Σελ. 1 / 40

ΤΤΡΡΙΙΗΗΜΜΕΕΡΡΗΗ ΕΕΚΚΠΠΑΑΙΙ∆∆ΕΕΥΥΤΤΙΙΚΚΗΗ ΕΕΚΚ∆∆ΡΡΟΟΜΜΗΗ ΚΚΑΑΛΛΑΑΜΜΑΑΤΤΑΑ 22,,33,,44 ΑΑππρριιλλίίοουυ 22001111

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μεσσηνία……………………………………………………………………………… 2

Αρχαία Μεσσήνη………………………………………………………………………. 4

Καλαµάτα……………………………………………………………………………… 6

∆ηµητσάνα…………………………………………………………………………….. 11

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης…………………………………………. 13

Μεθώνη………………………………………………………………………………… 15

Κορώνη………………………………………………… ……………………………… 17

Πύλος…………………………………………………………………………………… 20

Φοινικούντα……………………………………………………………………………... 22

Μνηµεία…………….…………………………………………………………………… 24

Κλασσικά Μνηµεία……………………………………………………… 24

Κάστρα και Πύργοι……………………………………………………… 25

Εκκλησίες Μοναστήρια…………………………………………………. 28

Μουσεία……………………………………………………………………. 29

Εντυπώσεις…………………………………………………………………………… 32

Συµµετέχοντες ……………………………………………………………………….. 39

Πηγές……………………………………………………………………………………. 40

Σελ. 1 / 40

ΜΕΣΣΗΝΙΑ

Η Μεσσηνία είναι νοµός της Ελλάδας που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο.

Περικλείεται στα βόρεια από τον ποταµό Νέδα και τα Αρκαδικά Όρη, στα ανατολικά από το

όρος Ταΰγετος, στα νότια από τον Μεσσηνιακό Κόλπο και στα δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος.

Συνορεύει στα βόρεια µε το νοµό Ηλείας, στα βορειοανατολικά µε το νοµό Αρκαδίας και στα

ανατολικά µε το νοµό Λακωνίας.

Το ψηλότερο βουνό είναι ο Ταΰγετος (2404 µ., κορυφή Προφήτης Ηλίας), τον οποίο µοιράζεται

µε τη Λακωνία και του οποίου η αλυσίδα συνεχίζεται µε άλλες ψηλές κορυφές προς

βορειοδυτικά. Στα βορειοανατολικά σύνορα µε την Αρκαδία και σε µικρή απόσταση από την

Ανδρίτσαινα της Ηλείας βρίσκεται το Λύκαιο (1420 µ.). Στα βόρεια σύνορα µε την Ηλεία

βρίσκεται το Τετράζιο. Στα δυτικά και προς το Ιόνιο Πέλαγος εκτείνονται από βορρά προς

νότο τα όρη της Κυπαρισσίας (όρος Αιγάλεο, 1224 µ), στην προέκταση των οποίων βρίσκεται,

στη δυτική µεσσηνιακή χερσόνησο, το όρος Λυκόδηµο (960 µ.). Στο κέντρο του νοµού και από

βορρά προς νότο εκτείνεται η ευφορότατη πεδιάδα της Μεσσηνία

Μεγαλύτερο ποτάµι είναι ο Πάµισος, ο οποίος διασχίζει την πεδιάδα της Καλαµάτας και

χύνεται στο Μεσσηνιακό Κόλπο. Στα σύνορα µε την Ηλεία βρίσκεται η Νέδα. Μικρότερα

ποτάµια είναι ο Βελίκας και ο Νέδωνας, που διασχίζει την Καλαµάτα.

Η Μεσσηνία αποτελεί έναν από τους οµορφότερους Νοµούς της Ελλάδας. Με αµέτρητα

χιλιόµετρα παράκτιας γραµµής και µε επιβλητικά βουνά να συνθέτουν το τοπίο της, είναι

σίγουρο ότι σας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις, αρκεί να έχετε τη διάθεση και το χρόνο να την

εξερευνήσετε.

Σελ. 2 / 40

Η Μεσσηνία προσφέρει µία τεράστια ποικιλία προορισµών, ικανοποιώντας όλα τα είδη

τουρισµού: παραθεριστικό, αθλητικό, αγροτικό, ορεινό, εκκλησιαστικό και άλλες µορφές

εναλλακτικού τουρισµού.

Ένας λογικός τρόπος να προσεγγίσει κανείς τη Μεσσηνία ταξιδιωτικά, είναι σύµφωνα µε τον

παλιό διαχωρισµό τους σε επαρχίες, ως εξής:

1. Καλαµάτα - Μάνη - Ταϋγετος

2. Άνω Μεσσηνία -

3. Τριφυλλία

4. Πυλία

Η Μεσσηνία κατοικείται εδώ και χιλιάδες χρόνια, µε µία σπουδαία ιστορία να τη συνοδεύει.

Μάρτυρες της ιστορίας της, τα κλασσικά, βυζαντινά και νεότερα µνηµεία ανά το Νοµό. Τα

µνηµεία και η πολιτιστική κληρονοµιά της Μεσσηνίας, σε συνδυασµό µε το πανέµορφο φυσικό

τοπίο που τα πλαισιώνει, δίνουν µία µαγική δύναµη στη Μεσσηνία, που αιχµαλωτίζει και τον πιο

απαιτητικό επισκέπτη.

Σελ. 3 / 40

ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ

Η αρχαία Μεσσήνη ήταν η πρωτεύουσα της Μεσσηνίας.

Ήταν ιδρυµένη κοντά στο σηµερινό χωριό Μαυροµάτι,

στις δυτικές υπώρειες του όρους Ιθώµη. Η Ιθώµη ήταν

το ισχυρότερο φυσικό και τεχνητό οχυρό της

Μεσσηνίας. Η πόλη ιδρύθηκε από το Θηβαίο στρατηγό

Επαµεινώνδα το 369 π.Χ. ο οποίος ελευθέρωσε τη Μεσσηνία από τους Σπαρτιάτες. Η Μεσσήνη

γνωρίζει µέγιστη ακµή κατά τους ελληνιστικούς και πρώιµους αυτοκρατορικούς χρόνους.

Οι πρώτες µαρτυρίες ανθρώπινης εγκατάστασης στην αρχαία Μεσσήνη ανάγονται στην

Ύστερη Νεολιθική περίοδο (4300-3000 π.Χ.) ή στην Πρώιµη Εποχή του Χαλκού (2800-1900

π.Χ.). Κατά τον 9ο αι. π.Χ. υπήρχε ήδη οργανωµένος

οικισµός στην περιοχή του Ασκληπιείου, ενώ στην

περιοχή της κρήνης Κλεψύδρας, µέσα στο σηµερινό

χωριό Μαυροµάτι, λειτουργούσε ιερό αφιερωµένο στον

ποτάµιο θεό Αχελώο. Στα 800-700 π.Χ., το ιερό του ∆ιός Ιθωµάτα στην Ιθώµη βρισκόταν σε

πλήρη λειτουργία. Στην κάτω πόλη ιδρύεται το πρώτο ιερό της Ορθίας Αρτέµιδος και το

πρωιµότερο ασκληπιείο. Το πρώιµο αυτό πόλισµα µε τα ιερά του, φέρει προφανώς, το όνοµα

Ιθώµη.

Το κράτος των Μεσσηνίων τελεί υπό µακρόχρονη σπαρτιατική κατοχή (8ος - 5ος αι. π.Χ.),

που καταγράφεται στους τέσσερις, γνωστούς στην ιστορία, ως Μεσσηνιακούς πολέµους. Ο

τρίτος Μεσσηνιακός πόλεµος (510-490 π.Χ.) συνδέεται µε το όνοµα του θρυλικού ήρωα

Σελ. 4 / 40

Αριστοµένη. Κατά τον 4ο Μεσσηνιακό πόλεµο (464-456 π.Χ.) πολιορκείται επί πολλά έτη η

ακρόπολη της Ιθώµης, και η εξέγερση των υπόδουλων Μεσσηνίων καταλήγει σε

συνθηκολόγησή τους. Οι φυγάδες Μεσσήνιοι εγκαθίστανται στη Ναύπακτο, ενώ το 399 π.Χ.

εκδιώκονται από τους Σπαρτιάτες και καταφεύγουν στη Σικελία και την Κυρηναϊκή. Μετά τ η

µάχη στα Λεύκτρα της Βοιωτίας (471 π.Χ.) και την ήττα των Σπαρτιατών, ο Θηβαίος

στρατηγός Επαµεινώνδας και οι Αργείοι σύµµαχοι ιδρύουν το ανεξάρτητο κράτος των

Μεσσηνίων (369 π.Χ.). Η νέα πρωτεύουσα κτίζεται στις υπώρειες της Ιθώµης, τειχίζεται µε

ισχυρό και επιβλητικό οχυρωµατικό περίβολο, και ονοµάζεται Μεσσήνη από την οµώνυµη µυθική

προδωρική βασίλισσα.

Σελ. 5 / 40

ΚΑΛΑΜΑΤΑ Η Καλαµάτα, παλαιότερα Καλάµαι, είναι πόλη της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, πρωτεύουσα

του νοµού Μεσσηνίας και λιµάνι της

νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας. Ο δήµος

Καλαµάτας έχει πληθυσµό 57.620

κατοίκους σύµφωνα µε την απογραφή του

2001. Η πόλη είναι κτισµένη στους

πρόποδες του όρους Καλάθι (παρυφή του Ταϋγέτου), στην καρδιά του Μεσσηνιακού κόλπου.

