1

Οι Αµερικανοτουρκικές Σχέσεις υπό το πρίσµα της Αρµένικης

Γενοκτονίας

Ντούζεβιτς Αλεξάνδρα Αντωνιάδης Γεώργιος

Εισαγωγή

Το αρµενικό ζήτηµα «γεννήθηκε» to 1915, την επαύριο του Α’ Παγκοσµίου Πολέµου και συµπίπτει χρονικά µε την κατάρρευση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Συνίσταται στη γενοκτονία 1,5 εκατοµµυρίου Αρµενίων από τις τουρκικές αρχές και τον τουρκικό πληθυσµό και στην άρνηση της Τουρκίας να αποδεχθεί το γεγονός ως αποτέλεσµα «πολιτικής πράξης». Το τουρκικό κράτος ισχυρίζεται πως δεν υπήρξε σχέδιο εναντίον των Αρµενίων, αλλά οι όποιες απώλειες αρµενικών πληθυσµών αποτελούν το προϊόν σύγκρουσης των Αρµένιων µε την οθωµανική αυτοκρατορία κατά τον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο, η οποία απάντησε ως υπέρτερη. Το ζήτηµα της τουρκικής ευθύνης αναδεικνύεται από τα πρόσφατα γεγονότα και αποτελεί τη βαθύτερη αιτία της τουρκικής άρνησης της γενοκτονίας, αφού οι προεκτάσεις είναι µεγάλες τόσο για την επίσηµη ιστοριογραφία όσο και για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Η εξέταση της ουσίας του αρµενικού ζητήµατος είναι εκτός των ορίων της παρούσας εργασίας. Στόχος είναι η ανάλυση των πρόσφατων εξελίξεων που έφεραν το αρµενικό στην πρώτη γραµµή της επικαιρότητας (τουρκοαρµενική συµφωνία ειρήνευσης, αναγνώριση της γενοκτονίας από την επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της αµερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων), ιδίως σε σχέση µε την πολιτική των ΗΠΑ και της Τουρκίας.

Συµφωνία Τουρκίας - Αρµενίας Στις 10 Οκτωβρίου 2009 υπεγράφησαν υπό ελβετική αιγίδα, από τους υπουργούς Εξωτερικών της Τουρκίας και της Αρµενίας δυο πρωτόκολλα, τα οποία προβλέπουν την αποκατάσταση των διπλωµατικών σχέσεων των δυο κρατών και το άνοιγµα των κοινών συνόρων στο πλαίσιο ενός «οδικού χάρτη» εξοµάλυνσης των σχέσεών τους. Καθοριστική για τη σύναψη της συµφωνίας ήταν η πίεση των Ευρωπαίων εταίρων να «κλείσει» η Τουρκία «ανοιχτά ζητήµατα», όπως το αρµενικό και το κουρδικό, στην κατεύθυνση της ευρωπαϊκής της προοπτικής, ενώ σηµαντική ήταν η διαµεσολάβηση της Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χ. Κλίντον. Η τουρκοαρµενική συµφωνία χαρακτηρίστηκε από το διεθνή τύπο ως «ιστορική», καθώς έχει προηγηθεί ένας αιώνας εχθρότητας µεταξύ των δυο κρατών, ενώ το 1993 µε πρωτοβουλία της Τουρκίας έκλεισαν τα κοινά τους σύνορα εν µέσω πολέµου της Αρµενίας µε τη σύµµαχο χώρα της Τουρκίας, Αζερµπαϊτζάν.

