на напредокот и постигањата на учениците – Упатства з

OCENUVAWE

NA NAPREDOKOT

I POSTIGAWATA

NA UÊNICITE

Upatstva za u~ili{tata

OCENUVAWE

NA NAPREDOKOT

I POSTIGAWATA

NA UÊNICITE


Ova izdanie e finansirano od amerikanskiot narod preku Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj - USAID

Makedonija, vo ramkite na Proektot za osnovno obrazovanie, komponenta Unapreduvawe na ocenuvaweto nau~enicite, {to go sproveduva Akademijata za razvoj na obrazovanieto (AED) vo partnerstvo so Makedonskiot

centar za gra|ansko obrazovanie (MCGO).

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA UÊNICITE


Naslov na originalot:ASSESSMENT IN THE PRIMARY SCHOOL CURRICULUM:

Guidelines for Schools

Redaktor:M-r Gorica Mickovska

Prevod:Vladimir Mostrov

Lektura:Suzana Stojkovska

Grafi~ko ureduvawena izdanieto na makedonski jazik:Biljana Mihajlovska

ASS-400-002-MAC

Stavovite na avtorite iskaàni vo ovoj prira~nik ne gi izrazuvaat stavovite na Agenci-jata na SAD za me|unaroden razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski Dràvi.

CIP - Katalogizacija vo publikacijaNacionalna i univerzitetska biblioteka „Sv. Kliment Ohridski“, Skopje

373.3.091.279.9(035)

OCENUVAWE na napredokot i postignuvaweto na u~enicite: upatstva za u~ili{tata /[urednik Gorica Mickovska; prevod Vladimir Mostrov]. - Skopje: Makedonski centarza gra|ansko obrazovanie, 2008. - 94 str.: ilustr.; 24 sm.

Prevod na deloto: Assessment in the primary school curriculum: guidelines for schools. -Predgovor / Gorica Mickovska: str.6. - Bibliografija: str. 89-92. - Sodrì i: Prilozi

ISBN 978-608-4529-00-2

a) Ocenuvawe - Osnovno vospitanie i obrazovanie - Prira~niciCOBISS.MK-ID 75243786

Sodrìna

Predgovor 4

Voved 5

Tema 1: Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto 8

Koja e celta na ocenuvaweto vo realizacijata na nastavnite programi za osnovno u~ili{te? 9[to vklu~uva ocenuvaweto? 9Kako se razviva{e ocenuvaweto po objavuvaweto na publikacijata Nastavnite programi za osnovno obrazovanie? 10

Tema 2: Metodi na ocenuvawe vo nastavata 14

Samoocenuvawe 16Razgovori so u~enici 24Ocenuvawe na portfolio 28Izgotvuvawe mislovni mapi 33Postavuvawe pra{awa 39Nabquduvawe na rabotata na u~enicite od strana na nastavnikot 42Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot 49Standardizirano testirawe 53

Tema 3: Poblizok osvrt na OZU i ONN 64

Sobirawe na informacii 64Beleèwe na informaciite od ocenuvaweto 65Interpretirawe na informaciite od ocenuvaweto 65Koristewe na informaciite od ocenuvaweto 65Izvestuvawe za informaciite od ocenuvaweto 66

Tema 4: U~ili{nata politika za ocenuvaweto 70

Sodrìna na politikata za ocenuvawe 71Zo{to treba da se ocenuva u~eweto na decata? 71[to treba da se ocenuva? 71Koga treba da se vr{i ocenuvaweto? 72Kako treba da so ocenuva u~eweto na decata? 73Kade treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto? 73Kako treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto? 74So kogo treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto? 74Kako treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto so drugi subjekti? 74Kolku dolgo vreme treba da se ~uvaat informaciite od ocenuvaweto? 75

Prilozi Prilog A

Dopolnitelni informacii za metodite na ocenuvawe na ~asovite 78

Prilog B

Resursi za fotokopirawe 85

Bibliografija 89

Predgovor

Ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~e-nicite e prevod na publikacijata izdadena od Nacio-nalniot sovet za nastavni programi i ocenuvawe odRepublika Irska. Taa originalno e izgotvena za da impomogne na u~ili{tata vo Irska da go podobrat oce-nuvaweto, a ja prevedovme za potrebite na u~ili{ta-ta i nastavnicite vo komponentata Unapreduvawe naocenuvaweto vo USAID Proektot za osnovno obrazo-vanie, kako dopolnitelen materijal. Publikacijata eprevedena so dozvola na Nacionalniot sovet za nas-tavni programi i ocenuvawe1, za {to mnogu im blago-darime.

Vo ovaa publikacija prezentirani se istite prio-di kon kvalitetno ocenuvawe za koi se zalaga USAIDProektot za osnovno obrazovanie, a koi se vo soglas-nost so sovremenite trendovi na stavawe na ocenu-vaweto vo funkcija na podobruvawe na u~eweto. Ce-nevme deka na~inot na koj toa e napraveno i prime-rite {to se dadeni se podednakvo primenlivi vo Ma-kedonija kako i vo Irska. Povrzuvaweto na deloviteod tekstot so irskata zakonska regulativa ne ja na-maluvaat upotreblivosta na priodite kaj nas.

Tekstot e preveden bez nikakvi izmeni, osven{to se izostaveni dvata posledni prilozi {to se od-nesuvaa na barawata {to proizleguvaat od zakon-skata regulativa vo Irska i ulogata na razli~ni in-stitucii vo Irska {to se povrzani so u~eweto na de-cata.

Gorica Mickovska,rakovoditel na komponentata

Unapreduvawe na ocenuvawetovo USAID Proektot

za osnovno obrazovanie

__________________1 PSI General Licence No: 2005/08/01, Licence to Re-use Public Sector

Information under the European Communities (Re-use Public Sector

Information) Regulations 2005 (Sl 279/05).

4

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Voved

Dokumentot Ocenuvawe na napredokot i posti-gawata na u~enicite e izgotven za da im pomogne nanastavnicite da gi zgolemat znaewata i razbirawetoza ocenuvaweto, kako i da im pomogne na u~ili{tatavo sozdavaweto i sproveduvaweto na politikata zaocenuvaweto. Upatstvata sodràt primeri kako nas-tavnicite da sobiraat informacii za napredokot ipostigawata na u~enicite, kako da gi koristat takvi-te informacii za da ja podobruvaat nastavata i u~e-weto i kako da gi informiraat za rezultatite od oce-nuvaweto site onie koi{to se zainteresirani zaobrazovanieto na decata.

Dokumentot opfa}a ~etiri temi. Temata 1 - Pov-torno razgleduvawe na ocenuvaweto gi prezentiradvata priodi kon ocenuvaweto - ocenuvaweto zaradiu~ewe (OZU) i ocenuvaweto na nau~enoto (ONN). Oviepriodi se izgradeni vrz ~etirite celi na ocenuva-weto izloèni vo Programite za osnovno obrazovanie(1999) - formativnoto, sumativnoto, evalvaciskoto idijagnosti~koto. Ovaa tema nakratko gi opi{uva OZU

i ONN, a dopolnitelni detali se dadeni vo Temata 3.

Temata 2 - Metodi za ocenuvawe vo nastavatadava pregled na razli~nite metodi {to gi koristatnastavnicite vo ocenuvaweto na u~eweto na decata.Ovde, isto taka, se vklu~eni i opisi kako nastavni-cite gi koristat ovie metodi, poddr{kata na u~ewetona decata i podobruvaweto na nastavata.

Temata 3 - Podetalen pogled na OZU i ONN gisporeduva i gi sprotivstavuva dvata priodi vo ocenu-vaweto. Za da pokaè kako vo praktika bi izgledaleovie dva priodi se koristat pet aktivnosti na ocenu-vaweto - sobirawe informacii, beleèwe, inter-pretirawe, koristewe i izvestuvawe.

Temata 4 - U~ili{nata politika za ocenuvawetodava soveti za razvojot na politikata za ocenuvawevo u~ili{tata. Istaknati se zakonskite barawa zabeleèwe i za soop{tuvawe na informaciite za na-predokot i postigawata na u~enicite.

Vo Prilogot A se dadeni dopolnitelni infor-macii za metodite na ocenuvawe vo nastavata kakodopolnenie na Temata 2 so materijali {to moàt dase fotokopiraat za nekoi od metodite prikaàni voPrilogot B.

5

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

TEMA 1:

POVTORNO

RAZGLEDUVAWE

NA OCENUVAWETO

8

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Tema 1:

Povtorno razgleduvawe

na ocenuvaweto

Nastavno podra~je/

nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelenie:

Podra~je:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Primer na aktivnost 1.

Ocenuvaweto vo praktika

Matematika

Merki

Dolìna

Deteto treba da se osposobi da presmetuva, sporeduva, meri i beleì

dolìna koristej}i nestandardni edinici.

Prvo ili vtoro

Broevi

Operacii - Sobirawe

Deteto da se osposobi da sobira broevi so i bez preimenuvawe do 99.

G-|a Kofej gi organizira svoite 26 u~enici od prvo i vtoro oddelenievo ~etiri grupi - tri grupi od po pet deca od vtoro oddelenie i edna po-golema grupa od edinaeset deca od prvo oddelenie. Nadgraduvaj}i go mate-rijalot od prakti~nata rabota vo prethodnite denovi za sobirawe broeviso i bez preimenuvawe do 99, g-|a Kofej im dava na sekoja grupa u~enici odvtoro oddelenie niza na problemi so broevi i edna ko{ni~ka so materi-jali (liàv~iwa, poedine~ni kocki, pravoagolni stap~iwa i lenti so broe-vi). Decata rabotat zaedno na re{avaweto na problemite.

Vo me|uvreme, g-|a Kofej raboti so svoite u~eniici od prvo oddeleniena razvivaweto na nivnite sposobnosti za merewe dolìna koristej}i ne-standardni edinici. Po razgovorot zo{to se potrebni znaewata za poimotdolìna, i povrzuvaj}i go so sekojdnevnite aktivnosti, taa pokaùva kakose meri dolìna na edna kniga koristej}i kibrit~iwa, potoa dolìna naedna klupa koristej}i slikarski ~etki i dolìna na u~ilnicata koristej}i~ekori. G-|a Kofej bara od decata da rabotat vo parovi (ili vo grupi od potri deca) za da ja izmerat dolìnata na predmetite vklu~uvaj}i gi i svoitetetratki po matematika, u~ili{nite ~anti, rasponot na nivnite race i nau~ili{nata biblioteka. Vo tekot na ovie aktivnosti taa gi nadgleduva de-cata kako rabotat i razgovara so niv za nivnite naodi. Gi potsetuva za va`-nite strategii pri mereweto, na primer, stavaweto na mernite edinici ed-na do druga (da bidat sostaveni kraj so kraj), mesteweto na prvata edinicana rabot od predmetot {to se meri i pokaùvaweto na mernite edinici do-deka gi brojat.

Otkako decata }e gi zavr{at svoite zada~i so mereweto, g-|a Kofej gipokanuva da gi prezentiraat svoite naodi kako grupa. Davaj}i im povratniinformacii preku diskusija taa im pomaga da gi analiziraat pri~inite zazna~itelnite razliki vo nivnite naodi. Tie proizleguvaat, glavno, zaraditoa {to decata ne gi postavile mernite edinici edna do druga, a nekoi, pak,se rezultat na gre{ki vo mereweto. Zabeleùvaj}i deka na izvesen broju~enici im e potrebno dopolnitelno ve`bawe za da merat precizno, g-|aKofej planira da im dade sli~ni zada~i i naredniot den.

Ovoj prikaz na praktikata na eden nastavnik na~asovite pokaùva kolku (kako {to se sugirira voNastavnite programi za osnovno u~ili{te) ocenuva-weto pretstavuva integralen del na site podra~ja nanastavnite programi i deka toa gi opfa}a raznovid-nite aspekti na u~eweto (Nastavni programi za os-novno obrazovanie, Voved, str. 18). Vo ovoj primerprocesot na ocenuvawe mu obezbeduva na nastavnikotinformacii {to mu se potrebni za da donesuva zna-~ajni odluki za nastavata i za procesot na u~eweto -pravej}i izbor na obrazovni zada~i, identifikuvaj}isoodvetni nastavni metodi, planiraj}i aktivnosti zau~eweto, izbiraj}i prigodni materijali, diferenci-raj}i go u~eweto i davaj}i im na decata povratni in-formacii kolku dobro gi re{avaat zada~ite. Vakvitesekojdnevni aktivnosti go stavaat ocenuvaweto vosamiot centar na nastavata i na u~eweto.

Koja e celta na ocenuvaweto

vo realizacijata na nastavnite

programi za osnovno u~ili{te?

Ocenuvaweto se odnesuva na: gradeweto slika zanapredokot i/ili postigawata na deteto vo izu~uva-weto na nastavnite programi za osnovno u~ili{te voodreden period. Informaciite za toa kako detetou~i (procesot na u~eweto) i za toa {to e ona {to de-teto go u~i (proizvodot na u~eweto) ja oblikuvaatslikata. Nastavnikot gi koristi ovie informacii zada go identifikuva i da go pofali tekovniot napre-dok vo u~eweto na deteto i da mu dade soodvetna pod-dr{ka vo natamo{noto u~ewe.

[to vklu~uva ocenuvaweto?

Za nastavnikot ocenuvaweto vklu~uva sobiraweinformacii za podobro da razbere kako sekoe detenapreduva vo u~ili{teto i takvite informacii da gikoristi za da go potpomaga u~eweto na deteto. Ocenu-vaweto, zatoa, zna~i ne{to pove}e otkolku testi-rawe. Toa se odnesuva na sekojdnevnite interakciime|u nastavnikot i sekoe dete poedine~no, koi{tovklu~uvaat povremeni razgovori, nabquduvawa ideluvawa.

Bez ogled na toa dali nastavnikot postavuvapra{awa i gi slu{a odgovorite od decata, dali ginabquduva decata kako rabotat vrz odredena zada~aili gi koristi rezultatite od nekoj nedelen test zada dade informacii za nastavata i u~eweto, ocenu-vaweto vklu~uva mnogu aktivnosti koi{to se prek-lopuvaat i koi{to ~esto se simultani - sobirawe,beleèwe, interpretirawe, koristewe i izvestuva-we na informaciite.

Vakvite aktivnosti se slu~uvaat za nekolku se-kundi ili, pak, vo period od nekolku denovi ili ne-

deli zavisno od celta na ocenuvaweto i metodite {tose koristat. Sobranite informacii go zbogatuvaatrazbiraweto na nastavnikot za toa {to i kako u~eni-kot u~i. Nastavnikot gi koristi vakvite informaciiza da gi planira aktivnostite za u~ewe bazirani vrzsoodvetni obrazovni celi od nastavnite programi ivrz ona {to deteto prethodno go u~elo. Preku ocenu-vaweto nastavnikot dobiva seopfatna slika za krat-koro~nite i dolgoro~nite potrebi na deteto i sporedtoa ja planira i idnata rabota (Nastavni programi zaosnovno obrazovanie, Voved, str. 17). Koristej}i gi natakov na~in informaciite od ocenuvaweto, nastav-nikot dava poddr{ka i go pro{iruva u~eweto na u~e-nikot.

Zatoa, ocenuvaweto pretstavuva del od ona {tonastavnikot go pravi sekoj den vo svojata nastava,kako {to e prikaàno na dijagramot 1.

Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

beleèwe, interpretirawe, koristewe na

informaciite i izvestuvawe za napredokot i postigawata na u~enikot vo steknuvawetoznaewa, sposobnosti i stavovi.

9

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Kako se razviva{e ocenuvaweto

po objavuvaweto na publikacijata

„Nastavni programi za osnovno

obrazovanie“?

Nastavnite programi za osnovno obrazovanie gonaglasuvaat, vo op{ti ramki, zna~eweto na ocenu-vaweto za da mu ovozmoàt na nastavnikot da go pro-{iruva i da go zbogatuva u~eweto na decata niz sitepodra~ja na nastavnite programi. Poslednive godiniistraùvawata, teorijata i praktikata vo nastavatai u~eweto go istaknuvaat pospecifi~no problemotkako nastavnikot moè da go koristi ocenuvaweto zada ovozmoì u~eweto da bide pointeresno, pomoti-vira~ko i pouspe{no za sekoe dete. Koristej}i gi ovienovi soznanija, upatstvoto sodrì Povtorno razgle-duvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{te koe muobezbeduva na nastavnikot informacii i primerikoi{to pokaùvaat kako da go primenuva ocenuvawe-to vo sekojdnevnata praktika.

Vo Nastavnite programi se istaknuva deka oce-nuvaweto ima ~etiri funkcii - formativna, suma-tivna, evalvaciska i dijagnosti~ka. Vo Povtornotorazgleduvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{teovie upatstva se baziraat na tie funkcii i se fo-kusiraat na dva glavni priodi vo ocenuvaweto:

� ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU);� ocenuvawe na nau~enoto (ONN).

Ovie zaemno povrzani i komplementarni aktiv-nosti gi naglasuvaat dvata aspekti na ocenuvawetokoi{to imaat centralno mesto vo rabotata na nastav-nikot:

� Nastavnikot sekojdnevno gi koristi podatocitekako osnova za nastavata i za u~eweto (OZU).

� Nastavnikot vo odredeni periodi gi beleìnapredokot i postigawata na decata so cel dagi informira roditelite2, drugite nastavni-ci i drugite relevantni lica (ONN).

Dijagram 1: Ocenuvaweto kako del od nastavata

10

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

__________________2 Vo ovie upatstva terminot roditeli se odnesuva na onie lica koi

vodat primarna grià za razvojot i obrazovanieto na svoite deca.Toa se tatkoto i majkata na deteto i/ili negovite starateli.

Koristej}i go ocenuvaweto kako del

od nastavata i u~eweto,nastavnikot...

Go planira novoto u~ewe

koristej}i gi informaciiteod ocenuvaweto i celite na nastavnite programi.

Gi informira

decata za toa {tovklu~uva noviot materijal {to }e goizu~uvaat.

Istraùva so decata kako izgleda uspe{noto u~ewe.

Koristi soodvetni

metodi i strategii

za organizirawe

na nastavata.

Sobira i beleì

informacii za toa{to i kako

decata u~at.

Ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU)

Konceptot na ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU) gipro{iruva mo`nostite na formativnoto ocenuvawe.Toj ja naglasuva aktivnata uloga na deteto vo negovotou~ewe na toj na~in {to nastavnikot i deteto se uso-glasuvaat vo toa kakvi treba da bidat rezultatite odu~eweto, kako i za kriteriumite za procenka na re-zultatite {to se postignuvaat. Vo osnova, OZU im po-maga na nastavnikot i na decata da se fokusiraat natrite klu~ni pra{awa:

� Kade se (do kade stignale dosega) decata vo svoeto u~ewe?

� Kade (vo koj pravec) decata napreduvaat

vo svoeto u~ewe?� Kako decata }e stignat do slednata faza

vo svoetoto u~ewe?

Zatoa, davaweto povratni informacii na decataima centralna uloga vo OZU. Ovie povratni infor-macii se baziraat na podatocite za toa kako i {todecata u~at. Povratnite informacii naso~eni kontekovnoto u~ewe ili kon zada~ata, moè da im pomog-nat na decata da go identifikuvaat svojot napredok ida bidat zadovolni so postigawata, precizno da giodredat predizvicite so koi se soo~uvaat i da odlu-~at koi }e bidat nivnite sledni ~ekori. Ova nivo navklu~uvawe vo oblikuvaweto na nivnoto u~ewe moèda go podigne soznanieto na decata za niv samite kakou~enici, da gi pottiknuva da prezemat pogolema li~naodgovornost i da se gordeat so svoeto u~ewe.

OZU obi~no ne se praktikuva na krajot na odre-den del od nastavniot materijal ili na odreden vre-menski period. Toa obi~no e prisutno vo sekojdnev-nata interakcija na ~asovite me|u nastavnicite iu~enicite. Sî {to decata pravat i kaùvaat - posta-vuvaj}i pra{awa, rabotej}i vrz odreden proekt ilizada~a, samostojno ili vo sorabotka so drugi deca,igraj}i, koncipiraj}i ili izgotvuvaj}i nekoj modelitn. - dava mo`nost koja{to im obezbeduva informa-cii na nastavnikot i na samite deca za toa {to razbi-raat, a {to ne razbiraat i za toa {to tie moàt, a {tone moàt da pravat. Koristej}i go OZU, nastavnikotgi interpretira tie informacii i gi koristi za da imdade pomo{ na decata vo nivnata rabota i da planiraza ponatamu. Na takov na~in nastavnikot moè da gointegrira OZU vo interakcijata me|u nastavnikot ideteto i decata }e go smetaat toa kako priroden delod u~eweto vo u~ili{teto.

Nastavnikot moè, isto taka, da gi koristi in-formaciite od OZU za da ja vrednuva svojata rabota.Vrz osnova na informaciite sobrani od decata, nas-tavnikot moè da vr{i promeni vo svoeto planirawe,vo strategiite vo vrska so organizacijata na nasta-vata i vo nastavnite metodi so cel da go napraviu~eweto pouspe{no za decata.

Ocenuvawe na nau~enoto (ONN)

Za razlika od gorenavedenoto, ocenuvaweto nanau~enoto (ONN) se fokusira pove}e na srednoro~-noto i na dolgoro~noto ocenuvawe. ONN obi~no vklu-

~uva ocenuvawe na ona {to nekoe dete nau~ilo nakrajot na odreden period, kako {to e na krajot na ednalekcija, na krajot na nedelata, polugodieto ili u~eb-nata godina. Naglaskata na ONN e vrz mereweto nakomulativniot napredok na deteto vo postignuvawetona celite na nastavnite programi. Ocenkata ili zbi-rot na osvoenite bodovi ~esto e edinstvena povratnainformacija {to ja dobiva deteto. Dokolku vakviterezultati mu koristat samo na nastavnikot, tie moàtda imaat ograni~ena vrednost za deteto, osven akonastavnikot preku niv ne gi identifikuva su{test-venite informacii {to tie gi davaat za napredokot ipostigawata na deteto i mu gi kaè na deteto. ONN,isto taka, mu pomaga na nastavnikot da ja planira id-nata rabota, da postavuva novi zada~i, da obezbeduvapovratni periodi~ni informacii i informacii zaocenuvaweto na krajot na u~ebnata godina.

Nastavnikot gi koristi informaciite od ONN zada gi soop{ti prvenstveno na roditelite i na drugitenastavnici. Inspektorot od Ministerstvoto za obra-zovanie i nauka moè da ima uvid vo podatocite odocenuvaweto za da utvrdi dali se realiziraat stan-dardite za jazi~nata i matemati~kata pismenost i/ilida go oceni napredokot vo realizacijata na nastavni-te programi kako del od celokupniot proces na eval-vacija na u~ili{teto. Pedago{ko-psiholo{kata slu`-ba moè, isto taka, da ima pristap do informaciitesobrani preku ONN so cel da raboti zaedno so u~i-li{teto vo zadovoluvaweto na obrazovnite potrebina oddelni u~enici.

Vo Temata 3 od ovie upatstva podetalno se pri-kaàni OZU i ONN i akronimite se napi{ani so za-crneti bukvi za polesno da se razlikuvaat. Tamu sesporeduvaat i se pravi razlika me|u dvata priodi ko-ristej}i gi pette aktivnosti vo procesot na ocenu-vaweto: sobiraweto, beleèweto, interpretiraweto,koristeweto i izvestuvaweto na informaciite zanapredokot i postigawata na u~enikot.

11

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

TEMA 2:

METODI

NA OCENUVAWE

VO NASTAVATA

Ovaa tema sodrì vovedni informacii za raz-novidnosta na metodite za sobirawe i koristewe nainformacii za toa kolku dobro decata u~at vo u~i-li{teto. Izborot na metodite se dviì od nabqudu-vawe i postavuvawe pra{awa kako del od sekojdnev-nata nastava, pa sî do poformalnite i postruktuira-nite metodi kako {to e standardiziranoto testira-we. Koristej}i kombinacija na metodite, nastavnikotdobiva podatoci za napredokot i postigawata na de-cata. Vrz osnova na ovie podatoci, toj planira kakonajefektivno da im pomaga vo nivnoto u~ewe vo id-nina.

Ne seto ona {to deteto go izu~uva moè da setestira nitu, pak, e potrebno za sî da se dava ocenka.Vo sorabotka so kolegite, nastavnikot moè da gikoristi Nastavnite programi za osnovno obrazovanieza da gi opredeli prioritetite za toa za {to detetotreba da se osposobi da pravi i da razbira vo odnosna znaewata, sposobnostite, vrednostite, stavovitei sklonostite. Toj ponekoga{ }e se fokusira na u~e-weto na deteto povrzano samo so opredelen nastavenpredmet, a drug pat na u~eweto raboti zaedni~ki zapove}e predmeti. Otkako }e odlu~i {to treba da seocenuva, nastavnikot odreduva kako toa }e bide oce-nuvano i kako }e se koristat informaciite od ocenu-vaweto.

Najgolem del od ocenuvawata nastavnikot gi vr-{i intuitivno dodeka, pak, izvesen del se planiraatso posebni nameni. Intuitivnoto ocenuvawe i plani-ranoto ocenuvawe se komplementarni i obete se po-trebni ako nastavnikot treba da dobie seopfatnaslika za napredokot i postigawata na sekoe dete. Naprimer, pri davaweto pomo{ na grupa na povozrasniu~enici da izgotvat plan na izlagaweto za nivnataposeta vo najbliskiot park, nastavnikot zabeleùvadeka kaj edno dete formulacijata pod bukvata „a” ne eto~na, a deka kaj drugo dete istoto se slu~uva i kajformulaciite pod bukvite „v” i „g”. Ova moè da gopottikne nastavnikot da planira izvesno naso~enonabquduvawe kaj ovie dve deca vo tekot na slednitenekolku dena. Preku fokusiranoto nabquduvawe,nastavnikot moè da ja identifikuva potrebata damu pomaga na nekoe od decata vo izgotvuvaweto naformulaciite navedeni pod bukvite „v”, „o”, „g” i „p”.Preku interpretiraweto na golem del od informa-ciite za toa kako decata gi razmenuvaat znaewata -so svoi zborovi, preku mol~ewe, preku nivnite ak-tivnosti i interakcii, nastavnikot moè da go ba-lansira intuitivnoto i planiranoto ocenuvawe zasekoe dete kako u~enik da ima korist od niv.

Ovaa tema mu pomaga na nastavnikot da dade od-govor na slednive pra{awa:

� Kako }e ocenuvam?� Kako }e gi koristam informaciite {to }e gi

sobiram?

Vo ovaa tema se davaat informacii za osummetodi na ocenuvawe i se prikaùva kako tie moàtda se koristat za OZU i ONN (vidi Tema 1 i Tema 3).Tie metodi se: samoocenuvaweto, razgovorite so u~e-nicite, ocenuvaweto na portfolio, izgotvuvawetomislovni mapi, postavuvaweto pra{awa, nabquduva-weto na rabotata na u~enicite od strana na nastavni-kot, zada~i i testovi izgotveni od strana na nastav-nikot i standardiziranoto testirawe.

I pokraj toa {to postojat mnogu drugi metodi koi-{to nastavnicite moàt da gi koristat i gi koristat,vo ovie upatstva se koristat navedenite osum metodiza da se prikaè raznovidnosta na metodite za oce-nuvawe i korisnosta od kombiniraweto na metodite.Nitu edna metoda za ocenuvawe, sama po sebe, nema damu obezbedi dovolno korisni informacii na nas-tavnikot. Vpro~em, sekoja metoda obi~no vklu~uva ko-ristewe i na drugi metodi vo pogolem ili vo pomalobem, na primer, izgotvuvaweto zada~i od strana nanastavnikot moè, isto taka, da vklu~uva i postavu-vawe pra{awa i nabquduvawe na decata.

Vo ovie upatstva, sekoja metoda se opi{uva vopogled na slednive pra{awa:

� Koja e celta na ovaa metoda za ocenuvawe?

� Kako se koristi taa metoda?

� Koi informacii treba da se beleàt?

� Kako }e se koristat tie informacii?

Metodite se prikaàni preku primeri od prak-tikata. Vakvite primeri, navedeni kako reprezenta-

tivni primeri na aktivnosti, pomagaat da se poka-è kako tie metodi funkcioniraat vo nastavata na~asovite. Reprezentativnite primeri na aktivnostise fokusiraat na odredeni nastavni predmeti ilipodra~ja od nastavnite programi i na odredeni odde-lenski nivoa. Me|utoa, mnogu od tie metodi moàt dase koristat i vo drugi nastavni predmeti ili podra~-ja od nastavnite programi, a moàt da se adaptiraati za drugi oddelenski nivoa3. Reprezentativnite pri-meri na aktivnosti zapo~nuvaat so kratok pregled narelevantnite podra~ja od nastavnite programi, nas-

14

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Tema 2:

Metodi na ocenuvawe

vo nastavata

__________________3 Kaj nekoi od reprezentativnite primeri na aktivnostite, za nas-

tavnicite se koristat nivnite imiwa, a kaj drugi primeri na ak-tivnosti se koristat prezimiwata na nastavnicite. Ova ja odra-zuva raznovidnosta na praktikata vo osnovnite u~ili{ta voIrska.

tavniot predmet, nastavnata tema, tematskata edini-ca, programskata cel, oddelenskoto nivo/nivoa {tose sodràt vo Nastavnite programi za osnovno u~i-li{te, a koi{to moàt da se pogledaat ili da se sim-nat od veb-stranicata http://www.curriculumonline.ie.Kaj reprezentativnite primeri koi se fokusiraat nanastavata po angliski jazik se koristi znakot „/” kadese prikaàni odnosnite nastavni temi i nastavni edi-nici. Ovaa strategija gi zema predvid informaciitedadeni vo Dopolnitelniot pomo{en materijal po an-gliski jazik objaven vo 2005 godina.

Osumte metodi za ocenuvawe na dijagramot 2 seprikaàni vo kontinuum. Metodite pomesteni na le-vata strana se onie vo koi{to deteto ima vode~kauloga vo ocenuvaweto na svojata rabota, a na desnatastrana od kontinuumot se nao|aat onie kade nastav-nikot ima zna~ajna uloga vo vodeweto na ocenuvawe-to. I pokraj toa {to nitu edna metoda ne se koristisamo za OZU ili samo za ONN, onie na levata stranana kontinuumot (vo koi deteto ima vode~ka uloga) obi~-no pove}e se fokusirani na OZU, dodeka, pak, onie nadesnata strana obi~no se fokusirani na ONN.

Diskusijata za metodite na ocenuvawe vo ovaatema go sledi redosledot prikaàn na dijagramot 2.Sekoja metoda e prikaàna kako poseben del.

� Samoocenuvawe na str. 16� Razgovori so u~enici na str. 24� Ocenuvawe na portfolio na str. 28� Izgotvuvawe na mislovni mapi na str. 33� Postavuvawe pra{awa na str. 39� Nabquduvawe na rabotata

na u~enicite od strana na nastavnikot na str. 42

� Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot na str. 49

� Standardizirano testirawe na str. 53.

15

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Dijagram 2: Kontinuum na metodite za ocenuvawe

Deteto ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto

Samoocenuvawe

Razgovori sou~enici

Ocenuvawe na portfolio

Izgotvuvawemislovni mapi

Postavuvawepra{awa

Nabquduvawe na rabotatana u~enicite od strana na nastavnikot

Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot

Standardiziranotestirawe

Nastavnikot ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto

Samoocenuvawe

[to se podrazbira

pod samoocenuvawe?

