2 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ ÎÁÅÊÒÈÂ ÎÏÐÎÂÅÐÃÀÂÀÎÁÅÊÒÈÂ ÎÏÐÎÂÅÐÃÀÂÀ

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò å íåçàâèñèìà íåïðàâèòåëñòâåíà îðãàíèçàöèÿ çà çàùèòà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.Îáðàçóâàí å íà 14 þëè 1992 ã.Ïðåäñåäàòåë: Êðàñèìèð ÊúíåâÇàì.-ïðåäñåäàòåë: Ìàðãàðèòà Èëèåâà×ëåíîâå: Àëôðåä Êðèñïèí , Àíåòà Ãåíîâà, Àíòîàíåòà Íåíêîâà, Áîéêî Êþ÷óêîâ, Âàñèë ×àïðàçîâ, ÂúëêîÑòàíåâ, Ãåîðãè Áàíêîâ, Ãåîðãè Òîøåâ, Äàíàèë Äàíîâ, Äàíèåëà Ìèõàéëîâà, Äàíèåëà Ôúðòóíîâà, ÄåñèñëàâàÑèìåîíîâà, Äèìèòðèíà Ïåòðîâà, Äèìèòúð Êàìáóðîâ, Åêàòåðèíà Éîñèôîâà, Åìèë Êîåí (ñïåö. êîðåñïîíäåíò),Åìèëèÿíà Æèâêîâà, Çåëìà Àëìàëåõ, Èáðàõèì Òàòàðëú, Èëèàíà Ñàâîâà, Éîíêî Ãðîçåâ, Êàëèíà Áîçåâà, ÊèðèëÊîñòàäèíîâ, Ìàðèÿ Áàêúðäæèåâà, Ìàðòà Ìåòîäèåâà, Ïðàâäà Ñïàñîâà, Ïåòúð Ñëàáàêîâ , Ïëàìåí Áîãîåâ,Ðàäîñò Íèêîëàåâà, Ðàìàäàí Êåõàéîâ, Ñëàâêà Êóêîâà, Òàíÿ Ìàðèí÷åøêà, Þëèàíà Ìåòîäèåâà (ãëàâåí ðåäàêòîðíà “Îáåêòèâ”).Ñïèñàíèåòî ñå èçäàâà ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà Èíñòèòóò “Îòâîðåíî îáùåñòâî” - Áóäàïåùà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Äîíêà Ìàíãà÷åâàÀäðåñ íà ñï. “Îáåêòèâ”: Ñîôèÿ 1504, óë. “Âúðáèöà” ¹ 7

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåòÑîôèÿ 1504, ï.ê. 146

òåë/ôàêñ: (02) 943 48 76

åë. ïîùà:bhc@bghelsinki.org

http://www.bghelsinki.org

Õàéäå, åëà â ×åðâåíàòà êúùà (âæ. ìàòåðèàëè çà ñåìèíàðà “Ñðåùó ïîëèòè-

÷åñêèÿ ìîíîïîë â èñòîðèÿòà. Äðóãèÿò ðàçêàç. Ìàéñêèòå ñúáèòèÿ 1989-òà ãî-

äèíà - äâàäåñåò ãîäèíè ïî-êúñíî” íà ñòð.18-20) â íåäåëÿ, ïîêàíèõ ïðèÿòåëêà -

èçâåñòíà æóðíàëèñòêà îò öåíòðàëåí âñåêèäíåâíèê. Åëà, ùå ÷óåø ãëàñîâå, êîè-

òî íèêîé íå å äîïóñêàë äî åôèðà èëè äî âåñòíèêàðñêèòå ñòðàíèöè âå÷å 20

ãîäèíè! Ùå äîéäà, êîëåáëèâî ìè îòãîâîðè. Ìîæå áè ùå íàïðàâÿ èíòåðâþ. Àìè

äà, êàçàõ! Íàïðèìåð ñúñ Ñàáðè Èñêàíäåð îò Äåìîêðàòè÷íàòà ëèãà çà ÷îâåøêè

ïðàâà! Òîé è äðóãèòå òóðöè öÿëà âå÷íîñò íå ñà ñè èäâàëè ó äîìà îòêàêòî ãè

äåïîðòèðàõìå! Ùå äîéäà, îáåùà ïðèÿòåëêàòà ìè. Âúçìîæíî å äà å áèëà ìèñëå-

íî ñ ìåí íà óíèêàëíàòà ñðåùà ñ íåôîðìàëèòå îò ìàéñêèòå ñúáèòèÿ îíçè äåí.

Íî æóðíàëèñòêàòà îò âëèÿòåëåí âñåêèäíåâíèê îòñúñòâàøå. Êàêòî ðàçáèðàåìî,

îòñúñòâàõà âñè÷êèòå é êîëåãè îò òèðàæíè èçäàíèÿ.

“Íàâðåìåòî, ðàçêàçâàøå Ðóìÿíà Òàñëàêîâà, äúëãîãîäèøåí äèðåêòîð íà ðà-

äèî Äîé÷å Âåëå, ìåæäó íàñ, Ðàäèî Ñâîáîäíà Åâðîïà è ÁÁÑ íÿìàøå êîíêóðåí-

öèÿ. Ðàçìåíÿõìå ñè ìàòåðèàëèòå, êîèòî áÿõà çàïèñàíè ïî òåëåôîíà îò Æåðìè-

íàë ×èâèêîâ, Äèìèòúð Äèìèòðîâ èëè îò Ïåòúð Áîÿäæèåâ, èëè íà Ðóìÿíà Óçóíîâà.

Ïîìíÿ îùå ãëàñîâåòå âè...”

Ïðåç 1988 - 1989 ã. èçëú÷âàíåòî íà ãëàñîâåòå íà áúëãàðñêèòå òóðöè, ðåøèëè

íà æèâîò è ñìúðò äà çàùèòÿò ïðàâàòà ñè ñå îêàçâà ðåøàâàùî. Ðóìÿíà Óçóíîâà

çàïèñâà è èçëú÷âà ïî ðàäèî Ñâîáîäíà Åâðîïà èíòåðâþòà ñ òàêèâà òðàãè÷íè è

ñèëíè ëè÷íîñòè êàòî Çàéíåï Çàôèðîâà, Ãþëòåí Îñìàíîâà, Àéøå Ôåòîâà.

“Áèáèñè-òî” íàðè÷à ñòàíöèÿòà ãàëüîâíî Ñàáðè Èñêàíäåð. È äîáàâÿ : “Áåç

ðàäèîòî íÿìàøå äà ìîãà äà îãëàñÿ ïèñìîòî ñè äî Òîäîð Æèâêîâ çà íàøàòà

ùàôåòíà ãëàäíà ñòà÷êà”. Ñ ïîêëîí êúì íåÿ è îñòàíàëèòå ìó ñúíàðîäíèöè ñïî-

ìåíàâàò Ðóìÿíà Óçóíîâà. Íåïðåñòàííî ÿ ñïîìåíàâàò!

Ïðåäè 20 ãîäèíè òå ñà èìàëè äîñòúï äî åôèð. Ïîñëå ãè çàáðàâèõìå. Çàáðà-

âèõìå è Ðóìÿíà Óçóíîâà, òàçè âåëèêîëåïíà æóðíàëèñòêà, êîÿòî ñè îòèäå ïðåç

1996 ã. Ìèð íà ïðàõà é! Ðàäèî Ñâîáîäíà Åâðîïà âå÷å íå ñúùåñòâóâà, çàùîòî

àìåðèêàíñêèÿò êîíãðåñ ðåøè,÷å Áúëãàðèÿ å âå÷å äåìîêðàòè÷íà ñòðàíà. Ïðåç

2003 ã. ÁÁÑ ñúùî çàêðè áúëãàðñêàòà ñè ñåêöèÿ, êàòî ïðåäîñòàâè àðõèâà ñè ñ

ëåíòèòå îò 1988-1989 ã. íà ÁÍÐ çà áåçâúçìåçäíî ïîëçâàíå. Îïèñàõ òåçè ëåíòè,

êîèòî ñúäúðæàò íåâåðîÿòíè “íîâèíè”. Ñúîáùåíèÿ çà íåëåãàëíèòå äåéñòâèÿ îò

Ñåâäæè Òàõèðîãëó, íà÷àëîòî íà ãëàäíàòà ñòà÷êà íà Ïåòúð Ìàíîëîâ, îòâîðåíîòî

ïèñìî íà èíòåëåêòóàëöèòå, ïîáîÿò ïðåä “Êðèñòàë”.

Áëàãîäàðåíèå íà Ëèëè Àëåêñàíäðèåâà, â ñáîðíèê ñà ñúáðàíè èíòåðâþòàòà

íà Ðóìÿíà Óçóíîâà. Êíèãàòà å ñëàáî èçâåñòíà. Å, è ñàéòúò íà Ïåòêî Ñèìåîíîâ

“ÎÌÄÀ” ñúùî å êà÷èë ÷àñò îò òÿõ, íî êîëêî ëè ãî ïîñåùàâàò...

 õîäà íà ñåìèíàðà íÿêîé êàçà, ÷å àêî íå å áèëà ãëàñíîñòòà, îñèãóðåíà îò

çàïàäíèòå ðàäèîñòàíöèè, çà äà ðàçáåðå ñâåòúò êàêâî ñå ñëó÷âà ñ áúëãàðñêèòå

ìþñþëìàíè è òåõíèòå ôàêòè÷åñêè èñêàíèÿ - “çà äåìîêðàöèÿ è çàùèòà íà ïðàâà-

òà êàêòî íà òóðöèòå, òàêà è íà áúëãàðèòå”, ïðåç ìàé ìåñåö ïðåäè 20 ãîäèíè, â

Áúëãàðèÿ ìîæåëî äà èçáóõíå ãðàæäàíñêà âîéíà. Òåçè òðè ìåäèè ñà áèëè åäíèñ-

òâåíîòî ñðåäñòâî ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñò äà ÷óå èñòèíàòà çà ñëó÷âàùîòî

ñå â Áúëãàðèÿ. È äà ñå íàìåñè. Èçìåæäó òÿõ ïî êàòåãîðè÷åí íà÷èí ñå îòêðîÿâà

ëè÷íîñòòà íà æóðíàëèñòêàòà Ðóìÿíà Óçóíîâà. Çà îãðîìíî ìîå ñúæàëåíèå, ìîù-

íàòà é ñÿíêà çàêðèâà äíåøíèòå áúëãàðñêè æóðíàëèñòè è òÿõíîòî ïðåíåáðåæè-

ìî óñèëèå äà çàùèòÿò òàçè öåííîñò Èíôîðìàöèÿòà.�

Þëèàíà ÌÅÒÎÄÈÅÂÀ

Äà ñè ñïîìíèì Ðóìÿíà Óçóíîâà!ñòð. 3

Ïðåäèçáîðíè êîëåáàíèÿ

Ìàðòà Ìåòîäèåâà

ñòð. 4-6

“Èìà ðàâåíñòâî ïî îòíîøåíèå íà çëî-

òî”

Èíòåðâþ ñ Èâàéëà Àëåêñàíäðîâà

ñòð. 7

Êîíêðåòíè âúïðîñè è êîñâåíè îòãîâî-

ðè ßíà Ïåíêèí

ñòð. 8

Òðè ìèíóòè ñâîáîäà

Ãåîðãè Ãîñïîäèíîâ

ñòð. 9

Ðåøåíèåòî íà ÂÑÑ çà ãåí. Ïåíãåçîâ å

áåçîáðàçíî

Äåêëàðàöèÿ íà ÁÕÊ

ñòð. 10 - 11

20 ãîäèíè ïî-êúñíî

Õðèñòî Õðèñòîâ

ñòð. 12-17 Êëóá “Îáåêòèâ”

Ìàéñêèòå ñúáèòèÿ 1989 ã. - 20 ãîäèíè

ïî-êúñíî

ñòð. 18-20

Äà îïîçíàåì çëîòî è äà ãî ïðèñïèì

Ëèëè Òîäîðîâà

ñòð. 21

Äúðæàâàòà êîíòðîëèðà ìåäèèòå â Áúë-

ãàðèÿ

Ñòð. 22-23

“Ñèíòåòè÷íèòå ëè÷íîñòè” ñúçäàâàò áåç-

ëè÷íà ðåãèñòðèðàùà æóðíàëèñòèêà,

êîÿòî å áåçîïàñíà çà âëàñòòà

Òîòêà Ìîíîâà

ñòð. 24-25

Äà íàïðàâèì ñåðèîçíàòà æóðíàëèñ-

òèêà èíòåðåñíà

Èíòåðâþ ñ Áàðè Õèëåíáðàíä

ñòð. 26-27

Ñúäåáíèÿò êàçóñ ñ åäíî ÷èòàòåëñêî

ïèñìî

ñòð. 28

Èçêðèâåíèÿò îáðàç è ìåäèéíàòà ïóäðà

Ãåîðãè Ïàïàêî÷åâ

ñòð. 29-30

Äèñêðèìèíàöèîííîòî ïðàâî â Áúëãàðèÿ

äèíàìè÷íî ñå ðàçâèâà

Èíòåðâþ ñ àäâ. Ìàðãàðèòà Èëèåâà

ñòð. 31-34 Ïî ñâåòà

Ìàðòà Ìåòîäèåâà

Íà ïúðâà è òðåòà êîðèöà - ðèñóíêè íà

äåöà îò ïîìîùíè ó÷èëèùà, ïîäãîòâåíè

çà èçëîæáà

ÎÁÅÊÒÈÂ 3

Ìàðòà ÌÅÒÎÄÈÅÂÀ

Îòíîâî èäâàò èçáîðè è ïðèìêàòà íà óñåùà-íåòî çà áåçèçõîäèöà è áåçàëòåðíàòèâåí ëîø

èçáîð ñå çàòÿãà âñå ïî-îñåçàåìî. Íà ÷åñòèÿ âúï-ðîñ, çàäàâàí ñ î÷åâèäíà èðîíèÿ, “çà êîãî ùå ãëà-ñóâàø”, âñå ïî-÷åñòî ãîð÷èâî ñå ìúë÷è, à êîãàòîíÿêîé âñå ïàê äàäå îòãîâîð, òîé å â äóõà íà ÷åð-íèÿ õóìîð.

