Α΄ ΛΤΚΔΗΟΤ 3ν ΛΤΚΔΗΟ ΓΑΛΑΣΗΟΤ

PROJECT β’ ηεηξακήλνπ 2012

ΣΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΟΝ ΧΡΟΝΟ

Αρχίζει να γερνάει κανείς απ’ τη στιγμή που σταματάει να

παίζει

« Έλληνες αεί παίδες εστέ ,γέρων δε Ελλην ουκ έστιν »

Τπεύζπλή Καζεγήηξηα ,

Διηζάβεη Πνκόλε

1

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ

I. Γηαθνξεηηθά ζηεξεόηππα θαη αληηιήςεηο γηα ην ηελ παηδηθή ειηθία θαη ην

παηρλίδη (Νίθνο Μέξθνο ,Γηάλλεο Μαύξνο , Κώζηαο Καηζανύλεο) ζει. 3

II. Σν παηρλίδη ζηελ αξραηόηεηα

(Κσλζηαληίνα Ναππιηώηε, νθία Καηζνπιε, Γηάλλεο Σαζζνπνπινο, Διηζζαίνο Εαθείξεο)

ζει. 14

III. Ζ παξαγσγή παηρληδηώλ ζηελ Διιάδα-από ηελ νηθνηερλία ζηελ βηνηερλία θαη

αξγόηεξα ζηελ βηνκεραλία ( Βαζίιεο Ησάλλνπ, Κσλ/λνο Κνζώλαο ,Βαζίιεο Λεγάθεο ) ζει. 23

IV. Σα μεραζκέλα παηρλίδηα ησλ γνληώλ καο (Υάξεο Εαραξηνπδάθεο , Παλαγηώηεο Γξηκαλελεο , Νίθνο Κηόηζεο ) ζει. 49

V. Σν παηρλίδη κέζα ζηελ δσγξαθηθή (Βάζηα Σνπδνπνύινπ , Έιελα ηαύξε , Γηνλύζηα Σζάξα ) ζει. 54

2

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ

1) Έλζεην ΚΑΘΖΜΔΡΗΝΖ ηεο 21/12/1997

2) Έλζεην Βήκα ηεο 29/12/2002

3) Έλζεην ΔΛΔΤΘΔΡΟΣΤΠΗΑ

4) Παιηαηδίδηθν αλακλήζεσλ : ηα παηρλίδηα πνπ έπαηδα (site)

5) W. BENJAMIN: ¨θνύθιεο θαη παηρλίδηα¨, (εθδ. Άγξα) 1996

6) K. GRENAWAY’S ¨The Βook of games¨

7) ¨Le monde des poupees¨

8) FLACELIERE ¨ηδησηηθνο θαη δεκόζηνο βίνο ησλ Αξραίσλ

(εθδ. Παπαδήκα)

9) Κνπθνύιεο : Βπδαληηλώλ βίνο θαη πνιηηηζκόο (ηόκνο Α’) 1948

10) Κιηαθα Μ., Βαιαζε Ε. : ¨Αο παίμνπκε πάιη ¨, (εθδ. θέξδνο) 2000

11) Πιαηἠ Μ. : ¨Παίδνληαο ζηελ αξραία Διιάδα¨(Ίδξπκα Γνπιαλδξή Κπθιαδηθήο ηέρλεο )

12) Γθνπγθνύιε – Κνπξηα : ¨παηδί θαη παηρλίδη ζηε λενειιεληθή θνηλσλία ¨ (εθδ.

Καζηαληώηε)

13) Γξαγώλα, Μαθξπληώηε : θόζκνη παηδηθήο ειηθίαο (εθδ. Νήζνο) 2003

14) : ¨Σν Διιεληθό παηδηθό παηρλίδη ¨ (εθδ. ΔΛΗΑ ) 2008

15) Κσζηαληόπνπινο : ¨Σν Διιεληθό ηζίγθηλν παηρλίδη ¨

16) PH. ARIES:Αηώληεο παηδηθέο ειηθίεο ,εθδόζεηο Γιάξνο,1990

3

I. ΑΝΣΙΛΗΧΕΙ ΚΑΙ ΣΕΡΕΟΣΤΠΑ ΓΙΑ ΣΟ

ΠΑΙΦΝΙΔΙ ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΡΦΑΙΟΣΗΣΑ Ψ ΣΙ

ΜΕΡΕ ΜΑ

ΟΜΑΔΑ 2η

: Μαύρος Γιάννης, Μέρκος Νίκος, Κατσαούνης Κων/νος

Αρχαιότητα:

«Έλληνες αεί παίδες εστέ , γέρων δε Έλλην ουκ εστί» (Πλάτωνας).

Αλ αιεζεύεη απηή ε απνθζεγκαηηθή ξήζε, δειαδή όηη θάπνηνο αξρίδεη λα γεξλάεη από ηε ζηηγκή πνπ ζηακαηάεη λα παίδεη, ηόηε νη Έιιελεο ζηελ αξραηόηεηα μόξθηδαλ ηα γεξαηεηά κε ην παηρλίδη. Ακέηνρνη ζην παηρλίδη δελ κέλνπλ νη ήξσεο νύηε νη Θενί. Πξσηνζηάηεο ν Δξκήο ν παηρληδηάξεο πνπ έθιεςε ηα βόδηα ηνπ Απόιισλα θαη έθηηαμε από ην θαύθαιν κηαο ρειώλαο ην πξώην ηνπ παηρλίδη, (νκεξηθόο ύκλνο εηο Δξκήλ). Αγώλαο θαη παηρλίδη ελνηθνύλ ζηαζεξά ζηελ λννηξνπία ηνπ Έιιελα. Αλάκεζα ζην κέηξν θαη ηελ ππεξβνιή, ηελ δηαύγεηα θαη ηνλ παξάινγν, ην παηρλίδη σο πνιηηηζηηθό αγαζό κεγάιεο ζεκαζίαο ζεκαηνδνηεί έλα ζσξό εθθάλζεηο ηνπ αξραίνπ βίνπ από ηελ γέλλεζε σο ην ζάλαην. Σνλίδεηαη ν θνηλσληθόο ξόινο ηνπ παηρληδηνύ, νη ζπκβνιηθέο πξνεθηάζεηο ηνπ ζε ζπλάξηεζε κε ην θύιν θαη ηελ ειηθία, ην παηρλίδη ζπλδέεηαη κε ην ζείν θαη ηε ζεία βνύιεζε θαη πξνζηαζία, ελζσκαηώλεηαη ζε έλα κπζηθό ιαηξεπηηθό πιαίζην, ζπλδέεηαη κε ηειεηέο δηάβαζεο από ειηθία ζε ειηθία.

ηα Ακθηδξόκηα, νηθνγελεηαθή γηνξηή πνπ ηειείηαη από ηελ 5ε έσο ηελ 10

ε κέξα από ηελ

γέλλεζε, ην παηδί έπαηξλε ηα πξώηα ηνπ παηρλίδηα. Κπξίσο

θπιαθηά, θνπδνπλίζηξεο-πιαηαγέο γηα λα απνκαθξύλνπλ

κε ηνλ ήρν ηνπο ηα θαθά πλεύκαηα από ηελ βξεθηθή

θνύληα. Σν λενγέλλεην κπαίλεη ζπκβνιηθά ζηελ θνηλσληθή

νκάδα κε ηελ αλαγγειία ηνπ νλόκαηόο ηνπ θαη ηεο θαηξίαο ηνπ

(νλνκαζηήξηα, δηαβαηήξηα, ηειεηή).

ην 3ν ηνπ έηνο ην παηδί

ελζσκαηώλεηαη κε κπεηηθέο πξάμεηο ζηελ

ζξεζθεπηηθή θνηλόηεηα. Απηή ε

δηαβαηήξηα ηειεηή γίλεηαη ζηε

Γηνλπζηαθή γηνξηή

ησλ Αλζεζηεξίσλ

όπνπ ηα παηδηά

ζπκκεηέρνπλ κε

αξκαζηέο θπιαθηώλ

πάλσ ηνπο θαη

ζηεθάληα από

ινπινύδηα.

Τη λύρα «άθυρμα καλόν και

ερατεινόν»

4

Ο ζπκβνιηθόο απνρσξηζκόο από ηα παηρλίδηα θαξνζύλεο (παηδηθήο ειηθίαο) ζεκαηνδνηεί ηελ είζνδν ζηελ εθεβεία έγγακν βίν.

Σα αγόξηα αθηέξσλαλ ηα παηρλίδηα ηνπο ζηνλ Δξκή θαη ηνλ Γηόλπζν.

Οη αζηξάγαινη θαη ν ηξνρόο ήηαλ θαηεμνρήλ Γηνλπζηαθά παηρλίδηα ζπλδεδεκέλα κε δηαβαηήξηεο ηειεηέο (25.000 αζηξάγαινη= βόινη πνπ βξέζεθαλ ζε αξραηνινγηθή αλαζθαθή θνληά ζηνπο Γειθνύο). Όπσο αληίζηνηρα έρνπλ βξεζεί άιιεο πήιηλεο ζβνύξεο σο αλαζήκαηα (ιόγσ ηνπ ζρήκαηόο ηεο ε ζβνύξα ζπκβνιίδεη ηελ θαξδηά ηνπ Γηνλύζνπ). Βξέζεθαλ ζην ηεξό ησλ Καβείξσλ Θήβα.

Οη θνπέιεο πξηλ από ην γάκν αλέζεηαλ ηα παηρλίδηα ηνπο ζηελ ζεά Αθξνδίηε αιιά

θπξίσο ζηελ ζεά Άξηεκε (παξζέλεο πξνο παξζέλα). Οη θνύθιεο πνπ αθηέξσλαλ ζηελ ζεά

ζπκβόιηδαλ ηελ αγλόηεηα πνπ απνρσξίδνπλ.

5

Οξηζκέλα παηρλίδηα έρνπλ ξεπζηά ηα όξηα ζξεζθείαο θαη καγείαο. Σν παηρλίδη ηεο αηώξαο

έιθεη ηελ θαηαγσγή ηνπ θαηεπζείαλ από ηελ γνληκηθή καγεία, θαη ελζσκαηώζεθε ζηηο

ιαηξεπηηθέο ηειεηέο ηεο Αηηηθήο γηνξηήο ηεο αηώξαο (ζηα πιαίζηα ησλ Αλζεζηεξίσλ).

Παηρλίδη πξνο ηηκήλ ηεο Ηξηγόλεο, θόξεο ηνπ Ίθαξνπ, πνπ θξεκάζηεθε. Σελ παιηλδξνκηθή αηώξεζε νη Αζελαίνη ηελ ζεσξνύζαλ σο ζπκβνιηθή αλαπαξάζηαζε απηήο ηεο πξάμεο θαη γη’ απηό όζν θξαηνύζε ε αηώξεζε ηα θνξίηζηα ηξαγνπδνύζαλ ηελ αιήηηλ (=πεξηπιαλώκελε) έλα ιππεηεξό ηξαγνύδη.

Άιιν ζξεζθεπηηθό παηρλίδη ήηαλ ν αζθσιηαζκόο.