Decata se vklu~eni vo samoocenuvaweto koga tieja razgleduvaat svojata sopstvena rabota na eden ref-lektiven na~in, gi identifikuvaat aspektite na ona{to e dobro i na ona {to bi moèlo da se podobri, apotoa postavuvaat sopstveni celi za svoeto ponata-mo{no u~ewe.

Samoocenuvaweto ja vklu~uva metakognicijata -procesot da se bide svesen za i da se razmisluva zasopstvenoto u~ewe. Sposobnostite za samoocenuvawegi vklu~uvaat efektivnoto postavuvawe pra{awa,razmisluvaweto, re{avaweto problemi, komparativ-nata analiza i sposobnosta da se razmenuvaat mis-lewa na raznovidni na~ini. Samoocenuvaweto moèda se koristi od strana na deca na site nivoa nasposobnosti i vo site obrazovni podra~ja. Na na~ini{to soodvetstvuvaat na vozrasta, toa moè da se ko-risti vo tekot na celoto osnovno u~ili{te i po sitenastavni predmeti. Diskusiite so celata paralelka,razgovorite vo grupi ili poedine~nite razgovoripretstavuvaat osnova za samoocenuvaweto.

Gledaj}i primeri na samoocenuvawe vo nasta-vata, deteto moè da gi koristi sposobnostite za sa-moocenuvawe vo izgotvuvaweto nacrti, revidirawe-to, ureduvaweto i objavuvaweto na del od svoite pis-meni sostavi. Toa moè da gi koristi ovie sposob-nosti pri izborot na najdobrite primeroci na svojatarabota i da gi vklu~uva vo portfolioto po op{testvo,ekologija i prirodni nauki, zdravstveno obrazovanie(op{testveno i li~no) ili umetni~ko obrazovanie.(Vidi Tema 2, str. 28-32 za podetalni informacii zaocenuvawe na portfolio.) Samoocenuvaweto moè daima, isto taka, kriti~na uloga vo sostavuvaweto, pret-stavuvaweto i zapi{uvaweto na muzi~ki kompozicii.Vodeweto portfolio kako li~na evidencija za napre-dokot i revidiraweto na negovata sodrìna go pot-tiknuva deteto za samoocenuvawe pomagaj}i mu da girazjasni celite i da si postavuva novi obrazovni ce-li. Portfolioto moè da se koristi za da se pottik-nuva razmisluvaweto, kako verbalnoto taka i never-balnoto, i razvivaweto na posloènite mislovnisposobnosti. Za da se dokumentira samoocenuvawetoi razmisluvaweto na deteto za sopstvenite produktiili zbirki, moè da se koristi dnevnik za u~ewe.

Kakva e negovata vrednost

kako metoda na ocenuvawe?

Samoocenuvaweto e su{testven del na OZU. Toamu ovozmoùva na deteto da prezema pogolema odgo-vornost za svoeto sopstveno u~ewe. Deteto moè dakoristi razli~ni strategii koga razmisluva za toa{to nau~ilo i da koristi grupa na kriteriumi za dadava sudovi za nau~enoto. Najuspe{ni strategii seonie koi{to prethodno se dogovoreni me|u nastavni-kot i paralelkata. Samoocenuvaweto mu pomaga nadeteto da gi prepoznava slednite ~ekori vo svoetou~ewe i da stanuva sî posamostojno i pomotivirano.

Razvivaj}i samodoverba toa se ~uvstvuva posigurno iznae deka ne sekoga{ ima za sî pravilen odgovor. Navakov na~in, samo-ocenuvaweto pridonesuva za soz-davawe pozitivna klima na ~asovite vo koja anali-zata na gre{kite se smeta za centralno vo procesotna u~ewe. Rezultatite od samoocenuvaweto na deteto(na primer, dnevnicite za u~ewe, portfolijata, pis-menite sostavi) moàt da se razgleduvaat so negoviteroditeli vo tekot na namenskite razgovori na rodi-telot so nastavnikot. Ova moè da im dade na rodi-telite pove}e informacii za u~eweto na deteto odgledna to~ka na samoto dete.

Kako se koristi samoocenuvaweto?

Sposobnostite za samoocenuvawe treba da sesteknuvaat vo podolg vremenski period. Ova vklu~uvaeden dolgoro~en, kontinuiran proces {to se planirana nivo na paralelkata ili na nivo na u~ili{teto.Sposobnostite {to mu se potrebni na deteto moàt dabidat podu~uvani ili modelirani od strana na nas-tavnikot i da bidat koristeni vo praktikata odstrana na deteto sî dodeka toa ne se ~uvstvuva pri-jatno koristej}i gi niv samostojno.

Nastavnikot moè da go pottiknuva deteto darazmisluva za svojata rabota koristej}i naso~enipra{awa, instrumenti ili pomo{ni sredstva. Tievklu~uvaat, na primer, listi za analiti~ko ocenu-vawe, koordinatni mreì Znam, Sakam da znam, Na-u~iv (ZSN), dijagrami Plus, Minus, Interesno (PMI),skali, semafori, govorni partneri/drugar~iwa, ~ek-listi i mre`ni listi (vidi prilog A, na str. 78-79 zapove}e informacii vo vrska so instrumentite zasamoocenuvawe). Nastavnikot moè da gi inkorporiraobrazovnite celi i kriteriumite za uspe{nost vodiskusiite na ~asovite. Toga{ deteto }e moè da na-u~i da ja ocenuva svojata rabota spored tie obrazovniceli ili kriteriumi. Davaj}i mu pozitivni, infor-mativni povratni informacii na deteto nastavnikot}e moè da mu pomaga vo prepoznavaweto i vo preze-maweto na narednite soodvetni ~ekori vo u~eweto.

16

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

� Koi novi raboti gi nau~iv?� Koi raboti smetam deka

se te{ki?� [to napraviv za da si

pomognam sebesi kajte{kite zada~i?

17

Programsko podra~je:

Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Primer na aktivnost 2.1.

Koristewe lista za samoocenuvawe

Umetni~ko obrazovanie

Vizuelni umetnosti

Izgotvuvawe konstrukcii

Nabquduvawe i reagirawe

Deteto da se osposobi da ja pregleduva svojata rabota i da zboruva

za nea i za rabotata na drugi deca.

Treto i ~etvrto oddelenie

Na decata od treto i ~etvrto oddelenie od strana na g-din Birn im edadena zada~a da izgotvat model na most. Tie ve}e u~ele za mnogu vidovimostovi vo tekot na prethodnite nekolku ~asovi. G-din Birn saka da im po-kaè deka tie gi razbiraat osnovnite funkcii na eden most, negovata kon-strukcija i negovite karakteristiki. Decata treba da go pokaàt planot namostot {to go nacrtale i treba da kaàt zo{to mostot e napraven na takovna~in. Tie moàt da koristat kakvi i da e materijali soodvetni za da go iz-rabotat mostot. Nastavnikot ve}e ima diskutirano so decata za va`niteelementi vo planiraweto i izgotvuvaweto na eden vakov model so oddele-nieto. Slednava lista za samoocenuvawe se koristi otkako modelot }ebide izraboten.

Decata go popolnuvaat analiti~kiot list so {tiklirawe ili so boe-we na soodvetnoto nivo na kvalitet koj{to tie smetaat deka nivniot modelgo pokaùva. Pravej}i razliki vo sposobnostite na decata, g-din Birn impomaga na nekoi deca da go koristat analiti~kiot list taka {to }e gi ~i-taat iskazite i }e razgovaraat za toa {to tie mislat za kvalitetot na niv-nite mostovi.

Varijaciite vo ovoj analiti~ki list moè da se odnesuvaat na pro{i-ruvawe na rasponot na kvalitetot moèbi na ~etiri nivoa. Na primer, zadecata koi imaat pogolemo iskustvo vo koristeweto na listi za analiti~koocenuvawe ova moè da vklu~uva i zapoznavawe na decata so o~ekuvanitestandardi ili nivoa na kvalitet pred tie da zapo~nat so izgotvuvaweto namodelot i demonstrirawe kako vakvite modeli bi izgledale pokaùvaj}iim sli~ni modeli izgotveni od drugi deca.

Karakteristiki 1 2 3

Plan Izgotviv plan za mojotmodel so malku detali.

Izgotviv plan za mojotmodel so dosta detali.

Izgotviv mnogu detalenplan za mojot model.

Nacrt Ne gi prikaàv va`nitekarakteristiki na mostot.

Prikaàv samo nekolkukarakteristiki vo mojotmodel.

Gi prikaàv mnogute ilisite karakteristiki vomojot model.

Materijali Materijalite {to gi koristev za izgotvuvawe na mostot ne bea soodvetni.

Samo nekoi od materijalite {to gi koristev se soodvetni.

Site materijali {to gi koristev bea mnogusoodvetni.

Zo{to mostotbe{e izgotven na vakov na~in

Ova ne go objasniv. Toa go objasniv delumno. Toa go objasniv mnogudobro.

Izgled Mojot most izgleda deka evo red.

Mojot most izgleda dobro. Mojot most izgleda mnogudobro.

Primer na lista za analiti~ko samoocenuvawe

18

Programsko podra~je/

nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe pra{awa za samoocenuvawe

Matematika

Forma i prostor

3-D formi

Deteto da se osposobi da ja prou~uva vrskata me|u 2-D i 3-D formi.

Prvo i vtoro oddelenie

U~ili{teto vo koe Rej izveduva nastava ve}e izvesno vreme raboti nasamoocenuvaweto so decata od po~etnite oddelenija pa sî do {esto odde-lenie. Bidej}i decata od prvo i vtoro oddelenie ve}e imaat raboteno nasamoocenuvaweto tie se naviknati na ovoj proces. Rej ~esto gi pottiknuva darabotat vo parovi ili vo mali grupi i da diskutiraat kako se ~uvstvuvaatvo vrska so sopstvenoto u~ewe. Toj ponekoga{ raboti so site deca zaedno.

Na krajot na eden ~as po matematika za vidovite formi, vo mesec maj,toj gi pottiknuva decata da razmisluvaat i da kaùvaat za ona {to go u~ele.Pritoa za niv podgotvuva nekoi

Toj im sugerira nekoi mo`ni odgovori, a potoa im dava na decata dveminuti za da razmisluvaat. Rabotej}i so celata paralelka Rej gi islu{uvaodgovorite na decata na sekoe pra{awe.

Ahmed (poseduva dobri matemati~ki sposobnosti): Jas mislam deka ete{ko da se zapomni razlikata me|u 2-D i 3-D formite.

Tom (dobiva dopolnitelna pomo{ vo u~eweto): Nekoi imiwa sete{ki za kaùvawe.

Kjara: Pa, jas gi proveriv 3-D formite vo kat~eto po matematika zaimiwata {to ne moèv da gi zapomnam.

[ejn: Jas tuku{to ja pra{av Dara.Mari-Kler: Jas go nau~iv zborot kvadar.Ana: Kvadarot e sli~en na kockata.

Imaj}i gi predvid komentarite na decata, Rej pravi nara~ka za pove}eknigi za geometriski formi za potrebite na u~ili{nata biblioteka. Toj,isto taka, nabavuva nekolku kompjuterski programi za kolekcijata so obra-zoven softver. Toj gi pottiknuva decata da prebaruvaat vo knigite i voprogramite za da gi najdat odgovorite na nekoi od nivnite pra{awa.

Pette pra{awa za samoocenuvaweto napi{ani so golemi bukvi Rej gizaka~uva na oglasnata tabla vo u~ilnicata. Vo tekot na slednite nekolkusedmici, na krajot na ~asot po matematika im dava izvesno vreme za da raz-misluvaat za pra{awata. Dodeka tie odgovaraat na pra{awata, toj na triposposobni deca im dava mo`nost da kaàt za koi raboti smetaat deka bilete{ki taka {to site vo paralelkata moàt da vidat deka sekoj moè dabide soo~en so nekakov predizvik dodeka u~i i deka toa e normalno!

naso~eni pra{awa:

� Kade imav problemi? � Kogo go pra{av za toa? � [to napraviv? � Koja nova rabota ja nau~iv?� [to najmnogu mi pomogna?

19

Primer na aktivnost 2.2. (prodolènie)

Rej obi~no gi pottiknuva decata svoite odgovori da gi kaàuvaat usno.Ponekoga{ bara tie da gi napi{at svoite odgovori, iako e svesen za toadeka samoocenuvaweto na decata moè da bide svedeno samo na ona {tonim im e lesno da go napi{at. Ponekoga{ poveduva razgovor so oddelni de-ca vo vrska so nivnoto ocenuvawe na sopstvenata rabota. Toj za beleèwemoè da koristi i ~ek-lista koja{to pethodno ja podgotvil. (Vidi go pri-merot daden podolu.)

êk-listata mu pomaga na Rej da go naso~i planiraweto na ~asovite imu pomaga da se potseti za {to saka da razgovara so roditelite na decatakoga tie }e pobaraat sredba so nego podocna vo tekot na u~ebnata godina.

Datum: 01.10.07

Imenuvawe na 2-D predmeti

Ime kvadrat pravoagolnik krug triagolnik

Prvo oddelenie

Klara � � � �

Nur Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot. � �

Vtoro oddelenie

Julija � � � �

Pat Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot. Ne moè da go imenuva.

Ne moè da go izgovori.

Xes � � � �

Primer na lista za samoocenuvawe

20


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe na list za evalvacija

za samoocenuvawe vo grupa

Op{testveno, ekolo{ko i prirodo-nau~no obrazovanie

Geografija

Prirodnata sredina

Zemjata, rekite i moriwata vo mojata grofovija

Deteto da se osposobi da gi poznava imiwata i lokalitetite na

oddelni glavni prirodni karakteristiki vo grofovijata.


Prirodnata sredina

Fizi~kite karakteristiki na Evropa i na svetot

Deteto da se osposobi da nau~i ne{to za mal broj od glavnite

prirodni karakteristiki na Evropa.

Petto i {esto oddelenie

G-|a Kaningam izveduva nastava vo grofovijata Galvej. Taa im predavana dvaeset deca vo ~etiri oddelenski grupi - treto, ~etvrto, petto i {esto.Paralelkite od treto i ~etvrto oddelenie u~at za nekoi fizi~ki karak-teristiki na grofovijata Galvej. Nejzinite paralelki od petto i {esto u~atza fizi~kite karakteristiki na Evropa. Obete grupi imaat mo`nosti dakoristat digitalen proektor i interaktivna tabla za da gi zumiraat (zgo-lemuvaat i namaluvaat) karakteristikite na relevantnite geografski kar-ti. Decata od treto i i ~etvrto oddelenie se angaìrani vo zumiraweto naedna fotografija na nivnoto u~ili{te snimena od vozduh kako del od izu-~uvaweto na svojata grofovija.

Za da doznae {to nau~ile decata od razli~nite paralelki, g-|a Kanin-gam postavuva diferencirani zada~i za niv. Niìte oddelenija rabotat vogrupi za da gi lociraat zalivot Galvej, Lof Korib, planinite Maamturk,planinite Partri, ostrovite Aran, Ini{bofin i ~etiri drugi karakteris-tiki po niven izbor na edna nema geografska karta. Drugite deca rabotat,isto taka, vo grupi za da gi lociraat na edna nema geografska karta na Ev-ropa najgolemiot broj na geografskite objekti koi{to ve}e gi nau~ile. De-cata moàt da go koristat kompjuterot vo u~ilnicata kako pripomo{ vo iz-vr{uvaweto na svoite zada~i. G-|a Kaningam bara od niv da gi izloàt svo-ite trudovi na soodveten na~in. Pred paralelkite da zapo~nat da gi reali-ziraat svoite zada~i, poveduvaat diskusija za toa koi kriteriumi za us-pe{nost }e bidat primenuvani. So izvesna pomo{ na g-|a Kaningam, tie seusoglasuvaat za slednive tri

Paralelkite zapo~nuvaat so rabota vo mali grupi.

kriteriumi za uspe{nost:

� Mestata na geografskite objekti mora da bidat to~no odredeni.� Geografskite karti mora da bidat lesno ~itlivi.� Geografskite karti mora da bidat oboeni.

21


Otkako sekoja grupa }e ja izloì svojata rabota, g-|a Kaningam im davana decata izvesno vreme za da razmislat za ona {to go nau~ile, kako ra-botele zaedno vo grupite i do koj stepen gi zadovolile svoite kriteriumiza uspe{nost. Potoa, taa na site im dava po edna lista za evalvacija i imdava izvesno vreme da ja popolnat. Taa im pomaga na nekoi od pomalite decai na nekoi deca so pomali sposobnosti. Potoa poveduva diskusija za nivniteidei i im pomaga da gi nabeleàt. (Vidi ja listata za evalvacija popol-neta od Aoife.)

G-|a Kaningam gi pro~ituva site listi za evalvacija do krajot na nede-lata. Vo petokot nautro taa im gi vra}a na decata i im dava izvesno vremeda gi pro~itaat nejzinite komentari. Dodeka paralelkata gi ~ita poe-dine~no svoite listi, g-|a Kaningam gi pottiknuva onie deca koi{to sakaatda gi prodiskutiraat so nea za nejzinite komentari.

Primer na lista za evalvacija

Ime: Datum:

Aoife O’Saliven 10.9 ‘07

1.Za {to u~e{e po geografija? U~ev za Evropa. 2.Nabeleì tri ne{ta {to gi nau~i za ovaa tema.

London e pokraj rekata Temza. Alpite se najvisok planinski venec. Planinata Vezuv e vo Italija.

3.Dali se pokaà kako dobar ~len na timot? Da. 4.Navedi edna pri~ina za tvojot odgovor. Jas go sprovedu-vav prou~uvaweto baraj}i informacii na veb-stra-nicata dodeka drugite vr{ea drugi prou~uvawa.

5.[to bi moèl podobro da napravi tvojot tim

sledniot pat? Bi moèle geografskata karta daja obeleìme pojasno.

Komentar na nastavnikot:

Aoife, tvojata proektna zada~a e dobro izgotvena. Geografskata karta na tvojot tim e lesno ~itliva!

22


nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe na tabeli ZSN za samoocenuvawe

Matematika

Broevi

Dropki

Deteto da se osposobi da gi izrazuva nepravilnite dropki kako

me{ani broevi i obratno i da gi stava na brojna oska.


Inion Ui Mur~u izveduva nastava vo petto oddelenie. Vo paralelkataima dvaeset i sedum deca. Mnogu od niv se so niski sposobnosti po matema-tika. Za niv apstraktnite koncepti pretstavuvaat poseben predizvik. Vopetokot nautro Inion Ui Mur~u im objasnuva deka }e rabotat so dropki votekot na idnata nedela. Taa go povtoruva onoj materijal {to ve}e e u~en. Nakrajot na ~asot za povtoruvawe taa gi pottiknuva u~enicite da gi popolnatsvoite tabeli ZSN ({to znam, {to sakam da znam, {to nau~iv).

Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.

Inion Ui Mur~u pri planiraweto na ~asovite po matematika za nared-nata nedela nabrzina gi pro~ituva popolnetite tabeli. Taa proveruva daligi vklu~ila site sodrìni navedeni vo kolonata [to sakam da znam, naprimer, identifikuvaweto na me{ani broevi od neposrednata okolina nadecata (broevi na ~evli, pakuvawa na prehranbeni proizvodi) i prou~u-vaweto {to tie broevi zna~at. Vo tekot na sedmicata taa go pottiknuva se-koe dete da raboti na sodrìnata na zada~ata za koja{to saka da znae ne{-to pove}e. Nekoi deca nosat primeroci od svojot dom, nekoi proveruvaat vokompjuterskite programi, drugi koristat Internet za da najdat informacii,a drugi, pak, ~itaat vo knigite od bibliotekata ili vo u~ebnicite. Nekoideca £ postavuvaat pra{awa na Inion Ui Mur~u ili, pak, na nekoj svoj so-u~enik. Pred Inion Ui Mur~u da ja zavr{i rabotata so dropkite, taa baraod sekoe dete da ja popolni svojata tabela naveduvaj}i najmalku edna sodr-ìna {to ja nau~ilo.

Tabelata ZSN na [on

Ime: [on Datum: 3 dekemvri Nastaven predmet: Matematika - Dropki

Popolni na po~etokot Popolni na krajot

na lekcijata na lekcijata

Z

([to znam)S

([to sakam da znam)

N

([to nau~iv)

Dropkite sepomali od

eden.

Sakam daznam za

nepravilnitedropki.

Zita znaemnogu za niv.

4 4

Tabelata ZSN na Adi

Ime: Adi Datum: 3 dekemvri Nastaven predmet: Matematika - Dropki



Z

([to znam)S

([to sakam da znam)

N

([to nau~iv)

Dropkitemoàt dase sobiraatdo brojot

eden.

Ne razbiram{to e toame{an broj.

4 4

23


Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.

Inion Ui Mur~u gi sobira tabelite. Taa gi koristi popolnetite tabelina ~asovite pri povtoruvaweto za dropkite, pri davaweto doma{ni zada~ii pri izgotvuvaweto diferencirani testovi za nejzinata paralelka.

Mir~u gi sobira tabelite kako del od svojata dokumentacija za sekoedete. Taa smeta deka tabelite mnogu pomagaat pri razgovorite so rodite-lite za napredokot na nivnite deca i pri pi{uvaweto na svidetelstvata nau~enicite na krajot na u~ebnata godina.

Tabelata ZSN na [on

Ime: [on Datum: 14 noemvri Nastaven predmet: Matematika - Dropki



Z

([to znam)S

([to sakam da znam)

N

([to nau~iv)

Dropkite sepomali od

eden.

Sakam daznam za

nepravilnitedropki.

Zita znaemnogu za niv.

Nau~iv dekaizvesni dropkise pogolemi odbrojot eden.

Ako e pogolemaod brojot eden

taa enepravilnadropka.

4 4

Tabelata ZSN na Adi

Ime: Adi Datum: 13 noemvri Nastaven predmet: Matematika - Dropki



Z

([to znam)S

([to sakam da znam)

N

([to nau~iv)

Dropkitemoàt dase sobiraatdo brojot

eden.

Ne razbiram{to e toame{an broj.

Me{anitebroevi senao|aat

nasekade. Jassum visok 121/5.Toa e me{anbroj - toa eeden broj iedna dropka.

4 4

Primer na doma{na zada~a

Doma{na zada~a po matematika, 14 januari:

1. Napi{i 5 me{ani broevi.2. Nabeleì 5 dropki {to pravat eden koga }e gi sobere{.3. Dali 3/4 i 1/2 go pravat brojot eden?4. Dali se nepravilni dropki > 1? 5. Napi{i 5 nepravilni dropki.

Razgovori so u~enici

[to pretstavuvaat razgovorite

so u~enicite?

Namenskite razgovori vo kontekstot na ocenuva-weto zna~at deka onie koi{to se zainteresirani zau~eweto na deteto vo tekot na eden planiran ili in-cidenten razgovor gi razmenuvaat svoite soznanija irazbirawe za rabotata na deteto, za na~inite na rab-otata i za rezultatite. Vo odredeni vremenski peri-odi vo tekot na u~ebnata godina rabotata i napredo-kot na deteto moè da bidat predmet na razgovoriteme|u deteto i negoviot nastavnik, ili na nastavnikoti roditelite ili, pak, na site niv zaedno.

Koja e vrednosta na razgovorite

kako metoda na ocenuvaweto?

Razgovorite davaat mo`nost da se razmenuvaatinformacii so cel da se zgolemuva razbiraweto zau~eweto na deteto. Razgovorot pretstavuva ocenuva~-ka aktivnost. Koga razgovorot me|u nastavnikot i de-teto e vo vrska so rabotata na portfolio, na primer,nastavnikot razgovara so deteto za negovite jaki stra-ni i negovite postigawa i mu dava sugestii za toa kadei kako moè negovoto u~ewe da se podobruva. Vo tekotna razgovot nastavnikot gi slu{a ideite na deteto zatoa kade toa misli deka mu e lesno ili te{ko vou~eweto i go pottiknuva vakviot na~in na otvorenostkaj deteto. Eve eden primer od OZU: soznanijata odrazgovorot mu pomognat na nastavnikot da gi planiraslednite ~ekori vo u~eweto na deteto i }e mu pomog-nat na deteto da vidi kako negovata rabota moè dase podobruva.

Kako se koristi razgovorot?

Razgovori me|u nastavnikot i detetoNastavnikot ostava opredeleno vreme za namen-

ski razgovori koi moè da se imenuvaat kako osvrt,ili sredba, ili ednostavno razgovor. Ako namenskiterazgovori se dràt redovno, na primer edna{ nedelno,nastavnikot verojatno }e bide vo mo`nost na sekoe de-te da mu posveti vnimanie od samo nekolku minuti. Do-kolku decata se novi vo ovoj proces, ova moè da bidekorisen na~in za toj da zapo~ne. Vremetraeweto ili

za~estenosta ne se tolku va`ni kolku {to se u~estvotona deteto i vrednuvaweto na takvata praktika.

Predmet na razgovor moè da bide poedine~entrud vo u~eweto (pismen sostav, crte` ili proekt) ili,pak, op{ti obrazovni iskustva kako {to se IKT iliu~estvoto vo dramska sekcija ili, pak, nekoi sport-ski aktivnosti na otvoren teren. Razgovorot treba dabide neformalen i da ne bide neprijaten. Osnovnacel e razgovorot da se odnesuva za rabotata vo u~i-li{teto. Vo podocne`nata faza ili, pak, so decata vopogornite oddelenija, nastavnikot moè da go koristinamenskiot razgovor za da dade ocenka za odredenpoedine~en trud koj{to deteto go izgotvilo. Osnovna}e bide diskusijata za kriteriumite: [to e toa {togo pravi ovoj trud da bide dobar? Kako toj moè da sepodobri? Za ovaa aktivnost korisna bi bila i ednaednostavna lista za analiti~ko ocenuvawe. Anali-ti~kata lista pretstavuva instrument za ocenuvawekoj{to gi opi{uva razli~nite nivoa na kvalitet naeden poseben trud. (Vidi go prilogot A, str. 78 za po-ve}e informacii za listata za ocenuvawe.) Primerotna aktivnosta 2.6 na slednata stranica pretstavuvaprimer kako edna lista za ocenuvawe moè da se ko-risti so deca od {esto oddelenie za da se ocenatnivnite pismeni sostavi.

Klimata vo u~ilnicata pretstavuva zna~aen fak-tor vo procesot na realiziraweto razgovori so u~e-nicite. Decata treba da znaat i da prifatat deka tienema da bidat ispituvani za vreme na razgovorite sonastavnikot i deka moè da go kaùvaat ona {to gomislat za svojata rabota vo odredena aktivnost iliobrazovno podra~je. Poverojatno e deka razgovorot }ebide uspe{en vo atmosfera vo koja{to se po~ituvaatmislewata na decata i se pottiknuvaat da gi izrazat.Decata, isto taka, imaat potreba da vidat deka razgo-vorot pretstavuva mo`nost da nau~at ne{to i za sebekako u~enici. Primerot na aktivnosta 2.7. na str. 26dava prikaz na eden razgovor me|u nastavnik i dete vosredina koja dava poddr{ka.

24

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

25


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski

zada~i/celi:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a/cel:

Oddelensko nivo:


Koristewe lista za ocenuvawe

kako del od razgovorot so u~enicite

Jazici

Angliski jazik

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot / Pi{uvawe

Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina za

samostojno pi{uvawe

Deteto da se osposobi da pi{uva, bez preformulirawe, za izvesna dade-

na ili izbrana tema vo ramkite na odredeni vremenski ograni~uvawa;

da se osposobi vo pi{uvaweto da gi po~ituva normite vo vrska so

gramatikata, interpunkcijata i pravopisot;

da se osposobi da im pomaga na drugite vo korigiraweto na nivnite

pismeni sostavi.


Vospriemlivost na jazikot / pi{uvawe

Pi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe èlba za pi{uvawe

Vospriemlivost na jazikot: sozdavawe i pottiknuvawe èlba za

pi{uvawe

Deteto da se osposobi da prima i da dava konstruktivni odgovori na

pi{uvaweto.


Decata od {esto oddelenie ja koristat listata za analiti~ko ocenu-vawe dadena podolu za da ocenat izvesen sostav {to tie go napi{ale. Po-sebnite elementi vo analiti~kata lista se baziraat na onie {to go pravatsostavot da bide dobar, a koi{to prethodno bile diskutirani i dogovorenime|u decata i nivniot nastavnik (kriteriumite za uspe{nost vo pi{uvawe-to na pismen sostav). Moè da se koristi i druga analiti~ka lista za na-redniot pismen sostav za ocenuvawe na interpunkcijata, na primer vo ko-risteweto navodnici, izvi~nici itn.

Sekoe razmisluvawe na deteto za negoviot pismen sostav pomaga da serazvivaat negovite sposobnosti za metakognicija (razmisluvaweto za sops-tvenoto u~ewe). Klu~en rezultat na sekoj takov namenski razgovor e dekapodednakvo i nastavnikot i u~enikot moàt da razberat ne{to pove}e zau~eweto i za slednite ~ekori {to treba da bidat prezemeni vo davawetopoddr{ka na u~eweto. Pritoa, individualiziranata priroda na namenskiotrazgovor zna~i deka nastavnikot moè da ja diferencira poddr{kata so-odvetno na sposobnostite i potrebite na sekoe dete.

KarakteristikaNe go napraviv toa

dobroVloìv soliden trud Vloìv mnogu golem trud

Struktura i dejstvo

Mojot sostav nema jasenpo~etok, sredina i kraj

Mojot sostav ima struk-tura i dejstvo, no nekoiod niv ne se jasni.

Mojot sostav ima jasnastruktura i dejstvo.

Pasusi Imam premnogu (premal-ku) pasusi ili, pak, tie nezapo~nuvaat na soodvetnimesta.

Nekoi od pasusite se navistinskoto mesto, nonekoi ne se.

Moite pasusi zapo~nuvaatna mestata vo sostavot kadeima promeni vo dejstvoto ipomagaat ~itatelot podobroda go sledi sostavot.

Zanimlivost Mojot sostav ne e tolkuinteresen

Mojot sostav e prili~nointeresen.

Mojot sostav e mnogu interesen.

Likovi Vo mojot sostav ne dadovopis na nekoj jak lik.

Vo mojot sostav opi{avnajmalku eden jak lik

Likovite vo sostavot sedobro opi{ani.

Primer na analiti~ka lista za ocenuvawe

26


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:


Razgovori me|u nastavnikot i deteto

Jazici

Angliski jazik


Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina za

samostojno pi{uvawe

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot: razvivawe

sposobnost, samodoverba i ve{tina za samostojno pi{uvawe

Deteto da se osposobi da steknuva raznovidni i dosledni usni iskus-

tva vo odnos na jazikot kako del od procesot na pred-pi{uvaweto; da

se osposobi da pi{uva samostojno preku eden proces na izgotvuvawe

nacrt na pismeniot sostav, prerabotuvawe, redaktirawe i objavuvawe.


G-din Svift redovno gi koristi razgovorite so svoite dvaeset i {estu~enici od petto i {esto oddelenie. Toj planira vreme vo petok pretplad-ne za razgovor so mali grupi na u~enici. Na toj na~in decata dobivaat mo`-nost da razgovaraat za svojata rabota po tri ili ~etiri minuti sekoja tretasedmica. Eve go razgovorot so [ejn vo vrska so pismeniot sostav koj{to para-lelkata go izraboti prethodno vo tekot na sedmicata so naslov: Eden NLOaterira ovde v~era.

G-din Svift: Pa [ejn, {to misli{ za toa {to si go napi{al ovde? Dali sizadovolen so sostavot?