Απέχει 255 χιλιόµετρα από την Αθήνα, 215 από την Πάτρα και 715 από τη Θεσσαλονίκη. Έχει

εύκρατο µεσογειακό κλίµα µε ζεστό χειµώνα και ήπια καλοκαίρια.

Η ιστορία της Καλαµάτας ξεκινάει από τον Όµηρο, ο οποίος αναφέρει τις Φαρές, αρχαία πόλη

χτισµένη περίπου εκεί που βρίσκεται σήµερα το φράγκικο κάστρο της πόλης. Παλιότερα

θεωρούσαν ότι, κατά την αρχαία εποχή, η θάλασσα κάλυπτε όλη την έκταση της σηµερινής

πόλης αλλά τα ευρήµατα πρωτοελλαδικής και αρχαϊκής (ιερό Ποσειδώνα) περιόδου στα

Ακοβίτικα και κλασσικής, ελληνιστικής και ρωµαϊκής εποχής γύρω από το κάστρο βεβαίωσαν

το αντίθετο. Επίσης, επιγραφικό υλικό που βρέθηκε στη Γιάννιτσα (Ελαιοχώρι) επιβεβαίωσε

την ταύτιση της αρχαίας κώµης των Καλαµών (και όχι των Φαρών) µε εκείνη τη θέση.

Η Καλαµάτα (Φαραί) έχει περιορισµένη σηµασία κατά την αρχαία περίοδο καθώς βρίσκεται

κάτω από λακωνική κυριαρχία από τα µέσα του 8ου αιώνα π.Χ. µέχρι τα µέσα του 4ου αιώνα

π.Χ. Ακόµη και µετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Θηβαίους υπό τον

Σελ. 6 / 40

Επαµεινώνδα, οι Φαρές επισκιάζονται, αυτή τη φορά από τη νέα πρωτεύουσα των Μεσσηνίων,

την Μεσσήνη (στο σηµερινό Μαυροµάτι). Ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος µάλιστα

υπήγαγε την πόλη των Φαρών στη δικαιοδοσία των Λακώνων, αν και αµέσως µετά ο Τιβέριος

την επανέφερε στους Μεσσήνιους.

Ο περιηγητής Παυσανίας στα Μεσσηνιακά-Ηλιακά του (160-170 µ.Χ.) αναφέρει τις Φαρές,

στο δρόµο του από τη νότια Λακωνία προς τη Μεσσήνη. Αναφέρει µάλιστα οτι πιο πριν

συνάντησε πηγή "αλµυρού νερού", πιθανότατα την υφάλµυρη πηγή που ακόµη και σήµερα

εκβάλλει στη θάλασσα, στον παλιό υδρόµυλο στο προάστειο Μικρή Μαντίνεια. Στις δε Φαρές,

επισκέφθηκε τους ναούς της Τύχης και του Καρνείου Απόλλωνα µε το άλσος του. Μέχρι και τα

πρωτοχριστιανικά χρόνια πάντως, η σηµασία του οικισµού εξακολουθεί να είναι µικρή για την

ιστορία της περιοχής, σε σύγκριση π.χ. µε τη γειτονική Θουρία όπου τα αρχαιολογικά ευρήµατα

είναι πολύ σηµαντικότερα. Όµως, στον κατάλογο πόλεων Συνέκδηµος του Ιεροκλή (535 µ.Χ.)

διατηρούνταν ακόµη το αρχαίο όνοµα Φαραί.

Τα διαθέσιµα στοιχεία για την ιστορία της πόλης κατά τη µεσοβυζαντινή περίοδο και µέχρι το

10ο αιώνα µ.Χ. είναι ελάχιστα. Πιθανολογείται ότι, στα πλαίσια της ενιαίας αυτοκρατορικής

αµυντικής πολιτικής εναντίον των επιδροµών των Αβαροσλάβων στα Βαλκάνια,

µετασχηµατίστηκε σε πόλισµα-φρούριο µε ενίσχυση του πληθυσµού της από απειλούµενους

οικισµούς, όπως και η Κορώνη την ίδια εποχή (6ος-7ος αιώνας).

Το σύγχρονο όνοµά της η Καλαµάτα µάλλον το πήρε από ένα παλιό βυζαντινό µοναστήρι

(πιθανά στη θέση του κάστρου), το οποίο ήταν αφιερωµένο στην Παναγία την Καλοµάτα, απ'

όπου µε αφοµοίωση του όµικρον σε άλφα, προήλθε η ονοµασία Καλαµάτα.

Σελ. 7 / 40

Αποκτά αίγλη µετά τη ∆' Σταυροφορία (1204 µ.Χ.), όταν το κάστρο πέφτει, µετά από

συνθηκολόγηση, στα χέρια των Φράγκων υπό τον Γουλιέλµο Σαµπλίτη και, στη συνέχεια, τον

Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο το 1205. Ο τελευταίος ανοικοδοµεί το µέχρι τότε µικρό και

ερειπωµένο κάστρο και έτσι ξεκινάει η οικονοµική ακµή της πόλης. Η Καλαµάτα υπήρξε η

αγαπηµένη πόλη των Βιλλεαρδουίνων, σε σηµείο ο Γουλιέλµος Βιλλεαρδουίνος να αποκαλείται

και "Καλαµάτας".

Το 1293, το κάστρο κατελήφθη από τους επαναστάτες Έλληνες και Σλαβους της Γιάννιτσας

(τώρα Ελαιοχώρι), που είχαν αρχηγούς τους Λιανόρτη, Φανάρη και Λαβούλκα, στο όνοµα του

αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου. Ξαναδόθηκε όµως στους Φράγκους µε απάτη, από

τον Πρωτοαλογάτορα του Μυστρά Γεώργιο Σγουροµάλλη (περιγραφή αυτού του επεισοδίου

υπάρχει στο γνωστό µυθιστόρηµα του Άγγελου Τερζάκη Πριγκηπέσσα Ιζαµπώ). Στα 1341, το

κάστρο βρίσκεται στα χέρια του Νικολό Ατσαγιόλι

και το 1381 υπό τους Ναβαρέζους ιππότες του Πέτρου

ντε Σαν Σουπεράν. Το 1396 καταλαµβάνεται για λίγο

από τους Τούρκους του στρατηγού Εβρενός. Από το

1410 ως το 1459 ανήκει στους Παλαιολόγους του

Μυστρά.

Το 1459 την Καλαµάτα την καταλαµβάνουν οι Οθωµανοί Τούρκοι του Μωάµεθ Β' Πορθητή. Το

1464, το κάστρο κατέλαβε ο Βενετός Φραγκίσκο Τάνο αλλά το 1540 εγκαταλείπεται από

τους Βενετούς που το έκαψαν. Το 1685 καταστρέφεται οριστικά από τον Βενετό στρατηγό

Σελ. 8 / 40

Μοροζίνι όταν το κατέλαβε κατά τη νικηφόρα εκστρατεία του στην Πελοπόννησο.

Επιστράφηκε οριστικά στους Οθωµανούς το 1715.

Το σηµαντικότερο γεγονός της µακρόχρονης ιστορίας της πόλης είναι η απελευθέρωσή της

από τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου του 1821. Την ηµέρα εκείνη ο Κολοκοτρώνης, ο

Νικηταράς, ο Πετρόµπεης Μαυροµιχάλης, ο

Παπαφλέσσας και άλλοι µπήκαν µέσα στην πόλη ως

απελευθερωτές. Συµµετείχαν στην πανηγυρική

δοξολογία που τελέστηκε στον ιερό ναό των Αγίων

Αποστόλων (µικρή βυζαντινή εκκλησία του 10ου

αιώνα που σώζεται µέχρι σήµερα και αποτελεί σύµβολο της πόλης).

Στους Αγίους Αποστόλους ευλογείται η επαναστατική σηµαία και από εδώ ξεκινάει η

Επανάσταση του 1821. Από την Καλαµάτα η Μεσσηνιακή Γερουσία συντάσσει δύο σπουδαία

κείµενα την "Προειδοποίηση προς τας ευρωπαικάς αυλάς" και την "Προκήρυξη" µε αποδέκτες

τους Αµερικανούς. Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίζεται το λιµάνι της Καλαµάτας, το οποίο

λειτουργεί µέχρι και σήµερα, και η πόλη παρουσιάζει σηµαντική ανάπτυξη και ακµή. Μασσαλία

του Μωριά τη χαρακτήριζαν. Η πόλη έρχεται σε επαφή µε τη δύση και την κουλτούρα της,

δηµιουργείται µια αστική τάξη που διαµορφώνει µια σηµαντική πολιτιστική βάση και

κληρονοµιά. Από το 1920 και µετά όµως αρχίζει µια µακρά περίοδος οικονοµικής ύφεσης που

συνεχίζεται µέχρι σήµερα. Το Σεπτέµβριο του 1986 η Καλαµάτα χτυπήθηκε από δύο ισχυρούς

σεισµούς που προκάλεσαν εκτεταµένες ζηµιές και δυστυχώς και θύµατα. Παρ' όλα αυτά η πόλη

ανασυγκροτήθηκε γρήγορα από τη µεγάλη αυτή καταστροφή.