2

Το αρµενικό, το υπ’αριθµόν ένα ζήτηµα που δυναµιτίζει τις τουρκοαρµενικές σχέσεις, επανέφερε στο προσκήνιο η επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Αµερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων, πέντε µήνες µετά τη συνοµολόγηση της τουρκοαρµενικής συµφωνίας της Ζυρίχης. Το ψήφισµα της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων της αµερικανικής Βουλής Την 4η Μαρτίου 2010 η επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της Αµερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων υπερψήφισε απόφαση η οποία χαρακτηρίζει «γενοκτονία» τις µαζικές δολοφονίες των Αρµενίων από τους Τούρκους το 1915 και συνιστά τη χρήση του όρου «γενοκτονία» σε κάθε σχετική επίσηµη αναφορά της αµερικανικής κυβέρνησης και διπλωµατίας Το ψήφισµα ήταν πρωτοβουλία του Προέδρου της επιτροπής Μπέρµαν1. To State Department2 εξαρχής αντιτάχθηκε στην υιοθέτηση της παραπάνω απόφασης, µε το επιχείρηµα ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας θα αποτελέσει τροχοπέδι στην εφαρµογή της τουρκοαρµενικής ειρηνευτικής συµφωνίας της Ζυρίχης. Οι αντιδράσεις για το ψήφισµα σε Τουρκία και Αρµενία Αντιπροσωπεία της τουρκικής βουλής είχε µεταβεί στην Ουάσιγκτον µε σκοπό να πείσει τα µέλη της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων να καταψηφίσουν το ψήφισµα. Μετά την υπερψήφισή του, η κυβέρνηση Ερντογάν αντέδρασε µε την ανάκληση του πρεσβευτή της στην Ουάσιγκτον Ναµίκ Ταν3. Ο πρωθυπουργός και ο Υπουργός Εξωτερικών Αχµέτ Νταβούτογλου προέβησαν σε δηλώσεις υψηλών τόνων αναφορικά µε την υπονόµευση των αµερικανοτουρκικών σχέσεων (Τούρκοι αξιωµατούχοι έθεσαν ζήτηµα διακοπής της χρήσης της αεροπορικής βάσης του Incirlik από τις ΗΠΑ)4, αλλά και αναφορικά µε τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου. Επίσης, ο Ερντογάν απείλησε αφενός µε µη έγκριση των πρωτοκόλλων της Ζυρίχης από την τουρκική Εθνοσυνέλευση αφετέρου µε απέλαση 100.000 Αρµενίων που εργάζονται παράνοµα στην Τουρκία5 και επέρριψε ευθύνες στην αρµενική διασπορά6. Σε ότι αφορά στο επιχείρηµα της Τουρκίας για επιδείνωση της ειρηνευτικής διαδικασίας µε την Αρµενία εξαιτίας του ψηφίσµατος, πρέπει να επισηµανθεί η µεταστροφή της τουρκικής πολιτικής, προτού ακόµη υπερψηφιστεί η απόφαση της αµερικανικής κοινοβουλευτικής επιτροπής. Μετά την υπογραφή της συµφωνίας της Ζυρίχης, ο Ερντογάν έθεσε την αποχώρηση των αρµενικών στρατευµάτων από το Αρτσάχ ή Ναγκόρνο (Ορεινό) Καραµπάχ (ή Καραπάγ) -το νεοσύστατο αρµενικό

1 W.P., 5/03/10, Over Turkish protests, House panel calls killing of Armenians ‘genocide’. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/04/AR2010030403637.html 2 Καθηµερινή, Έλλις Α., 18/03/10, Η κυβέρνηση Οµπάµα, αντίθετη στην αναγνώριση της αρµενικής γενοκτονίας. http://wwk.kathimerini.gr/kath/edition/2010/18-03-2010.pdf 3 W.P., 09/03/10, Turk envoy not back in U.S. until Armenia signal: PM. http://americabreakingnews.com/2010/03/turk-envoy-not-back-in-u-s-until-armenia-signal-pm/ 4 W.P., 17/03/10, Turkish PM threatens to expel Armenians http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/17/AR2010031700845.html 5 Spiegel, 29/03/10, There can be no talk of Genocide. http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,686131,00.html 6 W.P., 17/03/10, Turkish PM threatens to expel Armenians http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/17/AR2010031700845.html