[ejn: Ne znam... malku e kratok, pretpostavuvam.G-din Svift: Pa spored mene toj ne e premnogu kratok. No, {to misli{ za

sodrìnata? Dali mu go pri~ita sostavot na tvoeto drugar~e?[ejn: Da. Toj misli deka po~etokot e vozbudliv, no deka krajot e zdo-

deven.G-din Svift: A ti {to misli{ za toa?[ejn: Pa, jas mislam deka e vo red. Imam nekolku dobri re~enici na

po~etokot - kratkite re~enici za koi{to razgovaravme poranopred da po~neme da go pi{uvame sostavot... za da ja napravamneizvesnosta pogolema.

G-din Svift: Se sloùvam. Vovedniot del ti e mnogu interesen. A koris-ti{ i nekoi morni~avi zborovi {to gi imavme nabeleàno naspisokot. No, se pra{uvam dali ti ima{e plan kakov }e bidekrajot. Mislam deka toj zavr{uva premnogu brzo.

[ejn: Pa da. Mi nedostigaa idei. Taka, jas samo go zavr{iv sostavot.G-din Svift: Vo red. Pa }e go prepravi{ li krajot? Zapomni deka nekoj koj-

{to go ~ita ovoj sostav saka da znae {to se slu~ilo so dvataglavni lika. Zatoa napi{i u{te eden nov pasus na krajot, no somalku pove}e informacii, samo za da go dovede{ sostavot doeden interesen zaklu~ok. Ako ti odi te{ko, dojdi kaj mene utrenautro i }e go pogledame sostavot povtorno zaedno.

[ejn: Vo red nastavniku, tuk{to razmisliv za eden podobar kraj nasostavot!

Vo tekot na razgovorot, g-din Svift go upatuva [ejn kao da go odreditoa {to bi moèlo da go podobri negoviot sostav. Postojat i drugi ne{ta nakoi{to nastavnikot bi moèl da se zadrì, no toj go koristi ovoj razgovor zada go istakne krajot na sostavot, bidej}i neodamna vo paralelkata rabotelena gradeweto struktura na pismeni sostavi. [ejn sega }e napi{e vtora verz-ija na sostavot. Moèbi }e ima i izvesni natamo{ni mali izmeni pred dabide gotova kone~nata verzija.

G-din Svift, isto taka, koristi sistem na drugar~iwa - partneri vo pa-ralelkata za da gi upati decata eden na drug da si gi pro~itaat sostavite nakonstruktiven na~in. Od sekoe dete se bara da nabeleì edna jaka strana iedna ideja za podobruvawe na sostavot na svoeto drugar~e - partner. Sekojtakov razgovor me|u nastavnikot i decata trae samo nekolku minuti, a zacelata grupa se potrebni 50-55 minuti. G-din Svift e uveren deka vremetopominato vo razgovori e dobro iskoristeno, imaj}i go predvid vistinskotopodobruvawe {to toj go zabeleàl vo sostavite na decata.

27

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Razgovori vo funkcija na OZU i ONN

Razgovorot e korisen za OZU koga se vr{i na ednainteraktivna osnova vo tekot na u~ebnata godina. Po-toa moàt da se prezemat ~ekori da se ponudi pona-so~ena poddr{ka na deteto. Eden razgovor na krajot

Ocenuvawe na portfolio

[to pretstavuva portfolioto?

Decata, u{te na rana vozrast, moàt da razviva-at sposobnosti za samoocenuvawe, postepeno preze-maj}i pogolema odgovornost za kvalitetot na svojatasopstvena rabota. Izgotvuvaweto portfolio pretsta-vuva korisen na~in da se pottiknuvaat vakvite spo-sobnosti. Portfolioto pretstavuva zbirka na trudo-vi na deteto koja go odrazuva negovoto u~ewe i razvo-jot vo tekot na izvesen vremenski period. Toa moè daobezbedi podatoci za napredokot vo u~eweto vo od-redeno programsko podra~je, nastaven predmet, nas-tavna tema ili, pak, vo pove}e od niv zaedno, imaj}ija vo fokusot opredelena tema. Nastavnite programiza osnovno u~ili{te prepora~uvaat koristewe naportfolija, kako i primeri na trudovi i proekti zaocenuvawe na u~eweto vo oddelni nastavni predmeti:galski jazik, angliski jazik, matematika, prirodni iop{testveni nauki, fizi~ko i zdravstveno obrazo-vanie, vizuelni umetnosti, muzi~ko obrazovanie idramski aktivnosti.

Vo zavisnost od negovata cel, portfolioto moèda se koristi vo tekot na edna u~ebna godina, polugo-die ili vo izvesen pokratok vremenski period. Port-folijata, isto taka, davaat mo`nosti za zaedni~koocenuvawe koga nastavnikot i deteto zaedno go raz-gleduvaat i razgovaraat za trudot, identifikuvaj}igi pozitivnite karakteristiki i to~kite za negovopodobruvawe.

Portfolijata moàt da bidat vo vid na otpe~a-teni listovi i/ili elektronski portfolija. Elek-tronskoto portfolio, poznato i kako e-portfolioili digitalno portfolio, pretstavuva zbirka na tru-dovi na deteto sostavena koristej}i pi{ani trudovivo elektronska verzija, prezentacija, multimedium-sko tvore{tvo, mislovni mapi, softver so baza na po-datoci i/ili tabelarni pregledi, i toa se kompletiraod strana na deteto. Pomalite deca moàt da izgot-vuvaat ednostavni prilozi od vidot tekst-i-ilus-tracija. E-portfolijata, isto taka, ovozmoùvaat po-vrzuvawe na trudovite vo ramkite na edno portfolio(na primer, povrzuvawe na nekoj videofajl so izvesendokument) i nadvor od portfolioto (na primer, povr-zuvawe na nekoja veb-stranica so izvesna prezenta-cija). Vo upatstvata na NCCA, IKT vo Nastavnite pro-grami za osnovno u~ili{te (2004) se veli deka izbo-rot na primeri od elektronski trudovi }e se zgole-muva koga decata podobro }e se zapoznaat so izgotvu-vaweto i odrùvaweto na nivnite e-portfolija. Ova}e go stimulira nivniot interes vo koristeweto naIKT vo u~eweto i }e ja neguva nivnata sposobnost dago ocenuvaat svojot sopstven trud (str.35). E-portfo-lijata moè da se aùriraat i da se vodat interak-tivno, {to ovozmoùva razmena na trudot na detetoso drugi deca i za~uvuvawe na podatocite vo kompju-ter vo ramkite na paralelkata i na u~ili{teto. Voprimerot na aktivnosta 2.9. koj{to sledi podolu seopi{uva primer na edno takvo e-portfolio.

[to moè deteto da stavi vo edno

portfolio?

Sodrìnata na portfolioto zavisi od celta(ite)na portfolioto. Nastavnikot odlu~uva za celta(ite)na portfolioto pred toa da zapo~ne da se koristi.Primeri na celi moàt da bidat: da se pokaè podob-ruvawe vo rabotata na decata; da se pokaè obemotna rabotata; da se pokaàt jakite strani i interesotna decata; da se pokaè nivniot najdobar trud. Port-folioto moè podednakvo da se koristi za OZU i zaONN. Zavisno od negovata cel(i), toa moè da sodrìprimeroci na rabotata na deteto od site nastavniprogrami ili od eden nastaven predmet vklu~uvaj}i i:

� primeri na pismeni trudovi na razli~ni faziod negoviot razvoj (pismeni sostavi, pisma,poezija);

� proektna rabota po nekoj nastaven predmet odprirodnite nauki, istorija ili geografija;

� primeri na trudovi od vizuelnite umetnosti;� grafikoni ili dijagrami po matematika ili

po prirodnite nauki;� fotografii ili videozapisi od u~estvoto vo

aktivnostite po fizi~ko obrazovanie;� snimeni zapisi od muzi~ki dela.

Kako funkcionira portfolioto kako

metoda na ocenuvawe?

Otkako nastavnikot }e odlu~i za celta(ite) naportfolioto, toj im ja objasnuva idejata za portfo-lioto na decata. Nastavnikot obezbeduva papki ilikutii so prigodna golemina ili, pak, deteto moè nivsamo da gi napravi. Nastavnikot go opredeluva na~i-not na nivnoto ~uvawe (na kopirani listovi i/ili naelektronski na~in). Nastavnikot ili deteto (ili obaj-cata zaedno) povremeno izbiraat trud za portfoliotoimaj}i gi predvid dogovorenata cel(i) i kriteriu-mite. Deteto priloùva i kusa pismena bele{ka ob-jasnuvaj}i zo{to toj trud bil izbran. (Naglaskata tre-ba da bide na toa {to deteto nau~ilo.) Nastavnikot ideteto moàt da dadat ocenka ili komentar za sekojtrud bazirani vrz kriteriumite koi{to se odnesuvaatna obrazovnite celi ili rezultati, no va`no e nas-tavnikot da e svesen deka davaweto ocenki za tru-dovite namesto komentari ja menuva ulogata na port-folioto vo ocenuvaweto. Paralelkata moè da or-ganizira izlo`ba na portfolijata na sostanocite naroditelite so nastavnikot. Nekoi deca moèbi }e sa-kaat da kaàt ne{to za svoeto portfolio, kakvo zna-~ewe ima toa za niv i {to nau~ile od nego.

28

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

29

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Pra{awa {to nastavnikot moè da gi

postavuva pri planiraweto kako da

se koristi portfolioto

� Zo{to go koristam portfolioto?� Kakvi znaewa }e ocenuvam?

Koj nastaven predmet(i)/sposobnosti/koncepti/sklonosti }e ocenuvam?

� Kako portfolioto }e pridonese vo ocenuva-weto na napredokot i postigawata na deteto?

� Kolkav vremenski period toa }e opfa}a -polugodie, mesec, cela u~ebna godina?(Pokusite periodi }e im odgovaraat na poma-lite deca.)

� Kolkav }e bide obemot na portfolijata? Kade}e gi ~uvam? Dali e mo`no nivno elektronskomemorirawe?

� Koj }e go vr{i izborot na sodrìnata za port-folioto i kolku ~esto }e go pravi toa?

� Dokolku planiram da davam ocenki ili ko-mentari na trudovite vo portfolioto, koikriteriumi }e gi koristam za da gi ocenam?Kako decata }e gi znaat kriteriumite?

� [to }e stane so portfolioto na krajot od ne-govata upotreba? Dali portfolijata }e bidatprikaàni na po{irokata javnost (na primer,na roditelite, na drugite deca vo u~ili{te-to, na sobirot vo u~ili{teto ili na nekojotvoren den/ve~er) na u~ili{teto?

30


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:


Izgotvuvawe portfolio so pi{ani trudovi

Jazici

Angliski jazik

Vospriemlivost na jazikot / Pi{uvawe

Pi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe na èlba za pi{uvawe /

Vospriemlivost na jazikot

Deteto da se osposobi da izrazuva i da prenesuva reakcii vo vrska so

pro~itanoto;

da se osposobi da steknuva iskustva za interesni i bitni predizvici

vo pi{uvaweto;

da se osposobi da osoznava deka negoviot pismen trud se vrednuva.



Pi{uvawe: razvivawe na sposobnost, samodoverba i ve{tina za

samostojno pi{uvawe

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot

Deteto da se osposobi da nabquduva / zabeleùva kako nastavnikot

go podobruva pi{uvaweto.


G-|a Kenedi izveduva nastava vo petto oddelenie i gi koristi portfo-lijata za da gi ocenuva trudovite na decata vo nastavata po angliski jazikvo tekot na u~ebnata godina. Taa im dava zada~a da napravat papki (so A3format) i da gi dizajniraat koricite. Na po~etokot taa im kaùva dekacelta na portfolioto e da im pokaàt na drugite lu|e, a i na samite sebesikako nivnata rabota vo nastavata po angliski jazik se podobruva vo tekotna u~ebnata godina. Na sekoi dve sedmici g-|a Kenedi im dava na decata odparalelkata izvesno vreme da gi razgledaat svoite trudovi i bara od nivda go izberat onoj koj{to smetaat deka pretstavuva dobar trud. Na zadnatastranica od trudot tie pi{uvaat edna ili dve re~enici objasnuvaj}i zo{totoj trud e dobar. G-|a Kenedi gi ima napi{ano karakteristikite /kvalite-tite na dobar trud na posteri i tie se izloèni na yidot od u~ilnicatataka {to taa i decata moàt da se osvrnuvaat na niv. Tie obezbeduvaat os-nova za korisni diskusii.

So tekot na mesecite se zgolemuva zbirkata na trudovi vo sekoe port-folio. Kon krajot na u~ebnata godina sekoe portfolio ima okolu petnae-setina trudovi vklu~uvaj}i poetski trudovi, pismeni sostavi (nekoi od nivse vo deskriptivna forma, a drugi, pak, vo narativna), preraskaùvawa nanovi raboti {to bile diskutirani na ~asovite i izve{tai za praznici i zau~ili{ni nastani. Tamu ima, isto taka, i jazi~ni zagatki i kratki kvizovi,{egi i stripovi. Decata gi ~uvaat portfolijata na edna polica vo bib-liotekata na paralelkata.

G-|a Kenedi e iznenadena kolku dobro tie se griàt za svoite portfo-lija. Na krajot na u~ebnata godina paralelkata organizira prezentacija naportfolijata na koja sekoe dete ima samo po edna minuta vreme da raskaèpred paralelkata za svojata rabota i za izborot na svojot najdobar trud.Mnogu od decata se sposobni da kaùvaat kako nivnata rabota na ~asovitepo angliski jazik se podobruvala vo tekot na u~ebnata godina. Portfoli-jata predizvikuvaat golem interes i kaj roditelite na sostanokot so nas-tavnicite koga tie gi dobivaat izve{taite za svoite deca.

31


nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski celi:

Oddelensko nivo:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programski zada~i:

Oddelensko nivo:


Izgotvuvawe e-portfolija

Op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie

Jas samiot

Samoidentitet

Deteto da se osposobi da gi razbira i da kaùva za svoite jaki

strani, sposobnosti i karakteristiki;

da se osposobi da gi prepoznava i da razmisluva za izborite {to toa

gi pravi sekoj den.


Jas samiot

Vodewe grià za moeto telo

Deteto da se osposobi da gi istraùva razli~nite ne{ta {to nego-

voto telo moè da gi pravi;

da se osposobi da razviva i praktikuva higienski naviki.


Vo tekot na prvoto polugodie decata izgotvuvaat portfolija za toa{to nau~ile za ìvotnite na farmite. G-|a Farel rabotela so decata naizgotvuvaweto i aùriraweto na razli~ni vidovi portfolija. Nekoi port-folija bile prezentirani vo fascikli so plasti~ni xebovi ili, pak, vopapki dodeka drugi deca koristele kutii za pica.

Za da go pottiknuva kaj decata koristeweto na IKT vo u~eweto, g-|aFarel planira da koristi e-portfolija za ocenuvawe na znaewata na de-cata po op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie. Nejzina cel e da jadokumentira raste~kata svest i razbiraweto na decata za svoeto telo, kakoi nivnite sposobnosti da vr{at dobar izbor.

G-|a Farel zapo~nuva so davawe pomo{ na decata da otvorat novapapka na desktopot na kompjuterot vo u~ilnicata. Tie gi koristat svoiteimiwa za svoite folderi. Koristej}i softver za pi{uvawe, g-|a Farel iz-gotvuva vovedno upatstvo na edna stranica za e-portfolijata (kako {to eprikaàno podolu) so koe mu pomaga na sekoe dete da go kompletira i da goza~uva svojot folder.

Vovedno upatstvo za e-portfolijata

Dobre dojdovte vo moeto prvo e-portfolio. Toa kaùva sî za mene.

Moeto ime e ...............................................................................................

Jas u~am vo ................................... oddelenie.

Jas sakam da ..............................................................................................

Jas se ~uvstvuvam sre}en koga ................................................................

32


G-|a Farel i decata koristat digitalna kamera za da napravat fo-tografii na sekoj od niv koi potoa gi vnesuvaat vo vovedniot del na sekoee-portfolio.

Za da im pomogne na decata da gi imenuvaat i da gi zapomnat delovitena ~ove~koto telo, naredniot prilog vo portfolioto se fokusira na vmet-nuvaweto na to~nite zborovi pokraj eden dijagram na teloto so prazni mestaza imiwata. Vo tekot na narednite sedmici sekoe dete prodolùva da do-dava primeri na trudovi vo svoeto portfolio vklu~uvaj}i i fotografiina ne{ta {to deteto saka da gi pravi, spisok na ne{ta {to deteto saka danau~i da gi pravi, izvesen audiofajl na kratok sostav za nekoj dobar izbor{to deteto go napravilo i oddelni skenirani crteì i fotografii na de-cata kako se griàt za svoeto telo.

Decata sî pove}e se upatuvaat kako da nao|aat i da otvoraat novi faj-lovi na desktopot na kompjuterot vo nivnata u~ilnica i da dodavaat novifajlovi so primeri na trudovi. Vo tekot na polugodieto sekoe dete go raz-gleduva svoeto portfolio zaedno so drugite deca vo grupata, diskutiraj}iso niv za toa {to nim im se dopa|a vo nivnite primeri na izbrani trudovii za ne{tata koi{to tie bi sakale da se podobrat. G-|a Farel gi ocenuvasposobnostite na decata za prezentirawe na svoite trudovi pred drugilica. Od obemot na sposobnostite {to decata gi pokaùvaat taa sogleduvakade e potrebna natamo{na rabota i ohrabruvawe na posrame`livite decavo paralelkata, pa taka gi reorganizira grupite {to rabotat na portfolijaza da im dadat poddr{ka na vakvite deca.

Na krajot od polugodieto g-|a Farel }e im ovozmoì na decata da giprezentiraat svoite portfolija i da kaàt pred paralelkata {to tienau~ile za sebesi. Taa planira da gi snimi prezentaciite na decata kakokratki videofajlovi koi{to }e pretstavuvaat dokazen materijal za raz-misluvawata na decata za svoeto u~ewe i za svoite portfolija. Toa }ebidat poslednite prilozi na trudovite vo e-portfolioto na sekoe dete.

33

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Izgotvuvawe mislovni mapi

[to pretstavuva mislovnata mapa?

Izgotvuvaweto mislovna mapa (poznata i kakosemanti~ka mreà) pretstavuva proces koj{to se ko-risti za da se izgotvi prostorna pretstava na ideitei na vrskite me|u tie idei. Mislovnite mapi (ili se-manti~kite mreì) se sli~ni na grafikonite koi{tosodràt idei i ozna~eni linii koi{to gi opi{uvaatvrskite me|u niv. Celta na mapite e da mu pomognat nadeteto da pokaè {to i kako razmisluva za izvesnaideja. Postojat razli~ni vidovi na mislovni mapi itie mu pomagaat na deteto da go organizira i da goprezentira svoeto razmisluvawe. Na ovoj na~in, ma-pite pretstavuvaat grafi~ki organizatori ili sli-kovni rezimea na razmisluvaweto na deteto za idei-te i za vrskite me|u ideite.

Koja e pridobivkatata

od izgotvuvaweto na mislovnite

mapi kako metoda na ocenuvawe?

Decata postojano dobivaat informacii za svetotokolu niv. Tie gi koristat vakvite informacii za dagradat teorii za toa zo{to ne{tata postojat na na~i-ni kakvi {to tie se i zo{to ne{tata se slu~uvaat ta-ka kako {to se slu~uvaat. Ovie teorii moàt da semenuvaat vo tekot na vremeto kako rezultat na iskus-tvata na decata i interakciite so nivnata sredina iso drugite lu|e. Izgotvuvaweto na mislovnite mapimu pomaga na nastavnikot da navleze vo mislite nadecata. Vakvite informacii moè da dadat bogatisoznanija za toa kako decata u~at - kako gi povrzu-vaat ideite. Izgotvuvaweto mislovni mapi e, isto ta-ka, mnogu korisno i za samite deca. Ovoj proces gi an-gaìra decata vo pocelishodno u~ewe pomagaj}i im dagi integriraat novite informacii vo prethodniteznaewa i da obezbedat pokazateli za vakvoto razbi-rawe. Decata moàt da gi koristat mislovnite mapi ikako vodi~i vo u~eweto.

Informaciite {to nastavnikot gi sobira prekumislovnite mapi moè da obezbedat zna~ajni pojdovnii kontrolni to~ki za nastavata i u~eweto. Izgotvu-vaweto mislovni mapi im pomaga na decata da gi po-vrzat informaciite {to ve}e gi poseduvaat za izves-na tema ili ideja, i da gi inkorporiraat novite in-formacii vo svoeto razmisluvawe dodeka u~at. Mis-lovnite mapi moè, isto taka, da go podobruvaat raz-biraweto na decata za poedine~nite poimi i da impomagaat da gi sogleduvaat vrskite me|u poimite. Tiemoè da bidat posobeno korisni za decata so pote{-kotii vo ~itaweto i pi{uvaweto bidej}i tie ona {togo izu~uvaat go pretstavuvaat i na grafi~ki na~in.Koristej}i gi pokazatelite za u~eweto na decata do-bieni so mislovnite mapi, nastavnikot moè da giidentifikuva nastavnite strategii, aktivnosti iiskustva za da go modificira nivnoto u~ewe tamukade postoi nedovolno razbirawe i/ili, pak, da gorazviva nivnoto mislewe.

Izgotvuvaweto mislovni mapi e osobeno korisnovo ocenuvaweto na u~eweto na decata vo prirodnitenauki, istorijata i geografijata. Toa moè da se ko-risti so deca od razli~ni nivoa i oddelenija, no barai pogolemi napori od strana na nastavnikot vo rabo-tata so pomalite deca.

Kako se koristi izgotvuvaweto

mislovni mapi?

Izgotvuvaweto na mislovnite mapi zapo~nuva sodiskusija za bitnata ideja ili poimot. Preku vakvatadiskusija, nastavnikot ili decata gi beleàt klu~-nite zborovi koi go pretstavuvaat razbiraweto nadecata za idejata ili poimot. Ovie zborovi stanuvaatosnova za izgotvuvawe na mislovnite mapi so idejataili poimot kako centralen fokus na skicata. Mis-lovnite mapi moàt da bidat 3-D ili 2-D. Izgotvu-vaweto 3-D skici bara resursi kako {to se hartijaili karton i ìca ili volna, dodeka, pak, 2-D skicimoàt da se izgotvuvaat koristej}i hartija i molivili kompjuterski softver kako {to e onoj za pi{uva-we ili za izgotvuvawe mislovni mapi.

Bez ogled na toa kakov format se koristi, nas-tavnikot im postavuva zada~a na decata (poedine~no,vo parovi ili vo grupi) da gi organiziraat zboroviteili poimite na na~in koj{to im ovozmoùva da giopi{uvaat vrskite me|u poimite i podredenite poimi.Brojot na poimite pretstaveni na mislovnata mapa nadeteto dava pokazateli za {iro~inata na razbirawe-to na deteto za temata ili podra~jeto {to go izu~uva.Nivoata na poimite {to se pretstaveni (poim, pod-reden poim, potpodreden poim) ukaùvaat na dlabo-~inata na razbiraweto na deteto.

Za da gi pretstavat vrskite me|u poimite i po-dredenite poimi decata koristat linii so strelkikoi{to ja pokaùvaat nasokata na vrskite. Nastav-nikot gi pottiknuva decata da pokaùvaat {to e mo`-no pove}e vrski. Brojot na vrskite pretstaveni na ski-cata na deteto se pokazateli za obemot na integri-raweto na ideite na deteto vo ramkite na temata ilina podra~jeto {to go izu~uva. Nastavnikot bara oddecata da gi opi{uvaat vrskite koristej}i {to emo`no pomalku zborovi. To~nosta na opisot na vrski-te pretstavuva natamo{en indikator za obemot na ne-govoto razbirawe.

Izvesni deca, a osobeno onie so jaki vizuelno-prostorni sposobnosti, brgu nau~uvaat da koristatmislovni mapi. Na drugi deca im treba pove}e vremeda razvijat takva sposobnost i moèbi tie }e trebada zapo~nuvaat so poednostavni formi na grafi~koorganizirawe i slikovni rezimea.

Koga treba da se koristi

izgotvuvaweto mislovni mapi


Na po~etokot od edna nastavna edinica mislov-nite mapi moàt da im dadat na nastavnicite infor-macii za tekovnoto razbirawe (ili pogre{no razbi-rawe) na decata za odreden poim. Vakvite informa-cii mu ovozmoùvaat na nastavnikot da identifikuvakakvi znaewa mu se potrebni na deteto, na {to tojtreba da se fokusira, za da gi zadovoli neposredniteobrazovni potrebi na decata, pritoa koristej}i go iz-gotvuvaweto na mislovnite mapi za OZU. Vo tekot ilina krajot na obrazovniot period, izgotvuvaweto mis-lovni mapi moè da obezbedi pokazateli za toa kakoiskustvata ili aktivnostite go modifikuvale ili gopro{irile razmisluvaweto na decata. Za da go na-pravi toa, nastavnikot moè da pobara od niv pov-torno da gi pregledaat svoite skici i da gi prilago-dat onaka kako {to sakaat ili, pak, na decata moèda im se dade mo`nost da izgotvat novi skici za is-tiot poim. Na vakov na~in mislovnite mapi moàt dase koristat za ONN. Preku vakvite informacii nas-tavnikot moè, isto taka, da ja vrednuva efektiv-nosta na svojata nastava vo davaweto poddr{ka nau~eweto na decata.

34

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

35


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska cel/zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe mislovni mapi za ONN


Prirodni nauki

@ivi su{testva

@ivotot na rastenijata i na ìvotnite

Deteto da se osposobi da go prodlabo~uva poznavaweto na rasteni-

jata i na ìvotnite od po{irokata ìvotna sredina.


G-|a Deli vo treto oddelenie predava na dvaeset i sedum deca. De-cata u~at za gloda~ite vo Irska i vo stranstvo. G-|a Deli organizira de-monstrativen ~as i razgovor za niv i gi pokanuva site da zemat u~estvo. Ju-ri go nosi vo u~ili{teto svoeto doma{no galeni~e ‘R~ko, a Sajl go nosi svo-eto mileni~e koe £ go kupil tatko £ za rodenden. Paralelkata pravi inter-vju so lokalniot veterinar i sopstvenik na prodavnica za doma{ni mileni-~iwa, koristej}i interaktivno istraùvawe kako doma{na zada~a, ~itaknigi od bibliotekata na paralelkata ili od mesnata biblioteka, otpe-~atuva na printer i stava naslovi na sliki od edno CD koristej}i go kom-pjuterot vo u~ilnicata i izgotvuva informativna bro{urka za nivnitedoma{ni mileni~iwa za da moàt i drugite deca da pro~itaat za niv.

Pri ocenuvaweto na u~eweto na decata, g-|a Deli ja diferencirazada~ata za izgotvuvawe mislovni mapi koristej}i dve pajakovi mre`nimislovni mapi. Vo edna takva mreà centralnata ideja se stava kon cen-tarot na skicata, dodeka podredenite idei se razgranuvaat od nea. Taa imja razdeluva prvata skica (vidi podolu) na edna grupa od {est deca koiimaat pote{kotii so pi{uvaweto. Potoa im kaùva na decata da ja raz-gledaat i da razmisluvaat za skicata dodeka im razdeluva druga razli~naskica na ostanatite deca od paralelkata. Vedna{ {tom tie }e pristapatkon samostojno re{avawe na zada~ata, taa se vra}a da raboti so prvatagrupa. G-|a Deli nim im pomaga so klu~nite zborovi ili frazi, a gi prepi-{uva i za David koj{to boleduva od Daunov sindrom.

Primer na obrazec za koncept-mapa

gloda~ibolestduvlo / dupkave~er

Nekoi pomo{ni

zborovi

gluvcite

ìveat

se rasprostraneti izleguvaat i

jadatse

36


Vtorata skica (vidi podolu) se kompletira od strana na ostanatiotdel deca od paralelkata bez dobivawe pomo{ od nastavnikot. Ovaa skicabara decata da gi odredat podredenite idei, a isto taka, da gi odredat ivrskite me|u niv i glavnata ideja.

Pregleduvaj}i gi skicite g-|a Deli vodi bele{ki za obemot na u~ewetona nekoi deca, a osobeno na decata so pote{kotii vo pismenosta. Taa jabeleì vakvata informacija vo svoite sekojdnevni bele{ki za para-lelkata. Pritoa gi ~uva mislovnite mapi vo papkite na decata i planira daim gi pokaè i da razgovara za niv so roditelite na pretstojnite roditel-ski sredbi.

Primer na mislovna mapa izgotvena od edno dete

37


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe mislovni mapi za OZU


Prirodni nauki

Energija i prirodni sili

Toplina

Deteto treba da se osposobi da gi zapoznava razli~nite izvori na

toplinska energija.


Henri koristi izgotvuvawe mislovni mapi so negovite dvaeset i ~e-tiri u~enici vo prvo i vtoro oddelenie. Site deca sednuvaat na kilimot zada diskutiraat na ~asot za tematskata edinica „Toplina“. Dodeka decata gikaùvaat svoite golemi idei za toplinata, Henri gi zapi{uva na tablata.

Sledniot den Henri £ dava na sekoja grupa od po pet deca komplet kar-ti so glavnite idei koi{to toj gi ispe~atil na niv. Tie gi ~itaat zborovitezaedno so Henri. Toj se dviì od edna do druga grupa, pomagaj}i im da ginaredat kartite na nivnite masi~ki taka {to zborovite {to se povrzanida bidat staveni zaedno. Decata gi zaka~uvaat kartite na eden golem tabakhartija ostavaj}i dovolno prostor me|u niv za da se nacrtaat povrzuva~kilinii. Tie crtaat linii me|u onie zborovi za koi{to smetaat deka se povr-zani. Na sekoja linija pi{uvaat po eden zbor za prirodata na vrskata me|utie dva zbora. Onamu kade {to e potrebno Henri gi prepi{uva niv za deca-ta. Edna grupa od tri posposobni deca go koristat kompjuterot na paralel-kata za da izgotvat svoi mislovni mapi. Koga skicite se re~isi zavr{eni,decata proveruvaat dali sî u{te ima nekoja karta koja{to ne ja iskoristilei dodavaat drugi za koi{to smetaat deka odgovaraat za skicata. Tie do-davaat novi linii i povrzuva~ki zborovi. Grupite stavaat imiwa na niv igi izloùvaat svoite skici.

Primer na mislovna mapa na edno dete (izgotvena so koristewe na karti so zborovi

i so pi{uvawe)

38


Vo tekot na slednite nekolku dena Henri gi razgleduva mislovnitemapi na decata i zabeleùva deka nekoi od niv ne ja sfatile sosema vrs-kata me|u poimite toplo i è{ko. (Tie ne gi vnele ovie zborovi vo svoiteskici.) Isto taka, od skicite ne e jasno kako decata ja razbiraat vrskatame|u toplinata i sonceto, a osobeno vo slu~ajot so decata od prvo oddele-nie. Vo natamo{nata rabota za toplinata Henri koristi istraùvawa vou~ilnicata za da se prou~uva poimot na temperatura i za da se sporedu-vaat temperaturite vnatre i nadvor od u~ilnicata, vklu~uvaj}i i istra-ùvawa koi{to pokaùvaat deka sonceto e izvorot na toplinata.

Kon krajot na polugodieto mislovnite mapi se pokompleksni (vidi po-dolu) koga decata stanuvaat pokompetentni pri nivnoto izgotvuvawe.