Òî÷íî ïðåäè åäíà ãîäèíà, â çàäúõàíèÿ è ïúëåíñ ïðàçíîòè è íåäîìëúâêè ðàçãîâîð ñ ìîé ïðèÿ-òåë, çàâúðíàë ñå îò ÷óæáèíà ñëåä ãîäèíè îòñúñ-òâèå çà ñðåùà ñ âèïóñêà, ïðèçíàõ çà êîãî ñúìãëàñóâàëà íà ïîñëåäíèòå èçáîðè. Îò íåãîâà ñòðà-íà ïîëó÷èõ íåî÷àêâàíà êàíîíàäà îò âúçìóùåíèåêàê ñúì ìîãëà âúîáùå äà ñè ãî ïîìèñëÿ. Êîãàòî ãîïîïèòàõ êîé ñïîðåä íåãî å áèë âåðíèÿò èçáîð, òîéìè îòãîâîðè ïî íåëåï è ôàíàòè÷åí íà÷èí, ÷å èñ-òèíñêèÿò ÷îâåê áèë îíçè, êîãîòî ïðåäèøíèÿ äåíáÿõ ïðåöåíèëà êàòî íàïúëíî ïîáúðêàí. Çàìúë÷àõ,íÿìàøå êàê äà îáÿñíÿ íà ãîñòåíèíà îò Õîëàíäèÿ,÷å îòñòðàíè ÿâíî íåùàòà èçãëåæäàò ñúâñåì ðàç-ëè÷íè, çàùîòî òóê, â ðîäèíàòà, âÿðíîòî ñå ïðåâ-ðúùà â íàé-íåî÷àêâàíîòî è ãðàíè÷åùîòî ñúññþððåàëèñòè÷íîòî. Íî òàêîâà å ïîëîæåíèåòî -çàâåùàíî îòäàâíà, îùå êîãàòî ìîÿò ïðèÿòåë áå-øå íàé-óìíîòî ìîì÷å âúâ âèïóñêà è îùå íå áåíàïóñíàë ñòðàíàòà, áåç äà å èçêàðàë è ïúðâàòàñè ãîäèíà â óíèâåðñèòåòà. Êàçà, ÷å íå ìó áèëîèíòåðåñíî, î÷àêâàë ïîâå÷å îò ïðî÷óòèÿ ïðîôå-ñîð, êîéòî íè ïðåïîäàâàøå. Ñìåíè ñè ñïåöèàë-íîñòòà è ñåãà ñå çàíèìàâà ñ ïðîáëåìèòå íà ëèí-ãâèñòè÷íàòà èíòåãðàöèÿ íà òóçåìíèòå ïëåìåíà âÞæíà Àôðèêà. Æèâåå ñàì â íÿêàêúâ õîëàíäñêèãðàä è î÷åâèäíî å ìíîãî àêòèâåí çàäãðàíè÷åí áúë-ãàðèí, çàùîòî ÷åñòî ïîëó÷àâàì ðàçíè ïåòèöèè îòíåãî.

Êàòî ñå çàìèñëÿ, âàðèàöèè íà òàçè èñòîðèÿìîãà äà ðàçêàæà ñ ïî÷òè âñåêè òðåòè îò áèâøèòåìè ïðèÿòåëè, çàùîòî âñè÷êè òå ñà â ÷óæáèíà. Îò-äàâíà è áåç ÿâíè ïðèçíàöè çà æåëàíèå çà çàâðú-ùàíå. Îïðåäåëåíî îáùîòî ìåæäó âñè÷êè òÿõ åíåñêðèâàíàòà èì ïðîáúëãàðñêà àêòèâíîñò. Âúð-õúò áåøå, êîãàòî ïðåäè ãîäèíè, â åäíà îò ïîñëåä-íèòå âúëíè íà êàìïàíèÿòà çà ñïàñÿâàíåòî íà áúë-ãàðñêèòå ìåäèöè â Ëèáèÿ, ïîëó÷èõ íåòúðïÿù âúç-ðàæåíèå àïåë çà ñïàñÿâàíåòî èì íà âñÿêà öåíàîò ÷îâåê, êîéòî íå å â Áúëãàðèÿ îò äâàéñåò ãîäèíè,íàïóñíà ÿ ñúñ ñåìåéñòâîòî ñè äåñåòãîäèøåí èâåðîÿòíî åäâà ëè ñè ñïîìíÿ êàêâî íåñðàâíèìîùàñòèå è îòêðîâåíèå å äà áúäåø ëåêóâàí îò áúë-ãàðñêè ëåêàð.

È òàêà, â ìèñëè çà îòñúñòâàùèòå, îòíîâî ñåâðúùàì êúì ïðåäñòîÿùèÿ ìè äúëã íà áúëãàðñêèèçáèðàòåë. È îòíîâî òîâà ñòÿãàíå â ãúðëîòî. Ïðåç

ÏÐÅÄÈÇÁÎÐÍÈ ÊÎËÅÁÀÍÈß

ïîñëåäíàòà ãîäèíà ñå íàòâîðèõà òîëêîâà èçïúë-âàùè ìå ñ íåãîäóâàíèÿ äåëà íà óïðàâëÿâàùèòå,÷å çàêëþ÷èòåëíàòà ìè ìèñúë ïî òåõåí àäðåñ å, ÷åâ ìíîãî îòíîøåíèÿ ñúâðåìåííà Áúëãàðèÿ ìè ñåñòðóâà òî÷íî òîëêîâà íåñâîáîäíà, ïîñðåäñòâå-íà, íåòîëåðàíòíà, îïàñíà è ñëÿïà, êîëêîòî âå-ðîÿòíî å áèëà ïðåäè òðèéñåò ãîäèíè - äåñåò ãîäè-íè ïðåäè âñå ïî-èçêóñòâåíî èçãëåæäàùàòà ìè“ãîëÿìà ïðîìÿíà” èëè âðåìåòî íà ìîåòî äåòñòâî.

Êóëìèíàöèÿòà íà òîâà ñúñòîÿíèå äîéäå, êîãà-òî â îïèò äà ñå ïðåáîðÿ ñ âúçìóùåíèåòî îò ñåáåñè, ÷å ïðåç ïîñëåäíèòå ìåñåöè, âèäÿ ëè íÿêîé ïî-ëèòèê ïî òåëåâèçèÿòà, çàïî÷âàì äà ãî õóëÿ, ñúñ ñè-ãóðíîñò ñ ïðàâî, íî âñå ïàê äà ãî õóëÿ ïîäîáíîíà ñòàð ìúðìîðêî, îñúçíàõ, ÷å ïðîáëåìúò è ñúîò-âåòíî âåðîÿòíàòà ìó ðàçâðúçêà å íÿêúäå äðóãà-äå, ïî-áëèçî äî ìåí. Ìîæå áè â ïðèÿòåëèòå ìèçàä ãðàíèöà è âñè÷êè êàòî òÿõ.

Âñè÷êè êàòî òÿõ ìàé âêëþ÷âàò è äåöàòà íà ïî-âå÷åòî ïðèÿòåëè íà ðîäèòåëèòå ìè, ñúñ ñúâñåììàëêî èçêëþ÷åíèÿ. Ïîìíÿ ñ êàêâî ïîñòîÿíñòâî èæåðòâè òåçè õîðà ñå áîðåõà äåöàòà èì äà îòèäàòè äà îñòàíàò â ÷óæáèíà. Íàèñòèíà, ïîâå÷åòî îòòÿõ, êàçàíî ïî áúëãàðñêè “äîáðå ñå íàðåäèõà” -èìàò ïðåêðàñíè êàðèåðè, äîáðè ñåìåéñòâà èëèïðîñòî ñà ùàñòëèâè òàì, êúäåòî ñà. È ïàê ñå ñå-ùàì, ÷å íà ìåí ìè ïðåäñòîÿò íîâè èçáîðè - òðÿáâàäà âçåìà ðàçóìíîòî ñè ðåøåíèå êîãî äà èçáåðàìåæäó õîðà, êîèòî âñå ïî-ÿâíî ïîêàçâàò çäðàâè-òå ñè âðúçêè ñ óïðàâëåíñêàòà êëàñà è ñòèë îò ïðå-äè ïðîìåíèòå, è òåõíèòå õàîòè÷íè îïîíåíòè, êîè-òî ïðîñòî ìå îñòàâÿò áåç äóìè. À âúâ âúçäóõà îò-íîâî âèòàå óñåùàíåòî, ÷å ìîæå áè åäèí îòó÷àñòíèöèòå íà ïðåäèçáîðíàòà ñöåíà å íàøèÿòïîðåäåí “deus ex machina”. Æàëêà èñòîðèÿ, ùåâúçäúõíàò è ïîñëå ìèãíîâåíî âúçìóòåíî ùå âúç-êëèêíàò â õîð çàäãðàíè÷íèòå ìè ïîçíàéíèöè. Ðàç-áèðà ñå, ùå èìàò ïðàâî. Íî îñâåí æàëêà, àç áèõÿ îïðåäåëèëà è êàòî ñúâñåì ëîãè÷åí çàâúðøåêíà ïðîöåñ, â êîéòî ðîäèòåëèòå íà òåçè äåöà ñúâ-ñåì ñúçíàòåëíî çàåõà ñâîÿòà ïîçèöèÿ.