ηα θαη’ Άξγνπο Γηνλύζηα νη λεαξνί πξνζπαζνύζαλ κεζπζκέλνη πεδώληαο ζην έλα πόδη λα ηζνξξνπήζνπλ ζε έλα δεξκάηηλν αζθό γεκάην θξαζί θαη αιεηκκέλν εμσηεξηθά κε ιάδη (ν αζθόο γηλόηαλ από ην δέξκα ηνπ ζπζηαζηήξηνπ ηξάγνπ πξνο ηηκήλ ηνπ Γηνλύζνπ). Αλ θαηάθεξλε θάπνηνο λα ηζνξξνπήζεη ζήκαηλε όηη θαζππόηαζζε ηνλ ηξάγν θαη έηζη ζα πξνζηαηεύνληαλ νη θαιιηέξγεηεο θαη ηα ακπέιηα από ηνλ θίλδπλν ησλ αηγνεηδώλ.

6

Βυζάντιο:

δελ ππάξρνπλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο γηα ηε ζέζε ηνπ παηρληδηνύ θαη ηεο άζθεζεο ζηελ ηόηε θνηλσλία. Μειέηεο πνπ έγηλαλ γηα ηε ζέζε ηνπ παηρληδηνύ ζηε δσή ησλ Βπδαληηλώλ δείρλεη όηη κεηά ηνλ 110 αηώλα κ.Υ. ην ρξεζηκνπνηνύζαλ γηα δεκηνπξγία αλζξώπηλσλ ραξαθηήξσλ.

Ζ εθπαίδεπζε ήηαλ θαζαξά εθθιεζηαζηηθή θαη νη λένη πήγαηλαλ ζηα κνλαζηήξηα.

Οη δπζθνιίεο αλεύξεζεο ζηνηρείσλ πάλσ ζην παηδηθό παηρλίδη ζπλάδεη κε ηε γεληθόηεξε απαμίσζε ηεο παηδηθήο ειηθίαο ζε όιε ηελ πεξίνδν ηνπ κεζαίσλα. Η δηάξθεηα ηεο παηδηθήο ειηθίαο πεξηνξηδόηαλ ζηελ πην επάισηε πεξίνδό ηεο, ζε απηή πνπ ην κηθξό δελ κπνξνύζε λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ηνπ. Ακέζσο κεηά αλακεηγλπόηαλ όζν πην γξήγνξα γηλόηαλ κε ηνπο ελήιηθεο, κνηξαδόηαλ ηηο δνπιεηέο θαη ηα παηρλίδηα ηνπο.

Από κηθξό παηδί γηλόηαλ ακέζσο λένο άληξαο, δίρσο λα πεξάζεη από ηα ζηάδηα ηεο λεαληθήο

ειηθίαο. Σν «θαλάθεκα» αθνξνύζε απνθιεηζηηθά ηα πξώηα ρξόληα, όηαλ ην παηδί ήηαλ έλα κηθξό

αζηείν πξαγκαηάθη. Αλ όκσο ηύραηλε λα πεζάλεη ηόηε, πνπ ζπλέβαηλε ζπρλά κεξηθνί ιππόληαλ,

όκσο ν γεληθόο θαλόλαο ήηαλ όηη δελ έδηλαλ πνιύ κεγάιε ζεκαζία. Έλα άιιν ζα εξρόηαλ

ζύληνκα λα ην αληηθαηαζηήζεη. Σν παηδί δελ έβγαηλε από έλα είδνο αλσλπκίαο.

7

Μεσαίωνας:

Ζ ηδέα ηεο παηδηθήο ειηθίαο ήηαλ ζπλδεδεκέλε κε ηελ ηδέα ηεο εμάξηεζεο.

Οη ιέμεηο γηόο, ππεξέηεο, αγόξη είλαη όξνη ιεμηινγίνπ πνπ ππνδήισλαλ θενπδαιηθέο ζρέζεηο εμάξηεζεο. Έβγαηλε θαλείο απ’ ηελ παηδηθή ειηθία κόλν όηαλ έβγαηλε από ηηο θαηώηεξεο βαζκίδεο ηεο εμάξηεζεο. Σν αγόξη δελ ήηαλ ππνρξεσηηθά έλα παηδί, αιιά ίζσο έλαο λεαξόο ππεξέηεο, κε ηνλ ίδην ηξόπν πνπ απεπζπλόκαζηε ζε έλα καζεηεπόκελν ηερλίηε, ή πνπ έλα αθεληηθό ζα πεη ζηνπο εξγάηεο ηνπ «Παηδηά δνπιεηά ηώξα» έλαο ινραγόο ζα πεη ζηνπο ζηξαηηώηεο ηνπ «θνπξάγην παηδηά, θξαηάηε θαιά».

ηελ δηάξθεηα ηνπ κεζαίσλα ηα όξηα παηδηθήο θαη ελήιηθεο δσήο δελ είλαη ζαθή. Γελ

ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν παηδηθό ληύζηκν, παηδηθή νκηιία, πόζν κάιινλ παηδηθό παηρλίδη.

Γύξσ ζην 1600 ε εμεηδίθεπζε ησλ παηρληδηώλ πεξηνξίδεηαη ζηελ λεπηαθή ειηθία. Μεηά ηα 3-4 ρξόληα εμαζζελίδεη θαη ράλεηαη από απηήλ ηελ ειηθία, ην παηδί παίδεη ηα ίδηα παηρλίδηα κε ηνπο κεγάινπο είηε καδί ηνπο, είηε κε άιια παηδηά.

8

Ήδε από ηα ηέιε ηνπ 15νπ αηώλα νη θαιιηηέρλεο απεηθνλίδνπλ ηα κηθξά παηδηά θαη ηα παηρλίδηα ηνπο .

Ξύιηλν αινγάθη ηελ επνρή πνπ ην άινγν ήηαλ

θύξην κεηαθνξηθό κέζν,

έλαο κύινο αληαλάθιαζε ησλ κεζαησληθώλ

αλεκόκπισλ.

Οη θνύθιεο σο δώξν απεπζύλνληαλ ζηε

κεηέξα, αιιά ζην όλνκα ηνπ παηδηνύ. Οη

πεξηζζόηεξεο θνύθιεο ησλ ζπιινγώλ δελ

είλαη παηδηθά παηρλίδηα, αιιά θνύθιεο κόδαο.

πρλά βιέπνπκε παηδηά λα παίδνπλ ηπρεξά παηρλίδηα, δάξηα ή ραξηηά κε ρξήκαηα.

Ραθέηεο, κνπζηθά όξγαλα, ηνμνβνιία, όπσο νη κεγάινη.

Ζ εθθιεζία αληέηαμε ηελ απόιπηε απνδνθηκαζία ηεο ζηελ αγάπε γηα ηα παηρλίδηα

όισλ ησλ ηάμεσλ. Καη καδί ηεο, ιατθνί ηνπ νξακαηίδνληαλ ηελ απνθαηάζηαζε ηεο

εζηθήο θαη ηεο ηάμεο θαη νη νπνίνη πξνζπάζεζαλ λα δακάζνπλ απηή ηελ άγξηα

κάδα λα εθπνιηηίζνπλ ηα πξσηόγνλα ήζε ηεο.

Π.ρ. ην δηάηαγκα ηνπ 1485 ζηε ζύλνδν ηνπ Saint Liss απαγνξεπόηαλ ε αληηζθαίξηζε θαη ηδηαίηεξα κε πνπθάκηζν θαη δεκόζηα, ηα νριαγσγηθά παηρλίδηα θαη ηα ηπρεξά παηρλίδηα είραλ αζηπλνκηθέο θπξώζεηο.

9

Αναγέννηση:

Σνλ 17ν αηώλα ζηελ Δπξώπε ζεσξνύλ όινη όηη ηα παηδηά είλαη εγγελώο ακαξησιά.

Σν παηδί παύεη πηα λα δεη κε ελήιηθεο, ην θξαηάλε ζε απόζηαζε, ζε έλα είδνο «θαξαληίλαο», ην βάδνπλ ζε θνιιέγηα. Σν ζρνιείν αληηθαηέζηεζε ηε καζεηεία σο κέζν εθπαίδεπζεο. Η απνκόλσζε ηνπ παηδηνύ εξκελεύεηαη σο πξνζπάζεηα επηβνιήο κηα εζηθήο ηάμεο από ηελ πιεπξά ησλ θαζνιηθώλ κε ηε ζπλελνρή ηεο νηθνγέλεηαο πνπ ζέιεη λα απνθαηαζηήζεη ην παηδί ηνπ κε βάζε ηηο αξρέο ηνπ θαινύ θαη ηηο ηηκήο. Δπηβάιινληαη ινηπόλ ζπζηήκαηα απζηεξήο πεηζαξρίαο θαη ηηκσξίαο. Σν παηρλίδη ζεσξείηαη επηθίλδπλν. Δπλνεί ηελ αηαμία θαη αληηζηέθεηαη ζηνλ νξζνινγηζκό. Αλαηξεί επηθίλδπλα ηηο βαζηθέο δηαθξίζεηο πνπ

ζηεξίδνπλ ηελ θνηλσλία. Καηαιύεη ηηο απνζηάζεηο Τπνθεηκέλνπ-Αληηθεηκέλνπ, ηνπ εγώ από ην Δκείο, ηνπ Κνηλσληθνύ από ην Αηνκηθό, ηνπ Μέζα θαη ηνπ έμσ, ηνπ Αγξνηηθνύ θαη ηνπ Αζηηθνύ, ηηο απνζηάζεηο αλάκεζα ζηα θύιια θαη ηηο δηαθξίζεηο ησλ ειηθηώλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ παηρληδηνύ όπσο ε απειεπζέξσζε, ε θαληαζία, ε αλεκπόδηζηε θίλεζε, ε εμεξεύλεζε ηνπ ηπραίνπ δελ ζπλάδνπλ κε ηηο επηθξαηνύζεο λννηξνπίεο.

Με ην ηέινο ηεο Αλαγέλλεζεο αιιάδνπλ

νη αληηιήςεηο γύξσ από ην παηδί.

Σνλ 18ν αηώλα επηθεληξώλνληαη ζηελ αζσόηεηα ησλ παηδηώλ. Δκθαλίδνληαη ξνκαληηθνπνηεκέλα, ηεξνπνηεκέλα. Αλαθέξνληαη σο «νη ςπρνύιεο» ή «ηα αγγεινύδηα». Έηζη βιέπνπκε ηε ιέμε παηδί λα γίλεηαη θηιηθόο όξνο πξνζθώλεζεο γηα λα ραηξεηήζνπκε ή λα κηιήζνπκε ρατδεπηηθά ζε θάπνην

Σν ιήκκα άζπξκα (παηρλίδη- αληηθείκελν) νξίδεηαη σο «απηό πνπ άγεηαη θαη θέξεηαη, ην άβνπιν, ην αθώιπην, ην αζπξίδσην (νξζάλνηρην), ην αλεκπόδηζην, ην άκεηξν θαη ίζσο ην απζάδηθν».

