177
วิ เรียบเรียง เกร็ดชีวิตและปฏิปทา ของพระดีพระแท้

ลำธารริมลานธรรม ๒

Embed Size (px)

DESCRIPTION

ลำธารริมลานธรรม ๒

Citation preview

Page 1: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล เ ร ย บ เ ร ย ง

เ ก ร ด ช ว ต แ ล ะ ป ฏ ป ท าข อ ง พ ร ะ ด พ ร ะ แ ท

Page 2: ลำธารริมลานธรรม ๒

เ ก ร ด ช ว ต แ ล ะ ป ฏ ป ท า ข อ ง พ ร ะ ด พ ร ะ แ ท

พระไพศาล วสาโล เ ร ย บ เ ร ย ง

Page 3: ลำธารริมลานธรรม ๒

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐  โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔ 

ภาพประกอบ ฐมาพร วงศเอกชตระกล  ออกแบบปก ธระวฒ พลารชน  จดรปเลม คนขางหลง  ชวยแกค�า อะตอม  พสจนอกษร พคนขางหลง, หะน  อนเคราะหจดพมพ โดย บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐  โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๑๗๙

ล า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม  ๒เรยบเรยงโดย พระไพศาล วสาโล

www.visalo.org

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

พมพครงท ๑ มถนายน ๒๕๕๕   จ�านวนพมพ ๗,๐๐๐ เลม

Page 4: ลำธารริมลานธรรม ๒

ข อ อ ท ศ น� า พ ก น� า แ ร ง บ ช า พ ร ะ ค ณ

เ จ า ค ณ อ า จ า ร ย ผ ม เ ม ต ต า 

ต อ ผ เ ร ย บ เ ร ย ง

น บ แ ต แ ร ก บ ว ช

พระเทพปรยตมน (สมคด เขมจาร)

Page 5: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม4

ค�าปรารภ

 เกรดประวตและเรองราวของครบาอาจารยทเปนพระสปฏปนโน นน นอกจากเปนแบบอยางแหงการด�าเนนชวตทงดงามแลว ยงเปน ภาพปรากฏแหงธรรมทมชวตชวาอนเราสามารถแลเหนและจบตองได  ท�าใหธรรมะมใชเปนเพยงแคหลกการทางนามธรรมทตองใชเหตผล ในการท�าความเขาใจเทานน  รปธรรมแหงธรรมะดงกลาวสามารถให แรงบนดาลใจแกผคนในการนอมน�ามาปฏบตไดเปนอยางด  ใชแตเทานนเรองราวของทานเหลานนซงสวนใหญเปนบคคลในอดต ยงสะทอนให เหนถงขนบธรรมเนยมหรอวถปฏบตอนดงามของสงฆทนบวนจะเลอน หายไป  ดวยเหตนขาพเจาจงเหนวาการน�าเกรดประวตของพระดพระแท ทงหลายมาเรยบเรยงเผยแพรจะเปนประโยชนแกผอาน เชนเดยวกบท ขาพเจาเคยไดรบมาแลว

เรองราวเหลานขาพเจาเรยบเรยงเปนตอนๆ ตพมพในวารสาร อนรกษ และ ธรรมานรกษ มาตงแตแต ๑๕ ปทแลว ตอมาในป ๒๕๔๔ ไดรวมพมพเปนเลม ตงชอวา ลาธารรมลานธรรม และไดมการตพมพซ�า อกหลายครง โดยมการเขยนเพมเตมอก ๔ บทในป ๒๕๔๘  ในการพมพ ครงลาสดเมอป ๒๕๕๓ ชมรมกลยาณธรรมไดท�าประวตยอของครบา อาจารยทกทานทกลาวถงในหนงสอดวย นอกเหนอจากการท�าภาพประกอบ ทงดงาม

Page 6: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล5

ในพรรษาป ๒๕๕๓ ขาพเจาไดน�าแตละบทในลาธารรมลานธรรมเผยแพรลงใน Facebook ทกเชาวนพระ โดยใหชอวา “เรองเลาเชา วนพระ” ปรากฏวามคนสนใจมาก  เมอเผยแพรจนครบทกบทแลว เพอ ไมใหขาดตอน ขาพเจาจงเหนวานาจะเขยนบทใหมๆ น�ามาเผยแพรตอไป สปดาหละบท เรมตงแตตนป ๒๕๕๔  และสนสดในวนออกพรรษาป เดยวกน  รวมทงหมด ๓๓ บท มากพอทจะรวมพมพเปนเลมใหมอกเลม หนง จงไดมอบใหชมรมกลยาณธรรมจดท�าขน  ทงหมดนคอทมาของ ลาธารรมลานธรรม ๒

ขอขอบคณคณหมออจฉรา กลนสวรรณ และมตรสหายแหง ชมรมกลยาณธรรม ทรวมกนด�าเนนการจดพมพหนงสอเลมนขนมา อยางประณต โดยไดท�าประวตยอของครบาอาจารยทกรปทกลาวถงใน หนงสอ พรอมกบจดหาภาพประกอบอยางสวยงามไมแพ ลาธารรมลาน ธรรม เลมแรก  หวงวาหนงสอเลมนไมเพยงเปนประโยชนตอพระหนม เณรนอยทหวงความเจรญงอกงามในเพศบรรพชตเทานน หากยงเปนแบบอยางและแรงบนดาลใจแกบคคลทวไปทปรารถนาความสขและชวตทดงามดวย

                 ๒๐ พฤษภาคม ๒๕๕๕

Page 7: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม6

ค�าน�าของชมรมกลยาณธรรม

ดวยความประทบใจจาก ลาธารรมลานธรรมเลม ๑  : รวม เกรดชวตและธรรมะของพระดพระแท ซงพระอาจารยไพศาล วสาโล ไดรวบรวมเรองราวมาเลาไดอยางสนกและมสาระธรรม ทงเรองราว เกรดชวตแบบอยางแหงผทรงศลทรงธรรมทชวนอาน และเคลดลบ การปฏบตพรอมเกรดธรรมทนาประทบใจ นอมน�ามาปฏบตไดจรง ชมรม กลยาณธรรมไดรบอนญาตใหจดพมพแจกเปนธรรมทานในงานแสดง ธรรม-ปฏบตธรรมของชมรมฯ ครงท ๒๐ หนงสอเลมนเปนทกลาวขวญ ถง เพราะนไมใชต�าราปฏบตทคร�าเครง แตเปนแงมมชวตตนแบบพรอมสอดแทรกเทคนคค�าสอนทางธรรมอยางแยบยลชวนอาน

บดน ชมรมกลยาณธรรมไดรบความไวใจจากพระอาจารย ให จดพมพลาธารรมลานธรรม เลม ๒ ตอไป ทงหมดในเลมนเปนบทความ เกรดชวตและธรรมะของพระดพระแทหลากลลา ททานเขยนเลาลงใน เฟซบก ทกๆ วนพระซงมแฟนคอลมนรออานรอถกใจกนมากมาย เมอ รวบรวมแลวกไดเนอหาทอดแนนดวยสาระแหงชวตทมรสชาตและเกรด ทางธรรม (ดเหมอนจะเขมขนกวาเลม ๑ เสยอก) ดวยแบบฉบบการ เลาเรองตามลลาเอกลกษณทสามารถอธบายเรองยากใหเปนเรองงาย ไดอยางงดงามของนกเขยนเจาของรางวลศรบรพาและรางวลนกเขยน อมตะทมผตดตามอานผลงานของทานมากมาย  ลลาชวตและเกรดธรรมะ 

Page 8: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล7

ของพระดพระแท ททานเลอกสรรมา นบวาหาอานหาฟงไดยากยง อาน จบแตละเรองแลวตอง...สาธ พรอมเตมก�าลงใจในธรรมใหอาจหาญ ซงแมวาทกชวตตนแบบทยกมาลวนเปนแบบอยางของชวตแหงธรรม จรงแททพสจนได  แตหากขาดลลาส�านวนการน�าเสนออยางชวนอาน และการสรปขอธรรมใหผ อานฉกคดไดอยางแยบคายเชนนกคงขาด อรรถรสและความนาสนใจลงไปมใชนอย

นบวาทกทานโชคดและมบญทพระอาจารยไพศาล วสาโล เมตตา ถายทอดเกรดชวตและธรรมะของพระดพระแททนาสนใจใหพวกเรา ไดศกษา เหมอนอาหารจานส�าเรจเปยมคณคาประโยชนตอสขภาพท ปรงรสมาพอเหมาะ ไมตองเสยเวลาแสวงหาวตถดบจากทมาหลายแหง ใหล�าบาก หากผอานไดพจารณาใครครวญธรรมแลวนอมน�ามาเปน ก�าลงใจในการปฏบต กยอมสมเจตนาในความเหนอยยากทพระอาจารย ไดเมตตาสละเวลารวบรวมมา  ขอขอบพระคณ บรษทอมรนทรพรนตง แอนดพลบลชชง จ�ากด (มหาชน) อกครง ทไดอนเคราะหจดพมพเพอ แจกเปนธรรมทานในงานแสดงธรรม ครงท ๒๓ ของชมรมกลยาณธรรม ๘ กรกฎาคม ศกน จ�านวน ๗,๐๐๐ เลม  คณะผจดท�าขอนอบนอมถวาย งานธรรมนเพอเปนพทธบชา และถวายเปนอาจรยบชาแดครบาอาจารย ทางธรรมทกทาน และหวงวาทานผอานจะอมเอมใจกบอรรถรสและ สาระในธรรมทเลอกสรรมาแลวนทวกนทกทาน

 ทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ         ประธานชมรมกลยาณธรรม             ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๕๕

Page 9: ลำธารริมลานธรรม ๒

ค�าปรารภ

บญของยายแฟงกายปวย ใจไมปวยอาจารยของหลวงพอพธรวยกบซวยสมาธของหลวงพอชาหลวงปขาวกบเดกนอยธรรมนนมอยทกหยอมหญาตายเปนตายนงได ไมหวนไหวภาวนาทใจกอนมาเปนหลวงพอเทยนพระของชาวบาน ผน�าของศาสนาสนกปวยขนเขาทบางเบาเคลดลบของสมเดจพระวนรตทนมดจรงหนอ

๐๔

๑๑๑๕ ๑๙๒๕๓๑๓๕๓๙๔๕๕๑๕๗๖๓๖๙๗๕๗๙๘๕๙๑

สารบญ

Page 10: ลำธารริมลานธรรม ๒

ปราชญผสนโดษรวยบญญาบารมใจหนอใจน�ามนตของหลวงพอเทยนถกดาแคไหน กไมทกขเมอหลวงพอโตรบจางเทศนนาทสดทายของหลวงปเสารบทพสจนของชายหนมถาเชอกโงทกทวงความคดผาขรวหอทองใหท�าตวเหมอนหมาทระลกจากหญงสาวอมฤตธรรมจากเทวดาสงทพงเหนดวยใจวาระสดทายของทานพทธทาสภกขทะไลลามะ พระธรรมดา

ทมาของเกรดชวต

๙๕๙๙

๑๐๕๑๐๙๑๑๓๑๑๗๑๒๑๑๒๗๑๓๓๑๓๗๑๔๑๑๔๗๑๕๑๑๕๕๑๖๑๑๖๗๑๗๓

๑๗๖

Page 11: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม10

Page 12: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล11

สมเดจพระพฒาจารย (โต) หรอ หลวงพอโต เปนผทม เมตตาสงมาก  ใครขออะไรจากทาน มกจะไมผดหวง แมแตกณฑ เทศน ทานกใหใครตอใครไดอยางงายดาย  ขณะเดยวกนทานก ไมคอยถอตวหรอตดในสมมต  ผคนจงมองวาทานมพฤตกรรม แปลกๆ ไมเหมอนใคร  หาวาทานเปน “พระบา” กม

อยางไรกตาม หากเปนเรองความถกตองแลว ทาน เขมแขงมนคงมาก ไมยอมโอนออนเลย แตกมใชแขงกระดาง หาก มกศโลบาย  สมยททานมสมณศกดเปนพระเทพกว ไดรบนมนต เขาไปเทศนในจวนของสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ซงเปนขนนางทมอ�านาจมากทสดในเวลานน แมแต พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวกทรงเกรงใจ

บญของยายแฟง

Page 13: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม12

เมอทานขนธรรมาสน ใหศลเสรจ กเรมแสดงพระธรรม เทศนา ระหวางนนขนนางทรบใชสมเดจเจาพระยาฯ รวมทงพวก ทมาจากหวเมอง พากนหมอบกบพนฟงธรรมกนเปนแถว ตรง ขามกบสมเดจเจาพระยาฯ กลบนงเอกเขนกอยบนเกาอ ไขวหาง รนน�าชาฟงเทศน

หลวงพอโตจงเทศนวา “สมมามวรนกนนาชา มจฉาหมอบ กมประนมมอ”

สมเดจเจาพระยาฯ ไดยนกโมโห ลกเขาเรอนไปทนท สวน หลวงพอโตกลงจากธรรมาสนกลบวดระฆง วากนวาสมเดจเจา พระยาฯ ขนเคองทานอยนาน

อกคราวหนงทานไดรบนมนตเทศนฉลองวดของยายแฟง ยายแฟงผนเปนแมเลาทร�ารวยจากน�าพกน�าแรงของโสเภณ  เมอ ยายแฟงมอายมากขน อยากท�าบญครงใหญเพอลบรอยบาป จง บรจาคเงนสรางวด ตงชอวาวดใหมยายแฟง  เมอสรางวดเสรจ ยายแฟงดใจมากทสามารถสรางวดไดอยางเศรษฐ แมมอาชพเปน แมเลา

Page 14: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล13

เมอหลวงพอโตขนธรรมาสน ทานไดเทศนใหยายแฟงฟง ตอหนาวา

“ยายแฟงสรางวดครงน ไดผลอานสงสบกพรอง ไมเตม เมดเตมหนวย เพราะเงนทสรางวดเปนเงนทเกดจากนาพกนาแรง ของคนอน ทไมชอบดวยธรรมเนยม  ถาเปรยบอานสงสนดวยเงน เหรยญบาท ยายแฟงกไดไมเตมบาท จะไดสกสลงเฟองเทานน นวาอยางเกรงใจกนนะ”

สลงเฟองนนเปนจ�านวนเทากบคาตวของหญงโสเภณ ในซองยายแฟง

ใครฟงแลวกชอบใจ หวเราะกนใหญ  แตยายแฟงไมข�า ดวยมแตความขนเคองใจ แตเมอเวลาผานไป ยายแฟงกเหนจรง ตามททานวา จงไมโกรธเคองทานตอไป

วดใหมยายแฟงตอมาไดเปลยนชอเปนวดคณกาผล เปน การยกยองคณกาอนเปนทมาของวดน  ทกวนนนอยคนทจะรวา ยายแฟงเปนคนสรางวดน

Page 15: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม14

Page 16: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล15

คราวหนงหลวงปบดดา ถาวโร ไดรบนมนตไปฉนทบาน ของโยมผหนง  มพระหลายรปไปรวมฉนดวย  พอฉนเสรจไมนาน พระทกรปกอาเจยนอยางหนก เนองจากอาหารเปนพษ  อาเจยน เสรจกหมดแรง  สวนเจาบานตกใจมากทเกดเหตไมคาดฝนขน

เชาวนนนพระทกรปลมนอนเพราะหมดแรง คงเหลอแต หลวงปบดดาองคเดยวทยงนงพดคยกบเจาของบานและญาตโยม ทงๆ ททานเองกอาเจยนไมนอยกวาพระรปอน  เวลาจะอาเจยน ทานกลากกระโถนจากใตทนงออกมา  พออาเจยนเสรจทานก คยตอ ไมไดแสดงอาการออนเพลยแตอยางใด

ภายหลงไดมผถามหลวงปบดดาวา หลวงพอไมเปนอะไร หรอ จงนงคยกบญาตโยมเหมอนกบวาไมมอะไรเกดขน

กายปวยใจไมปวย

Page 17: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม16

หลวงปบดดาตอบวา เจาภาพเขามความทกขใจทน�าอาหาร เปนพษมาถวายพระ ทานเลยนงคยใหเขาคลายทกขใจ  ทานยง กลาวตอวา “รางกายเรานมนสกแตวาเทานน  ธาต ๔ มนถกยา เมา ยาเบอ มนกแสดงอาการตางๆ นานา  สวนจตใจมนไมไดถก ก เลยไมเปนอะไร  เหตเพราะกายกบใจมนคนละเรอง รวมกนไมได”

อกคราวหนงทานตองเขาโรงพยาบาลเพอผาตดนว  หลง จากผาตดเสรจ หลวงปกพดวา “คอยยงชวแลว ไมเปนไรแลว” แพทยและพยาบาลพากนแปลกใจ ถามหลวงปวา ทานไมรสกเจบ เลยหรอ  คนอนผาตดนอยกวาหลวงป ยงแสดงอาการเจบปวด มากกวา  หลวงปท�าอยางไรถงไมเจบ

หลวงปตอบวา “รางกายของหลวงปกเหมอนกน ทาไมมน จะไมเจบ แตจตใจตางหากทไมไดเจบปวยไปกบรางกายดวยเทานน”

ความเจบปวยเปนเรองของกาย แตแทนทจะเหนวากาย ปวยหรอกายเจบ เรามกจะทกทกหรอส�าคญมนหมายวา “กปวย” หรอ “กเจบ”  ความปวยจงลามไปถงใจ หาไมกไปยดตดถอมน กบความเจบปวด ใจจงปวดไปดวย  หลวงปบดดาเปนผมปญญา 

Page 18: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล17

ทานเหนวาความเจบปวยเปนเรองธรรมดา ใจจงไมทกขรอนไป ดวย  แมจะมทกขเวทนาเกดขน กเพยงแตรเฉยๆ ไมยดตดถอมน กบทกขเวทนานน ใจจงโปรงเบาสขสบาย

หลวงปบดดาบวชเมออาย ๒๘ ป ไดรบฉายาวา “ถาวโรภกข” ทานเปน พระภกษทเครงครดยง ถอธดงควตร ครองผาสามผนเปนวตร ชวตเปนอย เรยบงายทกอยางพอดหมด หลวงปไดทมเทชวตใหแกการปฏบตธรรม ชนด เอาชวตเปนประกน เดมพนดวยความตายและความส�าเรจ นบเปนพระเถระ ทมคณธรรมและมพรรษามาก

ทานไดมโอกาสพบ และสนทนาธรรมกบพระปฏบตหลายรป อาทเชน พระอาจารยมน ภรทตโต, ครบาศรวชย, ทานเจาคณนรรตนราชมานต เปนตน นอกจากนนทานยงไดรบความนบถอจากพระเถราจารย ผทรงคณธรรมหลายรป เชน ครบาพรหมมา พรหมจกโก, หลวงปเทสก เทสรงส, หลวงปสม พทธา- จาโร, ทานพทธทาสภกข เปนตน ซงยอมเปนการแสดงใหเหนถงภมร ภมธรรม และคณธรรมอนสงสงของหลวงปไดเปนอยางด

หลวงปบดดา ถาวโรวดกลางชศรเจรญสข อ. บางระจน จ. สงหบร

นามเดม บดดา มงคลทอง  ก�าเนด วนท ๕ มกราคม ๒๔๓๗สถานทเกด อ. โคกส�าโรง จ. ลพบรอปสมบท ณ วดเนนยาว อ. บานหม จ. ลพบร เมอ ๑๕ เมษายน ๒๔๖๕ โดยมพระครธรรมขนธสนทร เปนพระอปชฌายมรณภาพ ๑๒ มกราคม ๒๕๓๗  สรอาย ๑๐๐ ป ๗๒ พรรษา

Page 19: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม18

Page 20: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล19

หลวงพอพธ านโย เปนพระสปฏปนโน ทไดรบการ ยกยองนบถออยางกวางขวาง  ทานเปนศษยรนสดทายทจดวา เปนเพชรน�าเอกของหลวงปเสาร กนตสโล ซงเปนพระอาจารยใหญ ดานกรรมฐานของภาคอสาน  ทานเปนชาวสระบรโดยก�าเนด แต ไปศกษาปฏบตจนเจรญงอกงามในทางธรรมทภาคอสาน โดย บรรพชาเปนสามเณรท จ. อบลราชธาน  หลงจากอปสมบทแลว ทานไดใชชวตสวนใหญในภาคอสาน  ตอมาไดเปนเจาอาวาสวดปา สาลวน จ. นครราชสมา จวบจนละสงขารเมอป ๒๕๔๒  สรอายได ๗๘ ป พรรษา ๕๗

ทานเปนผทใฝในการขดเกลาตน  มเรองเลาวาเมอครง ทานยงเปนพระหนม วนหนงขณะททานก�าลงบณฑบาตอย เหน แมกบลกวยหาขวบรอใสบาตร ทานจงเดนเขาไปหา  พอจวนถง เดกนอยกรองขนเสยงดงวา “มงบแมนพระดอก  มงบแมนพระ ดอก” (มงไมใชพระหรอก มงไมใชพระหรอก)

อาจารยของหลวงพอพธ

Page 21: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม20

พอทานไดยน กรสกไมพอใจขนมาทนท แตแลวทานกได คดขนมาวา

“เออ จรงของมน เราไมใชพระหรอก  ถาเราเปนพระ เรา ตองไมโกรธซ”

พอคดไดเชนนน ความโกรธกดบวบ  ทานเดนไปรบบาตร ดวยอาการปกต

นอกจากจะไมโกรธแลว ทานยงถอวาเดกคนนนเปน “อาจารย” ของทานดวย เพราะท�าใหทานไดเหนอารมณความรสก ของตนเอง อกทงยงท�าใหทานรวาตองฝกปฏบตตอไป

อนทจรงวนนนทานเจอ “อาจารย” ไลๆ กนถงสองคน กลาวคอ พอทานเดนตอไปอกหนอย กมผหญงขบมอเตอรไซค สวนมา บงเอญเธอเสยหลก จงทงรถ แลวกระโจนเขากอดทาน อยางเตมท  แตแทนททานจะโกรธหญงผนน ทานกลบมาดทใจ ของตนทนท จงไมมอารมณกระเพอมไหว

Page 22: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล21

สวนผหญงคนนน พอรวาถกเนอตองตวทาน กรบกราบ ขอโทษทานทนท  แตหลวงพอไมถอสา บอกเธอวา ไมเปนไรหรอก หลวงพอก�าลงส�ารวมจตของตวเองอย

ทานบอกวา ผ หญงคนนนกเปน “อาจารย” ของทาน เหมอนกน คอมาทดสอบสตของทาน

ธรรมดาของคนเราเมอมสงไมดมากระทบ ไมวาทางตา ห จมก ลน และกาย ยอมตอบโตออกไปทางวาจาและการกระท�า ทนท  หาไมกสงจตพงไปยงสงนนดวยความโกรธ แตผเปนบณฑต ยอมหนมาดใจของตนกอนทจะสงจตออกนอก ท�าใหไมตกเปนทาส ของอารมณความรสกทเปนอกศล  กายและวาจาจงเปนปกต ไมกอความทกขแกตนเองหรอสรางปญหาเพมขน

ใชแตเทานน ผเปนบณฑตยงรจกหาประโยชนจากทกสง ทเกดขนกบตน  แมเกดเหตทไมพงประสงค กยงสามารถเรยนร จากสงนน  ทกอยางหรอทกคนจงสามารถเปนอาจารยของตนได

หลวงพอพธคอแบบอยางแหงบณฑตทสาธชนพงศกษา

Page 23: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม22

เมอป พ.ศ. ๒๔๗๙ ทานไดบรรพชาเปนสามเณร ทวดอนทรสวรรณ จ. สกลนคร ไดรบเมตตาใหไดศกษาทางดานปรยตธรรม ในพรรษาแรกทาน สอบไดนกธรรมชนตร ไดอปสมบทเมอป พ.ศ. ๒๔๘๕ ณ วดปทมวนาราม กรงเทพฯ  ระหวางนนทานไดเกดอาพาธหนก ทานพระอาจารยฝน อาจาโร ไดสอนใหทานตงใจเพงอาการ ๓๒ โดยใหพจารณาถงความตายใหมากทสด และสอนทานเสมอวา “สมาธนนมอยในตวของเราอยแลว แตเรามกไมไดน�า เอาออกมาใชฝกฝนใหเปนประโยชน”

ทานเปนพระเถราจารยผท�าประโยชนแกพระศาสนาและประชาชนมาก เปนผยนดเอาใจใสในการอบรมสงสอนธรรมะดวยเมตตา ทงเปนผปฏบต ส�ารวมตนในพระธรรมวนย เปนแบบอยางอนดมาโดยตลอด

ทานอาพาธดวยโรคมะเรงตอมน�าเหลองทบรเวณล�าคอ มรณภาพ ณ โรงพยาบาลมหาราช จ. นครราชสมา เมอ ๑๕ พ.ค. ๒๕๔๒