Σελ. 9 / 40

Η Καλαµάτα, µια πόλη 57.620 κατοίκων, είναι η δεύτερη µεγαλύτερη σε πληθυσµό πόλη της

Πελοποννήσου µετά την Πάτρα. Είναι σηµαντικό αστικό, οικονοµικό και εµπορικό κέντρο της

περιοχής, καθώς και διοικητικό κέντρο του νοµού Μεσσηνίας. Στην Καλαµάτα εδρεύει ΤΕΙ και

σχολές του πανεπιστηµίου Πελοποννήσου. Η πόλη διαθέτει πλήρεις και σύγχρονες αθλητικές

εγκαταστάσεις όπου µπορεί καθένας να αθληθεί. Τέλος διαθέτει νέο, σύγχρονο νοσοκοµείο.

Σελ. 10 / 40

∆ΗΜΗΤΣΑΝΑ

Η ∆ηµητσάνα είναι ιστορικό χωριό της Πελοποννήσου,

πρωτεύουσα του Νοµού Αρκαδίας. Είναι χτισµένη πάνω σε

λoφοράχη σε υψόµετρο 950 µέτρων, από τη µεσηµβρινή

πλευρά της οποίας παρέχεται θαυµάσια θέα της παδιάδας

της Μεγαλούπολης και του Ταΰγετου. Είναι έδρα του ∆ήµου ∆ηµητσάνης. Η ιστορία της

αρχίζει κατά τους Οµηρικούς χρόνους, όταν στη θέση της βρισκόταν η µικρή αρκαδική πόλη

Τεύθις.

Αποτελεί κοινότητα µαζί µε τα χωριά Παλαιοχώρι, Καρκαλού και τις µονές Αιµυαλών -

Φιλοσόφου, µε συνολικό πληθυσµό 740 κατ.

Προπολεµικά η ∆ηµητσάνα είχε διπλάσιο

πληθυσµό,το 1960 είχε 2.000, αλλά πολλοί

∆ηµητσανίτες µετανάστευσαν κι

εγκαταστάθηκαν στην Αµερική, την Αυστραλία και αλλού.

Η ∆ηµητσάνα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας

διαδραµάτισε σηµαντικό ρόλο µε το «κρυφό

σχολειό» και το 1821 µε το «∆ηµητσανίτικο

µπαρούτι» που παρασκεύαζε. Είναι πατρίδα του

Εθνοµάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, του

Σελ. 11 / 40

οποίου το άγαλµα δεσπόζει στη κεντρική πλατεία του χωριού, που υπήρξε δωρεά του Μαρασλή,

και του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερµανού, όπου αµφοτέρων οι οικίες διασώζονται.

Στο µουσείο της ∆ηµητσάνας που στεγάζεται στη Βιβλιοθήκη, εκτίθενται υφαντά, αργαλειοί,

είδη λαϊκής τέχνης και αρχαιολογική συλλογή. Στην θέση της σηµερινής ∆ηµητσάνας υπήρχε

η αρχαία Αρκαδική πόλη Τεύθις η οποία είχε

συµµετάσχει στον Τρωικό πόλεµο αλλά και στον

εποικισµό της Μεγαλόπολης.

Το 963 µ.Χ. ιδρύεται η µονή Φιλοσόφου 2,5 χιλιόµετρα

έξω από τη ∆ηµητσάνα. Το 1764 ένας σοφός

καλόγερος, ο Αγάπιος, έχτισε βιβλιοθήκη και µετέφερε τα βιβλία από το µοναστήρι. Η

βιβλιοθήκη µεγάλωνε συνεχώς µέχρι το 1821, γιατί το Πατριαρχείο έδινε νέα βιβλία µια και

στη ∆ηµητσάνα δηµιουργήθηκε ιερατική σχολή που έγινε γνωστή µε τ' όνοµα «Φροντιστήριο

Ελληνικών Γραµµάτων». Απ' αυτήν αποφοίτησαν ο Γρηγόριος ο Ε' και ο Παλαιών Πατρών

Γερµανός. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του 1821, µεγάλο µέρος της βιβλιοθήκης

καταστράφηκε, γιατί οι Έλληνες χρειάζονταν το χαρτί για να φτιάχνουν φυσέκια στους 14

µπαρουτόµυλους της ∆ηµητσάνας, που δούλευαν νύχτα µέρα τροφοδοτώντας τους αγωνιστές.

Για το λόγο αυτό η ∆ηµητσάνα ονοµάστηκε «µπαρουταποθήκη του Έθνους»

Σελ. 12 / 40

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης

Λίγο έξω από τη ∆ηµητσάνα βρίσκεται και το

Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, που στόχο έχει

την ανάδειξη των παραδοσιακών υδροκίνητων

εγκαταστάσεων που παλιότερα ήταν ιδιαίτερα

διαδεδοµένες στην περιοχή. Στην τοποθεσία

παλαιότερα λειτουργούσαν µε τα νερά του

κεφαλαριού 14 µπαρουτόµυλοι, οι οποίοι µεταξύ άλλων τροφοδότησαν και τις ανάγκες της

Επανάστασης, όπως και πολλά βυρσοδεψεία. Στη θέση του κεφαλαριού υπάρχει το εκκλησάκι

του Αϊ-Γιάννη.

Το µουσείο ιδρύθηκε και λειτούργησε το 1997 από το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ιδρυµα της

ΕΤΒΑ και καταλαµβάνει έκταση ενός τετραγωνικού χιλιοµέτρου. Στόχος του µουσείου είναι η

διατήρηση, η διάσωση και η κατανόηση της γνώσης για την παραδοσιακή τεχνολογία της

υδροκίνησης στην ευρύτερη περιοχή, η οποία ξεκίνησε το 16ο αιώνα και

είναι στενά δεµένη µε την ιστορία της.

Στο χώρο του µουσείου παρουσιάζονται οι µορφές της υδροκίνησης και

της χρήσης του νερού στην παραγωγή που δίνουν την εικόνα τη

βιοτεχνική ιστορία της περιοχής. Το συγκρότηµα των κτισµάτων και µηχανισµών που

περικλείει αποτελεί ένα µικρό δείγµα των ερειπωµένων σήµερα βιοτεχνικών εγκαταστάσεων

που ακολουθούν την ροή του νερού των πηγών του Αϊ-Γιάννη αλλά και των πάνω από 100

Σελ. 13 / 40

εγκαταστάσεων που υπήρχαν κατά µήκος του ποταµού Λούσιου και τροφοδοτούσαν την τότε

ανθηρή οικονοµία των γ ύρω χωριών. Έχουν αποκατασταθεί και λειτουργούν µε τους

παραδοσιακούς µηχανισµούς µια οµάδα υδροκίνητων µηχανών: ένας αλευρόµυλος µια

νεροτριβή, ένα βυρσοδεψείο και ένας µπαρουτόµυλος. Ακόµα

υπάρχουν το σπίτι του µυλωνά, το σπίτι του βυρσοδέψη και

ένα ρακοκάζανο. Για την ενηµέρωση των επισκεπτών

χρησιµοποιούνται σύγχρονες µουσειολογικές µέθοδοι µε

κείµενα, φωτογραφίες, και βιντεοταινίες σε όλους τους χώρους του µουσείου.

Σελ. 14 / 40

ΜΕΘΩΝΗ

Η Μεθώνη είναι κωµόπολη του νοµού Μεσσηνίας. Είναι έδρα του οµώνυµου ∆ήµου, και κατά την

απογραφή του 2001 είχε 1.149 κατοίκους.

Λέγεται και Μοθώνη (από τη µυθική πέτρα Μόθωνα). Στα οµηρικά χρόνια λεγόταν Πήδασσος.

Έχει σπουδαία ιστορική σηµασία, γιατί, εξαιτίας της στρατηγικής θέσης που βρισκόταν, έγινε

το µήλο της Έριδος για τους κάθε φορά δυνατούς των εποχών που προσπάθησαν να την κάνουν

λιµάνι τους. Στα τέλη του 8ου π.Χ. αι. καταλήφθηκε από τους Σπαρτιάτες. Απέκτησε την

ελευθερία της το 370 π.Χ. Το 191 π.Χ. µπήκε στην Αχαϊκή Συµπολιτεία οπότε και απέκτησε

αρκετή δύναµη. Ο

Ρωµαίος Αυτοκράτορας

Τραϊανός της χάρισε την

αυτονοµία της. Άκµασε

την εποχή της

Βυζαντινής

Αυτοκρατορίας αλλά

ιδιαίτερα το µεσαίωνα. Αυτήν την εποχή η Πελοπόννησος ονοµάστηκε «νησί της Μεθώνης»,

τόση ήταν η δόξα της.

Στον καιρό της Φραγκοκρατίας έγινε σπουδαίο εµπορικό κέντρο µε το όνοµα Modon. Το 1500

έπεσε στα χέρια των Τούρκων που κατάσφαξαν σχεδόν όλο τον πληθυσµό της. Το 16ο αιώνα

Σελ. 15 / 40

βρέθηκε στα χέρια των ιπποτών της Μάλτας. Κατά τον 17ο- 18ο αιώνα ήταν η πρωτεύουσα

της Πελοποννήσου. Μετά, το 1715, την ξαναπήραν οι Τούρκοι.

Μετά την απελευθέρωσή της, το 1828, ιδρύθηκε από τον Καποδίστρια στη Μεθώνη το

Καποδιστριακό σχολείο. Η πόλη σήµερα είναι πλούσια σε αρχαία µνηµεία, καθώς και βυζαντινά,

βενετσιάνικα και τούρκικα: εκκλησίες, τζαµιά, οχυρώσεις. Σπουδαίο είναι το κάστρο της, που

φτιάχτηκε από τους Ενετούς και είναι περιτριγυρισµένο από τη θάλασσα.