10

Εκβιομηχάνιση:

Σν 19ν αηώλα ην παηδί απνζηεξείηαη πάιη ηελ έκθπηε εζηθόηεηά ηνπ θαη ζεσξνύλ όηη

ρξεηάδεηαη πξνζηαζία θαη εθπαίδεπζε γηα λα θαηαζηείινπλ ηηο ηδηνηξνπίεο ηεο ζσκαηηθήο θαη

πλεπκαηηθήο ηνπ αλσξηκόηεηαο.

Έηζη ην παηρλίδη γίλεηαη απνδεθηό από ηηο παηδαγσγηθέο ζεσξίεο ζε εμεηδηθεπκέλε

κνξθή. Οη εθπαηδεπηηθέο δηαζηάζεηο ηνπ παηρληδηνύ νδεγνύλ ζε κηα κνξθή ακθηζβήηεζεο ή

αθύξσζεο ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ ηνπ παηρληδηνύ σο ειεύζεξεο θαη κε παξαγσγηθήο

δξαζηεξηόηεηαο.

Με ηελ εθβηνκεράληζε βξίζθνπκε ζηελ Δπξώπε ηα πξώηα παηρλίδηα αλάγλσζεο, αιιά θαη

ηζηνξηθήο θαη γεσγξαθηθήο θαηαλόεζεο, θαζώο ν αλαιθαβεηηζκόο απνηειεί κηα από ηηο

πξνθιήζεηο ηεο επνρήο.

Δκθαλίδνληαη λέα παηρλίδηα κε θάξηεο εζηθνύ θαη ζηξαηησηηθνύ πλεύκαηνο, παηρλίδηα πνιέκνπ, παηρλίδηα εθκάζεζεο μέλσλ γισζζώλ θαη παηρλίδηα εξσηαπαληήζεσλ. Σα ζηνηρεία πνπ πξνβάιινληαη από ην παηρλίδη είλαη ε απηνζπγθέληξσζε, ε ππνκνλή θαη ε κάζεζε. Γίλνληαη πεξηζζόηεξν κνλαρηθά. Σα παηδηά ζεσξνύληαη άηνκα-ηδηώηεο κε δηθαίσκα ζηελ αηνκηθή ρξήζε ηνπ παηρληδηνύ. Σνπ έρνπλ εκθπζήζεη ηελ ηδέα ηεο ηδηνθηεζίαο. Ζ κέζνδνο Montesorri ζηα ζρνιεία, θπξίσο ζηα λεπηαγσγεία είλαη ε πξσηνπόξα εθπαηδεπηηθή κέζνδνο.

11

την Ελλάδα του 19ου αιώνα:

επεξεάδνληαη από ηηο αληηιήςεηο γηα ην παηδί πνπ επηθξαηνύλ ζηελ Δπξώπε. Ο απζνξκεηηζκόο θαη ε ειεπζεξία θηλήζεσλ ηνπ παηρληδηνύ αληηκεησπηδόηαλ κε κεγάιε επηθπιαθηηθόηεηα από ηνπο ελήιηθεο.

ηα ινγνηερληθά θείκελα πνπ

απεπζύλνληαλ ζηα παηδηά από ηα ηέιε

ηνπ 18νπ αηώλα κέρξη θαη ην 1920, ππό ην

πξίζκα ηνπ δηδαθηηζκνύ, ην παηρλίδη

αληηπαξαηίζεηαη ζηε καζεζηαθή

δηαδηθαζία θαη αμηνινγείηαη αξλεηηθά.

Καηαγξάθνπκε ηελ αληίζηημε επηαμίαο/αηαμίαο σο κεηαθνξά αληίζηημεο θύζεο/πνιηηηζκνύ.

Έρνπκε ηελ αληηδηαζηνιή ηνπ παηρληδηνύ κε ηε ζνβαξόηεηα ζε όθεινο ηεο δεύηεξεο,

έρνπκε ηελ αληηπαξάζεζε κάζεζεο/παηρληδηνύ.

’ απηό ην θπξίαξρν πλεύκα βγήθαλ θαη νη θξάζεηο-ζηεξεόηππα: «εδώ δελ ήξζακε λα παίμνπκε ηηο θνπκπάξεο» ή «ηώξα ηελ θνινθπζηά ζα παίμνπκε;»

ηα αλαγλσζηηθά ηνπ δεκνηηθνύ σο ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηώλα ην παηδί εκθαλίδεηαη σο

ελήιηθαο ζε κηθξνγξαθία, θνξησκέλα θαζήθνληα θαη ππνρξεώζεηο, ζε κεηαβαηηθή θάζε

πξνεηνηκαζίαο γηα λα γίλεη ν ρξεζηόο πνιίηεο ηνπ αύξην.

Σν παηρλίδη αληηκεησπίδεηαη επηθπιαθηηθά κέρξη ηελ εθπαηδεπηηθή κεηαξξύζκηζε ηνπ 1917. Έηζη νη παηδηθέο ζπλαλαζηξνθέο θαη ηα παηρλίδηα ελέρνπλ θηλδύλνπο θαη γίλνληαη απνδεθηά κόλν θάησ από ηελ θαζνδήγεζε ησλ ελειίθσλ.

Υαξαθηεξηζηηθή καξηπξία ζην πεξηνδηθό «Παηδηθή απνζήθε» : «Με ράλεηε ηνλ ησξηλόλ ζαο ρξόλν εηο κάηαηα πξάγκαηα θαη παηρλίδηα, αιιά κάζεηε ηώξα όζα ζέινπλ ζαο ρξεζηκεύεη δηα

πάληνηε»

ηε κεγάιε ειιεληθή εγθπθινπαίδεηα ηνπ 1932 ην ιήκκα «παίγληνλ» νξίδεηαη σο «ειεπζέξα ελαζρόιεζηο πξνο ηέξςηλ, ελ αληηζέζεη πξνο ηελ ζνβαξάλ εξγαζίαλ».

12

Σν παίγληνλ (=παηγληώδεο πξάμε) κεηαηξέπεηαη ζε «παηδηά (=παηρλίδη σο δξώκελν ρσξίο ή κε ειάρηζηα όξγαλα). Η ζσκαηηθή άζθεζε σο αξκνληθή αλάπηπμε ζώκαηνο θαη πλεύκαηνο επηβάιιεηαη ζηα πιαίζηα ηεο νπεδηθήο γπκλαζηηθήο πνπ θαζηεξώλεηαη

Ζ αιιαγή ζε παηρλίδηα κε λεσηεξηθό ραξαθηήξα εηζάγνληαη στην Ελλάδα μετά

το 1920.

Απηά ηα παηρλίδηα ππάγνληαη ζηα sports θαη απεπζύλνληαη θαη’ αξρήλ ζηα αζηηθά θνηλσληθά ζηξώκαηα πνπ απνηεινύλ ηα κέιε ηνπ Παλειιελίνπ γπκλαζηηθνύ ζπιιόγνπ ζηελ Αζήλα.

Σν πνδόζθαηξν θαη ην

κπάζθεη εηζάγνληαη ζηελ

Διιάδα αξρέο ηνπ 20νπ

αηώλα γη’

απηό

βιέπνπκε ζηα ζρνιεία λα

επηβάιινληαη ζην ηέινο ηεο

ρξνληάο γπκλαζηηθέο επηδείμεηο.

Οη ζέζεηο ηεο θπβέξλεζεο Σξηθνύπε γηα ηνλ ηξόπν πνπ επηηπγράλεηαη ε ζηξαηησηηθή

ετοιμότητα ησλ λέσλ ζηεξίδνληαλ ζηελ ηαύηηζε ηνπ κάρηκνπ κε ηελ απόθηεζε ζπγθεθξηκέλσλ

δεμηνηήησλ.

Με ηελ επηθξάηεζε ηεο ζνπεδηθήο γπκλαζηηθήο αιιάδνπλ θαη νη ηδέεο γηα ηελ ζηξαηησηηθή

πξνεηνηκαζία

13

Η ένταξη στην Μεταξική νεολαία δηαηεξνύζε πάληα ηα ζηνηρεία ηεο

ππαθνήο θαη ηεο πεηζαξρίαο.

Παξ’ όια απηά γίλνληαλ κε ηελ κνξθή

παξνρήο επθαηξηώλ γηα ςπραγσγία, εθδξνκέο,

παηρλίδη θαη ζπλαλαζηξνθέο κε ζπλνκειίθνπο.

Πξνάγεηαη σο αμία ν πξνζθνπηζκόο

Ξεθηλά ν ζεζκόο ησλ

θαηαζθελώζεσλ.

Δθεί ην παηρλίδη ζπλδέεηαη

κε ην κέιινλ ησλ παηδηώλ

σο ρξεζηώλ πνιηηώλ θαη κε

ην γλώξηζκα ηεο εζηθήο

εκπεηξίαο.

Ιδρύονται οι πρώτες

παιδικές χαρές

14

I.I. ΣΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΗΝ ΑΡΧΑΙΟΣΗΣΑ

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στο ρόλο του παιχνιδιού. Το είχαν σαν

μέσο αυτοαγωγής. Αυτοί πρώτοι κατάλαβαν την αξία των ομαδικών παιχνιδιών και

πίστευαν ότι με αυτά πραγματοποιείται η τελειοποίηση του

ανθρώπου. Γι αυτό θα εντάξουνε στο πρόγραμμα αγωγής των

παιδιών. Θεωρούσαν ότι ήταν σημαντικά και για τους μεγάλους..

Ο Πλάτωνας τόνιζε την ανάγκη να αφήνουν τα παιδιά να

παίζουν ως τα 6 χρόνια με όποιο παιχνίδι ήθελαν και όπως

ήθελαν. Τόνιζε όμως ότι θα έπρεπε να είχαν κάποια κατεύθυνση

έτσι ώστε μέσα απ αυτά να προσανατολίζονται προς κάποιο

επάγγελμα.

Ο Αριστοτέλης συμβούλευε στους γονείς να δίνουν στα παιδιά

όσο γίνεται πιο πρωτότυπα παιχνίδια για να αφοσιώνονται σ

αυτά και να μην ενοχλούν αλλά ταυτόχρονα να αναπτύσσουν

δημιουργική φαντασία.

Ο Ιπποκράτης συμβούλευε τους

μεγάλους να τρέχουν με τον κρίκο στεφάνι

για να διατηρήσουν την φόρμα και την

παιδικότητα τους. ’Έλληνες αεί παίδες

εστέ, γέρων δε Ελλην ουκ εστί’’ βάζει ο

Πλάτωνας έναν Αιγύπτιο ιερέα να λέει στον Σόλωνα. Αν

αληθεύει ότι αρχίζει κανείς πράγματι να γερνάει από την στιγμή

που σταματάει να παίζει ο Έλληνας, θα έλεγε κανείς

,αντιστεκόταν εξορκίζοντας τα γηρατειά

με το παιχνίδι.

