнэр Өнгө оруулах Биежүүлэх Сийрэгжүүлэх Өвөрмөц чанартай болгох Хадгалах хугацааг уртасгах Үйлдвэрлэлийн технологи ажиллагааг

хурдасгах зорилгоор хүнсний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх явцад зориудаар нэмдэг байгалийн болон химийн гаралтай бодисууд юм.

16

Е –тэмдэглэгээ

Хүнсний нэмэлт бүр “Е” үсэг, гурав ба дөрвөн орон бүхий тоон кодтой байдаг. Хүнсний эдгээр нэмэлтүүдийг хэтрүүлж хэрэглэвэл маш олон төрлийн өвчин эмгэг үүсгэдэг болох нь батлагдсан байна.

ДЭМБайгууллагаас хориглосон хүнсний нэмэлтийн жагсаалтыг гаргасан байдаг тиймээс хаяг шошгыг заавал үзэж байж бүтээгдэхүүнээ авч байгаарай.

17

Жишээ нь: Е100-119 нь бүтээгдэхүүний өнгийг сайжруулдаг будагч бодисууд

Е200-299 хадгалалтын хугацааг

нэмэгдүүлдэг нөөшлөгчид гээд маш олон төрлийн нэмэлтүүдийг ангилан ялгаж хүнсэнд хэрэглэсээр байна.

18

Мах, махан бүтээгдэхүүнд амт оруулах ягаан өнгөтэй болгоход ашигладаг Е250.

Дэлгүүрийн лангуун дээр жил болсон ч мууддаггүй жимснүүд нь Е230-232 буюу их хэрэглэхэд хор болдог байна.

19

22 20

Бага жинтэй

Энерги зарцуулалт

Хэвийн жинтэй Таргалалттай 21

ЭМГазрын “Зөв хооллолтын зөвлөгөө өгөх төв”-ийн үйл ажиллагаа

№ Үйл ажиллагааны чиглэл

2011 он /Сүүлийн 2 сар/ Хүний

тоо

2012 он Хүний

тоо

2013онХүний

тоо

2014он /Эхний 6 сар/Хүний тоо

1 ААНэгж, Албан байгууллагад чиглэсэн- 10 / 200 18 /319 17 / 413

2 ЕБСургууль, цэцэрлэгтэй хамтран ажиллах - 43 254 852

3 Ард иргэдэд ганцаарчилсан болон бүлгийн сургалт 59 758 964 1599

4 Жирэмсэн болон бага насны хүүхдэд чиглэсэн 2 / 20 3 / 37 7 / 104 3/58

5 Ахмад настанд чиглэсэн- - 2 / 54 3 / 67

6 Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд- 46 76 95

7 Орон нутгийн телевизтэй хамтрасан /эфирийн гал тогоо/ 3 удаа 6 удаа 8 удаа 8 удаа

8 Бодимасс, ясны сийрэгжилтийн аппаратаар үзэж үр дүнг тооцох - 31 83 127

Сумын сургууль, цэцэрлэгийн үдийн цай, ЭМТөвийн гал тогооны үйл

ажиллагаатай танилцсан сайн жишээ

22

Тоног төхөөрөмжийн хангалт

Сургууль, цэцэрлэгийн тоног төхөөрөмжийн хангалт сайтай.

ЭМТөв /Асгат, Сүхбаатар сумын ЭМТөв гал тогооны тоног төхөөрөмжийн төсөл бичиж Сумын ЗДаргын дэмжлэгтэй тоног төхөөрөмжөөр хангадсан тохижуулсан/ сайшаалтай.

Түвшинширээ сумын ЗДарга ЭМТөвийн гал тогооны тоног төхөөрөмжийг шийдэж өгөх болсон.

Сайн жишээ

23

Мөнххаан сумын ЭМТөвд “Хүүхдийн хоолны сургалтын өрөө тохижуулсан. Мөн хэвтэн эмчлүүлэгчдэд хоолны иж бүрдэлээр үйлчилдэг.

Сайн жишээ24

Хоолны цэс зохиох

Хөц будааны зутан

Овъёосны хэмхдэстэй зутан

Сүүг хөөрүүлж олгодог

Ахлах тогооч, эмч 2 хамтарч хийн гарын үсгээ зурдаг

Эрхлэгч нь гарын үсэг Зурж баталгаажуулдаг

Сайн жишээ

25

ХООЛ БОЛ ЭМГҮЙ ЭМЧИЛГЭЭ

Та бүхэнд ажлын амжилт хүсэе.