Σελ. 16 / 40

ΚΟΡΩΝΗ

Απέχει 52 χιλιόµετρα νοτιοδυτικά από την Καλαµάτα

και έχει 1.668 κατοίκους. Είναι φηµισµένη για το

Βενετσιάνικο κάστρο που δεσπόζει πάνω από την

πόλη.

Η βυζαντινή Ιστορία της Ασίνης-Κορώνης ως τη Φραγκοκρατία

Η Ασίνη αναφέρεται από το Στέφανο Βυζάντιο και αναγράφεται στο Συνέκδηµο του Ιεροκλέους.

Αργότερα, µνηµονεύεται στον κατάλογο των πόλεων που περιλαµβάνονται στο λεγόµενο

«Τακτικό της Εικονοµαχίας» ως έδρα επισκοπής (ο Ασίνας), υπαγόµενης στη µητρόπολη

Κορίνθου.

Κατά τον 7ο ή 8ο πιθανότατα αιώνα, οι κάτοικοι της πρωτοβυζαντινής Κορώνης (σηµερινό

Πεταλίδι Μεσσηνίας), ίσως εξαιτίας

των σλαβικών και αραβικών επιδροµών,

µετοίκησαν στην οχυρή ακρόπολη της

Ασίνης, η οποία µετονοµάστηκε σε

Κορώνη.

Στην πόλη γεννήθηκε στα τέλη του 9ου αιώνα ο άγιος Θεόδωρος Κυθήρων και στα τέλη του

10ου αιώνα την επισκέφθηκε ο όσιος Νίκων. Τον 11ο αιώνα, σε επιστολή του Μιχαήλ Ψελλού

Σελ. 17 / 40

µνηµονεύεται επίσκοπος Κορώνης, ενώ σε συνοδικό γράµµα του 1084 του πατριάρχη Νικολάου

Β´, η Κορώνη αναφέρεται ως Σαρσοκορώνη. Το 1104, ο Λανδόλφος κατέφυγε µε τα δεκαοκτώ

πλοία του στο λιµάνι της Κορώνης, αποφεύγοντας να αντιµετωπίσει, όπως είχε εντολή από τον

αυτοκράτορα Αλέξιο Α´ Κοµνηνό, τους Γενουάτες.

Τον 11ο και 12ο αιώνα, η Κορώνη συγκαταλέγεται στις πόλεις της Αυτοκρατορίας, στις

οποίες οι Βενετοί, µε σειρά χρυσόβουλων των Κοµνηνών, διαθέτουν προνόµια για την ελεύθερη

εµπορική διακίνησή τους. Το 12ο αιώνα, την πόλη επισκέφθηκε ο Άραβας γεωγράφος Εδρισι και

το 1199 Γενουάτης πειρατής προσέβαλε την Κορώνη. Τέλος, το 1204, η πόλη περιήλθε στους

Φράγκους, µετά από συµφωνία µε τους κατοίκους της.

Από εκκλησιαστική άποψη, στις αρχές του 9ου αιώνα, µε την ίδρυση της µητρόπολης Πατρών,

η επισκοπή Κορώνης υπάγεται σε αυτήν και αναφέρεται διαδοχικά στα Τακτικά καθ' όλη τη

διάρκεια της µέσης βυζαντινής περιόδου.

Η ιστορία της Νέας Κορώνης

Η Νέα Κορώνη χτίστηκε µε ένα ιδιαίτερο πολεοδοµικό σχέδιο, σε διαµέρισµα του σηµερινού

δήµου Αιπείας.

Η διοικητική διαίρεση της χώρας το

1833 από τον Βασιλιά Όθωνα και η

κατάργηση των δήµων από τον

Σελ. 18 / 40

Ελευθέριο Βενιζέλο το 1912 θέλει τα τότε Καστέλλια, και αργότερα Νέα Κορώνη, να είναι στο

χρονικό αυτό διάστηµα δηµοτικό διαµέρισµα του τότε δήµου Κολωνίδων. Ο δήµος Κολωνίδων

πήρε την ονοµασία του από την αρχαία οµώνυµη πόλη, ενώ η Κορώνη έδωσε το όνοµά της στο

σηµερινό δήµο Πεταλιδίου, ο οποίος τότε είχε ονοµαστεί δήµος Κορώνης.

Η αρχαία πολίχνη των Κολωνίδων εστιάζεται στο λόφο µε την σηµερινή ονοµασία

Στυλιανόπουλο και ειδικότερα ο Παυσανίας γράφει: Κοντά δε εις την πόλη των Κορωναίων

υπάρχει η γειτονική (πόλη), που λέγεται Κολωνίδες. Οι κατοικούντες εις αυτήν λέγουν πως δεν

είναι Μεσσήνιοι, αλλά ισχυρίζονται ότι τους έφερε από την Αττική ο Κόλαινος. Ο Κόλαινος δε,

κατόπιν µαντείας, είχε το πουλί Κόρυδον ως οδηγόν του δια την αποικίαν αυτήν. Τους έµελλε

δε, µε το πέρασµα του καιρού, και την γλώσσαν και τας συνήθειας να αλλάξουν και να µάθουν

τα δωρικά. Ευρίσκεται δε ο συνοικισµός αυτός, οι Κολωνίδες, εις ύψωµα που ολίγον απέχει από

την θάλασσα.

Επίσης, λέγεται ότι ο Κόλαινος έφερε και την αγγειοπλαστική στην περιοχή, η οποία άνθισε

κυρίως στο χωριό Βουνάρι.

Σελ. 19 / 40

ΠΥΛΟΣ

Η Πύλος είναι µια µικρή πόλη του Νοµού Μεσσηνίας, µε 2.104 κατοίκους, έδρα του οµώνυµου

∆ήµου, αλλά και ένα µεγάλο φυσικό λιµάνι στη Νοτιοδυτική άκρη της Πελοποννήσου. Έχει

κτιστεί αµφιθεατρικά σε δυο χαµηλούς µε ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό σχέδιο. Χαρακτηριστικά

στοιχεία αποτελούν οι καµάρες των κτιρίων της, η πλατεία µε τα κανόνια και ο πανύψηλος

σκιερός πλάτανος.

Η Πύλος, αναφέρεται από τον Όµηρο ως το

Βασίλειο του Νέστωρα που, σύµφωνα µε την

παράδοση, ιδρύθηκε απ' τον µυθικό Πύλο και

αρχικά ονοµαζόταν Κορυφάσιο. Στην αρχαιότητα ήταν σχεδόν συνεχώς κάτω από την

κυριαρχία της Σπάρτης. Στα Βυζαντινά χρόνια, περί τον 6ο αιώνα, καταλήφθηκε από τους

Αβαρούς, απ΄ όπου και ονοµάστηκε Αβαρίνος - από εκεί προήλθε, κατά µία άποψη, και η

ονοµασία Ναβαρίνο. Η Πύλος πέρασε από

ενετική και τελικά τουρκική κατοχή.

Εξεγέρθηκε το 1821, κάτω από µε αρχηγούς

τους Γεωργάκη και Νικόλαο Οικονοµίδη. Το

1825, ο Ιµπραήµ κατέλαβε την Πύλο και το

φρούριό της Νεόκαστρο και την κράτησε

µέχρι τη ναυµαχία του Ναβαρίνου.

Σελ. 20 / 40

Στην περιοχή της Πύλου έχουν ανακαλυφτεί αξιόλογοι αρχαιολογικοί θησαυροί. Οι πρώτες

αυτές έρευνες έγιναν το 1912-26 απ' τον Καρλ Μπλέγκεν και τον Κ. Κουρουνιώτη. ∆ιακόπηκαν

στα χρόνια του πολέµου και ξανάρχισαν το 1952 από το Σ. Μαρινάτο. Οι προσπάθειες

συνεχίστηκαν µέχρι το 1964, οπότε ήρθε στο φως ολόκληρο σχεδόν το ανάκτορο του Νέστωρα.

Το ανάκτορο αυτό χρονολογικά τοποθετείται γύρω στα 1300 και 1200 π.Χ. και καταστράφηκε

µε την κάθοδο των ∆ωριέων (1100 π.Χ.). Υπάρχουν κι άλλα κτίρια. ∆ιάφοροι άλλοι βοηθητικοί

χώροι, τάφοι και βωµός, ανακαλύφτηκαν στην περιοχή.

Σελ. 21 / 40

ΦΟΙΝΙΚΟΥΝΤΑ

Η Φοινικούντα βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της

Μεσσηνίας, στην Πελοπόννησο. Το χωριό είναι

χτισµένο σε µια ωραιότατη παραλία στην διαδροµή

που οδηγεί από την Μεθώνη στην Κορώνη. Ο

καινούριος δρόµος Μεθώνης - Κορώνης, περνάει

ακριβώς έξω από τις παρυφές του, προσφέροντας στον επισκέπτη µια παραθαλάσσια διαδροµή

µοναδικής οµορφιάς. Απέναντι ακριβώς από τον κόλπο της Φοινικούντας, βρίσκεται το

σύµπλεγµα των Οινουσών, µε το µεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου.

