ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΕΡΙΑΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Συγκριτική μελέτη σε παιδιά της Βόρειας Ελλάδας

Του Παιδιάτρου Ζαχαρία Χαλέμη(Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του

Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)

Μορφές Ρύπανσης

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Αιωρούμενα ΣωματίδιαΑτμοσφαιρικοί Ρύποι

Αναπνευστικό σύστημα

Καρδιαγγειακό σύστημα

Αιωρούμενα Σωματίδια (ΑΣ)

• στερεά ή υγρά σωματίδια (σταγονίδια)• μείγμα

– προϊόντων καύσεων – βαρέων μετάλλων– χημικών αλάτων – βιολογικών υλικών

(μικρόβια, ιοί, ενδοτοξίνες)

Τα πιο επικίνδυνα ΑΣ είναι :

- του μολύβδου (από βενζίνες με αντικροτικά) - του αμιάντου (υλικά φρένων αυτοκινήτων)- σωματίδια χημικών αλάτων και άλλων

μετάλλων από δευτερογενείς χημικές αντιδράσεις.

Άλλα τοξικά ΑΣ είναι αυτά που περιέχουν καρκινογόνους πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες (ατελείς καύσεις βενζινοκινητήρων)

Οι πηγές ρύπανσης της ατμόσφαιρας με ΑΣ

• οι βιομηχανίες τσιμεντοπαραγωγής• τα λατομεία• τα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια ηλεκτρ. ρεύματος• τα χαλυβουργεία• οι κεντρικές θερμάνσεις οικιών και πολυκατοικιών• οι εξατμίσεις αυτοκινήτων• η τριβή ελαστικών • η σκόνη του εδάφους.

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΙ «ΡΥΠΟΙ» • το διοξείδιο του θείου (SO2, κατ’ εξοχήν

βιομηχανικός ρύπος )• τα αζωξείδια ή οξείδια του αζώτου, (ΝΟx,

προϊόντα καύσεων)• το μονοξείδιο του άνθρακα (CΟ, προϊόν καύσεων)• η τέφρα (περιέχει οξείδια μετάλλων από καύση

λιγνίτη για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος)• οι υδρογονάνθρακες (βενζόλιο, από ατελή καύση

αυτοκινήτων) • το όζον (Ο3, προϊόν φωτοχημικών αντιδράσεων

στην ατμόσφαιρα από ΝΟx, Ο2 και ηλιακή ακτινοβολία).

Ο καθένας από τους ρύπους αυτούς έχει διαφορετική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό. (Πίνακας 1)

ΡΥΠΟΙ ΚΥΡΙΑ ΠΗΓΗ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Βενζόλιο ΑυτοκίνηταΧημική βιομηχανία

ΚαρκίνοςΠροσβολή ΚΝΣ

Βαρέα μέταλλααρσενικόκάδμιομόλυβδοςυδράργυροςνικέλιο

ΒιομηχανίαΑυτοκίνηταΚαύση λιγνίτη

ΚαρκίνοςΒλάβες πεπτικούΒλάβες ΚΝΣ

Διοξείδιο του Αζώτου

ΑυτοκίνηταΚαύσεις

Βλάβες Αναπνευστικού

Όζον NΟx από Αυτοκίνητα+ Ο2

+ ηλιακή ακτινοβολία

Βλάβες ΑναπνευστικούΆσθμα, αλλεργ. ΡινίτιδαΕλάττωση αντίστασης σε λοιμώξεις

Διοξείδιο του Θείου Καύσεις Βλάβες Αναπνευστικού

Αιωρούμενα Σωματίδια

ΚαύσειςΒιομηχανία

ΚαρκίνοςΒλάβες αναπνευστικούΒλάβες καρδιαγγειακούΒρεφική θνησιμότητα

• Το ΝΟ2 με παρουσία ηλιακού φωτός διασπάται (φωτοχημικά) και συμμετέχει σε μια σειρά φωτοχημικών αντιδράσεων ιδίως με τους υδρογονάνθρακες παράγοντας νέους ρύπους και δημιουργώντας έτσι το λεγόμενο «φωτοχημικό νέφος».