3

κράτος που ιδρύθηκε κατά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και συγκεκριµένα το 1991, όταν κήρυξε µε δηµοψήφισµα την ανεξαρτησία του από το Αζερµπαϊτζάν- ως προϋπόθεση για την κύρωση της συµφωνίας από το τουρκικό κοινοβούλιο και το άνοιγµα των συνόρων7. Η Τουρκία αντέδρασε και στην απόφαση του Συνταγµατικού ∆ικαστηρίου της Αρµενίας που έθετε θέµα αναγνώρισης της αρµενικής γενοκτονίας (το Συνταγµατικό ∆ικαστήριο, ωστόσο, επικύρωσε τη συµφωνία). Η αρµενική κυβέρνηση χαιρέτησε την απόφαση της Επιτροπής, χαρακτηρίζοντάς την «σηµαντικό βήµα προς την αποτροπή των εγκληµάτων κατά της ανθρωπότητας» και «απόδειξη της αφοσίωσης του αµερικανικού λαού στις παγκόσµιες ανθρώπινες αξίες». Ο Αρµένιος πρωθυπουργός Σαρκισιάν επέκρινε τη στάση της Τουρκίας8. Τα δυο πρωτόκολλα της Ζυρίχης που αποτελούν την πρώτη προσπάθεια προσέγγισης των δυο χωρών µετά από έναν αιώνα εχθρότητας, εξυπηρετούν λόγους πολιτικούς, οικονοµικούς και ενεργειακούς. Η µεν Τουρκία θεωρεί πως η τουρκοαρµενική συµφωνία της προσδίδει την εικόνα «προοδευτικού» κράτους και ταυτόχρονα δείχνει στη ∆ύση ότι ενδιαφέρεται πραγµατικά για την ευρωπαϊκή της προοπτική, καθώς ακολουθεί τις συστάσεις των Ευρωπαίων εταίρων και ρυθµίζει τα ζητήµατα που προβάλλονται ως τροχοπέδι για την ένταξή της στην Ένωση (πέραν της τουρκοαρµενικής συµφωνίας, ανάλογη ήταν και η προσπάθεια κοινωνικής ενσωµάτωσης των Κούρδων). Για τη δε Αρµενία η συµφωνία σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής εξυπηρετεί την ανάγκη εξόδου της από τη διεθνή αποµόνωση, καθώς και τα οικονοµικά και ενεργειακά της σχέδια. Τα αίτια της αναγνώρισης της γενοκτονίας από την επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της αµερικανικής Βουλής: Ο ρόλος των lobbies. Είναι η 7η φορά που η επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων της αµερικανικής Βουλής θέτει ζήτηµα αναγνώρισης της αρµενικής γενοκτονίας. Ανάλογες αποφάσεις είχαν ληφθεί το 2000, το 2005 και το 2007 (και το 2007 η Τουρκία είχε ανακαλέσει τον πρεσβευτή της στις ΗΠΑ για διαβουλεύσεις9). Το ζήτηµα δεν εισήχθη ποτέ προς συζήτηση στην ολοµέλεια της Βουλής εξαιτίας των πιέσεων που είχαν ασκήσει στους βουλευτές οι πρόεδροι Μπιλ Κλίντον και Τζορτζ Μπους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο µοναδικός Πρόεδρος των ΗΠΑ που είχε χαρακτηρίσει γενοκτονία τη σφαγή των Αρµενία ήταν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. Σύµφωνα µε την W.P. η Αρµενία δεν έχει στην παρούσα φάση επίσηµο αντιπρόσωπο στις ΗΠΑ. Ωστόσο, ορισµένες καλά οργανωµένες αµερικανοαρµενικές οµάδες είναι ιδιαίτερα ενεργές στην προσπάθεια επιρροής του Κογκρέσου, συµπεριλαµβανοµένης

7 Μετά την υπογραφή της συµφωνίας κατάπαυσης του πυρός µεταξύ του Ορεινού Καραπάγ (Αρτσάχ κατά την αρχαία αρµενική ονοµασία του), του Αζερµπαϊτζάν και της Αρµενίας, το Αζερµπαϊτζάν και η Τουρκία έκλεισαν τα σύνορά της µε την Αρµενία, πλήττοντας σηµαντικά την οικονοµία της τελευταίας. Από τότε, διεξάγονται διαπραγµατεύσεις µεταξύ του Αζερµπαϊτζάν και της Αρµενίας µε τη διαµεσολάβηση της λεγόµενης Οµάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ (υπό τη συµπροεδρία της Γαλλίας, της Ρωσίας και των ΗΠΑ). 8 W.P., 17/03/10, Turkish PM threatens to expel Armenians, p. 2 http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/17/AR2010031700845.html 9 W.P., 04/03/10, Armenia-Turkey dispute over genocide label sets off lobbying frenzy, pag. 1-2. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/03/AR2010030303786.html