Äîñåãà öåííîñòòà íà ïîâå÷åòî áúëãàðñêè ñå-ìåéñòâà “ùàñòëèâîòî äåòå å äåòåòî â ÷óæáèíà”íå ìå ïðèòåñíÿâàøå, ñìÿòàõ, ÷å ÿ ðàçáèðàì, çà-ùîòî èçãëåæäà ìíîãî îñíîâàòåëíà, çàùèòèìà èî÷åâèäíà. Íèùî, ÷å íå å ïðèëîæèìà çà ìîåòî ñå-ìåéñòâî, íî òîâà âèíàãè ñúì ãî îòäàâàëà íà íåãî-âàòà íåîðäèíåðíîñò. Íî íÿêîëêî îò òåçè ìåéëè ñïåòèöèèòå, çà êîèòî ñïîìåíàõ, èçâåäíúæ ìíîãî ìåðàçãíåâèõà. Âíåçàïíî ðàçáðàõ, ÷å àêî òðÿáâà äàõóëÿ íÿêîãî, òî íå ñà ñàìî áúëãàðñêèòå ïîëèòèöè- âñå ïàê, òå ñà àêòüîðè íà ñâîÿòà ñöåíà, à çíàåì,÷å åäèí àêòüîð òðÿáâà íåïðåêúñíàòî äà ïîëó÷à-âà ðîëè, âñå åäíî êàêâè, ñàìî çà äà íå ìó

Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 8

4 ÎÁÅÊÒÈÂ

"ÈÌÀ ÐÀÂÅÍÑÒÂÎ ÏÎ ÎÒÍÎØÅÍÈÅÍÀ ÇËÎÒÎ"

Èíòåðâþ ñ Èâàéëà Àëåêñàíäðîâàçà äîêóìåíòàëíèÿ é ðîìàí "ÃÎÐÅÙÎ ×ÅÐÂÅÍÎ":

Âñè÷êî çàïî÷âà îò ñïîìåíèòå íà Âåñåëà Àëåêñèåâà-Áðàíä, ñúïðóãà-òà íà Ðàéêî Àëåêñèåâ - Ôðà Äÿâîëî, õóìîðèñò, õóäîæíèê è ïèñàòåë,èçäàòåë íà â. “Ùóðåö” (1932 - 1944). Ëè÷íèÿò ðîìàí íà òàçè æåíà îáà-÷å ñêîðî ñå ðàçêëîíÿâà â ìíîãî ñòðàíè÷íè èñòîðèè íà ëèöà è ñúáè-òèÿ. Ãîâîðÿò àðõèâè, ãîâîðÿò õîðà - ñâèäåòåëè, ïîòîìöè, îöåíèòåëè,ñúäåáíèòå ïðîòîêîëè íà Øåñòè ñúñòàâ íà Íàðîäíèÿ ñúä, êîéòî óíè-ùîæàâà áúëãàðñêè æóðíàëèñòè, ïèñàòåëè, õóäîæíèöè, èçäàòåëè, êà-ðèêàòóðèñòè, àðòèñòè ïðåç 1945 ã., çà äà “êàñòðèðà âúðõîâåòå” íà íà-öèÿòà. Íåîñâåòåíè ïðåäè èçëèçàíåòî íà òÿõíàòà åíöèêëîïåäèÿ “Ãîðå-ùî ÷åðâåíî” ôàêòè - çà àðåñòèòå è òåðîðà, çà áåçñëåäíî èç÷åçíàëè-òå, çà óáèéñòâàòà ÷ðåç ñúä è áåç ñúä, çà ëàãåðè, çà çàòâîðè, çà ïúëíè ñòðóïîâå ÿìè - öåëè òðè äåñåòèëåòèÿ (1935 - 1965). È èìåíàòà, êîèòîâèíàãè ñà áèëè èçâåñòíè - êàòî ñå ïî÷íå îò Ðàéêî Àëåêñèåâ, ÉîðäàíÁàäåâ, Íèêîëà Òàíåâ, Äàíàèë Êðàï÷åâ, Íèêîëà Ïåòêîâ, Èâàí-Àñåí Ãå-ðîðãèåâ, Àëåêñàíäúð Æåíäîâ, Èëèÿ Áåøêîâ, Ãåîðãè Ìàðêîâ - áåçáðîéòàëàíòëèâè ìú÷åíèöè, ëèöàòà íà áúëãàðñêàòà êóëòóðà, íà íåçàâèñè-ìèÿ áúëãàðñêè äóõ. Ñúäèèòå è ïàëà÷èòå èì ñúùî ñà òóê, íå ïî-ìàëêîïðî÷óòè - Ãåîðãè Äèìèòðîâ, Àíòîí Þãîâ, Òðàé÷î Êîñòîâ, Ëåâ Ãëàâèí-÷åâ, Ãàçäîâ, Ãîðàíîâ, Ðúæãåâà... Êàêòî è ñèíîâåòå è ñúâðåìåííèöèòå,äíåøíèÿò áúëãàðñêè åëèò - ïèñàòåëè, ðåæèñüîðè, ïîëèòîëîçè, æóðíà-ëèñòè, ïðîôåñîðè.

- “Å-å. Êîé ëè ñå ñòðàõóâà îò ñìúðòòà? ×îâåê áèòðÿáâàëî äà ñå ñòðàõóâà îò æèâîòà, íå îò ñìúðòòà”,êàçâà ñúïðóãàòà íà Ðàéêî Àëåêñèåâ, Âåñåëà, ïðåäâàñ. Ñëåä âñè÷êî, êîåòî ÷óõòå, ïðî÷åòîõòå è ïðå-æèâÿõòå, çà äà íàïèøåòå “÷åðíèÿ åïîñ íà Áúëãàðèÿ”,êàêòî íÿêîé íàðå÷å “Ãîðåùî ÷åðâåíî”, ñúãëàñíà ëèñòå ñ íåÿ? È ñòðàõóâàòå ëè ñå âå÷å è âèå îò æèâîòà?

- Âúïðîñúò âè çâó÷è ñòðàøíè÷êî, íî áåøå îùå ïî-ñòðàøíî ïî âðåìåòî, êîãàòî ïèøåõ. Çàùîòî ïî íÿêàêâîñòå÷åíèå íà îáñòîÿòåëñòâàòà ïî òîâà âðåìå óìèðàøåìàéêà ìè. Òÿ óìèðà â ïðîäúëæåíèå íà ÷åòèðè ãîäèíè. Ààç òðÿáâàøå äà áúäà ñ íåÿ äåíîíîùíî, äî ëåãëîòî éáÿõ ñëîæèëà êîìïþòúðà è ïðàâåõ åäíîâðåìåííî äâå-òå íåùà - ïèøåõ êíèãàòà è ñå ãðèæåõ çà ìàéêà. Ìîæåáè îáùóâàíåòî ñúñ ñìúðòòà ìè äàäå êëþ÷à êúì êíèãà-òà. Çàùîòî òîâà èíòåðâþ, êîåòî ñúì íàïðàâèëà ïðåç1994 ã., ðàçêàçúò íà Âåñåëà Àëåêñèåâà, å ñàìî îòïðàâ-íà òî÷êà, çà äà ãîâîðÿ çà ìíîãî äðóãè íåùà. Êíèãàòà åçà æèâîòà íà áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿ ïðåäè è ñëåäÄåâåòè ñåïòåìâðè. Îêàçà ñå, ÷å ñå ïîâòàðÿò åäíè èñúùè êðúãîâå, âèíàãè ñå ñëó÷âà íåùî íåïðèÿòíî è âè-íàãè èìà îòðÿçàíè ãëàâè, ðåæàò ñå ïåðèîäè÷íî. Èìàöèêëè÷íî îáåçãëàâÿâàíå íà áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿ. 1925 ã. ñà óáèòè Ãåî Ìèëåâ, Éîñèô Õåðáñò. Ïðåç 1944ã. ñà óáèòè Ðàéêî Àëåêñèåâ, Éîðäàí Áàäåâ, ÄàíàèëÊðàï÷åâ. Ïðåç ìàðò 1945 ã. çàïî÷âà Äåëî ¹ 6, íà èíòå-ëåêòóàëöèòå. Íàðîäíèÿò ñúä ñúäè 105 ïèñàòåëè, õóäîæ-

íèöè, þðèñòè, ñðåä êîèòî è ìúðòâèòå Àëåêñèåâ, Áàäåâ èÊðàï÷åâ. 145 ëåâè èíòåëåêòóàëöè, ñðåä êîèòî íàé-èç-òúêíàòè, ìàñîâî ñâèäåòåëñòâàò ïðîòèâ òÿõ. À ñúäèèòå ñàñúùî õîðà íà êóëòóðàòà è òå ïðîèçíàñÿò ïðèñúäèòå íà-ðåä ñ þðèñòèòå â òîçè ïðîöåñ.

Êîíñòðóêöèÿòà íà êíèãàòà å èñòîðèÿòà íà ÂåñåëàÀëåêñèåâà è òåêñòîâå, êîèòî èçãðàæäàì íà îñíîâàòàíà àðõèâèòå íà ÌÂÐ, íà ñúäåáíèòå ïðîòîêîëè, êîèòîîòâîðèõ, äîêóìåíòèòå ñà ñâúðçàíè ñ ïîâå÷åòî õîðà, ñêîèòî òÿ îáùóâà. È ëè÷íèòå ñïîìåíè íà õîðàòà, êîèòîñà ãè ïîçíàâàëè, êîèòî äîêàòî ïèøåõ êíèãàòà ëåêà-ïî-ëåêà èç÷åçâàõà, çàùîòî áÿõà âúçðàñòíè, àç ãè çàïèñâàõíàêðàÿ íà æèâîòà èì. Ðàçãîâàðÿõ è ñúñ ñèíîâåòå íàãåðîèòå ìè, íåçàâèñèìî îò êîÿ ñòðàíà íà áàðèêàäàòàñà áèëè òåõíèòå áàùè - æåðòâè, ñâèäåòåëè èëè ïàëà÷è.Èñêàõ îò òÿõ äà ðàçêàçâàò çà æèâîòà íà ðîäèòåëèòå ñèïîãëåäíàò îòêúì ñìúðòòà èì. È ñå îêàçà, ÷å ñìúðòòàíàìåñòâà ìíîãî òî÷íî âñè÷êî - æèâîòà íà áàùèòå, íàòîâà, êîåòî ñå å ñëó÷èëî ïðåç òåçè ãîäèíè â Áúëãàðèÿ,èñòîðèÿòà. Ïîãëåäúò ïðåç ñìúðòòà é äàäå äðóãà äúëáî-÷èíà.

- Çàùî íàïèñàõòå òàçè êíèãà? Êàêâà áåøå òàçèïîòðåáíîñò, êàê âè õðóìíà èçîáùî?

- Ïðåç 1990 ã. Âåñåëà Àëåêñèåâà áåøå â Áúëãàðèÿ èñå ñëó÷è òàêà, ÷å ñå ñðåùíàõìå. Áÿõìå â êúùàòà ìó-çåé íà Àíãåë Êàðàëèé÷åâ ñ Þëèàí Ïîïîâ, Èðèíà Áàòêî-âà è Þëèÿ Ïåòðîâà, ìîÿ êîëåæêà. È ïðèñòèãíà Âåñåëà

ÎÁÅÊÒÈÂ 5

Àëåêñèåâà, áåøå ñòðàøíî åëåãàíòíà.Íå ñúì âèæäàëà ïî-êðàñèâà âúçðàñòíà æåíà. Îá-

ëå÷åíà â ìíîãî ñêúïî êîæåíî ïàëòî - áåøå çèìà, âàëå-øå ñíÿã. Òÿ ñåäíà, íåéíèÿò ïëåìåííèê ñå íàâåäå, çàñ-òàíà íà êîëåíå, ñâàëè áîòóøèòå é è é îáó îáóâêè íàâèñîê òîê. È âåäíàãà ìè õàðåñà. Òÿ áåøå òîâà, êîåòîíèå íå áÿõìå, íî êîåòî èñêàõìå äà áúäåì. Ðàçáèðàñå, â ïîâåäåíèåòî é èìàøå è ìíîãî òåàòúð - òÿ ñàìàòà åáèëà àêòðèñà â Íàðîäíèÿ òåàòúð, íî êîãàòî çàãîâîðè,ðàçêàçúò é áåøå ïîòðåñàâàù. Äî òîçè ìîìåíò íå áÿõ÷óâàëà íèêîé äà ãîâîðè òàêà çà êîìóíèñòè÷åñêîòî ìè-íàëî, òàêà ñâîáîäíî. À òî÷íî ïî òîâà âðåìå âúâ “Âñÿêàíåäåëÿ” ïî ÁÍÒ åäèí æóðíàëèñò îò Ëîâå÷ áåøå êàçàë,÷å â Ëîâå÷ å èìàëî ëàãåð. Ïðèêàçêèòå ïúëçÿõà, ÷óâàõàñå âñÿêàêâè ñëóõîâå. Êåâîðê Êåâîðêÿí âñÿêà ñåäìèöàïðèçîâàâàøå õîðàòà, êîèòî ñà áèëè â ëàãåðà, äà äîé-äàò, äà ðàçêàæàò çà òîâà, êîåòî ñå å ñëó÷âàëî, íî íè-êîé íå ñìååøå äà äîéäå, äà èçãîâîðè òîâà, êîåòî áå-øå ïðåæèâÿë.

- Ñòðàõ?- Äà, ñòðàõ, îò êîéòî è äî äåí äíåøåí íå ñìå ñå

îòúðâàëè. À åòî, Âåñåëà Àëåêñèåâà íå ñå ñòðàõóâàøå,ìîæå áè çàùîòî æèâååøå â Ãåðìàíèÿ. Íî, íå, íå åñàìî òîâà. Ïî-ñêîðî ñòàâà äóìà çà âúòðåøíî ñúñòîÿ-íèå íà ÷îâåêà. ×îâåê ñå ðàæäà òàêúâ, êàêúâòî å...