Αρχίζουμε από τα ομηρικά έπη η αρχαία ελληνική γραμματεία

είναι γεμάτη από σκόρπιες αναφορές στο παιχνίδι π.χ. η

μεταφορική ρήση του Ηράκλειτου ‘’αιών παις εστί παίζων

,πεσεύων παιδός η βασιλιυη δηλ, ο χρόνος είναι ένα παιδί που

παίζει με πεσσούς…

Από τον 5ο αιώνα οι μαρτυρίες

πληθαίνουν αισθητά, καθώς το παιχνίδι

εμπλέκεται τώρα στις δραματουργικές

ανάγκες των μεγάλων τραγικών και του

Αριστοφάνη και βρίσκει θέση στις ιστορικές

περιηγήσεις του Ηροδότου.

Με τα ζωντανά στιγμιότυπα γύρω από το

παιχνίδι που διανθίζουν τους ΄΄Βίους

παράλληλους’’ του Πλούταρχου αρχίζει συσχετικά να κλείνει ο

κύκλος τον πρωτογενών μαρτυριών.

Κεθαλή ηοσ Πλάηωμα ζηη Γλσπηοθήκη ηοσ Μομάτοσ

Προηομή ηοσ Αριζηοηέλη, Μοσζείο Λούβροσ

Ιπποκράηης, Βρεηαμικό

Μοσζείο, 2ος ή 3ος αιώμας π.τ.

Προηομή ηοσ Ηράκλειηοσ

Προηομή ηοσ Ηροδόηοσ.

ηοά ηοσ Αηηάλοσ

Άγαλμα ηοσ Πλούηαρτοσ ζηο Μοσζείο ηωμ Δελθώμ

15

Ο λόγος όμως των γραπτών μαρτυριών γίνεται χειροπιαστός μόνο όταν ακουμπά

στέρεα στα αρχαιολογικά ευρήματα.

Πραγματικά παιχνίδια έρχονται πολυάριθμα στο φως σε παιδικούς τάφους

(κτερίσματα) καθώς επίσης και ως αφιερώματα σε ιερά αντρικών και γυναικείων

θεοτήτων.

Από τα πρώτα παιδικά παιχνίδια καταγράφουμε στη βρεφική κούνια την:

Κουδουνίστρα =πλαταγών ή πλαταγή

την σφυρίχτα / θήλαστρον

Με τους έντονους ήχους απασχολούσαν το μωρό

και παράλληλα το προστάτευαν από τa κακά

πνεύματα..

Σειρά είχαν μετά οι σβούρες =στρόβιλος, βέμφις,

στρόμβον

τα τροχήλατα καροτσάκια και ήταν αυτά στην Αθήνα του 5ου αιώνα το πιο

συνηθισμένο δώρο που τους έκαναν στο 3ο έτος της ηλικίας τους ήταν τα

ενέγραφαν πλέον στις φατρίες.

Η έμφυτη συμπάθεια των μικρών για

τα κατοικίδια ζώα μεταφραζόταν

όπως είναι εύλογο και σε παιχνίδια

ομοιώματα .

16

την πρώτη παιδική ηλικία που η φαντασία είναι αχαλίνωτη καταγράφουμε

‘’ το καλάμου επιβαίνειν’’, ίππευαν σε ένα απλό καλάμι με

φανταστικά χαλινάρια. Τέτοια αυτοσχέδια αλογάκια νοσταλγώντας

τη παιδική του ηλικία, χαιρόταν να παίζει ο Αγησίλαος με τα εγγόνια

του.

Τα κορίτσια συνήθιζαν να παίζουν με κούκλες = πλαγγών

/ κόρη / γλήνη ) Ήταν πήλινες, χέρια και πόδια στερεώνονταν στο

σώμα με σύρμα έτσι ώστε να κινούνται και να μοιάζουν ζωντανές.

Αγαπημένο τους παιχνίδι η

αιώρα = κούνια

η βραχίονος αιώρα= τραμπάλα,

όπως επίσης

το πέταυρον (κούνια με σανίδα)

Ως αγαπημένα παιδικά παιχνίδια δίπλα στη θάλασσα

είναι:

‘’ χάμμου οικοδομαί’’ = κάστρα στην άμμο

ο εποστρακισμός = ‘’βατραχάκια’’ με στρογγυλά

βότσαλα στη θάλασσα.

17

Με το πέρασμα του χρόνου τα παιχνίδια γίνονταν συνθετότερα, συντροφικά,

μπαίνουν με κανόνες ανάδειχναν τη δεξιότητα του παίκτη.

Το πιο συνηθισμένο ήταν το παιχνίδι της πεσσείας ( πεσσοί = πιόνια) κάτι

αντίστοιχο της σημερινής ντάμας

Σε αβακωτό πίνακα ήταν ‘’σκύλοι και

τσακάλια, πεσσοί με ζωόμορφες

παραστάσεις’’.

Άλλο παιχνίδι στρατηγικής ήταν το ζατρίκιον

Άβακας ρωμαϊκής ηηλίας. Ωηέμ,

Μοσζείο Ρολίμ.

18

Συχερά παιχνίδια

Διαδεδομένη ήταν και η κυβεία – τρίλιζα

(κύβοι = ζάρια).

Έχουν βρεθεί κυβείες σε δημόσιους χώρους λατρείας

όπως στην Ιερά Οδό προς Ελευσίνα και στο δάπεδο

των μεγάλων προπυλαίων του ιερού της Ελευσίνας

Σο αρτιάζειν. = μονά ή ζυγά

Οι αστράγαλοι – κότσια = βόλοι με κόκκαλα ζώων

Άλλοτε με λίθινα σφαιρίδια, άλλοτε κοκάλινα πεντόβολα ή μαγκάλα .

19

Ενόργανα παιχνίδια παίζονταν μέχρι την έξοδο από την εφηβεία και μερικά σε όλη

τη διαδρομή του βίου.

Ήταν το τσέρκι – ο τροχός

στρόφαλος = ξύλινος τροχός με μακριά

ράβδο για κύλισμα

Η κρικηλασία = παιχνίδι με κρίκο- στεφάνι.

Αγαπημένα ενόργανα παιχνίδια ήταν

ο ασκωλιασμός, παιχνίδι ισορροπίας πάνω στα

σε ένα ασκί γεμάτο κρασί, κάτι ανάλογο με το σημερινό

κουτσό

η σχοινοφιλίνδα στο αντίστοιχο σχοινάκι

20

ασφαλώς πρωτεύουσα θέση, όλα τα παιχνίδια με τη σφαίρα = μπάλες ι

φτιαγμένες από πολύχρωμα κομμάτια ύφασμα ραμμένα μεταξύ τους και

παραγεμισμένα με αλογότριχες ή άμμο . Συναντάμε διάφορες παραλλαγές σε

αυτά.

η επίσκυρος βολές με το χέρι χώρις να

πέφτει η μπάλα κάτι ανάλογο με βόλεϊ,

απόρραξις= χτύπημα μπάλας με το χέρι –

μπάσκετ,

το κερητίζειν= παιχνίδι με μπάλα και μπαστούνια αντίστοιχο του χόκει.

Όποιος παίκτης ἐραλε ήηαλ αλαγθαζκέλνο λα θνπβαιήζεη ην ληθεηή ζηελ πιάηε ηνπ, Δίλαη ην γλσζηό παηρλίδη ηνπ εθεδξηζκνύ

21

Παιχνίδια της παρέας θα χαρακτηρίζαμε:

Tην ακινιτίνδα κάτι αντίστοιχο με τα στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα αγέλαστα

μόνο που υπάρχουν κάποιες διαφορές. Στην ακινιτίνδα οι παίχτες πρέπει να

μείνουν ακίνητοι σε όποια στάση βρίσκονται. Εκείνος που θα κουνηθεί βγαίνει

από το παιχνίδι. Στα αγαλματάκια , βρίσκονται όλα τα παιδιά στη γραμμή εκτός

από ένα. Αυτό το παιδί βρίσκεται περίπου πέντε μέτρα μακριά από τα παιδιά και

με γυρισμένη την πλάτη λέει: ‘’ Αγαλματάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα μέρα

ή νύχτα’’ Ta υπόλοιπα παιδιά όταν μιλάει κουνιούνται, όταν όμως ρωτάει

‘’μέρα’’ ή ‘’νύχτα’’, αν τα παιδιά πουν νύχτα το παιχνίδι συνεχίζεται, αν όμως

πουν ‘’μέρα’’ τότε το παιδί γυρνάει και μένουν όλοι αγαλματάκια. Όποιος

κουνηθεί μπαίνει στη θέση του παιδιού και το παιχνίδι ξαναρχίζει.

Σην κρυπτίνδα = κρυφτό. Ένας παίκτης κλείνει τα μάτια του και οι άλλοι τρέχουν

να κρυφτούν σε ορισμένο χρόνο. Ο παίκτης ανοίγει τα μάτια του και ψάχνει να

τους βρει. Κάθε φορά που βρίσκει έναν, πρέπει να προλαβαίνει να τρέχει

πρώτος στη θέση του, αλλιώς χάνει.

ο κολλαβισμό ς= μπιζ , ένας παίκτης γυρίζει τη πλάτη του και οι άλλοι τον

χτυπούν στη συνέχεια αυτός πρέπει να μαντέψει ποιος το έκανε.

Η χαλκή μιύα = τυφλόμυγα. Κανόνες του παιχνιδιού από τα αρχαία χρόνια:

Δένανε με ένα μαντήλι τα μάτια ενός παιδιού και έλεγε: ‘’Χάλκη μύγα θα

κυνηγήσω’’ και οι άλλοι ανταποκρίνονταν: ‘’ θα κυνηγήσεις μα δεν θα την

πιάσεις’’ και τον χτυπούσαν με τις ζώνες τους μέχρι να πιάσει ένα παιδί.

H διελκυνστίδα ή σκαπέρδα. Οι παίκτες καρφώνουν στο χώμα ένα δοκάρι που

από το μέσο του περνάει ένα σχοινί. Στις δύο άκρες του δένεται ο κάθε παίκτης

και τραβώντας προσπαθούν να παρασύρουν τον άλλο στη δοκό.

η βασιλίνδα όμοιο με τους κλέφτες και αστυνόμους.

Διελκσζηίμδα.

22

Με τα χρόνια η παιδιά κέρδιζε όλο και πιο πολύ χώρο, στρεφόταν σε λεκτικά

γυμνάσματα λογοπαίγνια όπως οι γρίφοι και αινίγματα :

π.χ. τι είναι; ‘’ όταν δεν μιλάς λες το όνομά μου’’ ( η σιωπή )

‘’ αυτό που ξεκινάει με τέσσερα πόδια στη συνέχεια έχει δύο και καταλήγει με τρία

‘’

(ο άνθρωπος)

‘’είμαι το σταχτόχρωμο παιδί ενός λαμπερού πατέρα πουλί χωρίς φτερά

υψώνομαι στον ουρανό και μόλις γεννήθηκα σκόρπισα στον αέρα’’ ( ο

καπνός)

Υπήρχαν πάληα θαη τα παιχνίδια της μαντείας όπσο:

ν θόηηαβνο , παηρλίδη κε Γηνλπζηαθό ραξαθηήξα ζηα ζπκπόζηα. Με ην θξαζί πνπ έκελε ζην πνηήξη ηνπο ζεκάδεπαλ ην ζηόκην θάπνηνπ αγγείνπ θαη ηαπηόρξνλα πξόθεξαλ ην όλνκα θάπνηνπ αγαπεκέλνπ, αλ ηύραηλαλ ην ζηόρν ηνπο ν αγαπεκέλνο ηνπο ζα αληαπνθξηλόηαλ.