4

της Αρµενικής Πρεσβείας της Αµερικής, µε την οποία µαζί ξόδεψαν σχεδόν 380.000 δολάρια τον προηγούµενο χρόνο. Την ίδια περίοδο, κατά το δηµοσίευµα, η Τουρκική Συµµαχία (PAC), έδωσε 173 χιλιάδες δολάρια σε δωρεές, µε µια ελαφριά προτίµηση στο Ρεπουµπλικανικό κόµµα. Αντιπρόσωποι των εταιρειών Boeing, Lockheed Martin, Raytheon, United Technologies και Northrop Grumman απηύθυναν επιστολή προς τον Berman υποστηρίζοντας ότι το ψήφισµα ενέχει τον κίνδυνο «να αποξενωθεί ένας σηµαντικός σύµµαχος του ΝΑΤΟ και εµπορικός συνέταιρος». Η Αρµενική Εθνική Επιτροπή της Αµερικής (Armenian National Committee of America) κατήγγειλε το γράµµα ως «ηθικά αξιοκατάκριτο». Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το εβραϊκό lobby που τήρησε ουδέτερη στάση, η οποία αποδίδεται στην τεταµένη σχέση της κυβέρνησης του AKP µε το Ισραήλ. Η κρίση στο Νταβός, η υποστήριξη των Παλαιστινίων και οι αιχµηρές δηλώσεις Ερντογάν κατά του Νετανιάχου έχουν αµαυρώσει την εικόνα της Τουρκίας σε µεγάλο τµήµα της εβραϊκής διασποράς. Παρόλα αυτά, η συνεργασία του εβραϊκού lobby µε την κυβέρνηση της Τουρκίας δεν είναι απίθανη, ειδικά εφόσον το ψήφισµα προωθηθεί στην Ολοµέλεια, καθώς δεν πρέπει να παραγνωρίζουµε αφενός πως η συµµαχία Τουρκίας-Ισραήλ αν και παράδοξη, είναι µακροχρόνια και αφετέρου πως είναι πολύ σηµαντική για την εβραϊκή διασπορά η διατήρηση της «αποκλειστικότητας» του όρου για το εβραϊκό Ολοκαύτωµα. Αναφορικά µε το ζήτηµα της προώθησης (ή µη) του ψηφίσµατος στη Βουλή των Αντιπροσώπων, καταρχήν διευκρινίζουµε ότι το ψήφισµα έχει συµβουλευτικό χαρακτήρα και δεν δηµιουργεί την υποχρέωση στη Βουλή των Αντιπροσώπων να δεχθεί το ζήτηµα µεταξύ των θεµάτων προς συζήτηση. Αλλά και στην περίπτωση υπερψήφισής του από την Ολοµέλεια δεν αποκτά δεσµευτικό χαρακτήρα για την εκτελεστική εξουσία.

Στην περίπτωσή µας, έχουµε από τη µια πλευρά τον Πρόεδρο της Επιτροπής Μπέρµαν και το αρµενικό lobby να πιέζουν υπέρ της έγκρισης του ψηφίσµατος και από την άλλη το Λευκό Οίκο και τη σύµµαχο Τουρκία να ισχυρίζονται πως κάτι τέτοιο θα ήταν άστοχο στην παρούσα φάση οµαλοποίησης των τουρκοαρµενικών σχέσεων. Η θέση µας αναφορικά µε το αν το ψήφισµα θα προωθηθεί στην Ολοµέλεια της Βουλής είναι πως κάτι τέτοιο δεν είναι ακόµη ξεκάθαρο. Η οριακή υπερψήφιση της απόφασης (µε διαφορά µιας ψήφου), αλλά κυρίως οι ιδιαιτερότητες του αµερικανικού πολιτικού συστήµατος (congressional lobbying) καθιστούν απρόβλεπτη την εξέλιξη. Η κοµµατική οργάνωση είναι µονάχα µία από τις πολλές σηµαντικές µονάδες, καθώς µε τη µείωση της επιρροής των κοµµάτων, αυξήθηκε η ισχύς άλλων οργανισµών µέσα στο Κογκρέσο (οµάδων πίεσης κλπ). ∆ιακινδυνεύοντας µια πρόβλεψη, το δηµοκρατικό κόµµα µε την υπερψήφιση της απόφασης από την επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων ικανοποιεί το αρµενικό lobby10 (αν και µε ορισµένο προσωπικό κόστος για τον πρόεδρο Obama) και το πλέον ιδεολογικοποιηµένο «κοµµάτι» του αµερικανικού λαού, που τάσσεται υπέρ 10 Σύµφωνα µε την W.P. η Βουλή των Αντιπροσώπων «µετατρέπει ένα παλιό πρόβληµα σε σηµερινό», µε απώτερο σκοπό τον προσεταιρισµό του ισχυρού αρµενικού lobby. W.P., 02/03/10, The Armenian genocide resolution is a farce all around, p. 1. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/02/AR2010030202375.html