Primer na mislovna mapa na nekoe dete

Primer na mislovna mapa na edno dete (izgotvena so koristewe na kompjuter)

SONCETO TOPLINATA OGINOT

DRVOJAGLEN

TOPLO/TOPOL

@E[KO

doa|a od

i

dava

e e

se pravi od

i

39

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Postavuvawe pra{awa

[to pretstavuva postavuvaweto

pra{awa od strana na nastavnikot?

Pra{awata {to gi postavuva nastavnikot gi pot-pomagaat site metodi na ocenuvawe na ~asovite. Nas-tavnicite redovno im postavuvaat na u~enicite usnipra{awa za nivnata rabota za da doznaat {to tienapravile i zo{to. Nastavnicite gi koristat vakvitepra{awa za da gi ocenuvaat znaewata i razbirawetoi da gi vodat decata vo nivnoto u~ewe. Decata, istotaka, koristat pra{awa koi{to im pomagaat da nau~atne{to, na primer, tie gi pra{uvaat nastavnicite ilisvoite sou~enici. Eden del od rabotata na nastavni-kot vo koristeweto na pra{awata kako metoda na oce-nuvawe e modelot na postavuvawe dobri pra{awa.Ova od svoja strana im pomaga na decata da stanuvaatposposobni pri postavuvaweto svoi pra{awa koi{to}e im pomognat vo sopstvenoto u~ewe. (Vidi samooce-nuvawe, str. 16.)

Postojat mnogu razli~ni vidovi na usni pra{awa.Tie se dviàt od zatvoreni pra{awa vo koi{to nas-tavnikot o~ekuva ednostaven odgovor so fakti pa sîdo otvoreni pra{awa koi{to pottiknuvaat na davawepokriti~ki, analiti~ki odgovor i koi{to ovozmoù-vaat razli~ni pati{ta za re{enieto. (Vidi Prilog A,str. 80-81 za pove}e informacii vo vrska so vidovitepra{awa). Pra{awata moàt da se koristat da seocenuva nau~eweto (ONN) i da se pomaga vo u~eweto(OZU), iako razlikata me|u niv ne e jasno opredelenai pra{awata moàt da gi vr{at obete funkcii do iz-vesen stepen. Slednive poglavja prikaùvaat nekoiprimeri na tehnikite na postavuvawe usni pra{awa.

Kakvo e zna~eweto na postavuvaweto

pra{awa kako metoda na ocenuvawe?

Pra{awata na nastavnicite moàt da ja ocenu-vaat dlabo~inata na u~eweto na decata pottiknuvaj}igi da obrazloàt izvesen odgovor, bez ogled dali toje niven ili, pak, na nekoe drugo dete. Ova se narekuvaproveruvawe. Proveruvaweto vklu~uva postavuvawepra{awa na decata za toa kako tie stignale do re{e-nieto na odreden problem ili kako tie vo momentotrabotat na odredena zada~a. Proveruvaweto moè daiznudi razjasnuvawe, da nudi dopolnitelni infor-macii ili da go prenaso~i odgovorot na deteto vo po-korisna nasoka. Proveruvawata vklu~uvaat pra{awakako {to se: Kako dojde do toj odgovor? Zo{to e toataka? Pri koristeweto na proveruvaweto kako meto-da na ocenuvawe dobro e da se pra{ate dali proveru-vaweto moè da bide poefektivno vo odreduvawetona tekovnoto razbirawe na decata i, ako e toa taka,kako toa da go napravite.

Pra{awata na nastavnicite moàt, isto taka, daimaat forma na pottiknuva~ki upatstva. Upatstvatasodràt barawa u~enicite da gi razgledaat aspek-tite na izvesna zada~a so cel da im se pomogne dastignat do to~noto re{enie ili da koristat nekojaposoodvetna metoda. Upatstvata vklu~uvaat pra{awakako {to se: Dali toa se primenuva i za site parni

broevi? Pretpostavi deka formata e pravoagolna,dali toa }e predizvika nekakva razlika?

Eve i izvesen broj na pra{awa {to treba da seimaat predvid ako koristite pottiknuva~ki upatstvakako metoda na ocenuvawe:

� Dali upatstvata se odnesuvaat na op{tite te{-kotii na koi{to u~enicite najverojatno }e na-idat? Dokolku odgovorot e ne, kako bi trebaloda se izmenat upatstvata?

� Dali nekoi od upatstvata za pottiknuvawe odatpredaleku, do stepenot do koj{to Vie, vsu{-nost, im kaùvate na u~enicite {to treba tieda pravat namesto da gi naso~uvate da gi pre-ispituvaat svoite planovi?

Davawe odgovori na pra{awata

Gornite primeri se fokusiraat na postavuvawe-to pra{awa od strana na nastavnikot. Pottiknuvawe-to na decata da mu postavuvaat pra{awa na nastavni-kot moè, isto taka, da obezbedi informacii vo pod-dr{ka na ONN i OZU. Ova moè da se postigne preku:

� Davawe mo`nosti u~enicite da postavuvaat

pra{awa: Napravete pauza po istaknuvawetona nekoe zna~ajno pra{awe ili, pak, pri objas-nuvaweto na oredena tema ili, pak, pra{ajte:Dali ima pra{awa? Dali sakate jas da kaàmne{to pove}e za toa? Dajte im na decata vremeda gi formuliraat svoite pra{awa pred da pre-minete na slednata tema.

� Obid da ne se odloùva davaweto odgovor

na odredenono pra{awe ili da ne se ignori-

ra pra{aweto postaveno od nekoe dete: Akonekoe dete e sklono da go monopolizira vreme-to na ~asot obidete se velej}i mu: Ajde da do-bieme pra{awa i od drugite deca koi dosega nesme gi slu{nale. Ili: Vincent, jas ve}e odgo-voriv na nekolku od tvoite pra{awa, ajde segada gi slu{neme i pra{awata od drugite deca.

� Davawe odgovor na pra{awata na decata na

adekvaten na~in: Ako nastavnikot ne saka di-rektno da odgovori na pra{aweto, toga{ tojtreba da se obide:- da go povtori pra{aweto ili da go prefor-

mulira za da obezbedi celata paralelka dago slu{ne pra{aweto;

- da go prenaso~i pra{aweto kon nekoe drugodete ili kon celata paralelka, baraj}i od-govor ili komentar, ili izvesno obrazlo-ènie za taa problematika;

- da dade odgovor na pra{aweto na detetopreku naso~uvawe na negovoto vnimanie konne{tata {to moàt sami da se podrazbiraatvo odgovorot i taka da mu pomogne na detetoda odgovori na svoeto pra{awe.

� Islu{uvawe na pra{aweto: Gledajte vo detetododeka toa zboruva; pokaète deka go slediteso klimnuvawe na glavata; proveruvajte daliVie navistina go razbirate ona {to toa go ka-ùva preku preformulirawe na pra{aweto.

� Pottiknuvawe diskusija me|u decata: Vklu~u-vajte go pogolemiot del od decata vo nivniteobidi da dadat odgovor na izvesni pra{awa.

40


nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:


Oddelensko nivo:


Postavuvawe pra{awa za ONN

Matematika

Broevi

Dropki

Deteto da se osposobi da gi identifikuva dropkite i ekvivalentnite

formi na dropkite so imenitelite 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10 i 12.


Bon O`Brien izveduva nastava na dvaeset i sedum mom~iwa i devoj~i-wa od ~etvrto oddelenie. Decata ve}e edna sedmica rabotat so dropki na~asovite po matematika. Taa saka da go proveri nivnoto poznavawe nadropkite postavuvaj}i pra{awa na celata paralelka. Taa zapo~nuva soedno po~etno pra{awe za da dobie odgovor za prethodnite znaewa.

Bon O`Brien: [to pretstavuva dropkata? (Taa ~eka okolu pet sekundipred kone~no da ja povika Ana da go dade odgovorot.)

Ana: Dropkata e eden mal broj.Bon O`Brien: (go povtoruva odgovorot na Ana pred site deca): Dropkata e

eden mal broj. (Taa potoa postavuva u{te edno pra{awe za dago razjasni odgovorot na Ana). Moè li nekoj da mi kaè {tomisli Ana pod mal broj? (Povtorno ~eka u{te pet sekundi. Ovojpat go povikuva Luk, koj ne krenal raka, toj da dade odgovor.)

Luk: Dropkata e eden mal broj bidej}i ne mora{ da go ima{ celo-to ne{to.

Bon O`Brien: (go pokanuva Luk da go elaborira svojot odgovor pra{uvaj}igo): Moè{ li da mi dade{ eden primer?

Luk: Na primer ako odi{ na nekoja rodendenska proslava i tamuima rodendenska torta, pa, tortata }e mora da bide podele-na na site deca koi{to se prisutni tamu, taka {to sekoj }edobie samo eden del od tortata.

Bon O`Brien: Vo red! Pa zo{to ima dva broja vo edna dropka? (Taa zabele-ùva eden neverbalen povik od Pjer da dade odgovor koris-tej}i kontakt so o~ite.)

Pjer: Pa ako ima samo edna torta, toga{ ova treba da se prikaèkako brojot 1 podelen so brojot na decata na koi{to trebada im bide podelena. Da re~eme na primer, ako imalo osumdeca toa treba da se prikaè kako 1/8 (edna osmina).

Bon O`Brien: (Klimnuva so glavata vo znak na odobruvawe so Pjer. Potoagi pottiknuva decata da razmisluvaat za temata velej}i im):Sega jas bi sakala vie da razmislite za ova pra{awe i da gonapi{ite odgovorot. Dali ste site spremni? Ako Ana dobila2/16 od tortata, a Luk dobil 1/8 od tortata, koj od niv dobilpove}e od tortata?

Una: Jas mislam deka Ana dobila pove}e bidej}i 16 e pogolemo od 8.Bon O`Brien: Dali Una e vo pravo?Tadig: Ne, Una ne e vo pravo bidej}i 2/16 i 1/8 se isti.Bon O`Brien: Toa e edno interesno sogleduvawe Tadig. (Potoa im zadava

edna zada~a za da gi pottikne da ponudat svoi sopstveni in-formacii i sogleduvawa za temata so dropkite.) Ovoj pat jasbi sakala da rabotite vo va{ite grupi. Pra{aweto koe bi sa-kala sekoja grupa da go odgovori e: Koga moète da kaètedeka dve dropki se ednakvi? Pred vas imate moliv i harti-ja. Imate deset minuti za da gi podgotvite va{ite odgovorivo forma na televiziska prezentacija. Od sekoja grupa }ebide pobarano da go prezentira odgovorot pred drugite decavo paralelkata.

41


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Postavuvawe pra{awa za poddr{ka na OZU


Prirodni nauki

Energija i prirodni sili

Zvuci

Deteto da se osposobi dapravi nacrt i da izgotvuva ednostavni udarni

instrumenti.


G-din Trejnor predava za temata „Zvuk“ na dvaeset i dve deca od prvoi vtoro oddelenie. Toj zapo~nuva so pra{awa {to go naso~uvaat nivnotovnimanie. Pot~uknuva so edna viqu{ka po nadvore{nata strana na ednaprazna tegla za xem.

G-din Trejnor: Kakov zvuk moète da ~uete? Dali e toa visok ili nizokzvuk?

Mario: Toa e visok zvuk.

G-din Trejnor ja polni teglata so voda do polovina i povtorno pot~uk-nuva po nea. Ovoj pat toj koristi sporedbeno pra{awe.

G-din Trejnor: Dali sega zvukot e povisok ili ponizok otkolku vo prethod-niot slu~aj?

Sara: Ponizok!G-din Trejnor: [to misli{ deka }e se slu~i so zvukot ako vo teglata sta-

vime u{te voda?

Od decata se bara da go predvidat rezultatot. Ovoj proces se povtoru-va nekolku pati so dodavawe pove}e ili pomalku voda. Otkako decata }e sezapoznaat so mo`nostite na razli~nite nivoa na vodata vo teglite g-dinTrejnor odlu~uva deka tie se spremni za re{avawe na problemski pra{awa.Toj £ dava zada~a na edna grupa od {est deca da se obidat da komponiraatmelodija koristej}i samo tegli i voda. Na edna druga grupa od {est deca tojim dava zada~a da napravat razli~ni elasti~ni lenti i kartonski kutii.Na tretata grupa £ dava raznovidni udiralki (laìci, linijari itn.) i raz-ni predmeti od u~ilnicata za da gi istraùvaat zvucite koristej}i razli~-ni materijali.

Na krajot od aktivnosta sekoja grupa gi prezentira svoite naodi i g-dinTrejnor e vo mo`nost da oceni {to sekoj ~len od grupite nau~il koristej}idopolnitelni pra{awa i nabquduvawe.

42

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Nabquduvawe na rabotata

na u~enicite od strana

na nastavnikot

[to pretstavuva nabquduvaweto

na rabotata na u~enicite od strana

na nastavnikot?

Nabquduvaweto na rabotata na u~enicite od stra-na na nastavnikot, bez ogled dali toa e spontano iliplanirano, moè da bide sekoga{ prisutno vo inter-akcijata me|u nastavnikot i u~enikot. Nabquduvawetood strana na nastavnikot na ~asovite obezbeduva od-redeni najneposredni i to~ni informacii za u~ewe-to na deteto. Koga nabquduvaweto od strana na nas-tavnikot }e se oformi vo vid na pismeni bele{ki toamu ovozmoùva da go opi{e znaeweto na odreden u~e-nik vo dadeniot kontekst. Vakvata evidencija moèda ovozmoì planiraweto na idnata rabota za od-delni deca, grupi ili celata paralelka da bide po-naso~eno i sistematsko.

Kakva e vrednosta na nabquduvaweto

od strana na nastavnikot kako

metoda na ocenuvawe?

Preku beleèweto na detalite za toa {to detetokaùva ili pravi, a u{te pova`no kako deteto gi ka-ùva ili gi pravi rabotite, nastavnikot moè da so-bira informacii za u~eweto na deteto. Toj moè da giidentifikuva obrazovnite potrebi i sklonostite nadeteto i moè da oceni kolku efektivno tie potrebise zadovoluvaat na ~asovite. Nabquduvaweto na nas-tavnikot mu obezbeduva informacii za toa kako de-teto komunicira i raboti so drugite deca. Toa, istotaka, mu pomaga da ja ocenuva ne samo sposobnosta nadeteto da gi koristi ve{tinite i znaewata i vo dru-gite nastavni programi, tuku i negovata sposobnost dagi koristi u~ebnite materijali i resursi.

Nabquduvaweto mu pomaga na nastavnikot da giotkrie razli~nite nivoa na uspe{nost so koja detetogi steknuva i gi sovladuva razli~nite sposobnosti iznaewa, a potoa sledstveno na toa da ja prilagodinastavata i obrazovniot kontekst. Izvesni znaewa isposobnosti steknati od u~enikot najdobro se sledatvo tekot na nekoja aktivnost i taka sledeweto od stra-na na nastavnikot moè ~esto da bide edinstveniotna~in toj da go oceni to~no napredokot na nekoe dete.

Nastavnite programi za osnovno u~ili{te pre-pora~uvaat primena na sledeweto od strana na nas-tavnikot po site nastavni predmeti. Postojat nekolkusli~ni na~ini na nabquduvawe na rabotata na deca-ta od strana na nastavnikot (vidi dijagram 3 na str. 43).

Kako se koristi nabquduvaweto

od strana na nastavnikot?

Nabquduvaweto od strana na nastavnikot prets-tavuva del od rabotata na ~asovite. Toa vklu~uva slu-{awe i gledawe i bara od nastavnikot da go voo~uva,prepoznava i da reagira na razmisluvaweto i na ak-tivnostite na deteto. Nabquduvaweto moè da sefokusira na eden u~enik ili na izvesna grupa, no nasite deca ne im e potrebno isto nivo na sledewe zacelo vreme. Nabquduvaweto od strana na nastavnikotse vr{i spontatno dodeka decata se angaìrani voobrazovnite aktivnosti i takvite sledewa moè dase beleàt. Najefektivnoto i najcelosnoto nabqudu-vawe na opredeleno dete ili grupa deca vklu~uvasledewe od strana na nastavnikot koe{to e plani-rano i koe{to se beleì na eden struktuiran i foku-siran na~in.

Koga treba da se koristi

nabquduvaweto od strana

na nastavnikot?

Nabquduvaweto od strana na nastavnikot moèda se primeni vo sekoe vreme. Na primer, odredennastavnik moè da re{i da ja sledi diskusijata voramkite na odredena grupa vo u~ilnicata ili, pak,rabotata na oddelno dete so te{kotii vo u~eweto. Tojpravi poseben raspored da go sledi deteto ili gru-pata, koj{to moè da vklu~uva organizirawe na grup-na rabota za drugi deca, obezbeduvawe sorabotka sonekoj kolega i/ili izgotvuvawe listi za proverka.Nabquduvaweto obi~no se vr{i vo tekot na eden kra-tok vremenski period. Nastavnikot go nabquduva u~e-nikot ili grupata dodeka tie gi realiziraat plani-ranite zada~i i/ili gi beleì relevantnite infor-macii. Posledovatelnite nabquduvawa ovozmoù-vaat tekovno sledewe na detoto ili na grupata.

43

Dijagram 3: Nekoi metodi na nabquduvawe od strana na nastavnikot

Nabquduvawe na opredeleni

aktivnosti:

se beleàt opredeleni postigawakoi{to se karakteristi~ni za odnesuvaweto na deteto vo eden odreden vremenski period.

Nabquduvawe vo odredeni vremenski

periodi:

opfa}a kratki, fokusirani nabquduvawa narazvojot na oddelno dete koi se povtoruvaat; tie moàt da se koristat za sobirawe precizni podatoci vo tekot na eden podolgvremenski period.

Naso~eno nabquduvawe

na oddelno dete:

se fokusira samo na edno dete; se kombinira serija na sledewa za da se dade slika za posebniotrazvoj na deteto.

Anegdotsko nabquduvawe:

spontano ili planirano, toa pretstavuva pismeno narativnoiskaùvawe za interesni momentiod razvojot ili odnesuvaweto naoddelno dete.

Podolgotrajno nabquduvawe:

pretstavuva dokumentirano, planirano sistematski nabquduvawe na aspektite nau~eweto i odnesuvaweto; moè da vklu~uvaedno dete, grupa vo paralelkata ili celataparalelka ili, pak, u~ili{teto.

44


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:


Oddelensko nivo:


Naso~eno nabquduvawe

na rabotata na oddelno dete

Jazici

Angliski jazik

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot / Usno

iskaùvawe

Usno iskaùvawe: razvivawe sposobnost i samodoverba vo koristewe-

to na jazikot za usno iskaùvawe

Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot

Deteto da se osposobi da izbira soodvetni zborovi za da imenuva i

opi{uva predmeti i nastani.

Po~etnite oddelenija

Eni ima ~etiri i pol godini. Nejzinata nastavni~ka, Sjoban, e zagriè-na za razvojot na jazi~nite sposobnosti na Eni, a osobeno za nejzinite spo-sobnosti za prepoznavawe na boite. Taa planira da ja nabquduva Eni i nej-zinata najdobra drugarka Keti dodeka tie se zabavuvaat igraj}i nekoja slo-bodna igra naredniot den. Sjoban znae deka Eni i Keti sakaat da se obleku-vaat vo razni obleki, pa zatoa taa im nosi nekolku raznobojni obleki za dagi probaat na sebe. Keti izbira edno sino paltence od zaka~alkata, gi ot-kop~uva kop~iwata i go oblekuva. Potoa vnimatelno gi zakop~uva kop~i-wata i so zadovolstvo se gleda vo ogledaloto. Sakam sina boja - £ veli taana Eni koja se ma~i da go oble~e svojot rozov xemper. Eni go oblekuva xem-perot preku glavata, no ne moè da gi vovle~e racete vo rakavite. Sjobanja pra{uva dali £ e potrebna pomo{. Ne - zabrevtano odgovara Eni. ]e go ob-le~am samata. Keti se smee i £ pomaga da go oble~e xemperot od vistinska-ta strana. Kakva boja ima tvojot xemper? - ja pra{uva Sjoban. Zelena - velitaa. Ne - veli Keti. Tvojot xemper e rozov! Ubavo izgledame vo oblekive!

Otkako paralelkata }e si zamine doma toa popladne, Sjoban otvoranova stranaci vo nejziniot folder vo kompjuterot na paralelkata. Taa gootvora fajlot nasloven kako: Keti.

Pregleduvaj}i go dokumentot taa na krajot zapi{uva:

Vo fajlot na Eni taa zapi{uva:

Sjoban gi vnesuva novite informacii i gi zatvora fajlovite vo komp-juterot.

Primer na bele{ki na nastavnikot za Keti

21 oktomvri

Dobro gi zakop~uva kop~iwata.Gi poznava boite sina i rozova.Im pomaga na svoite drugar~iwa.

Primer na bele{ki na nastavnikot za Eni

21 oktomvri

Pokaùva izvesno docnewe vo jazikot.Potrebna £ e pomo{ vo oblekuvaweto.Ne e sigurna za boite rozova i zelena.Saka sama da gi vr{i rabotite.

45


Pred krajot na sedmicata Sjoban raboti so svojata paralelka za boiteza koi taa ve}e im predavala. Preku dopolnitelnite pra{awa, taa sfa}adeka treba da pravi razlika me|u decata koi poznavaat mnogu boi i oniekoi sî u{te „se borat“ so onie boi koi{to ve}e bile obrabotuvani na ~aso-vite. Taa sogleduva deka Keti i tri drugi deca gi prepoznavaaat i moàt dagi kaàt imiwata na site boi koi{to taa planirala da gi obraboti na ~aso-vite vo svojata paralelka vo taa u~ebna godina. Dodeka decata rabotat voparovi na edna kompjuterska programa za boite, Sjoban vr{i povtoruvaweza onie boi koi{to ve}e gi obrabotuvala. Taa £ posvetuva posebno vnimaniena Eni koja sî u{te „se bori“ so niv. Pritoa ja pottiknuva da gi kaùva imi-wata na boite i da koristi zborovi za boite kolku {to e mo`no po~esto.

Dodeka Sjoban prodolùva da ja nabquduva Eni i da vodi bele{ki zatoa kako taa go koristi usnoto iskaùvawe, sfa}a deka ima docnewe vonejziniot jazi~en razvoj. Taa mu kaùva za toa na direktorot na u~ili{tetoi tie se soglasuvaat deka za zagriènosta na Sjoban treba da se prodisku-tira i so majkata na Eni. Taa, od svoja strana, se sloùva da ja pottiknuvaEni da koristi posloèni jazi~ni formi. Sjoban £ pozajmuva na majkata naEni knigi od u~ili{nata biblioteka koi se fokusiraat na boite. Tiezaklu~uvaat deka na Eni }e £ treba posebna stru~na pomo{ vo razvojot najazikot i se sloùvaat deka }e go sledat nejziniot napredok vo tekot naslednite nekolku meseci.

Sjoban ~esto gi proveruva na kompjuterot fajlovite na decata pred dago izgotvi svoeto planirawe na ~asovite. Na sredbite so roditelite taase osvrnuva na fajlovite {to gi izgotvila vo tekot na nekolku nedeli zasekoe dete. Taa smeta deka fajlovite se osobeno korisni koga gi izgotvuvaizve{taite za decata vo u~eni~kite kni{ki na krajot na u~ebnata godina.

46


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Podolgotrajno nabquduvawe


Istorija

Prou~uvawa na lokalnit kraj

Mojot lokalen kraj niz vekovite

Deteto da se osposobi da prou~uva opredelen period ili periodi od

istorijata na lokalnoto selo, gradot, gradskoto podra~je, op{tinata,

parohijata ili grofovijata.


Vo grupite od treto i ~etvrto oddelenie ima dvaeset i ~etiri deca nakoi im predava g-din O’Grejdi. Vo septemvri toj ja deli paralelkata vo dvatima za da napravat patuvawe niz istorijata vo lokalniot muzej. Sekoj time sostaven od deca so me{ani sposobnosti i ima najmalku po edno dete odtreto oddelenie i po edno dete od ~etvrto oddelenie. Timovite imaat za-da~a da gi sledat dobienite nasoki, da baraat odgovori i da najdat nekoiizloèni eksponati za da gi popolnat rabotnite listovi koi{to prethodnoim gi podgotvil g -din O’Grejdi. Vo tekot na slednite nedeli timovite }eizgotvat modeli za nekoi od muzejskite eksponati i }e dadat izve{taj zakoncipiraweto i izrabotuvaweto na modelot. G-din O’Grejdi pokanuva vosvojata paralelka i eden roditel da im se pridruì vo posetata na muze-jot. Zaedno so paralelkata odi i eden u~enik od zavr{nata godina od ednolokalno post-sredno u~ili{te, koj e na rabotna praktika.

G-din O’Grejdi ima planirano da ja sledi rabotata na eden od timovi-te. Bidej}i se na po~etokot od u~ebnata godina toj saka da ja prou~uva soci-jalnata interakcija na ~lenovite na timot za da vidi dali tie moàt darabotat dobro sorabotuvaj}i me|u sebe. Toj, isto taka, planira da gi sledinivnite individualni sklonosti. G-din O’Grejdi zabeleùva deka Grejnise istaknuva kako voda~ vo tekot na prvite fazi od proektot. Taa odreduvazada~i i go organizira beleèweto na nivnite naodi. Edno drugo dete Xejmspokaùva mal interes za vodeweto bele{ki ili za ~itaweto na klu~nitezborovi. Erin, koja raboti sekoj den so nastavnikot za poddr{ka vo u~ewetovo u~ili{teto, se raduva {to moè da gi sledi drugite vo timot od edenizlo`ben eksponat do drug, no taa e bavna vo davaweto svoi sugestii. Anto-nio pra{uva dali moè da ja koristi u~ili{nata digitalna kamera koja{tog-din O’Grejdi ja donel vo muzejot za da ja koristat decata. Antonio vnima-telno snima eden videoklip na timot dodeka tie rabotat. Toj gi fotografi-ra izloènite eksponati spored koi{to timot saka da izrabotuva modeli.

Xejms izgleda nekako nezainteresiran dodeka tie se vo muzejot. Me|u-toa, koga se vra}a nazad vo u~ilnicata, vo fazata na koncipirawe i izgot-vuvawe, toj dava sugestii za nekoi na~ini na izrabotka na modelot. Po dis-kusijata ~lenovite na drugiot tim prifa}aat da gi sledat negovite idei.Antonio snima u{te nekolku drugi fotografii dodeka timot raboti na svo-jot model. So izvesna pomo{ na u~enikot od zavr{nata godina Grejni i An-tonio gi prefrluvaat fotografiite i videoklipot vo kompjuterot na para-lelkata i gi skeniraat nivnite popolneti rabotni listovi. Koga decata }ego zavr{at proektot nivnite roditeli se pokanuvaat vo u~ili{teto za daja vidat izrabotkata. Erin gordo gi izvestuva paralelkata i roditelite koiprisustvuvaat za toa kako timot rabotel vo muzejot i kako tie }e go izra-botat modelot. Xejms gi istaknuva negovite posebni karakteristiki. Anto-nio i Grejni gi pokaùvaat fotografiite i skeniranite rabotni listovina slajdovi i go prikaùvaat snimeniot kratok videoklip.

47


Dodeka decata rabotat na modelot g-din O’Grejdi pi{uva kratki be-le{ki. Potoa toj pravi dopolnitelni bele{ki dodeka tie rabotat vo u~i-li{teto. Vodi bele{ki i za nivnite sklonosti i sposobnosti za u~ewe.Vodi bele{ki i za pridonesot na sekoe dete vo rabotata na grupata koi giotslikuvaat negovite/nejzinite sposobnosti i interesi.

G-din O’Grejdi gi vnesuva bele{kite {to gi napravil vo fajlovite vokompjuterot. Go pottiknuva sekoe dete vo grupata da raboti na svoite jakistrani vo tekot na ostanatiot period od polugodieto. Toj poveduva disku-sija so svoite kolegi za usnata prezentacija na Erin i za davaweto pod-dr{ka vo nejzinoto u~ewe. Tie se sloùvaat da £ pomogaat na Erin vo raz-vivaweto na nejzinite sposobnosti za verbalna prezentacija stavaj}i pomalnaglasok, sega zasega, na nejzinite zada~i vo pi{uvaweto. Toj i Xejms se so-glasuvaat za alternativnite na~ini vo vodeweto bele{ki. Xejms e zadovo-len {to koristi mislovni mapi koi{to baraat pomalku pi{uvawe vo edenkratok vremenski period. Podocna vo tekot na u~ebnata godina Grejni po-maga vo izdavaweto na vesnikot na u~ili{teto. Fotografskite sposobnostina Antonio osobeno se koristat za vreme na posebnite nastani na u~ili{-teto kako {to se Sportskiot den i u~ili{nite ekskurzii.

G-din O’Grejdi planira da ja sledi rabotata i na drugite grupi dodekatie gi realiziraat zada~ite vo tekot na celoto polugodie. Toj gi koristibele{kite {to gi vodi za da dobie informacii za svoeto planirawe na ~a-sovite i pri dostavuvaweto na izve{taite do roditelite.

Grejni Ima èlba za vode~ka uloga - organizirana e - so dobri kompjuterski ve{tini.

Antonio So dobri kompjuterski ve{tini - mnogu dobar fotograf - saka da raboti individualno.

Erin Mnogu dobra usna prezentacija na idei.

Xejms Se ~ini deka ima mal interes za ~itawe i za pi{uvawe - dobri idei za izrabotuvawe na modelot - isto taka, sposoben da prezema vode~ka uloga.

Primer na bele{ki na nastavnikot

48


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Nabquduvawe opredeleni aktivnosti

Fizi~ko obrazovanie

Igri

Dodavawe, primawe i frlawe dolga topka

Deteto da se osposobi da razviva i praktikuva razli~ni ve{tini za

rakuvawe so topka.


Paralelkata na Liam, sostavena od deca od treto i ~etvrto oddelenie,ve}e nekolku sedmici raboti na ve{tinite za driblawe i dodavawe topkavo ko{arkata. Pred da premine na narednite ve{tini Liam saka da goproveri napredokot na sekoe dete.

Toj na kompjuterot izgotvuva ednostavna lista za proverka. Gi vnesuvaimiwata na decata, datumot i ve{tinite koi{to saka da gi sledi. Na prin-ter ja otpe~atuva listata za proverka i vo tekot na slednite dva ~asa pofizi~ko obrazovanie, toj go {tiklira sekoe soodvetno kvadrat~e dodekasledi kako deteto ja demonstrira sekoja ve{tina. Onamu kade {to e po-trebno toj pravi mnogu kratki bele{ki koi{to }e mu pomognat vo negovotoplanirawe vo slednite fazi na ~asovite po ko{arka. (Vidi gi primeritedadeni podolu.)

Toj gi ~uva listite za da gi koristi koga poedine~no }e im kaùva nadecata za nivnoto nivo na sposobnosti i za sostanokot so roditelite po-docna vo taa u~ebna godina.Toj, isto taka, gi koristi listite pri izgotvuva-weto na pismenite izve{tai za decata.

Treto oddelenie, datum: 25.09.07

Ime DriblaweDodavawe

preku glava

Vodewe / tapkawe

i dodavawe topka

Dodavawe so

gradi

Mihael � � � �Brin Ja gubi topkata ako ne

gleda vo nea celo vreme.� � �

Xejn � � � �Brajan � � � �Meri Slaba koordinacija

oko - raka.� Ne moè da ja

kontrolira topkata.�

Primer na lista za proverka za treto odd. izgotvena od nastavnikot

êtvrto oddelenie, datum: 25.09.07

Ime DriblaweDodavawe

preku glava

Vodewe / tapkawe

i dodavawe topka

Dodavawe so

gradi

Sile Ja gubi topkata ako negleda vo nea celo vreme.