หลวงพอพธ านโย วดปาสาลวน อ. เมอง จ. นครราชสมา

นามเดม พธ อนทรหา  ก�าเนด  วนพธท ๘ กมภาพนธ ๒๔๖๔สถานทเกด หมบานชนบท ต. หนองหญาเซง อ. หนองโดน จ. สระบร อปสมบท ๒๔ กรกฎาคม ๒๔๘๕ ทานเจาคณพระปญญาพศาลเถระ (หน) เปนพระอปชฌาย สมณศกด พระราชสงวรญาณมรณภาพ ๑๕ พฤษภาคม ๒๕๔๒  สรอาย ๗๗ ป

Page 24: ลำธารริมลานธรรม ๒

หลงไดรบเลอกเปนผน�าของทเบตตงแตพระชนมาย ๒ พรรษาและเรม ศกษาเลาเรยน ๔ ปตอมา ทะไลลามะไดรบต�าแหนงและอ�านาจทางการเมอง เปนผน�าทเบตอยางสมบรณเมอมพระชนมาย ๑๕ พรรษา  ซงเปนปเดยวกบ กองทพจนเขายดครองทเบต  ตอมาเมอเกดเหตชาวทเบตลกขนประทวงจน ครงใหญทสดในประวตศาสตรเมอ พ.ศ. ๒๕๐๒ ทกรงลาซา จงทรงลภยไป ยงประเทศอนเดย กอตงรฐบาลทเบตพลดถนทเมองธรรมศาลา และบรรเทา ทกขใหชาวทเบตทงในประเทศและทวโลก

ทานไดรบการยอมรบจากชาวโลกในฐานะผน�าทางจตวญญาณทเปยม ดวยความกรณา ทรงไดรบรางวลโนเบลสาขาสนตภาพ ตลอดจนรางวลและ ปรญญาบตรอนๆ มากมาย  ทะไลลามะตรสเสมอวา “ขาพเจาเปนเพยงพระสงฆ ธรรมดา ไมมอะไรมากกวานและนอยกวาน” (อานเรองหนา ๑๗๓)

ทะไลลามะสมเดจพระเทนซน เกยตโซ ทะไลลามะ องคท ๑๔ แหงทเบต

ประสต ๖ กรกฎาคม ๒๔๗๘ เมองตกเซอร ทางตะวนออกเฉยงเหนอของทเบตพระนามเตม จมเฟล นาวง ลบซง เยเช เทนซน เกยตโซ ครองราชย ทรงขนครองราชยเปนผน�าทเบต เมอ ๒ กมภาพนธ ๒๔๘๓ พระชนมาย ๕ พรรษา การศกษา ทรงจบปรญญาเอกปรชญาของทเบต ชอ เกเช ลารามปา (GesheLharampa Degree)

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล23

Page 25: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม24

Page 26: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล25

หลวงปด พรหมปโ เปนพระมหาเถระทมลกศษย ลกหาทวประเทศ ไมจ�าเพาะจงหวดพระนครศรอยธยา อนเปน บานเกดและทตงของวดสะแก อนเปนสถานพ�านกของทานเทานน

ตอนททานแรกบวช ทานมไดปรารถนามรรคผลนพพาน แตอยางใด  หากตองการเรยนรวชาคงกระพนชาตรและเวทมนต คาถา เพอสกออกไปแกแคนโจรทปลนบานโยมพอโยมแมของ ทานถงสองครงสองครา  แตตอมาทานไดคด นกสลดสงเวชใจ ทปลอยใหความอาฆาตพยาบาทครอบง�าจตใจนานนบสบป  ในทสด ทานไดตงจตอโหสกรรมแกคนเหลานน แลวมงเจรญสมณธรรม อยางจรงจง

รวยกบซวย

Page 27: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม26

ในวยฉกรรจทานไดเดนธดงคตดตอกนเปนเวลาหลายป จนในทสดไดมาพ�านกทวดสะแก  นบแตนนกไดเปนทพงทางใจแก ญาตโยมมาโดยตลอด  ตอมาราวๆ ป ๒๔๙๐ คอเมออายได ๔๓ ป ทานตดสนใจไมรบกจนมนตนอกวด  ใครทตงใจมากราบนมสการ หรอฟงธรรมจากทาน แมจะเดนทางไกลเพยงใด กไมผดหวงเลย เพราะเมอมาถงวดสะแก จะเหนทานนงรบแขกหนากฏตงแตเชา จรดค�า  แมกระทงเมอทานชราภาพมากแลว มลกศษยจดท�าปาย ก�าหนดเวลารบแขกเพอถนอมสขภาพของทาน  แตไมนานทานกให น�าปายออกไปดวยความเมตตาททานมตอญาตโยมทงหลายนนเอง

ทานมวธสอนธรรมะแกญาตโยมอยางแยบคาย  คราวหนง มศษยมากราบทานโดยพาเพอนซงเปนนกเลงเหลาตามมาดวย เมอสนทนากบหลวงปไดพกหนง ศษยผนนไดชกชวนเพอนให สมาทานศลหา พรอมกบท�าสมาธภาวนา  นกเลงเหลาผนนแยงตอ หนาหลวงปวา “จะใหผมสมาทานศลและปฏบตไดยงไง กผมยงกน เหลาเมายาอยนครบ”  หลวงปดแทนทจะคาดคนหรอคะยนคะยอ เขา กลบตอบวา “เองจะกนกกนไปซ ขาไมวา แตใหเองปฏบตใหขา วนละหานาทกพอ” ชายผนนเหนวานงสมาธแควนละหานาทไมใช เรองยาก จงรบค�าหลวงป

Page 28: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล27

นบแตวนนนเขากนงสมาธอยางสม�าเสมอตามทรบปาก เอาไว ไมขาดแมแตวนเดยว  บางวนถงกบงดกนเหลากบเพอนๆ เพราะไดเวลาปฏบตพอด  เมอไดสมผสกบความสงบจากสมาธ ภาวนาเขากมความสข จงโหยหาเหลานอยลง  จนในทสดกเลก เหลาไปโดยไมร ตว  หลงจากนนไมนานเขากละชวตทางโลก อปสมบทเปนพระภกษและมงมนกบการปฏบตธรรม

หลวงปรดวาการขอรองใหเขาเลกเหลานนเปนเรองยาก ดงนนแทนททานจะหามเขากนเหลา ทานกลบขอใหเขาท�าสงท งายกวานน คอนงสมาธแควนละหานาท  ทานรดวาใครทท�าสมาธ ภาวนาทกวนแมจะไมกนาท ไมนานกจะเหนอานสงสของการ ปฏบต และปฏบตนานขนเอง จนเลกเหลาไดในทสด

อกคราวหนงมชาวบานซงมอาชพหาปลามานมสการทาน กอนกลบทานขอใหเขาสมาทานศล ๕ เขารสกล�าบากใจ จงกราบ เรยนทานวา “ผมไมกลาสมาทานศลหา เพราะรวาประเดยวตอง ไปจบปลา จบกง มนเปนอาชพของผมครบ”

หลวงปตอบเขาวา “แกจะรหรอวาแกจะตายเมอไหร  ไมแน 

Page 29: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม28

วาแกเดนออกไปจากกฏขาแลว อาจถกงกดตายเสยกลางทาง กอนไปจบปลา จบกงกได  เพราะฉะนนเมอตอนนแกยงไมได ทาบาปกรรมอะไร ยงไงๆ กใหมศลไวกอน” แลวทานกพดตอ วา “ถงจะมศลขาดกยงดกวาไมมศล”

หลวงปไมไดบอกใหเขาเลกอาชพหาปลา แตใหมศลเปน หลกของชวต  แมจะท�าไดบางไมไดบางกยงดกวาไมมหลกไวเลย ค�าชแจงของทานท�าใหชายผนนยอมสมาทานศลหาในทสด

ทานมวธตงหรอเตอนทแยบคาย  คราวหนงมชายผหนง มาขอเชาพระอปคตทวดเพอน�าไปบชา เขาใหเหตผลวา บชาแลว จะไดรวย  เมอเขามากราบหลวงปด ทานกเปรยขนมาวา “รวยกบ ซวย มนใกลๆ กนนะ”

เพอนของชายผนนจงถามทานวา “ใกลกนยงไงครบ”“มนออกเสยงคลายกน” ทานตอบ

สกครทานกขยายความวา “จะเอารวยนะ จะหามายงไงก ทกข จะรกษามนกทกข หมดไปกทกขอก กลวคนจะจจะปลน ไป คดดเถอะ มนไมจบหรอก มแตเรองยง  เอาด ดกวา”

Page 30: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานก�าพราตงแตวยเยาว อาศยอยกบยายและพสาว ไดศกษาเลาเรยน ทวดกลางคลองสระบว วดประดทรงธรรม และวดนเวศธรรมประวต  ครนอาย ได ๒๑ ป กไดบรรพชาอปสมบท  ในพรรษาแรกๆ ไดศกษาพระปรยตธรรมท วดประดทรงธรรม  ในดานการปฏบตวปสสนากรรมฐาน  ทานไดศกษากบ หลวงพอกลน วดพระญาตการาม ผเปนพระอปชฌาย และหลวงพอเภาซง เปนศษยองคส�าคญของหลวงพอกลน

ประมาณปลายป ๒๕๓๒ ทานพดถงการละสงขารอยางบอยครง ซง ทานไดใชหลกธรรมขนต คอความอดทนอดกลน ระงบทกขเวทนาทเกดขน จากโรคภย จตของทานยงทรงความเปนปกตสงบเยน จนกระทงคนวน องคารท ๑๖ มกราคม ๒๕๓๓ ทานพดหนกแนนวา “ขาจะไปแลวนะ” และ กลาวปจฉมโอวาทย�าใหทกคนตงอยในความไมประมาท “ถงอยางไรกขอให อยาไดละทงการปฏบต  ไดชอวาเปนนกปฏบต กเหมอนนกมวย ขนเวทแลว ตองชก อยามวแตตงทา เงอะๆ งะๆ”

หลงจากนนทานกกลบเขากฏ และละสงขารไปดวยอาการสงบดวยโรค หวใจ

หลวงปด พรหมปโวดสะแก ต. ธน อ. อทย จ. พระนครศรอยธยา

ก�าเนด ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๔๗สถานทเกด บานขาวเมา อ. อทย จ. พระนครศรอยธยาอปสมบท ๑๐ พฤษภาคม ๒๔๖๘ ณ วดสะแก ต. ธน อ. อทย มรณภาพ พธท ๑๗ มกราคม ๒๕๓๓สรอาย ๘๕ ป ๘ เดอน ๖๕ พรรษา

ถงรวยกยงทกข  ความดหรอธรรมะตางหากทชวยให พนทกขได

Page 31: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม30

Page 32: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล31

บอยครงทญาตโยมมากราบหลวงพอชา สภทโท เพยง เพราะอยากได “ของด” เชน วตถมงคล  หรอไมกอยากฟงเรอง อทธปาฏหารย ชาตนชาตหนา ฯลฯ  บางคนกหวงเพยงแคอยาก ได “บญ” ทมากราบทาน  แตหลวงพอมกใหธรรมแกเขาไป รวมทงชวนเขาท�าสมาธภาวนาดวย

แตหลายคนกไมสนใจ เหตผลหนงทคนมกอางกนกคอ “ไมมเวลา”

“แลวมเวลาหายใจหรอเปลาละ” ทานถามเขากลบไป

สมาธของหลวงพอชา

Page 33: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม32

ถามเวลาหายใจกยอมตองมเวลาท�าสมาธภาวนาเพราะ เปนเรองเดยวกน  อนทจรงการหายใจนนไมใชเรองเสยเวลาเลย เพราะเราท�าตลอดเวลาทท�างานอนอยแลว  ฉนใดกฉนนนสมาธ ภาวนา โดยเฉพาะการเจรญสต กเปนสงทเราสามารถท�าพรอมไป กบงานอนได ไมจ�าเปนตองหาเวลาเฉพาะส�าหรบกจดานน

นนเปนเหตผลขอหนงวา แมหลวงพอจะใหความส�าคญ กบสมาธภาวนา แตกจวตรอยางหนงของวดหนองปาพงกคอ การท�างานรวมกน ไมเวนแมแตการใชแรงงาน  คราวหนงขณะท พระเณรทงวดก�าลงขนดนขนไปใสสนามหญารอบโบสถ โดยม หลวงพอยนสงงานอย มหนมใหญกลมหนงเดนมาเหนเขา จงมา ยนดอย ใกล แตกรยาทาทางไมคอยสภาพออนนอมเทาไรนก มคนหนงถามทานหวนๆ วา

“ทาไมทานไมพาพระเณรนงสมาธ ชอบพาทางานอยเรอย”

“นงมากมนขไมออกวะ” คอค�าตอบของหลวงพอ

Page 34: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล33

วยรนกลมนนรสกงนงงตอค�าตอบของทาน แลวทานกยก ไมเทาชไปยงชายหนมผนนกอนทจะพดตอวา

“ทถกนน นงอยางเดยวกไมใช เดนอยางเดยวกไมใช ตอง นงบาง ทาประโยชนบาง และทาความรความเหนใหถกตองไป ทกเวลานาท อยางนจงจะถก  กลบไปเรยนมาใหม นยงออนอย มาก  เรองการปฏบตนถาไมร จรง อยาพด มนจะขายขหนา ตวเอง”

สมาธภาวนาไมไดหมายถงการนงหลบตาอยคนเดยว แต หมายถงการฝกอบรมจตใหมงอกงาม มสต สมาธ เมตตา และ ปญญา เปนตน  ไมวาอยทไหน ท�าอะไร กลวนเปนโอกาสส�าหรบ การฝกอบรมจตทงสน  หากไมเขาใจแกนแทของสมาธภาวนาก ยอมคดไมตางจากวยรนกลมน

Page 35: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม34

Page 36: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล35

หลวงปขาว อนาลโย เปนวปสสนาจารยสายหลวงปมน ภรทตโต ทมลกศษยลกหานบถอมาก โดยเฉพาะในภาคอสาน ทานเปนพระทเดดเดยวมนคงในสมาธภาวนาจนเปนทเลองลอ ขณะเดยวกนทานกเปยมไปดวยเมตตาอยางมาก

มเรองเลาวาคราวหนง แมพาเดกสามขวบมาถวายอาหาร เชาใหหลวงปขาว ในฝาบาตรของหลวงปนนมเงาะซงปอกเปลอก เรยบรอยวางอยใกลๆ  เดกไมเคยเหนเงาะ กสนใจเพราะมนขาว นากนด

หลวงปขาวกบเดกนอย

Page 37: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม36

หลวงปจงถามเดกนอยวาอยากกนหรอเปลา ถาอยากกน ตองแลกกนนะ  เดกตอบประสาซอวา อยากกน  แลวถามวาอยาก กนตองท�าอยางไร

หลวงปบอกใหนงสมาธ เดกถามวานงสมาธท�าอยางไร หลวงปจงแนะวา ใหนงขดสมาธ ขาขวาทบขาซาย มอขวาทบมอ ซาย หลบตา แลวภาวนาไปดวย  เดกนอยถามตอวาภาวนาอยางไร หลวงปขาวกบอกวาใหภาวนาวา “หมากเงาะ” (ภาษาอสานเรยก ลกเงาะวาหมากเงาะ)

เดกกท�าตาม  ทแรกเดกนงไปกเลยรมฝปากไปดวยเพราะ อยากกนมาก  แตพอนงสมาธไปสกพก จตกรวมเปนหนง รสก สบาย เพราะวาจตไปอยทค�าวาหมากเงาะๆ  เดกรสกสงบเปน อยางยง

ไมนานเดกกไดยนเสยงระฆง พอเปดตาขนมาปรากฏวา ไมมใครอยในศาลาแลว มแตหลวงปขาวก�าลงนงสมาธอยดวย ปรากฏวาตอนนนเปนเวลาบายสามแลว เปนเวลาทพระจะตอง ออกมาท�ากจสวนรวม

Page 38: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล37

วนนนเดกนอยนงสมาธนานถงเจดชวโมง ทงๆ ทไมเคย นงสมาธมากอน และไมไดสนใจสมาธดวย สนใจอยางเดยวคอ “หมากเงาะ”

หลวงปขาวทราบดวา สมาธนนไมใชเรองของผใหญเทานน เดกกท�าได เพราะเปนศกยภาพทมอยในมนษยทกคน  ใชแตเทานน ทานยงทราบดวา อบายทน�าไปสสมาธนนมมากมายหลายอยาง แมแตความอยากหรอ “ตณหา” กสามารถจงใจใหเกดสมาธได หากรจกใชใหเปน  ไมจ�าเปนวาจะตองบรกรรมดวยค�าวา “พทโธ” หรอ “พองหนอ ยบหนอ”เทานน

ทกอยางทเรามอย ไมวารปธรรมหรอนามธรรม หากใชให เปน กสามารถกอประโยชนหรอสรางกศลธรรมใหเกดขนไดทงนน รวมทงกเลส แมแตความทกข ไมเพยงชวยใหเราเขมแขงหรอตง อยในความไมประมาทเทานน แตหากเรารจกและเขาใจมนอยาง แจมแจง กชวยใหเกดปญญาจนเปนอสระจากความทกขได

Page 39: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม38

Page 40: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล39

ทกวนนนอยคนจะรวาเมอ ๑๐๐ ปทแลว “พระปา” หาได เปนทยอมรบนบถออยางกวางขวางเชนปจจบนไม  ตรงกนขาม กลบถกมองดวยสายตาหวาดระแวง  ยงพระปาสายอสานทเปนลก ศษยของหลวงปมน ภรทตโตดวยแลว ผปกครองสงฆในเวลานน ถอวาเปนตวปญหาทตองจดการ หรอไมกตองขบไลออกไปใหพน จากเขตปกครองเลยทเดยว เพราะมองวาพระเหลานนนอกจากอย อยางไมเปนหลกแหลง ไมสงกดวดทแนนอนแลว ยงไมสนใจศกษา พระปรยตธรรม อนเปนนโยบายส�าคญของคณะสงฆขณะนน มหน�าซ�ายงชกชวนพระจ�านวนไมนอยใหละทงปรยตธรรม หนมา ฝกใฝในวปสสนากรรมฐาน ซงผ ปกครองสงฆจ�านวนไมนอย เหนวาเปนเรองงมงายไมเปนเหตผลตามหลกพทธศาสนา

ธรรมนนมอย

ทกหยอมหญา

Page 41: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม40

เหตการณหนงซงเปนทกลาวขานกนในเวลานนกคอ การขบไลคณะศษยของหลวงปมนออกจาก จ. อบลราชธานใน ป ๒๔๖๙  คราวนน พระอาจารยสงห ขนตยาคโม ซงเปนศษยคน ส�าคญของหลวงปมนน�าพระปากวา ๕๐ รปเดนธดงคมาปกกลด ในปาบานหวตะพาน โดยมแมชและฆราวาสนบรอยรวมคณะมา ดวย  เมอทราบขาว เจาคณะมณฑลอสานไดสงการใหเจาคณะ อ�าเภอและเจาหนาทจากอ�าเภออ�านาจเจรญและมวงสามสบขบไล ทานเหลานนออกจากปา  ขณะเดยวกนกหามมใหประชาชนใสบาตร ใหคณะธดงค  แตพระอาจารยสงหปฏเสธทจะออกจากพนท โดย ยนยนวาทานเปนชาวอบลฯ และไมไดกอปญหาใดๆ  เรองยตลงได เมอเจาคณะจงหวดไดมลขตถงนายอ�าเภอใหผอนปรนในเรองน หลงจากทไดรบการรองขอจากศษยหลวงปมน อาท พระอาจารย ฝน อาจาโร

เจาคณะมณฑลอสานทานน คอพระโพธวงศาจารย (อวน ตสโส)  อยางไรกตามเมอทานไดเลอนสมณศกดเปนพระพรหมมน ทศนคตของทานตอพระปากเปลยนไปอยางสนเชง  ทานหนมา ศรทธาเลอมใสหลวงปมนและพระปา สาเหตส�าคญกเพราะทานได ประจกษถงคณคาของสมาธภาวนา  กอนหนานนทานลมปวยมา 

Page 42: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล41

เปนเวลานาน แตไดรบการเยยวยาจนหายขาดจากพระอาจารยฝน ซงไมเพยงใชสมนไพร หากยงอาศยสมาธภาวนาในการรกษาดวย และยงมศรทธาปสาทะในกรรมฐานมากขน เมอไดรบค�าแนะน�า จากพระอาจารยล ธมมธโร แหงวดอโศการาม ซงเปนลกศษยอก ทานหนงของหลวงปมน  อานสงสของสมาธภาวนานนประจกษ แกทานอยางชดเจน จนถงกบอทานวา “ตลอดชวตของเรา เรา ไมเคยนกมากอนเลยวา สมาธภาวนาจะมประโยชนถงเพยงน”

ในเวลาตอมาทานไดเลอนสมณศกดเปนสมเดจพระมหา วรวงศ ด�ารงต�าแหนงสงฆนายก ท�าหนาทปกครองทงสงฆมณฑล ตามกฎหมายคณะสงฆในเวลานน  ในชวงนเองททานไดพบกบ หลวงปมน หลงจากทไดยนกตตศพทของทานมานานผานลกศษย ของทาน เมอไดสนทนาธรรมกบหลวงปมน สมเดจฯ อดพศวง ไมไดในความลมลกแหงธรรมของทาน ขณะเดยวกนกแปลกใจ วาหลวงปมนเขาใจธรรมอยางลกซงไดอยางไร ในเมอทานเรยน ปรยตธรรมนอยมาก นอกจากไมไดเปนเปรยญแลว ยงไมส�าเรจ นกธรรมเอกดวย  ในทศนะของสมเดจฯ คนเราจะเขาใจธรรมไดก ตองผานการศกษาจากต�ารา ตวทานเองกไดรบการศกษาในทาง ปรยตธรรมสงถงระดบเปรยญโท แตกยงมความรทางธรรมไมเทา 

Page 43: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม42

หลวงปมน ซงครงหนงถกมองวาเปน “พระจรจด”

ดวยความสงสยดงกลาว สมเดจฯ จงถามหลวงปมนวา ในเมอทานอยแตในปา ไมมต�ารา จะเรยนรธรรมจนสอนพระและ ญาตโยม ไดอยางไร  หลวงปมนตอบสนๆ วา “ธรรมนนมอยทก หยอมหญาสาหรบผมปญญา”

สมเดจฯ ไดศกษาพระปรยตธรรม และเครงครดตออปชฌายวตรเปน อยางมาก ไดเขาไปศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมกบเจาคณอาจารยพระอบาล คณปมาจารย ทกรงเทพมหานคร และเปนนกเรยนมหามกฎราชวทยาลย สาขาวดพชยญาตการาม ทานไดมรณภาพ ณ วดบรมนวาส โดยอาการสงบ ดวยโรคชรา นบเปนการสญเสยครงยงใหญของวงการบรหารและการปกครอง คณะสงฆพชยญาตการามและพทธศาสนกชนทวไป โดยเฉพาะอยางยงชาว จงหวดอบลราชธาน

สมเดจพระมหาวรวงศ (อวน ตสโส)วดสปฏวนาราม อ. เมอง จ. อบลราชธาน

นามเดม อวน แสนทวสข ก�าเนด ๒๑ มนาคม ๒๔๑๐ สถานทเกด บานแคน อ. เมอง จ. อบลราชธานอปสมบท ณ วดศรทอง (วดศรอบลรตนาราม)มรณภาพ ณ วดบรมนวาส  ๒๖ มกราคม ๒๔๙๙  สรอาย ๘๙ ป

Page 44: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานไดอปสมบท ณ วดสทศนาราม อ. เมอง จ. อบลราชธาน  ทานปฏบต เครงครดในวนยมากเปนเสมอนองคแทนของหลวงปเสารและพระอาจารยมน ป ๒๔๕๘ ทานไดเขาไปหาพระอาจารยมน เหนทานเดนจงกรมอยทานจง นงสมาธรออย เมอพระอาจารยมนเหลอบเหนพระอาจารยสงหทานจงพดวา “เราไดรอเธอมานานแลว อยากพบและตองการชกชวนใหมาปฏบตธรรม ดวยกน” ทานพระอาจารยสงหกตอบทนทวา “กระผมอยากมาปฏบตธรรม กบทานพระอาจารยมานานแลว” 

ทานไดมงสราวปาและปฏบตดวยความวรยะอตสาหะจนสามารถรอบร น�าหมคณะพระกรรมฐานแหงยคนน ทานไดไปชวยสรางวดปาสาลวน เพอให เปนวดปาตนแบบของพระฝายวปสสนาธระ ตลอดชวตของทานไดทมเทกบ งานดานเผยแผธรรม ไดตงกองทพธรรมขนทวดปาสาลวน

