1

3ο ΓΕΛ Γαλατσίου Β΄ Λυκείου

Σχ. Έτος 2012 - 2013

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Έργο της θεραπευτικής κοινότητας του ΚΕΘΕΑ των φυλακών Κορυδαλλού, «εν δράση»,

με την καθοδήγηση του ζωγράφου Μανώλη Χάρου.

2

Ομάδα εργασίας

Βασιλόπουλος Κώστας

Βρούτσης Ηλίας

Ζησόπουλος Ηλίας Ρέλιας Μιχάλης

Στέκας Παναγιώτης

Τσαμπουνάρη Άρτεμις

Κουκούριν Σέργιος

Λιζέκας Άκης

Στανής Ανδρέας Χριστοφόρου Αντώνης

Ψάλτης Αποστόλης

Ζαφείρης Ελισαίος

Κιουλαφής Μπάμπης

Παππάς Θωμάς Στεφανάκης Άκης

Γκιουζέλη Ζαχαρούλα

Νζακώστα Κέλλυ

Παππά Εύα Σιδέρη Γιωργία

Μαύρος Γιάννης

Λεγάκης Βασίλης

Μέρκος Νίκος

Ρουμελιώτης Κώστας

Υπεύθυνη Καθηγήτρια Ριμπά Δήμητρα

3

Περιεχόμενα Ομάδα εργασίας ................................................................................................................... 2

Στόχοι ...................................................................................................................................... 4

Προβληματική ....................................................................................................................... 5

Πλαίσιο .................................................................................................................................... 7

Μεθοδολογία ......................................................................................................................... 8

Η ΕΙΔΗΣΗ ............................................................................................................................... 9

ΣΧΟΛΙΟ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΗ ................................................................................................................... 9

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΤΟΥ ΗΜΕΡΙΣΙΟΥ ΤΥΠΟΥ ΜΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ .................. 11

ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΕΊΔΗΣΗΣ ......................................................................................... 19

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ .......................................................................................................................... 19

ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ ........................................................................................................................ 21

ΚΟΜΙΞ ...................................................................................................................................... 39

Αρκάς. Από το αυγό στον παράδεισο ..................................................................................... 40

Asterix ...................................................................................................................................... 49

LIFE STYLE .......................................................................................................................... 62

ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΟΖ ΣΚΑΝΔΑΛΑ ................................................................................. 69

ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ....................................................................................... 73

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ .............................................................................................................. 76

ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ .......................................................................................................... 81

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΜΕΣΑ

ΚΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ .................. 91

ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ .............................................................................................................................. 91

ΕΡΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ..................................................................................... 100

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ .......................................................................................................................... 105

Βιβλιογραφία ........................................................................................................................ 110

4

Στόχοι

Η εμπλοκή στην διαδικασία εκπόνησης μιας επιστημονικής

έρευνας και μάλιστα λειτουργώντας ομαδικά.

Η συνεργασία σαν ομάδα, η κατάκτηση νέων δεξιοτήτων και η

χρήση των νέων γνώσεων και δεξιοτήτων στην πραγματική

ζωή.

Η άντληση γνώσεων με πιο ενεργητικό τρόπο , σε αντίθεση με

τη γνώριμη αποστήθιση του ελληνικού σχολείου.

Η αναθεώρηση του τρόπου αντιμετώπισης της πληροφορίας

και της γνώσης, με την άντληση της και από την επικαιρότητα

και την ένταξη της στην πραγματικότητα.

Όξυνση της ματιάς και καλλιέργεια δημιουργικότερης στάσης

σχετικά με την παρεχόμενη πληροφορία.

Κριτική αντιμετώπιση της προσφερόμενης πληροφορίας (ΜΜΕ,

internet και άλλου) και της είδησης.

Ουσιαστικότερη εμβάθυνση στον τρόπο επικοινωνίας ενός

μηνύματος.

Καλλιέργεια της έκφρασης, της δημιουργικότητας και της

συνεργασίας δεξιότητες που συμβάλλουν στην

κοινωνικοποίηση και στην προσωπική ανάπτυξη.

Τόνωση της αυτοεκτίμησης μέσα από την προσπάθεια

παραγωγής πρωτογενούς γνώσης και στάσης σχετικά με

κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

5

Προβληματική

Ο γενικός σκοπός της Εκπαίδευσης, είναι να συμβάλλει τόσο την

κοινωνικοποίηση του ατόμου, όσο και την προσωπική του

ανάπτυξη.(Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής)

Σε δυο χρόνια ενηλικιωνόμαστε και θα θεωρούμαστε

ολοκληρωμένοι πολίτες, με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις μέσα

στην κοινωνία. Καλούμαστε να ψηφίσουμε και να επηρεάσουμε,

μέσω της ψήφου μας , το παρόν και το μέλλον, το δικό μας και της

χώρας μας.

Πόσο έτοιμοι αισθανόμαστε για κάτι τόσο σοβαρό; Πόσο το

ελληνικό σχολείο μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα μας

προετοιμάζει γι αυτό;

Υπάρχει το μάθημα της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής στο

δημοτικό και στην τρίτη τάξη του γυμνασίου, όπου οι μαθητές ,

θεωρείται ότι ολοκληρώνουν τις γνώσεις τους για την πολιτική, τους

νόμους, την διεθνή πολιτική πραγματικότητα και τους συσχετισμούς

της ζωής μας με την παγκοσμιότητα που ζούμε.

Πόσοι μαθητές όμως, σ αυτές τις ηλικίες έχουν την ικανότητα για

μια κριτική αντιμετώπιση αυτών των πληροφοριών και πόσο

μπορούν να συσχετίσουν αυτές τις γνώσεις με την καθημερινότητα;

Πόσοι μαθητές λυκείου είναι σε θέση να κατανοήσουν ένα δελτίο

ειδήσεων, με τις γνώσεις που τους παρέχει το σχολείο; Αν χρειάζεται

να ανατρέξουν σε λεξικό, για εκατό τουλάχιστον λέξεις του δελτίου

ειδήσεων, πώς μπορούν να κατανοήσουν την πληροφορία και πολύ

περισσότερο να την διασταυρώσουν και να την κρίνουν,

αποκρυσταλλώνοντας πολιτική άποψη και θέση;

Η κατάργηση του μαθήματος «Πολιτική και Δίκαιο» από την

γενική παιδεία επιτείνει αυτή την αμάθεια και τελικά την σύγχυση, με

αποτέλεσμα οι αυριανοί πολίτες να απομακρύνονται από την πολιτική

δράση, να άγονται και να φέρονται και να αισθάνονται ανίκανοι να

διαχειριστούν θέματα πολύ σημαντικά για τη ζωή τους.

Στην εργασία αυτή θέλουμε να προσπαθήσουμε, μέσα από την

επικαιρότητα να έρθουμε σε επαφή με την ορολογία της είδησης,

πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής, αθλητικής και όποιας άλλης, για

να μπορούμε να καταλαβαίνουμε στοιχειωδώς, ένα δελτίο ειδήσεων.

Σε ένα επόμενο στάδιο, θα ερευνήσουμε, πώς μπορούμε να

ξεχωρίσουμε την είδηση από το σχόλιο, την πληροφόρηση από την

παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα.

6

Είναι ο λόγος των ειδήσεων ο μόνος τρόπος επικοινωνίας ενός

μηνύματος; Με ποιους άλλους τρόπους επικοινωνούμε κοινωνικά και

πολιτικά θέματα;

Γιατί μας έλκει το κοσμικό κουτσομπολιό της show biz και το

lifestyle ; Υπάρχει πρόβλημα αν αφεθούμε σ αυτού του είδους την

χαλαρωτική ενημέρωση, που είναι πολύ πιο ευχάριστη από τη πεζή

πολιτική πραγματικότητα;

Έχουμε λόγο ως πολίτες για τα «ροζ» σκάνδαλα των πολιτικών

ή είναι αποκλειστικά προσωπικές τους υποθέσεις, που δεν μας

αφορούν;

Ένας άλλος δημόσιος χώρος που έλκει το ενδιαφέρον μας είναι ο

χώρος του αθλητισμού, με κυρίαρχο το ποδόσφαιρο. Πώς

εξελίσσεται το πρωτάθλημα, επηρεάζεται ο αθλητισμός από την

οικονομική κρίση που βιώνουμε; Σχετίζεται ο αθλητισμός με την

πολιτική; Πού οφείλεται η βία στα γήπεδα και πώς αντιμετωπίζεται;

Όλα αυτά είναι θέματα που καθορίζουν την καθημερινότητα μας

και οι γνώσεις μας, μέσα από το αναλυτικό πρόγραμμα, είναι αρκετά

περιορισμένες, θεωρητικές και αποστειρωμένες. Σε κάθε περίπτωση

βέβαια, είναι θέματα με τα οποία ασχολούμαστε έστω και θεωρητικά

στο σχολείο, σε αντίθεση με άλλα για τα οποία δεν γίνεται καν

λόγος.

Είμαστε έφηβοι και τα θέματα που μας απασχολούν στο

μεγαλύτερο μέρος της ημέρας , όπως οι σχέσεις μας με το άλλο

φύλο , οι αλλαγές στο σώμα και στην διάθεση μας, η σεξουαλική

δραστηριότητα, σπάνια αναφέρονται στην «διδακτέα ύλη».

Είναι περίεργο και κάπως παρανοϊκό, να ασχολείσαι συνέχεια με

πράγματα που λίγο σε αφορούν, τουλάχιστον στο άμεσο παρόν και

να μην αναφέρεσαι ποτέ, σ αυτά που σε απασχολούν και σε καίνε.

Σαν να έχει πιάσει δίπλα σου φωτιά, και εσύ να ασχολείσαι

απερίσπαστος με το εργόχειρό σου. Δεν υπάρχει χώρος στο σχολείο

για αληθινές κουβέντες που να σχετίζονται με την άμεση

πραγματικότητα;

7

Πλαίσιο

Ερευνούμε κοινωνικά και πολιτικά θέματα μέσα από την

επικαιρότητα.

Θα κινηθούμε σε δυο άξονες.

1. Θα εξετάσουμε τα μέσα και τους τρόπους επικοινωνίας της

πραγματικότητας και συγκεκριμένα:

Τα εργαλεία μέσα από τα οποία επικοινωνείται η

πραγματικότητα. Προσπαθούμε να ξεχωρίσουμε την είδηση

από το σχόλιο.

Άλλους τρόπους επικοινωνίας ενός μηνύματος πέρα από τον

λόγο των ειδήσεων.

Τον τρόπο με τον οποίο τα κόμικς, που αποτελούν κυρίαρχο

μέσο στους νέους, περνούν τα μηνύματα.

Το φωτογραφικό ρεπορτάζ, που ισούται με χίλιες λέξεις ,

αληθινές ή και ψεύτικες.

Την γελοιογραφία και συγκεκριμένα την πολιτική γελοιογραφία

και τον τρόπο που λειτουργεί σαν επικοινωνιακό μέσο.

2.Θα μελετήσουμε ιδιαίτερα κάποια θέματα :

Την γοητεία που ασκεί το lifestyle και τον ρόλο των ροζ

σκανδάλων των πολιτικών, στην κοινωνία και την πολιτική και

τον συσχετισμό τους με την κουλτούρα της εκάστοτε

κοινωνίας.

Τον αθλητισμό και τον συσχετισμό αθλητισμού, και κυρίως του

ποδοσφαίρου, με την πολιτική, με την οικονομική κρίση και με

την βία.

Τέλος ερευνούμε κατά πόσο το σχολείο ανταποκρίνεται στα

θέματα που άμεσα απασχολούν τους έφηβους μαθητές. Αν

δηλαδή ασχολείται και με φλέγοντα θέματα της

καθημερινότητας των μαθητών( ερωτικές και σεξουαλικές

σχέσεις, εξαρτήσεις) ή περιορίζεται σε στείρα κονσερβαρισμένη

γνώση, που είναι μεν απαραίτητη αλλά βρίσκεται σε απόσταση

από την άμεση πραγματικότητα, την επικαιρότητα του εφήβου.

8

Μεθοδολογία

Συνδυασμός ομαδικής, δυαδικής και ατομικής εργασίας

Βιωματικές ασκήσεις -Παιχνίδια - Προσομοιώσεις

Ερωτήσεις- απαντήσεις

Καταιγισμός ιδεών

Εκπαιδευτικές επισκέψεις και αυτοψία

Προβολή κινηματογράφου και ντοκιμαντέρ

Συνεντεύξεις

Αγώνες αντιλογίας

Στατιστική έρευνα

Συλλογή και επεξεργασία υλικού και πληροφοριών

Βιβλιογραφία και πλοήγηση στο διαδίκτυο

9

Η ΕΙΔΗΣΗ

ΣΧΟΛΙΟ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΗ

ΓΕΓΟΝΟΣ: Ό τι έχει γίνει και ενδιαφέρει τον άνθρωπο, επειδή άμεσα ή

έμμεσα επηρεάζει τη ζωή του ή από απλή περιέργεια.

ΣΧΟΛΙΟ: Κρίση, ευμενής ή δυσμενής, άποψη, ερμηνευτική παρατήρηση

που διατυπώνει κάποιος προφορικά ή γραπτά για ένα γεγονός ή ένα έργο,

για μια πράξη ή τη συμπεριφορά κάποιου.

ΕΙΔΗΣΗ: Αναγγελία, ανακοίνωση γεγονότος που γίνεται από την

τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον Τύπο.

ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑ: Το σύνολο των ειδήσεων ενός χρονικού διαστήματος,

συνήθως μιας μέρας, και η αναγραφή τους στον Τύπο.

ΤΑ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ: Όσο πιο πρόσφατο είναι το γεγονός και όσο πιο

γρήγορη η μετάδοσή του, τόσο μεγαλύτερη εντύπωση προκαλεί.

ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ: Η αγωνία που προκαλεί το γεγονός αυξάνει το

ενδιαφέρον γι’ αυτό.

ΕΓΓΥΤΗΤΑ: Όσο πιο κοντά στην περιοχή του κοινού διαδραματίζεται το

γεγονός, τόσο μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει.

ΕΚΡΗΚΤΙΚΟΤΗΤΑ: Γεγονότα που περιέχουν συγκρούσεις και εντάσεις.

ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ: Ειδήσεις «ανθρώπινου ενδιαφέροντος» ελκύουν

περισσότερο παρά οικονομικές ή πολιτικές ειδήσεις.

ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ: Πόσο σημαντική είναι η πληροφορία που παρέχει η

είδηση.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ: Οι επιπτώσεις από τη δημοσιοποίηση του γεγονότος.

ΣΠΑΝΙΟΤΗΤΑ: Ασυνήθιστα και απροσδόκητα γεγονότα τραβούν την

προσοχή.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ – ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗ

ΠΥΡΑΜΙΔΑ

Α) Προηγείται ένας στέρεος τίτλος της είδησης. Αυτός επιλέγεται να

είναι κατά το δυνατό περιεκτικός, σαφής και ελκυστικός, και αυτός

θεωρείται η βάση της πυραμίδας.

Β) Ακολουθεί μια σύντομη έκθεση της είδησης. Με μέθοδο αφαιρετική

δίνονται τα βασικά στοιχεία, κάτι περίπου σαν περίληψη και αυτό αποτελεί

τον κύριο κορμό της πυραμίδας.

Γ) Σ’ ένα τρίτο τμήμα, το εκτενέστερο, επαναλαμβάνεται το

περιεχόμενο της είδησης εμπλουτισμένο με πολλές πληροφορίες, σχόλια

και λεπτομέρειες που θέτουν τον κορυφαίο λίθο στην πυραμίδα της

είδησης.

10

Αυτός ο τρόπος μετάδοσης της είδησης στην εποχή της πολυφωνίας

και του καταιγισμού των ειδήσεων είναι πολύ χρήσιμη, γιατί βοηθάει :

Α) Τον αναγνώστη να διατρέχει σε μικρό χρονικό διάστημα όλους τους

τίτλους μιας εφημερίδας, να ενημερώνεται και να επιλέγει τις ειδήσεις που

τον ενδιαφέρουν.

Β) τις εφημερίδες και τα περιοδικά να αυξάνουν την ύλη τους και να

ελκύουν περισσότερους αναγνώστες με ποικίλα ενδιαφέροντα.

ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΤΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ

Μερικές φορές ο δημοσιογράφος παράλληλα με την ανακοίνωση της

είδησης παρεμβάλλει και το δικό του σχόλιο για το γεγονός που

παρουσιάζει. Έτσι, όμως, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος οι δέκτες (ο

αναγνώστης, ο ακροατής) να θεωρήσουν την γνώμη, το σχόλιο του

δημοσιογράφου ως καθαρή είδηση. Ο μόνος τρόπος, που μπορεί να

εξασφαλίσει τους δέκτες και να διασφαλίσει την εγκυρότητα της

ενημέρωσής τους, είναι όταν το σχόλιο παρουσιάζεται χωριστά από την

ανακοίνωση του γεγονότος.

ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ ΞΕΝΟΥ ΣΧΟΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ

Πολλές φορές ο δημοσιογράφος, ενώ δεν εκφράζει την άποψή του

για το γεγονός, περιλαμβάνει στην είδησή του το σχόλιο που έκανε γι’ αυτό

το γεγονός κάποιο άλλο πρόσωπο. Με την τακτική του αυτή αποβλέπει

στην ακριβή και αντικειμενική πληροφόρηση. Σε αυτήν την περίπτωση

χρησιμοποιεί είτε εισαγωγικά είτε κατάλληλες εκφράσεις (όπως

ανακοίνωσε, ανέφερε, ισχυρίζεται …). Η χρήση εισαγωγικών και

κατάλληλων εκφράσεων γίνεται για να αποφευχθεί η διαπλοκή του

γεγονότος με το σχόλιο και για να καταστεί σαφής η πρόθεση

αντικειμενικότητας του δημοσιογράφου.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΗΣΗΣ

Πολλές φορές, οι ειδήσεις που απλώς καταγράφουν ένα γεγονός

χωρίς να το σχολιάζουν, δεν είναι απαλλαγμένες από το υποκειμενικό

στοιχείο. Η θέση του δημοσιογράφου ή του μέσου επηρεάζει την ιεράρχηση

και την παρουσίαση της είδησης. Έμμεσο σχόλιο εξάλλου είναι:

Ο τίτλος, που έχει επιλεγεί για το γεγονός, η έκταση, που καταλαμβάνει

στην εφημερίδα, η θέση στη σελίδα, σε ποια σελίδα βρίσκεται το άρθρο.

Η είδηση τέλος δεν γίνεται αντιληπτή από όλους τους δέκτες

(αναγνώστες, τηλεθεατές, ακροατές) με τον ίδιο τρόπο, γιατί δεν

διαθέτουν τις ίδιες γνώσεις ή δεν έχουν τις ίδιες εμπειρίες, που να έχουν

σχέση με το θέμα.

11

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΩΝ ΤΟΥ ΗΜΕΡΙΣΙΟΥ ΤΥΠΟΥ

ΜΙΑΣ ΤΥΧΑΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ

12

13

Θελήσαμε να συγκρίνουμε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων , Αθήνας

και Θεσσαλονίκης, μιας τυχαίας μέρας και συγκεκριμένα της

11 Ιανουαρίου 2013.

14

15

Μια πρώτη παρατήρηση είναι πόσο πολλές εφημερίδες κυκλοφορούν

καθημερινά! Μας κάνει εντύπωση που υπάρχει αρκετό αναγνωστικό κοινό

ώστε να επιβιώνουν οικονομικά αυτές όλες οι εφημερίδες στην εποχή της

τηλεόρασης , του ραδιοφώνου αλλά κυρίως του internet.

Παρατηρήσαμε ότι δεν θεωρούν όλες οι εφημερίδες ως σημαντικότερη

την ίδια είδηση, παρόλο που υπάρχουν θέματα (οικονομικά, ανεργία, λίστα

Λαγγάρντ), που βρίσκονται σε όλα σχεδόν τα πρωτοσέλιδα. Διαφορά

υπάρχει και στην προβολή του θέματος (αν ένα θέμα είναι κεντρικό ή

δευτερεύον, με έντονα γράμματα ή λιγότερο έντονα).

Για το ίδιο θέμα κάθε εφημερίδα δίνει έμφαση σε διαφορετική του

πτυχή. Κάποιες δείχνουν πιο φιλικές στην Κυβέρνηση κι άλλες εστιάζουν

στα αρνητικά.

Αρκετό ενδιαφέρον έχουν και τα δεύτερα θέματα που επιλέγει η κάθε

εφημερίδα να βάλει στην πρώτη σελίδα, με μικρότερη βέβαια προβολή.

Ξεχωρίζουμε δυο εφημερίδες που η θεματολογία τους διαφοροποιείται

αισθητά από τις άλλες.

Η «Espresso» προβάλλει στο πρωτοσέλιδο «κοινωνικά» θέματα και

κουτσομπολιά.

Η «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ» είναι ίσως η πιο καλτ εφημερίδα της Ευρώπης, με

ιδιαίτερα θέματα, με εντελώς δική της ματιά και συγκεκριμένο κοινό

προφανώς. Διακρίνεται μια τάση σε εθνοκεντρικές και «θρησκευτικές»

αναφορές. Κάποιοι λένε ότι εκμεταλλεύεται τη θρησκεία, για να πουλάει σε

θρησκόληπτους. Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε ποιοι είναι

αναγνώστες της.

Μια άλλη ιδιαίτερη εφημερίδα είναι η «ΕΣΤΙΑ», που μοιάζει να μην

ενδιαφέρεται για το πρωτοσέλιδο. Είναι τόσο διακριτικοί οι τίτλοι, που

δύσκολα τους παρατηρείς. Επίσης η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι η

καθαρεύουσα. Ένας νέος χρειάζεται μετάφραση για να καταλάβει τι γράφει.

Προφανώς απευθύνεται κι αυτή σε ειδικό κοινό.

Η «Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ» στο πρωτοσέλιδο της, εμμέσως

πλην σαφώς καταφέρεται κατά της «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ». Αυτό γίνεται

κατανοητό αν λάβουμε υπ όψη μας, ότι η εφημερίδα των συντακτών

προέκυψε πρόσφατα από δημοσιογράφους που δούλευαν στην

ελευθεροτυπία και ήταν απλήρωτοι για μεγάλο διάστημα. Μετά η εταιρία

της εφημερίδας μπήκε στη διαδικασία του άρθρου 99 και κήρυξε

πτώχευση, χωρίς υποχρέωση αποζημίωσης και μια καινούρια εταιρία

ανέλαβε να κυκλοφορήσει ως «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ». Κατηγορούν ότι η όλη

υπόθεση είναι φιάσκο για να μην πληρωθούν οι εργαζόμενοι.

16

Σε όλες τις εφημερίδες τα οικονομικά έχουν την τιμητική τους, πράγμα

αναμενόμενο στην οικονομική κρίση που ζούμε.

Ας συγκρίνουμε τον τρόπο που παρουσιάζονται τα θέματα τα σχετικά

με την οικονομία στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.

«Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»: Θετικά μηνύματα στην οικονομία.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»: Παγκόσμιο ρεκόρ ανεργίας στην Ελλάδα.

«ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ»: Δεν μπορεί ο λαός να πληρώνει περισσότερα απ

όσα βάζει στην τσέπη, Μποναμάς στους επιχειρηματίες τα δήθεν μέτρα

κατά της ανεργίας

«Η βραδινή» : Φορολογικός συντελεστής 13% για τα εισοδήματα των

αγροτών, 20 δράσεις για 350000 ανέργους.

«δημοκρατία»: Ψυχρός εκτελεστής, ο … γνωστός Στουρνάρας

οδηγεί την κοινωνία στα άκρα επιλέγοντας αριθμούς αντί ανθρώπων,

αστείες δικαιολογίες από τον υπουργό οικονομικών για τον φόρο σε παιδιά

και πετρέλαιο

«ΕΘΝΟΣ» :Νέο άλμα της ανεργίας τον Οκτώβριο, χωρίς εργασία ένας

στους τρεις στην Αττική.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»: Ανατριχιαστική εξέλιξη, Παγκόσμιο ρεκόρ

ανεργίας στην Ελλάδα.

«Αγγελιοφόρος» : Νέο ρεκόρ- σοκ 26,8% ,1.345.715 οι άνεργοι,

370.000 σ ένα χρόνο.

«ΤΑ ΝΕΑ»: Να ενταθεί ο πόλεμος κατά της ανεργίας.

«ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΥΡΥΞ» : Πρώτη η Ελλάδα σε ανεργία στην ΕΕ, ξεπέρασε

την Ισπανία.

«Η Ελλάδα αύριο» : Αντισυνταγματικό το φορολογικό, ύφεση, στο

27% η ανεργία τον Οκτώβριο, απασχόληση, 20 δράσεις για 350.000 νέους

ως 35 ετών.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ τύπος» : Ποιοι χάνουν ποιοι κερδίζουν με το νέο

φορολογικό,63.000 θέσεις εργασίας για νέους μέσω ΕΣΠΑ.

«ΕΣΤΙΑ» :Άδικος και περίπλοκος ο υπό ψήφισιν φορολογικός νόμος,

φορολογική μάστιγα, καθοριστικό το 2013 κατά τον οίκο Fitch.

«Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ» : Υπανάπτυξη τώρα, ύφεση

4,6%, ανεργία 27,3%

«Η ΑΥΓΗ» :Στο 26,8 η ανεργία με πληθωρισμό 0,8%, σε «καλή» και

«κακή» τράπεζα σπάνε το ταχυδρομικό ταμιευτήριο.

«Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»: Κραχ ανεργίας μέσα στον Οκτώβριο, Ανεξέλεγκτη

η κατάσταση στους νέους.

«6 μέρες» : Η ανεργία δεν πέφτει με στικάκια, οι χρυσές μπίζνες της

τρόικας στην πλάτη μας.

17

Είναι πολύ εύκολο να αντιληφθούμε τον διαφορετικό τρόπο

προσέγγισης της κάθε εφημερίδας για το ίδιο θέμα.

Για την ανεργία , άλλη προβάλει τον τεράστιο αριθμό των ανέργων,

άλλη προβάλει τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για απορρόφηση κάποιων

ανέργων, άλλη το προβάλει πολύ, άλλη το έχει χαμηλότερα στην ατζέντα.

Είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ποιες εφημερίδες είναι πιο κοντά

στην κυβέρνηση και ποιες απέναντι.

Η σειρά των θεμάτων στο πρωτοσέλιδο, η συμπλήρωση του ενός από

το άλλο ή η αντιπαράθεση τους στην ίδια σελίδα έχει μεγάλη επικοινωνιακή

σημασία. Άλλοτε συμπληρώνει το ένα το άλλο και άλλοτε εντείνει την

αντίθεση ανάμεσα στα γεγονότα.

Ο ρόλος της εικόνας είναι πολύ σημαντικός.

Στην «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» μεγάλο μέρος

του πρωτοσέλιδου πιάνει μια φωτογραφία

με μια παράσταση χορού στη βίλα Αμαλία

με λεζάντα «καταλήψεις» και μια μικρότερη

με τα ευρήματα της αστυνομίας στον ίδιο

χώρο, με λεζάντα «αστυνομία». Ο τίτλος

είναι «οι δυο όψεις του πολέμου» και ο

μικρότερος τίτλος «η μάχη της

προπαγάνδας»

Αντίστοιχα στην εφημερίδα

«ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΥΡΥΞ», η

φωτογραφία ενός άνδρα έξω

από το γραφείο ενεργείας δίπλα

στο συγκεκριμένο γκράφιτι

εντείνει την εντύπωση της

είδησης.

Τα λογοπαίγνια επίσης επιστρατεύονται στην επικοινωνία και την

ένταση του μηνύματος. « Λιστοσυμμορίες» αντί « ληστοσυμμορίες», στην

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ». Αναφορά στη λίστα Λαγκάρντ και την εξαγωγή

πλούτου στο εξωτερικό( ληστές- λίστες).

18

Ο ρόλος του σκίτσου και της γελοιογραφίας, που σατιρίζει την

επικαιρότητα αναδεικνύεται στην παρακάτω εικόνα από την εφημερίδα «Η

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ». Αναδεικνύει τα πολλά προβλήματα των

νέων για τα οποία , σύμφωνα με την εφημερίδα, η κυβέρνηση δεν

ασχολείται όπως θα έπρεπε και αναλώνεται σε «δευτερεύοντα θέματα»,

πάντα σύμφωνα με την εφημερίδα, όπως η κατάληψη του

εγκαταλελειμμένου κτηρίου της βίλας Αμαλία.

Οι πανελλήνιες πάντα «πουλάνε». Κάθε υποψήφιος και γονιός

υποψήφιου των πανελλαδικών θα αγόραζε μια εφημερίδα, με οποιαδήποτε

αναφορά στις πανελλήνιες, μιας και αυτό είναι το σημαντικότερο θέμα στη

ζωή μιας οικογένειας που έχει παιδί στην τρίτη λυκείου. Πόσο μάλλον όταν

οι εξαγγελίες είναι δυσάρεστες, όπως η μείωση των εισακτέων που οδηγεί

σε άνοδο των βάσεων.

Άλλα θέματα στα πρωτοσέλιδα είναι :

«Βάνδαλοι στην ΑΣΟΕΕ κατέστρεψαν την προτομή του Μαρασλή».

«Πώς πέθανε (ξαφνικά) ο 49χρονος επικεφαλής των

μικροομολογιούχων.»

«Ο Αλ. Τσίπρας υποβάλλει τα σέβη του στον Σόιμπλε.»

«Ο Σπύρος Φωκάς παντρεύεται τη… θετή κόρη του.»

« Η Moody s υποβάθμισε την Κύπρο.»

«Τεστ Παπανικολάου και για άλλους καρκίνους.»

«Για 12 Οσκαρ ο «Λίνκολν»

«Δολοφονία σοκ στελεχών του ΡΚΚ»

19

ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΕΊΔΗΣΗΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Μια φωτογραφία αξίζει όσο χίλιες λέξεις.

Λέει όμως πάντα την αλήθεια η φωτογραφία;

Προφανώς μπορεί μια φωτογραφία να

είναι παραποιημένη και τότε η

παραπληροφόρηση είναι πολύ πιο

αποτελεσματική, γιατί είναι πολύ δύσκολο να

μην πιστέψεις κάτι που βλέπεις με τα ίδια

σου τα μάτια.

Βρήκαμε στο διαδίκτυο και παρουσιάζουμε

κάποιες ανάλογες φωτογραφίες για να

δείξουμε πώς μπορεί μια φωτογραφία να

παραπλανήσει σκόπιμα ή μη.

20

Με την πρώτη

ματιά, αυτή η

φωτογραφία των δύο

ανθρώπων να

φιλιούνται μέσα στην

μέση των ταραχών στο

Βανκούβερ φαίνεται

παράλογο.

Θα μπορούσαμε να

υποθέσουμε ίσως, ότι

είναι ακτιβιστές, στα

πλαίσια του παλιού κάνετε έρωτα όχι πόλεμο.

Ένας αυτόπτης μάρτυρας έχει μια εντελώς διαφορετική ιστορία από το

προφανές.

Το κορίτσι χτυπήθηκε στο κεφάλι και έπεσε κάτω μαζί με το φίλο της.

Παρ όλο ότι ήταν φανερό ότι πονούσε, οι δυο αξιωματικοί τους

προσπέρασαν. Παρευρισκόμενοι πήγαν να βεβαιωθούν ότι ήταν εντάξει.

Η φωτογραφία απεικονίζει την στιγμή που ο φίλος της σηκώνεται,

κοιτάζει να δει τι της συμβαίνει και προσπαθεί να την βοηθήσει να σηκωθεί!

Εδώ δυο αφοπλιστικές φωτογραφίες:

από το Αφγανιστάν

(παιδιά παίζουν πάνω σε

ένα κατεστραμμένο

τανκ)

και τη Συρία (Μαχητές του «ελεύθερου Συριακού στρατού»

παίζουν ποδοσφαιράκι σε κατεστραμμένο σπίτι )

21

ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ως γελοιογραφία χαρακτηρίζεται κάθε ζωγραφική παράσταση της

οποίας τα κύρια γνωρίσματα προσώπων ή πραγμάτων αποδίδονται κωμικά

παραλλαγμένα. Στόχος της γελοιογραφίας είναι η διακωμώδηση προσώπων

ή των πράξεών τους, καθώς και καταστάσεων που δεν συμβιβάζονται στη

κοινή αντίληψη. Η σημασία δε της γελοιογραφίας συνήθως υποδηλώνεται

με σχετικό υπότιτλο.

Γεγονός πάντως είναι ότι η γελοιογραφία μεγαλοποιεί τα φυσικά

γνωρίσματα και κυρίως τα ελαττώματα, ή με αντιθέσεις, καταδεικνύει την

ασυμφωνία των φυσικών χαρακτηριστικών ή των ηθικών ιδιοτήτων του

γελοιογραφούμενου, προκειμένου ν αναδείξει το κωμικό στοιχείο.

Ως θέματα της λαμβάνονται συνήθως άστοχες ή ανόητες φράσεις,

έργα, ή υποσχέσεις κλπ. Η αξία δε της γελοιογραφίας συνάγεται από το

λεπτό και συνάμα δριμύ πνεύμα, συνδυαζόμενο με σαφήνεια και απλότητα

έτσι ώστε να προκαλείται αυθόρμητα στον παρατηρητή εύθυμη διάθεση

ακόμα και όταν αυτή αποσκοπεί στο σαρκασμό ή στην εχθρότητα. Αντίθετα

η ψυχρότητα και η ασάφεια έχουν ως συνέπεια την αποτυχία της

γελοιογραφίας.

Επίσης, η κάθε γελοιογραφία έχει δύο όψεις μια κυριολεκτική που είναι

αυτό που δείχνει η εικόνα και μια δεύτερη την μεταφορική που δείχνει τις

πληροφορίες που θέλει, μέσω έμμεσου τρόπου.

Παρουσιάζοντας από την κωμική του πλευρά ένα θέμα σχολιάζει θετικά

ή αρνητικά επίκαιρα γεγονότα, πολιτικά πρόσωπα και θέματα, οικονομικά

ζητήματα, κοινωνικές αλλαγές και θεσμούς, θέτει κοινωνικούς

προβληματισμούς.

22

Στόχος μιας γελοιογραφίας είναι η κοινωνική κριτική και μέσω

αυτής, σατιρίζοντας, διακωμωδώντας, γελοιοποιώντας πρόσωπα και

καταστάσεις, καυτηριάζοντας, ενοχλώντας πολλές φορές, να τροποποιήσει

και να μετασχηματίσει την τρέχουσα πραγματικότητα, να βελτιώσει το

χαρακτήρα και τη συμπεριφορά προσώπων, να αλλάξει τη νοοτροπία των

ανθρώπων και τη στάση απέναντι στα πράγματα και τη ζωή. Η μορφή αυτή

της κοινωνικής κριτικής είναι συνήθως αρκετά αποτελεσματική, μια και

εμπεριέχει το στοιχείο του χιούμορ που γίνεται εύκολα αποδεκτό, πολλές

φορές και από τα διακωμωδούμενα πρόσωπα.

Ένας γελοιογράφος χρησιμοποιεί συγκεκριμένες τεχνικές

προκειμένου να περάσει τα μηνύματά του και να επιτύχει το στόχο του.

Τέτοιες τεχνικές αποτελούν ο εύθυμος χαρακτήρας του θέματος του

γελοιογράφου, ο εύστοχος, περιεκτικός λόγος και η υπαινικτικότητα. Το

λογοπαίγνιο αποτελεί σημαντική τεχνική, καθώς και η κατάλληλη χρήση

προσώπων ή αντικειμένων με συμβολική σημασία. Δεν πρέπει να μας

διαφεύγει ότι τα χαρακτηριστικά των προσώπων τονίζονται με υπερβολή.

Σε μια πολιτική γελοιογραφία βρίσκουμε συμπυκνωμένη την πολιτική

ειδησεογραφία, την καυστική κριτική στην πολιτική κατάσταση, δοσμένη

συνήθως με χιούμορ, με ελάχιστα στοιχεία λόγου ή και χωρίς λόγο. Η

ευρηματικότητα του γελοιογράφου και η οξύτητα της κριτικής του

καθορίζει την εμβέλεια και την επιτυχία του στόχου του γελοιογράφου.

Προσέχουμε ακόμα πως μια πολιτική γελοιογραφία μπορεί να κρύβει

στοιχεία πολιτικής προπαγάνδας.

23

Τι είναι η πολιτική γελοιογραφία;

Ας αφήσουμε τους τρεις γνωστούς και καταξιωμένους Έλληνες

γελοιογράφους από τον χώρο της πολιτικής γελοιογραφίας, τον Στάθη, τον

Πέτρο Ζερβό και τον Γιάννη Καλαϊτζή να μας δώσουν την απάντηση μέσα

από το άρθρο: Έλληνες γελοιογράφοι: Η σάτιρα ως όπλο του Νικόλα

Γεωργιακώδη

Ο Πέτρος Ζερβός

Ξεκίνησε να σκιτσάρει σαν γελοιογράφος το

1978 στο Θούριο και κατόπιν εμφανίστηκε με

το πρώτο του κόμικ στη Βαβέλ το 1981.

Δουλειές του φιλοξενήθηκαν επίσης στον

Σχολιαστή, το Convoy, την εφημερίδα Πριν, και

το λογοτεχνικό περιοδικό Φράση.

Ο ΣTAΘHΣ (κατά κόσμον Στάθης Δ.

Σταυρόπουλος), γεννήθηκε το 1955 στον

Πύργο Ηλείας. Σπούδασε Πολιτικές επιστήμες

και Σκηνοθεσία Κινηματογράφου.

Άρχισε να δημοσιεύει σκίτσα και

γελοιογραφίες το 1981 στον “Οδηγητή” κι από

τότε συνέχισε για δέκα χρόνια στον

“Ριζοσπάστη”, άλλα δέκα στα “NEA” και στην

“Ελευθεροτυπία”. Σε όλο αυτό το διάστημα

συνεργάσθηκε με πλήθος εντύπων όπως το

“ANTI”, η “Πρώτη”, η “Μακεδονία”, το “METPO”, το “EΠIXEIPΩ”, ο

“METOXOΣ” και πολλά άλλα.

Ο Γιάννης Καλαϊτζής είναι

σκιτσογράφος, ειδικευόμενος στις πολιτικές

γελοιογραφίες, έχοντας μεγαλώσει σε

οικογένεια με αριστερές πολιτικές

πεποιθήσεις την εποχή της Χούντας, ενώ

υπήρξε μέλος της νεολαίας Λαμπράκη.

Έχει εκδώσει σκίτσα του στα έντυπα

Πανσπουδαστική, Δρόμοι της Ειρήνης, Αυγή

και αργότερα στα Αντί, Ελευθεροτυπία,

Ντέφι, Βαβέλ, ΔΗΩ. Από το 2005 είναι από

τους κύριους συντελεστές έκδοσης του περιοδικού Γαλέρα.

24

«Πλάκα» και χιούμορ σε… εξωφρενικούς καιρούς

Πόσο εύκολα μπορούμε να βλέπουμε να πράγματα χιουμοριστικά και να

κάνουμε πλάκα, ενώ οι καταστάσεις γύρω μας έχουν φτάσει σε τέτοιο

εξωφρενικό σημείο; Τι σημαίνει αυτό για τον Έλληνα γελοιογράφο;

«Κατ’ αρχήν υποτιμάμε τη γελοιογραφία και γενικά το χιούμορ και τη

σάτιρα αν τα ορίζουμε ως πλάκα. Μια γελοιογραφία μπορεί να είναι βαθειά

υπαρξιακή, πικρόχολη, μελαγχολική. Εκτός από εκτόνωση είναι και ένα

καμπανάκι κινδύνου, ιδιαίτερα σε δύσκολους καιρούς όπως αυτοί που

ζούμε σήμερα», λέει ο Πέτρος Ζερβός , ο «Δούρειος Άνεμος» των κόμικς,

ένας από τους πρωτοπόρους της γενιάς της «Βαβέλ» και συνεχίζει

λέγοντας:

«Στη σημερινή «εξωφρενική» όπως ορίζετε κατάσταση, όπου η

πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία, είναι πράγματι δύσκολο για έναν

γελοιογράφο να παραμείνει καυστικός χωρίς ούτε να αποδρά στην απλή κι

ανώδυνη πλάκα ή στο χάιδεμα αλλά ούτε και να ξεπέφτει στην απλή

καταγγελία ξεχνώντας τη νηφαλιότητα και το χιούμορ που είναι τα

πραγματικά του όπλα».

"Δεν κάνουμε ποτέ πλάκα, κάνουμε

σάτιρα", λέει ο Στάθης, ο γνωστός "Ναυτίλος".

"Η πλάκα είναι ανώδυνη, εκτονωτική, δεν έχει

κανόνες και στόχους. Μπορεί ακόμη η πλάκα

να είναι και το χιούμορ του εξουσιαστή,

δηλαδή ο κυνισμός του ισχυρού.

Αντιθέτως, η σάτιρα αναζητά την αλήθεια,

υπερασπίζεται τον αδύναμο και η ελευθερία

της βασίζεται στην αυτοπειθαρχία της, την

αυτογνωσία και την εξυπηρέτηση των στόχων

της. Η ελευθερία της σάτιρας κι όχι η

ελευθεριότητα εξυπηρετεί πάντα κάποια

ανάγκη. Με αυτήν την έννοια είναι τέχνη

πολιτική, είναι όπλο και όχι χαβαλές. Στους

δύσκολους λοιπόν αυτούς καιρούς η σάτιρα

αποτυπώνει την απελπισία των ανθρώπων και

υπομνήσκει τις ελπίδες τους", αναφέρει.

«Θα ήθελα να μη χρησιμοποιώ άλλο

σημείο εκτός από την τελεία. Είναι το μόνο

σημείο που καταλαβαίνω και αποδέχομαι την

αξία του. Τώρα μόλις με πληροφορήσατε πως,

εκτός από το θαυμαστικό, το ερωτηματικό ή

τα ομοιωματικά φερ' ειπείν, υπάρχει και το

"εξωφρενικό". Κυκεώνας!», λέει ο Γιάννης Καλαϊτζής σε μια προσπάθεια να

εκτονώσει την σημασία της φράσης «εξωφρενικό σημείο».

25

Επάγγελμα: Γελοιογράφος

Συνεχής παρακολούθηση της επικαιρότητας, πίεση για όσο το δυνατόν

πιο άμεση ανταπόκριση σε αυτήν με κάποιο πετυχημένο σκίτσο, σημαντικός

αριθμός εργατοωρών. Σε αντίθεση με το τι μπορεί να πιστεύει ο

περισσότερος κόσμος, το επάγγελμα του γελοιογράφου δεν είναι ακριβώς

τόσο… διασκεδαστικό όσο φαίνεται στον αναγνώστη. Εν τέλει δουλειά και

διασκέδαση συμβαδίζουν στο μυαλό τους ή όχι;

«Το πιο δύσκολο στη γελοιογραφία, όπως και σε κάθε δημιουργική

δουλειά είναι η ιδέα. Εγώ προσωπικά δεν διασκεδάζω όταν δουλεύω. Ίσως

λόγω του άγχους να βρω μια καλή ιδέα και να την βάλω στο χαρτί μέσα σε

περιορισμένα χρονικά πλαίσια. Νιώθω όμως ανακούφιση όταν έχω

τελειώσει», λέει ο Πέτρος Ζερβός,

ενώ ο Γιάννης Καλαϊτζής απαντά με...σκωπτική διάθεση: «Όταν

δουλεύω δεν πίνω ποτέ. Ακούω ραδιόφωνο και τραγουδάω κάποτε-κάποτε.

Ουδέποτε φλερτάρω, αφού θα είχε την δυνατότητα να παρατηρεί τι

σκιτσάρω, πράγμα που αντιπαθώ.

"Διασκεδάζω όσο και όταν δουλεύω, δηλαδή διαρκώς, με την έννοια

του έρωτος", λέει χαρακτηριστικά ο Στάθης. "Κατά τα άλλα είναι μια

δουλειά σκληρή, δύστοκη, που προϋποθέτει έρευνα, ανάλυση και

πραγμάτωση σε προσδιορισμένο χρόνο. Δύσκολη δουλειά που όμως σου

δίνει αντίδωρο τη χαρά του καλού αποτελέσματος, όταν το επιτυγχάνεις

και την παρηγοριά ότι τουλάχιστον προσπάθησες τα μέγιστα όταν το

αποτέλεσμα είναι υποδεέστερο των φιλοδοξιών σου", προσθέτει.

26

Οι… μούσες των γελοιογράφων

Όπως οι ποιητές, έτσι και οι γελοιογράφοι ενίοτε τρέφουν ιδιαίτερη

«συμπάθεια» προς κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο από τον χώρο της

πολιτικής. Κάποιο πρόσωπο που τους δίνει απλόχερα λαβές για σάτιρα ή

σαρκασμό.

"Η μία φιγούρα διαδέχθηκε

την άλλη", λέει ο Στάθης. "Ο

Αντρέας (Παπανδρέου) υπήρξε ο

«άνθρωπός» μου – όπως για

όλους μας άλλωστε! Τον

ξεπέρασε στη βραχύβια θητεία

του ο Μητσοτάκης, «γεννημένος

γελοιογραφία», για να τον

αφήσει μακράν πίσω του ο

Σημίτης. Άπαιχτος. Ο

Καραμανλής έπαιξε Β’ εθνική, ο

Γιωργάκης μονίμως στον τελικό

του Τσάμπιονς Λίνγκ - και του τετέλεσται.

Ο … αγαπημένος του Πέτρου Ζερβού είναι ο

Θεόδωρος Πάγκαλος: «Μ’ έχει εμπνεύσει ο

Πάγκαλος. Αυτή η κινούμενη αμετροέπεια είναι

βούτυρο στο ψωμί μου», παραδέχεται ο ίδιος.

«Η σάτιρα γίνεται με φράσεις, με στίχους, με

σκίτσα, με κινήσεις, με σφυρίγματα ή κρότους.

Οι λαβές, πολλές ή λίγες, είναι αχρείαστες»,

αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιάννης Καλαϊτζής.

27

Το «τέρας» της λογοκρισίας

Ακόμα και αν διανύουμε μια εποχή

όπου η λογοκρισία και η «φίμωση» των

Μέσων στην χώρα μας είναι πλέον

σπάνια φαινόμενα, παρ’ όλα αυτά κατά

καιρούς υπήρξαν γελοιογράφοι που

αντιμετώπισαν προβλήματα με πολιτική

λογοκρισία και «φίμωσης» των απόψεών

τους. «Δεν είχα μέχρι τώρα προβλήματα

λογοκρισίας», λέει ο Πέτρος Ζερβός και

συνεχίζει: «Ξέρω όμως ότι σε πολλά

έντυπα ασκείται είτε άμεση λογοκρισία

είτε έμμεση καθώς ο γελοιογράφος

αυτολογοκρίνεται προληπτικά, για να

κρατήσει τη δουλειά του, παραμένοντας

στη «γραμμή» του εντύπου που

συνήθως πηγάζει από λόγους ιδεολογικούς ή διαπλεκομένων

συμφερόντων. Μάλιστα είναι πρόσφατη η ωμή λογοκρισία και απειλή

απόλυσης σε συνάδελφο που δουλεύει σε μεγάλο έντυπο…»

Ο Στάθης θεωρεί ότι ο καλός γελοιογράφος δεν λογοκρίνεται. "Έχει

φθάσει με το σπαθί του να λέει τη γνώμη του. Και αυτό οι διευθυντές, αν

είναι καλοί δημοσιογράφοι, το σέβονται. Και το χρειάζονται. Η απάντηση

στη λογοκρισία είναι η παραίτηση – και αυτό στην περίπτωση του καλού

δημοσιογράφου έχει κόστος για το έντυπο. Αλλά κυρίως ο γελοιογράφος

δεν αυτολογοκρίνεται. Αν το κάνει, αρχίζει να λέει ψέματα, οι αναγνώστες

το αντιλαμβάνονται και ο σκιτσογράφος εκπίπτει", εξηγεί. "Προσωπικώς

ουδέποτε έχω λογοκριθεί. Έχω απολυθεί (ή παραιτηθεί) δύο φορές μετά

από δέκα χρόνια δουλειάς για τη γνώμη μου, αλλά δεν λογοκρίθηκα",

συνεχίζει.

«Προβλήματα είχαμε στην Άλγεβρα, στην Γεωμετρία και στην

Τριγωνομετρία. Λογοκρισία δεν κάναμε», απαντά στην σχετική ερώτηση ο

Γ. Καλαϊτζής.

Τέλος, ζητήσαμε από τους τρεις γελοιογράφους να μας περιγράψουν

μια… υποθετική γελοιογραφία που θα ήθελαν να κάνουν αλλά οι συνθήκες

δεν τους το επέτρεψαν.

«Θα ’θελα να κάνω μια γελοιογραφία με χιούμορ αλλά και να ’ναι τόσο

καυστική που εξ’ αιτίας της να υποστώ δίωξη, μήνυση ή αγωγή. Ως τώρα

δεν τα έχω καταφέρει. Ίσως γιατί η πραγματικότητα είναι τόσο εξωφρενική

που ξεπερνά τη φαντασία μου», λέει ο Πέτρος Ζερβός.

«Έχω ακούσει για τις Συνθήκες του Αγ. Στεφάνου, των Βερσαλλιών ή

της Ζυρίχης. Δεν ξέρω να προβλέπουν κάτι για τις γελοιογραφίες»,

συνεχίζει ακάθεκτος ο Γιάννης Καλαϊτζής.

28

Το ένα κομμάτι είναι η πλευρά των γελοιογράφων, απ’ την άλλη είναι ο

κόσμος που βιώνοντας την κρίση, δυσκολεύεται, μαζεύεται, συζητά κ.λπ.