• το ΝΟ2 συμμετέχει και σε αντιδράσεις σχηματισμού νιτρικού οξέος στην ατμόσφαιρα, που οδηγούν στη δημιουργία του «φαινομένου της όξινης βροχής».

• Στην Ευρώπη και σε όλες τις βιομηχανικές χώρες του κόσμου το φαινόμενο αυτό είναι η αιτία καταστροφής τεράστιων δασικών εκτάσεων.

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΟ Ν.Σ.• Η είσοδος των εισπνεόμενων σωματιδίων

στην κυκλοφορία έχει σαν αποτέλεσμα τη διασπορά τους σε όλα τα όργανα προκαλώντας διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος με αποτέλεσμα βραδυκαρδία, αγγειοσύσπαση, καρδιακές αρρυθμίες ακόμη και καρδιακό έμφραγμα ή μόνο διαταραχές της επαναπόλωσης.

ΑΙΜΑ• Αύξηση της πηκτικότητας του αίματος

(επομένως αυξημένος κίνδυνος ισχαιμικών βλαβών) μετά από εισπνοή αερίων ρύπων είχε παρατηρηθεί από Ευρωπαίους ερευνητές από το 1985.

ΕΝΔΟΘΗΛΙΟ ΚΑΙ ΑΕΡΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ• Πρόσφατες μελέτες απέδειξαν την έντονη

αγγειοσύσπαση σε υγιή άτομα μετά από εισπνοή αιωρούμενων σωματιδίων και όζοντος.

• Σ’ αυτήν ενοχοποιείται ο μηχανισμός παραγωγής ενδοθηλίνης (ΕΤ-1). Η ενδοθηλίνη είναι ισχυρότατη αγγειοσυσπαστική ουσία που παράγεται από το ενδοθήλιο των αγγείων σε καταστάσεις stress. Ανάλογος μηχανισμός παραγωγής της ΕΤ-1 παρατηρήθηκε σε καπνιστές.

(Σύμφωνα με το μηχανισμό αυτό, οι ελεύθερες ρίζες άνθρακα και Ο2, που περιέχονται σε υψηλές συγκεντρώσεις στον εισπνεόμενο καπνό, αποτελούν τον αιτιολογικό παράγοντα).

Αιωρούμενα Σωματίδια(ΑΣ)

ΜακροφάγαΠΝΕΥΜΟΝΩΝ

κυτοκίνες

Κυκλοφορικό

Ταχυκαρδία

Στεφανιαία Νόσος

Ενδοθήλιο(ΕΤ-1)

Πηκτικοίμηχανισμοί

Αθηρωμάτωση

ΑΝΣ ΑΙΜΑ

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

1) Η συγκριτική μελέτη των γνωστών παραγόντων κινδύνου για ΣΝ σε παιδιά που διαβιούν σε περιοχές με διαφορετική ρύπανση περιβάλλοντος.

2) Η σύγκριση των επιπέδων ενδοθηλίνης (ΕΤ-1) στα ίδια παιδιά, σε σχέση και με τους λοιπούς παράγοντες κινδύνου ΣΝ.

ΥΛΙΚΟ και ΜΕΘΟΔΟΣ Επιλέχτηκαν 3 περιοχές της Β. Ελλάδας με

κριτήριο τη διαφορετικού τύπου αέρια ρύπανση

1. Αρναία Χαλκιδικής : Ορεινός παραδοσιακός οικισμός σε δασώδη περιοχή

2. Περιοχή Καμάρας Θεσσαλονίκης : «Αστικού τύπου» ρύπανση

3. Πτολεμαΐδα : Βαριά βιομηχανική ρύπανση (15 εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από λιγνίτη πέριξ αυτής)

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣΗ έρευνα διεξήχθη την άνοιξη του 2003, μετά από σχετική έγκριση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και του Υπουργείου Παιδείας

Ομάδα Α (Αρναία, κατά τεκμήριο χωρίς ρύπανση) Ν= 52 μαθητές (Αγόρια: 17, Κορίτσια: 35)

Ομάδα Β (Καμάρα, αστικού τύπου ρύπανση) Ν= 39 μαθητές (Αγόρια: 13, Κορίτσια: 26)