Îò òîçè ðàçãîâîð èçëåçå åäíî ïðåäàâàíå ïî ðàäèî-òî, à ñëåä òîâà è ïóáëèêàöèÿ íà îòêúñ îò 25 ñòðàíèöèâúâ âåñòíèê - èìàøå òîãàâà åäèí “Ëèòåðàòóðåí ôðîíò”- âèæòå êàêâî èìå - “ôðîíò”. Òÿ ïðî÷åëà òîçè òåêñò âÃåðìàíèÿ è ðåøèëà äà ìå íàìåðè. Îáàäè ìè ñå îò-òàì, áåøå ìå èçäèðèëà, è êàçà: “Õàéäå èäâàéòå. Áúð-çàéòå, çàùîòî àç íå ìîãà äà ÷àêàì”. Òàêà çàïî÷íàõàíàøèòå ìíîãî äúëãè ðàçãîâîðè. È ïðîäúëæèõà äâå ñåä-ìèöè, â êîèòî äåíîíîùíî ïðàâåõìå çàïèñè. Ïîíÿêîãààç ñå âðúùàõ, èñêàõ äà ïðîâåðÿ - íÿêîè íåùà ìè ñåñòðóâàõà íåâåðîÿòíè, ìèñëåõ ñè, ÷å ÷àê òàêîâà ñòðàø-íî íåùî íå ìîæå äà ñå ñëó÷è íà ÷îâåê. Íî òÿ ïîâòàðÿ-øå âñè÷êî ïî÷òè äîñëîâíî. À ïîñëå, êîãàòî îòâîðèõ âÄúðæàâíà ñèãóðíîñò äîñèåòî é, îòïðåäè 47, íå, îòïðå-äè 50 ãîäèíè, âèäÿõ, ÷å è òàì òÿ áåøå íàïèñàëà ñúùîòî.Íÿìàøå ëúæà.

Îò òàçè æåíà çàïî÷íàõ äà ñå ó÷à íà âúòðåøíà ñâî-áîäà. Åòî òîâà âèíàãè ìè å òåæàëî - äâîéíîòî æèâååíå.Ãîâîðèø åäíî, ìèñëèø äðóãî, èçãëåæäàø êðîòúê, à âúò-ðåøíî áóøóâàø. “Ãîðåùî ÷åðâåíî” çà ìåí áåøå îïèòäà èçãîâîðÿ áåç ñòðàõ âñè÷êî, êîåòî ñúì îòêðèëà, êîå-òî ñà ìè êàçàëè, êîåòî ñúì ïðî÷åëà. Áåç äà ñå ñïèðàìè áåç äà ñå ñúîáðàçÿâàì ñ íèùî.  òàçè êíèãà ñàìîåäíî å ñïåñòåíî. Íå âêëþ÷èõ ïîñëåäíèòå ñíèìêè íàÂåñåëà Àëåêñèåâà, êîÿòî ñåäìèöà ïðåäè äà ñè òðúãíàîò Ãåðìàíèÿ, ðàçáðà, ÷å å áîëíà îò ðàê. Ïðåæèâÿ âñè÷-êî ïðåä î÷èòå ìè, âúïðåêè, ÷å íå ãîâîðåøå çà òîâà.Îáà÷å òî ñå èçïèñà íà ëèöåòî é. Íàé-åëåãàíòíàòà æå-íà, êîÿòî ñúì âèæäàëà, çàïî÷íà äà õîäè ïî íîùíèöà. Èàç ñêðèõ òîçè é îáðàç. Êàêòî äðåâíèòå ñà âÿðâàëè, ÷åäîêàòî íÿêîé èìà îáðàç, òîé ùå ïðîäúëæàâà äà ñú-ùåñòâóâà, òàêà òÿ ñè ïðàâåøå ñíèìêè, çà äà ïðîäúëæà-âà äà ãëåäà îò òÿõ. Èñêàõ äà ãëåäà îò êíèãàòà êðàñèâà.

- Êàê íåéíàòà èñòîðèÿ íàáúáíà äî òîçè îãðîìåí

òðóä? Êàê ðåøèõòå äà íàìåñèõòå àðõèâèòå, Äåëî ¹6, îñòàíàëèòå èíòåðâþòà è ò.í.

Íå ñúì ðåøàâàëà. Òî ñòàíà ñàìî, çàùîòî èñêàõ äàïðîâåðÿ. È çàïî÷íàõ äà âúðâÿ ïî ñëåäèòå íà õîðàòà, ïîäåòàéëèòå, åäíèòå äúðïàõà äðóãèòå è ðàáîòàòà ïî÷íàäà íàáúáâà äî áåçêðàé. Äîðè êîãàòî ñâúðøèõ êíèãàòà,òîâà ïðîäúëæè. Îòèäîõìå ñ Öâÿòêî Îñòîè÷ â ÌÂÐ çàñíèìêîâ ìàòåðèàë. Èçâåäíúæ ñå îêàçà - à àç ìèñëåõ,÷å ñúì èç÷åëà âñè÷êî - îêàçà ñå, ÷å òîâà å íåùî, êîåòîíÿìà êðàé. Äåâåò ãîäèíè ñúì ïèñàëà, à ìîæåõ äà ïðî-äúëæà îùå äåâåò ãîäèíè è ïàê íÿìàøå äà ñâúðøè. Çà-ùîòî êàòî îòèäîõìå â ÌÂÐ, êàêâî ñå îêàçà? Íàïðèìåð,èñòîðèÿòà íà Íèêîëà Ïåòêîâ, àìè òÿ ñå îáúðíà íàãîðåñ êðàêàòà! Äîòîãàâà òîâà áåøå äðàìàòè÷íàòà èñòîðèÿíà ÷îâåê, êîéòî íà ôèíàëà íå å èçäúðæàë íà áîÿ è åçàïî÷íàë äà ïèøå åäíè áåçêðàéíè ïðèçíàíèÿ. Íå çíàìäàëè ñòå îáúðíàëè âíèìàíèå, ñíèìêîâèÿò ìàòåðèàë âêíèãàòà å îò ãîëÿìî çíà÷åíèå - îêàçà ñå, ÷å èìà äâàðàçëè÷íè àðõèâà íà åäíî è ñúùî íåùî. È ÷å òåçè ïèñ-ìà íå ñà ïèñàíè îò íåãî, à ñà ôàëøèôèöèðàíè. Íàñêî-ðî íÿêîé ìè êàçà, ÷å õóäîæíèêúò, êîéòî ãè å ïèñàë, íàñ-êîðî å óìðÿë.

- Äà ïîãîâîðèì çà ïàìåòòà. Ïîñâåòèëè ñòå êíèãàòàíà äúùåðÿ ñè, “çà äà çíàå”. Ðàç÷èòàì òîâà ïîñâåùå-íèå êàòî îáðúùåíèå êúì ìëàäîòî ïîêîëåíèå êàòîöÿëî.

- Äà, òî÷íî òàêà å.- Êúì ïîêîëåíèåòî, êîåòî ñúçíàòåëíî áåøå è ïðî-

äúëæàâà äà áúäå ëèøåíî îò ïàìåò ïî ïðîñòàòà ïðè-÷èíà, ÷å å ëèøåíî îò ïîçíàíèå çà òîçè ïåðèîä îò íà-øàòà èñòîðèÿ.

- Íèå íå ñìå èì äàëè âúçìîæíîñò.- ...Äîðè â÷åðà ïîãëåäíàõ íà ñàéòà íà óíèâåðñè-

òåòà ïðîãðàìàòà çà êàíäèäàòñòâàíå ïî èñòîðèÿ è ñåîêàçà, ÷å òàì âñè÷êî ïðèêëþ÷âà äî 1944 ã.

- Òàêà ëè å? Âñå îùå!- Äà, òàêà å.- Àìè ïðîäúëæàâàìå äà íå èñêàìå äà ñå ãîâîðè çà

òàçè èñòîðèÿ.  òàçè êíèãà èìà ìíîãî íåóäîáíè íåùà.Ïðèìåðíî, Âåñåëèí Àíäðååâ å áèë åäèí îò ñúäèèòå âÄåëî ¹ 6. Äèìèòúð Ïîëÿíîâ å áèë îò òåçè ñúäèè. ÍèêîëàËàíêîâ, ïîåòúò, å áèë îáâèíèòåë.

Òå ñà ïîäïèñàëè ñìúðòíè ïðèñúäè - 15 ñìúðòíè, 11äîæèâîòíè ïðèñúäè, à êîãàòî ñòàâà äóìà çà ìîÿòà êíè-ãà, íèêîé íå èñêà äà ãîâîðè, íèêîé íå èñêà äà ñïîìå-íàâà çà òîâà.

- Çàùî?Âåðîÿòíî íå çàðàäè Ïîëÿíîâ è Ëàíêîâ, ïðåäïîëà-

ãàì, ÷å ïðè÷èíàòà å âúâ Âåñåëèí Àíäðååâ. Çàùîòî òîéèçêóïè ñúñ ñìúðòòà ñè, ñúñ ñîáñòâåíîòî ñè ñàìîóáèé-ñòâî òîâà, êîåòî ñå å ñëó÷èëî.  êíèãàòà âàäÿ â ðàçãîâî-ðà ñúñ ñèíà ìó èñòîðèÿòà íà íåãîâàòà ñìúðò. Ïðåç öå-ëèÿ ñè æèâîò òîé å ïðåìúë÷àâàë ó÷àñòèåòî ñè â òîçèïðîöåñ... Áúëãàðñêàòà èíòåëèãåíöèÿ å ó÷àñòâàëà â ìíî-ãî ñòðàøíè íåùà. Òÿ ñàìà å ó÷àñòâàëà â ñîáñòâåíîòîñè îáåçãëàâÿâàíå è òîâà ñå å ïîâòàðÿëî íå åäèí ïúò.

- “Ãîðåùî ÷åðâåíî” ïîâäèãà çàâåñàòà, äàâà çíà-íèå, âúçâðúùà ïàìåòòà, êàòåãîðè÷íî, íî íå äåêëàðà-òèâíî. Òÿ èçñëåäâà ìèíàëîòî â ìíîãî ïîñîêè, äàâà

6 ÎÁÅÊÒÈÂ

ðàçëè÷íè ãëåäíè òî÷êè, îáõâàùà âñåêè âúçìîæåíúãúë, çà äà ñå ïîëó÷è îáùà êàðòèíà, êîÿòî ñúäúðæàâñè÷êî - è íàé-âèñîêîòî, è íàé-íèçêîòî. Êàê â òîçèëàáèðèíò íàìåðèõòå èñòèíàòà çà ñåáå ñè?  êíèãàòàäåëèêàòíî èçáÿãâàòå äà íàëàãàòå íà äðóãèòå âàøàòàãëåäíà òî÷êà, ëè÷è ñè ñòðåìåæúò âàøàòà ëè÷íà èñòè-íà äà íå âëèÿå íà èçñëåäîâàòåëñêàòà âè ðàáîòà. Èâñå ïàê êîÿ å òÿ, âàøàòà èñòèíà?

Ìèñëÿ, ÷å àêî íå ñå å ðàçáðàëî... Èñêàëà ñúì äàáúäà äåëèêàòíà, ìîæå áè ñàìàòà àç êàòî ÷îâåê ñúìòàêàâà. Íî àç ìèñëÿ, ÷å òåêñòúò å äîñòà æåñòîê, êîëêîòîè äà ñúì äåëèêàòíà. Èñòèíàòà êðåùè îò âñåêè ðåä, ìà-êàð ÷å íå èñêàõ ãðóáî, â ïóáëèöèñòè÷åí òîí, äà ÿ íàëà-ãàì. Ïðîñòî ñúì îñòàâèëà ôàêòèòå äà ãîâîðÿò è õîðàòàñàìè äà ñè ïîäðåæäàò èñòèíàòà. À òÿ å ÿñíà - çà ñúæà-ëåíèå èìà ìíîãî çëî. Íî òî âèíàãè ñúùåñòâóâà, â êðàÿíà êðàèùàòà, àêî ñè äàäåì ñìåòêà, âèíàãè è íàâñÿêú-äå ïî ñâåòà. Íàïèñàëà ñúì - “Íà äúùåðÿ ìè, çà äà çíàå”,íî â íèêàêúâ ñëó÷àé íå ñè è ïîìèñëÿì, ÷å íàïèñâàéêèåäíà òàêàâà êíèãà, ìîæåì äà ãî ñïðåì. Òîâà áè áèëîíàèâíîñò.