5

της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων11. Ταυτόχρονα, µε τη µη περεταίρω προώθησή της (ή την προώθηση, αλλά µη υπερψήφιση) στην Ολοµέλεια της Βουλής τηρεί πολιτική ίσων αποστάσεων και δεν δυσαρεστεί και τη διαχρονική της σύµµαχο και µέλος του ΝΑΤΟ Τουρκία. Ανεξάρτητα από την έκβαση του ψηφίσµατος, είναι ενδιαφέρον να ερµηνεύσουµε τις εξελίξεις στο αρµενικό µε γνώµονα τους συσχετισµούς ισχύος σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής για τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε επίπεδο σχέσεων µε την Τουρκία. Σχέση ΗΠΑ - Τουρκίας Οι εξελίξεις του αρµενικού λαµβάνουν χώρα σε µια περίοδο όπου οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας χαρακτηρίζονται από κάποια ψυχρότητα, συνεπώς οι σχετικές παρατηρήσεις αποκτούν ιδιαίτερο νόηµα. Τους τελευταίους µήνες οι Ηνωµένες Πολιτείες έχουν δυσαρεστηθεί από τη στήριξη της κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην ανάπτυξη του πυρηνικού προγράµµατος του Ιράν, από τις καλές σχέσεις µε το καθεστώς του Σουδάν και από τα απανωτά «χτυπήµατα» της Τουρκίας στο Ισραήλ. Με βάση την ανάγνωση αυτή, η έγκριση της απόφασης θα µπορούσε να είναι «χαστούκι» (και ταυτόχρονα µοχλός πίεσης12 ) για το θέµα του Ιράν. Εξίσου σηµαντική, όµως, είναι η υποστήριξη της Τουρκίας από την κυβέρνηση Οµπάµα. Η Τουρκία ήταν πάντοτε ζωτική για τις ΗΠΑ και στην παρούσα συγκυρία η συνεισφορά της στην εξυπηρέτηση των αµερικανικών συµφερόντων στη Μέση Ανατολή είναι απαραίτητη: Η Τουρκία εξακολουθεί να στέλνει στρατεύµατα στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν και παρέχει στις ΗΠΑ την αεροπορική βάση του Ίνσιρλικ για στρατιωτική χρήση13. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ επιθυµούν να αναλάβει η Άγκυρα µεσολαβητικό ρόλο στη διένεξη µε το Ιράν (αν και το Ιράν απορρίπτει την τουρκική µεσολάβηση) και ταυτόχρονα υπολογίζουν στην τουρκική ψήφο14 (rotating seat) στην περίπτωση που το Συµβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξετάσει το ενδεχόµενο λήψης κυρώσεων κατά του Ιράν.15 Σε επίπεδο συµβολισµού, η Τουρκία είναι η µουσουλµανική χώρα που συνδυάζει το Ισλάµ µε την κοσµικότητα (µετριοπαθής ισλαµισµός) την οποία µπορούν να προβάλλουν οι ΗΠΑ ως πρότυπο στη γεωστρατηγικά σηµαντική περιφέρεια της Μέσης Ανατολής. Η ευρωστία της