� Ne moè da ja kontrolira topkata.

�

Oisin Slaba koordinacija oko - raka.

� Ne moè da ja kontrolira topkata.

�

Klaudija � � � �Kumar � � � �Olivija Slaba koordinacija

oko - raka.� Ne moè da ja

kontrolira topkata.�

Primer na lista za proverka za ~etvrto odd. izgotvena od nastavnikot

49

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Zada~i i testovi

izgotveni od nastavnikot

[to pretstavuvaat zada~ite i

testovite izgotveni od nastavnikot?

Zada~ite i testovite moè da imaat forma napismeni ili usni ocenuvawa ili, pak, na prakti~nizada~i izgotveni od nastavnikot za da go ocenuvau~eweto na decata. Tie moàt da se koristat vo tekotna celata u~ebna godina kako osnova za kontinuiranoocenuvawe (OZU). Zada~ite i testovite moè, istotaka, da se koristat i na krajot na u~ebnata godinaili na krajot od izvesen period na izu~uvawe na pro-gramska tema zaradi ONN. Me|utoa, zada~ite i testo-vite moàt da sluàt istovremeno kako za OZU takai za ONN, bidej}i nastavnicite mora najprvin da da-dat izvestuvawe za rezultatite od zada~ite i testo-vite, a potoa da gi koristat rezultatite za da odlu~at{to tie treba da predavaat £ kako da i prijdat nasekoja tema.

Kakva e vrednosta na zada~ite i

testovite izgotveni od nastavnikot


Zada~ite i testovite im davaat mo`nosti na de-cata da gi pokaàt svoeto nivo na razbirawe (ili po-gre{no razbirawe) i svoite sposobnosti, a nudat vred-ni informacii {to moàt da se koristat za da se pla-nira idnata rabota naso~ena kon potrebite na decata.

Op{ti nasoki za izgotvuvawe

testovi od vidot hartija moliv

izgotveni od nastavnikot

� Na po~etokot odredete ja celta na testot ikoncipirajte go testot taka za da moè taacel da se postigne.

� Obiduvajte se da gi formulirate onie pra{a-wa koi{to se povrzani so interesite na de-cata bidej}i toa pomaga da se napravi testotda bide relevanten i motivira~ki za decata.

� Zapo~nuvajte so nekoi lesni pra{awa na koi-{to site deca }e moàt da dadat odgovor socel da im pomognete da ja nadminat nervozatai da po~uvstvuvaat verba deka moàt da us-peat.

� Vklu~uvajte najmalku dva vida problemi votestovite. Koga na stranicata ima samo edenvid problem decata brzo ja dolovuvaat vakva-ta {ema i toa gi obeshrabruva da ~itaat i darazmisluvaat za problemite. Novite proble-mi treba da bidat pome{ani so onie koi{todecata ve}e moàt da gi re{at za da im sedadat mo`nosti da gi pokaùvaat razli~nitenivoa na integriranost na znaewata i razli~-nite nivoa na sposobnosti.

� Kolku {to e mo`no pove}e sostavuvajte pra-{awa koristej}i ja ednostavnata re~eni~kastruktura podmet-prirok-dodatoci, duri iako ova moè da bara da se koristat pove}ezborovi. Na primer: Namesto da pi{uvate:

Primer ASlikarska sina boja se dodava vo edna teglakoja{to sodrì òlto oboena voda.Bojata na vodata se promenuva.Kakva boja ima taa sega?

Pra{aweto moè da bide formulirano vaka:Primer B

Laura ima tegla vo koja ima ̀ olto oboena voda.Taa dodava sina slikarska boja vo teglata.Bojata na vodata vo teglata se promenuva.Kakva boja ima taa sega?

Koristeweto na ime na dete vo primerot B, istotaka, ovozmoùva koristewe na poednostavni, direk-tni re~eni~ni strukturi.

� Odbegnuvajte koristewe na dvojni odre~niformi vo pra{awata.

� Razmisluvajte za grafi~kiot izgled na testoti za toa kako }e bidat prezentirani infor-maciite. Na primer, edno poedine~no pra{a-we treba da bide na edna stranica za da impomogne na decata polesno da gi sledat pra-{awata.

� Davajte gi klu~nite informacii so zdebe-

leni bukvi. Koristeweto sliki i naslovenidijagrami moè da pomogne pra{awata dabidat pojasni.

� Kombinirajte razli~ni pra{awa za da moàtda se ocenuvaat sposobnostite za razmislu-vawe na decata i metodite {to tie gi koris-tat. (Vidi go prilogot A, str. 83-84 za pove}einformacii vo vrska so izgotvuvaweto natest pra{awa.)

Kako se koristat zada~ite izgotveni

od nastavnikot?

Mnogu od zada~ite izgotveni od nastavnikot vklu-~uvaat rabota na deca vo mali grupi. Za da se ocenatse prepora~uva visoko nivo na interakcija me|u nas-tavnikot i grupata deca. Za ova da bide mo`no nas-tavnikot moè da re{i deka samo edna grupa }e rabo-ti na taa aktivnost dodeka drugite deca se angaì-raat vo druga aktivnost koja{to ne bara golemo prisus-tvo ili nadzor od strana na nastavnikot. (Vidi pri-log A, str. 82, za edno upatstvo za koristewe na pri-mer na lista za planirawe na zada~i i prilog B, str.88,na lista na planirawe {to moè da se fotokopira.)

Povratni informacii za zada~ite

i testovite

Koristeweto na ocenki ili nagraduvawa, kako{to se karton~iwa za povratni informacii za zada-~ite i testovite, obi~no ima ograni~ena korist za de-cata vo OZU. Glavnata cel na davaweto povratni in-formacii e da im se dadat na decata informacii zatoa kade tie postignale uspeh vo vrska so obrazovniteceli i kade bi moèle da se podobruvaat. Na decataim treba vreme da gi pro~itaat ili da razgovaraat zapovratnite informacii, kako i vreme za da napravatpodobruvawa bazirani vrz takvite informacii.

50


Nastaven predmet:

Nastavna tema:

Tematska edinica:

Programska zada~a:

Oddelensko nivo:


Koristewe testovi


Prirodni nauki

@iviot svet

Rastenija i ìvotni

Deteto da se osposobi da go grupira i klasificira ìviot svet vo

grupi spored izvesni karakteristiki.


G-|a Sojers izveduva nastava vo kombinirana paralelka so dvaeset ipet deca od prvo i vtoro oddelenie. Nadovrzuvaj}i se na iskustvoto na de-cata vo klasificiraweto i sporeduvaweto taa ja zapo~nuva aktivnosta socelata paralelka sednati na kilimot, ragleduvaj}i edna zbirka na slikiod ìvotni zaka~eni na tablata. Taa bara od decata da izberat ednaneobi~na slika i da kaàt zo{to ja izbrale tokmu nea. Slikite na ìvot-nite se izbrani za da se naso~at decata na odreden vokabular (na primer,cica~i, ìvotni {to poloùvaat jajca, karakteristikite spored koi{to serazlikuvaat insektite itn.). Taa zabeleùva deka na decata im e polesnoda gi odredat razlikite bazirani na vizuelnite karakteristiki, pa taka gipottiknuva niv da gi iskaàt verbalno i da objasnat koi se soodvetnitesli~nosti.

.Taa podgotvuva eden brz neformalen test koj{to vklu~uva diferenci-

rani aktivnosti za da go oceni razmisluvaweto na decata za karakteris-tikite {to se relevantni za nau~na klasifikacija. Ovoj test im dava na de-cata mo`nosti da koristat specifi~en vokabular na na~in koj{to go otkri-va nivnoto razbirawe na terminite {to se zna~ajni za klasifikacijata.

Za pomalite deca ili za onie so pomali sposobnosti vo paralelkatataa voveduva edna igra nare~ena „Vo obra~ot“. Decata rabotat vo parovi soeden obra~ za sortirawe i komplet karti za igrawe so sliki na ìvotni.Taa im dava zada~a da gi najdat onie koi{to se odgleduvaat na farmi i dagi stavat vo obra~ot. Taa postavuva pra{awa za ìvotnite {to se stavenivo obra~ot i za onie nadvor od nego. G-|a Sojers potoa gi pra{uva decata dagi izvadat site ìvotni nadvor od obra~ot i da stavat vo nego drugi ìv-otni (na primer, ìvotni {to prezimuvaat vo sostojba na dlabok son).

Taa, na povozrasnite deca i na onie so pogolemi sposobnosti im pre-zentira edna tabela (neobi~na i {to ja nema na tablata) koja sodrì imi-wa na ìvotni (vidi podolu).

Taa bara od decata da izberat eden red ili kolona, da go izdvojat ì-votnoto koe ne pripa|a tuka i da gi nabeleàt sli~nostite i razlikite me|uìvotnite. Potoa treba da ja navedat pri~inata za svojot izbor.

ververica polarna me~ka krava

e` pingvin liljak

lastovica peperutka koko{ka

Primer na tabela so imiwa na ìvotni

51


Xon i Fiona brzo ja zavr{uvaat ovaa zada~a, pa g-|a Sojers im posta-vuva druga zada~a so pogolem predizvik. Taa bara od niv da nacrtaat svojatabla so neobi~ni ìvotni i da pronajdat ne{to {to e isto za dve od ì-votnite i ne{to {to e razli~no za treto ìvotno.

Od edna grupa od {est deca od vtoro oddelenie se bara da izberat poedno ìvotno od tabelata i da izgotvat izve{taj koristej}i go obrazecot{to im go dala g-|a Sojers. (Vidi primer na izve{taj na str. 52.) Za sekojainformacija {to ne ja znaat tie prebaruvaat vo kompjuterot. Tereza go pre-baruva zborot ververica na portalot Google i nao|a izvesen broj veb-stra-nici so informacii za ìvotnoto. G-|a Sojers zabeleùva deka taa e spo-sobna da gi ~ita i da gi razbira informaciite prezentirani na veb-stran-icata za da ja zavr{i svojata zada~a.

Koga }e zavr{i so testovite i so zada~ite g-|a Sojer gi sobira site ta-beli i izve{tai. Vo nejzinite izve{tai kako nastavnik taa pi{uva kratkibele{ki za toa {to sekoe dete napravilo i na kakvi te{kotii nai{lo. Naprimer, taa otkriva deka Klodag ne raboti tolku uspe{no kolku {to taao~ekuvala od nea. I pokraj toa {to Klodag gi navela karakteristikite kako{to e bojata, taa ne spomenala nitu edna od pova`nite nau~ni karakteris-tiki koi{to gi obrabotuvale vo paralelkata. G-|a Sojers vo zabele{kata£ sugerira na Klodag deka treba povtorno da naglasi nekoi od glavnitekarakteristiki vo klasifikacijata na ìvotnite.

Primer na popolnet obrazec

Ververica

Ima krzno

E` Lastovica

y

Ima bocki y Im

a perduvi

y

Hibernira

Jadecrvi

Se gnezdi na drvja

52


G-|a Sojers im gi vra}a tabelite i izve{taite na decata i vo tekot naslednite nekolku dena taa izdvojuva po nekolku minuti za da razgovara sosekoe dete za negovata rabota. Taa se navra}a na mnogu od to~kite {to sepokrenale na vakvite razgovori so decata za da ja planira natamo{natarabota vo vrska so ìvotniot ciklus na ìvotnite. Edna od nejzinitezabele{ki e deka na decata im e polesno da go opi{at ̀ ivotniot ciklus naìvotnite koi{to imaat posebni fazi na razvoj, kako {to e àbata ilipeperutkata, no deka tie imaat pogolemi pote{kotii so cica~ite. G-|a So-jers se osvrnuva na rezultatite od testot i ja prilagoduva novata tema zaìvotniot proces, so namera da vnese razli~ni zada~i taka {to pogolemakcent da bide staven na ìvotniot cikluls na cica~ite.

Primer na izve{taj

Izve{taj za ìvite su{testva

Ime: Tereza Datum: 21/06/07

Naslov: VervericaDefinicija:

....................................... e edno ..........................................................

Toa e eden vid na ............................................

Izgled:

Kako izgleda?Toa e malo ìvotno so sivo ilicrveno krzno i gusta opa{ka.

@iveali{te:

Kade ìvee?Toa ìvee vo gnezda na drvjata.

@ivoten ciklus:

Kako se ra|a?

Kao se menuva?

@ivotot go zapo~na kako ednomale~ko su{testvo dolgo dva i pol santimetri bez vlaknenca i bez zabi.

Mu rastat vlakna, zabi istanuva pogolemo.

Hrana:

So {to se hrani?Jade orevi, semki i ovo{je.

Jas znam deka tie hiberniraat (prezimuvaat vo sostojba na dlabok son).

Ververicata

cica~.

malo ìvotno.

53

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Standardizirano testirawe

[to pretstavuva standardiziranoto

testirawe?

Standardiziranite testovi se koristat za da seizmerat sposobnostite na deteto vo ~itawe i po mate-matika i da se odredi napredokot na decata vo tie pod-ra~ja4. Informaciite od testovite se zna~ajni zaradivitalnata uloga {to jazi~nata i matemati~kata pisme-nost ja imaat za u~eweto na site nastavni predmeti.

Standardiziraniot test pretstavuva instrumentza ocenuvawe koj{to sodrì standardizirani postap-ki za negovo sproveduvawe i bodirawe i za inter-pretacija na rezultatite. So drugi zborovi, testot sesproveduva, bodira i interpretira na ist na~in bezogled na toa koga i kade se koristi. Izvesen broj nastandardizirani testovi {to se koristat vo irskiteu~ili{ta se normirani za populacijata vo irskiteosnovni u~ili{ta. Nastavnicite }e bidat zapoznaeniso niv. Terminot normirani zna~i deka testovite muovozmoùvaat na nastavnikot da go sporeduva uspe-hot na nekoe dete na testot so uspehot na decata odtoa nivo ili vozrast vo irskite osnovni u~ili{ta.Zada~ite vo testot, isto taka, se odnesuvaat na sodr-ìnata na Nastavnite planovi i programi za osnov-noto u~ili{te. Koga se koristat vo kombinacija so in-formaciite od drugite metodi na ocenuvawe rezul-tatite od standardiziraniot test pridonesuvaat zapreciznosta na sledeweto od strana na nastavnikot ipomagaat vo identifikuvaweto na individualnitepotrebi na decata.

Kako se sobiraat i beleàt

informaciite od ocenuvaweto

koristej}i standardizirano

testirawe?

Site osnovni u~ili{ta vo Irska imaat obvrska dasproveduvaat standardizirani testovi po angliskijazik i po matematika dva pati vo tekot na u~ebnata

godina vo osnovnoto obrazovanie - na krajot na prvooddelenie ili na po~etokot od vtoro oddelenie i nakrajot od ~etvrto oddelenie ili na po~etokot od pet-to oddelenie. Testovite obi~no se sproveduvaat odstrana na oddelenskiot nastavnik spored uslovite{to se specificirani vo prira~nikot za testirawe,za da se obezbedi validnost na rezultatite od testot.Mnogu e va`no da se napravat dobri podgotovki zasproveduvaweto na testovite. Prira~nikot za testira-we dava detalni upatstva vo ovoj pogled, no od os-obena va`nost e da se obezbedat soodvetni uslovi vou~ilnicata i da se odbere najdobroto vreme, kako i dabidat prethodno podgotveni site neophodni materi-jali.

Nastavnicite gi ocenuvaat i gi bodiraat testo-vite onaka kako {to e odredeno vo prira~nikot zatestirawe. Prira~nikot, isto taka, sodrì obrazecza beleèwe na informaciite od standardiziraniottest. Poedine~nite rezultati na testot na sekoe detese beleàt vo negovoto u~eni~ko dosie. (Vidi Tema 4,str. 73 za pove}e informacii za u~eni~koto dosie).Za evidentiraweto na vakvite rezultati vo u~eni~-kata kni{ka na deteto }e stane zbor podocna vo Tema-ta 4.

Kako se interpretiraat rezultatite

od standardiziranite testovi?

Nastavnikot treba da gi poznava klu~nite poimikako {to se sirov rezultat, bodovi na standardnaskala, percentilni rangovi i bodovi na desetstepenaskala pri interpretiraweto i beleèweto na re-zultatite od testovite. Ovie koncepti se objasnetivo prira~nikot za testirawe i se sumirani vo tabe-lata 1.

__________________4 Vo Irska vo osnovnoto obrazovanie se vr{at standardizirani

testirawa samo po ovie predmeti (zab. na redaktorot).

Testiraweto }ezavr{i vo 12.15.

Prira~nik zatestirawe

Ne voznemiruvaj

Pri donesuvaweto odluki za napredokot i posti-gawata na deteto va`no e da se koristi edna niza nainformacii od ocenuvaweto. Redovnoto sledewe odstrana na nastavnikot na rabotata i u~estvoto na de-teto na ~asovite, kako i drugite evidentirani poda-toci za u~eweto na deteto, treba da go dopolnuvaatrezultatot na standardiziraniot test. Nastavnicite~esto (no ne sekoga{) smetaat deka rezultatite odtestovite gi potvrduvaat nivnite procenki i sogle-duvawa. Va`no e, isto taka, oddelenskite nastavnicida se konsultiraat so nastavnicite za davawe pod-dr{ka i/ili so predmetnite nastavnici za da obezbe-dat pocelosna slika za napredokot, jakite i slabitestrani na deteto. Ova e posebno va`no pri podgotvu-vaweto na izve{taite za roditelite.

Na nastavnicite ~esto im se sovetuva da ne sepotpiraat premnogu na rezultatot od eden poedine~entest. Se prepora~uva pretpazlivost zaradi toa {totreba da se zemat predvid slednive faktori:

� Eden standardiziran test moè da go meriuspehot na nekoe dete samo na toj test i na tojden, no toj ne e sigurna merka za sposobnostana deteto.

� Postoi izvesen prostor za gre{ka vo standar-diziranite testovi {to zna~i deka vo rezul-tatot moè da ima gre{ka do odreden stepennad ili pod bodovite na testot na deteto.

� So vreme uspehot na decata na testovite sta-nuva postabilen.

� Vrz uspehot na decata na testot moàt davlijaat i eksterni faktori, na primer detetomoèbi ne se ~uvstvualo dobro ili, pak, biloposebno nervozno.

� Podu~uvaweto/davaweto pomo{ na deteto zatestot }e gi iskrivi rezultatite.

� I pokraj budnosta na nastavnikot moè da seslu~i nekoe dete da prepi{uva.

� Nivoto na jazi~niot razvoj na deteto pretsta-vuva zna~aen faktor za uspehot na testot. Naprimer, ona dete koe ima mali sposobnosti za~itawe moè da ima pote{kotii vo ~itawetona tekst so pra{awa po matematika. Za oniedeca ~ij maj~in jazik ne e angliskiot, testotmoè da bide nesoodveten. Prira~nikot zatestirawe }e dade detali za situaciite kadetestovite ne se pogodni. (Nastavnicite moàt,

isto taka, da go koristat cirkularnoto pismood Ministerstvoto za obrazovanie, 0138/2006od dekemvri 2006, Davawe poddr{ka na ocenu-vaweto vo osnovnite u~ili{ta.)

Kako moàt da se koristat

rezultatite od standardiziranite

testovi?

Rezultatite od standardiziranite testovi obi~-no se koristat vo osnovnite u~ili{ta vo Irska zaslednive celi:

� Da se identifikuvaat decata so pote{kotiivo u~eweto za da moè da im se obezbedi so-odvetna poddr{ka vklu~uvaj}i i, dokolku epotrebno, obezbeduvawe posebna poddr{ka vou~eweto. I pokraj toa {to rezultatite odtestovite moè da posluàt za prvi~na se-lekcija, }e bide potrebno i dopolnitelno di-jagnosti~ko testirawe za da se odredat spe-cifi~nite obrazovni potrebi na deteto.(Nastavnicite treba da gi koristat Upatstva-ta za davawe pomo{ vo u~eweto (Ministerstvoza obrazovanie, 2000).

� Da se identifikuvaat onie deca so isklu~i-telno visoki rezultati za da moè za niv dase obezbedat soodvetni iskustva vo u~eweto.(Vo davaweto poddr{ka na vakvite deca na nas-tavnicite moè da im pomognat Upatstvata zanastavnici za rabota so isklu~itelno sposob-ni u~enici (NCCA, 2007) .

� Da gi izvestuvaat roditelite za postigawatai napredokot na nivnite deca.

Standardiziranoto testirawe obi~no se smetaza ONN, koe dava indikacii za uspehot na u~enikot nakrajot na odreden obrazoven period. Standardizira-ni testovi se koristat i od nekoi postosnovni u~i-li{ta koga decata se prefrluvaat od osnovnoto u~i-li{te vo srednoto u~ili{te. Vo takov slu~aj, rezul-tatite od testot moàt da se koristat za da se ras-poredat decata vo kombinirani grupi ili da se iden-tifikuvaat onie deca na koi im e potrebna poddr{ka.Dadeniot sovet deka treba da se bide pretpazliv priodlu~uvaweto vrz baza na rezultatot na eden poe-dine~en standardiziran test e duri povaèn kogatreba da se donese vaka va`na odluka.

54

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Ime Zna~ewe

Sirov rezultat Toa e prost zbir na brojot na bodovi za to~nite odgovori. Toj malku se koristi voizvestuvaweto za uspehot na deteto.

Bodovi na standardna skala

Se transformacija na siroviot rezultat na druga skala i obi~no se dviàt me|u 55i 145, so prosek od 100.

Percentilen rang Percentilniot rang go pokaùva procentot na deca od soodvetnata vozrasna grupa{to dobile isto ili pomalku bodovi od deteto. Toj ne go ozna~uva procentot nazada~i na testot na koi deteto to~no odgovorilo.

Bodovi na desetstepena skala

Vo rezultatite na desetstepenata skala brojot 1 ja pretstavuva najniskata kate-gorija, a brojot 10 najvisokata. Tie proizleguvaat od rezulatite na standardnataskala. (Vidi ja tabelata 3, str. 56, za opisite koi{to gi objasnuvaat rezultatite nadesetstepenata skala.)

Tabela 1: Pregled na poimite povrzani so rezultatite na standardiziranite testovi

55

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Standardiziranite testovi moàt, isto taka, dase koristat i za OZU, obezbeduvaj}i mu na nastavnikotinformacii {to se korisni vo planiraweto na nata-mo{nite ~asovi za jazi~nata i matemati~kata pis-menost. Na primer, nastavnicite moàt da razgledaatedna grupa na rezultati od paralelkata za da vidatdali tamu ima nekakva o~igledna pravilnost ili ka-rakteristika, a osobeno vo distribucijata na rezul-tatite. Toa moè da mu obezbedi na nastavnikot in-formacii za da gi adaptira svoite nastavni metodi,strategiite za diferencirawe, sodrìnata itn. za dagi zadovoli poefektivno obrazovnite potrebi na de-cata. Rezultatite na nivo na celo u~ili{te se, istotaka, korisni bidej}i tie moàt da ukaàt na potre-bata da se obrne vnimanie na odredeni sposobnostiili obrazovni podra~ja na razni nivoa.

Primerot na aktivnosta 2.19 pokaùva kako seinterpretiraat rezultatite od odredena grupa stan-dardizirani testovi za proverka na sposobnosta za~itawe po angliski jazik.

Kako treba da bidat izvestuvani

roditelite za rezultatite

od standardiziranite testovi?

Izvestuvaweto na roditelite pretstavuva nivnozapoznavawe so informaciite od ocenuvaweto {to seod korist za deteto. Osobeno e va`no nastavniciteda koristat takov jazik so koj rezultatite od stan-dardiziraniot test }e bidat razbirlivi za site ro-diteli. Moè da bide korisno da se istaknuva dekauspehot na deteto na standardiziraniot test ne serazlikuva ili, pak, se razlikuva od napredokot nadeteto ocenet na drug na~in od strana na nastavnikot,vklu~uvaj}i gi i drugite zada~i i testovi, kako i pre-ku sledeweto na rabotata na deteto. (Vidi Tema 2,str. 14-52, za infrmaciite vo vrska so drugite meto-di na ocenuvawe.)

Percentilniot rang moè da izgleda atraktivenzaradi negovata o~igledna ednostavnost, no davawe-to objasnuvawe na roditelite za razlikata me|u izve-


Nastaven predmet:

Oddelensko nivo:


Interpretirawe na rezultatite

od standardiziran test za proverka

na sposobnosta za ~itawe po angliski jazik

Jazik

Angliski jazik


Moè da se slu~i rezultatot na deteto vo ~itawe i razbirawe na pro~i-tanoto da pokaùva o~igledno golemi razliki kako, na primer, kaj rezulta-tite na testot na Stiven O’Braen prikaàni podolu (od treto oddelenie).

SR = Sirov rezultat StS = Standardna skala PR = Percentilen rang

Zabeleùvaj}i ja razlikata me|u rezultatite na Stiven, negovata nas-tavni~ka proveri vo soodvetniot prira~nik za testirawe kako da gi in-terpretira.

Iako znae{e deka vakvite razliki moàt da se pojavat slu~ajno, taa sepra{uva{e dali toj ima pote{kotii vo ~itaweto. Vpro~em, po ~itawe Sti-ven ima 102 na standardnata skala, {to sugerira deka toj ima prose~nisposobnosti za ~itawe. Ovde e korisno da se pogledne na razlikata me|ubodovite na standardnata skala. Ako tie se razlikuvaat za pove}e od 15boda - kako {to toa e slu~aj kaj Stiven vo ~itaweto/vokabular i razbira-weto na ~itaweto - toga{ mo`na e realna razlika vo postigawata. Moè dase prepora~a dopolnitelno testirawe za da se odredi dali na Stiven mu epotrebna pomo{. Treba, isto taka, da se zabeleì deka vkupniot rezultatpo ~itawe moè da bide dobar indikator za obrazovnite potrebi na de-teto, bidej}i toj pretstavuva zbir na bodovi za vokabularot i za razbira-weto na ~itaweto.

îtawe / vokabular Razbirawe na ~itaweto Vkupno ~itawe

SR StS PR SR StS PR SR StS PR

25 109 73 14 93 32 39 102 55

sen procent i izvesen percentilen rang ne e sekoga{lesno. Sli~en predizvik se javuva i pri objasnuvawe-to na razlikata me|u sirovite rezultati i rezultati-te prikaàni na standardna skala. Moèbi mnogu po-lesno e da se informira i da se interpretiraat re-zultatite na SDeset (na desetstepena skala), koi{tointegriraat zaedno eden raspon na percentilni ran-govi. (Terminot SDeset proizleguva od StandardotDESET). Va`no e nastavnikot da se povikuva naodnosniot prira~nik za testirawe bidej}i toj sodrìtabeli koi{to go pretstavuvaat uspehot na deteto naovie razli~ni na~ini.

Verbalnite opisi se korisni pri izvestuvawetona roditelite za rezultatite od standardiziraniot

test i vo objasnuvaweto {to pokaùvaat tie rezul-tati za postigawata na nivnite deca. Tabelite 2 i 3na str. 63 davaat pregled na rezultatite na testot i{to tie pokaùvaat za postigawata na deteto. Pri-ra~nicite za nastavnicite, isto taka, davaat infor-macii za nastavnicite za deskriptorite, i povtornomnogu e va`no nastavnicite da go koristat navede-niot prira~nik pri koristeweto na ovie opisi. Kajnekoi testovi opisite se povrzani so rasponite nabodovi na standardnata skala so koi{to nastavni-cite moàt da se zapoznaat preku izve{taite na psi-holozite. Opisite koristeni vo tabelata 2 gi odrazu-vaat onie {to se koristat vo standardiziranite tes-tovi normirani vrz u~ili{nata populacija vo os-novnite u~ili{ta vo Irska.

Na tabelata 3 imame poinakvo prikaùvawe narezultatite vo pet namesto vo sedum kategorii. Sekojred nad i pod prosekot ozna~uva edna {estina od u~e-nicite, dodeka redot so prosekot vo tabelata prets-tavuva edna tretina od u~enicite.

Ovoj priod na pretstavuvawe na rezultatite jaima prednosta na izramnuvawe na rezultatite prika-àni na SDeset skalata so opisot koj{to moè dadade poznata osnova za izvestuvawe na roditelite zapostigawata na nivnite deca.

Bez ogled na toa koja skala se koristi za izves-tuvawe, mnogu pova`no e roditelite da go sfatatzna~eweto na rezultatot odo{to da im se dade celos-noto objasnuvawe na na~inot spored koj{to rezulta-tot bil izveden.

Primerite na aktivnostite 2.20. i 2.21. na sled-nite stranici pokaùvaat kako nastavnicite bi mo-èle da gi izvestuvaat roditelite za individual-nite rezultati na decata na standardiziranite tes-tovi.

56

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Raspon na standardna skala Raspon na SDeset skala Opfatenost

130 i nad Mnogu visoko nad prosekot/Krajno visoko 2% od u~enicite

120-129 Nad prosekot/Visoko 7% od u~enicite

110-119 Visok prosek 16% od u~enicite

90-109 Prosek 50% od u~enicite

80-89 Nizok prosek 16% od u~enicite

70-79 Pod prosekot/ Nisko 7% od u~enicite

Pod 70 Mnogu nisko pod prosekot/Krajno nisko 2% od u~enicite

Tabela 2: Interpretirawe na rezultatite na standardnata skala za roditelite

Raspon na

standardna

skala

Raspon na

SDeset skala

Deskriptor Opfatenost

115 i nad 8-10 Mnogu visoko nad prosekot Najdobrata edna {estina od u~enicite

108-114 7 Visok prosek Edna {estina od u~enicite

93-107 5-6 Prosek Edna tretina od u~enicite vo sredinata

85-92 4 Nizok prosek Edna {estina od u~enicite

84 i pod 1-3 Mnogu nisko pod prosekot Najslabite edna {estina od u~enicite

Tabela 3: Interpretirawe na rezultatite na SDeset skalata za roditelite

57


Nastaven predmet:

Oddelensko nivo:


Izvestuvawe za rezultatite

od standardiziraniot test po matematika

Matematika


Nial re{aval eden standardiziran test po matematika vo maj na kra-jot od petto oddelenie.

Negovite rezultati bile slednive:

Koga majkata na Nial do{la vo u~ili{teto na krajot na u~ebnata godi-na da go zeme izve{tajot za negoviot godi{en uspeh, nastavnikot Jamon £ giobjasnil rezultatite od testot. Toj £ kaàl deka Nial pokaàl mnogu dobaruspeh na testot bidej}i rezultat 8 na desetstepenata skala pretstavuvavisok prose~en rezultat. Toj bil sli~en na rezultatite na standardizira-nite testovi vo tekot na prethodnite godini, kako i na uspehot na Nial nanastavnite testovi izgotveni od nastavnikot.

Jamon go iskoristil dijagnosti~kiot element na standardiziraniottest. Toj go presmetal ‘% to~no’ za sekoj del od testot i zatoa moèl da goidentifikuva re{avaweto na problemite kako edno podra~je na koe bi tre-balo da se obrne vnimanie kaj Nial. Ova se sovpa|alo so negovite bele{kiod redovnoto sledewe na ~asovite. Majkata na Nial pra{ala dali taa bimoèla na nekakov na~in da mu pomaga na Nial doma. Jamon £ kaàl za ne-koi strategii za re{avawe na problemite koi{to Nial gi koristel na ~a-sovite i deka bi moèla da go pottiknuva toj da gi koristi i vo izrabotuva-weto na svoite doma{ni zada~i. Toj dodal deka ovaa preporaka, kako irezultatite od testovite }e mu gi prosledi na nastavnikot na Nial koj }emu predava slednata u~ebna godina.