Μήπως η γελοιογραφία τον βοηθάει να εκτονωθεί; Η τον κάνει να θυμώνει

ακόμη περισσότερο;

Ένα άρθρο ή μια γελοιογραφία που κάνει πιο απτή την πραγματικότητα

δεν νομίζω ότι σε εκτονώνει. Πιστεύω ότι σε θυμώνει. Κι αυτός είναι ο

ρόλος της γελοιογραφίας σε περιόδους κρίσης. Αν εγώ καταφέρω να κάνω

τον αναγνώστη να καταλάβει τι συμβαίνει, να θυμώσει, έχω πετύχει αυτό

που θέλω. Ο γελοιογράφος όμως δεν πρέπει να γίνεται «θύμα» του θυμού

του, διότι τότε η δουλειά του αποτυγχάνει. Η γελοιογραφία πρέπει πάντα

να υλοποιείται με χιούμορ. Αυτό είναι κανόνας. Πρέπει να υπάρχει χιούμορ

κι όχι η έλλειψη ψυχραιμίας. Μέσα απ’ το χιούμορ, μέσα απ’ το χαμόγελο ο

άλλος να καταλάβει τι συμβαίνει. Να πάρει ένα μήνυμα κι από ‘κει και πέρα

το πώς θα το επεξεργαστεί, έχει να κάνει με τον ίδιο τον παραλήπτη ή τον

αναγνώστη της γελοιογραφίας. Ο σκιτσογράφος πρέπει πάντοτε να είναι

νηφάλιος, να βάζει στην άκρη τον θυμό, μόνο έτσι μπορεί να λειτουργήσει

με όρους χιούμορ. Να βρει τον τρόπο να είναι αποτελεσματικός στο να

πείσει τον αναγνώστη ότι: «όπως το λες, μου λες κάτι».

Το σύνθημα «Ένα γέλιο μπορεί να σας θάψει», ποια αλήθεια κουβαλά;

Κατ’ αρχήν την αλήθεια ότι είμαστε σε αντιπαλότητα με τον άλλον. Με

το σύστημα, ό τι θες βάζεις απέναντι. Είναι μια κατάσταση ξεκαθαρισμένη.

Κι ένα δεύτερο είναι πως το «ένα γέλιο μπορεί να σας θάψει» σημαίνει πως

δεν θα με θάψετε εσείς, ότι δεν το βάζουμε κάτω. Εγώ αυτό καταλαβαίνω,

ότι απέναντι σε μια επίθεση που δεχόμαστε πρέπει κι εμείς να είμαστε

επιθετικοί. Το εργαλείο μας είναι η γελοιογραφία και η σάτιρα. Δεν είναι η

μολότοφ, δεν είναι τα πιστόλια, είναι τα σκίτσα μας κι οι ιδέες μας. Κι εκεί

πρέπει να είμαστε απόλυτα επιθετικοί. Μιλάω για λογαριασμό μου. Κάθε

άλλος γελοιογράφος μπορεί να λέει άλλα πράγματα.

29

Όρια υπάρχουν στη σάτιρα;

Εγώ προσωπικά, έχω όρια. Πάντα είχα όρια. Εντάξει, δεν έσφαξα με

μαχαίρι, έσφαζα με την πένα μου. Αλλά πιστεύω ότι το ήθος ήταν κάτι που

παντού μ’ ακολουθούσε.

Στάθης

Τι δε θα έβαζες ποτέ σε μια γελοιογραφία;

Ό, τι καθαιρεί τη σάτιρα από την ιερότητά της. Ιερό για μένα είναι ό, τι

έχει στόχο και σκοπό. Ό, τι την υποβιβάζει σε πλάκα ή σε ανώδυνο χάχανο

δε θα το έβαζα σε μια γελοιογραφία. Η γελοιογραφία είναι ένα πάρα πολύ

δύσκολο είδος, που απαιτεί από τη σάτιρα να σέβεται τον εαυτό της. Πρέπει

να αναζητά την αλήθεια και να βρίσκει βεβαίως τρόπους που ερεθίζουν το

πνεύμα να τη διατυπώσει, να οδηγεί στη λύτρωση, μέσα από το γέλιο ή

ακόμα και στην απελπισία, μέσα από τον καγχασμό. Η σάτιρα όμως, δεν

μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό της να είναι κυνική ούτε μπορεί να

επιτρέψει στον εαυτό της να είναι πέρα από το συμβατικώς αποδεκτό, που

επιτρέπει στους ανθρώπους να ζουν μαζί και να μη μετατρέπεται ο ένας για

τον άλλο σε θηρίο ή θεό. Η σάτιρα είναι πολύ αυστηρή με τον εαυτό της.

Μπορεί να φτάνει να είναι κραυγή ελευθερίας, αλλά δεν είναι ποτέ κραυγή

ελευθεριότητας. Για να φτάσει να είναι κραυγή ελευθερίας εξυπηρετεί την

ανάγκη δηλαδή είναι πολύ πειθαρχημένη. Θα χρησιμοποιήσω το μαρξιστικό

ότι «η σάτιρα είναι η εξυπηρέτηση της ανάγκης».

Το τελευταίο σκίτσο στην ελευθεροτυπία

30

Να πάμε λίγο πίσω, στο θέμα για τα σκίτσα του Μωάμεθ. Κατά πόσο

υπάρχουν όρια στη σάτιρα και το χιούμορ που λέγατε προηγουμένως;

Όλα τα πράγματα έχουν όρια. Το θέμα είναι πώς ορίζονται αυτά τα

όρια, με ποιους μηχανισμούς και σε ποια συγκυρία. Ποια είναι η κυρίαρχη

σκέψη, ποια είναι η προτεραιότητα που επιβάλλει τον ορισμό των σχέσεων

με τα άλλα πράγματα. Υπ' αυτήν την έννοια λοιπόν η ελευθερία ορίζεται, η

ελευθερία της έκφρασης επίσης είναι συνακόλουθη και τα όρια της σάτιρας

ανάλογα.

Στο θέμα με τα σκίτσα του Μωάμεθ συγκρούστηκαν δυο αξίες. Η μια

αξία είναι η ελευθερία της έκφρασης και η άλλη αξία ο σεβασμός στην

πίστη του άλλου. Είναι στην κρίση του γελοιογράφου να αποφασίσει ποια

από τις δύο προέχει τη συγκεκριμένη στιγμή που κάνει το σκίτσο. Μπορεί

σε κάποια φάση να προέχει η αξία της ελευθερίας του λόγου ως υπέρτατη,

δηλαδή να πρέπει να κάνεις ένα σκίτσο για να αποδείξεις ότι η ελευθερία

του λόγου είναι αξία που δε μπορεί να αμφισβητηθεί. Υπάρχουν όμως

στιγμές που πρέπει να υπολογίσεις ότι εάν το κάνεις αυτό, μπορεί να

χρησιμοποιηθεί με προβοκατόρικο τρόπο. Συνεπώς οι απαντήσεις σε αυτά

τα πράγματα δε μπορεί να είναι ούτε οριστικές, ούτε τέλειες, ούτε

αφηρημένες, ούτε στο επίπεδο του μαύρου-άσπρου.

Είναι πάντα θέμα συγκυρίας και θέμα προτεραιότητας. Δηλαδή

πολιτικής σκέψης. Η πολιτική δεν είναι μια μαθηματική εξίσωση η οποία

έχει μια διάρκεια απόλυτη εάν δε συνδυαστεί με καμία άλλη. Είναι

συνδυασμός πολλών εξισώσεων, είναι συναρτήσεις. Συνεπώς πρέπει να

λαμβάνεις υπ' όψη σου τις παραμέτρους.

31

Ο Βασσίλης Χριστοδούλου

Ο Βασίλης Χριστοδούλου είναι αναμφισβήτητα

μια θρυλική φυσιογνωμία της ελληνικής

γελοιογραφίας. Ένας ακούραστος σκιτσογράφος

που λάμπει με το χιούμορ του, από τη χρυσή (και

ταυτόχρονα πολιτικώς δύσβατη) εποχή των

«οικογενειακών περιοδικών», μέχρι σήμερα. Ο

Χριστοδούλου, είναι ένας από τους κορυφαίους

δημιουργούς της κοινωνικής, ηθογραφικής

γελοιογραφίας. Μιας γελοιογραφίας που άνθησε

μεταπολεμικά σε περιοδικά όπως ο «Θησαυρός»

και το «Ρομάντζο».

Πάνω από 120.000 γελοιογραφίες! Ένας παραγωγικότατος δημιουργός

που ενώνει δια μέσου της προσωπικής του εμπειρίας, όλες τις γενιές της

μεταπολεμικής γελοιογραφίας. Από τον Φωκίωνα Δημητριάδη και τον

Παύλο Παυλίδη, μέχρι τους σημερινούς ομότεχνούς του, πολιτικούς

γελοιογράφους.

32

Κυρ ( Γιάννης Κυριακόπουλος)

Γνωστός και ως Κυρ δεν έχει ανάγκη από

συστάσεις, καθώς ΚΥΡιαρχεί δεκαετίες τώρα

στο χώρο της ελληνικής γελοιογραφίας,

πρώτα στη Μεσημβρινή και στην

Απογευματινή, μετά για πάρα πολλά χρόνια

στην Ελευθεροτυπία και τελευταία στο Βήμα.

Με ιταλική φινέτσα και απλή

γραμμή έχει για σήμα κατατεθέν του τα

"ανθρωπάκια" του, και έχει καθιερώσει

δικές του ευρεσιτεχνίες όπως οι μεγάλες

συνθέσεις με πολλές ανεξάρτητες

γελοιογραφίες γύρω από ένα κεντρικό

θέμα.

33

Σπύρος Ορνεράκης

Πολύπλευρος καλλιτέχνης διακρίθηκε σε

πολλούς χώρους καλλιτεχνικής δημιουργίας. Στο

θέατρο και την τηλεόραση ως σκηνογράφος και

ενδυματολόγος, στη διαφήμιση ως δημιουργός και

καλλιτεχνικός διευθυντής σε μεγάλες

διαφημιστικές εταιρίες. Έχει επίσης

εικονογραφήσει δεκάδες βιβλία παιδικά και

λογοτεχνικά και εκδόσεις του παιδαγωγικού

ινστιτούτου.

Νομίζω ένας έξυπνος πολιτικός, που πλέον το ‘χουν πάρει χαμπάρι οι

πολιτικοί μας, επιδιώκουν την γελοιογραφία. Γιατί αν ο γελοιογράφος δεν

τους περιλαμβάνει – και δη ο πολιτικός γελοιογράφος – σίγουρα σαν

πολιτικοί έχουν πεθάνει. Μόνο τους ζωντανούς πολιτικούς πιάνει η πολιτική

γελοιογραφία.

34

Κώστας Μητρόπουλος

O Kώστας Mητρόπουλος είναι πολιτικός

γελοιογράφος στα “NEA” και στο “BHMA”. Έχει

εκδώσει πολλά βιβλία με ανθολογία σκίτσων

στην Ελλάδα, ένα στη Γερμανία και ένα στην

Ιταλία.

Έχει εκθέσει και διακριθεί σε διάφορες διεθνείς εκθέσεις και έχει

βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών. Γελοιογραφίες του υπάρχουν σε

ελληνικές και ξένες συλλογές. Έντυπα όπως το TIME, FIGARO LITERAIRE,

PUNCH, ZEIT, NEW YORK TIME κ.α. έχουν αναδημοσιεύσει σκίτσα του.

35

Δημήτρης Χατζοπουλος

Ο Δημήτρης Χαντζόπουλος γεννήθηκε το 1956

στην Πάτρα. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο

Αθηνών και κινούμενα σχέδια στο Emily Carr

University of Art + Design στο Βανκούβερ του

Καναδά.

Εργάζεται ως γελοιογράφος στην εφημερίδα Τα Νέα και η δουλειά του

αναρτάται καθημερινά στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.hantzopoulos.gr

36

Γελοιογραφίες σχετικές με την ελληνική

επικαιρότητα

37

Γελοιογραφίες σχετικές με την οικονομική κρίση στην Κύπρο.

38

Γελοιογραφίες σχετικές με διεθνή θέματα.

39

ΚΟΜΙΞ

Ένας από τους τρόπους μετάδοσης ενός πολιτικού μηνύματος, είναι τα

κόμικς. Υπάρχουν κόμικς με αμιγώς πολιτικό περιεχόμενο, αλλά κοινωνικές

και πολιτικές αναφορές υπάρχουν σε όλα τα κόμικς, όπως και σε κάθε

εκδήλωση της ζωής και της τέχνης. Τα κόμικς περνούν μηνύματα

αντανακλούν αλλά και διαμορφώνουν την κουλτούρα της κοινωνίας και

των δημιουργών τους.

Στα κόμικς, τα επίκαιρα θέματα που απασχολούν την κοινωνία

παρουσιάζονται με έναν χιουμοριστικό τρόπο, συχνά black humor και με

έξυπνες ατάκες. Για αυτό το λόγο γίνονται μεγάλες επιτυχίες όχι μόνο στην

Ελλάδα, αλλά και σε πολλές ξένες χώρες. Είναι θερμά μέσα επικοινωνίας,

αφήνουν δηλαδή χώρο στη σκέψη και τη φαντασία του αναγνώστη με τον

ελλειπτικό λόγο που χρησιμοποιούν, για να μεταδώσουν τον

προβληματισμό.

Επιπλέον, είναι πολύ πιο ευχάριστα και ξεκούραστα στον αναγνώστη

απ’ ότι ένα πεζό κείμενο που απλά στηλιτεύει τα σύγχρονα κοινωνικά

προβλήματα, αφού ο συνδυασμός εικόνας και λόγου και η ζωντάνια που

χαρακτηρίζει όλα τα κόμικς προσδίδει αμεσότητα και μεγαλύτερη ευστοχία

στη μετάδοση του μηνύματος. Φυσικά δεν θα μπορούσαμε να

παραλείψουμε το σημαντικότερο χαρακτηριστικό των περισσότερων κόμικς

που δεν είναι άλλο από το άφθονο γέλιο!!!

40

Αρκάς. Από το αυγό στον παράδεισο

Ο Αρκάς είναι Έλληνας καλλιτέχνης που ασχολείται με την τέχνη των Κόμικς. Δεν γνωρίζουμε το πραγματικό του όνομα ούτε υπάρχει έστω μια

φωτογραφία του. Οι φήμες θέλουν να κατάγεται από την Αρκαδία, να είναι ψυχίατρος ή ψυχολόγος, δημοσιογράφος, καθηγητής Πανεπιστημίου,

φυλακισμένος (!), αρχιτέκτονας, ότι λέγεται Αντώνης, Άρης ή και Νίκος… Άλλοι πάλι αναρωτιούνται μήπως είναι γυναίκα.

Ο Αρκάς είναι ο… Αρκάς! Είναι ο

αγαπημένος δημιουργός των ελληνικών κόμικς και σίγουρα η ανωνυμία του επιτείνει

και διογκώνει τον μύθο του. Είναι τουλάχιστον ασυνήθιστο στη σημερινή Ελλάδα, ένας τόσο διάσημος καλλιτέχνης να

μιλάει μόνο μέσα από τα έργα του και να κρατάει την υπόλοιπη ζωή του μυστική, ή

απλά να μην προσπαθεί τόοοοσο πολύ να την διαφημίσει όπως κάνει το 99% του εγχώριου στερεώματος, από τους βαθιά

κουλτουρέ μέχρι τις σταρλετίτσες της μίας νύχτας.

Εάν ο Αρκάς ήταν πολιτικός γελοιογράφος, θα είχε σπουδαίες ευκαιρίες να παράγει γέλιο στην σημερινή Ελλάδα.

Αλλά ο Αρκάς ενδιαφέρεται για κάτι πέρα απ αυτά ή, μάλλον, για κάτι κάτω απ

αυτά: τους βαθύτερους μηχανισμούς των ανθρώπινων σχέσεων και της

ανθρώπινης συνείδησης, για τον άνθρωπο μέσα στην κοινωνία και τον άνθρωπο

στην προσπάθεια του για επικοινωνία.

Ασχολείται με την τάση των ανθρώπων να βρίσκονται μαζί ώστε να σώζονται

όλοι μαζί, παρ όλο που διαπιστώνουν, συνεχώς, πως ο καθένας χάνεται πάντα

μόνος του. Παρουσιάζει γλαφυρά τους ατελέσφορους συμβιβασμούς ανάμεσα στο

ευγενές ζώο και τον άρπαγα άνθρωπο, όσο κι ανάμεσα στον αβρόφρονα άνθρωπο

και το ακόρεστο ζώο, που συνυπάρχουν στον καθένα μας.

Αυτό που καθορίζει την ανθρώπινη εμπειρία, σε αντιδιαστολή προς κάθε άλλο

βιολογικό είδος, είναι η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε το άπειρο της έκτασης -

σύμπαν- όσο και το άπειρο της διάρκειας -αιωνιότητα- Με δεδομένο ότι ελάχιστα

μπορούμε να επωφεληθούμε απ αυτή την διαπίστωση, καταλήγουμε να ζούμε

χωρίς βεβαιότητες, καταδυναστευμένοι από την αντίφαση να μπορούμε να συλλογιζόμαστε σα θεοί, αλλά να ενεργούμε με την παρόρμηση του ζώου.

Εμείς λοιπόν οι άνθρωποι, έχουμε μόνο δύο διεξόδους: την προσευχή ή το

γέλιο. Τη διαρκή μετάνοια, για τα αλλεπάλληλα γλιστρήματα, ή τον πείσμονα

αυτοκαγχασμό για τις ίδιες, ακριβώς, "αδυναμίες" μας. (Πέτρος Μαρτινίδης,

αφιέρωμα στον Αρκά, για τα 20 χρόνια)

Δεν ξέρω εάν η πίστις σώζει. Το χιούμορ, πάντως, μοιάζει οριστικά

σωτήριο.

41

Το χιούμορ, η ευφυΐα και η πρωτοτυπία των Scripts του Αρκά δεν έχουν όμοια τους. Χιούμορ ανατρεπτικό και πολλές φορές μαύρο, μιας και

όλο το έργο του το διαπερνά μια βαθιά ανθρώπινη απελπισία για την θνητότητα, κοινή μοίρα των ανθρώπων, κάτι πραγματικά απροσδόκητο σ

ένα μαέστρο του χιούμορ. Δημιουργεί πάντα εξαιρετικά δίδυμα αντιθέτων, επηρεασμένος ίσως

από το θέατρο του παραλόγου(Samuel Beckett), ζευγάρια κωμικοτραγικά :

αφελής-κυνικός, Κόκορας/Γουρούνι, Χλέμπουρας/Βαγγέλης,

Λιοντάρι/Παντελής, Καστράτο/Λουκρητία, Ισοβίτης / Μοντεχρήστος,

Πατέρας σπουργίτι / Γιος σπουργίτι.

Οι διάλογοι αγγίζουν σουρεαλιστικά επίπεδα. Καταλήγουν τις

περισσότερες φορές σε μια καφρίλα που εκστομίζεται τόσο ντελικάτα, που

χρειάζεσαι χρόνο για να αντιληφθείς από πού ξεκίνησε και πού έφτασε μια

συζήτηση, που κρατάει ελάχιστες εικόνες.

42

Τα σκίτσα του Αρκά είναι πραγματικά μοναδικά, αλλά η μεγάλη

επιτυχία του οφείλεται στα κείμενα του. Άψογος στο χειρισμό της γλώσσας,

με τρομερά λογοπαίγνια, μοναδικός στο να παίζει με τις λέξεις, δημιουργεί

καταπληκτικά εκκεντρικούς χαρακτήρες, στα όρια του σουρεαλιστικού, που

ο καθένας έχει τις εμμονές του.

Στα κείμενα του Αρκά η γλώσσα, μετατρέπεται στην τέλεια μηχανή παραγωγής ενός ιδιότυπου, φιλοσοφικού χιούμορ, συνδέοντας το τραγικό

με το γκροτέσκο, το θεϊκό με το κτηνώδες. Όταν, ας πούμε, ένας

αγχώδης κι ενοχικός Κόκκορας, φανερά

εξαντλημένος, δηλώνει στο γουρούνι πως έχει "τέσσερις μέρες να κοιμηθεί" κι εκείνο

(με τη γνωστή τάση των ανθρώπων, να εκδηλώνουν

τη συμπαράστασή τους σε κάθε πάθηση, αραδιάζοντας παρόμοια δικά τους

συμπτώματα) απαντά λέγοντας: "Κι εγώ το ίδιο!

Αλλά ευτυχώς κοιμάμαι τις νύχτες", έχουμε ένα εξαιρετικό δείγμα

διολίσθησης συμφραζομένων. "Έχω τέσσερις μέρες να κοιμηθώ" σημαίνει, φυσικά, έχω τέσσερα συνεχή εικοσιτετράωρα χωρίς ύπνο. Το γουρούνι,

όμως, μένοντας στην κυριολεξία: "μέρες", μετατρέπει το σχόλιο συμπάθειας σε σχόλιο χλευασμού. Δεν πρόκειται για ένα διάλογο του είδους: "-Μου πονάνε συνεχώς τα κόκκαλα. -Κι εμένα, αλλά μόνο όταν ο

καιρός πάει για βροχή", όπου πράγματι ισχύει η διαβάθμιση των συμπτωμάτων και όχι μια πλήρης μετάθεση περιεχομένου.

43

Ομιλητικά ζώα και στη σειρά: Ξυπνάς μέσα μου το ζώο

Η εικαστική επεξεργασία (με χρώματα, εκφράσεις, στάσεις κ.λπ.)

συμμετέχει σημαντικά στις σπουδαίες αφορμές γέλιου που προσφέρουν τα

δύο άλμπουμ αυτής της σειράς.

Το πουλί που, έντρομο, αναγγέλλει στον γύπα ότι "έπεσε επιδημία στο

δάσος" κι αυτός, εξετάζοντας την είδηση από τη σκοπιά του μόνο( τρέφεται

με πτώματα), συμμετέχει στον αποτροπιασμό με τη φράση: "Ω θεέ μου!

Πάει η δίαιτά μου!"

44

Χαμηλές Πτήσεις: Πρόκειται για μία από τις δημοφιλέστερες σειρές του

Αρκά. Όχι άδικα αφού, με αφορμή τη σχέση ενός εγκαταλειμμένου από τη

σύζυγό του "πατέρα σπουργίτη" και του κακομαθημένου "γιου" του, ο

Αρκάς βρίσκει ευκαιρίες να καγχάσει παραδοσιακές έννοιες περί

οικογενείας ως "κυττάρου της κοινωνίας", όσο και νεότερες,

ψυχαναλυτικές έννοιες περί "οικογενειακού ρομάντσου", παιδαγωγικές περί

"επιτρεπτικότητας", καλλιτεχνικές περί "συνταγογραφημένης λογοτεχνίας"

κ.ο.κ.

45

Tο νεαρό σπουργίτι αποδεικνύεται μέγας μαέστρος αυτών των

μηχανισμών -μια πραγματική ιδιοφυΐα κακοπιστίας.

Όταν, λ.χ., ο πατέρας σπουργίτης εξηγεί στο γιο τη δική του δύσκολη

παιδική ηλικία και, περιγράφοντας τον δικό του αυταρχικό πατέρα

καταλήγει: "εκείνο που πραγματικά με πείραζε ήταν που όταν γύριζε σπίτι

χτυπούσε τη μητέρα μου!", ο γιος διατυπώνει την απορία: "γιατί; ... Δεν

είχατε κουδούνι;"

Ανάλογα, όταν σε κάποια από τις κατά καιρούς απόπειρες του γιου ν"

αποδείξει πως δεν είναι σπουργίτι, αλλά κατάγεται από κάποιο

σημαντικότερο είδος πτηνών, κι αρχίζει να βάφεται ροζ για να φανεί σαν

φλαμίνγκο, ένα περαστικό περιστέρι απορεί: "Μα γιατί, αγόρι μου, το

κάνεις αυτό; Γιατί αρνιέσαι τη φύση σου;" Η απάντηση του νεαρού, ενώ

δείχνει τον πατέρα του, είναι: "Γιατί μισώ αυτόν και δεν θέλω να του

μοιάζω!" Το περιστέρι εξανίσταται: "Μα αυτός είναι ο πατέρας σου!.. Πώς

είναι δυνατόν;" Και το νεαρό σπουργίτι, δίνοντας τελείως άλλο νόημα στα

λόγια του περιστεριού, συμμερίζεται την απορία μ" ένα: "Τι να σας πω;.. Κι

εγώ το ίδιο λέω κάθε φορά που τον βλέπω!"

46

Καστράτο

Η αισθησιακή Λουκριτία, περιορισμένη στο

παλαιϊκό σπίτι μιας γριάς χήρας δίπλα σ

έναν ευνουχισμένο γάτο, δίνει το σταθερό

τόνο ενός χιούμορ που εστιάζεται στο σεξ.

Εκεί, ωστόσο, η ελλιπής συνεργασία

διαπρέπει πάντα, και μάλιστα κατά

κυριολεξίαν (όσο η Λουκριτία επιδιώκει να

"βολευτεί", έστω και με τον Καστράτο),

ενώ η διολίσθηση των συμφραζομένων

προσφέρει άπειρες αφορμές σαρκασμών.

Παράδειγμα μια Λουκριτία που αμφισβητεί

την αγάπη της κυρίας προς τον γάτο της, αφού έβαλε να τον ευνουχίσουν,

κι απελπίζεται με τον Καστράτο που επιμένει ότι κάτι τέτοιο αποτελεί δείγμα

αγάπης. Κι όταν εκείνος της εξηγεί πως ανάλογα η κυρία αγαπούσε τον

άνδρα της, αφού προσπάθησε να του παρατείνει τη ζωή κόβοντάς του το

ποτό, η Λουκριτία σπεύδει να συμπεράνει: "Ορίστε, από όλους κάτι κόβει!