11 W.P., 05/03/10, Over Turkish protests, House panel calls killing of Armenians ‘genocide’, pag. 2. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/04/AR2010030403637.html 12 Zaman, 30/03/10, U.S. State Dept: No deal to stop genocide resolution, http://www.todayszaman.com/tz-web/news-204779-us-state-dept-no-deal-to-stop-genocide-resolution.html 13 “Incirlik plays a key role in logistical support for U.S. troops serving in Iraq and Afghanistan”. W.P., 09/03/10, Turk envoy not back in U.S. until Armenia signal: PM, pag. 1. http://americabreakingnews.com/2010/03/turk-envoy-not-back-in-u-s-until-armenia-signal-pm/ 14 “Turkey currently holds a rotating seat on the U.N. Security Council and thus will have a vote on sanctions against its neighbor, Iran”. W.P., 05/03/10, Over Turkish protests, House panel calls killing of Armenians ‘genocide’, p. 1. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/04/AR2010030403637.html 15 “But the administration needs Turkish cooperation on a number of fronts. Turkey has contributed troops to the coalition in Afghanistan and allowed the use of an air base to supply U.S. forces in Iraq. W.P., 05/03/10, Over Turkish protests, House panel calls killing of Armenians ‘genocide’, p. 1. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/04/AR2010030403637.html

6

συµµαχίας ΗΠΑ-Τουρκίας πρέπει να γίνει αντιληπτή στην πραγµατική της διάσταση κατά την εξέταση του αρµενικού.

Επίλογος

Είναι γεγονός ότι τόσο η Τουρκία όσο και η Αρµενία, αν ενεργούσαν αποκλειστικά µε γνώµονα την εξυπηρέτηση του εθνικού τους συµφέροντος θα έπρεπε να επιδιώκουν την ταχεία ενεργοποίηση της συµφωνίας τους. Επίσης, βάσει ενός ορθολογικού υπολογισµού κόστους-οφέλους θα έπρεπε να διαθέτουν τα αποθέµατα του διπλωµατικού τους κεφαλαίου στο «κλείσιµο» των εσωτερικών και εξωτερικών µετώπων τους και στην αναβάθµιση του διεθνούς ρόλου τους. Ωστόσο, φαίνεται ότι η επιρροή του ιστορικού και συναισθηµατικού παράγοντα στην εξωτερική πολιτική των δυο χωρών είναι έντονη. Η Αρµενική διασπορά αγωνίζεται για την αναγνώριση της γενοκτονίας, ενώ το αρµενικό κράτος προσπαθεί να εξέλθει από την αποµόνωση συνάπτοντας συµµαχίες, που θα συµβάλλουν στα οικονοµικά και ενεργειακά σχέδιά του. Ο ίδιος ο Σαρκισιάν αντιµετώπισε πολλά προβλήµατα στην προσπάθειά του να πείσει την αρµενική διασπορά για την αναγκαιότητα της υπογραφής της τουρκοαρµενικής συµφωνίας16, (αντίστοιχα προβλήµατα είχε και ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν ο οποίος είχε αντιµέτωπους στο εσωτερικό τους εθνικιστικούς κύκλους που ζητούν παραχωρήσεις από την Αρµενία στο ζήτηµα του Ναγκόρνο Καραµπάχ, του αρµενικού θύλακα στο έδαφος του τουρκογενούς Αζερµπαϊτζάν, που από το 1993 ελέγχεται από τους Αρµένιους του Ναγκόρνο Καραµπάχ, οι οποίοι έχουν δικό τους «κράτος», υποστηριζόµενο από την Αρµενία. Η αµερικανική κυβέρνηση (ιδιαίτερα ο Πρόεδρος Obama) καλείται να κερδίσει ένα στοίχηµα τήρησης µιας πολιτικής «ίσων αποστάσεων» από το αρµενικό lobby και τη σύµµαχο του ΝΑΤΟ Τουρκία. Για το λόγο αυτό εξάλλου θεωρούµε ότι στις 24 Απριλίου ο Αµερικανός Πρόεδρος δεν χρησιµοποίησε τον όρο γενοκτονία. Η προώθηση καταρχήν και η υπερψήφιση του ψηφίσµατος από την Ολοµέλεια της Βουλής δεν µπορεί να προβλεφθεί µε ασφάλεια, λόγω της ανεξαρτησίας του Κογκρέσου και της ποικιλίας των παραγόντων που επηρεάζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, µε έµφαση στο ειδικό βάρος των lobbies στην αµερικανική πολιτική ζωή. Στο πλαίσιο αυτό οι ΗΠΑ και ιδίως το δηµοκρατικό κόµµα, χρησιµοποιούν το αρµενικό για να διατηρήσουν τους δεσµούς µε το ισχυρό αµερικανοαρµενικό lobby, και παράλληλα για να εκβιάσουν-τιµωρήσουν έµµεσα την Τουρκία για τη στάση της στο θέµα του Ιράν Η κυβέρνηση Ερντογάν φαίνεται εγκλωβισµένη, καθώς αναλώνεται πολιτικά σε ένα ζήτηµα όχι τόσο σηµαντικό από πλευράς ρεαλιστικής εξυπηρέτησης των στόχων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: Από τη µια πλευρά οι πιέσεις της διεθνούς