Ομάδα Γ (Πτολεμαΐδα, βιομηχανικού τύπου ρύπανση) Ν= 96 μαθητές (Αγόρια: 51, Κορίτσια: 45)

ΑΠΟΤΕΛΕΜΑΤΑ• Οι διατροφικές συνήθειες δε διέφεραν σημαντικά στις

τρεις ομάδες παιδιών. (Εξάλλου φαστφουντάδικα υπάρχουν ήδη παντού. Η Αρναία έχει ήδη 2-3 !!).Η συντριπτική πλειοψηφία τους ανέφερε προτίμηση στο σπιτικό φαγητό: (ομ. Α: 82,7%, ομ. Β: 71,8%, ομ. Γ: 82,3%).

• Στις εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες υστερούσε η ομάδα Α (ίσως λόγω λιγότερων αθλητικών εγκαταστάσεων και δυσμενών κλιματολογικών συνθηκών). Ομ. Α: 38,5%, ομ. Β: 46%, ομ. Γ 44,8%.

• Η επιβάρυνση από παθητικό κάπνισμα στο σπίτι ήταν – μικρότερη στα παιδιά της ομ.Α, (46,1% ένας καπνιστής, 3,8% δύο καπνιστές)– μεγαλύτερη στα παιδιά της ομ. Β, και της ομ. Γ (46,1% ένας καπνιστής, 28,2% δύο καπνιστές και 46,8% ένας καπνιστής, 26,0% δύο καπνιστές αντίστοιχα)

ΑΠΟΤΕΛΕΜΑΤΑ• Δεν υπήρξε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των τριών

ομάδων όσον αφορά το βάρος, το ύψος, τη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση, τη γλυκόζη και την ουρία.

• Το λιπιδαιμικό profil των παιδιών (τιμές ολικής χοληστερόλης (ΟΧ), τριγλυκεριδίων (TG), HDL και LDL είναι στα αποδεκτά όρια και, σε γενικές γραμμές, μεταξύ των δύο φύλων δεν παρουσιάζονται σημαντικές διαφορές

• Τα επίπεδα πλάσματος της ΕΤ-1 βρέθηκαν να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ της ομάδας Γ και των άλλων δύο ομάδων, (p=0.001). Οι υψηλότερες τιμές ΕΤ-1 βρέθηκαν στην ομάδα Γ (Πτολεμαΐδα). (Απόδειξη της βλαπτικής επίδρασης των αιωρούμενων σωματιδίων)

• Η ΕΤ-1 βρέθηκε αυξημένη σε παιδιά που ήταν παθητικοί καπνιστές και ιδίως όταν κάπνιζαν και οι δύο γονείς.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1. Στα παιδιά της Πτολεμαΐδας, όπου τα επίπεδα της

ΕΤ-1 βρέθηκαν συγκριτικά υψηλότερα, απαιτείται παρέμβαση στους αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου ΣΝ, υιοθετώντας υγιεινή διατροφή για τον έλεγχο του σωματικού βάρους και ενθαρρύνοντας την άσκηση και την αποφυγή καπνίσματος

2. Η ΕΤ-1 θα μπορούσε να αποτελέσει ένα «βιολογικό δείκτη κινδύνου» (biomarker) για ΣΝ, σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως παιδιά που ζουν σε περιοχές με αυξημένη αέρια ρύπανση.

3. Το παθητικό κάπνισμα επιβαρύνει σοβαρότατα την υγεία των παιδιών.

ΣΧΟΛΙΑ:Μετά από τα πολυάριθμα διατροφικά

σκάνδαλα, ο σύγχρονος άνθρωπος θα πρέπει πλέον να αναζητά 3 βασικά πράγματα για να επιβιώσει :

• -τρόφιμα απαλλαγμένα από διοξίνες και φυτοφάρμακα

• -καθαρό νερό (είδος σε εξαφάνιση)• -καθαρό αέρα για να αναπνέει !!

Ο άνθρωπος, σαν τελικός αποδέκτης, θα χάσει την πολυπόθητη ποιότητα ζωήςποιότητα ζωής και θα παλεύει μόνον για την επιβίωσή του σε ένα εχθρικό περιβάλλον, που δυστυχώς θα το έχει διαμορφώσει ο ίδιος !