Sirov rezultatBodovi na

standardna skalaPercentilen rang

Bodovi na

desetstepena skala

72 116 86 8

58


Nastaven predmet:

Oddelensko nivo:


Izvestuvawe za rezultatite

od standardiziran test po ~itawe

vo nastavata po angliski jazik

Jazik

Angliski jazik


Eve gi rezultatite na Kjara na eden standardiziran test po ~itawe vonastavata po angliski jazik na krajot od prvo oddelenie, koga taa be{e navozrast od 6 godini i 10 meseci.

SR = Sirov rezultat STS = Standardna skala PR = Percentilen rang SDeset = Desetstepena skala V^ = Vozrast pri ~itaweto

G-|a Runi gi proverila rezultatite vo prira~nikot za testirawe. Taadiskutirala za svoite dilemi i so direktorot na u~ili{teto. Tie voo~iledeka rezultatite na Kjara bazirani na vozrasta bile povisoki odo{to nej-zinite rezultati bazirani na oddelenskoto nivo i sfatile deka toa seslu~ilo bidej}i vozrasta na Kjara bila poniska od prose~nata vozrast nau~enicite na krajot na prvo oddelenie, a rezultatite bazirani na vozrastzemaat predvid dali deteto e pod ili nad prose~nata vozrast za negovotooddelenie. Rezultatite od testot jasno pokaùvale deka Kjara ima proble-mi koga nejziniot uspeh se sporeduva na dràvno nivo so onoj na drugite de-ca vo prvo oddelenie. G-|a Runi i direktorot sfatile deka e sosema va-lidno da se koncentriraat na poniskiot od dvata rezultati pri davawetopreporaka deka Kjara treba da bide upatena na natamo{no dijagnosti~kotestirawe. G-|a Runi potoa imala sredba so tatkoto na Kjara.

Taa nemu mu gi objasnila rezultatite i rekla deka tie pokaùvaat deka£ treba pomo{ vo u~eweto po angliski jazik bidej}i nejzinite rezultati }ebidat klasifikuvani kako niski ili so nisok prosek. G-|a Runi mu kaàladeka Kjara }e ima sredba so nejziniot nastavnik za davawe poddr{ka vou~eweto po letnite odmori za da bide upatena na dijagnosti~kite testovikoi{to }e dadat pojasna slika za nejzinite obrazovni potrebi vo ova pod-ra~je.

Rezultati bazirani

na nivo na oddelenie

Rezultati bazirani

na nivo na vozrast

Vozrast

pri ~itaweto

SR StS SDeset PR SR StS SDeset PR SR V^

18 77 3 6 18 87 4 19 18 5.08

Kontinuum na metodite

Ovaa tema go prezentira kontinuumot na osum me-todi na ocenuvawe od metodi vo koi vode~kata ulogaja ima u~enikot kako {to se samoocenuvaweto i vode-weto razgovori do pove}e metodi vo koi vode~ka ulo-ga ima nastavnikot, vklu~uvaj}i gi i zada~ite i testo-vite izgotvuvani od nastavnikot i standardiziran-ite testovi. Sekoja od ovie metodi moè da dade in-formacii koi{to }e mu pomognat na nastavnikot danapravi to~na ocenka za izu~uvaweto na nastavniteprogrami od strana na u~enikot, kako i za potrebitena OZU taka i za ONN.

Tabelata 4 dava rezime na nekoi od karakteris-tikite {to treba da se zemat predvid pri koriste-weto na osumte metodi. Kolonata Planirawe i orga-nizirawe se odnesuva na kratkoro~nite aktivnostikako {to se razjasnuvaweto na celta na ocenuvaweto,pa sî do podolgoro~nite aktivnosti kako {to se da-vaweto poddr{ka na razvojnite procesi i iskustva nadecata. Kolonata Resursi se odnesuva na realniteresursi kako {to e vremeto. Kone~no, kolonata Silnistrani prezentira izvesni vidovi pridobivki priprimenata na sekoja metoda.

59

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Planirawe

i organizirawe

Resursi Silni strani

Samoocenuvawe � Razjasnete ja celta;odlu~ete koi informa-cii }e bidat beleènii kade.

� Dogovorete se za kri-teriumite za uspe{-nost.

� Razvivajte gi sposob-nostite na decata zasamo-analiza.

� Pra{awa za potsetuva-we i instrumenti zadecata.

� Vreme za decata da jaanaliziraat svojatarabota.

� Ja pottiknuva samostoj-nosta i motivacijata nau~enikot.

� Obezbeduva informa-cii od gledna to~ka nadeteto.

Razgovori so u~enici � Razjasnete ja celta,odlu~ete koi informa-cii }e bidat beleènii kade.

� Organizirajte gi obra-zovnite aktivnosti zasite deca.

� Razvivajte gi sposob-nostite na decata zasamo-analiza.

� Koristete soodvetenjazik vo razgovorite.

� Primeri(i) na trudovi/izrabotki od decata.

� Vreme za razgovor sodeteto, roditelot ilikolegata(ite).


� Razviva vrski me|uu~ili{teto i domot.

� Pottiknuva kolegijal-nost - u~ej}i i razme-nuvaj}i iskustva sokolegite.

Ocenuvawe

na portfolio

� Razjasnete ja celta, od-lu~ete koi informacii}e bidat beleèni ikade.

� Razvivajte gi sposob-nostite na decata zasamo-ocenuvawe ivodewe razgovori.

� Materijali i/ili soft-ver za izrabotka naportfolija.

� Prostor za ~uvawe naportfolijata.

� Vreme za razgovor sosekoe dete za negovotoportfolio.

� Ja pottiknuva samostoj-nosta i motivacijata nadeteto.

� Dava poddr{ka na sa-moocenuvaweto.

� Obezbeduva primeri odtrudovite na decatakako dokazen materijalza u~eweto.


Izgotvuvawe

mislovni mapi

� Razjasnete ja celta,odlu~ete koi informa-cii }e bidat beleènii kade.

� Razvivajte gi sposob-nostite na decata zaizgotvuvawe mislovnimapi.

� Izbirajte soodvetnimislovni mapi.

� Materijali i/ili soft-ver za izgotvuvawemislovni mapi.

� Vreme da se interpre-tiraat mapite.

� Obezbeduva vizuelnopretstavuvawe za toakako i {to razmisluva-at decata.

� Obezbeduva dokazenmaterijal za promenitevo razmisluvaweto nadeteto so tekot so vre-meto.

Tabela 4: Nekoi od karakteristikite {to treba da se zemat predvid pri koristeweto na osumte metodi

60

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Planirawe

i organizirawe

Resursi Silni strani

Postavuvawe pra{awa � Razjasnete ja celta,odlu~ete koi informa-cii }e bidat beleènii kade.

� Formulirajte razli~nividovi pra{awa.

� Opredelete go vremetoza pra{awata.

� Pra{awa koi{to pot-tiknuvaat posloènorazmisluvawe.

� Vreme da se koristatrazli~ni vidovipra{awa so razli~nideca.

� Obezbeduva neposrednipovratni informaciiza u~eweto na deteto.

� Obi~no bara nekolkukonkretni resursi.

� Modelira dobropostavuvawe pra{awaza decata.

Nabquduvawe

na rabotata na

u~enicite od strana

na nastavnikot

� Razjasnete ja celta,odlu~ete koi informa-cii }e bidat beleènii kade.

� Planirajte prigodnizada~i za onie deca koi}e bidat sledeni.

� Organizirajte ak-tivnosti za onie decakoi nema da bidat sle-deni, za da ne pre~at.

� Obrasci ili listi zaproverka prisledeweto.

� Vreme za nabquduvawevo tekot na ~asot.

� Obezbeduva neposrednipovratni informaciiza u~eweto na deteto.

� Moè da bide plani-rano ili spontano.

Zada~i i testovi

izgotveni

od nastavnikot

� Razjasnete ja celta, od-lu~ete koi informacii}e bidat beleèni ikade.

� Podgotvete pra{awa izada~i za testot koipokaùvaat opredelenorazbirawe ili sposob-nost.

� Resursi za zada~ite itestovite izgotveni odnastavnikot.

� Vreme vo tekot na ~asotza nabquduvawe nazada~ite.

� Obezbeduva dokazenmaterijal za u~ewetovo kontekst (zada~ite).

� Obezbeduva primeri natrudovite od u~enicitekako dokazen materijalod u~eweto (testovite).

Standardizirano

testirawe

� Razjasnete ja celta; dogovorete se koga votekot na u~ebnata godi-na }e bidat sprovedenitestovite; odlu~etekoi informacii }e bi-dat beleèni i kade.

� Pro~itajte go prira~-nikot za testirawe.

� Izberete pogoden den ivreme i organizirajte japaralelkata.

� Planirajte aktivnostiza onie deca koi nemada go re{avaat testot.

� Test kni{ka za sekoedete.

� Prira~nik za testira-we.

� Vreme da se sprovedetestot.

� Vreme za da se ocenat iinterpretiraat rezul-tatite.

� Go pokaùva postiga-weto vo sporedba souspehot na dràvnonivo.

� Pomaga da se identi-fikuvaat jakite i sla-bite individualnistrani na decata.

61

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

TEMA 3:

POBLIZOK OSVRT

NA OZU I ONN

64

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Vo ovaa tema se sporeduvaat dvata priodi voocenuvaweto (pretstaveni vo temata 1), OZU i ONN,spored aktivnostite vklu~eni vo definicijata naocenuvaweto dadena vo Temata 1 i podolu vo tekstov.Kako {to be{e prikaàno vo kratki crti vo Temata 1,ovie aktivnosti se prepletuvaat i ~esto se slu~uvaatsimultano.

Vo ovaa tema vneseni se i primeri zaedno soosvrtite za metodite na ocenuvawe opi{ani vo Tema-ta 2. Raspravava zapo~nuva so prvata aktivnost naocenuvaweto - sobiraweto na informacii.

1. Sobirawe na informacii

Sobiraweto informacii za OZU, glavno, prets-tavuva del od praktikata na ~asovite i ne go prekinu-va tekot na nastavata i u~eweto. Za deteto eden ~asso pra{awa i odgovori zaedno so nastavnikot moèda pretstavuva razgovor, no iskusniot nastavnik odnego moè da sobere vredni informacii za ocenu-vawe na toa {to i kako deteto u~i. Eden nastavnik zadavaweto poddr{ka vo ~itaweto objasnuva: Jas pos-tojano gi nabquduvam i gi slu{am decata i redovnopravam promeni vo moite planovi za da go zemampredvid ona {to sum go videl i slu{nal. Vo sledniveprimeri nastavnicite opi{uvaat kako tie nenamet-livo gi sobiraat informaciite za ocenuvaweto.

Vo tekot na vtoriot ~as koga rabotevme na ozna-~uvaweto na desetkite kako decimalni broevi jaspobarav od decata da ja zasen~at decimalnata za-pirka kaj to~kata pet na dijagramot na nivniotraboten list. Otkako pregledav del od odgovori-te sfativ deka najgolemiot del od paralelkatane go razbrale poimot. Prodolìv da go doobjas-nuvam osnovniot poim koristej}i nalepnici nakartonski lenti vo boi. Od natamo{nite pra{a-wa {to gi postaviv, otkriv deka ovoj na~in e poe-fekten. (Nastavnik na u~enici od treto oddele-nie)

Vo tekot na ~itaweto na pismenite raboti na de-cata po angliski jazik zabeleàv izvesni gra-mati~ki gre{ki napraveni od nekoi deca. Plani-rav odredeni aktivnosti nameneti za popravawena takvite gre{ki, naso~uvaj}i go vnimanieto sa-

mo na edna gre{ka sekoja sedmica. (Nastavnik nau~enici od petto oddelenie)

Otkako zabeleàv deka nekoi ru~eci za decataimaat niska hranliva vrednost, planirav serijana lekcii integriraj}i gi sodrìnite od op{tes-tvenoto, li~noto i zdravstvenoto obrazovanie soonie od prirodnite nauki - planirawe i podgot-vuvawe na zdrava uìnka. (Nastavnik na povoz-rasni mali deca)

OZU aktivno go vklu~uva u~enikot. Nastavnikottreba da povede razgovar so decata za obazovniteceli, {to vklu~uva diskusija so nastavnikot za toa{to tie treba da izu~uvaat. Pritoa, deteto treba sonastavnikot da razgleda {to se o~ekuva da nau~i. Naprimer, tie moàt da gi odredat klu~nite elementina eden dobar pismen sostav koristej}i lista za ana-liti~ko ocenuvawe. Ovie elementi na OZU nudat na-~ini za vklu~uvawe na deteto vo analiziraweto iocenuvaweto na sopstvenata rabota.

Nasproti toa, ONN obi~no se primenuva na kra-jot na odreden vremenski period. Nastavnikot moèda koristi raznovidni instrumenti za ocenuvawevklu~uvaj}i i testovi za proverka na pravopisot ilistandardizirani testovi. Nastavnikot moè, isto ta-ka, da koristi i drugi metodi kako {to se postavu-vawe pra{awa i nabquduvawe na rabotata na deteto.Toj ima rakovodna uloga vo ocenuvaweto, a deteto esvesno deka go ocenuvaat. Podolu odredeni nastavni-ci opi{uvaat nekoi na~ini kako tie sobiraat infor-macii preku ONN.

Po edna serija lekcii za Normanite jas giodnesov decata od petto oddelenie vo poseta nana{iot lokalen Normanski zamok. Prethodno sepodgotvivme za posetata za da moème da vidimenekoi od glavnite detali vo zgradata. Koga sevrativme vo u~ili{teto pobarav od niv da ginabeleàt svoite vpe~atoci od zamokot, pritoanaveduvaj}i {to e mo`no pove}e detali na koi-{to moàt da se prisetat. (Nastavnik na u~eniciod ~etvrto oddelenie)

Otkako nekolku sedmici rabotevme na temata„Mnoèwe” na decata od paralelkata im posta-viv nekolku problemi baraj}i od niv da ja pri-menuvaat ovaa operacija. Toa mi pokaà deka, ipokraj toa {to pogolem del od niv ima dobrorazbirawe za primenata na mnoèweto, potrebnoe da se raboti pove}e na sposobnosta za presme-tuvawe. (Nastavnik na u~enici od petto oddele-nie)

Tema 3:

Poblizok osvrt

na OZU i ONN

Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

beleèwe, interpretirawe, koristewe na

informaciite i izvestuvawe za napredokot i postigawata na u~enikot vo steknuvawetoznaewa, sposobnosti i stavovi.

2. Beleèwe na informaciite

od ocenuvaweto

Celta na ocenuvaweto odreduva {to }e se bele-ì i kako }e se beleì. Nastavnikot moè neposred-no da koristi golem del od informaciite sobrani odOZU pri struktuiraweto i davaweto poddr{ka nau~eweto na deteto. Nastavnikot moè da proceni koiinformacii od ocenuvaweto se zna~ajni za da bidatzabeleàni. Na primer, toj ne treba da gi beleì ne-va`nite detali od diskusijata na eden ~as, no bi mo-èl da go registrira neo~ekuvanoto entuzijasti~kou~estvo na odredeno dete koe retko u~estvuva vo dis-kusijata. Na sli~en na~in, nastavnikot verojatno nemada gi nabeleùva detalno gre{kite vo rabotata namatemati~kite zada~i, no moè da zabeleì deka go-lem del od paralelkata pokaùva deka ima potrebaod dopolnitelna pomo{ vo razvojot na sposobnostiteza presmetuvawe. Deteto, isto taka, moè da beleìinformacii za svojot napredok vo u~eweto, na primerkako del od ocenuvaweto na portfolioto.

Vo slu~ajot na ONN, rezultatite od odreden ob-razoven period obi~no se evidentiraat od strana nanastavnikot, se koristat za izgotvuvawe na izve{-taite i se smestuvaat vo u~eni~koto dosie na deteto.Primerite na informacii od ocenuvaweto evidenti-rani na vakov na~in moè da vklu~uvaat rezultati odstandardiziran test i poeni na decata dobieni natestovi izgotveni od nastavnikot.

3. Interpretirawe na informaciite

od ocenuvaweto

Soznanijata na nastavnikot za rabotata na u~e-nicite vo paralelkata se koristat vo interpreti-raweto na negovite informacii od OZU. Nastavnikotodlu~uva koi informacii se zna~ajni i kako tie mo-àt da se koristat za da se podobruva u~eweto na de-teto. Informaciite dobieni od OZU moàt da dadatdetalna slika za u~eweto na deteto i da mu ovozmo-àt na nastavnikot da donesuva poinformirani od-luki pri planiraweto na diferenciranata nastava.

Decata i nivnite roditeli moàt, isto taka, dadadat pridones vo interpretiraweto na informaci-ite od ocenuvaweto. Sposobnostite za samoocenuvawetreba da se razvivaat kaj site deca za tie da moàt daocenuvaat kolku dobro gi sovladale sposobnostite iznaewata. (Vidi Tema 2, str. 16-23) Koga povratniteinformacii gi naglasuvaat kriteriumite za uspe{nou~ewe toa mu pomaga na deteto da ja ocenuva sopstve-nata rabota i mu dava nasoki za idnata rabota. Rodi-telite moàt, isto taka, da pomognat da se gradi po-celosna slika za deteto kako u~enik razgovaraj}i sonastavnikot za toa kako deteto u~i doma i za intere-site {to deteto gi pokaùva nadvor od u~ili{teto.Pritoa za nastavnikot moè da bide korisno da jaznae prirodata na poddr{kata {to roditelite ja da-vaat vo izgotvuvaweto na doma{nite zada~i.

Interpretacijata na informaciite od ONN moèda zavisi od prirodata na odreden test ili zada~a.Vo standardiziranite testovi po jazi~na i matema-

ti~ka pismenost, na primer, na bodovite {to gi dobi-vaat decata im se dodava i nivnoto zna~ewe. Vo sta-tisti~kite tabeli bodovite na deteto se rangiraatspored normite na dràvno nivo ili spored normitena nivo na oddelenie ili na vozrasta na deteto. Nas-tavnikot koristi tehni~ki jazik vo interpretirawetona vakvite normi, kako i davawe svoja stru~na pro-cenka. Vo interpretiraweto na informaciite toj da-va validni i verodostojni procenki bazirani vrz do-volno evidencija. (Vidi Tema 2, str. 53-58) Na primer,edno bodovno saldo na oddelen u~enik vo koe{to imamnogu otstapuvawe od prethodniot op{t uspeh na u~e-nikot po toj nastaven predmet, zasluùva podetalnaproverka. Nastavnikot moè, isto taka, da bara mis-lewa i od svoite kolegi vo interpretiraweto na bo-dovnite salda na testot. Davaweto pomo{ na rodite-lite za da gi razberat informaciite pretstavuva u{-te edna od profesionalnite obvrski na nastavnicite.

4. Koristewe na informaciite

od ocenuvaweto

Glavna cel na informaciite od OZU e da go po-dobruva sekojdnevnoto u~ewe na deteto. Koga nastav-nikot }e zabeleì izvesni pote{kotii kaj deteto prinivnoto pojavuvawe ili koga }e dobie soznanie zana~inite na u~ewe {to deteto gi pretpo~ita, toj moèda gi koristi vakvite informacii za da ja prilagodisvojata nastava i taa da mu odgovara na deteto, kako{to e prikaàno podolu.

Smetam deka koga gi nabquduvam decata kako ra-botat i jas u~am ne{to za nivnoto u~ewe. Toa mo-è da se odnesuva na situaciite koga Kjara ne sa-ka da se vklu~i vo rabotnite grupi koi{to jas giodreduvam ili koga pra{aweto na [ejn mi kaù-va deka toj ne go razbral ona koe{to jas im go pre-davav na toj ~as. Treba da planiram da mu posve-tam pove}e vreme na [ejn vo tekot na naredniteaktivnosti na sledniot ~as. (Nastavnik na u~e-nici od vtoro oddelenie)

OZU treba aktivno da gi vklu~uva i deteto i nas-tavnikot. Pokraj zaemnoto dogovarawe za obrazovniteceli i kriteriumite za nivna postignatost, nastavni-kot, isto taka, im dava na decata i povratni infor-macii. Povratnite informacii {to se fokusiraat nau~eweto ili na tekovnata zada~a ukaùvaat na sled-nite ~ekori, fazi na postigawa i predizvici i imaatpozitivno vlijanie vrz u~eweto na decata.

Koga g-|a Rajan mi gi dava rezultatite od moitetestovi taa sekoga{ dava i zabele{ka za ne{to{to jas dobro sum go napi{ala, no, isto taka, mikaùva i za na~inite na koi{to moàm da go po-dobram moeto pi{uvawe sledniot pat. Sakam daznam kako moàm da ja podobruvam mojata rabota.(Keti, petto oddelenie)

Razvivaweto sposobnosti kaj decata za samooce-nuvawe e eden postepen proces koj{to moè da zapo~-ne u{te na rana vozrast. Koga nastavnikot gi pra{uvadecata vo edno od po~etnite oddelenija {to e toa {to

65

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

im se dopa|a vo nivnata rabota ili vo rabotata nadrugite deca, toj gi prezema prvite ~ekori vo razvi-vaweto na sposobnostite za ocenuvawe kaj niv.

Site informacii od ocenuvaweto treba da vodatkon podobruvawe na u~eweto na deteto. Tokmuna~inot kako informaciite se koristat e povrzan soprvobitnata cel na aktivnosta na ocenuvaweto. ONN

~esto se koristi da se odredi stepenot vo koj{to serealizirani celite na nastavnata programa. Nastav-nikot moè da gi koristi vakvite informacii na raz-li~ni na~ini vo planiraweto na slednite ~ekori naobrazovanieto na deteto. Na primer, informaciiteod ocenuvaweto moè da pokaàt deka e potrebnaprerabotka na sodrìnata za nekoj matemati~ki poimili deka e potrebno da se stavi pogolema naglaska nasposobnostite za razbirawe. Vakvite informacii mukoristat na nastavnikot dokolku gi sobira vo tekotna u~ebnata godina. Informaciite {to se sobiraat nakrajot na u~ebnata godina se, isto taka, korisni zanastavnikot pri planiraweto na programata zanarednata u~ebna godina. Sobranite informacii odstandardiziranoto testirawe moàt da se koristatza planiraweto na aktivnostite za jazi~nata imatemati~kata pismenost na nivo na celo u~ili{te.Eden direktor komentira:

Gi pregledav rezultatite od standardiziranitetestovi {to se sprovedoa po matematika zaednoso eden ~len od nastavni~kiot kolegium koj eodgovoren za nastavnata programa po matema-tika. Ni be{e jasno deka sposobnostite za pres-metuvawe na nivo na u~ili{te ne se tolku dobri,pa go pokanivme sovetnikot koj ni pomogna da giformulirame strategiite za da se podobri sos-tojbata. Niv gi primenuvame ovaa godina, foku-siraj}i se na intervenciite vo prvo, vtoro i tre-to oddelenie.

Informaciite od ONN se koristat za da se iz-gotvi izve{tajot za odredeno dete koj dava informa-cii za razgovorot na nastavnikot so roditelite zasilnite strani i slabostite vo u~eweto na deteto.

5. Izvestuvawe za informaciite

od ocenuvaweto

Nastavnicite i decata sekojdnevno gi razmenu-vaat informaciite od OZU. Decata postojano im pre-nesuvaat informacii na nastavnicite. Niv toa moèda im pretstavuva predizvik da se prilagoduvaat narazli~nite na~ini na komunikacija so decata i dasfatat kakvo zna~ewe imaat informaciite za sekoedete. Razvivaweto na sposobnostite za samooce-nuvawe i redovnoto koristewe na portfolijata, lis-tite za analiti~ko ocenuvawe i dnevnicite za u~ewe,gi osposobuva decata da prenesuvaat informacii odocenuvaweto - informacii na koi nastavnicite mo-àt da reagiraat. (Vidi Prilog A, str. 78-79)

Na primer, za nekoi od vakvite informacii ro-ditelite se informiraat preku doma{nite raboti iova moè da ovozmoì kontinuitet na u~eweto vo

domot i vo u~ili{teto. Nastavnicite moàt da imukaùvaat na roditelite na nekoi metodi so koi tiemoàt da im davaat poddr{ka na decata pri u~ewetodoma, a osobeno preku aktivnostite za razvivawe najazi~nata i matemati~kata pismenost. Nastavnicitemoàt, isto taka, za informaciite od ocenuvawetoredovno da gi izvestuvaat decata, roditelite, drugi-te nastavnici i drugite relevantni stru~waci.

Za informaciite od ONN obi~no se izvestuva nasredbite so roditelite, vo u~eni~kite kni{ki, nasostanocite na nastavni~kiot kolegium itn. Nastav-nicite moàt rezultatite od ocenuvaweto da im giinterpretiraat na roditelite ukaùvaj}i im kako tiemoàt da gi koristat za da se podobruva u~eweto nadecata. Roditelite, isto taka, moàt da reagiraat narezultatite od ocenuvaweto. Taka se ovozmoùva dvo-naso~en proces me|u nastavnikot i roditelot.

Postoi eden kontinuiran proces preku koj{toformalnoto iskustvo od u~eweto na deteto vou~ili{teto zaemno deluva so pomalku formal-noto razvojno iskustvo steknato vo domot i vo se-mejstvoto. (Nastavni planovi i programi za os-novno u~il{te, Voved, str. 21)

Vo ovaa tema se definiraat i opi{uvaat dva kom-plementarni priodi vo ocenuvaweto: Ocenuvawetozaradi u~ewe i Ocenuvaweto na nau~enoto, koi senadgraduvaat na informaciite za ocenuvaweto pre-zentirani vo Nastavnite planovi i programi za os-novno u~ili{te. Zaedno, dvata priodi im obezbedu-vaat na nastavnicite podatoci za napredokot i pos-tigawata na u~enicite vo u~eweto. Vakvite infor-macii im ovozmoùvaat na nastavnicite da donesu-vaat odluki za poefektivno prilagoduvawe na nas-tavata kon obrazovnite potrebi na decata. Vo su{-tina, OZU i ONN im ovozmoùvaat na nastavnicite dakreiraat najpogodna sredina na poddr{ka vo koja de-cata se pove}e motivirani da u~at.

66

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

67

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

TEMA 4:

UÎLI[NATA

POLITIKA

ZA OCENUVAWETO

Celta na ovaa tema e da im pomogne na u~ili{ta-ta vo kreiraweto na svojata politika za ocenuvaweto.Vo Zakonot za obrazovanie (od 1998) predvidena e ob-vrska sekoe u~ili{te da izgotvi u~ili{ten plan.

U~ili{niot plan pretstavuva dokument za obra-zovnata filozofija na u~ili{teto, negovite ce-li i kako toa predlaga niv da gi postigne. Toj seosvrnuva na site nastavni planovi i programi ina organizacijata na u~ili{nite resursi... (Mi-nisterstvo za obrazovanie i nauka, 1999, str. 8)

Zatoa, razvojot na u~ili{nata politika za oce-nuvaweto e postaven vo po{irok kontekst na razvojoti planiraweto na u~ili{teto i go sledi modelot narazvojnoto planirawe na u~ili{teto prikaàn na dija-gramot 4. Dopolnitelni informacii za ovoj model mo-àt da se najdat na veb-stranicata School Development

Planning Support (Primary) (SDPS) na http://www.sdps.ie.

Procesot na planirawe e cikli~en i toj im ovoz-moùva na u~ili{tata da se vklu~uvaat vo fazata{to e relevantna za nivnata sostojba. Nekoi u~ili{-ta ve}e imaat izgotveno svoja politika za ocenuvawei moèbi se vo fazata na preispituvawe na svojatapolitika vo pogled na ovie nasoki. Drugi u~ili{ta,pak, moèbi se vo fazata na izgotvuvawe na nacrtot.

Va`no e deka site ~lenovi na nastavni~kiotkolegium treba da bidat vklu~eni vo razvojot, prime-nata i preispituvaweto na politikata za ocenuvawe.Isto taka, va`no e politikata formulirana odu~ili{tata redovno da se vrednuva i preispituva zada moè kontinuirano da gi zadovoluva menlivitepotrebi na u~ili{tata i nivnite u~enici. Roditelitetreba, isto taka, da bidat vklu~eni vo politikata naocenuvaweto. Ova razviva ~uvstvo na sopstvenost vovrska so politikata i ovozmoùva poefektivna im-plementacija. Sli~no na site drugi vidovi politiki,u~ili{nata politika za ocenuvaweto gi odrazuva su{-tinskite vrednosti i klimata na u~ili{teto.

70

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Tema 4:

U~ili{nata politika

za ocenuvaweto

Dijagram 4: Model na razvojno planirawe na u~ili{teto

Vrednuvajte

Ocenuvajte go efektot na planiranata promena vrz nastavata i u~eweto.

Redovno proveruvajte go napredokot vo odnos na planot.

Istaknete gi tekovnite jaki strani na u~ili{teto i odredete gi podra~jata{to baraat akcija.

Vnesuvajte gi promenite sporedodredenite prioritetipostaveni vo planot.

Odredete gi podra~jata na koi treba vedna{ da im se posveti vnimanie.

Dajte jasni upatstva za toa kakopovremeno da se obrnuva vnimaniena prioritetite - vo razvojniotplan na u~ili{teto.

Planirajte

Preispituvajt

e

Navedete g

i

prioritetite

Im

pl

em

en

ti

rajt

eK

ontrolirajt

e

Sodrìna na politikata

za ocenuvawe

Zakonot za obrazovanie (1998) nalaga u~ili{tataredovno da gi vrednuvaat znaewata na u~enicite i dadostavuvaat periodi~ni izve{tai za rezultatite odevalvacijata do u~enicite i do nivnite roditeli. Voispolnuvaweto na ova barawe u~ili{tata izgotvu-vaat razvojni proceduri koi{to obezbeduvaat to~enopis na napredokot i postigawata na decata. Kompo-nentite kako, koga i kade od ovie proceduri se izlo-èni vo kratki crti vo u~ili{nata politika za oce-nuvaweto.

Op{to kaàno, u~ili{nata politika za ocenuva-weto sodrì pismen prikaz za celite i vo kratkicrti izloùva kako u~ili{tata }e go koristat ocenu-vaweto za da izlezat vo presret na potrebite na de-cata, nastavnicite, roditelite i na drugite rele-vantni subjekti. Toj dokument moè da vklu~uva kra-tok pregled na:

� na~inot na kreirawe na politikata;

� povrzanosta na politikata so odredbite za

celta na u~ili{teto i u~ili{nata klima;

� celta na politikata;

� ulogata i odgovornostite na kadarot za taa

politika;

� sodrìnata na politikata - procesot na

ocenuvaweto vo u~ili{teto;

- celite na ocenuvaweto;

- metodite na ocenuvaweto (sobiraweto

informacii od ocenuvaweto);

- interpretiraweto, beleèweto, koriste-

weto i izvestuvaweto za informaciite

od ocenuvaweto;

� implikaciite za obu~uvaweto na kadarot

i za resursite;

� procedurite za razgleduvawe i evalvacija

na rezultatite.

Ovoj del e adaptiran od dokumentot Pra{awa koi-{to pottiknuvaat razvoj na edna politika na ocenuva-we koj{to moè da se najde na veb-stranicata na SDPS

(Primary) na www.sdps.ie/policies/Assessment.doc.

Politikata na ocenuvawe treba, isto taka, dadava objasnuvawe za toa koga i kako u~ili{teto }e jakoristi IKT vo ocenuvaweto na u~eweto na decata, vobeleèweto i skladiraweto na informaciite od oce-nuvaweto i za pri~inata {to go odreduva ovoj proces.