Η Φοινικούντα αναφέρεται για πρώτη φορά στα Μεσσηνιακά του Παυσανία (4, 34, 12) ως

λιµάνι µετά το ακρωτήριο Ακρίτας.

Θεωρείται πως επρόκειτο για ένα µικρό

εµπορικό λιµάνι όπου οι αλιείς του murex

frunculus (όστρακο πορφύρας από όπου

προέρχεται η γνωστή βαφή) µπορούσαν να

διακινήσουν το προϊόν τους. Η προέλευση της

ονοµασίας έχει και σχέση µε τους αρχαίους Φοίνικες των οποίων οι εµπορικοί δρόµοι περνούσαν

από το φυσικό αυτό λιµάνι.

Σελ. 22 / 40

Το σηµερινό χωριό δηµιουργείται περίπου στα 1840-1850, απο τους σηµερινούς κατοίκους της

Λαχανάδας, εποίκους από την Κρήτη, που άρχισαν να χτίζουν εδώ τα σπίτια τους. Λεγόταν και

Ταβέρνα, από ένα ταβερνάκι που άνοιξε κάποιος εκεί. Επίσηµα, το σηµερινό της όνοµα το πήρε

το 1930.

Σήµερα ανήκει στο ∆ήµο Μεθώνης. Οι κύριοι πόροι διαβίωσης των κατοίκων είναι η γεωργία

και ο τουρισµός, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει µεγάλη άνθηση. Η Φοινικούντα έχει

εξελιχθεί σε ένα αξιόλογο τουριστικό θέρετρο παρέχοντας στους ταξιδιώτες όχι µόνο γνωριµία

µε ένα προνοµιακό φυσικό περιβάλλον αλλά και υπηρεσίες που τους διασφαλίζουν µια ευχάριστη,

γεµάτη ανέσεις διαµονή.

Σελ. 23 / 40

ΜΝΗΜΕΙΑ

ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

• Αρχαία Μεσσήνη - Η Αρχαία Μεσσήνη είναι µια από τις σηµαντικές σε µέγεθος, µορφή και

διατήρηση πόλεις της αρχαιότητας, που έχει ακόµη πολλά να

προσφέρει. ∆εν διαθέτει µόνον ιερά και δηµόσια οικοδοµήµατα, αλλά

και οχυρώσεις επιβλητικές και κατοικίες και ταφικά µνηµεία.

∆ιαθέτει, εκτός των άλλων, το σπάνιο προνόµιο να µην έχει

καταστραφεί ή καλυφθεί από νεότερους οικισµούς και να βρίσκεται σε ένα κατ´ εξοχήν

µεσογειακό αλώβητο φυσικό περιβάλλον. Το φυσικό αυτό περιβάλλον συνδυάζει την ορεινή

µεγαλοπρέπεια των ∆ελφών και τη χαµηλή παραποτάµια γαλήνη της Ολυµπίας, µε τον

δεσπόζοντα γυµνό ασβεστολιθικό όγκο της Ιθώµης, όπου η ακρόπολη, και την χαµηλή

εύφορη κοιλάδα γύρω από την αρχαία πόλη. Φτάνει κανείς εκεί οδικώς από Αθήνα

ακολουθώντας την οδική αρτηρία Κορίνθου - Τριπόλεως - Μεγαλοπόλεως - Καλαµάτας ή

την οδική αρτηρία Κορίνθου - Πάτρα - Πύργος - Κυπαρισσία - Μελιγαλάς. Από την Ολυµπία

απαιτεί διαδροµή µε αυτοκίνητο µιας περίπου ώρας. (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=176&lang=)

• O ναός του Επικούριου Απόλλωνα - Νοτιοδυτικά της Ανδρίτσαινας, σε

ένα επιβλητικό και άγριο ορεινό τοπίο, βρίσκεται ο µεγαλοπρεπής ναός

του Επικούριου Απόλλωνα, ένας από τους µεγαλύτερους ναούς της

Σελ. 24 / 40

Αρχαιότητας. Ο ναός βρίσκεται σε απόσταση 14 χλµ. νότια της Ανδρίτσαινας, σε

υψόµετρο 1.130 µ., επάνω στο όρος Κωτίλιο. Στην τοποθεσία αυτή, που στην αρχαιότητα

ονοµαζόταν Βάσσες (που σηµαίνει µικρά πλατώµατα σε βράχους), οι κάτοικοι της

γειτονικής Φιγάλειας είχαν ιδρύσει, από τον 7ο αι.π.Χ., ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα, τον

οποίο και λάτρευαν µε την προσωνυµία του Επικουρίου- συµπαραστάτη στον πόλεµο ή στην

αρρώστια. Το επίθετο Επικούριος δόθηκε την εποχή των πολέµων µε τους Σπαρτιάτες

γύρω στο 650 π.Χ. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-

guide.gr/ id=177&lang=)?

• Το Ανάκτορο του Νέστορος - Το ανάκτορο του Νέστορος αποτελεί ένα από τα κορυφαία

µνηµεία του Νοµού Μεσσηνίας. Είναι ένα συγκρότηµα από διάφορα

κτήρια. Το κεντρικό Κτήριο, περισσότερο από 50 µ. µήκος και 32 µ.

πλάτος, ήταν σίγουρα η βασιλική κατοικία. Στα νοτιοδυτικά, µια

άλλη κτηριακή εγκατάσταση, µικρότερη απ´ το Κεντρικό Κτήριο

αλλά αρκετά µεγάλη, είναι ίσως ο παλαιότερος πυρήνας του συγκροτήµατος, σύµφωνα µε

τη χρονολόγηση που δίνει η κατασκευή του, αλλά οπωσδήποτε, και τα δύο χρησίµευσαν ως

χώρος κατοικήσιµος ολόκληρο τον 13ον αιώνα, ώσπου καταστράφηκαν γύρω στα 1200

π.Χ. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-guide.gr/ id=178&lang=)?

ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΠΥΡΓΟΙ

• Κάστρο Κορώνης - Η πολιτεία της Κορώνης στη νοτιοδυτική άκρη

Σελ. 25 / 40

της Πελοποννήσου διατηρεί όλη της τη γραφικότητα, που οφείλεται όχι µόνον στη

γεωγραφική της θέση αλλά και στην αρχιτεκτονική της σύνθεση. Τα διώροφα σπίτια µε

τα περίτεχνα µπαλκόνια και τις στολισµένες προσόψεις, µιλάνε για µια αρχοντιά, αλλά και

για την ακµή της πολιτείας σε παλιότερ ες εποχές. Η Κορώνη µαζί µε τη Μεθώνη είναι δυο

πολιτείες που γνώρισαν µεγάλη ακµή από τον 13ο µέχρι τον 17ο αιώνα και απετέλεσαν

λιµάνια κλειδιά για το εµπόριο από και προς την Ανατολή, τα "µάτια της Βενετίας" στη

νοτιοανατολική Μεσόγειο. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-

guide.gr/ id=179&lang=)?

• Κάστρο Μεθώνης - Στο νοτιότατο άκρο της δυτικής ακτής της Πελοποννήσου βρίσκεται

το απέραντο φρούριο της Μεθώνης. Στη µικρή χερσόνησο, που ήταν

ήδη οχυρωµένη από την αρχαιότητα, υπήρχε πάντοτε µια πόλη,

φηµισµένη για το λιµάνι της. Ταυτίστηκε µε την πόλη Πήδασο , την

οποία αναφέρει ο Όµηρος µε το επίθετο "αµπελόεσσα", σαν την τελευταία απ ό τα επτά

"ευναιόµενα πτολίεθρα", που ο Αγαµέµνονας προσέφερε στον Αχιλλέα για να κατευνάσει την

οργή του. Ο Θουκυδίδης (2,25) σηµειώνει πως η οχύρωση της πόλης στη διάρκεια του

Πελοποννησιακού πολέµου (431 π.Χ.) δεν ήταν ισχυρή. (περισσότερες πληρο ορίες φ

http://www.messinia-guide.gr/?id=180&lang=)

• Κάστρο Πύλου – Νιόκαστρο - Το φρούριο της Πύλου (Νιόκαστρο) άρχισε να κτίζεται από

τους Οθωµανούς το 1573, λίγο µετά την ήττα τους στη ναυµαχία

της Ναυπάκτου (1571). Σκοπός της κατασκευής του ήταν ο έλεγχος

Σελ. 26 / 40

της νότιας εισόδου στον όρµο του Ναβαρίνου, αφού πλέον η βόρεια πρόσβαση (Στενό Συκιάς

ή Φάλτσα Μπούκα) και το εκεί λιµάνι, στη λιµνοθάλασσα τη ς περιοχής ∆ιβάρι ή Ριβάρι,

δεν µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν λόγω προσχώσεων. Ονοµάστηκε "Νιόκαστρο" σε

αντιδιαστολή µε το προγενέστερο φρούριο του Κυρυφασίου (Παλιόκαστρο ή Παλιό

Ναβαρίνο), που ήλεγχε τη βόρεια είσοδο και το παλιό λιµάνι.´Εκτοτε το Νιόκαστρο

ακολούθησε την κοινή µοίρα των υπολοίπων φρουρίων της περιοχής εµπλεκόµενο στα

ιστορικά γεγονότα που σηµάδεψαν τον τόπο. (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=181&la g=)n

• Κάστρο Καλαµάτας - Κατά το 1500 π.Χ. Γεννήσεως πάνω στο βράχο, Ακρόπολη, του

σηµερινού κάστρου της Καλαµάτας το βασιλόπουλο Φάρις από το

αρχαίο Άργος ίδρυσε το βασίλειό του και την πόλη που ονοµάστηκε

Φαραί από το όνοµά του (λεγόταν Φάρις). Κατά το 1300-1250 π.Χ.