47

Η ζωή μετά

πρόκειται για μια σειρά χριστιανική στη σύλληψη κι ελληνορωμαϊκή στη

σκηνογραφία. Συνοψίζει όλα τα δίπολα των προηγουμένων ηρώων του

Αρκά, στην πιο εμβληματική εκδοχή ενός στωικού αγγέλου κι ενός

πλακατζή διαβόλου.

Ένα τόσο πληθωρικό ταλέντο σαν του Αρκά, που ξεκινά με αστεϊσμούς

γύρω από τις συνθήκες έναρξης κάθε ζωής -τα αβγά- για να σαρώσει,

διαδοχικά, την τέχνη, τη σεξουαλικότητα, τις απόρροιες του πολέμου και

της τεχνολογίας, τους θεσμούς του σωφρονισμού ή της οικογένειας, τη

μοχθηρία ορισμένων επιστημονικών ερευνών και τη γεροντική άνοια των

γατοτρόφων κυριών, καταλήγει, στη 13η σειρά του, με μεταθανάτια

ευφυολογήματα.

Αν οι υψηλότερες στιγμές της φιλοσοφίας είναι αυτές που αρθρώνουν

σοφές απαντήσεις σε παιδικά ερωτήματα, οι κορυφαίες εκδοχές του

χιούμορ είναι αυτές που αρθρώνουν σοφά ερωτήματα σε θέματα για τα

οποία δεν υπάρχει καμιά απάντηση.

Ένα τέτοιο χιούμορ προβάλλει, πολύ συχνά, από τις σειρές του Αρκά.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα ένα απ" τα επεισόδια του πρώτου

άλμπουμ των Χαμηλών Πτήσεων. Όταν το νεαρό σπουργίτι, όρθιο δίπλα

στον πατέρα του, καθρεφτίζεται μαζί του στα νερά του ρείθρου ενός

πεζοδρομίου κι αναρωτιέται γιατί να μοιάζουν τόσο οι δυο τους. Μόλις ο

πατέρας παίρνει, πρόθυμος, να διευκρινίζει ότι τα παιδιά πάντα μοιάζουν

στους γονείς τους, όπως εκείνοι έμοιαζαν στους δικούς τους γονείς κι όπως

τα μελλοντικά παιδιά των παιδιών θα τους μοιάζουν επίσης, αιφνιδιάζεται

με το περίπου αμλετικό ερώτημα: "Και γιατί συνεχίζουμε;.. Περιμένουμε

την έκπληξη;"

Εύλογη απάντηση ασφαλώς δεν υπάρχει, στο ερώτημα του σπουργιτιού.

Υπάρχει, ωστόσο, μια μνεία απάντησης που προσφέρει το σύνολο έργο

του Αρκά, όσο και κάθε άλλη ευκαιρία πνευματώδους αστεϊσμού.

"Συνεχίζουμε" γιατί, μέχρι το θρήνο των άλλων για μας, μπορούμε να

εμμένουμε, σε πείσμα κάθε ειμαρμένης, στο δικό μας γέλιο.

Πέτρος Μαρτινίδης.

48

Ατάκες που άφησαν εποχή:

Προσπαθώ να βγω από το ψυχολογικό αδιέξοδο, αλλά δεν μπορώ να

θυμηθώ από που μπήκα.

Διασκέδαση είναι η τέχνη να κουράζεσαι τις ώρες ανάπαυσης.

Η πείρα είναι μια χτένα που την αποκτάς όταν είσαι πια φαλακρός.

Αυτοί που κάνουν πως ξέρουν τα πάντα εκνευρίζουν εμάς που τα ξέρουμε.

Το καλύτερο φάρμακο για το βήχα είναι η φασολάδα. Μετά θα φοβάσαι να

βήξεις.

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να κερδίσει τη φυσική ηλιθιότητα.

Η ζωή χωρίζεται σε τρεις φάσεις: επανάσταση, περισυλλογή, τηλεόραση.

Ξεκινάς να αλλάξεις τον κόσμο και καταλήγεις να αλλάζεις κανάλια.

Ακόμα και μια κοινωνία ηλιθίων είναι ταξική. Έτσι ένα ηλίθιος πλούσιος

είναι απλά πλούσιος, ενώ ένας ηλίθιος φτωχός είναι απλά ηλίθιος.

Η τύχη χτυπάει την πόρτα σου μόνο μία φορά, αλλά η ατυχία έχει πολύ

μεγαλύτερη υπομονή.

Έχω διαβάσει τόσα πολλά γύρω από το κάπνισμα και το ποτό, που

αποφάσισα να κόψω το διάβασμα

Μεγαλοφυΐα είναι κάποιος που σε μία παραλία γυμνιστών μπορεί να

θυμάται φάτσες.

Γάμος είναι όταν δυο άτομα μοιράζονται τα προβλήματά τους,τα οποία δε

θα είχαν προκύψει αν δεν είχαν παντρευτεί!

Δημοκρατία είναι 4 λύκοι και 1 πρόβατο να ψηφίζουν για φαγητό.

49

Asterix

Η δράση

τοποθετείται στο 50

π.Χ.

Όλη η Γαλατία έχει

πέσει στα χέρια των

Ρωμαίων.

Όλη; Όχι! Οι κάτοικοι ενός μικρού χωριού

της Αρμορικής, χάρη στο μαγικό φίλτρο που

παρασκευάζει ο δρυΐδης Πανοραμίξ, και που

τους δίνει υπερφυσική δύναμη, συνεχίζουν να

αντιστέκονται στους Ρωμαίους. Και η ζωή δεν

είναι εύκολη για τους Ρωμαίους λεγεωνάριους

που φρουρούν τα οχυρά στρατόπεδα

Πετιμπονουμ, Ακουαριουμ, Λαβδανουν και

Μπαμπαορουμ…

Οι προσπάθειες του Ιουλίου Καίσαρα να υποτάξει το χωριό, πάντα με

αποτυχημένη κατάληξη, είναι το κύριο θέμα του κόμικ. Ο Αστερίξ, ένας

κοντός και δαιμόνιος Γαλάτης, μαζί με τον αχώριστο φίλο του, τον τεράστιο

Οβελίξ, πάντα καταφέρνουν, με τη βοήθεια του μαγικού φίλτρου, της

εξυπνάδας αλλά και της καλής τους τύχης, να χαλάσουν τα σχέδια του

Ρωμαίου Καίσαρα. Στο τέλος κάθε βιβλίου, η νίκη επί των Ρωμαίων

γιορτάζεται με ένα μεγάλο τσιμπούσι με αγριογούρουνα (αφού πρώτα δεθεί

και φιμωθεί ο βάρδος Κακοφωνίξ).

50

Βρισκόμαστε στο έτος 1959.

O Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει κι

η Ευρώπη προσπαθεί ακόμα να ανασυσταθεί

από τα συντρίμμια της και να λάβει θέση στο

νέο ψυχροπολεμικό κόσμο.

Ο Ουκρανοπολωνοεβραίος σεναριογράφος

René Goscinny και ο ιταλικής καταγωγής

σκιτσογράφος Albert Uderzo αναζητούν

αναγνώριση στα έργα τους στη Γαλλία. Ώσπου

εμφανίζεται ο φίλος τους, Φρανσουά Κλοζό,

και τους προτείνει να δημιουργήσουν ένα

περιοδικό με ιστορίες από τη γαλλική

κουλτούρα, απηυδισμένος ο ίδιος που τα τέκνα

του είχαν μόνο αμερικανικά κόμικς να

διαβάσουν.

Οι δυο φίλοι πείθονται και, παρέα

μ’ άλλους δυο, φτιάχνουν την ίδια

χρονιά το περιοδικό «Pilote» που

έτυχε μεγάλης αναγνώρισης στη

Γαλλία. Στο «Pilote» δημοσιεύτηκε η

πρώτη ιστορία του Αστερίξ, του

Γαλάτη.

Λίγα λόγια για τους δημιουργούς:

René Goscinny : Γεννημένος στο

Παρίσι του 1926 κατόρθωσε να

κερδίσει πολλά βραβεία για την δημιουργία και τη συγγραφή γνωστών

γαλλικών κόμικς. Συνεργαζόμενος με τον

Uderzo έφτιαξε τον Asterix , με τον Morris

τον Lucky Luke και με τον Jean Tabary τον

Iznogoud.

Albert Uderzo : Γεννήθηκε στη Γάλλια

του 1927 , από γονείς Ιταλούς μετανάστες.

Το 1951 γνωρίστηκε με τον Goscinny. Οι

δύο άντρες απέκτησαν γρήγορα φιλικές

σχέσεις και εξαιρετική χημεία μεταξύ τους

που τους οδήγησε να συνεργαστούν από το

1952 και ξεκίνησαν να εκδίδουν μικρά

κόμικ. Το 1959 ο Uderzo και ο Goscinny

δημιούργησαν το Pilote, ένα νέο βιβλίο

κόμικ το οποίο στόχευε σε μεγαλύτερης

ηλικίας παιδιά. Μετά το θάνατο του

Goscinny, ο Uderzo συνέχισε μόνος το έργο του φίλου του στο Asterix.

51

Η πρώτη αυτόνομη ιστορία ήρθε το 1961

πουλώντας 6,500 αντίτυπα. Θα ακολουθήσουν

άλλες πολλές ιστορίες. Ήδη από το 1964 ο

Αστερίξ σημειώνει απίστευτες πωλήσεις στη

Γαλλία, βυθίζοντας το έθνος σε πραγματικό

«αστεριξικό» παραλήρημα. Το 1965, ο πρώτος

γαλλικός δορυφόρος στο διάστημα βαπτίστηκε

απλώς “Astérix”, ενώ μερικές δεκαετίες

αργότερα, η γαλλική καμπάνια για την

ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων από το

Παρίσι απεικονίζει συχνά το χάρτινο ήρωα στον

Πύργο του Άιφελ. Στο μεσοδιάστημα, ο

στρατηγός Charles De Gaul, αποκαλούσε κατά

την προεδρεία του το υπουργικό συμβούλιο με ονόματα των ηρώων του

γαλατικού χωριού.

Στην κυκλοφορία του 33ου τεύχους τις τιμές ανέλαβε να αποδώσει το

Βέλγιο, διοργανώνοντας στις Βρυξέλλες ένα… αυθεντικό γαλατικό

τσιμπούσι, από κείνα που κλείνουν τις ιστορίες κάθε τεύχους. Τα βελγικά

ταχυδρομεία φρόντισαν ακόμη να κυκλοφορήσουν γραμματόσημα με

εικόνες από την ιστορία «Αστερίξ και Βέλγοι», ενώ δύο αεροσκάφη της Sn

Brussels ατενίζουν τον κόσμο με τις μορφές του Αστερίξ και του Οβελίξ

στις ατράκτους τους.

Μέχρι σήμερα ο Αστερίξ έχει πουλήσει 100 εκατομμύρια αντίτυπα στα

γερμανικά, 22 στα ισπανικά κι άλλα τόσα στα αγγλικά, 6,5 στην ελληνικά,

7 στα ιταλικά και περισσότερα από 2 εκατοµµύρια στα πορτογαλικά. Έχει

μεταφραστεί ακόμη στα κινέζικα, τα αραβικά, τα Ουρντού του Πακιστάν, τα

Μπαχάσα της Ινδονησίας, στα καταλανικά και τα ουαλικά, αλλά και σε

απίθανες ευρωπαϊκές διαλέκτους: Τα αλσατικά, τα οξιτανικά, τα

κορσικανικά ή τα λουξεµβουργιανά. Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει

ιστορίες στα αρχαία ελληνικά, την ποντιακή και την κρητική διάλεκτο.

Η επιτυχία των περιοδικών οδήγησε στη μεταφορά πολλών βιβλίων σε

12 ταινίες: 8 κινούμενων σχεδίων , «ο Αστεριξ ο

Γαλάτης (1967)» ,« ο Αστεριξ και η Κλεοπάτρα

(1968)» , « οι 12 αθλοι του Αστεριξ (1976)» , «

οΑστεριξ εναντίων του καίσαρα (1985)» , « ο

Αστεριξ στην Βρετάνια (1986)» , « Αστεριξ , ο

μεγάλος αγώνας (1989)» , « ο Αστεριξ στην

Αμερική (1994)» , « ο Αστεριξ και οι Βίκινγκς

(2006)» και «Αστεριξ , η χωρά των θέων» η

οποία αναμένεται το 2014 σε 3D. Οι υπόλοιπες 4

είναι με αληθινούς ηθοποιούς με σταθερό τον

Gerard de partier στο ρολό του οβελία.

52

Βεβαίως η επιτυχία δεν ήρθε τυχαία. Ο Αστερίξ δημιουργήθηκε σε μια

εποχή που η Γαλλία έψαχνε το αντιαμερικανικό της αντίβαρο στις παρυφές

του κατακερματισμένου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έτσι, η μάχη των μικρών

Γαλατών έναντι της παντοδύναμης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας εύκολα

συνδέθηκε με τη γαλλική αντίσταση στην επέλαση του αμερικανικού

προτύπου. Ήδη το 1966, όταν ο De Gaul αποσύρει τη Γαλλία από τον

άξονα του ΝΑΤΟ, ο Αστερίξ ξεπουλά στα ράφια.

Ο Αστεριξ μπορεί να οριστεί ως σύμβολο ευρωπαϊκής ενότητας. Για να

επιτευχτεί αυτό οι ήρωες καταφεύγουν κατά καιρούς σε άλλες ευρωπαϊκές

χώρες, όπου όλο και κάποιο εξάδελφο θα έχουν. Γεγονός που συμβολίζει

την φυλετική και πολιτική ενότητα των Ευρωπαίων.

Οι λόγοι της διεθνούς επιτυχίας του (αν και, όπως φαίνεται,

εξαπλώθηκε πολύ μόνο μέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα) αποδίδονται κυρίως

σε δύο χαρακτηριστικά του: Καταρχήν, στο ευφυές σενάριο του Goscinny

και τα κωμικά σκίτσα του Uderzo, που κατόρθωσαν να χρωματίσουν τις

ιστορίες με τέτοιο τρόπο, ώστε να διαβάζονται ευχαρίστως από μικρούς και

μεγάλους. Έπειτα, είναι η εύστοχη αντιμετώπιση των λοιπών ευρωπαϊκών

πολιτισμών και των ευρωπαϊκών κλισέ που άνοιξαν εύκολα τις πόρτες για

την αγορά άλλων ευρωπαϊκών χωρών πέραν της Γαλλίας.

Οι Γότθοι (πρόγονοι των

Γερμανών) είναι πειθαρχημένοι

και μιλιταριστές, αποτελούνται

από πολλές φυλές που

πολεμούν μεταξύ τους

(αναφορά στη Γερμανία πριν τον

Μπίσμαρκ). Οι στολές τους

παραπέμπουν στο Γερμανικό

στρατό του Κάιζερ κατά τον Α

παγκόσμιο πόλεμο.

Οι Ελβετοί είναι ουδέτεροι, τρώνε φοντύ,

έχουν μανία με την καθαριότητα και με τα ρολόγια

(κλεψύδρες) και σέβονται πάνω απ' όλα το

τραπεζικό απόρρητο.

Οι Νορμανδοί

πίνουν ακατάσχετα, δε γνωρίζουν το φόβο

(προσπαθούν να τον ανακαλύψουν) και στη

χώρα τους η νύχτα διαρκεί έξι μήνες.

53

Οι Έλληνες χαρούμενοι

πάντα έτοιμοι για γλέντι και

χορό . Τρώνε ντολμαδάκια

και πίνουν ρετσίνα, αλλά

και έχουν παντού κάποιον

συγγενή για να τους

βοηθάει.

Οι Κορσικανοί οξύθυμοι ζουν σε ένα

σκληρό μα ηλιόλουστο μεσογειακό τοπίο και

για αυτό θεωρούν απαραίτητο το μεσημεριανό

ύπνο. Κάνουν συνέχεια αγώνες για να

ανεξαρτητοποιηθούν.

Οι Βέλγοι μιλούν με περίεργη προφορά

( αναφορά στο σύγχρονο θέμα γλώσσας

και πολιτιστικής ταυτότητας των Βέλγων)

και σνομπάρουν τους Γαλάτες.

Οι Βρετανοί ψυχροί και

πάντοτε ψύχραιμοι. Πίνουν

κάθε μέρα στις 5 ακριβώς,

βρέξει χιονίσει, ζεστό νερό

με μια σταγόνα γάλα και

μαθαίνουν το τσάι από έναν

… Γάλλο ( τον Αστερίξ).

Τους αρέσει η χλιαρή μπύρα

και τρώνε άνοστα βραστά

φαγητά με σάλτσα μέντας.

Αντίστοιχη ωριμότητα επέδειξαν και οι κατά τόπους μεταφραστές του

Αστερίξ, που πέτυχαν να τονώσουν τα σενάρια. Είναι πολύ χαρακτηριστικό

το εξής εθνικό λογοπαίγνιο που προέκυψε στην αγγλική γλώσσα: Ένας

Ρωμαίος φρουρός μιλά μέσω μιας κλειστής πύλης σε έναν άλλο φρουρό

λέγοντας: «Open up, Sendervictorius! It’s me, Appianglorius!». Πρόκειται

για μια παρήχηση σχεδόν του βρετανικού εθνικού ύµνου «God Save the

Queen» και τους στίχους «Send her victorious, happy and glorious, long to

reign over us, God save the Queen».

54

Η κατάληξη «ιξ» είναι αναφορά στο ιστορικό πρόσωπο

του Γαλάτη αρχηγού Βερσιζεντορίξ.

Πολλές από τις ιστορίες τους έχουν ταξιδέψει σε ξένες

χώρες και άλλες έχουν λάβει χώρα γύρω

από το γαλατικό χωριό. Πόσο τυχαίο άραγε

είναι ,το ότι παρ’ ότι ο Αστερίξ με μόνιμη

παρέα τον Οβελίξ και τον Ιντεφίξ, έχει

γυρίσει τη Γαλλία, τον κόσμο, ακόμη και...

τις εποχές, οι δημιουργοί του κόμικ έχουν

αποφύγει κάθε αναφορά σε χώρες της

Βόρειας και Κεντρικής Αφρικής ή της

Νοτιοανατολικής Ασίας, όπου η Γαλλία

άσκησε την επεκτατική της πολιτική;

Τα Αστεριξ έδωσαν μια νέα μορφή στη λατινική γλωσσά εφόσον

χρησιμοποιούνταν από τον γηραιότερο άτυχο πειρατή κάθε φορά που

δεχόταν επίθεση από τους Γαλάτες.

Errare humanum est

O tempora , o mores

Pax romana

Panem et circenses

Timeo Danaos et

Dona ferentes

Vis comica

Veni vidi vici

55

Την αίσθηση ότι ο Αστερίξ είναι περισσότερο Γάλλος παρά Γαλάτης

κάνει πιο έντονη , η ένταξη ηρώων με πρόσωπα « δανεισμένα» από πολύ

γνωστά ονόματα της εποχής, που εκδίδονται τα κόμικς. Γνωστά όχι μόνο

στους Γάλλους αλλά και σε όλες τις άλλες χώρες όπου τα κόμικς

μεταφράζονται και κυκλοφορούν.

Τα περισσότερα βέβαια προέρχονται

από την ίδια τη χώρα της Γαλλίας, όπως

είναι και το πιο φυσιολογικό.

Πρώτα πρώτα οι Γκοσινί και

Ουντέρτσο βάζουν τους ίδιους τους

εαυτούς τους να ερμηνεύουν μικρούς

ρόλους. Άλλωστε το ίδιο έκανε εκείνη την

εποχή και ο σπουδαίος σκηνοθέτης

Άλφρεντ Χίτσκοκ.

Χρησιμοποιούν τους κινηματογραφικούς χαρακτήρες που έχουν

ερμηνεύσει πασίγνωστοι ηθοποιοί όπως:

Η φιγούρα του Κέρκ

Ντάγκλας σαν Σπάρτακος από

την αντίστοιχη ταινία.

Ο Σον Κόνερι σαν μυστικός πράκτορας,

όπως άλλωστε και ο περίφημος ρόλος του

σαν 007.

Σταν Λόρεν και Όλιβερ Χάρντι

το πάρα πολύ γνωστό δίδυμο του

«χοντρού και λιγνού».

56

Οι Μπίτλς κάνουν τους μουσικούς

με πολλούς θαυμαστές να τους

κυνηγάνε όπως γινόταν και στην

πραγματικότητα.

Ο Σαν Ρισάρ, Γάλλος

ηθοποιός και προσωπικότητα

του τσίρκου, σαν

θηριοδαμαστής.

Ο Άρλοντ Σβατσενέγκερ σαν μυώδης εξωγήινος υπερήρωας και

ρομπότ, όπως στον αντίστοιχο ρόλο του στον Εξολοθρευτή.

Χρησιμοποιούν όμως και πολιτικές προσωπικότητες της εποχής τους

αλλά και από την παγκόσμια ιστορία.

Ο Ζακ Σιράκ Γάλλος, μετέπειτα Πρόεδρος της

Γαλλικής Δημοκρατίας, αρκετά νέος όταν εκδόθηκε το

κόμικ (Οβελίξ και Σία), όπου

παρουσιάζεται ως φιλελεύθερος

μάνατζερ, αλλά και ο Μπενίτο

Μουσολίνι ως ρωμαίος

εκατόνταρχος.

57

Ο Ρενέ Γκοσινί, , όταν επινόησε τον Αστερίξ, είχε στον μυαλό του έναν

αντιήρωα. Ο Αστερίξ είναι κοντός, έχει μία τεράστια μύτη και δεν είναι

ιδιαίτερα όμορφος, δεν είναι παντρεμένος με τοπ-μόντελ και γενικά δεν

ακολουθεί το πατροπαράδοτο μοντέλο του "ήρωα".

Είναι κλασσικός τύπος αντιήρωα, αποτελεί το

πιστό πορτρέτο του Γαλάτη, που στην τελική

ανάλυση πλησιάζει αρκετά τον σύγχρονο Γάλλο με

τα προτερήματα των ελαττωμάτων του και τα

ελαττώματα των προτερημάτων του: φωνακλάς,

καυγατζής, ξεροκέφαλος, τσαντίλας, αλλά και

συμπαθής, θαρραλέος, τίμιος, τετραπέρατος, πιστός

και έξω καρδιά.

Αυτό ακριβώς ήθελε ο Ρενέ Γκοσινί, ο Αστερίξ

να περνά αρχικά απαρατήρητος, αλλά τελικά να

επιβάλλεται με την εξυπνάδα του. Ο άλλος

δημιουργός, Αλμπέρ Ουντερζό ήθελε να κάνει τον Αστερίξ έναν

συνηθισμένο, μυώδη και δυνατό ήρωα, αλλά τελικά ο Γκοσινί επιβλήθηκε.

Βέβαια, θα δημιουργηθεί και ο Οβελίξ για να

ικανοποιήσει την επιθυμία του σχεδιαστή, ειδικού

στους υπερτροφικούς ήρωες. Alter ego του

Αστερίξ ο υπέρογκος Οβελίξ, ένας όχι κουτός

αλλά αφελής χοντρός ή μάλλον όχι χοντρός,

απλά έχει χαμηλό στήθος. Επάγγελμα

…προμηθευτής μενίρ. Είναι πιστός φίλος και

ανίκητος καθώς είχε πέσει μέσα στη χύτρα με το

μαγικό ζωμό όταν ήταν μικρός. Το «είναι τρελοί

αυτοί οι Ρωμαίοι», είναι η διασημότερη φράση

του κόμικ, ίσως και η διασημότερη φράση κόμικ

γενικά. Ανήκει στον εραστή του ψητού

αγριογούρουνου, Οβελίξ.

Ο αφελής και ο δυνατός, δίπλα στον κοντό και έξυπνο.

Το μικροσκοπικό σκυλάκι του θεόρατου Οβελίξ λέγεται

Ιντεφίξ και το όνομά του στα γαλλικά σημαίνει «έμμονη ιδέα»,

όνομα που του ταιριάζει αφού δεν υπάρχει αναγνώστης που να

μην ψάχνει τις γωνίες των

καρέ προκειμένου να βρει το κουτάβι σε

απίθανες φάσεις. Ο Γκοσινί δεν

συμφωνούσε με τη δημιουργία του αλλά ο

Ουντερζό άρχισε να τον ζωγραφίζει σε

διάφορες φάσεις μέχρι που στο τέλος ο

Γκοσινί τον δέχτηκε ως έμμονη ιδέα του

συνεργάτη του. Ο ίδιος ο Ιντεφίξ, έχει

έμμονη ιδέα με τα δέντρα.

58

Μοναρχίξ

Ο βασιλιάς του χωριού. Είτε υπάρχει είτε όχι,

το ίδιο και το αυτό. Φωνάζει πολύ αλλά στέκεται

«σούζα» μπροστά στη γυναίκα του...

Μιμίνα

Η γυναίκα του Μοναρχίξ

και το πρώτο τσόκαρο του

χωριού!