Pra{awata koi{to moàt da Vi pomognat vo izgot-vuvaweto na politikata za ocenuvaweto dostapni se naveb-stranicata na SDPS (Primary) na http://www.sdps.ie.Va`no e da se istakne deka politikata treba da seodnesuva konkretno na site aspekti koi{to bea is-taknati pogore. Podrobnite detali za procesot naocenuvawe treba da pretstavuvaat klu~en element napolitikata. (Vidi ja pettata komponenta navedenapogore vo kratkiot pregled.) Vo toj pogled, politikatatreba da dade odgovor na slednive pra{awa zau~ili{nata praktika vo ocenuvaweto na u~eweto nadecata:

� Zo{to treba da se ocenuva u~eweto na

decata?

� [to treba da se ocenuva?

� Koga treba da se vr{i ocenuvaweto?

� Kako treba da se ocenuva u~eweto na

decata?

� Kade treba da se beleàt/evidentiraat

informaciite od ocenuvaweto?

� Kako treba da se beleàt/evidentiraat


� Koj treba da bide izvesten za informacii-

te od ocenuvaweto?

� Kako treba da se izvestuvaat drugite sub-

jekti za informaciite od ocenuvaweto?

� Kolku dolgo treba da se ~uvaat informa-

ciite od ocenuvaweto?

Podolu vo ovaa tema se dava odgovor na navede-nive pra{awa. Celosno se istaknati i implikaciitena zakonskata regulativa vrz politikata i prak-tikata.

Zo{to treba da se ocenuva u~eweto

na decata?

Kako {to be{e prikaàno vo kratki crti vo Te-mata 1, ocenuvaweto e del od dobrata nastava i u~e-we. Toa mu obezbeduva na nastavnikot informacii zada donesuva odluki za toa {to i kako deteto u~i. Vak-vite informacii, pak, od svoja strana mu ovozmoù-vaat na nastavnikot da gi odreduva slednite ~ekorivo napreduvaweto na u~eweto na deteto i na soodve-ten na~in da gi prilagoduva svoite nastavni strate-gii i obrazovni aktivnosti. Koristeweto na infor-maciite od ocenuvaweto za podobruvawe na nastavatai u~eweto na vakov na~in moè da pridonesuva zapogolemo zadovolstvo vo u~eweto i interesni iskus-tva za deteto, kako i da pridonesuva za zbogateno ikorisno profesionalno iskustvo za nastavnikot.

[to treba da se ocenuva?

U~ili{nata politika za ocenuvaweto treba daobrnuva vnimanie na sekoe programsko podra~je/nas-taven predmet od Nastavnite planovi i programi zaosnovnoto u~ili{te i da gi opfa}a znewata i sposob-nostite {to deteto gi steknuva, stavovite i vrednos-tite {to deteto gi razviva i sklonostite {to detetogi pokaùva. Va`no e da se napomne deka kaj site pro-gramski podra~ja/nastavni predmeti se primenuvaatsoodvetni metodi. Nekoi metodi se popogodni za iz-vesni celi na ocenuvaweto i za izvesni nastavni pred-meti, kako {to e navedeno vo Temata 2 od ovie upat-stva.

Odlu~uvaweto {to da se ocenuva se bazira nacelite na nastavnite programi po sekoe programskopodra~je/nastaven predmet i na toa {to nastavnikotima namera da im pomogne na decata da nau~at. Nas-tavnikot koristi soodvetni metodi na ocenuvawe zada go izmeri stepenot do koj{to decata gi postignaletie celi. (Vidi primeri na metodi na ocenuvawe voTemata 2.)

71

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Koga treba da se vr{i ocenuvaweto?

Ocenuvaweto pretstavuva kontinuiran proces votekot na celokupnoto iskustvo na deteto vo osnovnotou~ili{te. Ovoj proces se oblikuva spored vozrasta nadeteto i spored fazata na negovoto obrazovanie irazvoj. Pogledot na deteto kon svetot i negovoto is-kustvo od u~eweto se pove}e holisti~ki vo prviteoddelenija od osnovnoto u~ili{te. Vo ovaa faza raz-dvojuvaweto na u~eweto vo razli~ni nastavni pred-meti vo golem del ne e bitno za deteto. Nastavniteprogrami go naglasuvaat zna~eweto na povrzanite ob-razovni iskustva za pomalite deca i smetaat deka sorasteweto na decata predmetnata nastava im stanuvaporazbirliva. U~ili{nata politika za ocenuvawetotreba da go odrazuva vakviot razvoj i promenite votoa kako decata mu prio|aat i go doìvuvaat u~eweto,a metodite na ocenuvawe {to u~ili{teto gi koristitreba da se razlikuvaat vo razli~nite fazi na raz-vojot na decata. Politikata treba, isto taka, da obez-bedi davaweto sudovi za u~eweto i razvojot na deca-ta da se vr{i vo tekot na izvesni vremenski periodinamesto toa da bide sporadi~no, a informaciite odocenuvaweto da se koristat za da se intervenira i dase dade soodvetna poddr{ka vo odnosnata obrazovnafaza na deteto.

So ogled na odredbite vo Zakonot za obrazovanie(1998) i vo Zakonot za obrazovanie na licata so po-sebni obrazovni potrebi (2004) u~ili{teto treba daobezbedi obrazovnite potrebi na site deca, vklu~u-vaj}i gi i onie so pre~ki vo razvojot ili posebni ob-razovni potrebi da bidat identifikuvani i zadovo-luvani. Zatoa, u~ili{nata politika na ocenuvawetreba, isto taka, da se osvrnuva i na ulogata na dijag-nosti~koto ocenuvawe i da gi specificira dijagnos-ti~kite instrumenti {to treba da se koristat, kako ivremenskite rokovi za intervenciite. Na sli~en na-~in treba da se specificiraat i u~ili{nite proce-duri vo identifikuvaweto i zadovoluvaweto na po-trebite na izvonredno sposobnite deca. Spored od-redbite vo Zakonot za obrazovanie na licata so po-sebni obrazovni potrebi (2004) za sekoe dete so po-sebni obrazovni potrebi koe se ocenuva treba da pos-toi individualen / li~en plan za obrazovanie. U~i-li{nata politika na ocenuvawe treba da gi odreduvaprocedurite za izgotvuvawe i primena na ovoj plan zapoddr{ka na obrazovanieto na deteto. Vo podgotov-kite na obrazovniot plan mora da bidat konsultiraniroditelite na deteto, organizatorot na posebniteobrazovni potrebi koj e odgovoren za oddelnoto u~i-li{te i drugi lica za koi{to direktorot smeta dekase nadle`ni.(EPSEN Act, 2004, Section 9 (a))

Ocenuvaweto vo po~etnite oddelenija

Ocenuvaweto vo po~etnite oddelenija pret-stavuva neformalen i priroden del na interakciitena nastavnikot i decata. Golem del od ocenuvawetose vr{i preku sledewe / nabquduvawe na deteto, raz-govori so deteto i aktivno islu{uvawe na deteto voraznovidni obrazovni situacii.

Bidej}i ranata vozrast obezbeduva osnova za na-tamo{noto u~ewe va`no e {to e mo`no pobrgu da se

identifikuvaat onie deca koi imaat pote{kotii vou~eweto. Za da go ovozmoì toa, u~ili{teto treba daimplementira kontrolna politika na testirawe vovtorata u~ebna godina. Kontrolata vklu~uva sledewena decata od strana na nastavnikot i sproveduvawena grupni i individualni testovi za rana jazi~na i ma-temati~ka pismenost i za razvojnite sposobnosti. In-formaciite dobieni preku vakvite kontrolni testo-vi, zaedno so sekojdnevnoto sledewe na malite decaod strana na nastavnikot, ovozmoùvaat poto~no oce-nuvawe na jakite strani i na potrebite na deteto. Ovae osobeno va`no vo slu~ajot so pomalite deca koga na-predokot se odviva so voobi~aeno tempo.

Kontrolata ovozmoùva rana identifikacija napote{kotiite vo u~eweto i ovozmoùva efektivnakomunikacija so roditelite na deteto. Ranata iden-tifikacija mu ovozmoùva na nastavnikot da orga-nizira soodvetna poddr{ka bazirana na Fazniotmodel na intervencii (od Nacionalniot obrazovenservis na psiholozite). Ovoj model vklu~uva rabotana nastavnikot so roditelite na deteto, konsulti-rawe so psiholog od NEPS i, onamu kade {to epotrebno, organizirawe na poddr{ka vo u~eweto iliresursna nastava i/ili pristap na raznovidni ter-apii. Upatstvata za davawe poddr{ka vo u~eweto(2000) obezbeduvaat informacii za izgotvuvawe nacelosen u~ili{ten plan za poddr{ka vo u~eweto i gonaglasuvaat zna~eweto od implementiraweto na in-terventnite programi za ranata vozrast.

Podetalni upatstva za ocenuvaweto na ranatavozrast }e bidat publikuvani kako del od Ramkata zau~eweto na rana vozrast vo 2008.

Ocenuvaweto vo srednite i vo pogornite

oddelenija

Kako i so pomalite deca, metodite na ocenuvawe{to se koristat so decata vo srednite i vo pogorniteoddelenija treba da bidat izloèni vo u~ili{natapolitika. Pritoa, treba da se dokumentiraat plano-vite za standardiziranoto testirawe na u~ili{teto.U~ili{tata treba da go zadovolat minimumot ba-

rawa za sproveduvawe na standardiziranite tes-

tovi po jazi~na i matemati~ka pismenost na krajot

na prvo oddelenie/na po~etokot na vtoro oddlenie

i na krajot na ~etvrto oddelenie / po~etokot na

petto oddelenie. Politikata na ocenuvawe treba daodreduva koi testovi }e se koristat, koga tie }e sesproveduvaat i kako }e bidat koristeni rezultatite.

Odreduvaweto na vremeto za testirawe, bez og-led na toa dali na po~etokot ili na krajot na oddel-no oddelenie, }e bide diktirano od celta na testovi-te. Glavno, kolku porano se sproveduva edno ocenu-vawe za dijagnosti~ki celi, poverojatno e deka toa }evodi kon intervencija od koja deteto }e ima korist.Testiraweto na po~etokot na u~ebnata godina im ovoz-moùva na u~ili{tata da planiraat soodvetni inter-vencii za odredeni deca, dodeka, pak, testiraweto nakrajot na u~ebnata godina im ovozmoùva na u~ili{-tata da donesuvaat re{enija vo vrska so rasporeduva-weto na u~enicite vo paralelkite i vo vrska so niv-

72

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

niot napredok, a koi{to se baziraat vrz rezultatiteod ocenuvaweto. Iako odreduvaweto na vremeto zatestirawe i redosledot koi{to gi odreduvaat nas-tavnicite pri opfa}aweto na razli~ni elementi odnastavnite programi so razli~ni oddelenija moè dapredizvika problemi vo odlu~uvaweto koga testovitetreba da se sprovedat vo tekot na u~ebnata godina,celta na ocenuvaweto treba da bide od presudnozna~ewe.

Kako treba da se ocenuva u~eweto

na decata?

Informaciite sobrani preku raznovidni metodina ocenuvawe, vo tekot na odreden vremenski period,moàt da mu pomognat na nastavnikot da dobie detal-na slika za napredokot i postigawata na deteto. Kako{to ve}e be{e istaknato, ova posebno se odnesuva naslu~ajot so pomalite deca, bidej}i nivnoto u~ewe mo-è vo golema mera da bide povrzano so konkretnatasituacija zaradi {to informaciite od ocenuvaweto(vklu~uvaj}i gi rezultatite od testovite) se pomalkuverodostojni otkolku {to toa e slu~ajot so pogolemi-te deca. Poznavaweto na kontekstot vo koj se reali-zira ocenuvaweto ja zbogatuva interpretacijata nasobranite informacii od strana na nastavnikot. Ovamu ovozmoùva polesno da go razbere procesot nau~ewe od gledna to~ka na deteto.

Delot 2 od ovie upatstva mu obezbeduva na u~i-li{teto informacii za eden {irok opus na metodi zaocenuvawe. Osobeno e va`no izbranite metodi da sesoodvetni na celta na ocenuvaweto i na vozrasta irazvojnite fazi na decata. Zakonot za ednakov status(2000), isto taka, ima implikacii za u~ili{tata vovr{eweto na vakviot izbor. Ovoj zakon poddrùva ed-nakvost i zabranuva izvesni vidovi diskriminacija,na primer diskriminacija po osnov na vera, vozrast,invaliditet ili etni~ka pripadnost. Zatoa, metoditena ocenuvawe {to se koristat za sobirawe informa-cii za decata ne smeat na nikakov na~in da vr{atdiskriminacija me|u niv. U~ili{tata treba da bidatzapoznaeni so vlijanieto na kontekstot, kulturata ijazikot na ocenuvaweto i da nastojuvaat da obezbedatocenuvawata da se realiziraat vo okolnosti koi{tose soodvetni za decata. Na primer, kadarot treba dagi identifikuva i da im obrnuva vnimanie na onieaspekti na ocenuvaweto {to se od posebno zna~eweza decata so posebni obrazovni potrebi i da obezbedisoodvetni alternativi dokolku takvi se potrebni. Zaodredeni deca, nastavnikot moèbi }e treba da girazgleduva / prou~uva na~inite za ocenuvawe na na-predokot i postigawata koi{to se dovolno ~uvstvi-telni za nivoto na sposobnostite na sekoe dete. Ovamoè da vklu~uva davawe pogolemo zna~ewe na toakako deteto ja doìvuva i reagira na izvesna ak-tivnost ili davawe dopolnitelno vreme na deteto zada dovr{i izvesna aktivnost. Alternativno, toa moèda go vklu~uva i ona dete na koe mu e potrebna pomalapoddr{ka za da dovr{i izvesna aktivnost. Pove}einformacii za ocenuvaweto na u~enicite so op{tapopre~enost vo u~eweto moàt da se najdat vo Upats-tvata za nastavnicite na u~enici so op{ta popre~e-

nost vo u~eweto - Voved (NCCA,2007), i na veb-strani-cata na NCCA na www.ncca.ie/uploadedfiles/Publications/

SEN_introduction.pdf.

Kade treba da se beleàt /

evidentiraat informaciite

od ocenuvaweto?

Vo ispolnuvaweto na odredbite od Zakonot zaobrazovanie (1998) u~ili{tata vospostavuvaat i vo-dat poedine~na evidencija za obrazovanieto na deca-ta dodeka tie go posetuvaat u~ili{teto. Tie im dosta-vuvaat na roditelite izve{tai od ocenuvaweto koi-{to sodràt to~ni i jasno pristapni informacii zanapredokot i postigawata na decata. U~ili{tata vo-dat tri vida evidencija:

� sekojdnevni bele{ki {to gi vodat nastavnicite;

� dosie za u~enikot;� u~eni~ka kni{ka.

Bele{ki {to gi vodi nastavnikot

Nastavnikot voobi~aeno vodi sekojdnevni be-le{ki za svoite opservacii, zabele{ki, slu~ki itn.koi{to se javuvaat na ~asovite i vo dvorot na u~i-li{teto. Ovoj vid na bele{ki mu obezbeduvaat do-polnitelni informacii za deteto i mu pomagaat poe-fektno da gi zadovoluva nivnite individualni obra-zovni potrebi. Toj vid, isto taka, dava informacii zaorganizacijata na ~asovite na nastavnikot.

U~eni~ko dosie

U~eni~koto dosie se koristi od strana na nas-tavnicite za da se beleàt informaciite za site as-pekti na u~eweto i razvojot na deteto. Dosieto pret-stavuva koncizen obrazoven istorijat za napredokot ipostigawata na deteto vo tekot na sekoja u~ebna god-ina i zatoa treba da se vodi dosie za sekoj u~enik. Toase koristi za vo nego da se ~uvaat dokumentite vnesu-vani od strana na oddelenskiot nastavnik, nastavni-kot za davawe poddr{ka vo u~eweto i nastavnikot zaresursi (onamu kade {to toa e primenlivo). Glavnitefunkcii na u~eni~koto dosie se:

� da im dava poddr{ka na nastavnicite i na decata vo sledeweto i struktuirawetona u~eweto;

� da obezbeduva informacii vo podgotvuvawetona izve{taite za roditelite;

� da obezbeduva informacii za nastavnicitekoi{to podocna }e go u~at deteto.

U~eni~koto dosie gi vklu~uva silnite strani ipotrebite na deteto, napredokot {to toa go postignu-va i sekoe podra~je na obrazovanieto i razvojot nakoi{to treba da im se obrne posebno vnimanie. Vou~eni~koto dosie moàt da se vnesuvaat i drugi ko-risni i relevantni informacii, kako {to se detaliza kontaktite so domot, zapi{uvaweto vo u~ili{teto,evidencijata za redovnosta na ~asovite, medicinskaistorija (onamu kade {to toa e potrebno), informa-cii vo vrska so predu~ili{noto iskustvo (dokolku se

73

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

obezbedeni od strana na u~ili{teto od koe detetopreminuva) i materijali so rezultatite od ocenuva-wata (na primer, re{avani standardizirani testkni{ki). U~ili{teto moè da izbere da go vodi u~e-ni~koto dosie vo pismena forma (vo papki) ili voelektronska forma. Dokolku se vodi elektronski,dosieto treba da bide pridruèno i so otpe~atenilistovi vo posebna papka.

U~eni~ka kni{ka

U~eni~kata kni{ka pretstavuva zna~aen elementna u~eni~koto dosie i vo nea se beleàt najva`nite ikarakteristi~nite informacii za obrazovniot na-predok i postigawata na deteto (vklu~uvaj}i gi i in-teresite, jakite strani i potrebite). Glavna cel nau~eni~kata kni{ka e informirawe na roditelitepreku edna pristapna forma za da moàt da gi koris-tat takvite informacii vo davaweto pomo{ na svoitedeca vo u~eweto i taka da ja zajaknuvaat vrskata me|uu~ili{teto i domot.

U~eni~kata kni{ka ovozmoùva beleèwe na in-formaciite od ocenuvaweto dva pati godi{no. Vokni{kite vnesuvaat bele{ki site onie koi mu preda-vaat na deteto. Rezultatite od ocenuvawata na deca-ta se beleàt za da se olesni zapoznavaweto na ro-ditelite, nastavnicite i drugite subjekti zaintere-sirani za obrazovanieto na deteto so najrelevantnitei korisnite informacii za napredokot i postigawatana deteto. NCCA vo momentov raboti zaedno so u~i-li{tata na izgotvuvawe na obrasci na u~eni~ki kni{-ki na dràvno nivo.

Kako treba da se beleàt /

evidentiraat informaciite

od ocenuvaweto?

Informaciite od ocenuvaweto moàt da se be-leàt vo razli~ni formi, vklu~uvaj}i broj~ani ocen-ki, opisni ocenki, listi za proverka, profili i na-rativni komentari. (Vidi Tema 2). Nastavnicite trebada imaat predvid deka komentarite treba da bidatobjektivni i instruktivni. Se prepora~uva komenta-rite {to se vnesuvaat vo u~eni~koto dosie i vo u~e-ni~kata kni{ka da bidat formulirani na pozitivenna~in so cel da se dava poddr{ka na natamo{notou~ewe i razvoj. Pri nivnoto popolnuvawe nastavni-cite treba da gi imaat predvid i mo`nite korisnicikoi{to }e gi ~itaat ovie dokumenti.

Informaciite od ocenuvaweto {to se sodràtvo u~eni~koto dosie i vo u~eni~kata kni{ka treba daim bidat lesno dostapni i razbirlivi na site rele-vantni zainteresirani korisnici. Toa nalaga jasnosti doslednost vo beleèweto i prenesuvaweto na in-formaciite od ocenuvaweto od eden na drug nas-tavnik vo ramkite na u~ili{teto i pri izvestuvawetona roditelite vo razli~nite fazi od obrazovanietona nivnite deca vo osnovnoto u~ili{te. Sli~na do-slednost i jasnost e potrebna i pri zaemnata razmenana informaciite od ocenuvaweto i me|u u~ili{tata,a osobeno zaradi zgolemenata mobilnost na u~ili{-nata populacija.

So kogo treba da se spodeluvaat


Zakonot za za{tita na podatocite (Izmenite) (od2003) gi utvrduva pravata na roditelite za dobivaweredovni informacii za napredokot i postigawata nanivnite deca spored Zakonot za obrazovanie. Zakonotim dava pravo na roditelite na u~enici pod osumnae-setgodi{na vozrast (a i na samite u~enici koga }e bi-dat na vozrast od osumnaeset godini ili postari) daimaat pristap do site li~ni podatoci koi{to se od-nesuvaat na ovie u~enici, bez ogled na toa dali in-formaciite se ~uvaat vo elektronska forma ili vootpe~ateni papki vo sreden sistem na arhivirawe vou~ili{teto. (Sekakvi informacii od ocenuvawetoili li~ni podatoci evidentirani od u~ili{teto,vklu~uvaj}i gi i formalnite i pomalku formalnitebele{ki, bez ogled dali tie se registrirani avto-matski ili ra~no, pretstavuvaat predmet na odred-bite od ovoj zakon.)

Zakonskata regulativa bara od u~ili{teto nasoodveten na~in da dava informacii za rezultatiteod ocenuvawata koga toa go baraat drugi nastavnici,drugi u~ili{ta i samite deca. U~ili{teto, isto taka,e obvrzno da im gi dostavuva informaciite od ocenu-vaweto i na drugi poedinci koi{to se vklu~eni vo ob-razovanieto na deteto. Vo niv vleguvaat inspektoriteod DES, lica od Nacionalnata obrazovna slu`ba napsiholozite (NEPS), organizatorite na posebnite ob-razovni potrebi, kako i drugi stru~ni lica kako {tose terapevtite za govor i jazik i drugi profesionalniterapevti. Vakvoto spodeluvawe na informaciite sorazni stru~ni lica gi zbogatuva obrazovnite iskustvana deteto. Vo razvivaweto na svojata politika za oce-nuvaweto u~ili{tata treba da izloàt vo kratki crtikako tie }e obezbedat eden celosen i precizen pre-gled za napredokot i razvojot na sekoe dete da im bi-de dostapen na relevantnite lica navedeni pogore.

Kako treba da se spodeluvaat

informaciite od ocenuvaweto

so drugi subjekti?

Prezentiranive informacii treba da im bidatdostapni na site relevantni subjekti. Pri formuli-raweto na u~ili{nata politika za ocenuvaweto, u~i-li{teto treba da ima predvid:

� Komu treba u~ili{teto da mu dostavuva

izve{tai so informacii od ocenuvaweto?

� Kako }e se vr{i izvestuvaweto so infor-

macii od ocenuvaweto?

� Kolku ~esto }e se dostavuvaat izve{tai so

informacii od ocenuvaweto?

� Kakva terminologija }e se koristi vo

izve{taite so informacii od ocenuvaweto

(odnosno, koja terminologija im e poznata

na ~lenovite na nastavni~kiot kolegium, a,

isto taka, i na roditelot(ite)?

Za rezultatite od ocenuvaweto roditelite }ebidat izvestuvani dva pati godi{no vo tekot na se-

koja u~ebna godina. Edniot od ovie nastani vklu~u-

74

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

va i dostavuvawe pismen izve{taj, po mo`nost na

krajot na u~ebnata godina. Drugiot izve{taj moè davklu~uva samo sredba ili sredba i pismen izve{taj.U~ili{teto moè da odlu~i za najsoodvetnoto vremeza vakvite izve{tai i sredbi i da go vklu~i vakviotvremenski raspored vo politikata za ocenuvawe. Nas-tavnicite moàt da ostvaruvaat neformalni sredbiso roditelite i nadvor od vakvite formalni sosta-noci. Politikata na ocenuvawe treba jasno vo kratkicrti da dade pregled na odlukite {to u~ili{teto giprezema vo vrska so za~estenosta i na~inot na izves-tuvaweto. Na u~ili{tata moè da im bide od koristda se dogovorat za izvesna forma za roditelskitesostanoci. Moè da se izgotvi i Vodi~ za sredbite soroditelite koj{to }e im pomaga na nastavnicite vovodeweto na vakvite sredbi. Toj bi moèl da stavinaglaska na pra{awata kako najdobro da se iskoris-tuva raspoloìvoto vreme, prezentirawe na izve{-tajot za deteto vo edna, kolku {to e mo`no, popozi-tivna i konstruktivna svetlina, koristewe na jazikotkoj{to site roditeli go razbiraat i odbegnuavwe naupotrebata na tehni~ki ili stru~ni termini i davaweupatstva na roditelite za na~inite kako tie moàtda im pomagaat na decata vo nivnoto u~ewe. Kakododatok na edno CD za roditelite, nasloveno kako[to, zo{to i kako decata u~at vo osnovnoto u~ili{te(NCCA, 2006), NCCA }e izgotvi resursni materijaliza u~ili{tata so koi }e im pomagaat na roditelite dagi razbiraat i da gi koristat informaciite od ocenu-vaweto vo davaweto pomo{ vo u~eweto na nivnitedeca. Ovie materijali }e vklu~uvaat informacii i zarazbiraweto na zna~eweto na rezultatite na stan-dardiziranite testovi.

Direktorot na u~ili{teto treba da go odobruvapristapot do informaciite od ocenuvaweto na drugilica pokraj roditelite (koi{to bea prethodno nave-deni). Vakviot pristap moèbi }e treba da bide pri-druèn i so komentar ili interpretacija od stranana odreden nastavnik ili od strana na direktorot.

Kone~no, procedurite za prenesuvawe na rele-vantnite informacii me|u osnovnite u~ili{tata (voslu~ajot koga deteto preminuva vo drugo osnovno u~i-li{te), kako i prefrluvaweto na relevantnite in-formacii od osnovnoto vo postosnovnoto u~ili{tetreba, isto taka, da bidat vgradeni vo taa politika.

Kolku dolgo treba da se ~uvaat


U~ili{nata politika za ocenuvawata treba dadava kratok pregled i za toa kako i kade }e se ~uvaatinformaciite od ocenuvawata na decata poedine~no.Decata moàt da gi baraat informaciite od ocenu-vaweto vo tekot na izvesen broj godini (koj{to sî u{-te ne e specificiran vo zakonskata regulativa) ot-kako }e si otidat od u~ili{teto. Zatoa, va`no e u~i-li{tata da gi ~uvaat vakvite informacii na bezbed-no mesto za da im ovozmoàt na porane{nite u~enicipolesen pristap vo koj bilo period sî do nivniotdvaeset i prvi rodenden. Spored Zakonot za za{titana podatocite (Izmenite) (2003) od u~ili{tata moè

da se baraat informacii od ocenuvawata. Informa-ciite {to se ~uvaat vo kompjuterite mora da bidatza{titeni i treba da ima ograni~en pristap do niv.Pritoa, treba da se izgotvat i rezervni verzii na in-formaciite, jasno obeleèni i ~uvani na sli~enna~in na bezbedno mesto.

75

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

DODATOCI

I BIBLIOGRAFIJA

78

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Ovoj prilog dava dopolnitelni informacii zasamoocenuvaweto, postavuvaweto pra{awa i za zada-~ite i testovite izgotveni od nastavnikot {to beaprikaàni vo kratki crti vo Temata 2. Toj vklu~uva:

Samoocenuvawe

� Lista za ocenuvawe� Tehnika: Krevawe palec� Tehnika: Semafor� Dijagram: Plus, minus, interesno (PMI)� Sogovornici partneri / drugar~iwa sogovor-

nici� Skali za popolnuvawe

Postavuvawe pra{awa

� Vidovi pra{awa

Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot

� Planirawe na zada~a za rabota na ~asovite� Vidovi test-pra{awa.

Prilogot B dava izvesni resursni materijali zafotokopirawe {to moàt da se koristat pri samo-ocenuvaweto, ocenuvaweto na portfolioto i kaj za-da~ite i testovite izgotveni od nastavnikot. NCCAvo momentov raboti na edna publikacija za davawepoddr{ka vo ocenuvaweto na napredokot i postiga-wata na u~enicite vo realizacijata na Nastavniteprogrami za osnovno u~ili{ta naslovena kako:

ACTION (Assessment, Curriculum, and Teaching Inno-

vation On the Net) koja {to }e moè da se pogleda naveb-stranicata http://www.ncca.ie.

Samoocenuvawe

Lista za ocenuvawe

Temata 2 dava primer na lista za ocenuvawe {tose koristi za samoocenuvawe. (str. 17) i za vodewerazgovori (str. 25). Nakratko, listata za ocenuvawepretstavuva eden instrument za ocenuvawe koj{to giopi{uva raznovidnite nivoa na kvalitet vo eden po-seben trud na u~enikot. Taa moè da se koristi vo oce-nuvaweto na ednostavni obrazovni aktivnosti, kakoi na pokompleksni zada~i. Taa, isto taka, moè da seadaptira za upotreba na razni nivoa na oddelenija.

Listata za ocenuvawe moè da bide izgotvena odstrana na samiot nastavnik ili vo sorabotka na nas-tavnikot so decata. Koga edna takva lista za anali-ti~ko ocenuvawe za prv pat se voveduva vo edno odde-lenie taa treba da bide vo ednostavna forma i trebada se koristi vo posebno obrazovno podra~je sî dode-ka decata dobro ne ja zapoznaat i ne nau~at kako taa sekoristi. Vo prvite oddelenija moàt da se primenu-vaat ednostavni listi koi koristat izrazi na lica ilidrugi simboli za da gi odredat „nivoata na zadovol-stvoto”. Na decata moè da im se pomaga da ja ocenu-vaat svojata rabota na mnogu ednostavni na~ini prekuusno komentirawe za toa {to tie napravile, kaùvaj-}i dali tie se zadovolni so trudot, {to im se dopa|avo nego, a {to ne im se dopa|a i {to bi sakale tie danapravat podobro sledniot pat. Listite za ocenuvawemoàt, isto taka, da se koristat od strana na nas-tavnikot za da gi informira decata za kriteriumitespored koi }e bide ocenuvan nivniot trud.

Listata za ocenuvawe ima dve osnovni karakter-istiki: (1) spisokot na kriteriumite, odnosno va`ni-te elementi na trudot i (2) nivoto na kvalitetot, od-nosno koi elementi na trudot se sli~ni na sekoe odnivoata na kvalitetot. Podolu e daden primer nalista za ocenuvawe izgotvena od Airasian (Airasian,

2000) za bodirawe na delovi od pismen sostav na de-cata.

Prilog A:

Dopolnitelni informacii

za metodite na ocenuvawe

na ~asovite

Bodovi Bodovite ozna~uvaat:

3 � Razvivawe na ideite: postojano razviva idei vo edna kompletna, dobro obrabotena celina. � Organizacija na ideite: redosledot na ideite e daden na eden logi~en i efektiven na~in.� Fokusot vrz ~ita~kata publika: gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata na ~itatelite.� Jazikot {to se koristi: postojano koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.

2 � Razvivawe na ideite: Delumno gi razviva ideite, no ne obezbeduva kompletna, dobro obrabotena celina.� Organizacija na ideite: celishodno go dava redosled na ideite za da moè ~itatelot da gi sledi. � Fokusot vrz ~ita~kata publika: obi~no gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata na

~itatelite. � Jazikot {to se koristi: ~esto koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.

1 � Razvivaweto na ideite: retko gi razviva ideite, dava slabo razvieni i nekompletni idei.� Organizacijata na ideite: obi~no go dava redosledot na ideite, no prisutni se izvesni prekini vo

negoviot tek.� Fokusot vrz ~ita~kata publika: povremeno gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata

na ~itatelite.� Jazikot {to se koristi: ponekoga{ koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.