- Êàê ñå ïèøå òàêàâà ñëîæíà êíèãà? Êàê ñå îñ-ìèñëÿ òàêúâ îãðîìåí è ïðîòèâîðå÷èâ ìàòåðèàë? Èçî-áùî êàê óñïÿõòå äà ñå ñïðàâèòå ñ òàêàâà íåâúçìîæ-íà çàäà÷à, ïðè òîâà òîëêîâà óñïåøíî?

- Íå çíàì, è àç íå çíàì. Ñòàíàëî å ñàìî. Å, íå ñúâ-ñåì ñàìî, íàïðàâëÿâàëà ñúì ãî. Íî àç ñàìàòà íå ñúìçíàåëà, ÷å ìîãà äà ïèøà êíèãè. Ëåòâàòà ìè âèíàãè åáèëà ïî-íèñêà. Ìèñëèëà ñúì ñè - æóðíàëèñòèêà è òîâàå. Íî òàçè êíèãà ìè ïîêàçà, ÷å ÷îâåê ïðîñòî òðÿáâà äàïîæåëàå íåùî ìíîãî ñèëíî è äà çàïî÷íå äà ãî ïðàâè.Êîãàòî çàïî÷íåø äà ïðàâèø åäíî íåùî è ìó ñå îòäà-äåø, òî ñòàâà.

- Ñòðàííî å êîëêî ëåêî ñå ÷åòå “Ãîðåùî ÷åðâå-íî”, íà åäèí äúõ, íåùî íåòèïè÷íî çà äîêóìåíòàëèñ-òèêàòà.

- ×îâåê íå çíàå äîêúäå ìîæå. È äîêúäå ñòèãà êóëòó-ðàòà ìó ïðèìåðíî. Çà ìåí òàçè êíèãà áåøå ïðîáåíêàìúê.  íà÷àëîòî íå ñè âÿðâàõ. Äàæå èìàøå ìîìåíò, âêîéòî ïðåäëîæèõ íà ïèñàòåëÿ Ãåîðãè Âåëè÷êîâ äà íà-ïèøåì êíèãàòà äâàìàòà. Íî òîâà íÿìàøå äà áúäå ñú-ùàòà êíèãà.

- Êàê ñòàíà òàêà, ÷å âúïðåêè óæàñÿâàùàòà òåìàòÿ å ïðîïèòà îò ëèðè÷íîñò è íÿêàê íåóñåòíî íàäñêà-÷à äîêóìåíòàëíîòî, èçäèãà ñå äî èçêóñòâîòî, äî õó-äîæåñòâåíà ëèòåðàòóðà.

- Âåðîÿòíî èäâà îò ÷îâåêà, êîéòî ïèøå.- Èìà ëè âðúçêà òîâà ñúñ ñúäáàòà íà âàøåòî ñå-

ìåéñòâî, íà âàøèÿ áàùà?- Âèíàãè èìà.Äà, ñèãóðíî èìà âðúçêà ñ ìîåòî ñåìåéñòâî, íî òî-

âà ïúê å áèë ìîòèâúò ìè äà òúðñÿ ïîâå÷å äðóãèÿ ëàãåð,çà äà ñå îïèòàì äà ãî ðàçáåðà.

- Ðàçáðàõòå ëè ãî?- Àìè äà, ñòðóâà ìè ñå, äà.- Å, êàêâè ñà òèÿ õîðà? Çëè? Ñúùåñòâóâà ëè çëîòî?- Àç íå ñúì êîíòàêòóâàëà ëè÷íî ñ òÿõ. Êîíòàêòóâàëà

ñúì ñúñ ñèíîâå. Ñúñ ñèíîâå è äîêóìåíòè... Î÷åâèäíî

çëîòî ñúùåñ-òâóâà. Ðàçáèðàñå, íå â ÷èñòâèä, ìàêàð ÷ååäèíèÿò îò “ãå-ðîèòå” ìè, ËåâÃëàâèí÷åâ, åïîòðåñàâàù.Íà ïîãðåáåíèå-òî ìó íåãîâèÿáðàò êàçâà: Òîéå óáèë 226 äó-øè, ñîáñòâåíî-ðú÷íî - çíà÷è ãèå áðîèë. Î÷å-âèäíî èìà è òà-êèâà õîðà. Íîîáùî âçåòî íå-ùàòà ñà îìåñå-íè. ×îâåê íîñèè äîáðîòî, è çëîòî. Ïñèõèàòúðúò ä-ð Äàâèä Éåðîõàìêàçâà íà åäíî ìÿñòî: ãåðìàíöèòå, êîèòî ñà èçäåâàòåëñ-òâàëè â ëàãåðèòå íà ñìúðòòà ïî âðåìå íà Âòîðàòà ñâå-òîâíà âîéíà, äî èäâàíåòî íà òîçè ìîìåíò ñà áèëè íàé-îáèêíîâåíè õîðà. È êîãàòî âîéíàòà ñâúðøâà òå îòíîâîñòàâàò îáèêíîâåíè õîðà. Ïðîñòî, î÷åâèäíî, òîòàëèòàð-íèòå ñèñòåìè ìíîãî ëåñíî ìîãàò äà îòêëþ÷àò çëîòî. Çàñúæàëåíèå ìîÿò îïèò ïîêàçâà, ÷å òå ãî îòêëþ÷âàò íå ñà-ìî â îáèêíîâåíèòå õîðà, íî è â èíòåëèãåíöèÿòà. Èìàðàâåíñòâî ïî îòíîøåíèå íà çëîòî.

- Ìîæåõòå ëè äà íå íàïèøåòå òàçè êíèãà?- Ìîæåøå, ðàçáèðà ñå.- Òîâà å êíèãà çà æèâîòà íà ìíîãî õîðà, íà ñòîòèöè

õîðà, íî åäíîâðåìåííî å êíèãà è çà âàøèÿ æèâîò. Èàêî ìè ïîçâîëèòå òàçè èãðà íà äóìè - è êíèãàòà íàæèâîòà âè.

- Àç ñàìàòà ÿ íàðè÷àì òàêà.- Èìàòå ëè êóðàæà ñëåä íåÿ äà íàïèøåòå äðóãà?- Èìàì íÿêàêâà èäåÿ çà êíèãà. Ïðåäè ñåäìèöà ñïå-

÷åëèõìå ñóáñèäèÿ çà äîêóìåíòàëåí ôèëì ñ ðåæèñüî-ðà Ðîñåí Åëåçîâ, ñ Ïåòúð Òîäîðîâ ñìå ñöåíàðèñòè.Ìîåòî çàãëàâèå íà ôèëìà å “Âåêúò íà ãîñïîæà ÆàíàÍèêîëîâà-Ãúëúáîâà”. Òîâà ùå áúäå äîêóìåíòàëåí ôèëìçà æèâîòà íà ïðî÷óòàòà ãåðìàíèñòêà, êîÿòî ïðåäè äâàìåñåöà íàâúðøè 101 ãîäèíè. Ùå áúäå ðàçêàçúò íà Æà-íà è âèçèÿòà íà âåêà.

- Äà íå áè è òîé äà íàáúáíå äî ðàçìåðèòå íà “Ãî-ðåùî ÷åðâåíî”...

- Î, íå, íå, äî 57 ìèíóòè ñàìî!- À íîâàòà êíèãà?- Íå, íÿìà äà êàçâàì, àç ñúì ñóåâåðíà.- Ïîíå æàíðúò?- Òÿ ùå áúäå ðîìàí.- Óáåäåíà ñúì, ÷å â íåÿ âå÷å ñâîáîäíî ùå ðàçãúð-

íåòå áåçñïîðíèÿ áåëåòðèñòè÷åí òàëàíò, êîéòî ïîêà-çàõòå â “Ãîðåùî ÷åðâåíî”.�

Èíòåðâþ íà Åâãåíèÿ Ìèðåâà, ñï. “Ðîäíà ðå÷”

ÎÁÅÊÒÈÂ 7

àùî áúëãàðñêèòå âëàñòè ïðîòåñòèðàò ñðåùó àðò-èíñòàëàöèÿòà ñ êëåêàëàòà âúðõó êàðòàòà íàñòðàíàòà íè, íî íå è ñðåùó ëèïñàòà íà Áúëãàðèÿ âúîáùå îò åâðîïåéñêèÿ êëèï çà 20-ãîäèøíè-íàòà îò ïàäàíåòî íà êîìóíèçìà? Çà äà òúðñèì îòãîâîðà, ìîæå áè òðÿáâà äà ñå âúðíåì êúììèíàëîãîäèøíèÿ âúïðîñ - èìàëî ëè å â Áúëãàðèÿ 1968 ã.? Èëè äà ïèòàìå çàùî, äîêàòî Åâðîïàîòáåëÿçâà 20 ãîäèíè îò ïàäàíåòî íà Æåëÿçíàòà çàâåñà, äúðæàâàòà Áúëãàðèÿ íå îòáåëÿçâàíèòî òîâà, íèòî 20 ãîäèíè îò ìàéñêèòå “âúçðîäèòåëíè” ñúáèòèÿ...