Πανοραμίξ

Ο Δρυΐδης του χωριού. Τον έχουν πάρει

κάπως τα χρόνια, πράγμα που ανησυχεί τον

Αστερίξ, όμως τη συνταγή του μαγικού

φίλτρου δεν την ξεχνά.

Κακοφωνίξ

Όνομα και πράμα. Η ιστορία του Αστερίξ στις

Ινδίες στηρίζεται στο ότι με την κακοφωνία του

μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα! Κάθε ιστορία

του Αστερίξ κλείνει με τον Κακοφωνίξ φιμωμένο,

έτσι ώστε να μην τραγουδήσει τη βραδιά του

γλεντιού.

59

Ιούλιος Καίσαρ

Ο ηγεμονικός αυτοκράτωρ της Ρώμης, που στο

κόμικ θυμίζει σκύλο που γαβγίζει αλλά δεν

δαγκώνει. Ο Καίσαρας που θαυμάζει τη μύτη της

Κλεοπάτρας, μιλάει για τον εαυτό του στο τρίτο

πρόσωπο και ... «λαμβάνει τον κύβο» σε κάθε

τεύχος, αλλά έχει και προτερήματα, όπως το ότι

ξέρει να χάνει και να είναι γενναιόδωρος απέναντι

στους αντιπάλους του.

Ο Αλφαβητίξ

είναι ο ιχθυοπώλης του χωριού. Επειδή

σέβεται τον πελάτη, δεν ψαρεύει ο ίδιος ό τι κι ό

τι στη γειτονική θάλασσα αλλά παραγγέλνει τα

ψάρια του στην Λουτέτια (Παρίσι). Τα ψάρια

έρχονται με βοϊδάμαξα ήδη μπαγιάτικα και

βρωμούν, κάτι που δίνει διαρκώς αφορμή για

σχόλια που καταλήγουν σε ψαροκαβγάδες .

Ο Αυτοματίξ

είναι ο σιδεράς του χωριού. Χάρη στην φυσική του

δύναμη του και στο μαγικό φίλτρο του δρυΐδη Πανοραμίξ

δε χρειάζεται σφυρί. Σφυρηλατεί τα μέταλλα στο αμόνι με

τα χέρια. Βρίσκει ανυπόφορο το τραγούδι του Κακοφωνίξ

και τον χτυπάει ή του σπάει τη λύρα, όταν πάει να

τραγουδήσει. Είναι σε μόνιμη έχθρα με τον Αλφαβητίξ και

κάνει συνεχώς υπαινυκτικά σχόλια για τα ψάρια του και

την αμφίβολη ποιότητά τους.

Ο Μαθουσαλίξ

στην παλαιότερη έκδοση

Παλαιοντολογίξ, είναι μάλλον ο

γηραιότερος του χωριού. Κυκλοφορεί

σκυφτός με ένα μπαστούνι που στις

μάχες χρησιμεύει και σαν όπλο. Έχει

μια νεαρή ψηλή ξανθιά σύζυγο, η

οποία συνήθως τον έχει έγνοια να

μην κρυώσει

60

Παγκοσμιοποίηση, Pax Romana, ο Ιούλιος Καίσαρ κυβερνά τον κόσμο.

Η δύναμη και η εξουσία των όπλων. Η υποταγή των πάντων. Ένας

πολιτισμός. Μία γλώσσα. Μία κυριαρχία. Κι όμως, υπάρχει ένα χωριό,

ασήμαντο για την Ιστορία, το οποίο αντιστέκεται.

Με αρχηγό τον Μαζεστίξ, ο οποίος κάθεται πάνω σε μια ασπίδα και

φοβάται μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι των Γαλατών.

Με πρωταγωνιστή τον εκπρόσωπο της θρησκείας, Δρυίδη Πανοραμίξ

(μάγο που κάνει τα φίλτρα, αλλά όχι ιερέα των ειδώλων).

Με τον εκπρόσωπο της τέχνης Κακοφωνίξ, να δείχνει ότι η διανόηση

δεν έχει νόημα όταν δεν προσφέρει ποιότητα στον κόσμο. Δεν αποκλείεται

από τη ζωή της κοινότητας, αρκεί να μην τραγουδά (σαρκαστικό σχόλιο για

τους Γάλλους κουλτουριάρηδες).

Με τον Οβελίξ, «εύσωμο και όχι χοντρό», που έπεσε στη χύτρα με το

ζωμό όταν ήταν μικρός και τώρα έχει την τεράστια μυϊκή δύναμη, όχι όμως

και την ευφυΐα για να επικρατήσει μόνος του.

Με τον Αστερίξ, τον κοντοπίθαρο, τετραπέρατο Γαλάτη, ευφυή και

στρατηγικό μυαλό, που όμως χρειάζεται τον μαγικό ζωμό για να γίνει η

δύναμή του ακατανίκητη.

Το ζωμό της πίστης, το ζωμό της μαγείας, το ζωμό των αξιών που σε

κάνουν ανυπότακτο.

Και όλους εκείνους τους απίθανους Ρωμαίους, Αιγύπτιους, Ινδιάνους,

Έλληνες, άνδρες, γυναίκες, φίλους, εχθρούς, με αποκορύφωμα τους

ταλαίπωρους πειρατές που σε κάθε επεισόδιο απεύχονται να συναντήσουν

τους Γαλάτες και όλο το πλοίο τους βουλιάζει.

61

Το Γαλατικό χωριό

παραμένει ανυπότακτο. Δεν

αλώνεται, δεν

αλλοτριώνεται από την

παγκοσμιοποίηση, γιατί έχει

ως όπλο του το «εμείς».

Είναι πρόσωπα τα μέλη του.

Τσακώνονται συνεχώς.

Άνδρες και γυναίκες

βιώνουν τη συμβίωση της

καθημερινότητας με τον

τρόπο που την βιώνουμε

όλοι. Όμως, όταν ο τόπος

τους, η πατρίδα τους, η ταυτότητά τους απειλούνται, τότε πρυτανεύει η

ενότητα. Πρυτανεύει το «εμείς». Και ενωμένοι, υπό την καθοδήγηση του

Πανοραμίξ και του ζωμού του, ξυλοφορτώνουν, κυρίως τους Ρωμαίους που

νιώθουν ότι τελικά η εξουσία τους δεν είναι άτρωτη.

Ο Αστερίξ ίσως είναι ένα μήνυμα για όλους εμάς, ότι όσο κι αν ο

σύγχρονος τρόπος ζωής επιβάλλεται και επιβάλλει, κυρίως με την

τηλεόραση, το στυλ ζωής, με τις καθορισμένες επιλογές, υπάρχει ελπίδα.

Αρκεί να μη φοβηθούμε. Αρκεί να κρατήσουμε το μαγικό ζωμό της

διαφορετικότητας και της ταυτότητάς μας.

62

LIFE STYLE

Lifestyle σημαίνει

τρόπος ζωής.

Ο όρος αυτός σήμερα,

χρησιμοποιείται για να

δηλώσει την τάση της

εποχής μας, σύμφωνα με

την οποία οι καθημερινοί

άνθρωποι έχουν τη

δυνατότητα να μάθουν

όσα γίνονται στην

προσωπική ζωή των

διασήμων ή όλων εκείνων

που θαυμάζουν μέσω της

προβολής τους.

Για κάποιους, γίνεται τρόπος ζωής και προσανατολίζουν την

καθημερινότητα και την συμπεριφορά τους με σημείο αναφοράς τους

ανθρώπους που παρακολουθούν καθημερινά.

Είναι αυτό απλά μια ευχάριστη ανώδυνη απασχόληση ή όπως

υποστηρίζουν κάποιοι, κρύβει κινδύνους απώλειας της προσωπικότητας και

της βούλησης τους;

Γιατί άραγε ένας Έλληνας να ενδιαφέρεται για τον πιθανό χωρισμό μιας

σταρ από την Αμερική; Είναι ένα είδος σύγχρονου κουτσομπολιού…

κοινωνικής κριτικής;

Μας έχει λείψει το χωριό

και οι γειτονιές, όπου εκ των

πραγμάτων η ζωή του

καθενός ήταν «εκτεθειμένη»

στην κοφτερή ματιά και

γλώσσα κάθε κυρά-Κατίνας;

Είναι το lifestyle το

αλατοπίπερο σε μια ανιαρή,

μονότονη και απρόσωπη ζωή,

που συχνά ζουν οι άνθρωποι

στις μεγαλουπόλεις;

Μπορεί άραγε η

ενασχόληση με κάθε

γαργαλιστική λεπτομέρεια της

ζωής κάθε επωνύμου να

υποκαταστήσει την ανθρώπινη

ανάγκη για προσωπική

επαφή;

63

'Ένας λόγος που εξηγείται αύτη η επιμονή της

ενασχόλησης με το lifestyle είναι ότι είναι ένα μέσο

προβολής μιας διαφορετικής ζωής από αυτή που ζει ο

μέσος άνθρωπος. Είναι ένας τρόπος διαφυγής από την

ρέουσα καταθλιπτική κατάσταση που βιώνουμε.

Μας βάζει, «απ το παράθυρο», σε ένα

διαφορετικό τρόπο ζωής, ο οποίος θεωρείται

ως επί το πλείστον καλύτερος, αφού πολύ

προσεκτικά προβάλλονται μόνο τα καλά,

ενώ αποκρύπτονται τα πολλά μελανά

στοιχεία.

Θα μπορούσε κάποιος να χαρακτηρίσει την ενασχόληση με το

lifestyle χωρίς νόημα, αφελή και ανόητη. Είναι όμως και επικίνδυνη;

Οι άνθρωποι που ακολουθούν έναν

ξένο τρόπο ζωής αναζητούν μια

ταυτότητα, επειδή δεν έχουν καταφέρει

να χτίσουν μια προσωπικότητα δυνατή

και να διεκδικήσουν τα δικά τους θέλω.

Είναι άτομα ανασφαλή και γίνονται

εύκολα υποχείριο του κάθε επιτήδειου.

Το φαίνεσθαι αντικαθιστά το είναι.

H ενασχόληση με το lifestyle

δημιουργεί άτομα που

ενδιαφέρονται εξ ολοκλήρου για

την εικόνα που παρουσιάζουν

στους γύρω τους, αδιαφορώντας

για το αν αυτή τους η προσπάθεια

τους απομακρύνει από το ποιοί

πραγματικά είναι και το τι στα

αλήθεια αποζητούν στη ζωή τους.

Είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη του κάθε ατόμου σε μια διαφορετική,

ξεχωριστή προσωπικότητα.

64

Το θύμα του lifestyle ξεχνά τις

προσωπικές του προτεραιότητες και

φιλοδοξίες και καταλήγει να

ενστερνίζεται τις απόψεις και σταδιακά

την προσωπικότητα των διασημοτήτων

με τις οποίες ασχολείται.

Η προσπάθεια αυτή απομακρύνει

τον άνθρωπο από αυτό που

πραγματικά είναι, οδηγώντας τον στην

αλλοτρίωση, στην απομάκρυνση, την

αποξένωση του από τον εαυτό του και

από τον κόσμο που το περιβάλλει.

Οδηγείται στην απώλεια της οντότητας και της

αυθυπαρξίας του και μετατρέπεται σε όργανο

εξυπηρέτησης αλλότριων σκοπών και συμφερόντων.

Με άλλα λόγια ο άνθρωπος χάνει τον σκοπό της

ύπαρξής του και μετατρέπεται σε ένα άβουλο

κατευθυνόμενο ανδρείκελο.

Παρακολουθώντας και

αντιγράφοντας έναν συγκεκριμένο

και εν πολλοίς κατασκευασμένο,

δηλαδή ψεύτικο, τρόπο ζωής, όλοι

οι άνθρωποι αρχίζουν να μοιάζουν,

να ομογενοποιούνται, να

μεταμορφώνονται τελικά σε άτομα

χωρίς βούληση και προσωπικά

θέλω.

65

Ο κόσμος του lifestyle όσο λαμπερός και

ανέφελος κι αν μοιάζει, είναι στην

πραγματικότητα σκληρός και αδυσώπητος.

Οι άνθρωποι που

εμπλέκονται σ αυτό ,

οι σταρ, όπως

συνηθίζουμε να λέμε,

παρουσιάζουν σε τρομακτικό ποσοστό ψυχολογικές

διαταραχές.

Κατάθλιψη, νευρική ανορεξία, απομόνωση,

παράλογες φοβίες, εξαρτήσεις από ουσίες είναι ο

κανόνας και δεν είναι καθόλου τυχαίο.

Η ξαφνική και πρόσκαιρη δημοσιότητα τους αλλοτριώνει και είναι πολύ

δύσκολο να κρατήσουν την ψυχική τους ισορροπία.

Το παραμικρό στραβοπάτημα μπορεί να

τους στείλει αυτόματα έξω από τον απατηλό

και ματαιόδοξο αυτό κόσμο. Όταν μιλάει για

σένα όλος ο κόσμος, όταν νοιώθεις το

κέντρο του κόσμου, η επιστροφή σε μια

κανονική ζωή φαντάζει σαν εξορία από τον

παράδεισο.

Η προσγείωση στην πραγματικότητα

είναι συχνά πολύ οδυνηρή και πολλοί

άνθρωποι δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν.

Η τέλεια εικόνα που οφείλουν να δείχνουν για

να μπορέσουν να επιπλεύσουν, έρχεται σε

αντίθεση με την αληθινή τους εικόνα, που δεν

μπορεί να είναι ποτέ τέλεια. Όλο αυτό προκαλεί

ένα διχασμό και τα ναρκωτικά ή τα ψυχοφάρμακα

είναι σχεδόν μονόδρομος.

Είναι τόσες πολλές οι

περιπτώσεις εξαρτημένων και

εξαθλιωμένων τελικά ανθρώπων

που θα έφταναν να αποτρέψουν τον

κάθε άνθρωπο απ αυτήν την

παγίδα. Όμως η λάμψη είναι τόσο

παραπλανητική και έτσι οι άνθρωποι

ξελογιάζονται από τις σύγχρονες

αυτές σειρήνες.

66

Το παράδειγμα των σταρ συχνά ακολουθούν και οι οπαδοί τους, είτε

γιατί ακολουθούν πιστά το ίνδαλμα τους, είτε γιατί εκμαυλισμένοι από την

ψεύτικη πραγματικότητα αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την πραγματική

ζωή.

Μετατρέπονται σε άτομα ανίκανα να αναπτυχθούν και να επιβιώσουν

πέρα από αυτό το πρότυπο ζωής. Συχνά είναι απαραίτητη η ψυχιατρική και

φαρμακευτική βοήθεια.

67

Με την προσήλωση στο lifestyle δημιουργείται μια μάζα ατόμων, οι

οποίοι δεν διαφέρουν στο ελάχιστο και επιθυμώντας τα ίδια πράγματα,

έχοντας τις ίδιες αξίες, αρετές και αντιλήψεις, αποτελούν ένα σώμα

υπερκατανάλωσης ενός προϊόντος και προώθησης ενός συγκεκριμένου

τρόπου ζωής .

Αυτό το άβουλο σύνολο είναι το

ευκολότερο καταναλωτικό κοινό, που θα

σπεύσει να αγοράσει οτιδήποτε

θεωρείται in, must, μόδα.

Το «σκέφτομαι άρα υπάρχω», έχει

αντικατασταθεί από το «καταναλώνω

άρα υπάρχω».

Το lifestyle χρησιμοποιείται

προσεκτικά ώστε να οδηγήσει το κοινό

στην άκριτη και μαζική κατανάλωση

προϊόντων, ελάχιστα απαραίτητων, τα

οποία υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχαν

καμιά αξία.

Η μαζική, υπερβολική αυτή κατανάλωση ελάχιστα μπορεί

να προσφέρει, σε μια άδεια ζωή, μπορεί όμως να οδηγήσει

επιπλέον και μια άδεια τσέπη.

68

Ο λαμπερός παραπλανητικός κόσμος του lifestyle είναι ο πιο

αποτελεσματικός τρόπος χειραγώγησης των πολιτών.

Είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος

δημιουργίας απολίτικων ανθρώπων.

Μετατρέπει τον πολίτη σε πιόνι μια πολιτείας

που θέλει τα πλήθη σε ομοιογένεια,

ομοιομορφία, απόλυτη υπακοή.

Το να ασχολείται κάποιος με την

πολιτική είναι συχνά κουραστικό και

βαρετό και απαιτεί επαγρύπνηση,

είναι όμως απολύτως απαραίτητο αν

θέλεις να αποφασίζεις ο ίδιος για τη

ζωή σου και όχι άλλοι. Η

ενασχόληση με το lifestyle

αποκοιμίζει τους ανθρώπους με ροζ

παραμύθια, που καμιά σχέση δεν

έχουν με την πραγματική ζωή.

Τα προβλήματα όμως δεν εξαφανίζονται όταν δεν τα αντιμετωπίζεις.

Ίσα ίσα αυξάνονται και συσσωρεύονται, σε τέτοιο βαθμό που μετά μοιάζει

αδύνατο να λυθούν.

Ο άνθρωπος απομακρύνεται από αρχές και αξίες, και μετατρέπεται σ

ένα άτομο με ψυχική αναισθησία και πνευματική ψυχρότητα, ανίκανο να

ζήσει με τους συνανθρώπους του

69

ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΟΖ ΣΚΑΝΔΑΛΑ

Πολλές φορές έχουμε ασχοληθεί με τα σκάνδαλα της προσωπικής ζωής

των πολιτικών, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Πρόσφατα ο πρώην

διευθυντής του ΔΝΤ, κατηγορήθηκε και πέρασε από δίκη για σεξουαλική

παρενόχληση σε καμαριέρα του ξενοδοχείου που έμενε. Παλιότερα ο

πρόεδρος της Αμερικής κατηγορήθηκε για «ανάρμοστη» σχέση με

υπάλληλο του λευκού οίκου και ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας

κατηγορείται για ροζ σκάνδαλα με ανήλικη.

Είναι γεγονός ότι η προσωπική ζωή

των πολιτικών ενδιαφέρει τους πολίτες

και κυρίως τα μέσα μαζικής

ενημέρωσης, τα οποία σπεύδουν να

αποκαλύψουν αυτά τα σκάνδαλα.

Γιατί έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για την κοινή γνώμη τα ροζ σκάνδαλα

των πολιτικών; Ποια σημασία μπορεί να έχει για τον πολίτη τι κάνει ο

πολιτικός στην κρεβατοκάμαρά του;

Υπάρχει έντονη διχογνωμία, για το εάν

οι πολίτες χρειάζεται να μαθαίνουν τα

πάντα για την προσωπική ζωή των

δημοσίων προσώπων και για το εάν τα

δημόσια πρόσωπα έχουν μεγάλα

περιθώρια σεβασμού της ιδιωτικής τ

ους ζωής.

70

Όπως είναι αυτονόητο, τα ιδιωτικά ΜΜΕ χρειάζεται

να τροφοδοτούνται αδιάλειπτα με ελκυστικές ιστορίες οι οποίες

ικανοποιούν τα εμπορικά κριτήρια και ελαχιστοποιούν το επιχειρηματικό

κόστος και ρίσκο. Η ιδιωτική τηλεόραση -στο σύνολό της σχεδόν- με την

κυρίαρχη επιρροή της όσον αφορά την ημερήσια θεματολογία, επενδύει

εμπορικά σε εκπομπές σκανδαλοθηρικού χαρακτήρα, στις οποίες δημόσια

πρόσωπα -κυρίως- αλλά και ‘απλοί πολίτες’ διαπομπεύονται σε ένα είδος

σύγχρονης εικονικής αρένας, όπου επικρατούν ο εντυπωσιασμός και η

δραματοποίηση. Οι περισσότεροι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί

περιλαμβάνουν στο ενημερωτικό-ψυχαγωγικό πρόγραμμά τους κάποια

κοινωνική εκπομπή τύπου talk show, που εντάσσεται στην

κουτσομπολίστικη ή την καταγγελτική δημοσιογραφία, με βασικό δομικό

χαρακτηριστικό τη φυσική ή εξ αποστάσεως συμμετοχή κοινού και ‘ειδικών’

και τη δυνατότητα άμεσης ανατροφοδότησης μέσω ηλεκτρονικών ή

γραπτών μηνυμάτων.

Η λαϊκιστική-καταγγελτική δημοσιογραφία, επικαλούμενη την κακώς

νοούμενη αρχή της διαφάνειας, αυτοπροσδιορίζεται ως ο μοναδικός πια

αξιόπιστος εκφραστής του δημοσίου συμφέροντος, προτάσσοντας,

συγχρόνως, την αξία της -τηλεοπτικής κυρίως- απόδοσης δικαιοσύνης και

έχοντας την προσδοκία το ίδιο το κοινό να ‘ανταποκρίνεται’ σε αυτή την

ηθικιστική, αλλά καταρχήν εμπορική λογική των ΜΜΕ.

Ο μνησίκακος λαϊκισμός δεν υπηρετεί την ισότητα και το κράτος

δικαίου, αλλά επιδιώκει την εναλλαγή σχέσεων ανισότητας, όπου τη θέση

του ‘κατεστημένου’ παίρνει ο ‘λαός’. Σε αυτό συμβάλλει και ο Τύπος, ο

οποίος εστιάζει σε σκάνδαλα και ανθρώπινες ιστορίες που γεννούν ηθική

οργή. Όλα αυτά έχουν διαβρωτικές συνέπειες για την προσήλωση του λαού

στις δημοκρατικές αξίες. Υπάρχει συγχρόνως και η αντίληψη ότι η αύξηση

των σκανδάλων συνδέεται με τη γενικότερη κρίση της ίδιας της

δημοκρατίας (Castells).

Η άνοδος του λαϊκισμού συνάδει με την απουσία μιας ισχυρής

κοινωνίας πολιτών.

71

Η προστασία της ιδιωτικής ζωής και της προσωπικότητας του

ανθρώπου, κάθε ανθρώπου- συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών,

είναι ουσιαστικό ζήτημα της δημοκρατίας.

Στο όνομα αυτής της προστασίας θα

πρέπει άραγε ο τύπος να παραβλέπει και να

σιωπά μπροστά σε κάθε «ιδιωτική»

παρεκτροπή ενός πολιτικού και να εστιάζει

μόνο στα «πολιτικά» θέματα; Μπορεί ένας

ισχυρός πολιτικός άνδρας ή γυναίκα να

φέρεται με την ασυδοσία της άρχουσας τάξης

στο μεσαίωνα στο όνομα της προστασίας της

ιδιωτικής ζωής; Είναι άραγε αλήθεια πως ο

πολιτικός δεν αντιπροσωπεύει παρά τις ιδέες

του; Η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου δεν

επηρεάζει τον τρόπο που ασκεί τα καθήκοντα

του; Ανάλογα ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο πολιτικός την καθημερινότητα

του, είναι τόσο διαφορετικός από τον τρόπο που αντιμετωπίζει την

πολιτική;

Ο Ανζελί (πρώην

επικεφαλής της «Λε

Κανάρ Ανσενέ») έλεγε ότι

η ιδιωτική ζωή σταματάει

στην κρεβατοκάμαρα ... Ο

γαλλικός Τύπος θεωρούσε

αξιοπρεπές να κλείνει τα

μάτια στην ιδιωτική ζωή,

όταν δεν είχε αντίκτυπο

στη ζωή του Κράτους»,

προσθέτει.

Η υπόθεση του Ντομινίκ Στρος Καν συγκλόνισε τα γαλλικά Μέσα

Ενημέρωσης, που συνήθως παραμένουν σιωπηλά για την ιδιωτική ζωή των

πολιτικών. «Ο γαλλικός Τύπος βρίσκεται πολύ πίσω όσον αφορά την

αντίληψη του για την κοινωνία όπου κυριαρχούν οι λευκοί άνδρες,

ιεροποιεί τον κόσμο της εξουσίας, τις κυρίαρχες προκαταλήψεις του και

υποβαθμίζει τη βία που ασκείται στις γυναίκες», σχολιάζει από την πλευρά

του ο Εντβί Πλενέλ, πρώην διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας Λε Μοντ

και ιδρυτής του ενημερωτικού ιστότοπου Mediapart. «Αν και καθένας έχει

δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής του, υπάρχει απόλυτη ανάγκη να

αποκαλύπτονται γεγονότα δημοσίου ενδιαφέροντος. Είναι ζήτημα

δημοκρατικής κουλτούρας», προσθέτει.

Μεγάλη Αικατερίνη

Ερρίκος Η΄ Άννα Μπόλευν

72

«Είναι ένα χαστούκι και ήταν καιρός!», λέει ο Ζαν Κατρμέρ,

ανταποκριτής της «Λιμπερασιόν» στις Βρυξέλλες, ο οποίος είχε γράψει το

2007 ένα σημείωμα στο ιστολόγιό του «το αδύνατο σημείο» για τη σχέση

του Ντομινίκ Στρος Καν με τις γυναίκες, στο οποίο έγραφε: «υπερβολικά

πιεστικός (...) συχνά αγγίζει την παρενόχληση». «Έλεγα τότε αυτά που

ήξερε όλος ο κόσμος για τον DSK, όμως ουδείς ερεύνησε, οι Αμερικανοί

δημοσιογράφοι είχαν μείνει άναυδοι», προσθέτει καταγγέλλοντας τα

«ταμπού» και τη «δειλία» των δημοσιογράφων που «δεν τόλμησαν να

μιλήσουν γι' αυτό μήπως και δυσαρεστήσουν» και χρησιμοποίησαν «την

ιδιωτική ζωή σαν φύλλο συκής για τη δειλία τους».