ทานละสงขาร เมอ ๘ กนยายน ๒๕๐๗ ดวยโรคมะเรงในกระเพาะอาหาร ณ วดปาสาลวน จ. นครราชสมา

ทานไดรบการยกยองวาเปน “พระอรยเจาผเปนยอดขนพลเอกแหงกองทพ ธรรมกรรมฐาน”

หลวงปสงห ขนตยาคโมวดปาสาลวน อ. เมอง จ. นครราชสมา

ก�าเนด ๒๗ มกราคม ๒๔๓๒สถานทเกด บานหนองขอน จ. อ�านาจเจรญอปสมบท ณ วดสทศนาราม อ. เมอง จ. อบลราชธานสมณศกด พระญาณวศษฏสมทธวราจารยมรณภาพ ๘ กนยายน ๒๕๐๗ ณ วดปาสาลวน สรอาย ๗๕ ป ๕๕ พรรษา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล43

Page 45: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม44

Page 46: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล45

หลวงปเจยะ จนโท เปนศษยทหลวงปมน ภรทตโต ให สมญานามวา “ผาขรวหอทอง” เพราะอากปกรยาภายนอกของ ทานดคลายนกเลง พดจาโผงผาง มค�าวา “ก-มง” เปนปกต  แต จตใจของทานงดงาม เครงครดในการปฏบต และมปญญาเขาถง ธรรมอนลกซง

ทานเปนลกจนแหงเมองจนทบร  ตอนเดกๆ มนสยดอรน และชอบเปนหวโจกของเพอน ไมกลวใคร พรอมตอยตกบผคน เมอเหนความไมถกตอง จนไดชอวา “ไอตวแสบ”  เมอทานอาย ๒๑ ไดพบรกกบสาวขางบาน อยากแตงงานดวย จงแจงความ ประสงคกบบดามารดาวา จะขอบวชหนงพรรษา จากนนกจะสก มาแตงงาน 

ใครทรขาวนกพดเปนเสยงเดยวกนวา “ไอตวแสบ” บวช ไมถงพรรษา กตองแหกผาเหลองอยางแนนอน  แตเปนโชคด หรอบญวาสนาของทานกวาได ชวงทเตรยมตวเปนนาคนน ทานได 

ตายเปนตาย

Page 47: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม46

หลวงปกงมา จรปญโญ เปนอาจารย  วนหนงระหวางทภาวนาและ นงฟงหลวงปกงมาแสดงธรรม ทานเกดประสบการณธรรมเปน ครงแรก ท�าใหทานเกดปตและศรทธาในธรรม  ดงทานเลาวา “พอ เรานงภาวนา ฟงไปๆ จตอยกบคาบรกรรม หกไดยนเสยงเทศนไป คอจตทาหนาทของมน หกทาหนาทของมน มนเกดเปนสมาธ แต ตอนนนเราไมรวามนเปนสมาธ มนรวมจนกระทงวาไมมตว ไมม ตน ตวตนหายหมด แลวกปรากฏภาพนมต ทตวเองนมาปรากฏ หมอบลงไปฟบกบกองทรายทเปนทรายขาวอยในบรเวณวดนน อยางชดเจน”

ประสบการณครงนนท�าใหทานมจตม งมนในการบวช ตงใจเจรญสมาธภาวนาอยางเตมท  แตพอบวชไดแคเดอนสอง เดอน ความเพยรกลดลง ความเกยจครานเรมครอบง�า  ตกบายก เผลอเอนนอน  พอทานรตว กตงปณธานวาระหวางทอยในบวร พทธศาสนาจะไมท�าใหผาเหลองมวหมอง จะตงใจปฏบตธรรมให ถงทสด แลวทานกอธษฐานวาจะไมนอนกลางวน จะภาวนาอยาง เตมท จนจตดมด�าในการปฏบต  ผลกคอเมอครบหนงพรรษา ทานตดสนใจไมสก ทงเรองแตงงาน กลบมงหนาปฏบตภาวนา เขมขนขนกวาเดมอก เปนทประหลาดใจของชาวบานอยางยง

Page 48: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล47

ในพรรษาทสองนน ทานถงกบอธษฐานโดยมพระรตนตรย และเทวดาเปนพยานวาจะถอเนสชชก คอไมเอนกายลงนอนตลอด ทงพรรษา “แมวาขาพเจาไมทาตามสจจะอนนน ๑. ขอใหฟาผา ตาย ๒. ขอใหแผนดนสบตาย ๓. ขอใหไฟไหมตาย ๔. ขอใหนาทวม ตาย พทธานภาพ ธมมานภาพ สงฆานภาพ ถาทาอยางนนไมได... เอา...ใหสงนนมนเกดขนมาเลย”

พรรษานนทงพรรษาทานตองสกบตวเอง เกอบจะพายแพ กหลายครง แตทกครงทานไดบอกกบตวเองวา “เอา...ตายเปน ตาย แตจะใหสจจะทตงไวขาดไมได”  ในทสดทานกท�าตามท อธษฐานไดตลอดพรรษา

หลวงปเจยะเลาวา ตอนบวชพรรษาแรกๆ ทานกเหมอน คนหนมทวไปทถกกเลสครอบง�าอยบอยๆ ท�าใหเกยจครานในการ ปฏบต  แตทานเปนคนจรง ไมยอมพายแพตอกเลสงายๆ  เวลา นกจะท�าตามกเลส กต�าหนตอวาตนเองแรงๆ เชน “มงเปนพระให เขากราบไหว แลวมงภาวนานงสญาตโยมแกๆ ไมได แลวมงจะ มาบวชทาไม”  หรอไมกดาตนเองวา “กบวชมากนขาวชาวบานแลว ยงพาลมาขเกยจอก”

Page 49: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม48

เวลานกไดเชนนกรสกละอายใจตนเอง ถงกบตองตงสจจะ อธษฐานกบตวเองวา “ถามงภาวนาไมไดใหมงตายซะ ถามงไมม สจจะในตน ขอใหฟาผา แผนดนสบ นาทวมตายซะ อยามหนามา อยดโลกนอกเลย”  พออธษฐานเชนน ใจจะคกคกขนมาทนท เกด ความแกลวกลา พรอมภาวนาแบบสตายถวายชวต เดนจงกรม ไดทงวนทงคน โดยไมตองนอน จนจตสงบนงเหมอนตวลอยหรอ เหาะไดอยบอยๆ จนเพอนพระดวยกนแปลกใจถงกบพดวา “เอะ... พระองคนนมนเดนจงกรมยงไงวะ... แผนดนนแหลกไปหมดเลย... เกดมาจากทองพอทองแมยงไมเคยเหนใครเดนจงกรมอยางนเลย”

ความใจถงจนดเหมอนกลาบาบนของหลวงปเจยะนน แม แตพระอาจารยล ธมมธโร หรอ ทานพอลแหงวดอโศการาม ถงกบ ออกปากวา “ทานเจยะนใครไปยงกบมนไมได เดยวมนฮด ไมวา เทวดา มนเอาหมด มนสหมด”

ทานไดท�าความเพยรเชนนมาตลอด จงประสบความ กาวหนาในการปฏบตธรรมอยางรวดเรว  วากนวาเมอทานบวช ได ๑๒ พรรษา อาย ๓๓ ป กสามารถเอาชนะกเลสและอวชชา หลดพนจากวฏสงสารทยดยาวจนนบชาตภพไมถวนไดในทสด

Page 50: ลำธารริมลานธรรม ๒

กอนอปสมบททานมอาชพคาขายผลไม มนสยออกจะตดทางนกเลง เปนคนตรงไปตรงมา เดดเดยว อาจหาญ จรงจง ยอมหกแตไมยอมงอ พดจา กระโชกโฮกฮาก ไมกลวคน  ปลายป พ.ศ. ๒๔๘๒ หลวงปเจยะไดเดนทางไป ยงจงหวดเชยงใหม พรอมพระอาจารยเฟอง โชตโก เพอไปฝากตวเปนศษย หลวงปมน ภรทตโต  ชวงป พ.ศ. ๒๔๘๓-๒๔๘๕ หลวงปเจยะเปนพระคลาน- ปฏฐาก และเปนปจฉาสมณะประดจเงาตดตามองคพระอาจารยมนมา โดยตลอด  พระอาจารยมนไดกลาวชมเชยในคณธรรมและนสยวาสนาของ หลวงปเจยะทามกลางหมสงฆวา “ทกขาปฏปทา ขปปาภญญา”  ทานผน ปฏบตล�าบากแตรเรว ปฏบตเพยง ๓ ป เทากบเราปฏบตภาวนามาเปนเวลา ๒๒ ป”

ตนป พ.ศ. ๒๔๙๒ ทานไดหลกเรนภาวนาในดงปา เกดอาพาธเปนไข มาลาเรยอยางหนก ไดเหนจตเปนธรรมชาตทอศจรรยตลอดเวลา จตดบหมด หยดความคดคน จตปลอยวางสงทงปวง แหวกอวชชาและโมหะ มอสระอยาง สงสดเกนทจะประมาณได  ตงแตป ๒๕๒๖ เปนตนมา หลวงปเจยะ ไดรบนมนต มาอยเปนเจาอาวาสวดปาภรทตตปฏปทาราม และอยจ�าพรรษามาโดยตลอด จนกระทงทานละสงขารดวยความสงบ ณ โรงพยาบาลศรราช กรงเทพฯ

หลวงปเจยะ จนโทวดปาภรทตตปฏปทาราม ต. คลองควาย อ. สามโคก จ. ปทมธาน

นามเดม โอวเจยะ โพธกจ  ก�าเนด ๖ มถนายน ๒๔๕๙ สถานทเกด บานคลองน�าเคม อ. แหลมสงห จ. จนทบร อปสมบท ๑๑ กรกฏาคม ๒๔๘๐ วดจนทนาราม ต. จนทนมต อ. เมอง จ. จนทบรสมณศกด พระครสทธธรรมรงษมรณภาพ ๒๓ สงหาคม ๒๕๔๗  สรอาย ๘๘ ป ๖๗ พรรษา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล49

Page 51: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม50

Page 52: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล51

กอนอปสมบท หลวงพอประสทธ ถาวโร อดตเจาอาวาส วดถ�ายายปรก เกาะสชง จ.ชลบร เคยเปนชาวนาชาวไร  ตอมาได ผนตวมาเปนพอคา  มรานเลกๆ อยท อ. บานบง จ. ชลบร  เมอ อายได ๓๘ ป ชะตาชวตกพลกผน วนหนงเกดลแกโทสะ ขาดสต ถงกบฆาภรรยาตายคามอ เนองจากระแวงวาเธอจางคนมาฆา เหตการณครงนนท�าใหทานถกตดสนจ�าคก ๑๒ ป  หลงจากพนโทษ ทานไดตดสนใจออกบวช และครองเพศบรรพชตจนวาระสดทาย ของชวต

ชวตของทานเปนชวตทโลดโผน มใชแตตอนเปนฆราวาส เทานน แมครองเพศสมณะแลว กยงมเหตการณรายๆ หลายอยาง 

นงไดไมหวนไหว

Page 53: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม52

เกดขนกบทานอยางทพระนอยรปจะไดรบ เชน ถกนกเลงทองถน รงควาน ทงดาวาและกลนแกลง ตางๆ นานา เพราะอยากไดทดน วด  แตสงทเปลยนไปจากเดม คอทานมความสงบนงเพราะมสต มนคง ไมหวนไหวไปตามสงทมากระทบ แมบางครงจะตองเจอสง ทสรางความทกขเวทนาใหอยางมาก

ทานเลาวาคราวหนงถก “พระนกเลง” ท�ารายรางกายดวย ไมหนาสาม  กอนจะตพระรปนนถามวา “ทานแนหรอ” ทานไม อยากมเรองจงตอบไปวา “ผมไมแน” ขนาดยอมถงอยางนน พระ รปนนกยงเอาไมหนาสามมาตทานอยางแรง แตทานมสตตามทน ทนททถกไมฟาดจนแผลแตกเลอดอาบกพจารณาวา เนอหนง มงสาเปนของเนาเปอย ตอนนนไมมความคดจะโตตอบกลบเลย ยนนงใหพระรปนนฟาดกระหน�า แทนทจะโกรธ ทานกลบมองด จวรของทานทชมเลอด แลวนกในใจวา “เออ ดเหมอนกน เอา เลอดเราออก จะไดลางธรณสงฆ”

สกพกโยมทวดกมาเหน จงดงพระรปนนออกมา แลวพา หลวงพอประสทธไปสงโรงพยาบาล  ทานถกเยบสบเขม  สวน พระรปนนถกจบสก  ภายหลงมาขอกราบเทาทาน ทานไมไดถอโทษ 

Page 54: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล53

โกรธเคองแตอยางใด ไดแตบอกเขาไปวา “โยม เวรยอมระงบดวย การไมจองเวร อาตมาไมถอโทษหรอก  แตกรรมมนยอมสนอง กรรมเปนธรรมดานะ”

เวลาลกศษยลกหา ไมวาพระเณร แมช หรอญาตโยม ทะเลาะกน ทานกใชหลกเดยวกนนตกเตอนเพอใหหยดท�ารายกน ทานเคยพดวา “หากขดแยงกนเมอไร ลองถามกนดซวา มงตอง ตายไหม แลวถามตวเองวา กตองตายไหม  ในเมอทงสองฝายก ตองตายดวยกนทงค แลวทะเลาะกนทาไม มนไดอะไรขนมา  คาพด ทดากนกเปนลมเปนแลงสญสลายไปหมดแลว แมแตดากนอย เวลานน มนกดบทกคราวทพดจบ”

คนสวนใหญมกมปฏกรยาตอผคนหรอสงตางๆ สดแท แตวาจะมอะไรมากระทบ  หากเขาดามา กดาไป  เขาโกรธเรา เราก โกรธเขากลบคน  พดงายๆ คอ แรงมากแรงไป โดยไมสนใจวา ปฏกรยาทสะทอนกลบไปนนจะกอปญหาหรอสรางทกขแกเรา และผอนมากนอยเพยงใด  ดงนนผคนสวนใหญจงมชวตเสมอน ตกอยภายใตการครอบง�าก�าหนดของสงรอบตว  ทงๆ ทในความ เปนจรงเราสามารถเลอกไดวาเมอมอะไรมากระทบ เราจะตอบโต 

Page 55: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม54

แมผานมรสมชวตมามากมายสมยเปนฆราวาส หลวงพอประสทธได ออกบวชเมออาย ๔๖ ป เพอขดเกลากเลสใหเบาบาง  ทานฝกสมาธภาวนา ทวดนมมานราษฏรบ�ารง  ตอมาไดออกเดนทางเพอไปสอบอารมณกบพระ อาจารยตางๆ และไดจารกวเวกไปทางภาคตะวนออก ภาคอสาน และภาคเหนอ

แมจะออกธดงคแสวงหาความวเวกไปตามสถานทตางๆ แตทานกมกจะ กลบมาจ�าพรรษาอยทถ�ายายปรกเสมอๆ  บรเวณถ�านเปนสถานทเหมาะสม แกการเจรญสมณธรรม  ตอมาทานไดเปดอบรมปฏบตภาวนาแกผสนใจท วดถ�ายายปรกนจนกระทงทานมรณภาพ

หลวงพอประสทธ ถาวโรวดถ�ายายปรก อ. เกาะสชง จ. ชลบร

นามเดม ประสทธ ค�าประเสรฐ ก�าเนด วนเสารท ๑๔ มกราคม ๒๔๖๖สถานทเกด บานคอน อ. มโนไพร แขวงนครจ�าปาศกด ประเทศลาว อปสมบท ๒๕ พฤษภาคม ๒๕๑๒ ณ วดนมมานราษฎรบ�ารง อ. บานบง จ. ชลบร มรณภาพ ๙ มนาคม ๒๕๕๐  สรอาย ๘๔ ป ๓๘ พรรษา

หรอนงสงบ จะหวนไหวหรอเปนปกต จะโกรธหรอไมโกรธ รวมทง จะทกขหรอสข  เราเลอกไดเพราะมทงสตและปญญา  ใชหรอไมวา นคอสงส�าคญทท�าใหมนษยแตกตางจากสตว

Page 56: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานมความสามารถในการเทศน การปกครอง และมจรยาวตรนาเคารพ เลอมใส จงเปนศนยรวมจตใจของชาวบานใกลไกล สามารถท�าการใหญใหส�าเรจ ได เชนการยายเสนาสนะตางๆ ของวด หลายอาคารทยงอยในสภาพด ก เคลอนยายดวยวธใหประชาชนชวยกนยกไปทงหลง กลาวคอเมอชางไมขนไมไผ ตรงตวอาคารและเตรยมทจบยกไวพรอมแลว ทางวดกนดวนยกแกประชาชน ทงต�าบล หมบานตางๆ

ถงวนนด ประชาชนนบพนๆ คนกพากนมาชมนมพรอมกนทวดตาม ศรทธา เขายนประจ�าทใตตวอาคารเตมพนท  เมอใหสญญาณ ทกคนก ยกไมคนทขนไวแลวกาวเดนพรอมกน หอสวดมนตหลงใหญโตกเคลอนท ไดอยางชาๆ เรยบรนไปบนพนเดนเหมอนอาคารนนเดนไปเองยงสถานทใหม ดวยวธนทานยงยายหอระฆงและกฏอก ๓ หลง โดยไมตองรอตะปสกตวเดยว

พระเมธธรรมสาร (ไสว ธมมสาโร)วดบานกราง อ. ศรประจนต จ. สพรรณบร

นามเดม ไสว จนทโสภา ก�าเนด วนท ๗ พฤษภาคม ๒๔๓๒สถานทเกด อ. ศรประจนต จ. สพรรณบรอปสมบท ๒๓ เมษายน ๒๔๕๑ ณ วดปลายนา อ. ศรประจนต จ. สพรรณบรมรณภาพ ๑๘ สงหาคม ๒๕๒๒ เวลา ๒๑.๒๓ น.  สรอาย ๙๐ ป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล55

Page 57: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม56

Page 58: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล57

เมอครงยงเปนพระหนม หลวงพอชา สภทโท ไดใชเวลา หลายปในการเสาะหาครบาอาจารยผรแจงในธรรม  ทานเคยเดน ธดงคจากลพบรไปยงนครพนมเพอศกษาธรรมจากหลวงปมน ภรทตโต  แมมเวลาฟงธรรมโอวาทจากทานเพยงแคสามวน แตก บงเกดความอมเอบในธรรมอยางยง  มก�าลงใจในการปฏบตอยาง ไมรจกเหนดเหนอย

ในพรรษาทเกาทานไดฝากตวเปนศษยหลวงปกนร จนทโย ทนครพนม หลวงปกนรเปนพระวปสสนาจารยซงเป ยมดวย 

ภาวนาทใจ

Page 59: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม58

ภมธรรมและมประสบการณการภาวนาตามปาเขาอยางโชกโชน เมอทานชราภาพไดมาเปนหลกเปนประธาน ณ วดปาหนองฮ

ในพรรษานนพระภกษชาท�าความเพยรอยางไมลดละ เดน จงกรมทงวนทงคน โดยไมระยอตอแดดฝนหรออปสรรคใดๆ จน พนดนเปนรองลก  แตมสงหนงทยงความสงสยแกทานมากกคอ หลวงปกนรนนกลบไมคอยเดนจงกรมนงสมาธ  วนหนงๆ ทานเหน หลวงปเดนเพยงไมกเทยว  เวลานอกนนทานท�ากจอน เชน เยบผา ปะจวร ดทานมงานจปาถะท�าทงวน

เมอเหนเชนนพระภกษชาจงคดในใจวา “ครบาอาจารยจะ ไปถงไหนกน เดนจงกรมกไมเดน นงสมาธนานๆ กไมเคยนง คอย แตทานนทานตลอดทงวน  แตเรานปฏบตไมหยดเลย  ถงขนาดนน กยงไมรไมเหนอะไร สวนหลวงปปฏบตแคนนจะเหนอะไร”

แตหลงจากทไดอยปฏบตกบหลวงปนานๆ และไดฟงธรรม อนลมลกจากทาน พระภกษชากรวาเปนความเขลาของทานเองท คดเชนนน ทานพดถงบทเรยนททานไดจากประสบการณครงนนวา

Page 60: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล59

“เรามนคดผด หลวงปทานรอะไรๆ มากกวาเราเสยอก คาเตอนของทานสนๆ และไมคอยมใหฟงบอยนก เปนสงทลมลก แฝงไวดวยปญญาอนแยบคาย  ความคดของครบาอาจารยกวางไกล เกนปญญาเราเปนไหนๆ  ตวแทของการปฏบตคอความพากเพยร กาจดอาสวกเลสภายในใจ  ไมใชถอเอากรยาอาการภายนอกของ ครบาอาจารยเปนเกณฑ”

ทานมาไดตระหนกชดอกครงวา การปฏบตธรรมนน ไมไดอยทรปแบบ แตอยทการวางใจใหถกตอง  ไมวาท�าอะไร กสามารถเปนการภาวนาได

คราวหนงพระภกษชานงปะชนจวรทขาดวน ใจนนนกถง การภาวนาอยตลอดเวลา  อยากรบปะชนใหเสรจเรวๆ เพอจะไดไป ภาวนาตอ  ขณะนนเองหลวงปกนรเดนผานมา สงเกตเหนอาการ ของพระหนม จงพดขนมาวา

“ทานชา จะรบรอนไปทาไมเลา”“ผมอยากใหเสรจเรวๆ ครบหลวงป”“เสรจแลวทานจะทาอะไรละ”“จะไปทาอนนนอก”

Page 61: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม60

“ถาเสรจอนนนแลว ทานจะทาอะไรอกละ”“ผมกจะทาอยางอนอก”“เมอทาอยางอนเสรจแลว ทานจะไปทาอะไรอกเลา”

เมอเหนวาใจของพระภกษชาไมไดอยกบงานทก�าลงท�า แตคดถงงานชนอนๆ ทอยขางหนา และรบรอนจะท�าใหเสรจไวๆ ทงหมดนกเพอไปภาวนาตอ หลวงปกนรจงเตอนพระหนมวา

“ทานชา ทานรไหม นงเยบผาผนนกภาวนาได  ทานดจต ตวเองสวาเปนอยางไร แลวกแกไขมน  ทานจะรบรอนไปทาไมเลา ทาอยางนเสยหายหมด  ความอยากมนเกดขนทวมหว  ทานยง ไมรเรองของตนอก”

ค�าพดของหลวงปกนรกระตกใจของพระภกษชาอยางแรง ท�าใหทานไดสต และเกดความเขาใจชดเจนวา ไมวาอยทไหน ท�าอะไร กภาวนาไดทงนน  ขอใหหมนดใจของตนอยางตอเนอง จนเกดความรสกตวทวพรอม  นเปนบทเรยนทประทบใจทานมาก และถอเปนหลกปฏบตของทานตลอดมา

Page 62: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล61

ทานไดบรรพชาเปนสามเณรทวดบานกอเมออายได ๑๓ ป ลาสกขา เมออายได ๑๖ ป ตอมาเมออายได ๒๑ ป ทานไดเขาพธอปสมบทเปน พระภกษ ณ วดกอใน จนกระทงตนป ๒๔๘๙ ทานจงไดเรมออกธดงคไปยง สถานทตางๆ เพอหาครบาอาจารยเปนทพง และไดเขากราบนมสการพระ อาจารยมน ภรทตโต ทวดหนองผอนาใน อ. พรรณานคม จ. สกลนคร จนกระทงมชอเสยงขจรไกลไปถงตางแดน มชาวตางประเทศเลอมใสศรทธา ขอบวชกบทานเปนจ�านวนมาก ทานจงไดสรางวดปานานาชาตขนเพอใหภกษ ชาวตางชาตไดมโอกาสใชเปนทพ�านกฝกปฏบตธรรม นอกจากนนยงไดสรางวด สาขาของวดหนองปาพง เพอเผยแพรพระศาสนาไปยงทวทกภาคของประเทศ

หลวงพอชาไดบกเบกกอตงวดหนองปาพงตงแตป พ.ศ. ๒๔๙๗

หลวงพอชา สภทโทวดหนองปาพง อ. วารนช�าราบ จ. อบลราชธาน

นามเดม ชา ชวงโชต  ก�าเนด ๑๗ มถนายน ๒๔๖๑สถานทเกด อ. วารนช�าราบ จ. อบลราชธานอปสมบท ณ วดกอใน อ. วารนช�าราบ จ. อบลราชธาน เมอ ๒๖ เมษายน ๒๔๘๒สมณศกด พระโพธญาณเถรมรณภาพ ๑๖ มกราคม ๒๕๓๕  สรอาย ๗๔ ป ๕๓ พรรษา

ดงนนจงไมนาแปลกใจเลยเมอทานไดกลายเปนพระ วปสสนาจารยชนผใหญ  หากฆราวาสคนใดบอกทานวา ไมมเวลา ปฏบตธรรม ทานกจะถามกลบไปวา “แลวมเวลาหายใจหรอเปลา ละ”