Íî âèíàãè å èíòåðåñíà âúçìîæíîñòòà äà ñè îòãîâîðèì ìàëêî êîñâåíî, ñ èñòîðèè, íåïðÿêîñâúðçàíè ñ êîíêðåòíèòå âúïðîñè. Åòî íàïðèìåð, â ×åõèÿ (êàòî ñòàíà äóìà çà 1968 ã.) èìàðåäèöà ñúáèòèÿ ïî ïîâîä 20-ãîäèøíèíàòà îò 1989 ã. - ïîä îáùîòî çàãëàâèå “Òîòàëèòàðåíöèðê”. Åäíî îò òÿõ å ôîòîèçëîæáàòà “Òîòàëèòàðåí êàëåíäàð”, âúâ âèä íà ìíîãî äúëãà ñïèðêàíà ãðàäñêèÿ òðàíñïîðò íà öåíòðàëíî ìÿñòî â Ïðàãà. Ñòàâà äóìà çà ñúáèòèÿòà â áèâøèòå×åõîñëîâàêèÿ è ÃÄÐ, êàêòî â Ïîëøà è Óíãàðèÿ - çà îïèòèòå íà ãðàæäàíèòå íà òåçè 4 äúðæàâèäà èçëÿçàò îò ñúâåòñêàòà çîíà. Èìà è äîñòà èíôîðìàöèÿ êðàé ôîòîñèòå - íàïðèìåð, ÷å ïðåç1989 ã., ñëåä “ïàäàíåòî íà çàâåñàòà”, ñëóæèòåëèòå íà ÙÀÇÈ ñà íàä 100 õèëÿäè. Èëè, ÷ååìèãðàíòèòå íà Çàïàä, ñëåä êðàÿ íà Áåðëèíñêàòà ñòåíà, ñà 2 ìëí. è 700 õèëÿäè - äîñòàêðàñíîðå÷èâ àðãóìåíò çà êàêâî å áèëà íåîáõîäèìà ñòåíàòà. Áúëãàðèÿ å ñïîìåíàòà ñàìîíà åäíî ìÿñòî - êàòî åäíà îò íàé-êîíñåðâàòèâíèòå ñòðàíè îò Èçòî÷íèÿ áëîê. Äðóãî ñúáèòèåîò ïðîãðàìàòà íà “Òîòàëèòàðåí öèðê” å êîíôåðåíöèÿ çà ñúïðîòèâàòà è îïîçèöèÿòà ñðåùóêîìóíèçìà. Íà íåÿ ÷åøêèÿò Èíñòèòóò çà èçñëåäâàíå íà òîòàëèòàðíèòå ðåæèìè (íàé-áëèçêàòàïî ñìèñúë ñòðóêòóðà ó íàñ å Êîìèñèÿòà ïî äîñèåòàòà) ñúáèðà èçñëåäîâàòåëè îò ìíîãîñòðàíè - äà ïîòúðñÿò ïðè÷èíèòå ïàäàíåòî íà “äèêòàòóðàòà íà ïðîëåòàðèàòà” äà ñå ñëó÷èèìåííî ïðåç 1989 ã. - íå ïî-ðàíî è íå ïî-êúñíî. Îñíîâíèòå äèñêóñèè, ðàçáèðàåìî, ñàîòíîâî îêîëî ñïîìåíàòèòå ÷åòèðè áèâøè ñîö. äúðæàâè. Ãîâîðè ñå çà Óíãàðñêàòà ðåâîëþ-öèÿ îò 1956 ã. è Ïðàæêàòà ïðîëåò îò 1968 ã. Ìîæåëî ëè å óíãàðñêîòî âúñòàíèå äà ñðèíåäåñåòèëåòèÿ ïî-ðàíî êîìóíèñòè÷åñêèÿ ðåæèì? È êúäå âñúùíîñò å íà÷àëîòî íà êðàÿ - ïðåç1956 ã., ïðåç 1968 ã. èëè â ãäàíñêèòå êîðàáîñòðîèòåëíèöè â êðàÿ íà 70-òå? - ïèòàò ñå èçñëåäî-âàòåëèòå. Ïðè âíèìàíèåòî, êîåòî áåøå îáúðíàòî íà ÷åõèòå ìèíàëàòà ãîäèíà, êîãàòî çàïàä-íèÿò ñâÿò îòáåëÿçâàøå 40 ãîäèíè ñëåä ïðîìåíèòå îò 1968 ã., óíãàðöèòå ìîæå áè ñå ÷óâñòâàòìàëêî ïîçàáðàâåíè. Íî ñúñ ñèãóðíîñò Óíãàðñêàòà ðåâîëþöèÿ, äîðè è äà íå ðàçðóøàâàñîöèàëèñòè÷åñêèÿ ìèò, äàâà çíàê, ÷å ðàçïàä å âúçìîæåí. Îôèöèàëíèòå äàííè ñà çà 220õèëÿäè äóøè, èçáÿãàëè îò Óíãàðñêàòà íàðîäíà ñîöèàëèñòè÷åñêà ðåïóáëèêà ñëåä ñìúðòòàíà Èìðå Íàãè. Çàãèíàëèòå ñà íàä 2 700, çàòâîðåíèòå - 27 õèëÿäè. È ïîíåæå â ãîëåìèòå ÷èñëàèíäèâèäóàëíèòå ñúäáè ÷åñòî ñå ãóáÿò - ãåðìàíñêîòî ó÷àñòèå â òàçè êîíôåðåíöèÿ îáðúùàâíèìàíèå òî÷íî íà òîâà. Íå íà âúñòàíèåòî îò 1953 ã., à íà õîðàòà, çàãóáèëè ðàáîòàòà ñè,âúçìîæíîñòòà çà äîáðî îáðàçîâàíèå, ñåìåéñòâàòà ñè, äåöàòà ñè - òåçè æåðòâè íà ðåæèìàèìàò âúçìîæíîñò äà ïîëó÷àò ðàçëè÷íè îáåçùåòåíèÿ â îáåäèíåíà Ãåðìàíèÿ. Ëþáîïèòåí åèçáîðúò íà òåìà íà àâñòðèéñêèÿ ó÷àñòíèê (èíòåðåñåí å è ñàìèÿò ôàêò íà ó÷àñòèå íà Àâ-ñòðèÿ â êîíôåðåíöèÿ çà êîìóíèñòè÷åñêàòà ñúïðîòèâà) - çåìåäåëñêèòå ñòîïàíè îò îáëàñòòàÂîéâîäèíà, êðèëè ïî âñÿêàêúâ íà÷èí ðåêîëòàòà ñè. Àêî ñå íàëîæåëî, äîðè ÿ èçãàðÿëè, çà äàíå ÿ ïðåäàäàò íà êîìóíèñòè÷åñêèòå âëàñòè. Îùå ïî-ëþáîïèòåí å èçâîäúò - äîðè â óñëîâèÿòàíà äèêòàòóðà ïîëèòèêàòà è ïîëèòèöèòå íå ñà íåîãðàíè÷åíè â ñâîèòå äåéñòâèÿ, à îïðåäåëÿíè-òå êàòî “ñëàáè è áåç âëàñò” èìàò òåðèòîðèÿ íà äåéñòâèå è âúçìîæíîñò äà çàùèòÿò ëè÷íîñòòàñè. Çàùèòàòà ñå îêàçâà è îñíîâíà ãðèæà íà ôèíëàíäöèòå, óñïåëè äà îñòàíàò åäèíñòâåíàòàñòðàíà â ñúâåòñêàòà çîíà íà âëèÿíèå áåç êîìóíèñòè÷åñêè ïðåâðàò, ñ êîåòî ñå ãîðäåÿò è äîäíåñ. Áúëãàðñêîòî ó÷àñòèå íà òàçè êîíôåðåíöèÿ? Ëîãè÷íî - ãîðÿíèòå. Áîðáàòà íà Áúëãàðèÿñðåùó ñúâåòñêèÿ êîìóíèçúì, çàïî÷íàëà îùå ïðåç 1944 ã. è îêîí÷àòåëíî ñìàçàíà 12 ãîäèíèïî-êúñíî. Áîðáà, çà êîÿòî â Áúëãàðèÿ ìíîãî-ìíîãî íå ñå ãîâîðè è íå ñå çíàå. Êàêòî è çàìàéñêèòå ïðîòåñòè.

Å, òàêà êîñâåíî, îòãîâîðúò íà âúïðîñà â íà÷àëîòî å ñëåäíèÿò - êîãàòî óïðàâëÿâàùè èèçáèðàòåëè ïðèçíàåì “âúçðîäèòåëíèÿ” ïðîöåñ òàêúâ, êàêúâòî å, çàåäíî ñ ìàéñêèòå ñúáèòèÿ,òîãàâà ùå âèäèì è ÷å áúëãàðñêà àíòèêîìóíèñòè÷åñêà ñúïðîòèâà å èìàëî è ùå ìîæåì äàèçèñêâàìå - êàòî Ïîëøà - ïðèíîñúò íè äà íå áúäå çàáðàâÿí. Äîòîãàâà - ùå ïðîòåñòèðàìåñðåùó àðò-èíñòàëàöèè.�

Êîíêðåòíè âúïðîñè ñ êîñâåíè îòãîâîðè

ßíà ÏÅÍÊÈÍ

ÇÇ

8 ÎÁÅÊÒÈÂ

Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 3

çàáðàâÿò ëèöåòî. Àêî òðÿáâà äà çàïî÷íà ñ íåãîäóâà-íèÿòà, ïúðâî ùå ãè íàñî÷à ñðåùó ïðèÿòåëèòå ìè, ðî-äèòåëèòå èì è âñè÷êè êàòî òÿõ. Ðàçáèðà ñå, ÷å èìàòïðàâî äà æèâåÿò êúäåòî ñè ïîèñêàò, íî íåêà ïðåñòà-íàò äà ìè ïðàùàò ïðîñâåòèòåëñêèòå ñè ïåòèöèè èëè äàìå ñúâåòâàò êàê äà ãëàñóâàì îò äèñòàíöèÿòà íà õèëÿäèåâðîïåéñêî-àìåðèêàíñêè êèëîìåòðè. Íåêà ñå çà-ìèñëÿò, ÷å òîâà, îò êîåòî óæ áÿãàò, ïðîäúëæàâà äà åâúçìîæíî èìåííî ïîðàäè òÿõíîòî áÿãñòâî. Íåêà ñèïðèçíàÿò, ÷å áëàãîäàðåíèå íà ïîäêëàæäàíîòî îò ðî-äèòåëèòå èì åãîèñòè÷íî ÷óâñòâî, òå íå ñà íèùî ïîâå-÷å îò îáèêíîâåíè êîíñóìàòîðè, êîèòî èñêàò ïî-õóáà-âè ãðàäîâå, ïî-äîáðè êîìïþòðè è ïî-êà÷åñòâåíè õî-ðà, ñ êîèòî äà îáùóâàò. Âñè÷êî òîâà, ñàìî íå òàçèóæàñíà Áúëãàðèÿ è êîìóíèñòè÷åñêîòî é ìèíàëî, êîå-òî î÷åâèäíî å è íåéíî íàñòîÿùå. Êúì òîâà ñå ïðèáàâÿè âå÷íîòî ãîâîðåíå íà îìðàçàòà íà äåìîêðàòè÷íî

íàñòðîåíèòå ðîäèòåëè, êîèòî äâàéñåò ãîäèíè íåñïðÿõà äà ìðúíêàò è ïëþÿò ñðåùó êîìóíèñòèòå, áåç îòòîâà äà ïðîèçëåçå èíòåëèãåíòíî ïîëèòè÷åñêî ìèñëå-íå, èçêëþ÷âàùî äåæóðíîòî ïðèñòðàñòèå êúì Çàïàäà,àìåðèêàíñêàòà äåìîêðàöèÿ èëè õèìåðàòà íà Åâðî-ïåéñêèÿ ñúþç. Íåêà íàé-ïîñëå ïðèçíàÿò, ÷å íàé-ëî-ãè÷íîòî, êîåòî òðÿáâàøå äà ñå ñëó÷è ñëåä 10 íîåì-âðè èëè ñëåä âðúùàíåòî íà íàöèîíàëèçèðàíàòà ñîáñ-òâåíîñò, íå áåøå ìàñîâàòà ïðîäàæáà íà çåìÿ,îáåçëþäÿâàíåòî íà ñåëñêèòå ðàéîíè è áÿãñòâîòî â÷óæáèíà, à âúçðàæäàíåòî íà êàïèòàëèñòè÷åñêèÿ äóõíà Áúëãàðèÿ îò òðèéñåòòå ãîäèíè ðàçöâåò ïðåä 9 ñåï-òåìâðè - âåðîÿòíî ïîðåäíèÿò ìèò, çàùîòî î÷åâèäíîñå ñëó÷âà ñàìî â ïîëåòî íà ïàìåòòà, áåç äà èìà òÿñíàâðúçêà ñ íàñòîÿùåòî.

Ñ ìîèòå ïðèÿòåëè ñìå îòêúðìåíè ñ ïðèìåðà íàÄðåâíà Ãúðöèÿ. Âñè÷êè áÿõìå ïîâå÷å èëè ïî-ìàëêî åê-ñïåðòè â ïîëåòî íà Àíòè÷íîñòòà - çíàåõìå îò ïúðâà �

Ãåîðãè ÃÎÑÏÎÄÈÍÎÂ,â. “Äíåâíèê”

Áúëãàðèÿ ÿ íÿìà â åäèí êëèï. Êëèïúò å ïîñâåòåí íà 20-ãîäèøíèíàòà îò êðàÿ íà êîìóíèçìà. Êðàòêà èñòî-

ðèÿ íà ñúïðîòèâàòà è ñâîáîäàòà â 2.47 ìèíóòè. Âñè÷êèãè èìà òàì, à íàñ íè íÿìà. Àìè ñåãà?

Äà ïðîñëåäèì îòáëèçî òåçè òðè ìèíóòè íåñïðàâåä-ëèâîñò. Âñúùíîñò ïîâå÷åòî êîìåíòàðè ïðîïóñêàò, ÷åêàäðèòå íå çàïî÷âàò îò 1989, à äîñòà îòïðåäè òîâà. Âíà÷àëîòî å 1956. Äîêóìåíòàëíè êàäðè îò Óíãàðñêîòîâúñòàíèå. Òðÿáâà ëè äà íè èìà íàñ â 1956? Ìàé íå,íÿìà çàùî. Ñëåäâàò êàäðè îò ×åõîñëîâàêèÿ 1968. Àòóê èìà ëè íè? Ñëîæíî å, ìîæå è äà íè èìà â íÿêîé îòòàíêîâåòå ïî ÷åøêèòå óëèöè. Íå ñå âèæäà ÿñíî. À êàä-ðè îò Áúëãàðèÿ 1968? Ïàê íÿìà. Äà íå èçëåçå ñåãà, ÷åòàçè ãîäèíà ó íàñ íå ñå å ñúâñåì... Ìúë÷à ñè. Òîçè ïúòíåêà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ïîíåñå îòãîâîðíîñò.Ñëåäâàùàòà ãîäèíà, íà êîÿòî êëèïúò ñå ñïèðà, å 1981.Êàêâî èìàìå - îáÿâÿâàíå íà âîåííîòî ïîëîæåíèå âÏîëøà, êàäúðà ñ ãåíåðàë ßðóçåëñêè ïî òåëåâèçèÿòà,èìàì ÷óâñòâîòî, ÷å âå÷å ñúì ãî ãëåäàë, êàäðè ñ äå-ìîíñòðàöèèòå íà ïîëñêè ðàáîòíèöè â Ãäàíñê, ñáëúñú-öè, òîâà íå ñúì ãî ãëåäàë. À íàñ ïàê íè íÿìà. Îïèòâàìñå äà ñè ñïîìíÿ êàêâî áåøå òîãàâà - àìè äà, âñåíà-ðîäíè òúðæåñòâà îêîëî 1300-ãîäèøíèíàòà íà áúëãàð-ñêàòà äúðæàâà. Äðåâíèòå äúðæàâè íå ñå áóíòóâàò òà-êà ëåñíî.