«Η προστασία της ιδιωτικής ζωής δεν πρέπει να χρησιμεύει ως

πρόσχημα για να κρύβονται ολόκληρα κομμάτια της προσωπικότητας

πολιτικών που είναι υποψήφιοι για να διοικήσουν τη χώρα. Αυτό πρέπει να

είναι το δίδαγμα από την υπόθεση DSK», υπογραμμίζει ο δημοσιογράφος

Πιερ Ασκί, ο οποίος έχει γράψει ένα πολύ επικριτικό άρθρο στον ιστότοπο

rue89, του οποίου είναι συνιδρυτής.

Από τη μία πλευρά, υπάρχει το ζήτημα του κατά πόσον, στην

περίπτωση ενός συγκεκριμένου ατόμου, μπορούμε ή πρέπει να

διαχωρίσουμε την ιδιωτική από τη δημόσια συμπεριφορά. Από την άλλη,

κατά πόσο υπάρχουν ορισμένα ζητήματα (ή συμπεριφορές) τα οποία είναι

σωστό ή όχι να υπόκεινται σε δημόσια συζήτηση και/ή έκθεση.

Καθένας έχει δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής του, υπάρχει

όμως απόλυτη ανάγκη να αποκαλύπτονται γεγονότα δημοσίου

ενδιαφέροντος. Είναι ζήτημα δημοκρατικής κουλτούρας.

Τα ΜΜΕ δεν είναι μόνο μέσα ενημέρωσης και πληροφόρησης, αλλά και

φορείς σημαντικής κοινωνικής εξουσίας, που λειτουργούν ως αναγκαίο

αντίβαρο σε σχέση με την πολιτική εξουσία. Λειτουργούν, όμως, και ως εν

δυνάμει απειλή για την προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή του ατόμου.

Η προστασία ευρύτερα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας από προσβολές που

προέρχονται από τα ΜΜΕ έχει πρωταρχική αξία.

Η εύρεση της απαραίτητης ισορροπίας στη σχέση ανάμεσα στην

ελευθερία της έκφρασης και τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας και στην

ανάγκη της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου από πιθανές

προσβολές εκ μέρους των ΜΜΕ αποτελεί, αναντίρρητα, καθοριστικής

σημασίας ιδεολογικό, πολιτικό και θεσμικό ζήτημα.

Αγαμέμνονας-Κλυταιμνήστρα -Αίγισθος

73

ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το ποδόσφαιρο έχει μακρά ιστορία. Τη μορφή που έχει σήμερα την

πήρε στην Αγγλία το 1863. Όπως και το ποδόσφαιρο έτσι και η πολιτική απευθύνεται σε μάζες.

Ορισμένοι μάλιστα αποκαλούν το ποδόσφαιρο ’’όπιο του λαού’’,

παραφράζοντας τη ρήση του Μαρξ για τη θρησκεία. Ανέκαθεν το ποδόσφαιρο ήταν άθλημα της εργατικής τάξης, παρ όλες τις προσπάθειες

που έγιναν για να ενταχθεί στην πολιτική της αστικής τάξης. Το ποδόσφαιρο γεννήθηκε από την

ανάγκη των εργατών να ψυχαγωγηθούν

στον ελεύθερο χρόνο που τους έμενε όταν δεν δούλευαν στα εργοστάσια-κάτεργα του

18ου και 19ου αιώνα. Το ποδόσφαιρο είναι ’’δημοκρατικό’’

άθλημα καθώς όλοι έχουν το δικαίωμα να

κλωτσήσουν μια μπάλα. Και ο ψηλός και ο κοντός. Και ο αδύνατος και ο χοντρός. Όλοι

μπορούν να παρακολουθήσουν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Είναι ίσως το μοναδικό άθλημα όπου η εξέδρα μπορεί να επιβάλει

την θέλησή της στον διαιτητή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, όταν

αποβλήθηκε ο Πελέ σε αγώνα στην Κολομβία το πλήθος ξεσηκώθηκε και ο Βραζιλιάνος πέρασε ξανά στον αγώνα έχοντας δει την κόκκινη κάρτα και ο διαιτητής αντικαταστάθηκε από άλλον!

Ο φασισμός ήταν ο πρώτος που επιχείρησε να εκμεταλλευτεί το ποδόσφαιρο.

Στο Μουντιάλ του 1934 ο Μουσολίνι μετέτρεψε την διοργάνωση σε προπαγανδιστική φιέστα του καθεστώτος του. Η κατάκτηση του τροπαίου από την

Ιταλία έδωσε αφορμή για την ίδια την προπαγάνδα. Η τύχη των παικτών της Αυστριακής Βούντερτιμ

όταν η χώρα τους προσαρτήθηκε στην ναζιστική Γερμανία είναι γνωστή. Όσοι δεν προσαρμόστηκαν στην νέα πραγματικότητα, ’’χάθηκαν’’.

Στο αντίστοιχο Μουντιάλ του 1978 που κατέκτησε η διοργανώτρια

Αργεντινή, η διαιτησία έβαλε το ’’χέρι’’ της στον περιβόητο αγώνα της Αργεντινής με το Περού.

Ο σκοπός επετεύχθη καθώς ο

λαός βγήκε στους δρόμους να

πανηγυρίσει ξεχνώντας για λίγο τα βάσανα από το καθεστώς του

Βιντέλα.

74

Αλλά και στην Ελλάδα

η πορεία του Παναθηναϊκού στο Κύπελλο Πρωταθλητριών

είχε την υποστήριξη της χούντας, ενώ πολλά λέχθηκαν

για τον τρόπο που απέκλεισαν

οι ’’πράσινοι’’ τον Ερυθρό Αστέρα στα ημιτελικά.

Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του νομίσματος.

Στα μέσα του 18ου αιώνα εργάτες

του σιδηροδρόμου του Μάντσεστερ

ίδρυσαν τη Νιούτον Χιθ η οποία μετονομάστηκε

αργότερα σε Μάντσεστερ

Γιουνάιτεντ.

Άγγλοι νάυτες ίδρυσαν την Αθλέτικ Μπιλμπάο. Αναρχικοί ίδρυσαν το 1890 την Παναχαϊκή στην Πάτρα αφού τα

κοκκινόμαυρα χρώματά της μόνο τυχαία δεν είναι. Οι οπαδοί της Ζανκτ Παόυλι του Αμβούργου είναι στην πλειοψηφία

τους ’’πανκ’’, αριστεροί, αναρχικοί και αντιρατσιστές.

Η ’’κόκκινη’’ ομάδα στην Ιταλία είναι το Λιβόρνο, καθώς στην

συγκεκριμένη πόλη της Τοσκάνης ιδρύθηκε το Ιταλικό Κομμουνιστικό

Κόμμα.

Το 1891 η ίδρυση της Μπαρτσελόνα ήταν κάτι

παραπάνω από μια απλή ίδρυση ομάδας για τους

Καταλανούς.

Το 1936 η Μπάρτσα έκανε περιοδεία σε

Ευρώπη, ΗΠΑ και Μεξικό με σκοπό να

συγκεντρώσει χρήματα για τις Διεθνείς Ταξιαρχίες

του Δημοκρατικού στρατού.

75

Κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί σήμερα ότι η πολιτική δεν έχει σχέση

με το ποδόσφαιρο και γενικά με τον αθλητισμό ή το αντίστροφο.

Το θέμα είναι ότι η σχέση αυτή, συχνά, έχει έντονη οσμή σκανδάλων

και διαπλοκής μεταξύ πολιτικής εξουσίας και διαφόρων συμφερόντων.

Ειδικά στην Ελλάδα το ποδόσφαιρο είναι μόνο

ή κυρίως πολιτική. Από την άμεση εξάρτησή του

από τις επιχορηγήσεις της Γ.Γ.Α. και μόνο είναι

εύκολο να το αντιληφθεί κανείς. Αυτό που όλη η

Ελλάδα συζητά είναι ότι αν ο πρόεδρος της ΕΠΟ

είναι φιλικά προσκείμενος στην κυβέρνηση το

χρήμα ρέει άφθονο, ενώ σε αντίθετη περίπτωση

η ΕΠΟ είναι «κομμένη» από τις επιχορηγήσεις. .

Εξ άλλου, μέσω του άλλοτε κρατικού και

σήμερα ημικρατικού κι αύριο βλέπουμε,

ΟΠΑΠ, φτάσαμε στο σημείο να υπάρχουν

κολυμβητήρια σε πόλεις των 300 κατοίκων

τα οποία φυσικά ρημάζουν και να μην

υπάρχει ένα ανοιχτό γηπεδάκι μπάσκετ σε

πόλη των 3.000 κατοίκων. Αυτά είναι

αποτελέσματα μιας κάκιστης πολιτικής

παρέμβασης.

76

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ

Δεν είναι λίγες οι φορές που τα γήπεδα μετατρέπονται σε πεδία μάχης

Οι παίχτες δέρνουν το διαιτητή. Οι διαιτητές δέρνονται μεταξύ τους. Ο

πάγκος της μιας ομάδας βρίζοντας επιτίθεται στον αντίπαλο πάγκο. Στην

εξέδρα οι μισοί θεατές ξυλοκοπούνται με τους άλλους μισούς. Το ξύλο

μεταφέρεται έξω από το γήπεδο στους γύρω δρόμους με τον καθιερωμένο

πλέον πετροπόλεμο με τους αστυνομικούς, και τελειώνει στα καφενεία

μεταξύ αυτών που έβλεπαν το παιχνίδι από την τηλεόραση.

Αρκεί να δοθεί μια αφορμή, τα πνεύματα οξύνονται και ο κόσμος

παίρνει φωτιά. Για ποιό λόγο όμως λειτουργούμε βίαια και γιατί

εκδηλώνεται αυτή η συμπεριφορά μας συνήθως στα γήπεδα;

77

Γιατί για παράδειγμα όταν μας έρχεται το εκκαθαριστικό της εφορίας

δεν πάμε να πιάσουμε τον έφορο και να τον σπάσουμε στο ξύλο, άλλα

πάμε και πληρώνουμε και όταν είμαστε στο γήπεδο και διαφωνούμε με

την απόφαση του διαιτητή, δεν διστάζουμε να αρπάξουμε ένα καδρόνι και

να τον κυνηγήσουμε;

Είναι γεγονός ότι ο

αθλητισμός (ιδιαίτερα το

ποδόσφαιρο) σαν σωματική

δραστηριότητα και σαν θέαμα

προσελκύει μεγάλες μάζες

ανθρώπων.

Όμως στα επεισόδια που

γίνονται μέσα κι έξω από το

γήπεδο, δεν συμμετέχουν

όλοι, αλλά ένα μέρος μόνο.

Ποιοί είναι αυτοί και γιατί

συμπεριφέρονται έτσι;

Ένα μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας είναι οι ψυχικές

ασθένειες. Κατά έναν πολύ συγκρατημένο υπολογισμό, σύμφωνα με τους

ειδικούς, το 15% του συνολικού πληθυσμού έχει ανάγκη ψυχιατρικής

παρακολούθησης. Ένας γιατρός σε κάποιο σεμινάριο αθλητικής ψυχολογίας

είχε πει: «Τα γήπεδα είναι οι μεγαλύτεροι χώροι συγκέντρωσης

ψυχασθενών. Ξέρετε πόσοι παλαβιάρηδες μαζεύονται σε κάθε αγώνα σε

αυτά;» Φανταστείτε να κάθονται και μαζί στην εξέδρα όλοι αυτοί.

Αν προσθέσουμε τους χρήστες ναρκωτικών, αυτούς που ζουν στο

περιθώριο και αυτούς που έχουν χάσει τις ηθικές τους αξίες (κλέφτες,

απατεώνες κ.ά.) έχουμε ένα μεγάλο ρεζερβουάρ ανθρώπων.

78

Το ποδόσφαιρο είναι ένα λαϊκό άθλημα.

Η φτώχεια, που

στις μέρες μας πλήττει

ιδιαίτερα τα λαϊκά

στρώματα, δημιουργεί

αισθήματα ανισότητας

και κατωτερότητας

στους ανθρώπους που

την υφίστανται.

Αυτοί είναι κάποιοι παράγοντες που ωθούν τα άτομα να προβαίνουν σε

βίαιες και επιθετικές ενέργειες, γιατί οι κοινωνικές συνθήκες τους γεμίζουν

με άγχος, φόβο, απελπισία και απόγνωση.

Φορτίζονται με επιθετικά

συναισθήματα, τα οποία περιμένουν

την ευκαιρία να έρθουν στην

επιφάνεια και να εκφραστούν με

βίαιες ενέργειες εκεί όπου μπορούν

και όπου τους δίνεται η ευκαιρία.

Είναι απογοητευμένοι και θέλουν να

εκδικηθούν την κοινωνία στην οποία ζουν

και την οποία θεωρούν σαν τον κύριο

φταίχτη για την προσωπική τους κατάντια

ή ταλαιπωρία.

79

Βασικός παράγοντας της δημιουργίας των βιαιοτήτων μέσα στο γήπεδο

είναι οπωσδήποτε η δομή του αθλήματος.

Σε αθλήματα όπου η νίκη στηρίζεται στο

βαθμό δεξιότητας όπως π.χ στην ενόργανη

και ρυθμική, στις καταδύσεις, στο σκι ή στα

αθλήματα που οι αθλητές αγωνίζονται ο

ένας μακριά από τον άλλο όπως στην

κολύμβηση, στο τένις, στις ρίψεις, η

δημιουργία επιθετικής συμπεριφοράς είναι

ανύπαρκτη ή ελάχιστη.

Αντίθετα αθλήματα που στηρίζονται στο δυναμισμό και οι αθλητές

έρχονται σε άμεση

σωματική επαφή, η

παραγωγή βίας είναι

αναπόφευκτη. π.χ.

αμερικάνικο φουτμπόλ,

ποδόσφαιρο, ράγκμπι κ.ά.

Εδώ πρέπει να πούμε

ότι οι κανονισμοί κάθε

αθλήματος παίζουν

καθοριστικό ρόλο για την

αποφυγή βιαιοτήτων.

Ο προπονητής ασκεί μεγάλη επιρροή στον αγωνιστικό τρόπο της

ομάδας του. Υπήρχαν προπονητές (δυστυχώς ακόμη υπάρχουν) οι οποίοι

έλεγαν στους παίχτες τους «ή η μπάλα ή ο παίχτης θα περάσουν. Και οι

δυο ποτέ». Αποτέλεσμα: μετά από κάθε παιχνίδι ο γιατρός του αγώνα να

έχει τρέξει πιο πολύ από τους παίχτες.

Ένας άλλος πάρα πολύ σοβαρός λόγος για την επιθετική συμπεριφορά

αθλητών και θεατών είναι τα ΜΜΕ.

«Πόλεμος στη Τούμπα».

«Κόλαση το Καραϊσκάκη». Είναι

δυνατόν, διαβάζοντας τέτοια και

άλλα χειρότερα πρωτοσέλιδα ο

θερμοκέφαλος οπαδός, να περιμένει

τους αντιπάλους του με λουλούδια;

80

Όμως ο αθλητισμός (βασικά ο

ανταγωνισμός) πέρα από ψυχαγωγία και

θωράκιση της υγείας, έχει μετατραπεί

σε μέσο κερδοσκοπίας και πολιτικής

διαπλοκής.

Τα χρήματα που διακινούνται

στον αθλητισμό είναι τεράστια.

Ένας καλός ποδοσφαιριστής

αμείβεται πολύ περισσότερο από

έναν πρωθυπουργό.

Οι παράγοντες που έχουν επενδύσει πολλά χρήματα

στα σωματεία απαιτούν κέρδη. Έτσι έρχεται η τεράστια

πίεση σε παίχτες και προπονητές με αποτέλεσμα την

υπέρ προπόνηση, τα αναβολικά και άλλα αθέμιτα μέσα.

Εξάλλου οι ίδιοι οι παράγοντες

καλλιεργούν στις τάξεις των

ομάδων τους θερμοκέφαλους

οπαδούς γιατί με αυτό τον τρόπο

ασκούν ψυχολογική ή άλλη πίεση

στους διαιτητές και αντιπάλους

για να αποκομίσουν θετικά

αποτελέσματα.

81

ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Οι σύνδεσμοι αποτελούνται από νεαρά άτομα τα οποία ψάχνουν

ανθρώπους με την ίδια πίστη για την ομάδα. Όταν είσαι μέλος,

συναντιέσαι με τους άλλους στα στέκια του συνδέσμου, προμηθεύεσαι πιο

εύκολα εισιτήρια για τα εντός έδρας παιχνίδια, μπορείς να συμμετάσχεις σε

εκδρομές που υποστηρίζουν την ομάδα σου σε εκτός έδρας αναμετρήσεις

και μπορείς να παρακολουθείς τα παιχνίδια μαζί με άλλους οργανωμένους

οπαδούς από την τηλεόραση στα στέκια.

Επίσης οι σύνδεσμοι

ανακατεύονται σε εκδηλώσεις που

αφορούν την πολιτική των

ομάδων και οικονομική

διαχείριση, αφού σε μερικές

ομάδες, οι οποίες στηρίζονται σε

πολιτική λαϊκής βάσης , μπορούν

να γίνουν στελέχη του

διοικητικού συμβουλίου.

Από την άλλη οι σύνδεσμοι έχουν κυρίαρχο ρόλο στα επεισόδια στα

γήπεδα αλλά και εκτός αυτών…

Πολύ συχνά ευθύνονται για

καταστροφές των αντίπαλων

ομάδων. Μια τέτοια επίθεση θα

έχει πάντα και απάντηση από την

αντίπαλη ομάδα, δημιουργώντας

έτσι έναν συνεχή πόλεμο μεταξύ

οπαδών και δραστηριοποιώντας

τους σ αυτές τις οργανώσεις.

82

Βλέπουμε συχνά την

βίαιη αντίδραση των οπαδών

όταν υπάρχουν αντίπαλοι

οπαδοί στο γήπεδο και πως

οι σύνδεσμοι είναι οι πρώτοι

οι οποίοι ξεκινούν την

επίθεση με καπνογόνα προς

τους αντίπαλους και άλλες

φορές κατά της αστυνομίας

όταν εκείνοι «μπουκάρουν»

σε κάποιο σύνδεσμο.

Σύμφωνα με μια

ενδιαφέρουσα έρευνα που έκανε το Πανεπιστήμιο Αθηνών σχετικά με τη

βία στους ελληνικούς αθλητικούς χώρους , τη συμπεριφορά και τις

αντιλήψεις των ακραίων οπαδών (hooligans), αυτοί οι νέοι έχουν ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά, που συνθέτουν την υποκουλτούρα της ομάδας τους και

αποτυπώνονται στον τρόπο ζωής τους, σε συσχετισμό επίσης με τη

μουσική, το ντύσιμο και άλλες εκδηλώσεις.

Ερωτήθηκαν, νεαρά άτομα, σχεδόν όλα

(86,5%), ενεργά μέλη σκληροπυρηνικών

οργανωμένων συνδέσμων, των «θυρών» όπως

συνηθίζουμε να λέμε, από την Αθήνα και τη

Θεσσαλονίκη, των οποίων οι στάσεις και η

συμπεριφορά συγκρίθηκαν στη συνέχεια με

εκείνες ισάριθμων μη οργανωμένων οπαδών

Στην πλειονότητά τους είναι αγόρια, άγαμοι

και έχουν μέση ηλικία 20 ετών.

Συχνά έχουν ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο

από τον μέσο όρο των αγοριών της ηλικίας τους.

Πολλοί απ’ αυτούς (24,8%)

έπρεπε κάποιες φορές να

επαναλάβουν μια σχολική χρονιά

λόγω αδικαιολόγητων απουσιών

και, όπως παραδέχθηκαν,

«μερικές φορές» ή «ποτέ» δεν τα

πήγαιναν καλά με τους

συμμαθητές τους.

83

Η γονική επίβλεψη και η επικοινωνία στην οικογένεια είναι

προβληματική όπως άλλωστε και η γενικότερη κατάσταση της

οικογενειακής ζωής των ακραίων οπαδών.

Ένα αξιόλογο ποσοστό των

ερωτηθέντων απάντησε ότι ο

ένας ή και οι δύο γονείς τους

είχαν πεθάνει (10,0%) ή ότι

είχαν χωρισμένους γονείς

(7,3%) και ότι αυτό είχε

συμβεί κυρίως (59,4%) πριν

από την ηλικία των 12 ετών.

Περίπου το ένα τρίτο, δεν ζούσαν μαζί με τους δύο γονείς τους

(30,1%) και δήλωσαν ότι υπήρχαν προβλήματα στις σχέσεις τους με

αυτούς (30,4% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι οι σχέσεις τους με τους

γονείς τους ήταν «έτσι κι έτσι» ή «καθόλου καλές»).

Εργάζονταν σε μεγαλύτερο ποσοστό από τον μέσο όρο, κερδίζοντας

έτσι ένα μηνιαίο εισόδημα που μπορούσε να τους εξασφαλίσει κάποια

αίσθηση ανεξαρτησίας (αυτό το εισόδημα υπολογίσθηκε ότι είναι λίγο

κατώτερο από εκείνο του μέσου εργαζόμενου της ηλικίας τους) .

Ο πρόωρος τρόπος με τον οποίο τα νεαρά αυτά αγόρια μπήκαν στην

αγορά εργασίας, χωρίς να έχουν ζήσει την ξένοιαστη μαθητική ή φοιτητική

ζωή, ίσως να δημιούργησε ορισμένες ψυχολογικές πιέσεις, που τα εξωθούν

σε ανεύρεση κάποιων διεξόδων.

84

Η έλλειψη κατανόησης και το

αίσθημα αποξένωσης, σε συνδυασμό

και με τη φυσιολογική τάση για

δυνατές συγκινήσεις των ατόμων

αυτής της ηλικίας, τούς παρακινούν

να αναζητήσουν ψυχολογική κάλυψη

ανάμεσα στους συνομηλίκους τους.

Αναζητούν ομάδες

συνομηλίκων στις οποίες

μπορούν να αφιερωθούν

ολοκληρωτικά και από όπου

μπορούν να αντλήσουν ένα

αυξημένο αίσθημα ότι και οι

ίδιοι αξίζουν.

Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες,

με την ατμόσφαιρά τους, της έντονης αγωνίας, του ανταγωνισμού και της

σύγκρουσης, καθώς και με όλες τις τελετουργίες και τα «τυπικά» των

μαζικά συντονισμένων αντιδράσεων (ανέμισμα σημαιών, επίδειξη κασκόλ

της ομάδας, δυνατά χειροκροτήματα και ρυθμικά συνθήματα ή τραγούδια)

είναι, ίσως, ο καλύτερος χώρος για να αποδράσουν τα παιδιά αυτά από τη

ρουτίνα της καθημερινής ζωής και να απολαύσουν την απόλυτη συγκίνηση.

Ο εξευτελισμός των αντιπάλων και η αναγνώριση της ανωτερότητας της

δικής τους ομάδας μπορεί να τους δώσει μια ευκαιρία για να ξαναβρούν τη

χαμένη ισορροπία τους, ιδιαίτερα όταν κερδίζει η ομάδα τους.

85

Συχνά ρυθμίζουν

ολόκληρο τον τρόπο της

ζωής τους με βάση την

ταύτισή τους με μία

ποδοσφαιρική ομάδα. Για

να υποστηρίξουν την

ομάδα τους «πιο άμεσα

και πιο δυναμικά»

ένιωσαν την ανάγκη να

βρουν ανθρώπους με

πίστη στην ίδια ομάδα.

Συγκεντρώνονται στα στέκια εκτός γηπέδου

τουλάχιστον δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα,

διαβάζουν κυρίως εκείνες τις αθλητικές

εφημερίδες που υποστηρίζουν την ομάδα τους

και δίνουν έμφαση στην αποφασιστικότητα και

τη μαχητική ικανότητα που πρέπει να υπάρχει

απέναντι στους αντίπαλους οπαδούς, τους

οποίους και προκαλούν.

Ζουν έτσι την καθημερινότητα τους

παρασυρμένοι από την ανωνυμία και τις συναισθηματικές εκρήξεις του

πλήθους με ένα τελετουργικό «σόου» βίας, που έχει να κάνει κυρίως με

προσβλητικές ιαχές και προκλήσεις εναντίον των αντίπαλων οπαδών.

86

Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό

(83,4%) παραδέχονται ότι

δοκίμασαν τοξικές ουσίες

εξάρτησης.

Είναι έφηβοι που επιζητούν,

την αίσθηση της δυνατής

συγκίνησης, της σύγκρουσης,

της αμφισβήτησης απέναντι στις

αρχές και της προσωπικής

ανεξαρτησίας.