Page 63: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม62

Page 64: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล63

หลวงพอเทยน จตตสโภ ซงไดรบการยกยองจากนาย แพทยประเวศ วะส วาเปนปรมาจารยแหงการเจรญสตนน ชอเดม ของทานคอพนธ อนทผว  สวน “เทยน” นนเปนชอบตรชายของ ทาน  ธรรมเนยมของเชยงคานบานเกดของทาน นยมเรยกผใหญ ตามชอของลกคนหวป (หรอคนโตทยงมชวตอย)  ใครตอใครจง รจกทานในนามของ “หลวงพอเทยน”

กอนมาเปนหลวงพอเทยน

Page 65: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม64

พนธ อนทผวเปนคนทใฝในการท�าบญตงแตเลก  เมอโตขน ไดรบเลอกเปนผใหญบาน กเปนผน�าชาวบานในการท�าบญเสมอ มา  นอกจากนนความททานเปนพอคา มเรอคาขายขนลองตาม ล�าน�าโขงไปจนถงเมองลาว ประสบความส�าเรจพอสมควร จงเปน ทเคารพนบถอของชาวบานมาก

เมออายราว ๔๐ ป ไดเกดจดเปลยนในชวตทท�าใหทานหน มาสนใจปฏบตกรรมฐานอยางจรงจง  ครงนนทานเปนเจาภาพ ทอดกฐนทเมองลาว  ในงานมมหรสพตางๆ มากมาย เชน หมอล�า ภาพยนตร  ทานไดตกลงกบภรรยาวา การใชจายตางๆ ตลอดจน การจดอาหารเลยงแขก ยกใหเปนหนาทของภรรยา  สวนตวทาน เองจะรบอโบสถศลและรบแขกทางไกล

ครนถงเวลาเชา ภรรยาของทานมาถามวาจะตองจาย คาหมอล�าเปนจ�านวนเทาใด  ทานรสกโกรธมาก ทานเลาความรสก ตอนนนวา “มนหนกจนลกแทบจะไมได มนตาเขาในใจ” แตทานก ขมอารมณไว และตอบดวยสหนาปกตวาเปนหนาทของภรรยา ทาน  อยางไรกตามความโกรธนนยงคงคกรนในจตใจของทาน เมอเสรจงานกฐน ระหวางรบประทานอาหารมอเยนกบภรรยา 

Page 66: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล65

ทานเปรยถงเรองทเกดขนตอนเชาวา “คนไมรจกเคารพนบถอ กอยางนแหละ”  ทานกลาวซ�าหลายหนจนภรรยาเอะใจ  เมอ สอบถามจนร ว าสาเหตเกดจากอะไร ภรรยาทานกพดขนวา “เจาไมพอใจละส ...โอ เจาตกนรกแลว แมทากองกฐนกบไดบญ ดอกเจา”

ค�าพดของภรรยากระทบใจทานมาก ท�าใหไดคดขนมาวา การท�าบญใหทานนนไมไดชวยใหทานหายทกขเลย ทานจงหนมา สนใจการท�ากรรมฐาน และตงใจวาหากยงเอาชนะความทกขไมได กจะไมเลกละการท�ากรรมฐาน

นบแตนนทานไดตดสนใจวาจะเลกท�ามาคาขายเพอท�า กรรมฐานอยางเดยว  แตกวาจะสะสางการงานและจดการเรองเงน ทองตางๆ จนแลวเสรจกใชเวลาถงสามป  จากนนทานกแสวงหา ครบาอาจารยเพอแนะน�าการปฏบตธรรม แตกไมพบวธทจะชวย แกทกขของทานได  จนไดทดลองปฏบตตามแบบของทานเอง ดวยการยกมอเคลอนไหวเปนจงหวะ พรอมกบมสตร กายตาม ไปดวย  ในยามทใจเผลอไปคดนกเรองราวตางๆ กมสตรทนอาการ ของใจแลวพาใจกลบมารกาย จนเกดความรสกตวอยางตอเนอง 

Page 67: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม66

ทานท�าเชนนอยนาน จนเชาวนหนงขณะทก�าลงนงเจรญสตอย จๆ แมงปองแมลกออนตวหนงตกมาทขาของทาน แลวลกมน กออกมาวงตามขาของทาน  พอทานเอาไมมาแตะขา แมงปองก เกาะไมนนไว  ระหวางททานเอาไมและแมงปองไปวางไวทคนนา ความเปลยนแปลงกเกดขนทใจของทาน เกดปญญาเหนรปนาม รสมมต เขาใจไตรลกษณ  เมอถงตอนเยนกเกดความเปลยนแปลง อกจนทานรชดในอรยสจและปรมตถสภาวะ

นบแตวนนนทานกมนใจวาไดพบสงทแสวงหามานาน ความทกขใจทเคยมดบไปอยางสนเชง ทานจงหยดการแสวงหา และเรมแนะน�าญาตมตรใหร จกการเจรญสตดวยวธดงกลาว ในเวลาตอมากมคนมาเรยนกบทานมากขน แตทานกเหนความ จ�ากดของเพศคฤหสถในการสอนผคน  ในทสดจงไดอปสมบท เปนพระภกษเมอป ๒๕๐๓ ดวยวย ๔๘ ป  เปนเวลา ๒๘ ปททาน สอนลกศษยอยางไมเหนแกเหนดเหนอยดวยวธการทเปน แบบฉบบของทานเอง จนมรณภาพเมอป ๒๕๓๑ สรอายได ๗๗ ป หากทานยงไมละสงขาร กจะมอายครบ ๑๐๑ ปในป ๒๕๕๕ น

Page 68: ลำธารริมลานธรรม ๒

หลวงพอเทยน จตตสโภส�านกปฏบตธรรมทบมงขวญ อ. เมอง จ. เลย

ป ๒๕๐๐ เมออายได ๔๕ ปเศษ ทานไดออกจากบานโดยตงใจแนวแน จะไมกลบจนกวาจะพบธรรมะทแทจรง โดยท�ากรรมฐานวธงายๆ คอท�าการ เคลอนไหว ทานเพยงใหท�าความรสกถงการเคลอนไหวของรางกายและจตใจ เทานน ในชวเวลาเพยง ๒-๓ วน ทานกสามารถหลดพนจากความทกขไดอยาง เดดขาด โดยปราศจากพธรตองหรอครบาอาจารย ในเวลาเชามดของวนจนทรท ๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๐  

ค�าสอนของทานไดแพรหลายออกไป มผปฏบตตามเพมจ�านวนมาก ขนเรอยๆ ทานไดอทศชวตใหกบการสอนธรรมะอยางไมเหนแกเหนดเหนอย จนกระทงอาพาธเมอป พ.ศ. ๒๕๒๕ แตทานกยงคงท�างานของทานตอไปจนถง วาระสดทายของชวต

ทานไดละสงขารอยางสงบ ณ ศาลามงแฝกบนเกาะพทธธรรม  ส�านก ปฏบตธรรมทบมงขวญ ต. กดปอง อ. เมอง จ. เลย และไดใชเวลาอบรม สงสอนธรรมะแกคนทงหลายเปนเวลา ๓๑ ป

นามเดม พนธ อนทผวก�าเนด ๕ กนยายน ๒๔๕๔สถานทเกด บานบฮม ต. บฮม อ. เชยงคาน จ. เลยมรณภาพ ๑๓ กนยายน ๒๕๓๑  สรอาย ๗๗ ป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล67

Page 69: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม68

Page 70: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล69

ชาวอ�าเภอศรประจนต จ. สพรรณบร หากเปนผ เฒา ผแกแลว นอยคนจะไมรจก “หลวงพอวดบานกราง” หรอ พระ เมธธรรมสาร (ไสว ธมมสาโร) อดตเจาคณะอ�าเภอศรประจนต ซงมรณภาพนานกวา ๓๐ ปแลว  ทานเปนทเคารพนบถอของ ชาวบานแมจนทกวนน ไมใชเพราะวตถมงคลหรอเครองรางของขลง (ซงทานท�าอยบางแตนอยมาก) หากเปนเพราะศลาจารวตรของ ทานนนนาเลอมใส  นอกจากมความเทยงธรรมและมนคงใน พระธรรมวนยแลว ทานยงมความเสยสละอทศตนเพอประโยชนสข ของชาวบานและเพอความเจรญงอกงามของพระศาสนา

พระของชาวบานผน�าของศาสนา

Page 71: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม70

ในยคของทานมการสรางสาธารณปการมากมาย โดย เฉพาะดานการศกษาทงส�าหรบเยาวชนและพระสงฆ แตทประทบ ใจคนไมนอยกคอปฏปทาของทานซงมงความถกตองเปนทตง โดย ไมเหนแกประโยชนสวนตน อกทงไมเกรงกลวอทธพลใดๆ

มนายอ�าเภอศรประจนตคนหนงเปนคอสรา ชอบตงวงกน เหลาในสถานทแหงหนงซงอยในพนทวดเปนประจ�า  เทานนไมพอ ยงรองร�าท�าเพลงสงเสยงดงรบกวนผอน  ทานเหนวาเขาคงไมเลก งายๆ จงเขาไปเอดวา ในเขตวดหามคนมากนเหลาสงเสยงอกทก นายอ�าเภอควรเปนตวอยางทดแกประชาชน  นบจากวนนน นายอ�าเภอผนนกไมกลาไปกนเหลาสงเสยงเฮฮาในเขตวดอก  ทาน เลาภายหลงวา ถาเตอนแลวไมฟง ทานจะเอาเรองใหถงกรมการ ปกครอง

คราวหนงทานไดรบนมนตเปนกรรมการสรางอนสาวรย ชาวบานบางระจน มผ แทนจากกรมศลปากรน�าห นจ�าลอง อนสาวรยเสนอตอทประชม  มหนพระอาจารยธรรมโชตยนอย กลางหมวรชนคนอนๆ  เมอประธานถามความเหน กรรมการทกคน กเหนดวย  แตทานนงอย ไมออกความเหนสนบสนน  ประธานจง 

Page 72: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล71

ถามวา “ทาไมหลวงพอไมออกความเหนเลยครบ”

ทานชแจงวา “ถาใหอาตมาออกความเหน กจะเปนการ คดคานความเหนชอบของทกคน”  แลวทานกอธบายวา ตามพระ วนย พระไปดหรอไปในกระบวนทพไมได เวนแตมเหตจ�าเปน แตก อยไดไมเกนสามวน  ระหวางทอยในกองทพตามก�าหนดนน ถาไปด เขารบกนกด ดเขาตรวจพลกด ดเขาจดกระบวนทพกด หรอดหม เสนาทจดเปนกระบวนแลวกด ตองอาบตปาจตตย จงไมควรมรป พระอาจารยธรรมโชตอยในหมนกรบชาวบานบางระจน  อกทงตาม ประวตทานกไมไดออกไปกบกองทพ เพยงแตรบนมนตมาอยทวด โพธเกาตน แจกผายนต รดน�ามนตใหเปนขวญและก�าลงใจเทานน

ทานจงเสนอวาอนสรณของพระอาจารยธรรมโชตจงควร แยกไปอยทวด จงจะถกตองตามพระวนย และไมเสยหายแกพระ ศาสนาและตวพระอาจารยธรรมโชตเองดวย  กรรมการทกคนฟง แลวกเหนดวยกบทาน  ดวยเหตนอนสาวรยชาวบานบางระจนจง ไมมหนพระอาจารยธรรมโชตอยดวย

Page 73: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม72

ในดานวตรปฏบตสวนตว ทานกถอเครงครด อาท ไมเอา ของสงฆมาเปนของสวนตว มการแยกแยะอยางเดดขาด แมบาง เรองดเปนเรองเลกนอยในสายตาของคนทวไป

อาจารยผหนงเลาวาเคยบวชเรยนอยกบทาน ทานจงเอา ปนโตทเปนของสงฆมาใหยมใช  เมอใกลวนลาสกขา ทานสงวา  พรงนพอฉนเชาเสรจ กอนลาสกขา ใหเอาปนโตมาคน เพราะเปน ของสงฆ ไมใชของๆ ทาน

อาจารยทานนยงเลาอกวา เมอลาสกขาแลว กอนออกจาก วด ไดยมหนงสอทอยในกฏทานสองเลม ทานหยบไปดแลวบอก วา “ยมเอาไปอานกแลวกน หลวงตาตองทบทวนดกอนวาเปน หนงสอของวดหรอของหลวงตาเอง”

ไมกชวโมงหลงจากนน ทานเขยนหนงสอใหลกศษยถอมา ใหอาจารยทานนวา “หนงสอสองเลมนน หลวงตาตรวจสอบด แลว ไมใชเปนของวด เปนหนงสอของหลวงตาเอง ฉะนนไมตอง เอามาคน หลวงตาใหเลย”

Page 74: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล73

ในสวนทเปนเงนของวดนน ทานละเอยดลออมาก ไมยอม ใหใชจายสรยสราย เชน หามเปดไฟหรอน�าทงไว  นอกจากก�าชบ พระเณรแลว ทานยงออกตรวจตราอยเสมอ ใครไมปฏบตตาม จะถกทานด

ทานย�านกหนาวาวดอยดวยเงนทชาวบานถวาย ชาวบาน ท�างานเหนอยยาก พระจะเอาเงนชาวบานมาใชฟมเฟอยไมได แตจะตองประหยดยงกวาชาวบาน  ไมควรมความเปนอยฟงเฟอ หรหรากวาชาวบาน

ดวยปฏปทาดงกลาว ทานจงเปนทศรทธาของชาวบาน และสามารถชกชวนชาวบานมารวมแรงรวมใจพฒนาชมชนครง แลวครงเลาจนเจรญกาวหนา ดงปรากฏใหเหนกระทงทกวนน

Page 75: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม74

Page 76: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล75

หลวงพอค�าเขยน สวณโณ เปนศษยรนแรกๆ ของหลวง พอเทยน จตตสโภ ทานมอธยาศยตางจากเพอนสหธรรมกในสาย เดยวกนตรงททานชอบอยปา จงไดมาชวยบกเบกวดปาสคะโตบน ภแลนคาหลงจากบวชไดไมกพรรษา และเปนหลกของทนนตงแต ป ๒๕๑๙ จนกลายเปนสถานปฏบตธรรมทส�าคญแหงหนงของ จงหวดชยภม

หลวงพอค�าเขยนมกสอนลกศษยใหหมนมสตรกายรใจ โดยใหหลกวา “เหน อยาเขาไปเปน” นนคอมอะไรกสกแตวาร ไมยดตดถอมนหรอมปฏกรยาตอมน  ไมวาชอบหรอชง เหมอนกบ ทหลวงพอเทยนสอนวา “รซอๆ” หรอรเฉยๆ

สนกปวย

Page 77: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม76

เมอป ๒๕๔๙ ทานปวยหนกดวยโรคมะเรงตอมน�าเหลอง ถงกบตองเขารกษาตวในหองไอซยโรงพยาบาลจฬาลงกรณ กอนมะเรงไมเพยงท�าใหคอบวมเกอบเทาหนา หากยงบบหลอดลม จนหายใจไมสะดวก แตทานกไมมอาการกระสบกระสาย  ทานวา “หายใจแบบแหลมลมเอา” ญาตโยมหลายคนตกใจเมอรวาทาน เปนมะเรงและอยในระยะลกลาม  บางคนถงกบเกาะกระจกรองไห หนาหองไอซย จนทานตองเขยนจดหมายมาปลอบใจคนเหลานน วา ทานสบายด ไมตองเปนหวง  ผลการตรวจตอมาพบวาทานม กอนเนอในมะเรงตบออนดวย  เมอหมอกดทองของทาน พระ อปฏฐากเลาวา เปนครงแรกทเหนหลวงพอแสดงอาการเจบ  หมอ ถามทานวาเจบกเปอรเซนต ทานตอบวา “เกนรอย”  พยาบาล แปลกใจถามวาแลวท�าไมไมรอง ทานตอบวา “ปวดแลวจะรองอก ทาไมใหขาดทน”  แลวทานกพดตอวา “มนเปนเพยงอาการเอาไว ด  ไมไดเอาไวเปน”

ในชวงทหลวงพอค�าเขยนรกษาตวทโรงพยาบาลนน ทกขเวทนารบกวนทานตลอดเวลา ไมเวนแมแตตอนรกษาดวย เคมบ�าบดและการฉายแสง  แตทานไมมอาการทกขรอน ทานพด ในเวลาตอมาวา “การปวดนมนกไมไดลงโทษเรา ไมเทาไหรหรอก 

Page 78: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล77

แตเราเปนผปวด นมนลงโทษเรา กเหนมนปวด ไปลงโทษอะไรมน (ทาไม)  เหมอนเรานอนไมหลบกไมมปญหา  กนไมไดกไมมปญหา แตเราไปคดวาเรานอนไมหลบ ตวนอนตราย  เราคดวาเรากนไมได นกอนตราย” แลวทานขมวดวา “ตวคดตางหากททาใหเราเปนภพ เปนชาต ตองอยกบความเกด ความแก ความเจบ ความตาย ถา เราไมไปอยกบมนกไมมอะไร ทาอะไรไมได”

ทานเลาวาตอนนอนปวยอยโรงพยาบาลนน “มนแสน สบายหนอ เพราะมคนทาใหทกอยาง”  ทานยงพดอกวา “ตอนนน ไมตองทาอะไรหรอก เหนไตรลกษณอยางเดยวพอแลว มนโชวให เราเอง”

เปนเวลาแปดเดอนททานไดรบการรกษาอยางเขมขน เขาๆ ออกๆ โรงพยาบาลหลายครง  สนป ๒๕๔๙ การรกษากยต ทาน พดถงความรสกในชวงนนวา “ไมทกขเลย ความเจบปวดแทนท จะเปนเรองทกข  เอา...เปนเรองสนก”

แลวทานกสรปวา “สนกปวยเกอบป” (อานประวตทานหนา ๑๕๓)

Page 79: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม78

Page 80: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล79

ในสายตาของคนทวไป หลวงพอพทธทาส เปนพระท ดนาเกรงขาม จนไมคอยมใครกลาโตเถยงหรอถามทานตรงๆ  แต ในความเปนจรงแลวทานชอบเวลามคนมาซกถามหรอโตแยงทาน หากมเหตผล ทานกรบฟง  แมกรยาอาการของผถามจะดไมสภาพ ทานกไมโกรธ กลบนงสงบ และตอบเปนปกตเพอประโยชนของ ผฟง

ขนเขาทบางเบา

Page 81: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม80

เทพศร สขโสภา นกเขยนและศลปนชอดง เลาวาคราว หนงไดถามทานวา

“อาจารยครบ อาจารยสอนเรองจตวางมานาน ทานไม โกรธไมเกลยดใคร ผมกเชอ แตเคยนกพอใจไหม”

“ถาเผลอกม” ทานตอบเรยบๆ

“แลวทานเผลอบอยหรอเปลา” เทพศรถามพลางชหนา ทาน แตทานกลบไมวาอะไร ทานพดน�าเสยงปกต พดวา “ของ อยางนปฏบตมากเทาไร โอกาสเผลอกมนอยลงเทานน”

ทานมความปกตแมกระทงเวลาไดฟงปญหาตางๆ ทชวน ใหหดหหรอโกรธแคน

เทพศรเลาวาคราวหนงไดเลาใหพระทสวนโมกขฟงถงการ ท�าลายโบราณสถาน โดยเฉพาะเจดยเกาๆ  มการเอารถแทรกเตอร ท�าลายพระเจดยเพอหากรพระ  หลายคนไดฟงกไมพอใจ แมแต พระกรสกโกรธเคองโจรเหลานน  แตหลวงพอพทธทาสฟงเปน 

Page 82: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล81

ปกตราวกบไมไดยนเรองเลา  จนในทสดเทพศรซงเปนนกเลานทาน ตวยงกคอยๆ ลดเสยงลง แลวเลกเลาไปกลางคนเลย  เมอเหนทาน ไมมอารมณรวม  มองดเหมอนวาทานไมสนใจเรองเหลาน หรอไม เหนคณคาของโบราณสถาน  แตทจรงนาจะเปนเพราะทานเหนวา มนเปนธรรมดาโลก ไมมประโยชนอะไรทจะโกรธเคองพฤตกรรม ของคนเหลาน

ความซอตรงกบตวเอง กลาทจะยอมรบความผดพลาด หรอขอจ�ากดของตนเองเปนคณลกษณะประการหนงของหลวงพอ พทธทาสทประทบใจผใกลชด  เขมานนทะ (โกวท เอนกชย) ซง เคยบวชกบทานนานนบสบปเลาวา

“วนหนงพวกเราพระเณร กาลงกวนปนกนอย  ทาน อาจารยเดนมาพดวา ‘พวกคณโงอยได คณไปกวนทาไมใหเสยเวลา ทาไมไมเอาปน เอาทราย เอาหน เอานาเทรวมในถงนามนปดฝา แลวกกลงมนไปในสนามหญา’  ทกคนกสวางไสว พดกนวา เออจรงๆ แลวทกคนกปฏบตตาม  กลงกนไปกลงกนมาจนเหงอตก  พอเปด ฝา หนอยหน ทรายอยทราย ปนอยปน  พวกเรากชกมอารมณ ทงเหนอยทงผดหวง  อาจารยเหนเขาทานกหวเราะ บอกวา ‘ผม 

Page 83: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม82

จะไปรอะไร ผมไมเคยทา’ ”

นอกจากไมสรางภาพใหตนเองดดแลว ทานยงชอบลอตว เอง ดงมกเรยกตวเองวาเปน สนขปากราย หรอกลาวหาวาตวเอง ชอบใชค�าวาโสกโดก กลาวไดวาทานไมยอมพะนอหรอปรนเปรอ อตตาตนเองเลย สมกบทเนาวรตน พงษไพบลย ประพนธไววา

“พทธทาส” นามทานปานขนเขา

ทวาเบาสบายอยางวางนาหนก

และตวตนของทานนนใหญนก

ใหญดวยหลกใหสละละตวตน

Page 84: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานอปสมบทเมออาย ๒๐ ป ไดรบฉายาวา “อนทปญโญ” ไดเดนทางมา ศกษาตอทวดปทมคงคา กรงเทพมหานคร สอบไดนกธรรมเอกและเรยน ภาษาบาลไดเปรยญ ๓ ประโยค สรางส�านกปฏบตธรรมทวดตระพงจก อ. ไชยา จ. สราษฎรธาน เมอ ๑๒ พฤษภาคม ๒๔๗๕ ใหชอวา “สวนโมกขพลา- ราม” 

ตอมาเมอป พ.ศ. ๒๔๘๗ ไดยายสวนโมกขพลาราม มายงสถานทแหงใหม คอวดธารน�าไหลในปจจบน ทานสรางผลงานทางธรรมไวมากมาย ไดอทศตน เพองานพระศาสนาและท�างานชวยเหลอเพอนมนษย เพอใหไดพบสนตสข โดยมสนตภาพ 

ทานไดรบการนบถอยกยอง จากพทธศาสนกชนทงในประเทศและจาก ตางประเทศ ผลงานของทานไดรบการเผยแพรอยางกวางขวาง ทงทเปนภาษา ไทยและภาษาตางประเทศ กระทงไดรบการยอมรบจากชาวโลกวาเปน “สมณ ปราชญผยงใหญ” ผมบทบาทอยางสงตอพทธศาสนา

ทานพทธทาส อนทปโวดธารน�าไหล (สวนโมกขพลาราม) อ. ไชยา จ. สราษฎรธาน

นามเดม เงอม พานช  ก�าเนด ๒๗ พฤษภาคม ๒๔๔๙สถานทเกด ต. พมเรยง อ. ไชยา จ. สราษฎรธานอปสมบท ณ วดอบล อ. ไชยา จ. สราษฎรธาน เมอ พ.ศ. ๒๔๖๙ สมณศกด พระธรรมโกศาจารยมรณภาพ ๘ กรกฎาคม ๒๕๓๖  สรอาย ๘๗ ป ๖๗ พรรษา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล83

Page 85: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม84

Page 86: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล85

พดถงสมเดจพระวนรต วดมหาธาต คนเฒาคนแกทใกลชด วดสกหนอย มกจะนกถงสมเดจพระวนรต (เฮง เขมจาร) ซงเปน ผสนองงานคนส�าคญฝายมหานกายของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส  แตทจรงยงมสมเดจพระวนรต อกองคหนง ซงเจาคณสมเดจเฮงถอเปนอาจารย นนคอ สมเดจ พระวนรต (ฑต อทโย)

เคลดลบของสมเดจพระวนรต

Page 87: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม86

เมอเจาคณสมเดจฑตลวงสวยชรา ทานไดมอบอ�านาจการ บรหารและการศกษาของวดใหอยในมอของเจาคณสมเดจเฮง (ซง ตอนนนเปนพระเทพเมธ) หมด แตแมอายถง ๘๐ ป ทานกไมหลง มอาจาระงดงาม เปนทเคารพนบถอของพระเณรในวด