Íî èäâà 9 íîåìâðè 1989, ñòåíàòà ïàäà, ðàæäà ñåìîì÷å. Òóê íÿêúäå âñè÷êè î÷àêâàìå â êëèïà äà äîéäå10 íîåìâðè. Äîáðå, íÿìàìå ñè íàøàòà '56, '68, '81 (ìà-êàð ÷å íå îáè÷àìå äà íè ãî êàçâàòå), íî íå íè îòíåìàé-òå’89. Äåñåòè íîåìâðè íå ìîæå äà íå ãî å èìàëî. Âñå-êè îò íàñ ïàçè èñòîðèÿ çà òîçè äåí. Êîé îò êîãî íàó÷èë,êàê ÷óë çà ïúðâè ïúò è íå ïîâÿðâàë, êúäå áèëè, ïà ñå

Òðè ìèíóòè ñâîáîäà

íàïèëè, íî íå ñìååëè ìíîãî äà ñå ðàäâàò, çàùîòî ìî-æåëî äà å ïðîâîêàöèÿ. Ïîçíàâàì õîðà, êîèòî ìåñåöïî-êúñíî, à íÿêîè ñèãóðíî è ãîäèíè, íå ñìååõà äàïîâÿðâàò ñúâñåì íà òîâà, êîåòî âèæäàò. Òàêà è íå ñåçàðàäâàõà òîãàâà, îòëàãàõà ñè ðàäâàíåòî êàòî íåùî,êîåòî ïðåäñòîè, àìà ïúðâî äà âèäèì íàêúäå ùå èäàòíåùàòà. Ïîñëå òàêà è íå ñå çàðàäâàõà. Íî êîãîòî è äàïèòàø, ùå ñè ñïîìíè êàêâî å ïðàâèë â ðàííàòà ïðèâå-÷åð íà 10 íîåìâðè. Âúâ âñåêè ñëó÷àé íèêîé îò íàñ íå åïðàâèë ðåâîëþöèÿ òúêìî òîãàâà.

 òîçè ñìèñúë ñ êàêúâ äîêóìåíòàëåí êàäúð äà âëå-çåì â òîçè êëèï? Âåðîÿòíî âñè÷êè ñå ñåùàìå ñàìî çàîíàçè íåàäåêâàòíà, îìúðëóøåíà, ëåêñîòàíåíà ôèçèî-íîìèÿ íà Æèâêîâ â ïðåçèäèóìà. Èçãëåæäàøå òàêà áåç-ïîìîùåí, ÷å ÷àê äà òè ñòàíå íåóäîáíî. Îò òîçè ëè áðàõ-ìå òîëêîâà ñòðàõ? À êàê ñòàíà òîëêîâà ëåñíî? Òîâà ñàáúëãàðñêèòå êàäðè îò 10 íîåìâðè. Íå ñúì ìíîãî ñúð-äèò, ÷å îòñúñòâàò.

Âèæ, àêî èìàøå îò ãðàäèíêàòà ïðåä “Êðèñòàë” íà26 îêòîìâðè... Èëè îò îíîâà ïúðâî øåñòâèå íà 3 íîåì-âðè... Ñ öåëèÿ ñòðàõ, êîéòî ÿñíî ñè ñïîìíÿì. Ñ àëèáèòîíà åêîëîãèÿòà, ñ öÿëàòà ïëàõîñò äà íå ïîèñêàø ïîâå÷å,îòêîëêîòî å ïîçâîëåíî. Íî è òîâà å èñòîðèÿ, êîÿòî ñåíàäÿâàì äà ñè ðàçêàæåì åäèí äåí.

Äíåñ òîçè êëèï è íàøàòà ïîðåäíà òúãà, ÷å ïàê íèíÿìà, ìîæå äà ïðîèçâåäå äâå íåùà. Îáè÷àéíàòà ñðúä-ëèâà ðåàêöèÿ “Åâðîïà íè ìðàçè” èëè, ùå ìè ñå, îòêëþ÷-âàíå íà ðàçãîâîðà çà 1989. È òîãàâà ìîæåì äà ñúáå-ðåì íàøèòå òðè ìèíóòè ñúïðîòèâà, òðè ìèíóòè ñâîáîäàâ äîêóìåíòàëíè êàäðè îò ïîñëåäíèòå 20 ãîäèíè. Òîâàìè ñå ñòðóâà ïî-âàæíî.

Èìàìå ëè âñúùíîñò ñïîäåëåíî ñúãëàñèå êàêâî áèõ-ìå èçáðàëè äà âëåçå â áúëãàðñêèòå òðè ìèíóòè? Ïðåä-ëàãàì äà îïèòàìå.�

ÎÁÅÊÒÈÂ 9

Ñîôèÿ, 17 ìàé 2009 ã.

Æàëáèòå ñðåùó èçáîðà íà ãåí. Âåñåëèí Ïåí-ãåçîâ çà øåô íà Ñîôèéñêèÿ àïåëàòèâåí

ñúä (ÑÀÑ) îò êîíêóðåíòèòå ìó çà ïîñòà ÈðèíàÏåòðîâà è Äàíèåëà Àòàíàñîâà èìàò äîñòàòú÷íîñåðèîçíè àðãóìåíòè, çà äà áúäàò óâàæåíè îò Âúð-õîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä (ÂÀÑ).

Òîâà çàÿâè Éîíêî Ãðîçåâ îò Öåíòúðà çà ëèáå-ðàëíè ñòðàòåãèè íà ïðåñêîíôåðåíöèÿ, íà êîÿòîâñè÷êè íåïðàâèòåëñòâåíè ïðàâîçàùèòíè îðãàíè-çàöèè â Áúëãàðèÿ îïðåäåëèõà ðåøåíèåòî íà Âèñ-øèÿ ñúäåáåí ñúâåò êàòî “áåçîáðàçíî” è ðàçêðè-òèêóâàõà îñòðî êàäðîâàòà ìó ïîëèòèêà.

Ïî-ðàíî ÑÀÑ è Ñúþçúò íà þðèñòèòå ñúùî èç-ðàçèõà âúçìóùåíèåòî ñè îò íàçíà÷àâàíåòî íàÏåíãåçîâ ñ îòêðèòè ïèñìà.

Ñïîðåä ïðàâîçàùèòíèöèòå ÂÑÑ íå å íàïðà-âèë ðåàëíà àòåñòàöèÿ íà êàíäèäàòèòå, êîåòî åñåðèîçíî íàðóøåíèå íà çàêîíà. Ñïîðåä òÿõñúäåáíèÿò ñúâåò ñèñòåìíî äàâà åäíàêâè îöåíêèíà ìàãèñòðàòè ñ î÷åâèäíî ðàçëè÷íè êà÷åñòâà èòàêà ïðèëàãà ïðîèçâîë ïðè èçáîðà íà ðúêîâî-äèòåëè. Ãðîçåâ äîïúëíè, ÷å êúì ðåøåíèåòî íàñúâåòà íÿìà ìîòèâè, êîåòî å íåçàêîíîñúîáðàç-íî.

Ñúùèòå àðãóìåíòè ñå ïîñî÷âàò è â æàëáèòåíà Èðèíà Ïåòðîâà è Äàíèåëà Àòàíàñîâà, êîèòîÂÀÑ ùå ðàçãëåäà íà 1 þíè. Ñïîðåä Àòàíàñîâàðåøåíèåòî íà ÂÑÑ å îáîñíîâàíî íà íåâåðíè èïðîèçâîëíè ñóáåêòèâíè ñúîáðàæåíèÿ. Ïðè èçáî-

Äåêëàðàöèÿ íà ÁÕÊ

Ðåøåíèåòî íà ÂÑÑ

çà ãåí. Ïåíãåçîâ å áåçîáðàçíî

� ðúêà êàêâî çíà÷è Àòèíñêà äåìîêðàöèÿ. ßâíî îáà-÷å, ñ ìàëêèòå èçêëþ÷åíèÿ, êîèòî ñïîìåíàõ, åäíî íå-ùî îõîòíî å áèëî çàáðàâåíî. Íåçàâèñèìî êàêâî åïðåæèâÿâàëà Àòèíà è êîëêî òåæúê èëè ëåê å áèë æèâî-òúò òàì, íà àòèíñêèÿ ãðàæäàíèí íå ìó å õðóìâàëà èäå-ÿòà, ÷å ìîæå äà ñå ñïàñè îò æèâîòà ñè â ïîëèñà ÷ðåçáÿãñòâî, îñâåí àêî íå å áèë èçãíàíèê. Äà áúäåø èç-ãíàíèê, îò ñâîÿ ñòðàíà, ïúê áèëî ïî÷òè ðàâíîñèëíî íàñìúðò. Áåç ãðàäà ñè, àòèíÿíèíúò áèë íèêîé. Ñòðàøíî-òî â òîâà äà ñè íèêîé áèëî çíàíèåòî, ÷å îò òåá íå çàâè-ñè íèùî, ÷å íå ìîæå äà ïîìàãàø íà ðîäíàòà ñè çåìÿ,çàùîòî âå÷å íå é ïðèíàäëåæèø. Òàêà òúæíàòà ìèñúë,÷å ìàêàð è äîáðå îáðàçîâàíè, ìîèòå ïðèÿòåëè î÷å-âèäíî íèùî íå ñà ðàçáðàëè îò ìîäåëà íà ÄðåâíàÃúðöèÿ, âñå ïîâå÷å ñå çàãíåçäâà â ñúçíàíèåòî ìè. Ïî-âå÷åòî îò òÿõ ñà â Åâðîïà è ñå çàíèìàâàò ÿ ñ èçêóñòâî,ÿ ñúñ ñðàâíèòåëíî ðåëèãèîçíàíèå, ÿ ñ ïñèõîëîãèÿ èëèïðîñòî ñà ñå îæåíèëè òàì. Íî ÿâíî íèêîé îò òÿõ íå

ñúçíàâà, ÷å ìó ëèïñâà ïîëèòè÷åñêà êóëòóðà, çàùîòîíàïóñêàíåòî íà ñòðàíàòà, êúì êîÿòî ïðèíàäëåæàò ïîðîæäåíèå, îçíà÷àâà, ÷å òå äîáðîâîëíî ñå îòêàçâàòîò îòãîâîðíîñòòà è ãðàæäàíñêèÿ ñè äúëã êúì íåÿ. Òîâàíå áè áèë ïðîáëåì, àêî íå áåøå ïðîñòàòà àðèòìåòè-êà - êàê ìîæå äà áúäå ñìåíåíà íàñòîÿùàòà îòâðàòè-òåëíà ïîëèòè÷åñêà êëàñà, àêî íÿìà ìíîçèíñòâî îò êà-÷åñòâåíè è ïîëèòè÷åñêè îòãîâîðíè õîðà, êîèòî äà ãîñòîðÿò. Çàùî äà ñå ñúðäÿ íà òîçè èëè îíçè, ÷å èñêà äàóïðàâëÿâà, êîãàòî ìîèòå ïðèÿòåëè ñà ðåøèëè, ÷å ùå åïî-äîáðå äà äîïðèíàñÿò ñ êà÷åñòâàòà ñè â äðóãà ñòðà-íà, à íå â Áúëãàðèÿ. ×å ñà ðåøèëè äà ñå ìàõíàò è ñëå-äîâàòåëíî äà íå ó÷àñòâàò â ïîåìàíåòî íà êîíêðåòíàãðàæäàíñêà îòãîâîðíîñò, íÿìàùà íèùî îáùî ñåëåêòðîííèòå èì ïåòèöèè.

Çà êîãî ùå ãëàñóâàì ëè - âåðîÿòíî çà íàé-ìëàäèòåè çåëåíèòå, âñå ïàê åäíà îò ñâåòëèíêèòå â òóíåëà.Íàäÿâàì ñå...�

ðà íà Ïåíãåçîâ ñúäåáíèÿò ñúâåò íå å îò÷åë, ÷åñðåùó íåãî å èìàëî äèñöèïëèíàðíî ïðîèçâîäñ-òâî “çà âìåøàòåëñòâî ïî äåëî, âèñÿùî èìåííîïðåä ÑÀÑ”, ïîñî÷âà Ïåòðîâà. Ñïîðåä íåÿ, ìà-êàð äåëîòî äà å ïðåêðàòåíî ïîðàäè èçòåêëà äàâ-íîñò, íå ìîæå äà ñå ñìÿòà, ÷å ïîâåäåíèåòî íàÏåíãåçîâ å “èçäèãàùî àâòîðèòåòà íà ñúäåáíàòàâëàñò”.