Το άγχος της καθημερινότητας και η απουσία μακρόπνοων στόχων ή

αξιών, σε συνδυασμό με την έλλειψη ευκαιριών για ενεργητική συμμετοχή

στην κοινωνική ζωή, είναι προφανές ότι επιτείνουν σημαντικά τα αδιέξοδα

των νέων.

Η κατάσταση μάλιστα αυτή

γίνεται ακόμη χειρότερη για

άτομα που θεωρούνται από την

κοινωνία μας ως περιθωριακά ή

αποκλίνοντα.

Τα άτομα αυτά, αντί να τύχουν

φροντίδας, αντιμετωπίζονται κατά

κύριο λόγο με κατασταλτικά -

αστυνομικά μέτρα και κοινωνική

αποδοκιμασία, πράγμα που τα

εξωθεί τελικά να εκπληρώσουν τις

αρνητικές προφητείες γι’ αυτά και

να διαιωνίσουν, έτσι, τον φαύλο

κύκλο της βίας.

87

Ίσως, τελικά, προτιμούν

μιαν αρνητική ταυτότητα,

από το να μην έχουν

καθόλου ταυτότητα.

Είναι ακαταμάχητη η επιρροή του πλήθους στα άτομα.

Ομοιομορφία συναισθηματικών

αντιδράσεων και διαμόρφωση

κοινών απόλυτων στάσεων θετικού

και αρνητικού χαρακτήρα απέναντι

σε φίλους και εχθρούς που

επιτείνεται από την ανωνυμία, τον

μιμητισμό και τη διάχυση της

ευθύνης.

Ο φανατισμός που στρέφεται εναντίον των οπαδών της αντίπαλης

ομάδας, στην πραγματικότητα δεν έχει τόσο να κάνει με «προκλήσεις»,

«πουλημένα παιχνίδια», «πουλημένους» διαιτητές και παίκτες,

προκλητικούς αστυνομικούς κ.λπ., αλλά περισσότερο με βαθύτερες

κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές διαφορές, που απλώς βρίσκουν μια

διέξοδο και ένα τρόπο εκδήλωσης μέσα από αυτές τις ποδοσφαιρικές

αντιπαραθέσεις.

88

Μερικές από τις συγκλονιστικότερες στιγμές στο χώρο του αθλητισμού, που

έκαναν το αίμα των θεατών να παγώσει

8 Φεβρουαρίου 1981, Ελλάδα

Ο Ολυμπιακός

κερδίζει την ΑΕΚ στο

σπουδαίο ντέρμπι της

Αθήνας και οι οπαδοί

του κατευθύνονται

μαζικά προς την

έξοδο, θέλοντας να

πανηγυρίσουν την

μεγάλη νίκη της

ομάδας τους.

Η εγκληματική

αμέλεια των υπευθύνων, που δεν έχουν φροντίσει για την ασφαλή έξοδο

από την πόρτα της Θύρας 7 του σταδίου Καραϊσκάκη, σχηματίζει μια

παγίδα θανάτου για τους οπαδούς και οδηγεί στην μεγαλύτερη τραγωδία

του ελληνικού αθλητισμού.

Ο φρικτός απολογισμός είναι 21 νεκροί και δεκάδες τραυματίες σε μια

ιστορία όπου μέχρι και σήμερα κανείς δεν έχει αποδώσει ευθύνες για τα

αίτια αυτής της μεγάλης καταστροφής..

24 Μαΐου 1964, Περού

Οι εθνικές ομάδες

ποδοσφαίρου της

Αργεντινής και του

Περού διασταυρώνουν

τα ξίφη τους στην Λίμα

για τα προκριματικά

των Ολυμπιακών

Αγώνων του 1964.

Οι «μπιανκοσελέστε

» σκοράρουν λίγο πριν

την λήξη του αγώνα ,

ενώ οι αποφάσεις του

διαιτητή και

συγκεκριμένα το ακυρωθέν γκολ των Περουβιανών, έχει ως αποτέλεσμα τις

βίαιες αντιδράσεις του κοινού.

Η κατάσταση δεν αργεί να ξεφύγει και οι αστυνομικές δυνάμεις

προβαίνουν σε εκτεταμένη χρήση χημικών για να ελέγξουν το πλήθος. Οι

κλειστές πόρτες του σταδίου εγκλωβίζουν τον κόσμο και προκαλούν τον

αποτρόπαιο χαμό 318 ανθρώπων που δεν καταφέρνουν να εξέλθουν

έγκαιρα από τον χώρο των επεισοδίων.

89

29 Μαΐου 1985, Βέλγιο

Τελικός Κυπέλλου Πρωταθλητριών ανάμεσα στις υπερδυνάμεις της

εποχής Λίβερπουλ και Γιουβέντους.

Το «Χέιζελ» των

Βρυξελλών είναι κατάμεστο

από οπαδούς και των δύο

ομάδων, οι οποίοι δεν

διστάζουν να εισέλθουν στις

ουδέτερες ζώνες που υπάρχουν

ανάμεσα τους και να

προκαλέσουν εκτεταμένα

επεισόδια λίγο πριν από την

σέντρα του αγώνα.

Πολλοί Ιταλοί

οπισθοχωρώντας υπό την

επίθεση των «Κόκκινων» στριμώχνονται σε μια παλιά εξέδρα του γηπέδου,

η οποία καταρρέει με αποτέλεσμα 39 άτομα να εγκλωβιστούν κάτω από τα

συντρίμμια και να βρουν τραγικό θάνατο.

Το συγκεκριμένο περιστατικό υπήρξε αφορμή για σκληρά μέτρα

ενάντια στον χουλιγκανισμό, ενώ ειδική μέριμνα παρατηρείται έκτοτε για

μέτρα ασφαλείας και στατικότητας των γηπέδων της Ευρώπης.

Ταυτόχρονα, βαρύς έπεσε ο πέλεκυς για τις Αγγλικές ομάδες με

πενταετή αποκλεισμό τους από κάθε ευρωπαϊκή διοργάνωση και οδήγησε

σε απόλυτη αναδιάρθρωση του βρετανικού ποδοσφαίρου που μαστίζονταν

μέχρι τότε από συνεχή κρούσματα βίας.

15 Απριλίου 1989, Αγγλία

Λίβερπουλ και Νότιγχαμ

Φόρεστ τίθενται αντιμέτωπες

στον ημιτελικό του Κυπέλλου

Αγγλίας, σε ένα παιχνίδι που οι

ποδοσφαιρόφιλοι της Γηραιάς

Αλβιώνας περίμεναν με

ανυπομονησία.

Η ζήτηση των εισιτηρίων

είναι τεράστια και δεν μπορεί να

καλύψει της ανάγκες του

κοινού. Οπαδοί της Λίβερπουλ προσπαθούν να εισέλθουν με κάθε τρόπο

στις ήδη γεμάτες κερκίδες και έτσι δημιουργείται έντονος συνωστισμός.

Όσοι κάθονταν στις μπροστινές σειρές της εξέδρας, στριμώχνονται στα

προστατευτικά κιγκλιδώματα υπό την πίεση των υπεράριθμων οπαδών και

αφήνουν κυριολεκτικά την τελευταία τους πνοή στο γήπεδο «Χίλσμπορο».

Ο τραγικός απολογισμός είναι 96 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες, σε

ένα συμβάν που σημάδεψε για πάντα την ιστορία της Λίβερπουλ και του

αγγλικού ποδοσφαίρου γενικότερα.

90

1 Φεβρουαρίου 2012, Αίγυπτος

Στο Πόρτ Σάιντ της Αιγύπτου

έναν χρόνο πριν, αμέσως μετά το

τέλος του ποδοσφαιρικού αγώνα

Αλ-Μασρί και Αλ-Αχλί.

Οπαδοί των δύο ομάδων

εισήλθαν στον αγωνιστικό χώρο,

εκτόξευσαν αδιακρίτως μπουκάλια, πέτρες και φωτοβολίδες με αποτέλεσμα

περισσότεροι από 73 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και εκατοντάδες

άλλοι να τραυματιστούν βαριά.

Τα αιματηρά αυτά επεισόδια προκλήθηκαν ως επακόλουθο της ρευστής

πολιτικής κατάστασης στη χώρα δίνοντας μια σαφή κοινωνικοπολιτική

χροιά στην συγκεκριμένη διένεξη.

5 Σεπτεμβρίου 1972, Δυτική Γερμανία

Μια ξεχωριστή περίπτωση

τραγωδίας είναι αυτή που

συνέβη κατά την διάρκεια

των θερινών Ολυμπιακών

Αγώνων του Μονάχου το

1972.

Μέλη της παλαιστινιακής

οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» κατάφεραν να περάσουν ανενόχλητοι

μέσα στο Ολυμπιακό Χωριό, εκμεταλλευόμενοι τον ελλιπή έλεγχο των

Γερμανών, πιάνοντας ομήρους Ισραηλινούς αθλητές και ζητώντας ως

αντάλλαγμα την απελευθέρωση 234 Παλαιστινίων.

Μετά από αποτυχημένη απόπειρα απελευθέρωσης των ομήρων από την

Γερμανική αστυνομία, 11 Ισραηλινοί αθλητές, 5 απαγωγείς και 1

αστυνομικός βρήκαν φρικτό θάνατο επισκιάζοντας ασφαλώς τους Αγώνες

εκείνης της χρονιάς. Το τρομοκρατικό αυτό χτύπημα συγκλόνισε την κοινή

γνώμη και και αποτελεί αναμφίβολα μια πρωτόγνωρη για τα παγκόσμια

δεδομένα τραγωδία

Ευχή όλων είναι να αποτελέσουν οριστικά παρελθόν και να μείνουν

θλιβερές αναμνήσεις.

91

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΑΜΕΣΑ

ΚΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ

Τα ναρκωτικά είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα στις σημερινές

κοινωνίες και ιδιαίτερα στους νέους.

Με τον όρο «ναρκωτικό» κατηγοριοποιείται

οποιαδήποτε ουσία επιδρά στο κεντρικό νευρικό

σύστημα και αλλάζει την αντίληψη, το συναίσθημα,

τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τον τρόπο

λειτουργίας του σώματος του ατόμου που τα

χρησιμοποιεί.

Τα ναρκωτικά ανάλογα με το είδος τους,

επηρεάζουν τόσο το σώμα όσο και τον ψυχισμό του

ανθρώπου και μπορούν να προκαλέσουν σωματική ή/και ψυχική εξάρτηση.

Ο όρος «ναρκωτικά» δεν περιλαμβάνει μόνο τις

παράνομες ουσίες, όπως το χασίς, την ηρωίνη, την

κοκαΐνη, το χάπι «έκσταση». Περιλαμβάνει και

ουσίες που η χρήση τους είναι νόμιμη.

Η χρήση του αλκοόλ και του καπνού

είναι απολύτως νόμιμη (για τους ενήλικες)

και ενταγμένη στην κοινωνική ζωή. Η

κατάχρησή τους, όμως, μπορεί να οδηγήσει

σε σοβαρή εξάρτηση και προβλήματα

υγείας.

Η κατάχρηση ηρεμιστικών και αγχολυτικών χαπιών μπορεί, επίσης, να

οδηγήσει σε εξάρτηση. Ουσίες εισπνεόμενες, όπως σπρέι, κόλλες, βενζίνη,

φαίνεται να μη συνδέονται με αυτό που λέμε «ναρκωτικό», κατατάσσονται,

όμως, στις εξαρτησιογόνες ουσίες.

Ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές

εξάρτησης όχι μόνο με ουσίες. Εξαρτητικές μπορεί να

είναι και οι σχέσεις με άλλους ανθρώπους, με μέλη της

οικογένειας, με τη δουλειά, με το φαγητό, με τα

τυχερά παιχνίδια, με τον

ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Ειδικότερα η εξάρτηση από τον υπολογιστή έχει

πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις στις μέρες μας και

δυστυχώς παρουσιάζει αυξητική τάση.

92

Όταν ερχόμαστε στη ζωή και για τα πρώτα

χρόνια, βιώνουμε καταστάσεις εξάρτησης που

είναι λειτουργικές και εξυπηρετούν ανάγκες της

εκάστοτε ηλικιακής φάσης. Το μωρό εξαρτάται

απόλυτα από τους γονείς καλύπτει τις ανάγκες

του απ αυτούς και αντλεί απόλυτη ευχαρίστηση

από αυτή τη σχέση.

Έχει σημασία μέσα από τη πορεία της ζωής του, το άτομο να έχει τη

δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει χαρακτηριστικά που θα του

επιτρέψουν να ζει αυτόνομα, μέσα από σχέσεις λειτουργικές που

εμπεριέχουν την αλληλεξάρτηση, αλλά όχι την απόλυτη εξάρτηση.

Η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου

προς ένα αντικείμενο ή άλλο άτομο. Ο εξαρτημένος επικεντρώνει τη ζωή

του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του.

Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού του

ανθρώπου, κατά την οποία κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της

ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του ανθρώπου

έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα όταν

σταματήσει τη χρήση (το ονομαζόμενο στερητικό σύνδρομο).

Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από

τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική

πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να αντεπεξέλθει στις

απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με

τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ

περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Δε δημιουργούν όλες οι ουσίες

και τις δυο μορφές εξάρτησης.

93

Τα περισσότερα παιδιά μεγαλώνουν χωρίς αυτή την επιλογή ζωής.

Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και νέοι που καταλήγουν σ’ αυτή την επιλογή,

αποκτώντας έτσι σταδιακά σοβαρά και μεγάλα προβλήματα.

Η πορεία ενός ατόμου προς την εξάρτηση

περιλαμβάνει διάφορα στάδια. Η πορεία αυτή δεν

είναι προδιαγεγραμμένη ή δεδομένη. Το άτομο

μπορεί να σταματήσει αυτή την εξέλιξη σε κάθε

ένα από τα στάδια που αναφέρονται, αν το

θελήσει πραγματικά και ιδιαίτερα αν λάβει

υποστήριξη.

Τα στάδια αυτά χωρίζονται στα αόρατα και τα ορατά.

Τα αόρατα στάδια:

Πειραματισμός: Η χρήση γίνεται μαζί με άλλους ή μόνος. Συνήθως,

όμως, η ουσία προσφέρεται από άλλους.

Η περιέργεια και η πίεση της ομάδας λειτουργούν ενισχυτικά σ’ αυτή τη

φάση. Τομείς, όπως η εργασία, το σχολείο, η υγεία, τα οικονομικά, δεν

επηρεάζονται.

Το να δοκιμάσει κάποιος δεν σημαίνει ότι θα εξαρτηθεί. Όλοι, όμως, οι

εξαρτημένοι ξεκίνησαν από μια δοκιμή.

Κοινωνική χρήση :Η χρήση γίνεται για να νοιώσει καλά με άλλους

χρήστες, την παρέα, σ ένα πάρτι ή με οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία.

Προγραμματισμένη χρήση: Αρχίζει πλέον να αναζητά τη χρήση και η

ενασχόληση με την ουσία ή τις ουσίες, γίνεται σημαντικό κομμάτι της ζωής

του χρήστη. Η συναναστροφή με χρήστες αυξάνεται και μειώνονται οι

άλλες παρέες. Τα πρώτα σημάδια διαφοροποίησης της συμπεριφοράς

μπορεί να τα αποδώσει κανείς στην εφηβεία ή σε προβλήματα που

ενδεχομένως αντιμετωπίζει ο νέος.

Στα αόρατα στάδια ο χρήστης δεν διαφοροποιείται αισθητά από τον

κοινωνικό του περίγυρο και δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό το πρόβλημα

του. Στη φάση αυτή συνήθως δεν παραδέχεται τη χρήση και δεν υπολογίζει

τον κίνδυνο που διατρέχει, ακριβώς επειδή δεν είναι άμεσα ορατά τα

αποτελέσματα της χρήσης.

94

Τα ορατά στάδια ακολουθούν και επιβαρύνουν σημαντικά την

κατάσταση του χρήστη, που από τον πειραματισμό περνάει πλέον σε

εξάρτηση.

Ενασχόληση και στη συνέχεια υπεραπασχόληση: Μιλάμε πια για

συναναστροφή με χρήστες ουσιών και αναζήτηση της ουσίας με στόχο την

αλλαγή της διάθεσης. Αρχίζουν να φαίνονται επιπτώσεις στα οικονομικά

αλλά και σε τομείς όπως η εργασία και η υγεία. Σημειώνεται αλλαγή στις

παρέες και πιθανά στις σχολικές επιδόσεις.

Αργά ή γρήγορα παρουσιάζεται σημαντική αύξηση της χρήσης. Η

ψυχική ή και η σωματική εξάρτηση κάνουν την εμφάνισή τους.

Άμεσες είναι οι επιπτώσεις στα οικονομικά. Παρουσιάζονται προβλήματα

διατροφής και διαταραχές στον ύπνο. Το άτομο θέτει τη ζωή του σε

πολλούς κινδύνους (ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τροχαία ατυχήματα). Το

άτομο που κάνει χρήση χαρακτηρίζεται από ασυνέπεια και χαμηλή απόδοση

σε ότι σχετίζεται με την οικογένεια, την εργασία, ή το σχολείο. Οι σχέσεις

με τους γύρω του διαταράσσονται, το άτομο αρχίζει να απομονώνεται.

Εξάρτηση: Η χρήση είναι πλέον το επίκεντρο της ζωής του ατόμου.

Κάνει χρήση μόνος του και παίρνει υψηλές δόσεις. Είναι πολλά πλέον τα

συμπτώματα στην υγεία (σωματική - διανοητική - ψυχική - κοινωνική).

Οι φίλοι είναι κυρίως χρήστες. Βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για

εμπλοκή σε παράνομες δραστηριότητες και νομικά προβλήματα.

Από εδώ και ύστερα ο δρόμος είναι η απεξάρτηση, η φυλακή ή και ο

θάνατος.

95

Ποια είναι τα αίτια που οδηγούν τους νέους στις εξαρτήσεις;

Οι περισσότεροι εστιάζουν τις αιτίες στο φιλικό περιβάλλον ή στην

κρίση των σχέσεων των νέων με τους γονείς τους. Άλλοι επισημαίνουν το

γεγονός της υλικής ευμάρειας που οδηγεί τους νέους να αναζητούν νέες

εμπειρίες στα ναρκωτικά. Άλλοι θεωρούν ότι η κατάσταση αυτή οφείλεται

στην απομάκρυνση των νέων από αξίες που θα μπορούσαν να τους

εμπνεύσουν για μια πορεία ζωής.

Επιβαρυντικοί παράγοντες που σχετίζονται με τον ίδιο το νέο:

Η περιέργεια για κάτι άγνωστο και πολυδιαφημισμένο θετικά και

αρνητικά. Πολλοί νέοι δοκιμάζουν για να αποκτήσουν μια

προσωπική άποψη για τα ναρκωτικά.

Η παρέα με χρήστες

οδηγεί μέσω του

μιμητισμού στη χρήση.

Οι ουσίες δείχνουν

κάποιες φορές σαν

απάντηση στην μοναξιά

και την έλλειψη

αυτοπεποίθησης, την

ανία, την πλήξη και τον ψυχικό πόνο.

Η χρήση ναρκωτικών μπορεί να θεωρηθεί τολμηρή και

συναρπαστική πράξη και ο νέος μπορεί αντί να αποτραπεί από τις

προειδοποιήσεις για τους κινδύνους , να τα δοκιμάσει ακριβώς

για τους κινδύνους που εμπεριέχουν.

Χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι η έλλειψη πείρας, η άγνοια

και η υποτίμηση του κινδύνου

Η αναζήτηση της αίσθησης του ανοίκειν. Πραγματική ανάγκη

όλων των ανθρώπων και πιο πολύ των νέων. Οι νέοι θέλουν να

ανήκουν σε μια ομάδα, να

είναι αποδεκτοί από τους

συνομηλίκους τους και

συχνά είναι διατεθειμένοι

να κάνουν πολλές

παραχωρήσεις γι αυτό. Η

παρανομία και η

μυστικότητα εντείνουν

αυτή την αίσθηση.

Η έλλειψη ορίων, η πίεση από το περιβάλλον και η αδυναμία του

χαρακτήρα είναι σίγουρα επιβαρυντικοί παράγοντες.

96

Η αβεβαιότητα ως προς αξίες, στόχους,

προτεραιότητες

Η έλλειψη επικοινωνίας

Η αναζήτηση διαρκούς ευτυχίας και

ευχαρίστησης

Η έλλειψη δεξιοτήτων ζωής (λήψης

αποφάσεων, αυτοελέγχου,

υπευθυνότητας, αντίστασης, διεκδίκησης κ.α.)

Η ασυγκράτητη παρορμητικότητα

Η σχολική αποτυχία σε σταθερή βάση

Η αδυναμία διαχείρισης έντονων

συναισθημάτων και ματαιώσεων

Η χρήση ναρκωτικών φαίνεται να λύνει προσωρινά τα

προβλήματα των νέων κάνοντάς τους να ξεχαστούν, αλλά στην

ουσία τα κάνουν χειρότερα. Αυτό το διαπιστώνουν αργότερα . Τα

ναρκωτικά δε βοηθούν στη λύση των προβλημάτων. Αντιθέτως

τα χειροτερεύουν.

Επιβαρυντικοί κοινωνικοί παράγοντες:

Η ανοχή του κοινωνικού περίγυρου ως προς τη χρήση ουσιών

Η έλλειψη υποστηρικτικών κοινωνικών δομών

Η αβεβαιότητα ως προς αξίες, στόχους, προτεραιότητες

Η έλλειψη ευκαιριών επαγγελματικής απασχόλησης

Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής

Η διαθεσιμότητα των ουσιών

Ο κοινωνικός αποκλεισμός

Η αποξένωση

Η πίεση, το άγχος

97

Επιβαρυντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την οικογένεια:

Η χρήση και κατάχρηση ουσιών από τους γονείς

Το χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον

Η βία, η παραμέληση, οι υπέρμετρες

οικογενειακές συγκρούσεις

Η αναποτελεσματική επίβλεψη από

τους γονείς

Η έλλειψη συναισθηματικών δεσμών στην οικογένεια

Η έλλειψη ορίων μέσα στην οικογένεια

Οι υπέρμετρες ή πολύ χαμηλές

προσδοκίες των γονιών.

Η υπερπροστατευτικότητα ή η

παραμέληση του παιδιού

Κάποιος θάνατος ή σοβαρή

απώλεια

Τα οικογενειακά προβλήματα που υπάρχουν μέσα στο σπίτι

μπορεί να σπρώξουν τους νέους στα ναρκωτικά, είτε για να

μπορέσουν να αντέξουν, είτε για να τραβήξουν την προσοχή των

γονιών από το πρόβλημα, μέσα από την παραβατική τους

συμπεριφορά.

Η συνεχής αμνήστευση των λαθών. Η βεβαιότητα πως ό τι κι αν

συμβεί, οι γονείς θα καλύψουν τα λάθη τους, οδηγεί τα παιδιά σε

ανευθυνότητα.

Όταν οι παράγοντες που έχουν

σχέση με την προσωπικότητα του

ατόμου και οι κοινωνικοί και οι

οικογενειακοί επιβαρυντικοί παράγοντες

συμπέσουν, τότε η πιθανότητα

εμπλοκής με εξαρτήσεις είναι πολύ

πιθανή.

98

Δεξιότητες που αναπτύσσει ο άνθρωπος

ώστε να μην έχει ανάγκη τις εξαρτήσεις.

Οι δεξιότητες αυτές έχουν να κάνουν με την καλλιέργεια της

προσωπικότητας, που μαζί με την ενίσχυση των κοινωνικών θεσμών

κάνουν τον άνθρωπο ικανό να ζει μια δημιουργική ζωή, ώστε να μην έχει

ανάγκη από τον καταστρεπτικό κόσμο των εξαρτήσεων.

Η ύπαρξη στόχων και ιδανικών

δίνουν όραμα για τη ζωή. Ο

νέος άνθρωπος πρέπει να έχει

αξίες που να σέβεται και να

βάζει στόχους στη ζωή του.

Να αναλαμβάνει ευθύνες

ανάλογες με την ηλικία του

και να καλλιεργεί την

υπευθυνότητα και τον

αυτοέλεγχο.

Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί ο νέος άνθρωπος να αναγνωρίζει τα

συναισθήματα του και να τα εκφράζει, αλλά και να μάθει να

διαχειρίζεται τα έντονα συναισθήματα (θυμό, λύπη, οργή), με τρόπο

αποδεκτό από την κοινωνία.

Η αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση, η κριτική σκέψη και λήψη

αποφάσεων, η δυνατότητα αντίστασης κάνει τον άνθρωπο ικανό να

διαφοροποιείται και να ακολουθεί τον τρόπο ζωής που θέλει κι όχι

κάποιον που του υπαγορεύουν.

Η κοινωνική ευαισθησία, η συνεργασία με άλλους ανθρώπους, οι

ενήλικες και συνομήλικοι φίλοι που είναι θετικά πρότυπα ζωής

οδηγούν σε μια αρμονική σχέση με το περιβάλλον.

Όσο αφορά το σχολείο η συμμετοχή στα σχολικά δρώμενα και η

προσπάθεια για μια καλή σχολική επίδοση είναι μια αρχή για μια

καλή εξέλιξη.