คราวหนงมพระหนมขนไปกราบเรยนถามทานวา ทานท�า อยางไรจงมศลาจารวตรและสตสมปชญญะบรบรณแมอายปนน แลว  แทนททานจะตอบ กลบเปรยขนมาวา “หมนเวลาพระตระฆง หมาหอนกนแปลกเหลอเกน  มหาสงครามในยโรป (สงครามโลก ครงทหนง) จะเปนอยางไรกไมร  สมเดจพระมหาสมณเจาประชวร จะหายหรอไม กไมรได  ถาพระองคทานเปนอะไรไป การพระศาสนา จะกระทบกระเทอนเพยงใด กเหลอทจะเดาได”

พระหนมไดฟงกนกวาเจาคณสมเดจทานจะเรมหลงเสย แลวกระมง เพราะททานพดมานนไมเกยวของกบค�าถามทตรงไหน แตสกพก ทานกหนมาแลวพดวา “ทเธอถามฉนวามกจวตรอนใด ทชวยค�าจนใจ ใหประพฤตพรหมจรรยมาไดจนทกวนนนน ฉนจะ บอกให วาฉนถอหลกอยสามสตร ทองขนใจอยเสมอ  ถาอย คนเดยวแลว เปนตองทองเอาไว ทองถอยหนาถอยหลงไดโดยตลอด 

Page 88: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล87

ถามแขกกหยดไว มกจอนตองท�ากท�า เชน อานหนงสอพมพ เซน หนงสอ ตอบปญหา เมอหมดกจแลว ทองคางไวทไหน กทองตอ ไปจากนน โดยร�าลกนกตามขอความนนไปตลอดเวลา”

สตรทงสามไดแก 

๑. พระภกขปาฏโมกข  ทานขยายความวา ทานทองพระ ปาฏโมกขเปนนจ เพอตรวจตราดวาไดลวงสกขาบทขอใดบาง  เมอ ร วาผดพลาด กทรงจ�าไว แลวน�าไปปลงอาบต  ถาไมถอตาม พระปาฏโมกขอยางเครงครด กเปนพระอลชช อยในพรหมจรรย ไมไดถงอยไป กเปนคนลวงโลก

๒. มลกจจายน หรอต�าราภาษาบาล ทานอธบายวา ทาน เรยนภาษาบาลแบบเกา อาศยคมภรนเปนแมบท ทรพระไตรปฎก แตกฉาน กอาศยคมภรน  ทานวาทานตองทองสตรและแมบทแหง ภาษาบาลใหคลองแคลว  หากมพระรนใหมมาถาม แลวทานตอบ เขาไมได เขากจะหาวาเจาคณสมเดจหลงแลว หรอความรสเขา ไมไดแลว  ถาเขาเกดความคดเชนน จะเปนบาปแกเขา เพราะการ ไมเคารพผใหญ

Page 89: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม88

๓. มหาสตปฏฐานสตร พระพทธเจาตรสวา สตปฏฐาน เปนทางเอกทจะชวยใหเราพนจากวฏสงสาร ททานมาบวชกเพอ ท�าตนใหพนทกข  ดงนนจงทองพระสตรนเปนประจ�า พรอมกบ พจารณา กาย เวทนา จต ธรรม อยเปนประจ�า  ทานขยายความวา ถงแมจะไมไดเปนพระอรยบคคล แตทานกเพยรพยายามตามนน อยตลอดเวลา “ยศถาบรรดาศกด อครฐาน เพยงชวยใหฉนบรหาร งานพระศาสนา เพอประโยชนและความสขของมหาชนเทานน แต ฉนกไมลมทจะท�าหนาทอนเคราะหตวเองดวยเชนกน”

ทานกลาวกบพระหนมวา วตรปฏบตดงกลาวทานท�าเปน ประจ�า สม�าเสมอ จนบดนจงยงไมหลงใหล โลกธรรมไมอาจกล�ากราย ได  ทผานมายงไมเคยบอกใครเรองน  แตเมอถกถาม จงบอกใหร

เคลดลบดงกลาวประทบแนนในใจของพระหนมรปนน กาลเวลาลวงเลยมาหลายสบปจนพระหนมไดกลายเปนชายชรา กลบไปครองเพศฆราวาสทอทยธานบานเกด  เรองราวดงกลาว คงจะหายไปพรอมกบชวตของชายชราผนน หากมใชเปนเพราะม ชายหนมคนหนงมาสนทนาพดคยดวย  ชายหนมรเรองวดวาอาราม ด เมอคยกนถงเจาคณสมเดจเฮงและเจาคณสมเดจฑต ชายชราจง 

Page 90: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล89

เลาเรองนใหฟง นนเปนป พ.ศ. ๒๕๐๗  เวลาผานไป ๑๔ ป เรองน จงไดถกถายทอดเปนขอเขยนโดยชายหนมผนน ซงเวลานนได กลายเปนนกเขยนชนน�าแลว มนามปากกวา ส.ศวรกษ

๓๐ กวาปผานไป ทกวนนคงแทบไมมใครรจกขอเขยนชนนน แลว เพอไมใหเรองนสญหายไปจงขอน�ามาเลาซ�าอกครง (อานประวตทาน หนา ๑๓๑)

Page 91: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม90

Page 92: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล91

กอนหลวงพอโตจะไดรบสถาปนาเปน สมเดจพระพฒาจารย นน ทานมสมณศกดเปนพระเทพกว เมอถงปลายสมยรชกาล พระจอมเกลาเจาอยหว ทานจงไดรบเลอนสมณศกดเปนชนสมเดจ ตอนนนทานชราภาพมากแลว คออาย ๗๘ ป

สามปหลงจากนนพระจอมเกลาเจาอยหวกสวรรคต  พระ ราชโอรสขนครองราชย เปนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา เจาอยหว  ตอนนนพระองคยงมพระชนมายเพยง ๑๕ ปเทานน ฐานะยงงอนแงนมาก เพราะขนนางและพระบรมวงศานวงศ ลวนอยในอ�านาจของสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค) ซงเปนผส�าเรจราชการ

เวลานนเปนทหวนเกรงกนมากจนมเสยงล�าลอวาจะมการ กอกบฏเพอยดอ�านาจจากพระยพราช  เมอหลวงพอโตทราบเรอง 

ทนมดจรงหนอ

Page 93: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม92

ดงกลาว วนหนงจงถอไตพรอมตาลปตรไปทจวนสมเดจเจาพระยาฯ ตอนกลางวนแสกๆ แลวเดนรอบบาน

สมเดจเจาพระยาฯ เหนเชนนนจงถามหาสาเหตหลวงพอโตตอบวา “อาตมภาพไดยนวาทกวนนแผนดน 

มดมวนก ดวยมคนคดรายจะเอาแผนดน ไมทราบเทจจรงจะเปน ประการใด  ถาแมเปนความจรงแลวไซร อาตมภาพกใครจะขอ บณฑบาตเขาเสยสกครงหนงเถด”

สมเดจเจาพระยาฯ จงตอบวา“โยมไมสมดดอกเจาคณ  โยมนมใจแนนแฟนในพระพทธ 

ศาสนาแนนอนมนคงเสมอ  อนงโยมทะนบารงแผนดนโดยเทยง ธรรม และตงใจประคบประคองสนองพระเดชพระคณโดยตรงโดย สจรต เปนทตงตรงอยเปนนตย  ขอเจาคณอยาปรวตกใหยงกวา เหต  นมนตกลบได”

สมเดจเจาพระยาฯ ไดรกษาค�าพด มไดกอเหตเภทภยตอ ยวกษตรยจนทวงคตในป ๒๔๒๕  สวนหลวงพอโตนนไดมรณภาพ ๑๐ ปกอนหนานนแลวคอป ๒๔๑๕  สรอาย ๘๔ ป

Page 94: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานจบการศกษาทางโลกในระดบมธยมศกษาโดยไดรบทนเรยนดของ กระทรวงศกษาธการ บรรพชาเปนสามเณร เมอ พ.ศ. ๒๔๙๔ สอบไดนกธรรม ชนตร โท เอก และเปรยญธรรม ๓ ถง ๙ ประโยคขณะยงเปนสามเณร จง ไดรบพระราชทานพระบรมราชานเคราะห ใหอปสมบทเปนพระภกษในฐานะ นาคหลวง ณ อโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม  เมอจบการศกษาพทธศาสตร บณฑต (เกยรตนยมอนดบ ๑) จากมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (มจร.) และสอบไดวชาชดคร พ.ม. ทานไดรบแตงตงใหเปนรองเลขาธการ มจร.ทาน ไดสรางความเจรญใหแก มจร. ทงดานบรหารและวชาการเปนอยางมาก โดยเฉพาะการพฒนาหลกสตรทเนนบทบาทและภาวะสงคมทเพมขนของสงฆ รวมทงสอดแทรกความรเกยวกบการพฒนาชมชนไวในหลกสตร ทานไดรบ การแตงตงใหเปนเจาอาวาสวดพระพเรนทร ในป ๒๕๑๕-๒๕๑๙ จากนนจงได มาด�ารงต�าแหนงเจาอาวาสวดญาณเวศกวน อ. สามพราน จ. นครปฐม

ทานอทศตนใหกบการเผยแผพระศาสนา ตลอดจนงานดานนพนธ เอกสารวชาการ และต�าราตางๆ จ�านวนมาก ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงคอ หนงสอพทธธรรม ซงไดรบการยกยองวาเปน “มรดก ธรรมอนล�าคาแหงยค” และทานยงไดรบการอาราธนาใหเปนผแสดงปาฐกถา ในการประชมนานาชาตขององคกรระดบโลกตางๆ หลายครง และเปนคนไทย คนแรกทไดรบเกยรตใหรบรางวลการศกษาเพอสนตภาพจากยเนสโกในป พ.ศ. ๒๕๓๗ (อานเรองหนา ๙๕)

พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต)วดญาณเวศกวน อ. สามพราน จ. นครปฐม

นามเดม ประยทธ อารยางกร  ก�าเนด ๑๒ มกราคม ๒๔๘๑สถานทเกด อ. ศรประจนต จ. สพรรณบรอปสมบท ณ วดพระศรรตนศาสดาราม กรงเทพมหานคร เมอ ๒๔ กรกฎาคม ๒๕๐๕ ในฐานะนาคหลวงสมณศกด พระพรหมคณาภรณ

Page 95: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม94

Page 96: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล95

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) เปนพระมหาเถระท ไดรบการยกยองวาเปนปราชญทส�าคญทสดของพทธศาสนาไทย ในปจจบน  วาจ�าเพาะสมณศกดของทานกจดวาสงมาก คอเปน พระราชาคณะขนรองสมเดจ แตทานมความเปนอยอยางสมถะ มาก พงพอใจในการอยอยางเรยบงาย และเสมอตนเสมอปลาย ในเรองนมาโดยตลอด ตงแตเปนพระชนผนอยจวบจนถงปจจบน

เมอครงททานยงเปนเจาอาวาสวดพระพเรนทร แมไดรบ สมณศกดเปนพระราชวรมน และเปนทรจกอยางกวางขวาง โดย เฉพาะเมอหนงสอ พทธธรรม ฉบบขยายความ ไดตพมพเผยแพร 

ปราชญผสนโดษ

Page 97: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม96

แตชวตความเปนอยของทานแทบไมไดแตกตางไปจากตอนเปน พระหนมเมอ ๒๐ ปกอนหนานนเลย  กฏของทานมหนงสอกบ อปกรณทใชเขยนหนงสอเปนหลก ดโลงและเปนระเบยบ 

คราวหนงมญาตโยมขออนญาตตดเครองปรบอากาศให ทาน เนองจากรอบวดเปนยานชมชน มมลภาวะมาก มหน�าซ�าขาง วดยงเปนรานท�าทอง กลนน�าประสานทองโชยมาทกฏของทานทก วน ท�าใหทานมอาการภมแพ หอบ เหนอย ทานกปฏเสธไปทกครง แตญาตโยมกไมละความพยายาม  ในทสดกสามารถพาชางมา ตดเครองปรบอากาศใหทานจนได แตทานกไดใชนอยมาก เพราะ ไมนาน กยายออกไป  เมอทานไปยงวดญาณเวศกวน ทานกยงไม ยอมตดเครองปรบอากาศเชนเดม คงใชแตพดลมชวยระบายความ รอน เหมอนเมอครงอยวดพระพเรนทร

ทานเปนพระเถระทไมสะสม ทงๆ ทไดรบอตเรกลาภใน โอกาสตางๆ เปนประจ�า โดยเฉพาะเวลามญาตโยมมาจดงานท�า บญถวายทาน เนองในวนคลายวนเกดบาง ในวนส�าคญทางศาสนา บาง หรอแสดงมทตาจตทไดรบพระราชทานเลอนสมณศกดบาง ของทน�ามาถวายนนเปนสงของเครองใชมากมาย แตเมอเสรจงาน 

Page 98: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล97

แลว ทานจะเกบแตเฉพาะหนงสอไว สวนของอนๆ ทานจะแจกตอ ใหแกพระเณรในวด

ของถวายบางอยางบรรจใสกลองสวยงาม บางกลองกหอ เปนของขวญ ทานกไมเปดดดวยซ�าวาขางในเปนอะไร  วธการแจก ของทานกคอตดหมายเลขทกลองเหลานน แลวท�าสลากใหพระ เณรแตละรปมาจบ  ใครไดสลากตรงกบของกลองใด กรบของ กลองนนไป  วากนวาการแจกแบบนสามเณรในวดชอบมาก เพราะ อาจไดของใชดๆ ซงตามปกตไมมโอกาสไดรบ

นอกจากของขวญ คาลขสทธหรอคาตอบแทนจากงาน เขยน ทานกไมเคยรบ หากแตบรจาคใหแกสถาบน มลนธ หรอ สาธารณกศลตางๆ  ทงนเพราะทานถอวางานเขยนเหลานนเปน การบ�าเพญธรรมทาน อนเปนหนาทอยางหนงของบรรพชต  งาน บรรยายกเชนกน ไมวาทไหน เมอเจาภาพถวายซองปจจยแกทาน ทานกจะมอบคนเพอเปนทนด�าเนนงานขององคกรเหลานนตอไป โดยไมเคยเปดดเลยวาในซองนนมเงนเทาไร  หากมผมาถวายปจจย ใหแกทานทวด ทานกจะมอบใหเปนสมบตของสงฆ ไมเกบไวแมแต บาทเดยว (อานประวตทานหนา ๙๓)

Page 99: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม98

Page 100: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล99

หลวงพอปาน โสนนโท แหงวดบางนมโค เปนทรจกกนด ในฐานะพระเกจอาจารยชอดงแหงอยธยา  ลกศษยของทานหลาย รปเปนพระทมชอเสยงมาก อาท หลวงปบดดา ถาวโร และพระ ราชพรหมยาน (หลวงพอฤาษลงด�า) 

ทานเปนคนสมยรชกาลท ๕ ถอก�าเนดเมอ พ.ศ. ๒๔๑๘ ทานมใจใฝในเพศพรหมจรรยตงแตยงเดก เมออายครบบวชได อปสมบท ณ วดบางนมโค  ทานเปนผใฝในการศกษามาก จงได 

รวยบญญาบารม

Page 101: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม100

เดนทางไปตามส�านกตางๆ เพอเลาเรยน  สมยนนนอกจากพระ ปรยตธรรมแลว วชาคาถาอาคมกถอกนวาเปนอกวชาหนงทพระ ควรเรยนร  ทานจงไปศกษากบหลวงพอสนซงไดชอวาแกกลาทาง คาถาอาคมและรกษาโรคภยไขเจบ

ค�าสอนขอหนงททานไดรบจากหลวงพอสนกคอ อยา หวนไหวในโลกธรรม อยาอยากรวย อยาอยากมยศถาบรรดาศกด เพราะสงเหลานไมเทยง  หากสญเสยทรพยและยศกจะเปนทกข พระนนถารวยกไมใชพระ พระตองรวยดวยบญญาบารม

หลวงพอสนไดประสทธประสาทวชาความรแกทาน ทง คาถาอาคม วชาแพทยแผนโบราณและวปสสนากรรมฐานจนหมด สนทกกระบวน แตทานกยงคงแสวงหาครบาอาจารยตอไป เพราะ ทราบดวาวชาหนงทยงขาดไปคอวชาปรยตธรรม

ทานจงเดนทางไปเรยนกบพระอาจารยจนแหงวดเจาเจด ตามค�าแนะน�าของหลวงพอสน  ชาวบานแถวนนพดตรงร�าลอวา พระอาจารยจนเปนคนโมโหรายมาก  เวลาโมโหแลวยงไมอย ปาก วามอถง จนลกศษยหวาดกลวมาก  พระอาจารยจนเองกรตว และ 

Page 102: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล101

กลววาตนจะไปท�ารายลกศษยเวลาสอนหนงสอ  ทานจงสงใหสราง กรงใหญขนส�าหรบขงตวทานเองเวลาสอนหนงสอ แลวใหลกศษย คนหนงเกบกญแจไว  เวลาสอนหนงสอลกศษยคนใดไมตงใจเรยน หรอตอบค�าถามไมถกตอง ทานจะโมโหจนคมไมอย ถงกบเอามอ จบลกกรงเหลกเขยาจนลกศษยขวญหนดฝอ  แตพอทานคลาย โทสะลงแลว ทานกกลายเปนพระอาจารยจนรปเดม

หลวงพอปานเปนผใฝเรยน มความเพยรเปนทตง  พระ อาจารยจนถามอะไร ทานกตอบไดถกตอง จงเปนทพอใจแกพระ อาจารยมาก  ไมนานพระอาจารยจนกสนความรทจะสอนใหทาน ทานจงเขามาเรยนตอทกรงเทพฯ กบพระอาจารยเจน วดสระเกศ

ระหวางอยทวดสระเกศนน ทานเลาวาอตคดมาก  บณฑ- บาตบางครงกไมพอฉน ไดแตขาวเปลาๆ  หาไมกเดดยอดกระถนมา จมน�าปลา น�าพรก ฉนแทบทกวน  กจนมนตกแทบไมม  เปนเชนน อยหลายป  ปสดทายกอนททานจะกลบวดบางนมโค ทานเลาวา คนหนงเทวดามาหาทานถงกฏเพอบอกหวย  บอกเสรจกเขยนใหด แลวย�าวาจ�าไดไหม  ทานกตอบวาจ�าได แทนทจะดใจ ทานกลบ ครนคดจนนอนไมหลบ

Page 103: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม102

รงเชาทานตดสนใจไมแทงหวย เพราะเหนวาไมใชกจของ สงฆ  ทานระลกถงค�าของหลวงพอสนทวา “ถารวยกไมใชพระ พระ ตองรวยดวยบญญาบารม”  ปรากฏวาวนนนหวยออกตรงตามท เทวดาบอก  หากทานแทงหวยตามทเทวดาบอก กจะไดลาภกอน ใหญ  แมโชคลาภหลดลอยไปตอหนา แตทานกหาเสยใจไม กลบ รสกสบายใจดวยซ�าทใจไมหวนไหวตอลาภ

หลวงพอปานไดเรยนร หลายวชา รวมทงคาถาอาคม สามารถสะเดาะกญแจใหหลดไดอยางงายดาย  แตวชาเหลานน เทยบไมไดกบวชาสะเดาะกเลสใหหลดจากใจ  วชานท�าใหชวต สงบเยนและเปนอสระ ไมเบยดเบยนทงตนและผอน  ขณะทพระ อาจารยจนตองมกรงเหลกไวควบคมตนทงๆ ทมความรมากมาย แตหลวงพอปานเพยงแตมสตรกษาใจและมปญญาเหนโทษของ โลกธรรม กสามารถปองกนใจไมใหทกขครอบง�าได แมทกขนนจะ มาในคราบของสขหรอโชคลาภกตาม  วชานท�าใหทานรวยอยาง แทจรงคอรวยดวยบญญาบารม

Page 104: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ.ศ. ๒๔๓๘ เมออาย ๒๐ ปทานไดอปสมบทเปนพระภกษ ณ วดบางนมโค โดยมหลวงพอสนเปนพระอปชฌาย  หลงจากทศกษาและปฏบตธรรมอยกบ หลวงพอสนพอสมควรแลวจงไดเดนทางไปศกษาพระปรยตธรรม ณ วดสระเกศ กรงเทพฯ และวดเจาเจดใน จ. พระนครศรอยธยา เรยนแพทยแผนโบราณ จากวดสงเวชฯ ศกษาเพมเตมกบหลวงพอเนยม วดนอย และพระอาจารยโหนง อณฑสวณโณ เรยนวชาสรางพระเครองดน เปนตน หลงจากนน ทานจงไดมา อยทวดบางนมโค  กจวตรของทานหลงจากทานฉนภตตาหารเพลแลว ทานก จะมาสงเคราะหชาวบานทเจบปวยตลอดทงวน

หลวงพอปาน โสนนโทวดบางนมโค ต. บางนมโค อ. เสนา จ. พระนครศรอยธยา

ก�าเนด วนศกรท ๑๖ กรกฎาคม ๒๔๑๘สถานทเกด ต. บางนมโค อ. เสนา จ. พระนครศรอยธยาอปสมบท ณ วดบางนมโค วนจนทรท ๑ เมษายน ๒๔๓๘สมณศกด พระครวหารกจจานการมรณภาพ ๒๖ กรกฎาคม ๒๔๘๑ สรอาย ๖๓ ป ๔๓ พรรษา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล103

Page 105: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม104

Page 106: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล105

ในป ๒๕๒๐ หลวงพอชา สภทโท แหงวดหนองปาพง ได รบนมนตใหไปแสดงธรรมทประเทศองกฤษ  นบเปนครงแรกททาน เดนทางไปตางประเทศดวยเครองบน  คราวนนมเหตการณระทก ขวญเกดขน เนองจากขณะทเครองก�าลงรอนลง ไดเกดอบตเหต ยางระเบดหนงเสนกลางอากาศ  กปตนจงประกาศใหผโดยสารรด เขมขดอยกบท พรอมทงถอดรองเทาและแวนตา แมกระทงฟน ปลอมกตองถอดออก  เมอทกคนท�าตามเสรจกนงเงยบกรบทง เครองบน ดวยกงวลวาวาระสดทายใกลจะมาถงแลวหรอน

ใจหนอใจ

Page 107: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม106

หลวงพอชาไดพดถงความรสกนกคดตอนนน “เปนครง แรกทเราไดเดนทางมาเมองนอกเพอสรางประโยชนแกศาสนา จะเปนผมบญอยางนเทยวหรอ  เมอระลกไดเชนนนแลวกตงสตย อธษฐานมอบชวตใหพระพทธ พระธรรม พระสงฆ แลวกกาหนด จตรวมลงในสถานทควรอนหนง แลวกไดรบความสงบเยอกเยน ดคลายกบไมมอะไรเกดขน พกในทตรงนน”

สกพกเครองบนกลดระดบและถงพนดนโดยสวสดภาพ พอ รวาปลอดภยผโดยสารกปรบมอดงลนดวยความดใจ  หลวงพอชา เหนพฤตกรรมของคนเหลานนแลวรสกแปลก ดงทานตงขอสงเกต วา “ขณะเมอเครองบนเกดอบตเหต ตางคนกรองเรยกวา หลวง พอชวยปกปองคมครองพวกเราทกคนดวย  แตเมอพนอนตราย แลวเดนลงจากเครองบน เหนประณมมอไหวพระเพยงคนเดยว เทานน นอกนนไหวแอรโฮสเตสทงหมด”

เวลามภยคกคาม คนเราอดไมไดทจะนกถงสงศกดสทธ พรอมท�าทกอยางเพอใหรอดตาย  แตเมอพนภยแลว กมกลมไปวา ไดสญญาหรอวงวอนอะไรไว  จะวาไปมใชแตอนตรายถงตายเทานน แมกระทงเวลามความทกขใจ กนกถงพระธรรม  แตพอความทกข 

Page 108: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล107

หายไป ใจกเปลยน

หลวงพอชาเลาวาทวดหนองปาพง มกมโยมผหญงมาขอ บวชชคนละหลายเดอน  บางกวาจะขออยวดตลอดชวต เพราะเบอ โลกเหลอเกน  สวนใหญเปนเพราะมเรองทะเลาะกบสาม  กบคน เหลานหลวงพอมกจะแนะวา ใหมาทดลองอยสกพกกอน แลวคอย ตดสนใจ  อยาเพงปกใจวาจะอยนานๆ  แตหลายคนกยนยนวาจะ ขอบวชไปจนตาย ไมมวนกลบบานแนนอน  แตหลงจากอยไดไม กวน พอสามมางอนงอ กหอบผาหอบผอนกลบบานทนท  บางคน อยไดแคไมกเดอน เกดคดถงลกและสามขนมา กทงวดกลบไปอย กบครอบครวตามเดม