ε ίπλμ, ζε έλα μύιηλν ζπλήζσο ηξνρίζθν αλνίγνπλ δύν ηξύπεο, πεξλνύλ κηα δηπιή θισζηή θαη αθνύ ηελ πεξηζηξέςνπλ, κηα ηξαβνύλ θαη κηα ραιαξώλνπλ. Ο ήρνο πνπ παξάγεηαη ζπκίδεη έλα πνπιί, ηελ ίπγγα, δειαδή ηελ κπξκεγθνθάγν, από ην νπνίν πήξε ην όλνκα ην παηρλίδη.

ε κόξα, παηρλίδη πνπ παηδόηαλ κε ηα δάρηπια θπξίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πάζρα κε καληηθέο ηθαλόηεηεο

Σν πιαηαγώληνλ, ην αληίζηνηρν ‘’ κ’αγαπά δε κ’αγαπά ’’ κε παπαξνύλεο ή αλεκώλεο

23

III. ΛΑΙΚΟ ΠΑΙΦΝΙΔΙ - Ελληνική οικοτεχνία και βιοτεχνία:

Ξεκινώντας από την οικοτεχνική παραγωγή, οι προφορικές μαρτυρίες

καλύπτουν τους μικροπωλητές που κατασκεύαζαν και εμπορεύονταν

παιχνίδια την περίοδο 1918-1998.

Σεχνιτες οι ίδιοι, απόγονοι τεχνιτών ή μικροεμπόρων, κάποιοι

ανάμεσα στους Μικρασιάτες πρόσφυγες.

Έχοντας ήδη ένα επάγγελμα ή όχι, ορισμένοι έφτιαχναν

παιχνίδια, οι περισσότεροι στα σπίτια τους με τη βοήθεια των

γυναικών τους και των μεγαλύτερων παιδιών τους. Λίγο πριν από

κάποιες θρησκευτικές γιορτές τα πουλούσαν για ένα επιπλέον

μεροκάματο.

24

Όσον αφορά στον τομέα προώθησης βρίσκουμε τρεις κατηγόριες

οικοτεχνιών που κατασκεύαζαν και εμπορεύονταν παιχνίδια :

1. Aυτούς που διέθεταν τα παιχνίδια - τους σε μικρομάγαζα ,

ψιλικατζίδικα , μπακάλικα ή βιβλιοπωλεία

2. Αυτούς που τα διέθεταν κατευθείαν από το σπίτι τους , τους

πλανόδιους που γυρνούσαν στις γειτονίες έχοντας την πραμάτεια

τους μέσα σε καλάθι , πάνω σε ένα δίσκο ή μέσα σε καρότσι

3. Αυτούς που έστηναν τους πάγκους τους σε θρησκευτικά

πανηγύρια της Αθήνας και της επαρχίας.

τα πανηγύρια που γίνονταν σε όλη την Ελλάδα , οι πανηγυράδες

έστηναν ξύλινους πάγκους πάνω στους οποίους στόλιζαν τα

παιχνίδια στις κεντρικές πλατείες και τα προαύλια των εκκλησιών

. Σο στήσιμο και το στόλισμα γινόταν λίγο πριν το πανηγύρι του

αντίστοιχου Αγίου.

25

Με μεγάλες , χρωματιστές και άσπρες κόλλες σκέπαζαν το σανίδι των

πάγκων . τήριζαν με πρόχειρη τέντα στην οποία κρεμούσαν φωτάκια ,

χρωματιστές γιρλάντες και φανταχτερά παιχνίδια

Από τα σημαντικότερα θρησκευτικά πανηγύρια θεωρούνται αυτά

του Δωδεκαήμερου , της Αποκριάς , του Ευαγγελισμού , της Αγ.

Μαρίνας , του 15 Αυγούστου.

Από το 1920 μέχρι το 1970 το σημαντικότερο πανηγύρι στην

Αθήνα γινόταν στη οδό Αιόλου.

26

Οι περισσότεροι παραδοσιακοί πλανόδιοι μικροπωλητές μέχρι το 1980

αποτελούσαν πολύ γραφικούς τύπους στους δρόμους της Αθήνας .

Σα κατεξοχήν πανηγυριώτικα παιχνίδια από το 1918 μέχρι το 1960

μπορούν να θεωρηθούν αυτά που φτιάνονταν από τσίγκο , ξύλο , πηλό

, ύφασμα ακόμα και χαρτί.

Γέρασαν, πέθαναν και το χειροποίητο

εμπόρευμα τους χάθηκε μέσα στο

χρόνο.

Έμεναν όμως ζωντανοί στις μνήμες

των προηγούμενων γενιών

φορτωμένοι με αγαπημένα παιχνίδια

σε ένα τετράγωνο τελάρο στερεωμένο

με επιδέξιο τρόπο από 2 λουριά

περασμένα στο σβέρκο τους.

27

Ο τσίγκος θεωρείται ένα υλικό εύκολο στη χρήση του.

Σα τσίγκινα παιχνίδια φάνταζαν και εντυπωσίαζαν με την ποικιλία των

χρωμάτων και την ευρηματικότητα τους.

Έχουμε μικροπαιχνίδια όπως

- καραβάκια,

- τρομπέτες

πεταλούδες ,

- κουβαδάκια

28

- συρόμενα παιχνίδια ,

29

κουρδιστα

30

-Με ύφασμα και γυαλιστερό χαρτί παραγεμισμένα με ροκανίδι η

κουρέλια

έφτιαχναν

το φημισμένο παιχνίδι γιο-γιο. Ήταν μια μπάλα την οποία

κρεμούσαν από ένα λάστιχο και τα παιδία την ανεβοκατέβαζαν με

δεξιοτεχνία με το ένα χέρι.

Άλλο χαρακτηριστικό παιχνίδι μέχρι το 1960 ήταν το γιρ-γιρ ,

ένας κύλινδρος από χαρτόνι και ένα ξυλάκι -χερούλι. Με μια

πετονιά ένωναν το ξυλάκι με τον κύλινδρο και με την

περιστροφική κίνηση έκανε θόρυβο.

-Αντίστοιχο θορυβώδες παιχνίδια που άντεχαν τα αυτιά των

γονιών ήταν η ροκάνα από ξύλο η τσίγκο και αργότερα από

πλαστικό. Ένα γρανάζι στη ροκάνα έκανε θόρυβο , καθώς τη

γύριζαν από το χερούλι.

31

Από χαρτί

Πολλά αλογάκια από πεπιεσμένο

χαρτί.

Τπήρχαν διάφορα χάρτινα

έντυπα μικροπαιχνίδια με

λιθογραφίες που τραβούσαν την προσοχή των παιδιών

μικροκατασκευές, χαρτοκοπτικές κάρτες και καρτέλες για επιτραπέζια

παιχνίδια.

32

Διεθνές πύρινον Ιππόδρόμιον που παιζόταν από 6 παιδιά .

Κάθε παιδί στην εκκίνηση των αλόγων, στη συνέχεια ανάβει με ένα

σπίρτο το χαρτί. Η σπίθα που δημιουργείται προχωρεί προς την άκρη

του χαρτιού χωρίς να το καίει χάρης σε μια επικάλυψη κεριού . Νικητής

είναι οποίος φτάσει πρώτος στο τέρμα

33

Από πηλό και γύψο

ξεχώριζαν οι κουμπαράδες, κυρίως

για τα αγόρια !

Ψς πρωτοχρονιάτικο δώρο - οι

μεγάλοι παρότρυναν τα παιδιά στη

ιδέα της αποταμίευσης.

Πήλινα παιχνίδια κατασκεύαζαν αγγειοπλάστες νησιωτικών περιοχών ,

Μικρασιάτες οι περισσότεροι , πρόσφυγες από το 1922 .

Εξειδικεύονταν

σε πήλινα είδη

νοικοκυριού ,

καθώς και

μικρογραφίες

ζωών και

πουλιών .

34

τους πάγκους των

πανηγυράδων , έβρισκες

φασουλήδες

και κούκλες , άλλοτε

χάρτινες με φορέματα

από χαρτί γκοφρέ και

άλλοτε από πεπιεσμένο

χαρτί και ύφασμα .

Σο σώμα ήταν

παραγεμισμένο με τζίβα

και τα χαρακτηριστικά

του προσώπου

ζωγραφισμένα.

Οι κατασκευαστές τις έντυναν με αστικά ρούχα από γυαλιστερά φόδρες

ή με ελληνικές φορεσιές από διάφορες περιοχές της Ελλάδας .

Σα παιχνίδια αυτά ήταν φτηνά και

απευθύνονταν κυρίως στα λαϊκά

στρωματά .

35

II. ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΚΑΣΟΦΗ

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε αναστάτωση στο εμπόριο των

παιχνιδιών .Μαγαζιά και βιοτεχνίες κλείνουν , γιατί :

α) Σο δυναμικό εργατικό στρατεύτηκε και

β) Γιατί τα υλικά κατασκευής παιχνιδιών δεν επαρκούσαν .

Εκτός από τα ευρωπαϊκά εισαγόμενα παιχνίδια , όλα τα άλλα

φτιάχνονταν εδώ .Σα υλικά όμως και κυρίως τα υφάσματα πήγαιναν

στη ¨Υανέλα του τρατιώτη¨ .Κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1940

και κυρίως στην κατοχή , πολλοί ερασιτέχνες ασχολήθηκαν

περιστασιακά με την κατασκευή παιχνιδιών , τα οποία πουλούσαν σε

καταστήματα τουριστικών ειδών στην Πλάκα .Πολλοί από αυτούς είναι

σήμερα καταξιωμένοι φιλόλογοι , γλύπτες , ζωγράφοι , σκηνογράφοι

π.χ. ο σκηνογράφος ίβας Καρατσίδης όπου κατά την κατοχή όλα τα

εφηβικά του χρόνια έφτιαχνε κούκλες και κουκλόσπιτα για να κερδίζει

λίγες δραχμές. Σο παιδικό παιχνίδι έμεινε ζωντανό χάρη στην

προσπάθεια τέτοιων ανθρώπων.

Οι άνθρωποι αυτοί

έμπαιναν κρυφά στα

γερμανικά στρατόπεδα και

έψαχναν τα σκουπίδια για

να βρουν ξυλάκια ,

χρωματιστά χαρτιά ,

κυρίως άδεια τσίγκινα

κουτιά από κονσέρβες τα

οποία μετέτρεπαν σε

παιχνίδια , κυρίως κουτιά

από γάλα.

36

Μικρά τσαρούχια, τσολιαδάκια, μαριονέττες του Μουσολίνι,

37

Πολεμικά καράβια , πιστόλια

αλεξιπτωτιστές ήταν δείγματα

παιχνιδιών εκείνης της περιόδου.

38

Σην περίοδο της κατοχής παιδιά έφτιαχναν μόνοι τους τα παιχνίδια

τους.