στην Ακρόπολη των Φαρών βασίλευε ο ∆ιοκλής που είχε δύο αγόρια δίδυµα, τον Κρίθωνα

και τον Ορσίλοχο, και µία κόρη την Αντίκλεια, την οποία είχε παντρέψει µε τον γιο του

θεοποιηµένου γιατρού Ασκληπιού Μαχάωνα. Τα παιδιά του ∆ιοκλέους και ο γαµπρός του

Μαχάων, γιατρός, σκοτώθηκαν στην Τροία. (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=182&lang=)

Σελ. 27 / 40

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

• Μονή ∆ήµιοβας - Η Μονή ∆ήµιοβας κατέχει µια ιδιαίτερη θέση στην ευλάβεια των

κατοίκων της Καλαµάτας και της περιοχής της Αβίας. Ακόµη και

στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, π λήθη προσκυνητών

ανέβαιναν τα φαράγγια και τα πρόβουνα αυτά του Ταϋγέτου, την

παραµονή της Παναγίας για να προσκυνήσουν τη θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας.

(περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-guide.gr/?id=185&lang=)

• Μονή Βουλκάνο - Το µοναστήρι του Βουλκάνο ή Βουρκάνο κατέχει την πρώτη θέση

ανάµεσα στα µυθικά και ιστορικά ονόµατα της Μεσσηνίας, αφού

βρίσκεται στον ιερότερο χώρο και της προϊστορικής και της αρχαίας

χώρας, στην καρδιά του τόπου. Και είναι ακριβώς αυτή η θέση της

Ιθώµης, στη µέση του µεγάλου κάµπου, που χωρίς µεγάλο ύψος (802µ), δίνει στο ύψωµα µία

υπεροχή, σα να είναι το ψηλότερο όρος του Μεσσηνιακού χώρου. (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=186&lang=)

• Ναός Αγίων Θεοδώρων Κάµπου - Μέσα στο χωριό του Κάµπου, πάνω στον κεντρικό δρόµο,

στέκει ο θαυµάσιος βυζαντινός ναός των Αγίων Θεοδώρων, που

διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Στο ναό των Αγίων Θεοδώρων

υπάρχει αρχαία επιγραφή του 5ου π.Χ . αιώνα και άλλα µεταγενέστερα

Σελ. 28 / 40

λείψανα. Είναι κτίσµα του 12ου µ.Χ. αιώνα και της ίδιας τέχνης και εποχής µε το

βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων Καλαµάτας. (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=187&lang=)

ΜΟΥΣΕΙΑ

• Αρχαιολογικό Μουσείο Καλαµάτας - Tο Μπενάκειο Αρχαιολογικό

Μουσείο βρίσκεται στη συµβολή των οδών Μπενάκη και Παπάζογλου

στην Καλαµάτα. Στεγάζεται σε µια οικία, η οποία χρονολογικά

τοποθετείται στα µέσα του 19ου αιώνα και δωρήθηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία από τ

ον Αντώνιο Μπενάκη, ιδρυτή του οµώνυµου αθηναϊκού µουσείου. Λειτούργησε για πρώτη

φορά το 1971, όµως υπέστη µεγάλες ζηµιές από το σεισµό του 1986. Η συντήρηση του

κτηρίου και η µελέτη επανέκθεσης των ευρηµάτων διήρκεσαν έως το 1995, οπότε

εγκαινιάστηκε η έκθεση του ισογείου. Τρία χρόνια αργότερα, ολοκληρώθηκε ο δεύτερος

όροφος. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-guide.gr/?i = 19&lang=)d 2

• Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας - Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Μεσσηνίας στεγάζεται

στο κτήριο της παλιάς αγοράς στην Καλαµάτα, το οποίο δόθηκε στο

Υπουργείο Πολιτισµού και µετά από 23 ολόκληρα χρόνια άνοιξε την

Κυριακή 14 Ιουνίου 2009 την πόρτα του. Πρόκειται για ένα µουσείο που

προβάλει τον πολιτισµό που αναπτύχθηκε στην περιοχή από τα προϊστορικά χρόνια µέχρι και

την Βυζαντινή περίοδο, το οποίο είναι αποτέλεσµα πολλών αρχαιολογικών µελετών στο

νοµό. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-guide.gr/?id=220&lang=)

Σελ. 29 / 40

• Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου - Τα εκθέµατα προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της

Πύλου. Από τα σηµαντικότερα εκθέµατά του ξεχωρίζουν οι χρυσές

ταινίες, ένας σφραγιδόλιθος, δύο περιδέραια ο ταφικός πίθος που

βρέθηκαν σε θολωτό τάφο της Κουκουνάρας στα Παλαιοχώρια και

βέβαια η επένδυση του κράνους πολεµιστή από δόντια αγριόχοιρου που συναντάται εδώ,

αλλά και στο µ ουσείο του Ναυπλίου και αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό του στρατιώτη-

πολεµιστή των Αχαιών. τα τρία γυάλινα αγγεία αλλά και ο µεγάλος αστράγαλος από τον

Ελληνιστικό τύµβο της Τραγάνας. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-

guide.gr/ id=221&lang=)?

• Λαογραφικό Μουσείο Καλαµάτας - Στην πόλη της Καλαµάτας, βρίσκουµε το Ιστορικό και

Λαογραφικό Μουσείο, µε πλούσια συλλογή από κειµήλια και προσωπικά αντικείµενα των

Αγωνιστών του 1821. Το κτήριο που στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο

Καλαµάτας δόθηκε ω ς δωρεά από τον Κυριακού στο ∆ήµο της

πόλης. Αρχικά το κτίσµα χρησίµευσε για να στεγαστεί ο Σύλλογος

προς ∆ιάδοση των Γραµµάτων, λειτούργησε από το 1936 έως το 1945 ως σχολή

αλφαβητισµού και αρκετά αργότερα, ως µουσείο. Το µουσείο λειτούργησε για πρώτη φορά

το 1973 και επαναλειτούργησε το 2002, όταν αποκαταστάθηκαν οι βλάβες που είχε

υποστεί το κτήριο από το σεισµό του 1986 . (περισσότερες πληροφορίες

http://www.messinia-guide.gr/?id=223&lang=)

Σελ. 30 / 40

• ∆ηµοτικό Πάρκο Σιδηροδρόµων - Το ∆ηµοτικό Πάρκο Σιδηροδρόµων

Καλαµάτας αποτελεί µοναδικό για το είδος του υπαίθριο µουσείο. Τα

εγκαίνια έγιναν το Σεπτέµβριο του 1986 αλλά η ολοκλήρωση του έγινε

το 1990, λόγω του καταστρεπτικού σεισµού που έπληξε την Καλαµ

άτα το Σεπτέµβρη του 1986. Ο χώρος που επιλέχθηκε για να δηµιουργηθεί το µουσείο ήταν

ο παλαιός σταθµός «Καλαµάτα λιµήν» αλλά και έκταση του ΟΣΕ που χρησιµοποιούνταν

επί εποχής ατµού ως καρβουναποθήκες. (περισσότερες πληροφορίες http://www.messinia-

guide.gr/ id=225&lang=)?

Σελ. 31 / 40

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Ύστερα από πολλές αγωνίες, φασαρίες ακόµα και κλάµατα καταφέραµε να

πραγµατοποιήσουµε την πολυπόθητη εκδροµή µας στην Καλαµάτα.

Αρχικά, πρέπει να αναφέρουµε ότι υπήρχε από την αρχή πολύ καλή διάθεση από τους

καθηγητές. Ήταν θετικοί σε µια τέτοια εκδροµή, έχοντας βέβαια και εκπαιδευτικό

χαρακτήρα! Έτσι, εκτός από την πόλη της Καλαµάτας επισκεφθήκαµε πολλά και ωραία

χωριά, καθώς και αρκετούς αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους.

Την µέρα της αναχώρησης από το σχολείο υπήρχε από όλους καλή διάθεση και κέφι! Όλα µέσα

στο πούλµαν καταπληκτικά και χωρίς απρόοπτα. Πριν φτάσουµε στη Καλαµάτα, πήγαµε στη

∆ηµητσάνα. Ένα φοβερό γραφικό χωριό πάνω στο βουνό, όπου η θέα του συγκλόνιζε!

Περπατήσαµε τα σοκάκια του χωριού και αγοράσαµε παραδοσιακά προϊόντα. Το απογευµατάκι

φτάσαµε στο ξενοδοχείο όπου ξεκουραστήκαµε και χαλαρώσαµε για να έχουµε ενέργεια για την

αυριανή µέρα.

Την δεύτερη µέρα, επισκεφθήκαµε το παλάτι του Νέστορα, ένα τεράστιο και αχανές κάστρο

στην Πύλο καθώς και τη Μεθώνη όπου ο καιρός µας τα έκανα µαντάρα! Το παλάτι του

Νέστορα προσωπικά µε γοήτευσε. Ήταν φοβερό να βλέπεις αποµεινάρια ενός πολιτισµού που

αναπτύχθηκε πριν χιλιάδες χρόνια. Το κάστρο στην Πύλο ήταν καταπληκτικό! Τεράστιο,

επιβλητικό και αχανές! Βρισκόταν δίπλα στη θάλασσα και είχε κάποια παράξενα κτίσµατα

(πύλες, πυραµίδα). Στη Μεθώνη ο καιρός µας τα χάλασε! Έριξε απότοµα βροχή και

αναγκαστήκαµε να φύγουµε άρον άρον.