หลวงพอชาจงมกเตอนคนเหลานเสมอวา “อยาไปเชอนะ จตของเรานะ”

Page 109: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม108

Page 110: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล109

ในชวงเจดปสดทายของหลวงพอเทยน จตตสโภ ทาน ตองเขาโรงพยาบาลอยหลายครงเนองจากมมะเรงในล�าไส เปน โอกาสใหนายแพทยวฒนา สพรหมจกร ไดรจกทานอยางใกลชด ในขณะทหมอวฒนารกษากายของหลวงพอดวยการใหยา หลวงพอ กไดรกษาใจของหมอวฒนาดวยการใหธรรม

หมอวฒนาเลาวาตอนทรจกหลวงพอเทยนใหมๆ ก�าลง สนใจพระเครองมาก  วนหนงไดเอาพระนางพญาพษณโลกมาให ทานด พรอมกบอวดวาพระเครององคนเกาแกมากสรางมาตง ๗๐๐ ปแลว

“พระองคนทาจากอะไร” ทานถาม

น�ามนตของหลวงพอเทยน

Page 111: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม110

หมอวฒนาอธบายวา “ทาจากเนอดนเผา แกรงสเนอ มะขามเปยก มแรตางๆ ปรากฏอยเตม”

ไดยนเชนนน ทานกพดเรยบๆ วา “ดนนนเกดมาพรอมกน ตงแตสรางโลก พระองคนไมไดเกาแกไปกวาดนทเราเหยยบกอน เขามาในบานนหรอก”

เพยงประโยคนประโยคเดยว หมอวฒนาก “ตาสวาง” ตดสนใจถอดพระเครองออกจากคออยางไมลงเล 

เคยมคนถามทานวาแขวนพระดหรอไม ทานตอบวา “ด แตมสงทดกวาแขวนพระจะเอาไหม”

อกคราวหนงมคนถามทานดวยความสงสยวา เครองราง ของขลงของเขามอานภาพตามทเลาลอหรอไม ทานไมตอบ แต ถามกบวา “คนทาตายหรอยง”

เมอไดค�าตอบวาคนทท�าไดตายแลวเพราะเปนของมรดก ตกทอดกนมา ทานจงตอบวา

Page 112: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล111

“คนททายงตายเลย แลวเราจะหวงสงน ชวยไมใหเราตาย ไดอยางไร”

แมหลวงพอเทยนเปนหลวงตาทพดนอย น�าเสยงเบา  แต ถาพดถงการสอนธรรมแลว ทานมนคง พดตรง ไมออมคอม และ ไมยอมประนประนอมเลย โดยเฉพาะเมอตองเกยวของกบพธกรรม ทคนเชอวาศกดสทธ  ทานเหนวานนกลบท�าใหคนมความหลง งมงายมากขน และเปนอปสรรคตอการเขาถงธรรม

ทานเคยไดรบนมนตไปสวดในงานบญแหงหนง เจาภาพ อยากใหทานพรมน�ามนตให ทานจงขอใหเจาภาพเตรยมกาละมง ขนาดใหญใสน�าใหเตมเพอท�าน�ามนตแทนทจะท�าจากน�าในบาตร เมอท�าเสรจแลว แทนทจะประพรมน�ามนต ทานกลบเอาน�ามนต ในกาละมงสาดไปทวบานแลวบอกวา

“ชวยกนเกบชวยกนถ  อนนแหละเปนมงคล  การทเราใช นามนตประพรมตวเรา อาจจะแพลกไมใบหญาทใสไวในนามนต มอาการผนคนขนมา ตองเปลองเงนทองซอหยกยารกษาอก แลว มนจะเปนมงคลไดอยางไร”

Page 113: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม112

Page 114: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล113

หลวงพอประสทธ ถาวโร เปนผบกเบกวดถ�ายายปรก เกาะสชง จ. ชลบร  ทานเลาวา ตอนททานไปธดงคทเกาะแหงนน ครงแรก มหญงชราปรากฏในนมตมาอาราธนาใหทานจ�าพรรษา ทถ�าดงกลาว  เมอทานขนไปดแลว เหนวาถ�ายายปรกเปนสถานท เหมาะแกการเจรญสมณธรรม จงมาจ�าพรรษาทนนเปนหลก และ ไดพฒนาถ�ายายปรกจนยกฐานะขนเปนวดอยางสมบรณ

ตอนททานมาบกเบกถ�ายายปรกนน ชวงแรกๆ ประสบ ความล�าบากมาก เพราะนอกจากน�ากนน�าใชจะหายากแลว ยงมก ถกเบยดเบยนจากนกเลงเจาถนบนเกาะสชงทตองการครอบครอง 

ถกดาแคไหนกไมทกข

Page 115: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม114

ทดนของวด จงหาเรองกบทางวดเสมอ  ทานเองกถกคนเหลานน ดาวาบอยๆ  แตทานกตงอยในขนตธรรม อกทงยงมเมตตาตอคน เหลานเสมอ

ทานเคยแนะน�าลกศษยลกหาวา เวลาถกใครดาวาหรอตฉนนนทา “ใหพนมมอเหนอหวพดไปเลยวา เจาประคน ขอใหคณ จงเจรญๆ เถอะ แลวในใจกอทศใหเขาไปเลย”  ทานใหเหตผลวา “พดบอยๆ เนองๆ เขา จตเราจะออนโยนลงเองหรอก ไมถอโทษ โกรธเคอง”

ทานยงแนะใหท�าจตดวยวา “ถาเขาดาเราวาเราเปนคนไมด กใหยอมรบไปเลยวาจรง  เพราะทกวนนแมแตตวหลวงพอกยงไมด ถาดแลว จะตองมาอาบนา ลางหนา แปรงฟน อะไรตางๆ ทาไม กรางกายนมแตของสกปรกเนาเปอย  เดยวเจบ เดยวไข เดยวรอน เดยวหนาว เดยวปวดข ปวดเยยว  จะวามนดไดทไหน  ฉะนนใคร ดาวาเราไมด ใหรบคากบเขาเลยวา ครบ ผมมนไมด  คะ ฉนมนไมด ตวฉนนมนไมมอะไรดเลยสกอยาง แคนนแหละ”

Page 116: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล115

ทานไมเพยงสอนผอนเทานน หากยงท�าเปนแบบอยาง แต ใชอบายทเปนแบบฉบบของทาน  คราวหนงหลวงพอเดนผาน หนาบานของนกเลงคนหนง เขาจงออกมายนดาหลวงพอทนท แทนททานจะท�าหทวนลม ทานเดนเขาไปหาแลวจบแขนเขา ท�าทา ขงขงแลวพดวา

“มงดาใคร มงดาใคร”“กดามงนะส” เขาตอบกลบ

หลวงพอยมรบแลวพดวา “ออ แลวไป ทแทกดามง ดแลว อยามาดากกแลวกน”

วาแลวทานกเดนออกมา ปลอยใหนกเลงผนนยนงงอยพก ใหญ

ค�าดาวาไมวาออกจากปากใครกตาม ถาเราไมรบ กไมม อะไรตองทกขรอน  แตถาจะรบ กรบอยางฉลาด คอเพอใชเตอนตน หาไมกเพอเจรญกศลธรรมใหงอกงามยงขน

Page 117: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม116

Page 118: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล117

สมเดจพระพฒาจารย (โต) หรอหลวงพอโตนน ไดชอวา เปนพระนกเทศนทแสดงธรรมไดอยางไพเราะ ลมลก อกทงยงม ปฏภาณทเรยกรอยยมจากผฟง ทานจงไดรบนมนตใหแสดงธรรม อยเนองๆ

คราวหนงทานไดรบอาราธนาใหไปเทศนทบานคหบด กอน จะขนธรรมาสนเจาภาพไดเขามากราบเรยนวา “วนนขอใหพระเดช พระคณเทศนใหเพราะๆ สกหนอยคะ  ดฉนมศรทธาตดกณฑเทศน 

เมอหลวงพอโตรบจางเทศน

Page 119: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม118

๑๐๐ บาท”  สมยนนเงน ๑๐๐ บาทนบวาสงมาก แตทานฟงแลว กไมวาอะไร

พอขนธรรมาสน ทานกใหศล ตงนโม ตามดวย “พทธง ธมมง สงฆง” จากนนกวา “เอวง กมดวยประการฉะน”  พดจบก อนโมทนาใหพร แลวลงจากธรรมาสนทนท

เจาภาพไมพอใจมาก แตไมกลาพดอะไร ไดแตต�าหนในใจ วา “เทศนอะไร ฟงไมรเรองรราว เสยแรงตดกณฑเทศนตง ๑๐๐ บาท”

วนรงขน ทานกลบไปเทศนทบานนนอก ทงๆ ทเขาไมได นมนต  ทานใหเหตผลวา “เมอวานน ฉนรบจางเทศน วนนฉนจะ มาใหธรรมเปนทานนะจะ”

วนนนทานเทศนอยางเตมท สมบรณทงอรรถทงรส เนอหา และส�านวนเปนทชนชอบอยางมากของคหบดและเพอนบาน  ทก คนไดรบความปตทวกน  หลวงพอโตเปนพระทมเมตตาสงมาก พรอมเกอกลทกผคน  แตในเวลาเดยวกนทานกกลาทจะเตอนสต 

Page 120: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล119

สมเดจฯ ไดศกษาพระธรรมวนยจนแตกฉานและออกธดงคไปยงสถานท ตางๆ มากมาย  ครน พ.ศ. ๒๓๙๕ รชกาลท ๔ โปรดเกลาใหทานเปนเจาอาวาส วดระฆงโฆษตาราม ขณะททานอาย ๖๔ ป

ทานรอบรทงพระธรรมวนยและธรรมปฏบต เปนเลศทางสตปญญา ปฏภาณโวหาร และการเทศนา เปยมดวยจตเมตตากรณา มอธยาศยมกนอย สนโดษ และถอปฏบตขอธดงควตรทกประการ

ทานมรณภาพในสมยรชกาลท ๕ เมอวนท ๒๒ มถนายน ๒๔๑๕  สรอาย ๘๔ ป

สมเดจพระพฒาจารย (โต)วดระฆงโฆษตาราม เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร

ญาตโยมหากท�าสงทไมถกตอง  ใครทอวดรวยหรอตองการ ประกาศตนวาเปนผเปยมศรทธา ทานกพรอมจะทกทวงเขาโดยไม กลวเขาโกรธ  ยงมองวาทานเหนแกเงน หรอเขาใจวาธรรมะตคา เปนตวเงนดวยแลว ทานกพรอมทจะท�าใหเขาผดหวงไดทกเมอ

ทานถอก�าเนดท จ. พระนครศรอยธยา เมอป ๒๓๓๑ ตรงกบสมยรชกาลท ๑  พออาย ๑๒ ป กบรรพชาเปน สามเณร  เมออายครบบวช รชกาลท ๑ โปรดเกลาฯ ให อปสมบทเปนนาคหลวง ณ วดพระศรรตนศาสดาราม ตอมารชกาลท ๒ ทรงรบทานไวเปนพระภกษในพระบรม ราชปถมภ

Page 121: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม120

Page 122: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล121

ในแวดวงพระกรรมฐานสายวดปา โดยเฉพาะภาคอสาน สวนใหญแลวยกยองนบถอหลวงปมน ภรทตโต เปนบรพาจารย จ�านวนไมนอยสามารถสบสายครบาอาจารยยอนหลงไปถงหลวงป มน  แตหากถามวาใครเปนอาจารยของหลวงปมน ค�าตอบกคอ หลวงปเสาร กนตสโล

นาทสดทายของหลวงปเสาร

Page 123: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม122

หลวงตามหาบว าณสมปนโน ยกยองหลวงปเสาร วา เปน “พอพระกรรมฐานภาคอสาน” ทานมอธยาศยนอมในทาง สมาธภาวนา และใฝความสงบวเวก จงออกธดงคเปนประจ�า ปก กลดอยในปาหรอในถ�าเปนนจ  หลงจากทประสบความกาวหนา ในการปฏบต ทานกมาเปดส�านกปฏบตธรรมทวดเลยบ อ. เมอง จ. อบลราชธาน อนเปนบานเกดของทาน

หลวงปเสารเปนพระมหาเถระทไมชอบพด เวลาเทศนก กลาวเพยงไมกประโยค กลงจากธรรมาสน  วากนวาทงวนทานพด กบใครไมเกนสองประโยค  แตทานมเมตตาสงมาก ไมเคยแสดง อาการโกรธเคองใครเลย  ใครไดพบเหนกรสกเยนใจ ทานจงเปนท เคารพเลอมใสของพระเณรมาก

ศษยของทานผหนงกคอหลวงปมน  หลวงปมนเคยประสบ อปสรรคในการปฏบตถงกบเกดสญญาวปลาส กไดอาศยหลวงป เสารชวยแกวปลาสใหจนส�าเรจเปนทอศจรรยแกลกศษย  อยางไร กตามทานเปนพระทถอมตนมาก ไมอวดคณวเศษ  หลวงพอพธ านโย เลาวาคราวหนงระหวางทไดอปฏฐากทาน ไดยนทานเปรย ขนมาวา “เวลานจตขามนไมสงบ มนมแตความคด”  หลวงพอพธ 

Page 124: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล123

แปลกใจ จงถามวา “จตมนฟงซานหรอไงอาจารย”  หลวงปเสาร ตอบสนๆ วา “ถาใหมนหยดนงมนกไมกาวหนา”  หลวงพอพธเลา วากวาจะเขาใจความหมายของทานกใชเวลาหลายป  กลาวคอ ทานหมายความวา เวลาปฏบตถาจตมนหยดนงกปลอยใหมนหยด นงไป อยาไปรบกวนมน  ถามนจะคดกใหมนคดไป  เราเอาสตตว เดยวเปนตวตงตวต

หลวงปเสารมวตรปฏบตอยขอหนงคอ เมอออกพรรษา ทานจะพาศษยออกธดงคเปนเวลาหลายเดอน สวนใหญมกไปท ประเทศลาว แลวกลบมาจ�าพรรษาทเมองไทย จนแมชราแลวทาน กยงบ�าเพญธดงควตรดงกลาว  ในป ๒๔๘๔ ขณะททานอาย ๘๒ ป ทานไดพาศษยไปธดงคทจ�าปาศกดและปากเซ ประเทศลาว เชน เคย แตปนนทานอาพาธตงแตกอนออกพรรษาแลว  เรองของเรอง กคอบายวนหนงขณะททานนงสมาธอยใตโคนตนยาง  มเหยยวตว หนงโฉบเอารงผงซงอยบนตนยางตนนน  รวงผงสวนหนงตกลงมา ใกลๆ กบททานนงอย  ผงจงรมกดตอยทานหลายตว จนทานตอง เขาไปหลบในมงกลด นบแตนนทานกอาพาธมาโดยตลอด

Page 125: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม124

เมอทานออกธดงคเขาไปในเมองลาวไดพกใหญ กปวยหนก ศษยจงพาทานกลบมายงนครจ�าปาศกด  ระหวางนนทานนงหลบ ตามาตลอด เมอถงทหมาย ทานลมตาขนแลวพดวา “ถงแลวใช ไหม ใหนาเราไปยงอโบสถเลย เพราะเราจะไปตายทนน”  ศษยได ประคองทานเขาไปในอโบสถ แลวทานสงใหเอาผาสงฆาฏมาพาด นงสมาธพกใหญ แลวทานกกราบพระสามครง  พอกราบครงท สาม ทานกนงงน ไมขยบเขยอน  ลกศษยเหนทานกราบนานผดสงเกต จงเอามอแตะทจมกทาน ปรากฏวาทานหมดลมหายใจแลว

๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๘๔ คอวนทหลวงปเสารมรณภาพ เปนการมรณภาพทแปลกไมเหมอนใคร คอมรณภาพในทานง กราบหนาพระพทธรป

Page 126: ลำธารริมลานธรรม ๒

ไดญตตเปนพระธรรมยตทวดศรทอง ภายหลงไดมาอย ทวดเลยบ จ. อบลราชธาน 

ทานมความเพยรเปนเลศ มความสงบเสงยมกรยามารยาทออนนอม สขมพดนอย มอธยาศยนอมไปทางวปสสนาโดยเครงครด ไดเดนธดงค เจรญสมณธรรม และจ�าพรรษาตามปาเขาในถนตางๆ ทวภาคอสานเปนเวลา หลายพรรษา  เมอกลบจากธดงค ทานไดน�าความรมาเผยแพรสงสอนและ ไดเปดส�านกปฏบตธรรมขน ณ วดเลยบ ลกศษยของทานทมชอเสยง เชน พระอาจารยมน ภรทตโต

ทานมรณภาพในอรยาบถนง ทวดมหาอ�ามาตยาราม นครจ�าปาศกด ประเทศลาว และไดอญเชญสรระกลบมาจดงานฌาปนกจทวดบรพาราม อ. เมอง จ. อบลราชธาน โดยมพระอาจารยมน ภรทตโต เปนก�าลงส�าคญ

หลวงปเสาร กนตสโลวดเลยบ อ. เมอง จ. อบลราชธาน

ก�าเนด ๒ พฤศจกายน ๒๔๐๒สถานทเกด บานขาโคม ต. หนองขอน อ. เมอง จ. อบลราชธานอปสมบท ณ วดใต ต. ในเมอง อ. เมอง จ. อบลราชธานมรณภาพ ๓ กมภาพนธ ๒๔๘๔  สรอาย ๘๒ ป

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล125

Page 127: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม126

Page 128: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล127

หลวงพอปาน โสนนโท แหงวดบางนมโค เปนพระมหา เถระรวมสมยเดยวกบหลวงปมน ภรทตโต แตทานมชอเสยงใน ฐานะเกจอาจารยแหงภาคกลาง ในขณะทหลวงปมนมกตตศพท เลองลอทวภาคอสานในดานวปสสนากรรมฐาน

บทพสจนของชายหนม

Page 129: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม128

ประวตของทานมเกรดนาสนใจหลายตอน  ตอนทอายสก ๓-๔ ขวบ คณยายของทานปวยหนกใกลเสยชวต  ใครกตามทไป ดใจทานลวนพดกรอกหทานวา “แม แม อรหนนะ ภาวนาไว อรหน พระอรหน จะชวยแม”  ทกคนพดเสยงดงจนทานไดยน ขณะเลนอยใตถนเรอน  ทานจงขนไปดวาเกดอะไรขน พอผใหญ เหนทานกไลลงมา

ตอนเยนไดเวลากนขาว ทานกนแกงฉฉแลวรสกอรอย ครมอกครมใจขนมาจงพดดงๆ วา “อรหน อรหน” ปรากฏวาได เรองทนท  มารดาของทานโกรธมาก ลกพรวดแลวจบตวทานไป วางไวนอกชาน แลวตะโกนสดเสยงวา “เอา มงจะตายโหง ตายหา กตายคนเดยว  มนจะมาวาอรหงทนไดหรอ  คาวา อรหง พทโธ น คนเขาจะตายเทานนแหละเขาวากน  นดนมาวา อรหง ทน ทาเปน ลางรายใหคนอนเขาพลอยตายดวย”

ทานงนงงวาเกดอะไร ท�าไมแมถงโกรธขนาดนน  นบแตนน ทานกไมกลาพดค�านเลย  ตอเมอทานไดบวชพระ จงรโยมแมเขาใจ ผด “อรหง” นน เปนค�าทด แสดงถงองคคณของพระพทธองค และเปนอดมคตของชาวพทธ  ทานเคยพดวา “ถาใครภาวนาคานได 

Page 130: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล129

ตกนรกไมได”  ดวยเหตนทานจงชแจงใหโยมแมเขาใจ และแนะน�า ใหทานวาค�านทกวน  ทานกท�าตาม  จนกระทงเมอจะหมดลม โยม แมของทานกยงยดพทโธและอรหง เปนอารมณภาวนา

ทานยงเลาอกวาเมออายครบบวช โยมพอโยมแมอยากให ทานบวช  ทานกยนดท�าตามความประสงคของทาน แตมความ สงสยอยขอหนงวา เหตใดบรษเพศจงหลงใหลใฝฝนในสตรเพศ มากนก  อะไรทเปนแรงดงดดของผหญง  ทานอยากรค�าตอบ เนองจากไมเคยยงเกยวกบผหญงมากอน  ทานตงใจวาถาสตรเพศ นนนาหลงใหล บวชครบพรรษากจะสกออกมาแตงงาน  แตถาไม เหนมอะไรนาสนใจกจะไมสก

ทบานของทานมทาสคนหนงเปนหญงรบใช ชอวาพเขยว อายประมาณ ๒๕ ป  วนหนงขณะทอยดวยกนสองตอสองตอน กลางวนในครว ทานเหนเปนโอกาสทจะคลายความสงสย จงบอก กบพเขยววา ตงแตเกดมานอกจากแมกบพแลว ไมเคยจบเนอผ หญงคนไหนเลย  อยากรจรงๆ วาเนอผหญงมดทตรงไหน  วาแลว กยกมอไหวและพดตอวา “พเขยว ขออภยเถอะ ฉนขอจบเนอพ เขยวดหนอยไดไหมวา เนอผหญงนะมนดยงไง เขาถงชอบกนนก”

Page 131: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม130

พเขยวกแสนด อนญาต  แลวทานกเลอกจบตรง “กลาม เนอสองกลามทหนาอก” ของพเขยว  ทานจบตรงนนเสรจ ก ลงมาจบทนอง  รสกแปลกใจจงพดขนวา “เอะ! มนคลายกนน” พเขยวกพยกหนารบวา ใช มนกคลายกน  ทานจงถามพเขยวตอวา “แลวทาไมผชายเขาถงชอบเนอผหญงนก”  พเขยวตอบวา ไมรเหมอนกน

แลวทานกยกมอไหวพเขยวพรอมกบพดวา “ขอโทษ ทขอ จบเนอนไมไดดถกดหมน อยากจะพสจนเทานนวามนดอยางไร”

ผลจากการพสจนครงนนท�าใหทานหมดความสงสย  ทาน จงกตกลงใจวาเมอบวชแลวกจะไมสกหาลาเพศ แลวทานกไดท�า อยางทตงใจไว

หลวงพอปานมรณภาพในผาเหลองเมอป พ.ศ. ๒๔๘๑

Page 132: ลำธารริมลานธรรม ๒

ทานเปนสงฆผอตสาหะศกษาจนมความรกวางขวางแตกฉานในคมภร พระไตรปฏกและอรรถกถาเปนอยางด จนรชกาลท ๕ ไดทรงแตงตงใหเปน พระพมลธรรม และใหดแลวดมหาธาตซงทรดโทรมเปนอยางมาก ทงดาน สงกอสรางและธรรมวนย นอกจากน ยงทรงใหยายราชบณฑตบอกพระปรยต- ธรรม จากวดพระศรรตนศาสดาราม มาจดตงเปน บาลวทยาลยขนในวน มหาธาต เรยกวา “มหาธาตวทยาลย” เปนครงแรกในประเทศไทยทมการใช นามวา “วทยาลย”  ทานไดรบการเลอนสมณศกดขนเปน สมเดจพระวนรต เมอวนท ๒๗ กมภาพนธ ๒๔๔๓

ทานยงมผลงานอนๆ อกมาก ทส�าคญคอ ทานไดเปนผช�าระตนฉบบ พระไตรปฎกใหถกตอง รวมทงเปนธระในการจดพมพดวย  คมภรททานได ช�าระจดพมพ ไดแก ฝายสตตนตปฎก ๙ คมภร และฝายอภธรรมปฎก ๒ คมภร และยงไดแตงไวยากรณแบบเรยนภาษาบาล เรยกวา “มลนอยอาศยมลใหญ” ซงอาศยคมภรมลกจจายน เพอเปนคมอของศษยภายในมหาธาตวทยาลย

ทานเปนผมองการณไกล จงไดเลอกเฟนหาศษยทเหมาะสม จนไดพระ มหาเฮง (เขมจาร) และไดสนบสนนใหศษยผนไดมความรและความกาวหนา จนไดเปรยญ ๙ ประโยค เปนพระราชาคณะ ไดรบมอบหมายใหดแลวดมหาธาต และมหาธาตวทยาลยสบตอจากทาน ทงยงไดรบสมณศกดเปนสมเดจพระ วนรตเชนเดยวกนดวย (อานเรองหนา ๘๕)

สมเดจพระวนรต (ฑต อทโย)

นามเดม กง  ก�าเนด พ.ศ. ๒๓๘๐ ณ บานรวใหญ อ. บางปะอน จ. พระนครศรอยธยาอปสมบท วนพฤหสบด เดอน ๔ ขน ๘ ค�า ปมะเสง พ.ศ. ๒๔๐๐สมณศกด สมเดจพระวนรตมรณภาพ วนท ๑๔ สงหาคม ๒๔๖๖  สรอาย ๘๖ ป ๖๖ พรรษา