16 “Sargsyan..had taken a political risk in even broaching the subject of normalization. When he conceded to Turkish calls…he angered many in the American Diaspora, who argued that the present government had no right to barter over historical events for the sake of normal trade and diplomatic relations. And when Sargsyan’s concession got him nowhere with Turkey, the pressure on him increased”.

7

κοινότητας (ΗΠΑ, Ε.Ε.) µε τις οποίες πρέπει να συµµορφωθεί προκειµένου να υλοποιήσει την εξωτερική της πολιτική και το απόλυτα νοµιµοποιηµένο αίτηµα του αρµενικού λαού για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Από την άλλη πλευρά, το εσωτερικό πολιτικό µέτωπο και ο βαθύς διχασµός της τουρκικής κοινωνίας (ως προϊόν της ιδιαίτερης ιστορικής διαδροµής της χώρας), µιας κοινωνίας ανέτοιµης να αναγνωρίσει το παρελθόν της.

8

Βιβλιογραφία-Αρθογραφία

1. Jones Ch., 2005, The presidency in a separated system, Brookings Institution Press.

2. Καθηµερινή, Έλλις Α., 18/03/10, Η κυβέρνηση Οµπάµα, αντίθετη στην

αναγνώριση της αρµενικής γενοκτονίας.

3. Καθηµερινή, 13/03/09, Πιέσεις σε Οµπάµα για το αρµενικό. ∆ηµοκρατικοί και Ρεπουµπλικανοί βουλευτές ζητούν την αναγνώριση της γενοκτονίας.

4. Κοτζιάς Ν., 12/12/09, Αξία, Τουρκικές φαντασιώσεις και νέο-οθωµανισµός:

Ελλάδα, ∆ύση και Ευρώπη.

5. Κοτζιάς Ν., 19/12/09, Αξία, Είναι η Τουρκία ένας Θεµελιακός παίκτης στην περιοχή;

6. Reuters, 09/03/10, Turk envoy not back in U.S. until Armenia signal: P.M.

http://www.reuters.com/article/idUSTRE6281YB20100309

7. Spiegel, 29/03/10, There can be no talk of Genocide. http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,686131,00.html

8. The Economist, 05/03/10, Past imperfect, present tense.

9. W.P., 23/04/10, Armenia and Turkey, overcome by history.

http://voices.washingtonpost.com/postpartisan/2010/04/armenia_and_turkey.html?wprss=postpartisan

10. W.P., 17/03/10, Turkish PM threatens to expel Armenians

http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/17/AR2010031700845.html

11. W.P., 09/03/10, Turk envoy not back in U.S. until Armenia signal: PM.

http://americabreakingnews.com/2010/03/turk-envoy-not-back-in-u-s-until-armenia-signal-pm/

12. W.P., 04/03/10, Armenia-Turkey dispute over genocide label sets off lobbying

frenzy http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/03/AR2010030303786.html

13. W.P., 02/03/10, The Armenian genocide resolution is a farce all around http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/03/02/AR2010030202375.html

14. Zaman, 30/03/10, U.S. State Dept: No deal to stop genocide resolution

http://www.todayszaman.com/tz-web/news-204779-us-state-dept-no-deal-to-stop-genocide-resolution.html