Η Τρίτη µέρα ήταν απόλαυση! Μας άφησαν ελεύθερους στην Καλαµάτα 3 ώρες για να

αγοράσουµε σουβενίρ και να περπατήσουµε στην πόλη. Ύστερα µπήκαµε στο πούλµαν και

αναχωρήσαµε για την Αθήνα. Συνοψίζοντας, έχω να πω πως περάσαµε τέλεια! Ευχαριστούµε

τους καθηγητές για την ανεκτικότητα τους και αυτή η εκδροµή θα µας µείνει αξέχαστη!!!

Σελ. 32 / 40

Αναστάσης.

Σάββατο πρωί πρωί …σχεδόν ξηµερώµατα! Έτοιµος για το σχολείο ,παρόλο που δεν είχα

µάθηµα . Αντί να πάρω την τσάντα µου , πήρα τη βαλίτσα µου.

Ήµουν γεµάτος χαρά και αυτοπεποίθηση γιατί θα πηγαίναµε µια εκδροµή που τη σχεδιάζαµε

πολλούς µήνες . Ήταν η τριήµερή µας στην Καλαµάτα. Όλοι µας γεµάτοι ενθουσιασµό

επιβιβαστήκαµε στο πούλµαν για να φύγουµε .Έπειτα από αρκετές ώρες διαδροµής φτάσαµε

στην πρώτη στάση µας , στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης στη ∆ηµητσάνα.

Η περιοχή ήταν φανταστική! Είχε δηµιουργηθεί ένα περίπλοκο σύστηµα όπου το νερό του βουνού

ερχόταν µε ειδικά κανάλια σε διάφορα δωµάτια ώστε οι νοικοκυρές να πλένουν τα ρούχα τους .

∆ηµιουργούταν επίσης ζεστό νερό. Ο συνδυασµός της περιοχής µε τη φύση έφτιαχνε ένα

παραµυθένιο µέρος! Το πιο εντυπωσιακό για µένα ήταν που το νερό κατέληγε στους µύλους ,εκεί

όπου οι Έλληνες έφτιαχναν µπαρούτι κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821 .

Στη συνέχεια κατευθυνθήκαµε στην πόλη της ∆ηµητσάνας . Το θέαµα ήταν καταπληκτικό !

Η αρχιτεκτονική της πόλης – τα σπίτια ήταν κατασκευασµένα από πέτρα – µας παρέπεµπε σε

κάτι διαφορετικό . Νιώθαµε ότι βρισκόµαστε µέσα σ’ ένα παλάτι . Υπήρχε µια φοβερή θέα, όπου

το µάτι σου χανόταν στον ορίζοντα ,ανάµεσα στα βουνά .

Αφού ξεκουραστήκαµε , οδηγηθήκαµε προς την Καλαµάτα ,εκεί που θα διαµέναµε . Επειδή η

διαδροµή ήταν πολύωρη , σταµατήσαµε στο λιµάνι της πόλης . Ο συνδυασµός της θάλασσας

και του πράσινου µου άρεσε ιδιαίτερα .

Όταν επιτέλους φτάσαµε στο ξενοδοχείο , είχαµε µια καλύτερη άποψη της Καλαµάτας .

Μπορούσαµε να δούµε το βουνό να …αγκαλιάζει τη θάλασσα .∆υο εντελώς αντίθετα τοπία

έδεναν αρµονικά µεταξύ τους εντυπωσιάζοντας τον επισκέπτη .

Σελ. 33 / 40

Τη δεύτερη µέρα της εξόρµησής µας επισκεφτήκαµε την Πύλο. Εκεί είδαµε το παλάτι του

Νέστορα . ∆ε µε ενθουσίασε όσο περίµενα (είναι γνωστό ότι έχω µια …τρέλα µε την ιστορία).

Παρότι δεν ήταν εντυπωσιακό, είχαν διασωθεί από τα πανάρχαια χρόνια σχέδια στο βωµό και

στην µπανιέρα του σοφού βασιλιά που πήρε µέρος στον Τρωικό πόλεµο . Λίγο πιο δίπλα υπήρχε

ένας θολωτός τάφος. ∆υστυχώς όµως δεν υπήρχαν µέσα τα κτερίσµατα .Ίσως να είχε θαφτεί

εκεί κάποιο ιδιαίτερα σηµαντικό πρόσωπο γιατί βρισκόταν πλάι στο παλάτι.

Στη συνέχεια ξεκουραστήκαµε στο λιµάνι της Πύλου µε τα καταγάλανα νερά που έκαναν την

εικόνα που αντικρίζαµε ακόµα πιο εντυπωσιακή . Το µεσηµεράκι συνεχίσαµε για τη Μεθώνη όπου

θαυµάσαµε το εκπληκτικό βενετσιάνικο κάστρο .Κάλυπτε µια πολύ µεγάλη έκταση και

καταλάβαµε πώς ζούσαν τότε οι άνθρωποι από τα κτίρια που είχαν σωθεί ( υπήρχε και µία

εκκλησία ) . Το πιο φαντασµαγορικό ήταν το γεγονός πως το κάστρο ήταν χτισµένο δίπλα στη

θάλασσα .Καθώς το κύµα χτυπούσε πάνω του , δηµιουργούταν ένας γλυκός ήχος .

Το λυπηρό ήταν πως δεν µπορέσαµε να επισκεφτούµε από κοντά ένα άλλο βενετσιάνικο κάστρο

( Κορώνη ) γιατί κατά την κατάβαση ο καιρός δεν ήταν καλός και άρχισε να βρέχει . Έτσι

αναγκαστήκαµε να επιστρέψουµε στο πούλµαν για να φύγουµε .

Την Τρίτη µέρα ετοιµαστήκαµε για την επιστροφή στην Αθήνα. Πριν φύγουµε επισκεφτήκαµε

την πόλη της Καλαµάτας για ένα σχετικά µεγάλο χρονικό διάστηµα. Οι τρεις αυτές µέρες

ήταν εκπληκτικές και κύλησαν γρήγορα σαν νερό. Παρόλο που κοιµηθήκαµε ελάχιστα και

κουραστήκαµε , θα µου µείνει αξέχαστη η τριήµερη γιατί είδα πολλά πανέµορφα µέρη και

αξιοθέατα !

Στράτος.

Κατ’ αρχήν θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές για τη χαλαρότητα µε την οποία

µας αντιµετώπισαν. Ήταν µια αξέχαστη εµπειρία και ήρθαµε πιο κοντά µε τους καθηγητές

µας.

Σίγουρα θα την θυµόµαστε για πάντα αυτή την εκδροµή γιατί όλοι κάναµε πράγµατα τα οποία

δεν έχουµε την ευκαιρία να κάνουµε στην καθηµερινή µας ζωή αλλά και γιατί περάσαµε ωραίες

στιγµές όλοι µαζί.

Σελ. 34 / 40

Για να πω την αλήθεια, από ότι κατάλαβα και από ότι µου είπαν τα παιδιά, το πιο ωραίο πράγµα

που κάναµε ήταν οι αγώνες που παίξαµε µαζί µε τον κ. Τσαγκατάκη και τον κ.

Κωνσταντόπουλο και η τροµερή βραδιά στο κλαµπάκι.

Σίγουρα όλοι θα θέλαµε να κρατήσει παραπάνω µέρες αυτή η εκδροµή, αλλά και οι τρεις αυτές

µέρες ήταν µέρες ξεκούρασης, γαλήνης και απόλαυσης αυτών των υπέροχων τοπίων αλλά και

του πανέµορφου ξενοδοχείου που διέθετε όλες τις ανέσεις.

Τα µέρη που επισκεφτήκαµε ήταν αξιοζήλευτα, ιδίως η ∆ηµητσάνα που ήταν χτισµένη στους

πρόποδες του βουνού και πραγµατικά σου πρόσφερε ηρεµία και χαλάρωση. Επίσης το κάστρο

της Μεθώνης ήταν αξιοθαύµαστο, πραγµατικό ανάκτορο στο οποίο έζησαν γενιές και γενιές

και το οποίο ήταν απέραντο. Άλλη µια πανέµορφη περιοχή ήταν η Πύλος µε την πανέµορφη

θάλασσα.

Σε όλη τη διάρκεια της διαδροµής απολαύσαµε υπέροχα τοπία και συνθήκες που στην πόλη

είναι σπάνιο να συναντήσουµε. Πολύ οξυγόνο, απέραντες εκτάσεις γης και φιλόξενοι άνθρωποι

ήταν τα χαρακτηριστικά των περιοχών που επισκεφτήκαµε.

Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλαν στο να πραγµατοποιηθεί αυτή η

εκδροµή που σίγουρα θα µας µείνει αξέχαστη κι ευχόµαστε να ξαναζήσετε και άλλες ωραίες

στιγµές µε τους µαθητές των επόµενων ετών.

Νίκος.

Οι εντυπώσεις µου από την τριήµερη που πήγαµε ήταν καταπληκτικές. Αυτό που µε ενθουσίασε

περισσότερο από όλα ήταν το µουσείο Υδροκίνησης στη ∆ηµητσάνα.