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล131

Page 133: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม132

Page 134: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล133

เมอหลวงพอชา สภทโท กอตงวดหนองปาพงเมอป ๒๔๙๗ นน ทานยงไมเปนทรจกกวางขวาง  แตในชวเวลาไมถงสบป กตตศพทของทานกเปนทเลองลอในหมผปฏบตธรรม จนตอมาได มชาวตางประเทศมาบวชและปฏบตกบทาน ทงๆ ททานไมสามารถ พดภาษาของเขาได  แตปฏปทาอนงดงามของทาน รวมทงค�าสอน ทงายแตลกซง กสามารถจงใจใหเขาเกดศรทธาในพระรตนตรย และทมเทใหกบการปฏบตแมมขอวตรทเขมงวดกตาม

ถาเชอกโง

Page 135: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม134

อยางไรกตามในสายตาของคนไทยจ�านวนไมนอย หลวง พอชาคอพระเกจอาจารยทมอทธปาฏหารย  ดงนนจงมคนมาถาม ทานเรองท�านองนเสมอ แตมกไดค�าตอบทคาดไมถง

ครงหนงมคนถามทานวา “เขาวาหลวงพอเปนพระอรหนต เปนจรงเหาะไดหรอเปลา”

ทานตอบวา “เรองเหาะบนนไมสาคญหรอก แมงกดจมน กบนได”

ครคนหนงถามทานวา จรงหรอไมทพระอรหนตสมยพทธ กาลสามารถเหาะเหนเดนอากาศได  ค�าตอบของทานกคอ “ถาม ไกลตวเกนไปแลวละคร  มาพดถงตอสนๆ ทจะตาเทาเรานดกวา”

ค�าถามอกประเภทหนงททานไดรบเปนประจ�ากคอ “ชาต หนามจรงไหม”

ทานไมตอบ แตถามกลบวา “ถาบอกจะเชอไหมละ”

Page 136: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล135

“เชอครบ”

“ถาเชอคณกโง” คอค�าตอบของทาน

แลวทานกอธบายวา “ทคณเชอเพราะคณเชอตามเขา  คน เขาวาอยางไร คณกเชออยางนน  คณไมรชดดวยปญญาของคณ เอง  คณกโงอยราไป  ทนถาอาตมาตอบวา คนตายแลวเกดหรอวา ชาตหนาม  อนนคณตองถามตอไปอกวา ถามพาผมไปดหนอยได ไหม  เรองมนเปนอยางน  มนหาทจบลงไมได  เปนเหตใหทะเลาะ ทมเถยงกนไปไมมทสนสด”

แลวทานกแนะวา “คนตายแลวจะเกดหรอไมเกด อนนน ไมใชปญหา มนไมใชหนาทของเรา  หนาทของเราคอ เราจะตอง รเรองราวของตนในปจจบน  เราตองรวา เรามทกขไหม  ถาทกข มนทกขเพราะอะไร  นคอสงทเราตองร และเปนหนาทโดยตรงท เราจะตองรดวย”

Page 137: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม136

Page 138: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล137

ตอนทหลวงพอค�าเขยน สวณโณ ไดรบนมนตเปนเจา อาวาสวดภเขาทอง เมอป ๒๕๒๐ นน บานทามะไฟหวานไดชอวา เปน “ดงเลอด” เพราะนอกจากจะดกดนดวยอบายมข โดยเฉพาะ สราและการพนนแลว ยงมการตรนฟนแทงและชกตอยกนเปน ประจ�า เนองจากเปนบานปาบนหลงเขา ไกลหไกลตาเจาหนาท จงมโจรผรายมาหลบซอนพกพงและกอเรองทะเลาะววาทกนอย เสมอ  แตเมอหลวงพอไปเปนประธานสงฆทนน ไดพยายามชกน�า ชาวบานใหตงอยในธรรม  มทงชกชวนใหเขาวดถอศล และออกไป สอนธรรมในหมบาน  บอยครงทานยงท�าหนาทไกลเกลยชาวบาน ทววาทบาดหมางใหคนดกน

ทกทวงความคด

Page 139: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม138

ความททานมศลาจารวตรงดงาม เปยมดวยเมตตากรณา และมจตใจเยอกเยนหนกแนนมนคง อนเปนผลจากกรรมฐานท ทานบ�าเพญอยางช�าชอง  หลวงพอค�าเขยนจงเปนทนบถอศรทธา ของชาวบานและไดรบการเคารพเชอฟง  แมกระทงในหมคนทเคย เปนผรายมากอน  ความสขสงบทเกดขนไดท�าใหทามะไฟหวาน เตบใหญ  จนทกวนนไดรบการยกฐานะเปนต�าบลหนงของ อ. แกงครอ จ. ชยภม

หลวงพอค�าเขยนมวธการทนมนวลในการชกจงผคน  ขณะ เดยวกนกมความเขาใจในจตใจของผคนเปนอยางด จงสามารถช ทางออกหรอเตอนสตใหแกชาวบานในยามทประสบปญหาได คราวหนงมชายหนมวยฉกรรจมาบวชและพ�านกกบทาน  หลวงพอ จงสอนกรรมฐานและแนะน�าใหพระรปนนหมนเดนจงกรม  ไมกวน พระรปนนกมาขอลาสกขา โดยใหเหตผลวา ไมอยากปฏบตธรรม เพราะไมไดมาบวชเพอเดนจงกรม แตทมาบวชกเพราะพมาขอใหบวช

หลวงพอปฏเสธทจะท�าตามค�าขอของพระรปนน และแนะ ใหไปเดนจงกรมตอ  พระใหมออกไปเดนไดสกพก กกลบมาขอสก อก  หลวงพอท�าทไมสนใจ ไลใหกลบไปเดนตอ

Page 140: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล139

ทนพระใหมยนกรานขอสกใหได หลวงพอจงถามวา“อะไรพาใหคณมาหาผม?”“ความคดครบ” พระใหมตอบ“มนคดแลวตองทาตามความคดทกอยางหรอ?  ถาคณทา 

ตามความคดทกอยาง ไมแยหรอ?”

หลวงพอแนะใหพระใหมดความคดและคอยทกทวงความ คดในใจตนบาง

ไดยนเชนนนพระรปนนกเดนหายไป  รงเชากมาหาหลวงพอ พรอมทงกราบหลวงพออยางนอบนอม และเปดเผยวา ถาหลวง พอไมทดทานเขาเมอวนกอน เขากจะตองฆาคนแน เพราะตงใจวา จะสกไปฆาคนสองคนใหหายแคน  เขาวางแผนแลววา จะไปเอาปน และรถทไหนเพอจดการกบสองคนนน  แตเมอหลวงพอแนะใหเขา ดความคด เขาจงไดสตขนมา เปลยนใจไมสกดกวา

พระรปนนจงบวชตอ  เวลาผานไปรวม ๒๐ ปกยงครองเพศ บรรพชตอย  มชวตทสงบเยน ทงนเพราะมจดเปลยนส�าคญในวนท หลวงพอแนะน�าใหเขาทกทวงความคดนนเอง

Page 141: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม140

Page 142: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล141

หลวงปเจยะ จนโท เปนศษยรนหลงของหลวงปมน ภร- ทตโต  ทานไดมโอกาสกราบหลวงปมนเปนครงแรกเมอบวชได สามพรรษาเทานน  ประสบการณครงนนไมเพยงตอกย�าศรทธา ของทานใหมนคงในการปฏบต หากยงท�าใหทานพบค�าตอบใน การเจรญกรรมฐาน จนมความกาวหนาอยางตอเนอง

หลวงปเจยะหรอ “ผาขรวหอทอง” ของหลวงปมนนน เปนพระทมกรยาอาการไมเหมอนใคร อยนงไมคอยได ชอบท�างาน โดยเฉพาะการกอสรางและงานใชแรง  หากอยวางๆ เมอใดเปน ตองขยบเนอขยบตวอยตลอดเวลา  อกทงยงชอบพดจาโผงผาง สงเสยงเอะอะ  ดอาการภายนอกแลวกไมสเรยบรอย  มเรองเลาวา คราวหนงทานไดรบนมนตไปสวดในงานแตงงาน เมอถงบานเจา

ผาขรวหอทอง

Page 143: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม142

ภาพ แทนทจะขนบนไดตามปกต ทานกลบโหนตวขนทางลกกรง พอนงเสรจ ทานกถามเจาภาพวา “จะสวดหรอไมสวดละ  เอา ประเคนกนกนเลย”

เวลาไปบณฑบาต พอถงบานญาตโยมทคนเคย ทานถอ วสาสะเดนเขาไปในบานเลย แลวพดกบเจาของบานวา “เฮย ชง กาแฟถวยซ”  ระหวางทจบกาแฟกนงไขวหางกระดกเทา สบบหร วนไหนอยากฉนอะไรกพดวา “เฮย ตานาพรกกงแหงเกลอใหก หนอย”

วนหนงทานขาเจบ ตองนงรถไปบณฑบาต  พอถงบาน ศษยทใกลชด ทานกสงทนท “เอา เอาขาวมาใหกกน”  วาแลวกตง บาตรแลวนงอานหนงสอพมพ  พอลกศษยทก ทานกวา “ขากเจบ นหวา”  ลกศษยจงวา “ทานอาจารยไมตองมาบณฑบาตเลย นอน อยเฉยๆ เลย จะจดไปถวายทวดเอง”  “ไมไดเดยวเขาจะดา หาวา ขเกยจบณฑบาต” ทานตอบ  ลกศษยจงพดตอหนาทานวา “นน ละ เขาจะดาหนกละไปอยางนน”  ทานฟงแลวกไมไดเคองศษยแต อยางใด

Page 144: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล143

ทานจะไปไหนมาไหน ไมมพธรตองมาก เรยกวาไปงายมา งาย  พาหนะททานใชเดนทางไปกรงเทพฯ เปนประจ�า หาใชรถยนต ไม แตเปนรถสบลอ  เวลาจะเดนทาง พรอมเมอใดทานกออกไปโบก รถทนท  รถคนไหนททานหมายตาไว เปนตองจอดทกคน เพราะ ทานไมไดโบกรมถนน แตยนโบกกลางถนนเลย  บางครงทานรบ มาก ควาจวรควายามไดกออกจากวดเลย  แลวคอยหมจวรขณะท ยนโบกอยกลางถนน  บางทไมไดโบกเฉยๆ ยกเทาโบกดวย

ลกศษยเลาวาคราวหนงมารอรบทานทกรงเทพฯ เหนทาน นงอยบนหลงคารถสบลอ พรอมกบตะโกนวา “หนาวโวยๆ ... หนาว”  ทานวาขางลางนนมคนเตม มผหญงมาดวย ทานจง ขนมานงบนหลงคา

ทานเปนพระทไมถอเนอถอตว พระอาจารยวน อตตโม ซงเปนวปสสนาจารยชอดงภาคอสาน เลาวาเคยไดรบนมนตไปฉน ในงานพระราชทานเพลงศพหลวงปฝน อาจาโร  ระหวางทฉนอย บนปะร�าพธ กสงเกตเหนหลวงปเจยะนงฉนปะปนกบพระหนมเณร นอยดานลาง  หลวงปเจยะนนเปนพระทพระอาจารยวนเคารพมาก พอฉนเสรจ จงมาขอขมาตอหลวงปเจยะวา “ครอาจารย เกลาฯ 

Page 145: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม144

ขอขมาทนงสงกวา”  พระเณรทงหลายตกใจกนใหญเพราะคดวา หลวงปเจยะเปนพระหลวงตาธรรมดาๆ 

อกคราวหนงพระอาจารยวนไปงานฉลองพระทจงหวด ขอนแกน ทานไดรบนมนตใหนงบนแทนใหญในพธ  พอเหนหลวงป เจยะนงขางลาง ทานกรบกระโดดลงมาขอขมาหลวงป หลวงป ตอบวา “วน...ไปๆ  ไมเปนไร”

คนสวนใหญมองเหนหลวงปเจยะวาเปนพระหลวงตา ธรรมดาๆ  อาจจะนกดหมนหรอคอนแคะอยในใจดวยกไดทเหน อากปกรยาของทานไมเรยบรอย  แตเขาเหลานนหารไมวาหลวงป เจยะเปนทนบถอของพระอาจารยองคส�าคญๆ สายหลวงปมน ทานเหลานมาเยยมและกราบคารวะทานสม�าเสมอ เชน หลวงป หลย หลวงปชอบ หลวงปสาม หลวงปตอ หลวงตามหาบว หลวง พอพธ และพระอาจารยสงหทอง เปนตน

แมวาทานจะเปนคนโผงผาง เอะอะตงตงอยเสมอ แตทาน นอบนอมในธรรมยงนก  บางคราวขณะทก�าลงคยกบพระเณร สง เสยงดง หรอมเสยงเฮๆ เปนระยะๆ  แตทนทมพระเณร ผใหญ 

Page 146: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล145

หรอเดก พดเรองธรรมะ ทานจะนงฟง แสดงความเคารพในธรรม จนศษยบางคนตงขอสงเกตวา “กรยาในธรรมกบกรยาในโลกของ ทานตางกนนก”

หลวงปจนทา ถาวโร เคยถามหลวงปเจยะวา กรยาอาการ ของหลวงปเปนอยางน ทานไมกลวคนต�าหนบางหรอ  ทานตอบ วา “อนวากรยาภายนอกนนจะเปนอยางใดกตามเถอะ แตถาหาก เรามงมนปนใจจนเทยงด กยงดกวาคนทกรยางามแตใจไมเทยง เพราะนสยวาสนาคนเรามนไมเหมอนกน  เขากยงมคาพดอยมใช หรอวา แขงอะไรกแขงได แตแขงวาสนาแขงกนไมได  เราจงไมไป แขงวาสนากบใคร  เราเปนอยางนจงพอใจอยางน เพราะนสย วาสนาเปนมาอยางน”

ในยคทผคนตดยดอยกบรปลกษณภายนอก และตดสนคน จากสงทเหนดวยตานน หลวงปเจยะไดเตอนใจใหเราตระหนกวา สงส�าคญกวาคอคณธรรมภายใน  หากเราไมหลงเขาใจวาเปลอก เปนแกนแลว กยอมเรยนรสงดๆ  ไดมากมายจากหลวงปเจยะ  นา เสยดายกตรงททานไดละสงขารไปแลวตงแตป ๒๕๔๗ คงเหลอแต เรองราวมากมายทสอนใจเราและอนชนรนหลง

Page 147: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม146

Page 148: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล147

สมเดจพระพฒาจารย (โต) หรอ หลวงพอโต เปนพระ มหาเถระทขนชอในดานเมตตา เปนทพงพาของผทกขยาก  ใครม ปญหา ไมรจะแกอยางไร กมกนกถงหลวงพอโต

คราวหนงพระเทศ แหงวดชนะสงคราม มเรองผดใจกบ พระครอดมฌานผเปนเจาอาวาส ร สกร มรอนใจจนอยวดนน ไมไหว จงพายเรอขามแมน�าเจาพระยามาทวดระฆง ดวยหวงหน รอนมาพงเยน

ท�าตวใหเหมอนหมา

Page 149: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม148

เมอพบหลวงพอโต พระเทศกแนะน�าตวและแจงความ ประสงควา “เกลากระผมมเรองไมสบายใจ พยายามระงบความรม รอนในใจกไมสาเรจ จนรอนผาเหลอง จงขอความกรณาจากใตเทา ขอพกทวดระฆงสกระยะหนง”

ไดฟงเพยงเทาน หลวงพอกพดขนมาวา “อยากสบายกให ทาตวเหมอนหมาซจะ”

พระเทศงงงนนงองอยนาน เพราะไมเขาใจค�าพดของหลวง พอ

หลวงพอจงถามวา “ทานทะเลาะกบพระครอดมฌานมา ใชไหม”

พระเทศฟงแลวกสะดง อดสงสยไมไดวาหลวงพอรเรองน ไดอยางไร ทงๆ ทยงไมไดเลาอะไรใหทานฟงเลย

แลวหลวงพอกขยายความวา “เขาใจไหมจะ ธรรมดาหมา เมอเกดกดกนขนแลว ถาตวหนงทาแพและนอนหงายเสย ปลอย ใหเจาตวชนะครอมอยขางบน ใหมนคารามทาอานาจเสยกหมด เรอง”

Page 150: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล149

พระเทศฟงแลวกเขาใจ จงเปลยนใจไมขออยวดระฆง พาย เรอกลบวดชนะสงคราม นบแตนนกท�าตามทหลวงพอแนะน�า คอ ยอมเจาอาวาส ทานจะวาอะไรกไมโตเถยง ไมนานความขดแยงก ยต พระเทศอยวดชนะสงครามไดอยางมความสข

หลวงพอโตมไดมแตเมตตาเทานน ทานยงเป ยมดวย ปญญา จงรวาความขดแยงนนมอาจระงบไดหากตางฝายตางแขง เขาหากน  ยงฝายหนงเปนผนอยดวยแลว กยากทจะลงเอยดวยด ทานจงแนะใหพระเทศยอมโอนออน ซงชวยใหอกฝายลดความ แขงกราว ท�าใหมอคตตอกนนอยลง สามารถเปดใจรบฟงกนได มากขน

ทจรงอยาวาแตผนอยกบผใหญเลย แมเพอนกบเพอน สามกบภรรยา หากมเรองทะเลาะเบาะแวงกน ยากทจะคลคลายได ดวยการเอาผดเอาถก หรอใชเหตผลยนยนความถกของตน (หรอ ชชดความผดของอกฝาย) เพราะตางฝายตางไมยอมเปดใจกน  ตอ เมอลดอคตและความเปนปฏปกษตอกนกอน ดวยการทฝายใดฝาย หนงยอมโอนออน การรบฟงเหตผลของกนและกนจงจะเกดขนได และสามารถระงบความขดแยงไดในทสด

Page 151: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม150

Page 152: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล151

หลวงพอชา สภทโท เปนผฉลาดในการสอนศษย นอก จากการกระตนใหเหลาพระเณรมความเพยรในการปฏบตและ เครงครดในพระวนยแลว ทานยงใสใจในความเปนไปของลกศษย และใหค�าแนะน�าท “โดนใจ” อยเสมอ

ปญหาหนงทมกเกดแกพระหนมเณรนอยกคอ ความใคร ในกาม  คราวหนงทานสงเกตเหนพระหนมรปหนงมอาการรอนผา เหลองดวยนกถงสกา ทานจงทกขนวา “งเหาตายแลวหรอยง” พระรปนนฟงแลวกหนาแดง  ทานจงพดตอวา “ระวงนะ อยาให งเหามนฉก  วนไหนมนแผแมเบยมากๆ กใหทาความเพยรใหมาก”

ทระลกจากหญงสาว

Page 153: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม152

อกคราวหนงพระอาจารยพรหมวงโสไดเลาวา ขณะททาน และเพอนพระนวกะก�าลงนงรถอยกบหลวงพอ จๆ ทานกหนมา มองพระหนมชาวอเมรกนแลวพดวา “ทานกาลงคดถงแฟนท อเมรกาใชไหม” พระหนมรปนนประหลาดใจวาหลวงพอทราบไดอยางไร

แลวหลวงพอกบอกวา “ไมตองหวง เรองนจดการได  ให ทานเขยนจดหมายถงเธอ บอกใหเธอสงของสวนตวบางอยางมา ใหทาน  เอาสงทใกลชดกบตวเธอทสด ทานจะไดเอาออกมาชนชม ไดเวลาคดถงเธอ”

พระหนมถามดวยความประหลาดใจวา “พระเราทาไดหรอ ครบ”

“ทาไดส” ทานตอบ

หลวงพอขยายความเพมเตมวา

“ทานควรจะขอใหเธอสงขใสขวดมาให  เมอไหรททาน คดถงเธอ จะไดหยบขวดขของเธอออกมาสดดม”

Page 154: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล153

ไดยนเพยงเทาน ความรญจวนหวนคะนงถงหญงสาวก หายไปจากใจพระหนมโดยพลน

วยเดกหลวงพอค�าเขยนชวยบดามารดาท�าไร ท�านา  ทานบวชเปน สามเณรเมออายได ๑๕ ป บวชอยไดประมาณสองปกจ�าตองลาสกขาออกไป ชวยงานของครอบครว ในชวงเวลานนไดศกษาเลาเรยนวชาคาถาอาคมท�า น�ามนต ปดรงควานไลผ และรกษาคนปวย ในหมบานเรยกทานวา “หมอธรรม”

ปลายป ๒๕๐๙ ทานมโอกาสไปศกษาและปฏบตธรรมกบหลวงพอเทยน จตตสโภ ซงสอนไมใหสงบแตเพยงอยางเดยว แตใหรสกตวอยเสมอ ก�าหนดร ไปกบการสรางจงหวะและไมใหเขาไปอยกบความสงบ ทานเกดความรสกคาน อยในใจแตกทดลองด โดยในการปฏบตนน เมอเรมคด กใหกลบมาอยกบ การสรางจงหวะ หากเกดความสงบ กใหมความรสกตว ไมเขาไปอยในความสงบ ทานปฏบตแลวเหนผล รกาย รใจ ชดขนมสตสมปชญญะมากขน ความทกข ทมอยลดลงไปมาก  ทานจงมนใจในค�าสอน และตอมาไดใชวดปาสคะโตเปน สถาบนเผยแผการปฏบตธรรมแนวหลวงพอเทยนสบเนองมา (อานเรองหนา ๗๕)

หลวงพอค�าเขยน สวณโณวดปาสคะโต อ. แกงครอ จ. ชยภม

ก�าเนด ๑๒ สงหาคม ๒๔๗๙ สถานทเกด บานหนองเรอ ต. หนองเรอ อ. หนองเรอ จ. ขอนแกนอปสมบท พ.ศ. ๒๕๑๐

Page 155: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม154

Page 156: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล155

คนทวไปแมกระทงในหมผใฝธรรม นอยคนจะเคยไดยนชอ พระอาจารยทองรตน กนตสโล  แตในหมนกกรรมฐานแลว ชอน มความโดดเดนมากในฐานะครบาอาจารยผสบทอดแนวทางปฏบต จากหลวงปเสาร กนตสโลและหลวงปมน ภรทตโต จนไดรบการ ยกยองจากบรพาจารยทงสององควาเปนแมทพนายกองพระ กรรมฐานฝายมหานกายทมกนอย สนโดษ และเพยรในการปฏบต เปนอยางยง

ความโดดเดนของพระอาจารยทองรตนอกประการหนง คอนสยทหาวหาญและโผงผาง  ไมเฉพาะกบผอนเทานน แมกบ ตวทานเอง ทานกไมลดราวาศอกให

อมฤตธรรมจากเทวดา

Page 157: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม156

เมอทานบวชไดสองพรรษา ทานมความเพยรในการปฏบต แตไมประสบผล จงมความคดอยากลาสกขา แตทานกไมยอม พยายามตอสกบตวเอง ถงกบยนค�าขาดกบตวเองวา “มงอยากสก หลาย ใหมงตายอยน”  และทานกท�าความเพยร เดนจงกรม นง สมาธตอเนอง ๖-๗ วน  แตความคดอยากสกกยงมอย ทานจงไม ลงไปบณฑบาตเปนเวลาหลายวน จนโยมคดวาตายแลว  เมอเดน ขนมาจงเหนทานเดนจงกรมอย โยมจงน�าเอาอาหารมาถวายทาน แตทานไมฉน  ตอเมอญาตโยมออนวอน ทานจงสนองศรทธา  ชวงน เองททานไดยนโยมพดถงหลวงปเสารกบหลวงปมน วาเปนพระ ปฏบตดปฏบตชอบ  ทานจงตดสนใจเดนทางไปหาครบาอาจารย ทงสอง เปนเหตใหยตความคดเรองสกหาลาเพศ

อยางไรกตามหลายปตอมา อปสรรคกบงเกดแกทานอก คราวนกามราคะก�าเรบอยางแรง  ทานพยายามระงบเทาไรก ไมเปนผล  สดทายกควาขวานเกาแลวเดนตรงไปสบขอนไมผ  ทาน สบแลวสบเลาอยางเตมก�าลง พรอมทงรองดาไปดวย เหมอนกบ จะตวาดกเลสในใจตนวา “โคตรพอ โคตรแมมง มงสไปสรางโลก โลกาทางได มงฮจกอยบอ มนทกข โคตรพอ โคตรแมมง”  ทานท�า อยอยางนนจนหมดแรง ในทสดความก�าหนดกหายไป