Λεηλατούσαν από τους Άγγλους πολεμικό υλικό,

ήξεραν να ανοίγουν τις οβίδες και έβγαζαν το μπαρούτι σφαίρες

και τα βλήματα αντικατέστησαν τους βόλους,

τα ρουλεμάν γίνονταν πατίνια.

τα κονσερβοκούτια γίνονταν παιχνίδια. τον πάτο τους

αναγράφεται ακόμα και σήμερα η μάρκα.

Ελκυστικά ήταν και τα πακέτα τσιγάρων με εντυπωσιακά σχέδια και

συμπλέγματα γραμμάτων.

Αντάλλασαν τα πακέτα και έπαιρναν βαθμούς. Οι πιο ακριβές μάρκες

ήταν των Άγγλων καπνιστών Άσσος έπαιρνε έναν βαθμό, ο

Παπαστράτος 5 βαθμούς, ο Αντινικότ 25...Επικρατούσε μεγάλος

ανταγωνισμός για το ποιος θα συγκεντρώσει τα καλύτερα.

39

Φαρακτηριστικό χειροποίητο παιχνίδι αυτής της περιόδου ήταν το

κλωτσοσκούφι.

Αντί για το εξωτερικό

δερμάτινο της μπάλας,

έβαζαν μια χοντρή

κάλτσα, τη γέμιζαν με

κουρέλια για να έχει

βάρος και να μην την

παίρνει ο αέρας .

Ήταν άκρως επικίνδυνες οι κεφαλιές και απειλή για σπασίματα

δάκτυλων ειδικά όταν αυτή η ¨μπάλα¨ βάραινε από βροχή και λάσπη.

Άλλο ιδιαίτερο παιχνίδι της εποχής ήταν το μπαζ .Σοποθετούσαν

τους βώλους ή τις γκάζες σε μια σειρά από 5 ο καθένας. Αυτός

πού άρχιζε πρώτος έπρεπε με την μπίλια του να χτυπήσει τη σειρά

από τις γκαζες .Όσες χτυπούσε τις έπαιρνε και ο νικητής ήταν

αυτός που αποκτούσε τις πιο πολλές.

40

την κατοχή επειδή δεν υπήρχαν βώλοι έπαιρναν πηλό( από τον

Κόκκινο Μύλο στη Υιλαδέλφεια), τον έκοβαν κομματάκια και

ξέραιναν τους βώλους στις ταράτσες .την συνεχεία τους έβαζαν

στον φούρνο του πλυσταριουτους έψηναν και τους χρωμάτιζαν .

Όσοι βώλοι περίσσευαν από το παιχνίδι γίνονταν τρόπος

ανταλλαγής(έναντι χρημάτων)

Π.χ. πήγαιναν στον ποδηλατάκια με 50 βώλους νοίκιαζαν ένα ποδήλατο

για 1 ώρα.

41

Σα παιδία της κατοχής έπαιζαν

αυτοσχέδιες παραστάσεις

Καραγκιόζη

σε πρόχειρους μπερντέδες .

Ο Καραγκιόζης έφτασε το 1943

στην ελεύθερη Ελλάδα.

Έστηναν ένα σεντόνι, παίρναν από το ψιλικατζίδικο χάρτινες φιγούρες,

τις κολλούσαν σε χοντρό χαρτονακι, παίζοντας τις ιστορίες μέσα από

βιβλία που κυκλοφορούσαν .

42

III. ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΚΟ ΠΑΙΦΝΙΔΙ

ΕΙΑΓΨΓΕ – ΚΑΣΑΣΗΜΑΣΑ:

Σα πρώτα καταστήματα

παιχνιδιών στην Ελλάδα

εμφανίστηκαν μόλις τις

αρχές του 20ου

αιώνα με

εισαγωγές από την

ευρωπαϊκοί αγορά, αφού

η ελληνική παραγωγή

ήταν ακόμη σε επίπεδο

βιοτεχνίας.

Σα καταστήματα μπορούν

να διακριθούν σε 3

κατηγόριες:

σε αυτά που

πούλαγαν παιχνίδια

μαζί με είδη ραπτικής, γυναικεία ένδυση, παιδικά ρούχα όπως

το κατάστημα ¨ΜΑΓΓΙΨΡΟ¨ που ξεκίνησε το 1892 στη οδό Ερμού με

είδη γυναικείου καλλωπισμού, παντός είδους κομψοτεχνήματα, που

επονομαζόταν «Μουσείον παιχνιδιών»

ο ¨Παράδεισος των

Παίδων¨ στην

Ερμού.

43

αυτά που πουλούσαν

αποκλειστικά παιχνίδια

όπως

ο¨Σσοκας στην οδό

Αίολου που αναφέρεται

ως εργοστάσιο

παιχνιδιών.

Από το 1907 υπήρχε το κατάστημα του ¨Υράγκου¨ στην οδό

Αδριανού όπου στο υπόγειο υπήρχε εργαστήριο.

στην τρίτη κατηγόρια ανήκουν

τα μεγαλοκαταστήματα όπου

ανάμεσα στα εμπορεύματα τους

υπήρχαν και παιχνίδια όπως η

¨Πανελλήνιος Αγορά¨ από το 1906

στην οδό ταδίου,

oι ¨Αφοι

Λαμπρόπουλοι¨

και λίγο αργότερα

του ¨Δραγώνα¨

στην Αθήνα.

44

Οι εισαγωγές από την Ευρώπη γίνονταν από τέτοια καταστήματα,

απευθύνονταν στα αστικά στρώματα

Σα ευρωπαϊκά παιχνίδια θεωρούνται στην Ελλάδα είδος πολυτελείας,

είχαν 120% δασμό.

Σα παιχνίδια εντασσόταν σε

υποκατηγορίες ανάλογα με το

υλικό κατασκευής τους και οι

δασμοί επιβάλλονταν με βάση το

βάρος των παιχνιδιών

(π.χ. η μια οκά είχε φόρο 5 δρχμ

το 1906).

Οι εισαγωγές γίνονταν και

μέσω τιμοκατάλογων των

εργοστάσιων παιχνιδιών

Νυρεμβέργης, του Λονδίνου

ή γαλλικών οίκων.

Πολλές αστικές οικογένειες

έκαναν κατευθείαν

παραγγελιές παιχνιδιών από

το εξωτερικό μέσω των ναυτιλιακών πρακτορείων.

Από τις αρχές του 20ου

αιώνα,

τιμοκαταλόγους τύπωναν και

ορισμένοι έλληνες έμποροι

κυρίως τα Φριστούγεννα και τις

Αποκριές.

Φαρακτηριστικό εισαγόμενο

παιχνίδι ήταν οι κούκλες από

σελιλοιντ με σχήμα τη χελώνα

από τη Γερμανία που είχαν στην

Ελλάδα τεραστία ζήτηση.

Γύρω στο 1960 η τιμή μιας τέτοιας κούκλας ήταν γύρω 130 δρχμ.

45

Σο μεγάλο κόστος των εισαγωγών έδωσε κίνητρο να αναπτυχθεί η

εγχώρια παραγωγή παιχνιδιών.

Οι έλληνες κατασκευαστές για 50 περίπου χρόνια αντέγραφαν ή

προσάρμοζαν τα ευρωπαϊκά παιχνίδια στα ελληνικά δεδομένα. Η

αντιγραφή των ευρωπαϊκών παιχνιδιών γίνονταν από τους

κατασκευαστές χωρίς καμία άδεια, γιατί ποτέ οι ξένοι δεν τους

υπολόγιζαν σαν ανταγωνιστές

Φαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε η καινοτομία με τις κούκλες

character,που ξεχώριζαν με κάποια αληθοφανή έκφραση(κλάμα,

γέλιο, γκριμάτσες παιδιού ή και ηλικιωμένου).

Άλλο παράδειγμα αντιγραφής αφορά το τσίγκινο παιχνίδι η

κοκορομαχία ή το ¨puss in boots¨ γερμανικού οίκου,

που κόστιζε το 1965, 45 δρχμ εισαγόμενο

ενώ το ελληνικό αντίγραφο του από την ΕΛΒΙΠ κόστιζε μόνο 11

δρχμ.

46

Θα τελειώσουμε με μια μικρή καταγραφή ελλήνων βιομηχάνων και

βιοτεχνών ( με αλφαβητική σειρά) , αναφέροντας κάποια από τα

παιχνίδια:

ΑΚΟΤΡΟΝΗ: μολυβένια στρατιωτάκια

Ξύλινα παζλ και κύβοι με εικόνες από

παραμυθία

1. Σα πρώτα επιτραπέζια όπως το

ποδηλατοδρόμιο, και το ¨Μεκανο¨ (μεταλλική

κατασκευή με μικρά κατσαβίδια, βίδες,

μπουλόνια και ειδικές βέργες)

ΑΝΑΝΙΑΔΗ: κούκλα

κουδουνίστρα

Σσίγκινα παιχνίδια

Παιχνίδια μπαταρίας

όπως κρις κραφτ

σιδηρόδρομος

αεροπλάνο

Ολυμπιακής

σχοινάκι

διαστημικά παιχνίδια

ρομπότ

ΑΝΣΨΝΑΚΗ: τσίγκινο γιρ-γιρ

Βατραχάκια κρι κρι

Υλογοβόλα

ΑΝΣΨΝΟΠΟΤΛΟ: κουζινικά, σερβίτσια

ΑΠΕΡΓΗ: κούκλες αραπίνες από πλαστικό

ΒΑΚΑΚΗ( ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ): κούκλες bibi bo

47

ΒΙΔΑΛΗ: καρτέλες με σετ οδικής κυκλοφορίας

Αυτοκινητάκια

σήματα τροχαίας

ΘΕΟΔΨΡΙΔΟΤ:

υφασμάτινες

κούκλες με παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές

ΚΕΦΑΓΙΑ: κούκλες με υφασμάτινο σώμα, χάρτινα άκρα, κεφάλι

από πεπιεσμένο χαρτί και γυάλινα μάτια το seliloid άθραυστη από

ασετατ (υγρό χημικό μείγμα) από PVC εύπλαστο υλικό που

έμοιαζε με σάρκα

ΚΟΛΑΡΟ (ΕΛΒΙΠ) :

τσίγκινο κουρδιστό παιχνίδι

αυτοκίνητα λούνα παρκ

ΛΕΔΑΚΗ (ΑΣΘΙ): κούκλες βιτρίνας,

αποκριάτικες μάσκες,

είδη θεάτρου

Σο 1918 δημιούργησε το νοσοκομείο

κούκλων όπου επισκεύαζε κάθε

σπασμένη κούκλα μέχρι το 1995

ΛΤΡΑ(LYRA): παιχνίδια μπαλαρίνες, αντίγραφα από γιαπωνέζικα

ΜΟΤΣΑΚΑ(PYROPLAST)

:βαρελότα, πυροτεχνήματα,

στρακαστρούκες

ΑΥΟΙ

ΠΑΠΑΕΤΑΓΓΕΛΟΤ(ΥΙΝΟ):

τσίγκινος σκύλος κουμπάρας,

βέσπα χωρίς μηχανή για παιδία

“Αγοράζω παιχνίδια φίνο χαλάλι

τα λεφτά που δίνω”

48

ΠΕΡΒΟΠΑΡΑΚΗ(APER TOYS): αποκλειστικός κατασκευαστής

της ¨Μονόπoλης¨ στην Ελλάδα.