Το µουσείο αυτό µε εντυπωσίασε περισσότερο επειδή είχε πολλούς καταρράκτες, οι οποίοι µε

κάνουν να θέλω να κάθοµαι και να τους κοιτάω για πολλή ώρα. Με εντυπωσίασε ακόµα ο

τρόπος χρήσης της πίεσης του νερού για διάφορες δραστηριότητες.

Το δεύτερο µέρος που µε εντυπωσίασε ήταν το τεράστιο κάστρα της Μεθώνης, το οποίο είχε

πανύψηλα τείχη, πολύ χώρο εσωτερικά αλλά και η συνέχεια του κάστρου µέσα στη θάλασσα.

Χριστόφορος.

Σελ. 35 / 40

Πριν από ένα µήνα το σχολείο µας διοργάνωσε µια τριήµερη εκδροµή µε προορισµό την

Καλαµάτα. Όλοι περιµέναµε µε ανυποµονησία γιατί ήταν η πρώτη µας τριήµερη και στο τέλος

αποδείχτηκε ότι ήταν η καλύτερη εµπειρία που είχαµε ως τώρα.

Επιτέλους η µέρα που θα ξεκινούσαµε έφτασε!. Μόλις πήγα στο σχολείο αντίκρισα ένα πολύ

ωραίο σκηνικό. Όλοι οι συµµαθητές και οι καθηγητές που θα µας συνόδευαν µε τις βαλίτσες

στο χέρι. Οι συµµαθητές µου κι εγώ γεµάτοι χαρά ήµασταν έτοιµοι για να ζήσουµε αυτό που

ποθούσαµε τόσο καιρό.

Μέσα στο πούλµαν επικρατούσε µια πολύ ωραία ατµόσφαιρα, όλοι περνούσαν πολύ ωραία µέχρι

που φτάσαµε στη ∆ηµητσάνα και είδαµε το µουσείο Υδροκίνησης. Αφού φάγαµε ξεκινήσαµε για

την Αρχαία Μεσσηνία µέρος που δεν πήγαµε ποτέ γιατί ήµασταν πολύ κουρασµένοι! Το

απόγευµα φτάσαµε στο ξενοδοχείο µας το οποίο ήταν φανταστικό. Στο τέλος της πρώτης

µέρας αποφασίσαµε να µείνουµε στο ξενοδοχείο και να µην πάµε σε κάποιο χώρο διασκέδασης.

Ξηµερώµατα της δεύτερης µέρας ένα τηλεφώνηµα από τη reception του ξενοδοχείου

ειδοποίησε όλους τους µαθητές και καθηγητές για την ώρα του πρωινού. Αµέσως µετά

ξεκινήσαµε για την Πύλο όπου είδαµε τους αρχαιολογικούς χώρους και κάναµε βόλτα στο

πανέµορφο λιµάνι της. Μετά επισκεφτήκαµε τη Μεθώνη όπου µου έκανε µεγάλη εντύπωση το

κάστρο της το οποίο διατηρείτε καταπληκτικά.

Αφού φάγαµε και ξεκουραστήκαµε ξεκινήσαµε για την Κορώνη, που όµως δεν καταφέραµε να

δούµε καλά λόγω καιρικών συνθηκών. Έτσι γυρίσαµε στο ξενοδοχείο όπου έπρεπε να

ξεκουραστούµε αφού το βράδυ θα πηγαίναµε για νυκτερινή διασκέδαση.

Το τέλος αυτής της βραδιάς µας βρήκε και λυπηµένους αφού καταλαβαίναµε ότι η εκδροµή

µας έφτανε στο τέλος της.

Το πρωί ξυπνήσαµε µαζέψαµε τα πράγµατά µας κι επισκεφτήκαµε την πόλη της Καλαµάτας.

Ύστερα από λίγο πήραµε το δρόµο της επιστροφής. ∆υστυχώς οι µέρες είχαν περάσει πολύ

γρήγορα τελικά.

Πάντως η πρώτη µου τριήµερη ήταν µια πολύ ξεχωριστή εµπειρία και θα την θυµάµαι πάντα µε

ωραία συναισθήµατα!!!!

Σπύρος.

Σελ. 36 / 40

∆ε νοµίζω ότι υπάρχουν λόγια γι αυτήν την εµπειρία. Ήταν µια εκδροµή που όλοι θα θυµόµαστε

για πάντα. ∆ε θα πω για τη βραδινή µας έξοδο γιατί όλοι ξέραµε ότι θα περνάγαµε τέλεια.

Μπορώ να πω ότι µου άρεσε πάρα πολύ που καθόµουν µε τους συµµαθητές µου στο λιµάνι της

Καλαµάτας.

Αν πρέπει να ξεχωρίσω κάτι από την εκδροµή θα επιλέξω τη δεύτερη µέρα της εκδροµής.

Πύλος – Κορώνη – Φοινικούντα – Μεθώνη. ‘Όλα αυτά είναι γνωστά για µένα γιατί κάθε

καλοκαίρι τυχαίνει να πηγαίνω στη Μεθώνη για διακοπές κι έτσι τα έχω γυρίσει αυτά τα µέρη.

Άλλη εµπειρία είναι όµως να είσαι µε φίλους γιατί δεν έχει σηµασία που θα πας αλλά µε ποιους.

Βέβαια ήθελα κι άλλο!!! Ποιος δε θα ήθελε;

Επισκεφτήκαµε ωραία µέρη γνωρίσαµε και τι γίνεται έξω από την Αθήνα. ∆ε µπορώ να πω τι

µου άρεσε περισσότερο γιατί όλα ήταν υπέροχα.

Κλείνοντας θα πω ότι ήταν µια φανταστική εµπειρία κι ελπίζω όλη η παρέα κάποια µέρα σε

κάποια άλλη εκδροµή να βρεθούµε ξανά και να περάσουµε το ίδιο καλά…

Γιώτα.

Σελ. 37 / 40

ΣΤΗΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΠΕΡΑΣΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΑ!!!!!!!! Ήταν πολύ ωραία!! Πήγαµε: Πύλο, Μεθώνη, Κορώνη, ∆ηµητσάνα, Φοινικούντα και στο τέλειο ανάκτορο του Νέστορα!!!!!!!!

Κωνσταντίνα

Περάσαµε όλοι υπέροχα ήταν αξέχαστες οι µέρες µας εκεί.. και πιστεύω όποιος δεν ήρθε ήταν πολύ άτυχος…

Νίκος

Πέρασα υπέροχα όλη τη χρονιά και ειδικά στην τριήµερη. Θα θυµάµαι τις εµπειρίες αυτές για πάντα.

Νίκος

Σελ. 38 / 40

Συµµετέχοντες µαθητές στην εργασία:

Συνοδοί Καθηγητές

Εκπαιδευτικής Εκδροµής:

Αποστολοπούλου Μαντώ

Γερακάκης Νίκος

Γεωργάρα Αφροδίτη

∆εληγιαννίδου Σοφία

∆ραµητινού Ολυµπία

Ζαρκάδα Θεοφανία

Ζ’ηβας Κώστας

Θεµελάκης Αναστάσιος

Θεοδωρίδης Θάνος

Ιορδανίδης Αλέξανδρος

Ιορδάνου Ζωή

Καµπούρη Σοφία

Καµπούρης Μάριος

Καραλής Βίκτωρ

Καραουλάνης Χάρης

Κασνέστη Βανέσα

Κατσαντά ∆ανάη

Κατσιγιάννη Γαρουφαλένια

Κατσιγιάννης Παύλος

Καφούρου Αµαλία

Κολέτση Χριστίνα

Λάµπρου Σταυρούλα

Μάντζιος Νίκος

Μανωλιούδη Ειρήνη

Μάρκου Εύα

Μαρµάρου Ελένη

Μαυρίδου Βαρβάρα

Μιχαήλ Ιουστίνα

Μιχαήλ Κωνσταντίνα

Μπακαγιάννη Ελπίδα

Ντζέλια Χρύσα

Ντούρα Μαλντιν

Ουζουνίδης Νίκος

Παιτέρης Κώστας

Πακαλάν Ρόµυ

Παπανδρέου Σοφία

Παπαχρήστος Αναστάσης

Πάτµου Πέτρος

Πιτέλης Νίκος

Πολυµεροπούλου Γιώτα

Πουργιάζου Έφη

Σιώπη Σοφία

Σµυρλής Γρηγόρης

Σταυροπούλου Χρύσα

Στρούζα Ξένια

Ταταλιάς ∆ηµήτρης

Τζόλος Χριστόφορος

Τουφάκη Κατερίνα

Τσουκανάς Νίκος

Φλώρου Στέλλα

Φραγκούλης Σπύρος

Χριστοφόρου Στράτος

• Πασπαλιάρη Φωτεινή ΠΕ05

(∆ιευθύντρια – Αρχηγός Εκδροµής)

• Σοφοκλέους Χρίστυ ΠΕ03

• Τσαγκατάκης Αθανάσιος ΠΕ19

• Κωνσταντόπουλος ∆ηµήτριος ΠΕ08

Σελ. 39 / 40

ΠΗΓΕΣ

• http://www.e-dimitsana.gr/

• http://www.messinia-guide.gr/

• el.wikipedia.org/wiki/Καλαµάτα

• www.kalamata.gr/

• http://www.finikunda.com

• www.messinia.net.gr/

• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/museums/ymydim.htm

Σελ. 40 / 40

Σελ. 41 / 40