Page 158: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล157

ทานเปนพระทเอาใจใสวตรปฏบตของสหธรรมก โดย เฉพาะพระผบวชใหม ไมนงดดายทจะแนะน�าสงสอน  แตทานมวธ สอนและทวงตงทไมเหมอนใคร  คราวหนงพระใหมสองรปเถยง กนเรองพระธรรมวนย ตางไมยอมกน  พระรปหนงหยบหนงสอ นวโกวาท มาเปดเพอยนยนวาตนเปนฝายถก  แมกระนนอกฝายก ไมยอม  การโตแยงบานปลายจนเปนการทะเลาะววาท และท�าทา วาอาจถงขนวางมวยกน

จๆ พระอาจารยทองรตนกเดนตรงเขามายงกลมพระใหม พรอมกบควาหนงสอนวโกวาท ท�าทาเหมอนเชดกนแลวโยนทง ตอหนาพระทงสอง พรอมกบพดวา “ฮขกหน” (ตดขาน) แลวพด ตอวา “อยาเฮดคอครบาอาจารยได” (อยาท�าเหมอนอาจารย นะ) “มนบาป” พระทงสองตกตะลงพกใหญสดทายกไดคดและ เลกทะเลาะกน

แมวาทานจะมททาโผงผาง แตเมอถงคราวถกกระทบ ทาน กนงสงบไดอยางนาทง  คราวหนงมคนเขยนบตรสนเทหใสบาตร ทาน เมอทานกลบถงวด กหมจวรพาดสงฆาฏอยางด แลวยนบตร สนเทหใหพระเณรอาน พรอมกบพดวา “เอาลกอาน อมฤตธรรม 

Page 159: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม158

แนน เทวดาเขาใสบาตรมา หาฟงยากตว”

ระหวางทพระเณรอาน ทานกพนมมอฟงไป ขอความนน มวา

“พระผบา เปนพระเปนเจา ไมสารวม ไมมศล ไมมวนย ประจบสอพลอขอของจากชาวบาน  พระแบบนถงจะเหาะเหนเดน อากาศได กไมนบถอเปนพระ ใหรบออกจากวดไป  ถาไมไปจะเอา ลกตะกวมาฝาก”

พระเณรอานจบทานกพนมมอสาธ แลวพดวา

“เอาเกบไวใตแทนพระบชาเดอ  โลกธรรมแปดมนนเอง  แต กอนไดยนแตชอวา มลาภ-เสอมลาภ มยศ-เสอมยศ มสรรเสรญ- มนนทา มสข-มทกข โอยของดตวน สาธ...พอไดฟงแลวแกน ธรรมเพงมามอน (วนน) เอง  เกบไว เกบไว”

ผมปญญานอกจากจะไมหวนไหวเสยงต�าหนแลว ยงเหน ประโยชนของค�าต�าหนดวย พระอาจารยทองรตนเปนแบบอยางของ 

Page 160: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล159

ทานไดเขาพธอปสมบท เมออายประมาณ ๒๖ ป ทวดบานสามผง ทาน สนใจและตงใจศกษาพระธรรมวนยและพระปรยตธรรมดวยความมงมนเอาใจใส แตกฉานในการสวดปาตโมกข ตอมาพระทองรตนไดฝากตวเปนศษยของ พระอาจารยมน ภรทตโต และพระอาจารยเสาร กนตสโล ซงพ�านกอยทวดปา สทธาวาสและวดปาในละแวกเขต อ. เมอง จ. สกลนคร  พระอาจารยทองรตน ไดฝกการเจรญภาวนา โดยหลวงปมนไดแนะน�าวา “รไมรไมส�าคญ ขอใหท�า จตใจใหรจกจตวาสงบหรอไมสงบ” นอกจากน ทานไดออกธดงคไปตามหบ หวยภผาปาชาตางๆ ปฏบตตามค�าสงสอนของพระบรพาจารย เชน หามเทศน เดดขาด ใหระวงส�ารวม ใหอยตามใตโคนไม ทานเครงครดในขอวตรปฏบต เปนอยางยง ทานเปนผมกนอยสนโดษ และปฏบตดมาก พยายามพากเพยร ภาวนาอยอยางสม�าเสมอ เปนพระทไมยดตดในเสนาสนะ

พระอาจารยทองรตน กนตสโลวดปามณรตน อ. ส�าโรง จ. อบลราชธาน

นามเดม ทองรตน นะคะจดก�าเนด พ.ศ. ๒๔๓๑สถานทเกด อ. ศรสงคราม จ. นครพนมอปสมบท พ.ศ. ๒๔๕๙ ณ วดบานสามผง อ. ศรสงคราม จ. นครพนมมรณภาพ ๒๑ กนยายน ๒๔๙๙  สรอาย ๖๘ ป ๔๒ พรรษา

ผมปญญาทมองเหนธรรมแมกระทงจากค�าตอวาของญาตโยม มใชแคธรรมธรรมดาแตเปน “อมฤตธรรม” ของ “เทวดา” เลย ทเดยว

Page 161: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม160

Page 162: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล161

“เขมานนทะ” หรอ โกวท เอนกชย นกเขยนและศลปน ผใฝธรรม เปน “ศษยสวนโมกข” ทมบทบาทส�าคญผหนง เพราะ ในชวงทบวชปฏบตอยกบหลวงพอพทธทาสนน ไดฝากผลงานไว ทโรงมหรสพทางวญญาณหลายชน  รปปนพระอวโลกเตศวรครง ตวกเปนผลงานของทาน  อกทงยงมงานเขยนงานบรรยายทาง ธรรมมากมายหลายชน กอนทจะลาสกขามาเปนอบาสกผมงมน ในการปฏบต

สงทพงเหนดวยใจ

Page 163: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม162

ในชวงทเปนภกษอยนน เขมานนทะไดเคยจารกไปตาม ชนบทหลงจากอยสวนโมกขมาหลายป  ทานไดพบ “พระบานนอก” หลายรปทมปฏปทานาสนใจ แมวาอากปกรยาภายนอกของทาน เหลานนจะไมงดงามในสายตาของคนเมองหรอชาวพทธทเครง วนย แตทานเหลานนมคณธรรมบางอยางทนาประทบใจและนา สรรเสรญ  ประสบการณดงกลาวท�าใหทศนคตของทานตอพระ เหลานนเปลยนแปลงไป

คราวหนงทานจารกไปทชายแดนปาดงเบซาร ตงใจคาง แรมทวดหนงกลางทาง จงไปขออนญาตเจาอาวาสซงเปนพระม อาย  พอกมลงกราบ หลวงพอกตะคอกทนทวา “มาทาไม อดอยาก จะตายอยแลวทน”  แตพดจบทานกรเขามาชวยหวยาม ถอรมให พอพาไปถงกฏพก  ทานกสงโยมวา พรงนเอาปนโตมาถวายทาน ดวยนะ  รงเชากพาพระอาคนตกะไปชมถ�าดวยกน ทงๆ ทเพงรจก กน  ทานพดวานานๆ มาท ไปดถ�ากน  ทานรสกสนกกบการพาเทยว ดวย “นคอพระชนบท คอพระทหยาบ (แต) มกเปดเผยจรงใจ” เขมานนทะตงขอสงเกต

Page 164: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล163

ความทไดมโอกาสอยใกลชดกบพระชนบทในฐานะพระดวย กน ท�าใหทานหนกลบมามองพระบางรปทเคยรงเกยจดวยสายตา ทเปลยนไป หนงในนนคอ “หลวงพอฉม” แหงจงหวดสงขลา

ตอนทานยงเดก คนหนงราวสองทมหลวงพอฉมมาสงขลาดวยกจธระบางอยาง  พอมาถงทานกแวะไปทบานของ ด.ช. โกวท แลวตบประตบานเรยกแมของ ด.ช. โกวท วา “อนอง พรงนแกงไก นะ เอาไปถวายก” แลวกไป  ตอนนน ด.ช. โกวท รสกไมชอบใจ แตกไมไดแสดงออกแตอยางใด

ตอมาเมอบวชเปนเขมานนทภกข ทานไดไปกราบหลวงพอ ฉม กลบเหนอกภาพหนง  ทานเลาวา “ผมเหนความนารก ความ เปดเผยความทไมมมมลบเลยในชวตของแก  แกนอนอย  พอปาผม ไปกราบ  แกวามงเอาอะไรมาใหกกนวนน  นเปนอะไรอกมมหนงท เรานกไมถง  เปนวฒนธรรมเสมอนกระดางและหยาบ  แตจรงๆ คอ เปดเผยจรงใจกบทกคน  ไมปกปดซอนเรนเลย  ทนอนฝากฏกยง ไมม  นกเงยนหมากขนมา แกจบกระบอกยน (กระบอกตาหมาก) โยนมาบอกปาวา “ยน (ตา) หมากใหกสกคาส”  แกไมทะนงตนอะไร เปนพระธรรมดาๆ ไมทะเยอทะยานอะไร  คณคาอนซอนเรนอยาง 

Page 165: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม164

นรจกยากตรงทวาเรายงออนหด และเราจะหลงชงชง”

ทานพบวาพระเหลาน ชาวบานจะเคารพมาก และให “อภ สทธธรรม” คอยกใหทานในบางเรองไมวากลาวไมถอสา  เขมา นนทะพดโยงไปถงพระบานนอกอยางหลวงพอฉมวา “พระสงฆ เชนนดหยาบคาย แตวาดเหมอนไมมใครถอสาเลย... บางทพดคา หยาบ แตไมมใครถอสา เพราะหยงรวาในคาพดนไมมอะไรเลย ไมเบยดเบยน ไมเกลยด ไมรก ไมโลภอะไร”

เขมานนทะยงเลาถงหลวงพออกรปหนง คอ “หลวง พอแดง” ซงชาวเกาะสมยนบถอมาก เพราะเชอวาทานมอทธ ปาฏหารย แตเขมานนทะกลบมองวาทานเหมอนพระเซน “ชวชวต ของทาน ๘๐% ของหวงเวลา อยในนา แลนเรอใบไปรปเดยว  แต กอนทานเปนสมภารวดมชอเสยง มลกศษยลกหาเยอะ  ทานเบอ ระอาตอกจกรรมทางโลก ทานเลยใชเรอใบลาเดยว แลวใชความร โบราณเกยวกบทศทางลม  คราทานออกทะเล คนมามงดกนทฝง ตางยกมอประณม  เหนทานชกใบ ทใบเขยนวา พทธะ  ลกศษย ลกหามายนออกนรมฝงเพอดอาจารยแลนเรอ”

Page 166: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล165

หลงเรยนจบคณะมณฑนศลป ม. ศลปากร และท�างานได ๒ ป ทานได บวชและศกษาธรรมกบทานพทธทาสภกข โดยชวยบกเบกสรางโรงมหรสพ ทางวญญาณในสวนโมกขฯ  จน พ.ศ. ๒๕๑๔ ทานเดนทางออกปฏบตธรรม และกอตงส�านกสงฆท จ. สงขลา ระหวางนไดศกษาการท�าความรสกตวกบ หลวงพอเทยน จตตสโภดวย

ตงแตป ๒๕๑๓-ปจจบน เขมานนทะมผลงานเขยนมากกวา ๖๐ เลม  ทาน ไดรบการยกยองใหเปนศลปนแหงชาตสาขาวรรณศลป และไดเดนทางบรรยาย ธรรมและน�าปฏบตภาวนาทงในและตางประเทศตลอดมา

เขมานนทะ

นาม โกวท เอนกชย  ก�าเนด ๒๔ กมภาพนธ ๒๔๘๑ สถานทเกด อ. สทงพระ จ. สงขลา อปสมบท ณ สวนโมกขพลาราม เมอป พ.ศ. ๒๕๑๐ และลาสกขา พ.ศ. ๒๕๒๕

เรองราวเหลานเตอนใจไดดวา อยาตดสนคนดวยรปแบบ และอากปกรยา  หากควรพจารณาใหลกถงคณสมบตภายใน  แม รปลกษณภายนอกจะส�าคญ แตกสามารถลวงตาเราได  หากยด ตดถอมนในสงทเหนดวยตา กอาจท�าใหเราละเลยสงทพงสมผส ดวยใจ

Page 167: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม166

Page 168: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล167

ป ๒๕๓๔ ทานพทธทาสภกข มอาพาธหนกดวยโรคหวใจ ตอนนนทานอาย ๘๕ ปแลว ลกศษยมความเปนหวงทานมาก  โรง พยาบาลศรราชถงกบสงแพทยผเชยวชาญดานโรคหวใจมารกษา ทาน เมอนายแพทยนธพฒน เจยรกล ไดพบทานเปนครงแรก อยางแรกทแปลกใจกคอ “สหนาและทาทางของทานอาจารยนน ไมไดสดสวนกนกบอาการอาพาธทเราตรวจพบ”  คอถาเปนผปวย ธรรมดาและมอายมากขนาดน จะตองมสหนาและทาทางวาเจบ ปวยอยางชดเจนกวาน  แตทานอาจารยกลบดสงบ ไมมอาการทกข รอน เวนแตน�าเสยงเทานนทออนแรงและสหนาทอดโรย

“ผมยงไมเคยเหนการแสดงออกของผปวยแบบนมากอน”

วาระสดทายของทานพทธทาสภกข

Page 169: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม168

เนองจากอาการของทานหนกมาก แพทยจงขอใหทานเดน ทางเขารบการรกษาทโรงพยาบาล แตทานปฏเสธโดยใหเหตผล วา “อาตมาอยากใหการอาพาธและการดแลรกษานนเปนไปแบบ ธรรมชาต ธรรมดาๆ เหมอนกบการอาพาธของพระสงฆทวไปใน สมยพทธกาล” และ “ขอใชแผนดนนเปนโรงพยาบาล”

คณะแพทยพยายามชแจงวาอาการของทานนนหนกจน สามารถท�าใหทานมรณภาพไดตลอดเวลาและอยางทนททนใด หากท�าการรกษาอยทวดซงขาดอปกรณทางการแพทย

แตทานฟงแลวกยมๆ หวเราะ ห ห ไมวาอะไร แลวสกครก กลาวปฏเสธ  คณะแพทยไมละความพยายาม ตอรองวาหากทาน เขาโรงพยาบาลไมวาจะเปนทไหน จะไมมการใชเทคโนโลยทเกนเลย เชนการเจาะคอหรอใสสายระโยงระยางตางๆ  แตทานกยงปฏเสธ อยางนมนวลเชนเคย ดวยการหวเราะห ห และพดค�าวา  “ขอรอง ขอรอง ขอรอง”

“การรกษาตวเองโดยธรรมชาตเปนสงทเหมาะสม  อาตมา ถอหลกนมาแตไหนแตไรแลว ใหธรรมชาตรกษา ใหธรรมะรกษา 

Page 170: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล169

สวนคณหมอกชวยผดงชวตใหมนโมเมๆ ไปได  อยาใหตายเสยกอน ขอใหแผนดนนเปนโรงพยาบาล แลวธรรมชาตกจะรกษาการเจบ ปวยตางๆ ไดเอง ไดเทาไรกเอาเทานน  ไมควรจะมอายมากกวา พระพทธเจา  ธรรมชาตจะเปนผรกษา  ทางการแพทยหยกยาตางๆ ชวยเพยงอยาเพงตาย”

ทานยงกลาวอกวา “การเรยนรชวตใกลตาย ทาใหมปญญา ทสมบรณขน  เราจะศกษาความเจบ ความตาย ความทกขใหมน ชดเจน  ไมสบายทกท กฉลาดขนทกทเหมอนกน”

ในทสดคณะแพทยกยอมตามความตองการของทาน โดยใหการรกษาทานทสวนโมกข  ในทสดทานกมอาการดขนและ สามารถเผยแผธรรมไดอกตอไป

อยางไรกตามหลงจากนนไมถงสองป วาระสดทายของ ทานกมาถง  เชาวนท ๒๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ ทานตนตามปกต ประมาณ ๐๔.๐๐ น.  จากนนกลกขนมานง เตรยมงานเทศนในวน เลกอายท ๒๗ พฤษภาคม  แตท�าไปไดเพยง ๑๐ นาท ทานกลมตว ลงนอน และพดกบพระอปฏฐากคอพระสงหทองวา “ทอง วนน 

Page 171: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม170

เรารสกไมสบาย” หลงจากนนกฉนยาหอมแลวกนอนตอ 

ประมาณ ๐๖.๐๐ น. ทานบอกพระสงหทอง วา “วนน เรา รสกไมคอยสบาย  ไปตามทานโพธ (เจาอาวาสสวนโมกข) มาพบท เธอไมตองไป ใหคนอนไปตาม เพราะเราไมสบาย”

เมอทานอาจารยโพธมาถง ทานพดดวยน�าเสยงปกตวา “นากลวอาการเดม จะกลบมาเปนอกแลว ไปโทรศพท ตาม ‘ยร’ (นพ. ประยร คงวเชยรวฒนะ) มาพบท” 

ตอนนนทานรแลวอะไรจะเกดขนกบทาน จงพดกบพระ เลขานการคอพระพรเทพวา “เอากญแจ (กญแจต เอกสาร หนงสอ) ในกระเปานไปดวย  เราไมอยากจะตาย คากญแจ” ตอนนนทานพรเทพไมคดวา ทานจะเปนอะไรมาก จงชวยกนนวด แลวใหทานอาจารยนอนพก

ประมาณ ๐๘.๐๐ น. ทานกพดกบพระสงหทองวา “ทอง ทอง เราจะพดไมไดแลว  ลนมนแขงไปหมดแลว”  ตอจากนนทาน พดไมชด เมอพระอาจารยโพธมาพบทาน ทานพยายามพดกบ 

Page 172: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล171

อาจารยโพธ ประมาณ ๔-๕ ชวง คลายจะสงเสยแตไมมใครฟง ออก จบความไมได ไมรเรอง เนองจากเสนเลอดในสมองแตกท�าให สมองทควบคมการพดเสยไป

เมอพระแสดงปฏกรยาวารบรไมได ทานกหยดพด  จากนน ทานกสาธยายธรรม ซงพระองคอนกฟงไมออก  แตทานอาจารย โพธ พอจบความในชวงทสนๆ วา ยตถ เนว ปฐว น อาโป น เตโช น วาโย วานคอ “นพพานสตร”  ทานอาจารย ทานสาธยาย ทบทวนไปทบทวนมาหลายครง

หลงจากนนทานกไมร ตว แพทยจงน�าทานไปรกษาท โรงพยาบาลสราษฎรธาน และในทสดกน�าทานไปทโรงพยาบาล ศรราช  ทกคนรวาการท�าดงกลาวเปนการขดความประสงคของ ทาน แตกจ�ายอมตองท�าเพอเชอวาจะชวยใหทานหายได  แตหลง จากใชความพยายามเตมทกวา ๔๐ วนกยอมรบความลมเหลว  ใน ทสดจงพาทานกลบมายงสวนโมกขเมอวนท ๘ กรกฎาคม ไมก นาทททานถงสวนโมกข ทานกหมดลม

Page 173: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม172

Page 174: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล173

กอนมชอเสยงและเปนทเคารพนบถอของคนทงโลก ทะไล ลามะ ผานการเคยวกร�าอยางหนกทงในดานปรยตและปฏบต จนม ความเขาใจทลกซงเกยวกบพทธศาสนา และรรอบคมภรตางๆ ของ นกายทงส ขณะเดยวกนกมคณสมบตดานในทหลายคนรสกไดเมอ ไดอยใกลชด แมจะไมเคยรจกทานมากอน

วากนวาเมอ ๒๕ ปกอนทานไปเยอนประเทศเมกซโก เจา ภาพไดจดหาคนมารกษาความปลอดภยใหทาน เนองจากมทน จ�ากดจงจางคนระดบลางมาดแลทาน  คนเหลานพนเพเปนนกเลง ชอบกนเหลา พดจาหยาบคาย เอะอะโวยวาย ไมมกรยามารยาท 

ทะไลลามะพระธรรมดา

Page 175: ลำธารริมลานธรรม ๒

๒ล� า ธ า ร ร ม ล า น ธ ร ร ม174

แตหลงจากทไดดแลทานแคสองวนกรสกซาบซงประทบใจทาน มาก  ตางชนชมวาทานเปนคนทนารกทสดในโลก และพาคนใน ครอบครวมารบพรจากทาน ทงๆ ทคนเหลานนบถอครสตศาสนา

แตแมจะไดรบค�ายกยองทงในฐานะผร ธรรมขนสงและ ตวแทนชาวพทธทโดดเดนทสดในโลก ทานกลบมความถอมตวมาก ทานพดเสมอวาทานเปน “พระธรรมดา”

เคยมคนถามวา “การบรรลธรรมนนเปนอยางไร”ทานตอบวา “อาตมากไมร ขอใหไปถามอาจารยทานนน” 

แลวทานกเอยชอวปสสนาจารยทอาวโสกวาทาน

เมอมคนถามทานวา “อะไรทาใหทานมความสขทสด”แทนททานจะพดถงสภาวธรรมขนสง ทานตอบสนๆ วา 

“อาหารดและหลบสนท”

เคยมคนถามทานวา “ทานจาไดไหมวาชาตกอนทานเปน อะไร”

Page 176: ลำธารริมลานธรรม ๒

พ ร ะ ไ พ ศ า ล ว ส า โ ล175

ทานหวเราะแลวตอบวา “รไหม อาตมายงจาแทบไมไดเลย วาอาทตยกอนอาตมาทาอะไรบาง”

ทานเปนผทมความเหนอกเหนใจผคนมาก  หญงผหนง เลาวาเธอเพงสญเสยพอไป สหนาเธอบงบอกถงความเศรา ทาน ตอบวา “รไหม อาตมาพจารณาความตายวนละ ๕ ครง แตหากวา วนนนมาถง อาตมาเกรงวาอาตมาจะ...พลงพลาดไป”

มเรองเลาวาเคยมฝรงคนหนงถามทานวา “กรณาตอบ สนๆ งายๆ วา ทาอยางไรจงจะบรรลธรรมไดเรวทสด”

ทานมองชายผหนา พจารณาใครครวญเขาอยางใกลชดอย พกหนง แลวน�าตากคลอเบาทาน 

ทานก�าลงบอกเขาหรอเปลาวาคนเราตองผานความทกข ยากแสนสาหสสกเทาใดกวาจะบรรลธรรมได หรอทานอาจก�าลง รสกสงสารเขาอยกไดทตองผานความทกขยากมามากมายกวาจะ สนใจการพนทกข (อานประวตทานหนา ๒๓)

Page 177: ลำธารริมลานธรรม ๒

ท ม า ข อ ง เ ก ร ด ช ว ต

  ๑. ประวตสมเดจพระพฒาจารย (โต) อนสรณงานพระราชทานเพลงศพนายเสมอ   สนธนาคร ยงกจการพมพ (๒๕๓๐)  ๒. พระมหาบว ญาณสมปนโน ประวตทานพระอาจารยมน ภรทตตเถระ ไมระบ   โรงพมพและปทตพมพ  ๓. อปลมณ อนสรณพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) โรงพมพครสภา (๒๕๓๖)  ๔. ๑ ศตวรรษหลวงปบดดา ถาวโร โรงพมพอกษรพทยา (๒๕๓๖)  ๕. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) รวบรวม หลวงพอ เพอวดเพอบาน บรษทสห-   ธรรมมก จ�ากด (๒๕๔๒)  ๖. นพ. วฒนา สพรหมจกร หลวงพอเทยน ความมหศจรรยในพระธรรมดา กองทน   วฒธรรม ไมระบปทพมพ ๗. ประสทธ คณรตน แกวมณอสาน มหาวทยาลยขอนแกน (๒๕๓๗)  ๘. บรพาจารย มลนธพระอาจารยมน ภรทตโต (๒๕๔๕)  ๙. ส. ศวรกษ พระดทนารจก ส�านกพมพศกษตสยาม (๒๕๒๓)๑๐. หลวงพอค�าเขยน สวณโณ สนกปวย เลมอนฟารม (๒๕๕๓)๑๑.  เขมานนทะ ทางทรายใกลทะเลสาบ ส�านกพมพชนใจ (๒๕๕๑)๑๒. มณรตน อญมณแหงไพรสณฑ ชมรมกลยาณธรรม (๒๕๕๒)๑๓. อนสรณพระราชทานเพลงศพพระครสทธธรรมรงษ (เจยะ จนโท) หลวงปเจยะ   จนโท พระผเปนดงผาขรวหอทอง (ฉบบสมบรณ) ศลปสยามบรรจภณฑและ   การพมพ (๒๕๔๗)๑๔. วระวฒน ชลสวสด รอยยมพระอรหนต อารมณขนพระอรยะ ส�านกพมพกรน-   ปญญาญาณ (๒๕๕๓)๑๕. ๑๐๑ ป หลวงปด พรหมปญโญ คว ปรนท แมเนจเมนท (๒๕๔๘)๑๖.  พระราชพรหมยาน ประวตหลวงพอปาน (พระครวหารกจจานการ) วดบางนมโค   (๒๕๑๘)๑๗. Kamala Tiyavanich, Forest Recollections, Silkworm (2003)