0 � Razvivawe na ideite: ne e prisutna razvojnost na ideite vo edna kompletna celina.� Organizacija na ideite: retko dava podatoci za logi~en redosled na ideite.� Fokusot vrz ~ita~kata publika: ne se ni obiduva da gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i

pra{awata na ~itatelite.� Jazikot {to se koristi: ne uspeva da koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.

Lista za ocenuvawe - pismen sostav za izrazuvawe na sopstveni idei

Tehnika: Krevawe palec

Ovaa tehnika ovozmoùva decata da go pokaù-vaat svoeto nivo na razbirawe ili svoite ~uvstvadavaj}i go odgovorot so palcite svrteni nagore ilinadolu

Tehnika: Semafor

Semaforot e sli~na tehnika kako i onaa so pal-cite svrteni nagore ili nadolu. Taa moè da im po-mogne na decata da go pokaàt svoeto nivo na razbi-rawe ili svoite ~uvstva pokaùvaj}i karta so sood-vetna boja:

� crvena karta = Ne go rabiram toa.

� òlta karta = Sî u{te ne go sfa}am toa.

� zelena karta = Go sfativ / razbrav!

Decata moàt da koristat semafor vo sekoevreme vo tekot na ~asot. Ovaa tehnika e posebno ko-risna za grupna rabota na ~asovite so celata para-lelka, a, isto taka, i so pomalite deca.

Dijagram: Plus, minus, interesno (PMI)

Dijagramot PMI moè da se koristi od strana nau~enicite za da ja ocenuvaat sopstvenata rabotaozna~uvaj}i gi interesnite elementi od rabotata soznacite plus, minus i interesno. Ovaa tehnika moèda im pomaga da odredat {to bilo uspe{no, a {to nebilo uspe{no vo nivnoto u~ewe. Dijagramot PMI moèda se crta kako grafa, grafikon ili tabela. Podolu edaden primer na eden grafikon za PMI.

Sogovornici partneri / drugar~iwa

sogovornici

Koristeweto na ovaa tehnika ovozmoùva decatada gi spodeluvaat informaciite edno so drugo zanivnoto sopstveno u~ewe. Na primer, decata moàt daodredat tri novi ne{ta {to gi nau~ile i da kaàt{to im bilo lesno, a {to im bilo te{ko i da navedatne{to {to tie bi sakale da go nau~at vo idnina sosvojot sogovornik partner / drugar~e sogovornik. Ide-alno bi bilo sogovornikot partner da bide nekoj vokogo deteto ima doverba i so kogo saka da gi spode-luva svoite misli i idei.

Skali

Skalata pretstavuva instrument za samoocenu-vawe koja{to moè da im pomogne na decata da rangi-raat i da odreduvaat prioriteti i podra~ja za razjas-nuvawe vo svojata rabota onamu kade {to nai{le napote{kotii. Decata donesuvaat odluki za svoeto u~e-we davaj}i odgovori na pra{awata kako {to se:

� Koj del od rabotata be{e najzna~aen?

� Koj del od rabotata go razbrav najdobro?

� Koj del od rabotata ne go razbrav?

� Koj del od rabotata be{e teòk?

Tie na skalata gi rangiraat odgovorite na oviepra{awa.

79

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Primer na grafikon za PMI

+

-I

Primer na skala

Postavuvawe pra{awa

Slednive tabeli davaat kratok pregled na raz-li~nite vidovi pra{awa bazirani na Blumovata tak-sonomija (Krathwohl, 2002) i davaat primeri za sekojposeben vid.

Blumova taksonomija na postavuvawe pra{awa

80

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Evalvacija

Sinteza

Analiza

Primena

Sfa}awe

Poznavawe

Klu~ni zborovi Primeri na pra{awa

Kaì Navedi / nabroj[to se slu~ilo po...?Kolku...?Koj be{e toj {to...?Moè{ li da go imenuva{...?Opi{i {to se slu~ilo na...?Koj mu zboruva{e na..?Moè{ li da kaè{ zo{to...?Najdi go zna~eweto na...?[to e...?Koe e to~no ili neto~no...?

Definiraj Imenuvaj

Koga Kade

Odredi Pokaì

Formuliraj Lociraj

Povrzi Koj

Poznavawe


Preraskaì SumirajMoè{ li da napi{e{ so svoi zborovi...?Moè{ li da napi{e{ kratok pregled...?[to misli{ deka bi moèlo da se slu~i potoa...?Koj misli{ deka...?Koja bila glavnata ideja...?Koj bil glavniot lik...?Moè{ li da napravi{ razlika me|u...?Kakvi razliki postojat me|u...?Moè li da dade{ eden primer za toa {to ti misli{za...?Moè{ li da dade{ definicija za...?

Opi{i Objasni

Prodiskutiraj Interpretiraj

Daj kratok pregled Predvidi

Preformuliraj Sporedi

Proceni Sprotivstavi

Sfa}awe

81

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA


Najdi re{enie PokaìDali znae{ za drug slu~aj kade...?Moèlo li ova da se slu~i vo...?Moè{ li da gi grupira{ ovie spored karakteris-tikite kako {to se...?Koi faktori bi gi promenil dokolku...?Moè{ li da ja primeni{ metodata {to ja koriste{evo nekoe svoe sopstveno iskustvo...?Koi pra{awa bi gi postavil za...?Od dadenite informacii, moè{ li da izgotvi{upatstva za...?Dali ovie informacii }e bidat korisni dokolku tiima{...?

Koristi Ilustriraj

Konstruiraj Kompletiraj / dovr{i

Ispitaj Klasificiraj

Primeni Demonstriraj / pokaì

Presmetaj Modifikuvaj

Primena


Analiziraj Napravi razlikaKoi nastani bi moèle da se slu~at...?Dokolku...se slu~e{e kakov bi moèl da bide krajot?Kako toa bilo sli~no na...?Koja bila osnovnata tema na...?Koi bi bile, spored tebe, drugite mo`ni posledicina/za...?Zo{to...promeni se slu~ile?Moè{ li da go sporedi{ tvojot...so onoj prezentiranvo...?[to be{e problemot so...?Kakvi podatoci moè{ da navede{ za...?

Sporedi Sprotivstavi / sporedi

Istraì Kategoriziraj / grupiraj

Identifikuvaj Razdeli

Naredi Objasni

Povrzi Izvedi zaklu~ok

Analiza


Kreiraj / napravi Otkrij / pronajdiMoè{ li da dizajnira{ eden...na...?Zo{to da ne komponira{ edna pesna za...?Moè{ li da najde{ nekoe posebno re{enie za...?Dokolku ima{e pristap do site resursi kako bi sespravil so...?Zo{to ne izmisli{ svoj sopstven na~in za da sespravi{ so...?[to bi se slu~ilo ako...?Na kolku na~ini moè{...?Moè{ li da izmisli{ nekoja nova i neobi~na promenana...?Moè{ li da izgotvi{ predlog koj{to bi...?

Komponiraj / sostavi Predvidi

Planiraj Konstruiraj

Dizajniraj / proektiraj Pretpostavi / zamisli

Predloì Izmisli / izraboti

Formuliraj Kombiniraj

Sinteza

Zada~i i testovi izgotveni

od nastavnikot

Listi za planirawe

Listite za planirawe moàt da bidat korisni vopodgotovkite da se koristat zada~ite kako metoda naocenuvawe. Podolu e prikaàn eden primer na listaza planirawe so edna verzija za fotokopirawedadena vo Prilogot B, str. 88.

82

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE


Prosudi / proceni Izberi / odberiDali ima podobro re{enie za...?Proceni ja vrednosta na...?Moè{ li da go brani{ svojot stav za...?Dali smeta{ deka...e dobra rabota ili lo{a rabota? Kako ti bi postapil...?Kakvi promeni za...ti bi prepora~al?[to ti bi predvidel / kakov zaklu~ok bi izvel od...?Kolku efikasni se...?[to misli{ ti za...?Kako ti bi izgotvil / koncipiral eden nov...?

Izberi Odlu~i

Opravdaj Debatiraj / raspravaj

Potvrdi / proveri Spori / tvrdi

Prepora~aj Oceni

Proceni Opredeli prioritet

Evalvacija

Oddelenie(ja) Datum Nastaven predmet(i) Programski celi / zada~i

Vo koe oddelenie(ja)u~at decata?

Na koj datum decata }e ja zavr{atzada~ata(ite)?

Po koj nastaven predmet(i) se vr{iocenuvaweto?

Koi programski celi /zada~i se ocenuvaat preku ovaa zada~a(i)?

Resursi Vreme Organizacija Aktivnosti

Koi resursi im sepotrebni na decata?

Kolku vreme }e bidepotrebno da se zavr{izada~ata(ite)?

Kakva organizacija na~asot (so celata para-lelka, so grupa, par iliindividualno) e najpo-godna od gledna to~kana vklu~uvawe na deca-ta i potrebata efektiv-no i efikasno da se re-alizira ocenuvaweto odstrana na nastavnikot?

Koi se glavnite aktiv-nosti koi{to nastavnikottreba da gi prezeme po~-nuvaj}i od po~etnata pre-zentacija pred decatapreku razli~ni fazi nazada~ata(ite), pa sî dozaklu~nite sogleduvawa?

Zabele{ki na nastavnikot:

Test-pra{awata so popolnuvawe na ispu{tenizborovi / prazni mesta obi~no se koristat za dase dobie opredelen odgovor koj{to e ili to~enili e neto~en, kako {to e prikaàno vo sledni-ov primer.

............................................................................................

Primer na test so popolnuvawe na ispu{tenizborovi / prazni mesta: 2, 4, 8... Koj }e bidesledniot broj? Odgovorot 10 moè da ukaùvadeka vrskata me|u broevite pretstavuva prostozgolemuvawe na 2, namesto udvojuvawe na pos-lednata brojka.

Primeri na test-pra{awa

Pra{awata od 1 do 10 dadeni podolu ilustrira-at eden opus na vidovi pra{awa koi{to za nas-tavnicite moàt da bidat korisni pri izgotvuvawetona testovi od vidot hartija moliv.

83

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Primer 1: Test-pra{awa so popolnuvawe na

ispu{teni zborovi / prazni mesta

Edna interesna varijacija na test-pra{awakade nastavnikot treba da podgotvi dobro for-mulirani, no konceptualno pogre{ni odgovorikoi{to decata treba da gi korigiraat. Vakviteodgovori moàt da sodràt voobi~aeni pogre{-ni razbirawa, to~ni no nekompletni odgovoriili poznati celosno fakti i idei.

Primer 4: Odgovori koi{to treba da gi

korigiraat samite u~enici

Vidot na zada~ite so povrzuvawe pretstavuvaefektiven na~in da se testira prepoznavawetona vrskite me|u zborovite i definiciite, nas-tanite i datumite, kategoriite i primerite itn.

Primer 6: Povrzuvawe

Pra{awata so sloboden odgovor ovozmoùvaatdavawe na eden po{irok obem na odgovori ot-kolku pra{awata so pove}kraten odgovor. Pra-{awata koi{to baraat narativni odgovori mo-àt da mu dadat na nastavnikot informacii zadlabo~inata i {irinata na razbiraweto na de-teto, za razmisluvaweto na deteto i za podra~-jata vo koi toa moè da ima korist od natamo{-nata poddr{ka ili rabota.

............................................................................................

Primer na pra{awa so sloboden odgovor:Napi{i kratok tekst za celta na narodnitekujni vo vremeto na Golemata glad.

............................................................................................

Prepora~livo e da se struktuira pra{aweto zada se odredi dali deteto pokaùva vistinskorazbirawe za temata ili problematikata za ko-ja{to se zboruva vo pra{aweto, otkolku da sepottiknuva nestruktuiran odgovor koj{to moèda krie praznini vo znaewata na deteto, naprimer:

............................................................................................

Primer na pra{awe so sloboden odgovor: Nave-di tri faktori koi{to pridonele za pojavata naGolemata glad.

Primer 5: Pra{awa so sloboden odgovor

Test-pra{awata so kratok / otvoren odgovorovozmoùvaat po{irok opus na odgovori otkol-ku pra{awata so popolnuvawe na ispu{tenizborovi / prazni mesta kako {to e prikaàno vo sledniov primer.

............................................................................................

Primer na test-pra{awa so kratok / otvorenodgovor: Navedete go imeto na edno od ezercatana rekata [enon.

Primer 2: Test-pra{awa so kratok / otvoren

odgovor

Pra{awata so pove}ekraten odgovor pottiknu-vaat davawe redica odgovori i moàt da se re-{avaat na raznoviden na~in kako {to e dadenovo sledniov primer.

............................................................................................

Primer na pra{awe so pove}ekraten odgovor:

� + � = 9

Primer 3: Pra{awa so pove}ekraten odgovor

Odgovorite na pra{awata so pove}e~len izborobezbeduvaat informacii za sposobnosta nadeteto da pravi razlika me|u to~niot odgovor ineto~nite alternativi. Odgovorot na detetopove}e ja pokaùva negovata sposobnost da goprepoznae to~niot odgovor, otkolku da dade svojodgovor.

............................................................................................

Primer na pra{awe so pove}e~len izbor:297 + 352 = 649

Zatemnetite broevi go ozna~uvaat to~niotodgovor.Koe od slednive re{enija na broevite e to~no?a) 397 + 362 = 659b) 649 - 352 = 317v) 29.7 + 35.2 = 6.49g) 287 + 342 = 629

Primer 7: Pra{awa so pove}e~len izbor

vo odgovorot

84

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Skalite moè da se koristat za da mu se pomog-ne na deteto da odgovori na pra{awata so kra-tok / otvoren odgovor. Ova obezbeduva izvesnastruktura za decata ovozmoùvaj}i im da izbe-rat eden od serijata odgovori.

Podolu e daden primer na skala koja{to im po-maga na decata da dadat odgovor za edno umet-ni~ko delo.

............................................................................................

Laliwa vo popladnevna svetlina, nepoznatavtor.

Pogledni ja vnimatelno ovaa umetni~ka slika.Obeleì go tvojot odgovor na skalata 1 - 7 sozaokruùvawe na eden od broevite. Na primer,koe vreme od denot go pretstavuva slikata? Akomisli{ deka e utro, obeleì go brojot 1. Akosmeta{ deka e ve~er, obeleì go brojot 7. Akomisli{ deka e nekade pome|u, izberi eden odbroevite 2, 3, 4, 5 ili 6. Obrazloì go tvojotodgovor otkako }e go zaokruì{ brojot.

Kakva svetlina e pretstavena na slikata?Silna. 1 2 3 4 5 6 7 Slaba.Obrazloì go tvojot odgovor.

___________________________________________

Kakvi se rabovite na predmetite?Jasni i ostri. 1 2 3 4 5 6 7 Umereni i bledi.Obrazloì go tvojot odgovor.

___________________________________________

Slikata e: So malku detali. 1 2 3 4 5 6 7 Prenatrupana.Obrazloì go tvojot odgovor.

___________________________________________

Slikata predizvikuva ~uvstvo na:Zadovolstvo. 1 2 3 4 5 6 7 Taga.Obrazloì go tvojot odgovor.

___________________________________________

Primer 10: Skali

Prezentiraweto na pra{awa vo nekakva nekon-vencionalna forma moè da se koristi za da setestira razbiraweto na deteto za odreden kon-cept.

............................................................................................

Primer na pra{awe prezentirano na eden nov na~in:Za da go oceni{ razbiraweto/sfa}aweto na de-teto za mesnata vrednosta na broevite postavimu zada~a so pogre{no izramneti koloni nabroevi.

435

+ 24

Pobaraj od nego da gi pro~ita broevite, a potoada go napi{e odgovorot. Koga }e zavr{i so toa,pobaraj glasno da go pro~ita odgovorot, potoa dadade tolkuvawe za odgovorot koristej}i dopol-nitelno pra{awe, kako na primer: dali smeta{deka odgovorot e to~en?

Primer 9: Pra{awa prezentirani na nekoj

nov na~in

Pra{awata od vidot to~no - neto~no moàt dase koristat za dobivawe informacii za op{ti-te pogre{ni pretstavi / mislewa na decata.

............................................................................................

Primer na pra{awe od vidot to~no - neto~no:Pogledni go dobieniot zbir. Dali odgovorot eto~en ili e neto~en?[tikliraj go kvadrat~eto ako misli{: da, odgovorot e to~en.Stavi znak H vo kvadra~eto ako misli{: ne, odgovorot ne e to~en.

18 + 23

311 ............................................................................................

Nastavnikot moè da dodade i edna kolona „Ob-jasni” vo koja deteto treba da napi{e edna ilidve re~enici davaj}i opravduvawe za svojot od-govor.

Primer 8: Pra{awa od vidot to~no - neto~no

�

Prilog B:

Resursi za fotokopirawe

Vo ovoj prilog dadeni se odredeni resursi zafotokopirawe koi{to moàt da se koristat vo samo-ocenuvaweto, ocenuvaweto na portfolioto i vo zada-~ite i testovite izgotveni od nastavnikot. Tie vklu-~uvat:

� Edna Tabela ZSN (Znam, Sakam da znam,

Nau~iv). Popolnuvaj}i ja povremeno tabelatadeteto se fokusira na ona {to ve}e go znae, na{to bi sakalo da go znae i na novite ne{ta{to gi izu~uva. (Vidi Tema 2, str. 22-23 za in-formaciite vo vrska so samoocenuvaweto.)

� Eden Obrazec za razmisluvawe / refleksija

koj{to moè da se koristi od strana na dete-to za da mu pomogne da odlu~i dali da vklu~inekoi poseben trudovi vo svoeto portfolio.(Vidi Tema 2, str. 28-32 za informaciite vovrska so portfolioto.)

� Edna Lista za planirawe koja{to moè da sekoristi od strana na nastavnikot za da mu po-mogne da se podgotvi pri koristeweto na za-da~ite za ocenuvawe na u~eweto na decata.(Vidi Tema 2, str. 49-52 za informaciite vovrska so zda~ite i testovite izgotveni odnastavnikot.)

85

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

86

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Tabela ZSN

Popolni na po~etokot na lekcijata/~asot.

Popolni na krajot na lekcijata/~asot.

Ime na u~enikot: Datum:

Z

([to znam)S

([to sakam da znam)N

([to nau~iv)


4 4

87

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Obrazec za razmisluvawe / refleksija

Ime na u~enikot: Datum:

Opis na trudot:

[to e toa {to se obidov da napravam?

[to navistina napraviv?

[to nau~iv od toa?

[to mi se dopa|a vo ovoj trud?

Na {to bi trebalo u{te da porabotam?


88

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

Lista za planirawe

Oddelenie(ja) DatumNastaven

predmet(i)

Programski

celi/zada~i

Resursi Vreme Organizacija[to treba

da se napravi?


Bibliografija

Airasian, P. W.Assessment in the Classroom, A Concise Approach. (2nd edition)Boston, McGraw Hill, 2000

Allyn and BaconTaxonomy of educational objectives.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://www.coun.uvic.ca/learn/program/hndouts/bloom.html

American Federation of Teachers, the National Council on Measurement in Education, and the National Education AssociationStandards for Teacher Competence in Educational Assessment of Students,[cited 2007 September 3].Available from: URL:http://www.lib.muohio.edu/edpsych/stevens_stand.pdf

Association for Achievement and Improvement throughAssessmentAssessment for Learning | Assessment Issues | ThinkingSkills | Websites.[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.aaia.org.uk/assessment.asp

Atherton, J. S.Learning and Teaching: Bloom’s taxonomy.[cited 2007 February 24].Available from: URL: http://www.learningandteaching.nfo/learning/bloomtax.htm

Australian Government Department of Education Science and TrainingStrategies for teaching reading in the middle years.[cited 2007 July 13].Available from: URL: http://www.myread.org/index.htm

Classroom Organisation.[cited 2007 July 13].Available from: URL: http://www.myread.org/organisation.htm

Self and Peer Assessment[cited 2007 July 13].Available from: URL: http://www.myread.org/monitoring_self.htm

Black, P.Testing: Friend or Foe? The Theory and Practice of Assessment and Testing.London, The Falmer Press, 1998

Black, P. and Wiliam, D.Inside the Black Box: Raising Standards through Classroom Assessment.London, Kings College, 1998

Bloom, B. S.Taxonomy of Educational Objectives. Vol. : Cognitive Domain.New York, McKay, 1956

Blythman, MacLeaod and CieslaClassroom Observation from Inside (Spotlight 16).[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.scre.ac.uk/spotlight/index.html

Burden, R. and Williams, M.Thinking through the Curriculum.London & New York, Routledge, 1998

Cashin, W.Answering and asking questions,IDEA Paper No.3 , January, 995.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/intranet/committees/FacDevCom/guidebk/teachtip

Center for Educational TechnologiesConcept Mapping.[cited 2007 February 13].Available from: URL: http://www.cet.edu/ete/pbl2.html

Ciesla, Blythman and MacLeodFitting in Pupil Shadow Studies (Spotlight 17).[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.scre.ac.uk/spotlight/index.html

Clarke, S.Unlocking Formative Assessment. Practical Strategies forEnhancing Children’s Learning in the Primary Classroom.London, Hodder & Stoughton, 2001

Clausen-May, T.An Approach to Test Development.Berkshire, National Foundation for Educational Research,2001

Coalition of Essential Schools National webLooking Collaboratively at Student Work: An Essential Tool.[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.essentialschools.org/cs/resources/view/ces_res/57

Cowie, B. and Bell, B.A Model of Formative Assessment in Science Education.Assessment in Education. Vol. 6, No.1, pp.101-116, 1999

Dalton, J. and Smith, D.Extending Children’s Special Abilities – Strategies for primaryclassrooms, pp. 36-7.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://www.teachers.ash.org.au/ researchskills/dalton.htm

Davis, B.Quizzes, Tests and Exams.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/intranet/committees/FacDevCom/guidebk/teachtip/

Department of Education and SciencePrimary School Curriculum.Dublin, Government Publications, 1999

Department of Education and ScienceDeveloping a School Plan: Guidelines for Primary Schools.Dublin, Department of Education and Science, 1999

89

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Department of Education and ScienceLearning Support Guidelines.Dublin, Department of Education and Science, 2000

Department of Education and ScienceSchool Development Planning, Phase 3 Schools: Guidelinesand Resources.Dublin, Department of Education and Science, 2001

Department of Education and ScienceSupporting Assessment in Primary Schools(Circular letter 0138/2006).

Educational Research Centre (ERC)Drumcondra English Profiles.Dublin, ERC, 2000

Educational Research CentreDrumcondra Primary Mathematics Test (Revised edition).Dublin, ERC, 2007

Educational Research CentreDrumcondra Primary Reading Test (Revised edition).Dublin, ERC, 2007

Equality AuthorityEquality in a Diverse Ireland.[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.equality.ie

Goodrich, H.Understanding rubrics.Educational Leadership, 54(4), pp. 14-17, 1996

Government of IrelandData Protection Act.Dublin, The Stationery Office, 1988

Government of IrelandFreedom of Information Act.Dublin, The Stationery Office, 1997

Government of IrelandEducation Act.Dublin, The Stationery Office, 1998

Government of IrelandEqual Status Act.Dublin, The Stationery Office, 2000

Government of IrelandEducation (Welfare) Act.Dublin, The Stationery Office, 2000

Government of IrelandData Protection (Amendment) Act.Dublin, The Stationery Office, 2003

Government of IrelandFreedom of Information (Amendment) Act.Dublin, The Stationery Office, 2003

Government of IrelandEducation for Persons with Special Educational Needs Act.Dublin, The Stationery Office, 2004

Higgins, S., Baumfield, V. and Leat, D.Thinking through Primary Teaching.Cambridge, Chris Kington Publishing, 2001

Irish National Teachers’ OrganisationEPSEN Act.[cited 2007 July 10].Available from: URL: http://www.into.ie/ROI/WhatsNew/Issues/SpecialEducation/EPSENAct2004/

Kinds of Concept Maps[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://classes.aces.uiuc.edu/ACES100/Mind/c-m2.html

Krathwohl, D. R., Bloom, B. S. and Masia, B. B.Taxonomy of educational objectives; Handbook : Affectivedomain.New York, David McKay Co., 1964

Linn, R. L. and Gronlund, N. E.Measurement and Assessment in Teaching.New Jersey, Merrill Prentice Hall, 2000

Loyd, B. H. and Loyd D. E.Kindergarten through Grade 12 Standards: A Philosophy ofGrading, in Phye, G. D. (Ed.),Handbook of Classroom Assessment, Learning Adjustmentand Achievement.San Diego, Academic Press, 1997

Mary Immaculate CollegeSIGMA-T Mathematics Assessment Test (Revised edition).Limerick, Mary Immaculate College, 2007

Mary Immaculate CollegeMICRA-T Reading Assessment Test (Revised edition).Limerick, Mary Immaculate College, 2007

Mason, K.Assess and Progress.Berkshire, National Foundation for Educational Research,1995

McPhilips, T.The Learning Support Teacher, a Practical Handbook.Dublin, Blackrock Education Centre, 2003

NasenPolicy Document on Assessment.London, Nasen, 2002

National Council for Curriculum and Assessment (NCCA)Information and Communications Technology (ICT) in the Primary School Curriculum: Guidelines for Teachers.Dublin, NCCA, 2004

National Council for Curriculum and AssessmentSupporting Assessment in Schools – : Assessment in Primary Schools.Dublin, NCCA, 2005

National Council for Curriculum and AssessmentSupporting Assessment in Schools – 3: Standardised Testingin Compulsory Schooling.Dublin, NCCA, 2005

National Council for Curriculum and AssessmentThe What, Why and How of children’s learning in primaryschool – DVD for parents.Dublin, NCCA, 2006

90

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

National Council for Curriculum and Assessment’s corporate website[cited 2007 June 14].Available from: URL: http://www.ncca.ie

National Council for Curriculum and Assessment’s curriculum online website[cited 2007 June 14].Available from: URL: http://www.curriculumonline.ie

National Council for Curriculum and Assessment’s ACTION website[cited 2007 June 14].Available from: URL: http://www.ncca.ie

National Council for Special Education’s (NCSE) website[cited 2007 June 14].Available from: URL: http://www.ncse.ie

National Educational Welfare Board’s (NEWB) website[cited 2007 June 14].Available from: URL: http://www.newb.ie

National Educational Psychological ServiceWorking Together to Make a Difference for Children, the NEPS Model of Service.Dublin, The National Psychological Service

National Literacy Trust Website[cited 2007 July 10].Available from: URL: http://www.literacytrust.org.uk

Newton, D.Teaching with Text. Choosing, Preparing and using TextualMaterials for Instruction.London, Kogan Page Ltd., 1999

Newton, D.Teaching for Understanding.London & New York, Routledge Falmer, 2000

New Zealand Ministry of EducationTe Kete Ipurangi – The Online Learning Centre.[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.tki.org.nz/

North Central Regional Educational LaboratoryUsing Concept Mapping as an Assessment Method.[cited 2007 April 30].Available from: URL: http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/content/cntareas/science/sc7conc.htm

Novak, J. D. and Gowin, D. B.Learning how to learn.New York and Cambridge, UK: Cambridge University Press,1984

Ogle, D.K-W-L-Plus: A strategy for comprehension and summarisation.Journal of Reading, Vol.30, pp. 626-663, 1983

Payne, J.Mathematics for the Young Child.USA, The National Council of Teachers of Mathematics, 1990

Phye, G. D. (Ed.)Handbook of Classroom Assessment, LearningAdjustment and Achievement.San Diego, Academic Press, 1997

Qualifications and Curriculum AuthorityUK, International Review of Curriculum and AssessmentArchive Frameworks Internet Access.Available from: URL: http://www.inca.org.uk

Rhodes, L. and Shanklin, N.Windows into Literacy.Portsmouth NH, Heinemann, 1993

Ricket, M. A., Schudt Caldwell, J., Hilt Jennings, J., andLerner, J.Reading Problems, Assessment and Teaching Strategies.Boston, Allyn and Bacon, 2002

Road AheadChildcare.[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.newchildcare.co.uk/index.html

Observation Techniques – Anecdotal.[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.newchildcare.co.uk/Anec.html

Observation Techniques – Event Sampling.[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.newchildcare.co.uk/Event.html

Observation Techniques – Target Child.[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.newchildcare.co.uk/Target.html

Observation Techniques – Time Sampling.[cited 2007 July 18].Available from: URL:http://www.newchildcare.co.uk/Time.html

Rosenshine, B. and Meister, C.The use of scaffolds for teaching higher-level cognitivestrategies.Educational Leadership, 49(7), pp. 26-33, 1992

Ruiz-Primo, M. A.Examining concept maps as an assessment tool in Canas, A.J., Novak, J. D. and Gonzàlez, F. M., Concept Maps: Theory, Methodology, Technology. Proceedings of the First International Conference on ConceptMapping. Universidad Publica de Navarra, Pamplona, Spain, 2004

Salvia, J. and Ysseldyke, J.Assessment (8th edition).Boston, Houghton Mifflin, 1998

School Development Planning Support (SDPS) (Primary)A Whole School Approach, the School Development Planning poster.[cited 2007 July 18].Available from: URL: www.sdps.ie.

Science Education Resource Center, Carleton CollegeDeveloping Concept Maps.[cited 2007 April 30].Available from: URL:http://serc.carleton.edu/introgeo/browse_examples.html

91

UP

AT

ST

VA

ZA

U^

IL

I[

TA

TA

Stiggins, R. J.Student-centred Classroom Assessment (2nd edition).New Jersey, Prentice Hall, 1997

Sutton, R.Assessment for Learning.England, Ruth Sutton Publications, 2001

Teaching Resources[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://home.att.net/~teaching/

The Data Protection Commissioner[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.dataprivacy.ie

The Data Protection CommissionerData Protection Acts 988 and 2003: A Guide for Data Controllers.Dublin, Data Protection Commissioner, 2003

The North Central Regional Educational LaboratoryUsing Concept Mapping as an Assessment Method.[cited 2007 July 18].Available from: URL: http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/content/cntareas/science/sc7conc.htm

Thompson, M. and Wiliam, D.Tight but Loose: A Conceptual Framework for Scaling Up Reforms.Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association (AERA), 9–13 April, 2007

Torrance, H. and Pryor, J.Investigating Formative Assessment – Teaching, Learningand Assessment in the Classroom.Buckingham, Open University Press, 1998

Veenema, S.Portfolio Assessment, in the Project Zero Classroom:New Approaches to Thinking and Understanding,(eds. Veenema, S., Hetland, L. and Chalfen, K.).Cambridge, MA, Harvard Graduate School of Education, 1997

Westwood, P.Commonsense Methods for Children with Special Needs(3rd edition).London, Routledge Falmer, 1997

Westwood, P.Commonsense methods for children with special educationalneeds (4th edition).London, Routledge Falmer, 2003

Victorian Curriculum and Assessment AuthorityUsing cognitive organisers in the middles years by D. Brown[cited 13 February 2007].Available from: URL:http://www.vcaa.vic.edu.au/prep10/csf/publications/midyears/uscogorg.html

Wilen, W.Effective Techniques of Questioning.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/intranet/committees/FacDevCom/guidebk/teachtip/

Wilson, L.Newer Views of learning – Types of Questions.[cited 2007 May 29].Available from: URL: http://www.uwsp.edu/education/lwilson/learning/quest2.htm

Woodward, H. and Munns, G.Self-Assessment: Ways to become a Classroom ‘Insider’.Paper presented at the IAEA Conference, Philadelphia,Pennsylvania, June 2004.

92

OC

EN

UV

AW

E N

A N

AP

RE

DO

KO

T I

PO

ST

IG

AW

AT

A N

A U

Ê

NI

CI

TE

ISBN 978-608-4529-00-2

Documents

на напредокот и постигањата на учениците – Упатства з