ΠΡΙΥΣΗ (Π):

πεταλουδα τσίγκινη με

ελατήρια ανοιγόκλεινε

τα φτερά

Κουρδιστό γατάκι που

έκανε τούμπες

Αστυνομικό αυτοκίνητο

Πιθηκάκι κλόουν

ΣΟΤΣΟΤΝΣΖΗ:

λούτρινα μικρά και

μεγάλα ζώα

ΥΡΑΓΚΟ: ξύλινες

ρόδες με κουδουνάκια

Κούκλες

πορσελάνινες

βούρες

49

V. Tα ξεχασμένα παιχνίδια των γονιών μας.

ΚΟΤΣΟ

Παιζόταν από δυο άτομα .Σο πρώτο παιδί που

άρχιζε, έριχνε μια στρογγυλή πέτρα στην αρχή του

σχεδίου . Έπρεπε στηριγμένο στο ένα πόδι να

σπρώξει με αυτό την πέτρα ώστε να βγει έξω από

το σχέδιο στην αρχή .την συνεχεία έριχνε την

πέτρα στο 2ο τετράγωνο και έμπαινε με το ένα

πόδι στο σχέδιο και τετράγωνο-τετράγωνο έφτανε

σε εκείνο που βρισκόταν η πέτρα.

ΒΟΛΟΙ

Οι βόλοι παιζόταν συνήθως από αγόρια . Ήταν σχεδόν κολλητοί μεταξύ

τους και τα παιδιά έριχναν το καθένα το δικό του βόλο από κάποια

καθορισμένη απόσταση προσπαθώντας να πετύχουν κάποιον από τους

«στρωμένους» βόλους . Όποιο βόλο πετύχαινε το παιδί ,τον κέρδιζε.

50

ΒΟΤΡΑ

υνήθως χρησιμοποιούνται

για να παίξεις το παιχνίδι

„βάλτε και πάρτε‟ το

τετράπλευρο σβουράκι ή

σβούρα εμφανίζει έναν

αριθμό , όταν σταματήσει να

γυρίσει . Κάθε παίχτης

τοποθετεί ένα κέρμα στο

δοχείο και στη συνεχεία

γυρίζει το σβουράκι

ακολουθώντας τις οδηγίες

όταν η σβούρα σταματήσει να γυρίζει .

ΠΕΡΝΑ ΠΕΡΝΑ Η ΜΕΛΙΑ

Σα παιδιά είναι από 6 και πάνω , διαλέγουν τα πιο μεγάλα και

συγκεκριμένα οι 2 „μάνες‟ . Η

κάθε μια παίρνει με λάχνισμα

τον ήλιο η το φεγγάρι . Οι 2

μάνες σχηματίζουν με τα χέρια

τους μια κάμαρα και στέκονται

όρθιες στη μέση . Όπως έχουν

σχηματίσει τη σειρά προχωρούν

προς την κάμερα τραγουδώντας

.

51

ΛΤΚΕ ΛΤΚΕ ΕΙΑΙ ΕΔΨ;

Ένα από τα μεγαλύτερα παιδία κρύβεται κάνοντας τον λύκο και στην

συνέχεια τα παιδία τραγουδώντας προσπαθούν να τον βρουν. Μετά ο

λύκος βγαίνει και οποίο παιδί πιάσει βγαίνει από το παιχνίδι.

ΓΤΡΨ ΓΤΡΨ ΟΛΟΙ

Σα παιδάκια σχηματίζουν ένα

κύκλο και βάζουν το πιο μικρό στη

μέση .Ύστερα πιάνονται από τα

χέρια και γυρίζουν τραγουδώντας

ένα τραγούδι.

ΣΑΚΑ ΣΑΚΑ

Δυο μεγάλες κοκάλινες μπάλες , σε διάφορους

χρωματισμούς , η κάθε μια κρεμόταν με λεπτό

γερο σχοινάκι από ένα σιδερένιο κρίκο , που

μπορούσε ο καθένας να το προσάρμοση στο

δάχτυλο του. υνήθως στο μεσαίο δάχτυλο . Η

επιτυχία ήταν να χτυπάς τα μπαλάκια όσο

περισσότερο χρόνο μπορούσες κουνώντας το

χέρι πάνω κάτω.

52

ΜΟΤΙΚΕ ΚΑΡΕΚΛΕ

Οι καρέκλες ήταν σχηματισμένες σε κύκλο και ακουγόταν μουσική. Σην

ώρα που σταμάταγε τα παιδία έπρεπε να κάτσουν. Σο παιδί που έμενε

όρθιο έχανε.

ΛΑΣΙΦΟ

Δυο άτομα είχανε ένα λάστιχο γύρω από τα πόδια .Ο ένας πήδαγε είτε

στο κενό είτε πατώντας σε κάθε μέρος ξεχωριστά.

ΚΟΙΝΑΚΙ

Έπρεπε να πηδάνε τα

παιδία το σκοινάκι

συνεχεία.

ΑΜΠΑΡΙΖΑ

Σα παιδία είναι από 8 έως 14. Φωρίζονται σε δυο ομάδες. Κάθε ομάδα

έχει την μανά της .Γύρω από την αμπάριζα κάθε ομάδα χαράζει έναν

κύκλο με περιφέρεια 3 ως 4 μέτρα και εκεί φυλάσσονται τα σκλαβάκια.

Αν η ομάδα καταφέρει να εισβάλει στην περιφέρεια της άλλης τότε

νικάει.

53

ΠΑΜΕΝΟ ΣΗΛΕΥΨΝΟ

Ο ένας ξεκινάει λέγοντας μια φράση στον επόμενο και έτσι το μήνυμα

περνάει από στόμα σε στόμα και ο τελευταίος ανακοινώνει την φράση.

ΑΚΟΤΛΟΔΡΟΜΙΕ

Ήταν αγώνας τρεξίματος αλλά τα ποδιά ήταν μέσα σε σακουλές.

ΠΑΝΣΟΜΙΜΑ

κάποιος μιμούταν και οι άλλοι έπρεπε να καταλάβουν τι ακριβώς

παριστάνει.

ΜΑΚΡΙΑ ΓΑΩΔΟΤΡΑ

κάποια παιδιά ήταν σκυμμένα σε σειρά και κάποια αλλά παιδία

πηδάγανε από πάνω με σκοπό να τους ρίξουν κάτω.

ΜΠΙΖ

Κάποιος ήταν με γυρισμένη πλάτη και προσπαθούσε να καταλάβει

ποιος είναι αυτός που τον χτύπησε από πίσω.

Και πολλά άλλα…

54

V. ΣΟ ΠΑΗΓΗ ΚΑΗ ΣΟ ΠΑΗΧΝΗΓΗ ΣΖ ΕΩΓΡΑΦΗΚΖ

ην Μεζαίσλα ε παηδηθή ειηθία πεξηνξίδνληαλ ζηελ πην επάισηε πεξίνδν όζν ην κηθξό παηδί δελ κπνξνύζε λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ηνπ. Μεηά γηλόηαλ θαηεπζείαλ ελήιηθαο κνηξάδνληαλ ηηο ίδηεο δνπιεηέο θαη ηα παηρλίδηα ηνπο

ηα όξηα παηδηθήο θαη ελήιηθεο δσήο δελ είλαη ζαθή.

Μέρξη ηνλ 17ν αηώλα ζηελ Δπξώπε ζεσξνύζαλ όηη ηα παηδηά ήηαλ εγθαηλώο ακαξησιά θαη ρξεηαδόηαλ πξνζπάζεηα εθπνιηηηζκνύ ηνπο.

ην παηδί είλαη απoλ θαη ζηε δσγξαθηθή.

Μόιηο ηνλ 18 αη. ζηελ Αλαγέλλεζε επηθεληξώλνληαη

ζηελ αζσόηεηα ησλ παηδηώλ θαη αλαθέξνληαη ζ ‘απηά σο (αγγεινύδηα, ςπρνύιεο) θηι. Έηζη βιέπνπκε θαη ζηε δσγξαθηθή ηα παηδηά λα ηαπηίδνληαη θαη κε αγγειηθνύο έξσηεο (ξνκαληηθά παηδηά) ή ην παηδί εκθαλίδεηαη ζηνπο πίλαθεο ηεο Αλαγέλλεζεο σο « Θείν βξέθνο» σο putti όπσο θαη ζε πίλαθεο ηνπ Καξαβάηζην.

Σν παηδηθό παηρλίδη θάλεη ηελ πξώηε ηνπ εκθάληζε ζηνπο ειιεληθνύο πίλαθεο ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αη.

Σα πξνεγνύκελα ρξόληα ην παηρλίδη ήηαλ νπζηαζηηθά απόλ ,θαζώο νη πεξηζζόηεξνη πίλαθεο αλαπαξηζηνύζαλ ζθελέο από ηελ εξσηθή επαλάζηαζε ηνπ 1821 θαζώο ην παηρλίδη δελ ζπλάδεη κε ηηο ζθελέο ηνπ ηζηνξηθνύ πεξηερνκέλνπ ησλ πηλάθσλ.

55

Με ηα ρξόληα όκσο νη Έιιελεο θαιιηηέρλεο ζηξάθεθαλ

ζηνλ αγξνηηθό-παξαδνζηαθό ρώξν, πξνβάιινληαο ηελ ειιεληθή θαζεκεξηλόηεηα ηεο επνρήο πξνζπαζώληαο λα αλαδείμνπλ ηελ

ειιεληθόηεηα γη’ απηό έδσζαλ έκθαζε ζην ιανγξαθηθό ζηνηρείν.

ε έλα θιίκα εηδπιιηαθήο γξαθηθόηεηαο

ζε αξθεηέο από απηέο ηηο ζπλζέζεηο ην παηδί εκθαληδόηαλ κε ηε θνξεζηά ηνπ ρσξίο λα δηαθνξνπνηείηαη από ηνλ ελήιηθα.

Ζ επίδξαζε ηεο λαηνπξαιηζηηθήο δσγξαθηθήο καο δίλεη ζέκαηα ζπγθηλεζηαθά θνξηηζκέλα.

Σν πξόζσπν ηνπ παηδηνύ ηνπνζεηείηαη καθξηά από ην ρώξν ηνπ παηρληδηνύ

Ζ απνπζία απηή ηνπ παηδηθνύ παηρληδηνύ από ηα παηδηθά πνξηξέηα απηνύ ηνπ αηώλα είρε αληίθηππν θαη ζηελ νκαιή αληηκεηώπηζή ηνπ από ηνπο ελήιηθεο νη νπνίνη ην αληηκεηώπηδαλ κε κεγάιε επηθπιαθηηθόηεηα θαζώο ην παηρλίδη εθείλε ηελ επνρή είρε ζπλδεζεί κε ηελ ηεκπειηά.(ε ζηάζε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο απέλαληη ζ’έλα παηδί , αγόξη ή θνξίηζη είλαη έλαο θνηλσληθόο ξόινο κε εζηθνπιαζηηθό θαη δηδαθηηθό πλεύκα.)