Ο ρόλος της οικογένειας είναι πολύ σημαντικός. Οι σταθεροί

οικογενειακοί δεσμοί είναι ευχής έργο. Η ανοιχτή και άμεση

επικοινωνία μέσα στην οικογένεια βοηθά στην αίσθηση

εμπιστοσύνης και ασφάλειας.

Όσο αφορά την κοινωνία και την πολιτεία πρέπει να ενισχυθούν

υποστηρικτικά δίκτυα γύρω από το άτομο και την οικογένεια και να

δοθεί έμφαση στην πρόληψη των εξαρτήσεων και την σωστή

αντιμετώπιση των χρηστών. Επίσης, να δημιουργηθούν οι

προϋποθέσεις για συμμετοχή των νέων σε δημιουργικές

δραστηριότητες ώστε να διοχετεύουν την ενέργεια τους σε

εποικοδομητικές ασχολίες.

99

Κάνναβη: μύθοι και πραγματικότητα

Προκαλεί σωματική εξάρτηση;

Όχι ακριβώς. Προκαλεί όμως ψυχική εξάρτηση, που είναι η σημαντικότερη

και πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμη.

Η χρήση της κάνναβης επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου;

Προκαλείται διαστρέβλωση της αντίληψης, αφηρημάδα, σύγχυση, θλίψη,

άγχος, προβλήματα μνήμης και προσοχής, νωθρότητα, κατάσταση μέθης,

αδράνεια, άρση αναστολών και αίσθησης του κινδύνου, που με τη σειρά

τους ευθύνονται για πολλά ατυχήματα και θανάτους.

Μεγάλος αριθμός τροχαίων ατυχημάτων με νέους στην πραγματικότητα

είναι συνέπεια της χρήσης κάνναβης.

Πόσο κινδυνεύω να μπλέξω με ναρκωτικά κάνοντας χρήση

κάνναβης;

Πάνω από το 90% των ναρκομανών ξεκίνησαν με χασίσι.

Με το χασίσι έρχεται κανείς σε επαφή με κάθε είδους παραβατικότητα

( εμπόρους ναρκωτικών, τροχαία, κλοπές, ληστείες). Είναι μια ευκαιρία να

γνωριστεί κάποιος με το σύστημα δικαιοσύνης (κρατητήρια, δικαστήρια,

φυλακές).

Αν κάποιος έχει κάποια προδιάθεση με την κάνναβη ενεργοποιεί αυτή την

προδιάθεση που αλλιώς ίσως να μην εμφανιζόταν ποτέ.

100

ΕΡΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι η αναζήτηση της

ταυτότητας του εφήβου. Θέλουμε να γνωρίσουμε τον κόσμο και να

τοποθετηθούμε σ αυτόν με τα δικά μας θέλω και τις προσωπικές μας

επιλογές. Η γνωριμία με τον κόσμο γίνεται είτε μελετώντας την γνώση που

έχει σωρευτεί μέσα στο πέρασμα του χρόνου, στα βιβλία και αλλού, είτε

άμεσα μέσα από την επαφή με τους ανθρώπους , ζώντας και δοκιμάζοντας,

μέσα από τις εμπειρίες.

Στο σχολείο, όπως το έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα τουλάχιστον, η

γνώση της ζωής προσφέρεται μόνο σε κονσέρβα. Μιλάμε μόνο για

παρελθόντα, τεκμηριωμένα θέματα και λείπει εντελώς σχεδόν η δράση, η

δοκιμή, η αμεσότητα. Θεωρούμε ότι αυτός είναι ένας πολύ βασικός λόγος

που πολλοί μαθητές, συνήθως οι πιο ζωντανοί … οι πιο ζωηροί, δεν

ενδιαφέρονται για το σχολείο και κατ επέκταση για τη γνώση.

Θελήσαμε να προσπαθήσουμε να μιλήσουμε άμεσα για κάποιο θέμα,

που παρ όλο που μας απασχολεί πάρα πολύ, απ όσο κρίνουμε από τα

άτομα της ομάδας μας, δεν βρίσκει ποτέ χώρο στο σχολικό πρόγραμμα!

Αναφερόμαστε στο sex, για το οποίο μόνο στη βιολογία γίνεται λόγος κι

αυτό έμμεσα και από επιστημονική σκοπιά. Δεν θέλουμε να απαξιώσουμε

την επιστήμη βέβαια, απλά ψάχνουμε κάτι που να μην είναι

αποστειρωμένο.

Ξεκινήσαμε με μια συζήτηση στην τάξη, όπου διαπιστώσαμε ότι το θέμα

ενδιέφερε εξ ίσου τους άλλους μαθητές του τμήματος. Στη συνέχεια

ζητήσαμε άδεια από το διευθυντή και συντάξαμε ένα ερωτηματολόγιο με

ερωτήματα για τα οποία πολύ θα μας ενδιέφερε η γνώμη των συμμαθητών

και συμμαθητριών μας. Συχνά κουβεντιάζουμε για σεξουαλικά θέματα , και

μεταξύ μας και στο διαδίκτυο κάποιοι, αλλά πάντα υπάρχει η αμφιβολία

κατά πόσο αυτά που λέγονται ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και σε

ποιο βαθμό.

Στερεότυπες αντιλήψεις

101

Όσο αφορά τη διεξαγωγή της έρευνας: Προσπαθήσαμε να

διασφαλίσουμε την ανωνυμία και τη σοβαρότητα που θέλαμε να έχει η

έρευνά μας, για να είναι τα αποτελέσματα αληθινά.

Σίγουρα υπήρχε αμηχανία από όλες τις πλευρές. Ήταν όμως πολύ

ενδιαφέρον να μπορούμε να ασχολούμαστε με το sex στα πλαίσια ενός

μαθήματος.

Τα ερωτηματολόγια, τα μοιράσαμε στους μαθητές της

Α’ και Β’ λυκείου. Δόθηκαν 70 ερωτηματολόγια, εκ των

οποίων τα 34 δόθηκαν σε αγόρια ενώ 36 σε κορίτσια.

Το 35% των αγοριών δήλωσαν ότι

έχουν ολοκληρώσει ενώ το υπόλοιπο

65% δήλωσαν πως δεν έχουν

ολοκληρώσει την σεξουαλική τους ζωή.

Αντίστοιχα για τα κορίτσια

συμπεράναμε ότι το 30% έχει

ολοκληρώσει ενώ το 70% δεν έχει

ολοκληρώσει την σεξουαλική τους ζωή.

Αξιοσημείωτο μας φάνηκε το γεγονός ότι και από τα

δυο φύλα υπήρξαν άτομα που δήλωσαν πως παρόλο που

έχουν έρθει σε σεξουαλική επαφή με άλλα άτομα, το

κρύβουν και δεν το λένε. Ενώ επίσης υπάρχουν και άτομα

που μολονότι δεν έχουν ολοκληρώσει τη σεξουαλική τους

ζωή στους φίλους τους λένε το αντίθετο!

Αναμενόμενο ήταν για εμάς το ότι το μεγαλύτερο ποσοστό και των δύο

φύλων πιστεύουν πως υπάρχει μια πιο κατάλληλη ηλικία για να αρχίσει

κάποιος να έχει ολοκληρωμένες σχέσεις και ότι αυτή η ηλικία δεν διαφέρει

από φύλο σε φύλο.

Στην ερώτηση για το αν παίζουν σημαντικό ρόλο στην σεξουαλική

επαφή τα προκαταρκτικά το 58% των αγοριών και το 75% των κοριτσιών

απάντησαν ναι, το 11% των αγοριών και το 8% των κοριτσιών όχι και το

31% των αγοριών και το 17% των κοριτσιών απάντησαν πως δεν ξέρουν.

102

Επιπλέον το 38% των

αγοριών και το 58% των

κοριτσιών αντίστοιχα

απάντησαν πως το σεξ

καταλαμβάνει μικρό ποσοστό,

ενώ το υπόλοιπο 62% των

αγοριών και το 42% των

κοριτσιών απάντησαν πως το

σεξ καταλαμβάνει μεγάλο

ποσοστό των σκέψεών τους.

Για την ομοφυλοφιλία από τα

αγόρια έχουμε ότι το 14% το

βρίσκει φυσιολογικό, το 32% το

βρίσκει αφύσικο, στο 14%

δημιουργεί απέχθεια ενώ το 40%

των αγοριών δήλωσαν ότι δεν

τους ενδιαφέρει. Για τα κορίτσια

συγκεντρώσαμε πως το 33% το

βρίσκει φυσιολογικό, το 19% το

βρίσκει αφύσικο, στο 5%

δημιουργεί απέχθεια και το 41%

δεν τις ενδιαφέρει.

Το 41% των αγοριών

δήλωσαν ότι σπάνια τους

απασχολούν ερωτήματα του στυλ

«Άραγε πώς με βλέπουν τα άτομα

του αντίθετου φύλου? Αρέσω ή

περνάω απαρατήρητος;», το 50%

απάντησε συχνά και το 8%

απάντησε πως το σκέφτεται

καθημερινά. Για τα κορίτσια

αντίστοιχα το 22% απάντησε πως

σπάνια τις απασχολούν

ερωτήματα αυτού του είδους, το

64% συχνά και το 14% καθημερινά.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

φυσιολογικό αφύσικο απέχθεια αδιαφορία

αγόρια

κορίτσια

0

10

20

30

40

50

60

70

καθημερινά συχνά σπάνια

αγόρια

κορίτσια

103

Για την προφύλαξη το 24% των αγοριών δήλωσε πως είναι καθαρά

θέμα των αγοριών, ενώ το υπόλοιπο 76% ότι είναι υπόθεση αγοριών και

κοριτσιών. Τα κορίτσια παρόμοια δήλωσαν σε ποσοστό 12% ότι είναι

υπόθεση μόνο των αγοριών ενώ 88% ότι είναι υπόθεση και των δυο.

Για την προφύλαξη το 24% των αγοριών δήλωσε

πως είναι καθαρά θέμα των αγοριών

ενώ το υπόλοιπο 76% ότι είναι υπόθεση αγοριών και κοριτσιών.

Το 79% των αγοριών δήλωσε πως δεν

ντρέπονται να έχουν μαζί τους ή να ζητήσουν

προφυλακτικά ενώ το 24% ντρέπεται να

κυκλοφορήσει και να ζητήσει. Στα κορίτσια το 67%

δεν ντρέπεται και το 33% ντρέπεται να κουβαλήσει

ή να ζητήσει προφύλαξη.

Τα αγόρια δήλωσαν πως μια κοπέλα που έχει στην τσάντα της

προφυλακτικά είναι εύκολη σε ποσοστό 50%, και σοβαρή σε ποσοστό

44%. Αντίθετα τα κορίτσια την χαρακτηρίζουν εύκολη σε ποσοστό 27% και

σοβαρή σε ποσοστό 67%.

0 10 20 30 40 50 60 70 80

εύκολη

σοβαρή

υπερβολική

αγόρια

κορίτσια

104

Αυτά είναι κάποια από τα αποτελέσματα της έρευνας που κάναμε.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι απαντήσεις ήταν ειλικρινείς και απηχούν

τις αντιλήψεις των συμμαθητών μας για το θέμα. Η έρευνα αυτή έγινε

αφορμή για μεγαλύτερη πιο άμεση επικοινωνία μεταξύ μας.

Το συμπέρασμα που καταλήξαμε είναι ότι οι διαφορές μας, αν και

υπαρκτές δεν είναι τόσο σημαντικές. Αντίθετα το ενδιαφέρον μας για το

θέμα και η όρεξη για ζωή είναι κοινά και συναρπαστικά.

Το σημαντικότερο που αποκομίσαμε όμως είναι η χαρά να μπορέσουμε

επίσημα μέσα από ένα μάθημα να μιλήσουμε άμεσα για θέματα που

συνεχώς μας απασχολούν αλλά στο σχολικό πρόγραμμα δεν βρίσκουν

θέση.

105

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Το ερωτηματολόγιο σχετικά με τις ερωτικές και σεξουαλικές σχέσεις.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Κορίτσι Αγόρι

Ερώτηση 1

Έχεις ολοκληρώσει την σεξουαλική σου ζωή;

Ναι Όχι

Ερώτηση 2

Στους φίλους σου λες ότι έχεις ολοκληρώσει;

Ναι Όχι

Ερώτηση 3

Αν έχεις ολοκληρώσει την σεξουαλική σου ζωή σε ποιά ηλικία το έκανες;

12-14 χρονών 14-16 16-18

Ερώτηση 4

Πιστεύεις ότι υπάρχει µια ηλικία «πιο κατάλληλη», για να

αρχίσει κάποιος να έχει ολοκληρωμένες σχέσεις;

Ναι Όχι

Ερώτηση 5

Πιστεύεις ότι η κατάλληλη ηλικία διαφέρει από φύλο σε φύλο;

Ναι Όχι

Ερώτηση 6

Παίζει σηµαντικό ρόλο για εσένα ο συναισθηματισμός στο sex;

Ναι Όχι

106

Ερώτηση 7

Πιστεύεις ότι παίζουν σηµαντικό ρόλο στην σεξουαλική επαφή τα προκαταρκτικά;

Ναι Όχι δεν ξέρω

Ερώτηση 8

Έχετε πειραματιστεί ποτέ;

Ναι Όχι

Ερώτηση 9

Τί ποσοστό των σκέψεών σου καταλαμβάνει το σεξ;

Καθόλου Λίγο

Αρκετό Πάρα πολύ

Ερώτηση 10

Η αυτοϊκανοποίηση για τα αγόρια θεωρείται μάλλον δεδομένη από την κοινωνία μας. Τι γνώµη έχεις για τα κορίτσια;

Αυνανίζονται σε ανάλογο βαθμό με τα αγόρια Λιγότερο

Καμία σχέση Περισσότερο Δεν ξέρω

Ερώτηση 11

Πόσο συχνά αυτοϊκανοποιείστε;

Ποτέ Σπάνια Συχνά

Ερώτηση 12

Ποια είναι η άποψή σου για την ομοφυλοφιλία;

Το βρίσκω φυσιολογικό Το βρίσκω αφύσικο Μου δημιουργεί απέχθεια Δεν με ενδιαφέρει

107

Ερώτηση 13

Χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι η αναζήτηση ταυτότητας γενικά, αλλά και συγκεκριμένα σεξουαλικής ταυτότητας. (μήπως είμαι

ομοφυλόφιλος;). Πόσο σίγουρος/η αισθάνεσαι για την σεξουαλική σου ταυτότητα;

Εντελώς Αρκετά

Λίγο Καθόλου

Ερώτηση 14

Αν μάθαινες ότι ένας φίλος/ µία φίλη σας ήταν ομοφυλόφιλος/-η, θα άλλαζε η στάση σου απέναντί του;

Ναι Όχι Ίσως

Ερώτηση 15

Πιστεύεις ότι η οµοφυλοφοβία ( ο φόβος, η αποστροφή ή οι διακρίσεις σε βάρος των ομοφυλόφιλων) ίσως κρύβει µια

λανθάνουσα ομοφυλοφιλία;

Βλακείες

Όταν είναι σε μεγάλο βαθµό

Πάντα

Ερώτηση 16

Ποιά έχετε ως κριτήρια για την επιλογή ερωτικού συντρόφου;

Εξωτερική εµφάνιση Χαρακτήρα

Φήμη Άλλο

Ερώτηση 17

Πόσο συχνά σε απασχολούν ερωτήματα του στυλ, άραγε πως µε

βλέπουν τα κορίτσια-αγόρια; Αρέσω καθόλου ή περνάω απαρατήρητος-η;

Σπάνια Συχνά Καθημερινά

108

Ερώτηση 18

Πόση απόσταση υπάρχει ανάµεσα στον superman-superwoman των φαντασιώσεων σου και σ’ αυτό που εισπράττεις από την

καθημερινότητα σου;

Μικρή Μέτρια

Μεγάλη Άβυσσος

Ερώτηση 19

Τα αγόρια έχουν κόλλημα με το μέγεθος. Τα κορίτσια τι σκέφτονται

γι αυτό;

Ερώτηση 20:

Τι είναι οργασμός;

Ερώτηση 21

Αντισύλληψη και προφύλαξη από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, είναι το ίδιο;

Ναι Όχι

Ερώτηση 22

Ποιές μεθόδους προφύλαξης γνωρίζεις;

Ερώτηση 23

Όσα αφορούν την προφύλαξη είναι ευθύνη των αγοριών;

Ναι Μάλλον

Είναι υπόθεση και των δυο

Ερώτηση 24

Ντρέπεσαι να ζητήσεις ή να έχεις μαζί σου, προφύλαξη;

Ναι Μάλλον Όχι

109

Ερώτηση 25

Πώς θα σου φαινόταν μια κοπέλα που έχει στην τσάντα της προφυλακτικά;

εύκολη σοβαρή υπερβολική

Ερώτηση 26

Θα έκανες σεξ χωρίς προφύλαξη?

Ναι Μάλλον Όχι

Ερώτηση 27

Θα έκανες έκτρωση ή θα ζητούσες από την κοπέλα σου να κάνει σε περίπτωση ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης;

Οπωσδήποτε Το πιο πιθανό

Δύσκολα Αποκλείεται

Ερώτηση 28

Θα έκανες sex με κάποιον ξέρεις ότι είναι φορέας του aids έστω και με προφύλαξη;

Αποκλείεται Ναι Σε ιδιαίτερη περίπτωση

110

Βιβλιογραφία

Η ΒΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΗΠΕΔΑ

ΜΕΤΑΞΥ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

http://www.niotho-asfalis.gr/na/t1.pdf

Ο ρόλος του ποδοσφαίρου στη σύγχρονη κοινωνία

http://cyrus.tcdn.teicrete.gr/LinkClick.aspx?fileticket=KsXH5WdrDOo%3D&tabid=

1089

Ποδόσφαιρο και πολιτική http://www.patris.gr/articles/182980?PHPSESSID=

Αθλητισμός και πολιτική πάνε χέρι-χέρι

http://www.novasports.gr/BlogPost.aspx?a_id=242074

ΒΙΑ ΣΤΑ ΓΗΠΕΔΑ

http://www.pame.gr/sports/podosfairo/bia-sta-gepeda.html

Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής νεολαίας σήμερα

http://www.neagenia.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=RESOURCE&cresrc=322&cn

ode=51

Αθλητικές Τραγωδίες που συγκλόνισαν την υφήλιο

http://roadstory.gr/%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE

%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF-

%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B5%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1-

%CE%B1%CE%B8%CE%BB%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF

%82-%CF%84%CF%81%CE%B1/

HOOLIGANS ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ ( "γουρούνι ή άνθρωπος")

http://hitnrunner.blogspot.gr/2010/02/hooligans.html

Ποδόσφαιρο και πολιτική

http://gipedo365.blogspot.gr/2012/02/blog-post_23.html

Η αθλητική βία μας προσβάλει ως κοινωνία

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=417102

HOOLIGANS

http://www.derekhaines.ch/vandal/wp-content/uploads/2011/10/hooligans.jpg

German police fear invasion by up to 300 England hooligans in Berlin

http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/england/3478922/German-

police-fear-England-hooligan-invasion-Football.html

HOOLIGANS

http://buffalosabresnation.com/wp-content/uploads/2012/03/soccer-

hooligans.jpeg

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ για τη βία στα ΓΗΠΕΔΑ

http://ta4mx.blogspot.gr/2011/04/blog-post.html

Καταδικάζουν τη βία στα γήπεδα οι αστυνομικοί

http://www.aixmi-news.gr/index.php/epikairotita/reportaz/12639-katadikazoun-

ti-via-sta-gipeda-oi-astinomikoi

111

Έκθεση λυκείου

http://ekthesilikeiou.blogspot.gr/2011/01/blog-post_30.html

Διαχωρισμός σχόλιου από είδηση

http://www.dimitriskaranikolas.gr/main.asp?ElementId=12520

Το σχόλιο και η είδηση

http://e-school.arnos.gr/mod/resource/view.php?id=7153 Ποια είναι τα 5 σημαντικότερα γεγονότα του 2012 και τι κοινό έχουν http://www.iefimerida.gr/node/82772#ixzz2WabxkdoM

Αρκάς

http://www.arkas.gr/20years/pouli.jpg

Αρκάς

http://www.arkas.gr/20years/zoi.jpg

Αρκάς

http://www.arkas.gr/index.php/gr/10

«Εχθροί εξ αίματος», μια ζοφερή κωμωδία

http://reviewtheatre.wordpress.com/category/%CE%B5%CF%87%CE%B8%CF%

81%CE%BF%CE%AF-%CE%B5%CE%BE-

%CE%B1%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/

Ασκήσεις «ανάγνωσης» ιστορικής-πολιτικής γελοιογραφίας

http://users.sch.gr/pchaloul/geloiografies.htm

Έλληνες γελοιογράφοι: Η σάτιρα ως όπλο http://www.in2life.gr/features/faces/articles/209837/Face.aspx Γελοιογραφία

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CE

%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1

η γελοιογραφία στην ευρώπη των 27

http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/f3c70a23-7696-49db-9148-

f24dce6a27c8/entypoGeliografies_gr_1.pdf

ΑΣΤΕΡΙΞ &ΔΑΝΙΗΛ

http://themistoklismo<urtzanos.blogspot.gr/2010/01/blog-post.html

Αστερίξ http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%

AF%CE%BE

Αστερίξ http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%

AF%CE%BE_(%CE%BA%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%B9_%CF%87

%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B5%CF

%82)

112

Αστερίξ και Οβελίξ στην μάχη των Ποντίων http://xray.yooblog.gr/2008/02/05/212/

Μεγαλώνοντας με τον Αστερίξ..

http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=Blog&file=page&op=viewP

ost&pid=25417

Ο Αστερίξ και ο Οβελίξ στο μικροσκόπιο

http://www.vita.gr/html/ent/018/ent.15018.asp

Αστερίξ και Οβελίξ, 50 χρόνια μετά

http://www.newstime.gr/?i=nt.el.home

Αστερίξ Ο Γαλάτης (οι χαρακτήρες του κόμικ)

http://www.retromaniax.gr/vb/archive/index.php/t-700.html

Αστερίξ και Οβελίξ στη μεγάλη οθόνη

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=109284

Παραμύθια χωρίς νόημα

http://mikro.blogspot.gr/2006/02/tout-lheure-astrix.html

Αστερίξ http://www.dialeimmataki.gr/p/asterix.html

Αστερίξ www.oneman.gr/.../asteriks-h-oveliks.158

Πενήντα χρόνια ... γαλατικό χωριό

http://tvxs.gr/news/%CF%83%CE%BA%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B1/%C

F%80%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CE%BD%CF%84%CE%B1-

%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%B1-

%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-

%CF%87%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%8C

Αστερίξ http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%

AF%CE%BE

Αστερίξ vs. Τζέιμς Μπόντ: Δύο διαφορετικές λύσεις για την κρίση

http://dimartblog.wordpress.com/2012/11/26/asterix-vs-bond/

Νόστιμον ήμαρ

http://nostou-algos.pblogs.gr/2008/09/poios-einai-o-hrwas-shmera.html

Η υπόθεση Στρος Καν «αγκάθι» για τα γαλλικά ΜΜΕ

http://news.pathfinder.gr/world/news/709886.html

Η ιδιωτική ζωή των δημοσίων προσώπων

http://www.tovima.gr/world/article/?aid=90839

newseum www.pathfinder.gr

Hurricane Sandy: Fake Pictures, Memes, Social Media Reaction

http://abcnews.go.com/blogs/headlines/2012/10/hurricane-sandy-brings-humor-

fake-pictures-first-glimpses/

113

Οι φωτογραφίες της ημέρας

http://www.naftemporiki.gr/slideshows/627785

Εφηβεία, ψυχολογική ανεξαρτησία και προσωπική ταυτότητα

http://www.lifemag.gr/Default.aspx?lang=1&id=1112&t=6

Εφηβεία. Ταυτότητα ή σύγχυση ρόλων.

http://ekountouraki.blogspot.gr/2010/12/blog-post.html

Οι Ψυχικές αλλαγές στην Εφηβεία - Σεξουαλικότητα (αγόρι - κορίτσι)

http://www.paidiatros.com/children/Psychological-changes-puberty/

Σεξουαλική Υγεία Εφηβεία http://www.eumedline.eu/category/Seksoyalikh-Ygeia-Efhveia/33

Η ΣΚΙΑΓΡΑΦΗΣΗ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ

http://www.ssneond.sch.gr/Keimena%20dimosieumena/SimerinoiEfivi.htm

Η αναζήτηση της σεξουαλικής ταυτότητας στην εφηβεία

http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=9&articleID=15540&la=1

Το Προφίλ του Εξαρτημένου Ατόμου από το Διαδίκτυο

http://www.aboutyouth.gr/el/10_ilek_3.html

ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΥ & ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ

http://4family.gr/parents/index.php?option=com_content&view=article&id=176:-

---a---&catid=43:-a--&Itemid=70

ΠΡΟΛΗΨΗ

http://www.preventionsection.org.cy/files/paragontes.pdf

ΚΕΘΕΑ

http://www.kethea.gr/Portals/0/Uploads/docs/KETHEA%20PLEFSH%20entypo.pd

f

114

Πώς θα ήταν άραγε ο κόσμος αν βγάζαμε τις μάσκες και κόβαμε τα σκοινιά;