56

Πνιινί Έιιελεο δσγξάθνη όκσο πνπ είραλ δήζεη ζην εμσηεξηθό θαη είραλ δερηεί δηαθνξεηηθά εξεζίζκαηα γηα ην παηδί θαη ην παηδηθό παηρλίδη, είραλ άιιε άπνςε γηα ην ζέκα θαη δεκηνύξγεζαλ πνιινύο πίλαθεο κε απηό ην ζέκα.

Έλαο από απηνύο ήηαλ θαη ν Γεώξγηνο Ηαθσβίδεο. Ο Ηαθσβίδεο ππεξέηεζε πηζηά ηνλ γεξκαληθό αθαδεκατθό λαηνπξαιηζκό ηεο ιεγόκελεο «ρνιήο ηνπ Μνλάρνπ». Σα ζέκαηά ηνπ, παξόηη δσληαλά θαη γεκάηα ειιεληθό θσο, δηαθαηέρνληαλ από ηελ ζεαηξηθόηεηα θαη ηελ απζηεξόηεηα πνπ επέβαιε ν αθαδεκατζκόο.

Απηό θαίλεηαη θαη από ηνλ πίλαθά ηνπ όπνπ παξνπζηάδεη κηα γηαγηά κε ηα εγγόληα ηεο.

Σνλίδνληαο ην ιανγξαθηθό ζηνηρείν παξνπζηάδεη ηελ παξαδνζηαθή γηαγηά λα κέλεη ζην ζπίηη κε ηα παηδηά θαη λα αζρνιείηαη κε ην πιέμηκν ελώ ηα παηδηά πεγαίλνπλ θαη ηεο παίδνπλ κνπζηθή.

Ζ ζηάζε ηα ηεο γπλαίθαο δελ είλαη ηπραία θαζώο θαίλεηαη λα ελνριείηαη από ην παηρλίδη ησλ παηδηώλ. Αμίδεη λα παξαηεξήζνπκε όηη ηα παηρλίδηα νρινβνήο κέρξη ηνλ 19αη. αληηκεησπίδνληαλ κε θπξώζεηο θαη αζηπλνκηθά κέηξα

57

Αθόκα έλαο πίλαθαο πνπ ζα άμηδε λα ζρνιηάζνπκε είλαη απηόο όπνπ παξνπζηάδεη δύν κηθξά θνξηηζάθηα λα παίδνπλ κε κηα θαξέθια Παξαηεξνύκε όηη ν θαιιηηέρλεο παξνπζηάδεη ηα παηδηά λα παίδνπλ κε έλα θαζεκεξηλό αληηθείκελν αληί γηα παηρλίδηα, ζέινληαο λα ηνλίζεη όηη δελ ππήξρε ην ζηάδην ηεο παηδηθήο ειηθίαο εθείλα ηα ρξόληα, αλ ζπιινγηζηνύκε όηη αθόκα θαη ηα ξνύρα πνπ θνξάλε είλαη κηα κηθξνγξαθία εθείλσλ πνπ θνξνύζαλ νη ελήιηθνη.

Αθόκα έλαο πίλαθαο είλαη θαη απηόο εδώ πνπ δείρλεη κηα γηαγηά λα παίδεη κε ηα εγγόληα ηεο.Καη εδώ ηα παηδία παξνπζηάδνληαη λα θνξνύλ ξνύρα ελειίθσλ θαζώο επίζεο εδώ θαίλεηαη όηη ν δσγξάθνο είλαη επηξεαζκέλνο απν ην ξεύκα ηεο επνρήο πνπ θπξηαξρεί ζηελ Διιάδα εθείλν ηνλ θαηξό θαη πξνβάιιεη πεξηζζ’νηεξν ηελ νηθνγέλεηα.

Ο επόκελνο πίλαθαο δείρλεη παηδηά λα δσγξαθίδνπλ κε κεγάιε επηκέιεηα. Δίλαη ε επνρή πνπ ην παηρλίδη ζηελ Δπξώπε ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παηδαγσγηθή δηαδηθαζία.

58

Αθόκα έλαο δσγξάθνο εθείλεο ηεο επνρήο είλαη ν Πεξηθιήο Παληαδήο.

Ο Παληαδήο μερώξηζε από ηνπο ππόινηπνπο έιιελεο δσγξάθνπο ηεο επνρήο ηνπ, κηαο θαη ήηαλ ν πξώηνο πνπ μέθπγε από ηνλ αθαδεκατζκό ηεο ρνιήο ηνπ Μνλάρνπ θαη πνπ εληάρζεθε ζην αλαηξεπηηθό γηα ηελ επνρή ηνπ θίλεκα ηνπ ηκπξεζηνληζκνύ. Σα έξγα ηνπ — ηνπηνγξαθίεο θαη νιόζσκα πνξηξαίηα — μερώξηζαλ γηα ηα επαίζζεηα ρξώκαηα θαη ηηο ζαπκάζηεο θσηνζθηάζεηο.

Καη απηόο αζρνιήζεθε κε ην παηδί θαη ην παηρλίδη. ε απηό ηνλ πίλαθα θαίλεηαη έληνλα όηη είρε επεξεαζηεί έληνλα από ηηο αληηιήςεηο ηνπ εμσηεξηθνύ .Παξνπζηάδνληαο έλα κσξό λα παίδεη. Καηαξξίπηεη απηή ηελ πξνθαηάιεςε πνπ ζέιεη ηα παηδηά λα κελ έρνπλ πνηέ παηδηθή ε

59

Δπίζεο θαη ν Νηθόιανο Γύδεο αζρνιήζεθε κε ην παηδηθό παηρλίδη.Απόθνηηνο θαη απηόο απν ηε "ρνιή ηνπ Μνλάρνπ" εξγάζηεθε κε ηνλ ίδην ηξόπν.

ηνλ ζπγθεθξηκέλν πίλαθα θαίλνληαη δύν κηθξά παηδηά ηελ ώξα πνπ νη γνλείο ηνπο εηνηκάδνληαη λα ηα αξξαβσληάζνπλ.Έηζη κε απηόλ ηνλ ηξόπν ζέιεη λα δείμεη όηη ηα παηδηά αθόκα θαη απν εθείλε ηελ ειηθία δελ είραλ παηδηθνηεηα

60

Έηζη ε λενειιεληθή ηέρλε άξρηζε ζηαδηαθά από ηηο αξρέο ηνπ 20νπ αηώλα λα ζηξέθεη ηελ πξνζνρή ηεο ζηε ζρέζε ηνπ παηδηνύ κε ην παηρλίδη, ην πιαίζην πάληα ηεο εζνγξαθίαο.

Πξώηκν δείγκα απηήο ηεο ζηξνθήο είλαη θαη ν πίλαθαο ηνπ πκεώλ αββίδε όπνπ παξνπζηάδεη κηα νκάδα παηδηώλ λα παίδνπλ καδί ζηελ εμνρή.

Πιένλ ην παηδί είλαη ειεύζεξν λα δεη κέζα ζηελ παηδηθή αλεκειηά αιιά θαη λα κνηξάδεηαη ηε ραξά πνπ ηνπ πξνζθέξεη ην νκαδηθό παηρλίδη

61

Λίγα ρξόληα αξγόηεξα ε εκθάληζε ηνπ παηρληδηνύ ζηνπο πίλαθεο δσγξάθσλ από ηελ Αζήλα έγηλε αηζζεηή κέζα από ηνπο πίλαθεο ηνπ Θεόθξαζηνπ Σξηαληαθπιιίδε .

Δδώ ν δσγξάθνο καο δείρλεη όηη πιένλ ην παηδί αληηκεησπίδεηαη εληειώο δηαθνξεηηθά θαη πιένλ έρεη έλα ζεκαληηθόηεξν ξόιν ζηελ θνηλσλία.

62

Παξνκνίσο εξγάζηεθαλ θαη ν πύξνο Βαζηιείνπ θαη ν Μπξαέζζαο Γήκνο ,

63

θαη ν Γηακαληήο Γηακαληόπνπινο.

64

Μεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή ήξζε ν Γηώξγνο ηθειηώηεο θαη παξνπζίαζε ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ην παηρλίδη θπξίσο από θνηλσληνινγηθή-εζλνινγηθή άπνςε.

Με ηνλ πίλαθα ηνπ "Παηδηά πνπ παίδνπλ" εζηίαζε ην βιέκκα ηνπ ζηελ

θαζεκεξηλόηεηα ηνπ απινύ αλζξώπνπ ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη απηή ησλ παηδηώλ.

65

ε Νίθε Καξαγάηζε

Μέζα ζηνπο πίλαθεο ηεο παξνπζηάδνληαη ζηηγκέο αλεκειηάο

ηα θαινθαίξηα ζηελ Άλδξν

66

απνηππώλεη ηε παηδηθή ειηθία

κέζα από κηα καηηά ηξπθεξή

θαη λνζηαιγηθή

67

Ο Ν Χαηδεθπξηάθνο Γθίθαο, ζ έλα απ ηα θύθλεηα γξαπηά ηνπ, κε ηίηιν, «ην ραιί πνπ παίδακε ήηαλ θόθθηλν», καο εθκπζηεξεύεηαη όηη πάλσ ζε απηό ην ραιί κε ηα έληνλα πνιύρξσκα ηεηξάγσλα , παίδνληαο ζαλ παηδί βόινπο, αλαθάιπςε ηε γνεηεία ησλ ρξσκάησλ θαη ηνπ γελλήζεθε ε ηδέα ηεο δσγξαθηθήο

68

ηε δηάξθεηα ηνπ 1960 ε Διιάδα θαηαθιύδεηαη από ηηο λέεο ηάζεηο ηνπ εμσηεξηθνύ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη απηώλ πνπ αθνξνύζαλ ηε ηέρλε.

Ο πίλαθαο ν νπνίνο απεηθνλίδεη αθξηβώο ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηνύζε

εθείλε ηελ επνρή είλαη εθείλνο ηνπ Γηάλλε Ψπρνπαίδε

παξνπζηάδεη θάπνηα παηδηά λα παίδνπλ πνδόζθαηξν κέζα ζε κηα νζόλε ηειεόξαζεο.

69

Καη ν Ράιιεο Κνςίδεο όκσο άθεζε ην ζηίγκα ηνπ εθείλε ηελ επνρή κε ηηο δεκηνπξγίεο ηνπ

Γελλεκέλνο ζηε Λήκλν, απεηθνλίδεη ζηα έξγα ηνπ ηηο παηδηθέο ηνπ πεξηεγήζεηο ζην θάζηξν ηεο Μύξηλαο

70

Ο Βιάζεο Καληάξεο παξνπζηάδεη ην παηρλίδη

σο θάηη δειαδή εκπνξεπκαηνπνηήζηκν θαη εληειώο παξακνξθσκέλν.

ηνλίδεη ηε ρακέλε παηδηθόηεηα θαη

αζσόηεηα ησλ παηδηώλ.