Ñïîðåä Éîíêî Ãðîçåâ ñ îòêàçà ñè äà ïðîâå-ðè ñèãíàëèòå ñðåùó íîâîèçáðàíèÿ øåô íà ÑÀÑñúäåáíèÿò ñúâåò êàçâà íà ìàãèñòðàòèòå: “Èçîáùîíå ñè ïîìèñëÿéòå äà ïîäàâàòå ïîäîáíè ñèãíàëè.Ãàðâàí ãàðâàíó îêî íå âàäè.”

Ïðàâîçàùèòíèöèòå íåãîäóâàò è îò îïèòèòå íàÂÑÑ äà çàäóøè ïóáëè÷íîñòòà íà êàíäèäàòóðèòå,àòåñòàöèèòå è äåáàòèòå îêîëî òåõíèÿ èçáîð.

Ñïîðåä ïðåäñåäàòåëÿ íà Áúëãàðñêèÿ õåëçèíê-ñêè êîìèòåò Êðàñèìèð Êúíåâ ðåøåíèåòî íà ÂÑÑå “áåçîáðàçíî è íÿìà êàê äà íå âëåçå â ñëåäâà-ùèÿ åâðîäîêëàä çà Áúëãàðèÿ”. Ãåîðãèöà Ïåòêî-âà îò “Áúëãàðñêè àäâîêàòè çà ïðàâàòà íà ÷îâå-êà” êîìåíòèðà, ÷å îò îðãàí çà óïðàâëåíèå íàñúäåáíàòà ñèñòåìà ÂÑÑ ñå ïðåâðúùà â ïîëèòè-çèðàí îðãàí çà óïðàâëåíèå íà ñúäà.

Ïðåäñåäàòåëÿò íà Ñúþçà íà þðèñòèòå ÉîñèôÃåðîí íàìåêíà, ÷å ñïèðàíåòî íà äåëîòî çà ðå-ãèñòðàöèÿòà íà ÑÄÑ å îáâúðçàíî ñ èçáîðà íàïîäõîäÿùè ñúäåáíè ðúêîâîäèòåëè. Îðãàíèçàöèè-òå ïðèçîâàõà ñúäåáíèÿò ñúâåò äà ïðåêðàòè ïðàê-òèêàòà íà “áåçïðèíöèïíî è òåíäåíöèîçíî êàä-ðóâàíå â ñúäåáíàòà ñèñòåìà”.�

10 ÎÁÅÊÒÈÂ

Íà 28 äåêåìâðè 1984 ã. îò ÌÂÐ - Ìîì÷èëãðàä äîé-äîõà è ìå âçåõà îò ðàáîòà. Áÿõ ñëóæèòåë â ïîùàòà.Âêàðàõà ìå â åäíà êèëèÿ è òàì ïðåñòîÿõ åäíà âå-÷åð. Ïðåáèõà ìå îò áîé. Áÿõà äîêàðàëè ÷åðâåíèòåáàðåòè îò Ïàçàðäæèê. Âñå ìëàäè è ÿêè ìîì÷åòà. Áèå-õà áåçæàëîñòíî. Íà ñëåäâàùèÿ äåí ìå îòêàðàõà âçàòâîðà â Áåëåíå. Òàì ñòîÿõ 560 äíè. Ñìÿíàòà íàèìåíàòà ìå çàâàðè òàì. Àç áÿõ îò ìàëêîòî õîðà,êîèòî ñà ïèòàëè êàê èñêàì äà áúäàò áúëãàðñêèòå ìèèìåíà. Êàçàõ, ÷å èñêàì äà ñå êàçâàì Äæîí Ïîë Ðèí-ãî. Îòêàçàõà ìè. À àç èçáðàõ íàðî÷íî òåçè èìåíà -èìåíàòà íà ãðóïàòà “Áèéòúëñ". È ïàê òå ìå êðúñòèõà- Ñúáè Ìàðòèíîâ Ãàâðèëîâ. Òîâà å äúðæàâíîòî ìèèìå, íå ëè÷íîòî!

Èçëÿçîõ íà 1 àâãóñò 1986 ã. Âåäíàãà ùîì ñè ïîêà-çàõ ãëàâàòà íàâúí, ìå èçñåëèõà ñ æåíàòà è äåòåòî âñ. Äîëíà ðåêñà, Ìèõàéëîâãðàäñêî. Íà 10 ìàé 1988ã. ñå âðúùàìå â Ìîì÷èëãðàä. Âñè÷êè ïðèÿòåëè è ðîä-íèíè ñå ñòðàõóâàõà äà ãîâîðÿò ñ ìåí, çàùîòî ñúìáèë â çàòâîðà è èçñåëåí, äà íå ïîñëåäâà ñúäáàòàíè è òÿõ. Ìíîãî áÿõà íàïëàøåíè õîðàòà..., òîðìîçå-õà ãè! Äîêàòî áÿõ â çàòâîðà, íà æåíà ìè è ðîäèòåëè-òå íå äàâàõà âúãëèùà çà îãðåâ. Çèìàòà óìèðàõà îòñòóä. Çàùîòî ñúì ó÷àñòâàë â ïðîòåñòèòå ñðåùóñìÿíàòà íà èìåíàòà 1984 ãîäèíà â Ìîì÷èëãðàä. Íà21 ìàé 1989 ã. áÿõ âêúùè. Æåíà ìè áåøå íà ðàáîòà. 19 ÷àñà ó íàñ äîéäå íà÷àëíèêúò íà ìèëèöèÿòà Ãèí-

Ñàáðè Áåêëåð Ãàâàç, 65 ã. ñåìååí ñ åäíî äåòå

ÈÑÊÀÌ ÄÀ ÑÅ ÊÀÇÂÀÌ: ÄÆÎÍ ÏÎË ÐÈÍÃÎ

÷î Ñòîÿíîâ è ìè êàçà äà èçëÿçà. Ñëÿçîõ ïðåä áëîêà.Êàçà ìè: Òè, òðÿáâà äà íàïóñíåø ñòðàíàòà. Ïðèãîò-âè ñè ïî 160 ëåâà çà ÷åòèðè ÷îâåêà, çà áèëåòè. Áåçäà íàïóñêàø æèëèùåòî, äîêàòî íå âè âäèãíåì. Íà23 ìàé, â 23 ÷àñà äîéäîõà è íè êà÷èõà â åäíà êîëà.Çàêàðàõà íè â ìèëèöèÿòà. Îòòàì ñ åäíî ñåìåéñòâîîò Ãðóåâî, ñ åñêîðò îò äâå ïîëèöåéñêè êîëè íè îòêà-ðàõà â Äèìèòðîâãðàä íà ãàðàòà. Áÿõà íè êóïèëè áè-ëåòè äî Âèåíà. Ïî åäíî âðåìå ïî ðàäèîóðåäáàòàñúîáùàâàò íà êîé êîëîâîç ïðèñòèãà âëàêúò Èñòàí-áóë-Ìþíõåí. Âëàêúò ñïðÿ è ñëóæèòåëÿò íà ìèëèöèÿòàÏåòðîâ ìè ïîäàäå ïàñïîðòèòå è êàçà: Ñáîãîì! ...Ïðèñòèãíàõìå âúâ Âèåíà. Îò ãàðàòà îòèâàìå íàïðà-âî â ïîñîëñòâîòî íà Òóðöèÿ. Áÿõìå 25 äóøè. Êà÷èõàíè íà åäèí àâòîáóñ è íè îòêàðàõà äî åäíî ïîëèöåé-ñêî îáùåæèòèå, êúäåòî íè íàñòàíèõà çà 48 ÷àñà.Íà 31 ìàé 1989 ã. âå÷åðòà îò Òóðöèÿ èäâà ñàìîëåò,êîéòî íè ïðèáðà â Òóðöèÿ. Óñòàíîâèõìå ñå â ãð. Áóð-ñà. Ñåãà ñìå â Áúëãàðèÿ çà íÿêîëêî äíè çà ÷åñòâà-íèÿòà â Äæåáåë, ïî ïîâîä 20 ãîäèíè îò âúçñòàíîâ-ÿâàíåòî íà ìþñþëìàíñêèòå íè èìåíà. Ùå ñå âè-äèì ñ ïðèÿòåëè, ùå ñè ñïîìíèì çà ìèíàëîòî è ùåñå âúðíåì â Òóðöèÿ. Íî, îùå ìè å ìú÷íî çà Áúëãà-ðèÿ! Òÿ ìè å â ñúðöåòî. Òîâà å ìîÿòà Ðîäèíà! Äî1984 ã. áúëãàðè, öèãàíè è òóðöè ñè æèâååõìå äîáðå.Áÿõìå ïðèÿòåëè - íÿìàøå âðàæäè. À äíåñ íè ðàç-äåëÿ íåâèäèìà ñòåíà. Ìú÷íî ìè å!...

Ìåõìåä Ñàäóëà Þìåð, 75 ã., ñåìååí ñ ïåò äåöà

Ðîäåí â ñ. ×óáðèêà, Êúðäæàëèéñêî.

Æèâåå â Ìîì÷èëãðàä îò 1954 ã.

Ïðåç 1989 ã. å èçñåëåí â Òóðöèÿ, ãð. Áóðñà

Òðè äíè èìàøå ïðîòåñòè â Ìîì÷èëãðàäñðåùó íàñèëñòâåíîòî ñìåíÿíå íà èìåíàòà.Îò 25 äî 27 äåêåìâðè 1984 ã. Ìíîãî õîðàïîñòðàäàõà. Íî ïúê áÿõìå åäèííè, íèùî ÷åñè ïëàòèõìå.

Íà 5 ÿíóàðè ïðåç äåíÿ ÷åòèðèìà ìúæå ñàâòîìàòè è äâå æåíè ñëóæèòåëêè â îáùèíàòàíàõëóâàò â êúùàòà ìè. Öÿëîòî ìè ñåìåéñòâîîò 9 äóøè ñè áÿõìå ó äîìà. Òîëêîâà ñå óïëà-øèõìå, ÷å íå ìîæåõìå äà ðåàãèðàìå. Áåøåêàòî íà âîéíà. Äâåòå æåíè íè äàäîõà äåêëà-ðàöèè è íè íàêàðàõà äà ñå ïîäïèøåì, ÷å äîá-ðîâîëíî ñè ñìåíÿìå èìåíàòà. Íå çíàåõìåêàêâî äà ïðàâèì. Äàæå íå íè è ïîïèòàõà êàê-âè èìåíà èñêàìå. Òå íè èçìèñëèõà áúëãàð-ñêèòå èìåíà.

Íà 14 ÿíóàðè 1985 ã. ìå ïðèáðàõà â ÌÂÐ -

ÊÀÇÀÕÀ ÌÈ: ÍÅ ÑÈ ÏÎËÅÇÅÍ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈß!

Ìîì÷èëãðàä. Ïðåáèõà ìå îò áîé. Ñëåä òîâàøåñò ìåñåöà ïèêàõ êðúâ. Îòêàðàõà ìå â çàò-âîðà â Áåëåíå. Ëåæàõ åäíà ãîäèíà è îñåììåñåöà. Êîãàòî èçëÿçîõ îò çàòâîðà, ñúñ ñå-ìåéñòâîòî ìè íè èíòåðíèðàõà â ñ. Çëàòèÿ, Ìè-õàéëîâãðàäñêî. Òðè ãîäèíè è ïåò ìåñåöà æèâÿ-õìå òàì. 1989 ã. îò ìèëèöèÿòà íè èçâèêàõà âÌîì÷èëãðàä. Êàçàõà ìè: Íå ñè ïîëåçåí íàÁúëãàðèÿ! Ñåìåéñòâîòî òè òðÿáâà äà íàïóñíåñòðàíàòà. Äàäîõà íè çàäãðàíè÷íè ïàñïîðòèè íè íàêàðàõà äà çàïëàòèì áèëåòèòå äî Âèå-íà. Ñïèðêàòà, îò êîÿòî òðúãíàõìå áåøå â Äæå-áåë. Îòêàðàõà ñåìåéñòâîòî ìè ïîä êîíâîéäî òàì. Êà÷èõà íè â àâòîáóñ. Ïîñëå íà âëàê çàÀâñòðèÿ. Íî â Þãîñëàâèÿ ñëÿçîõìå è îòèäîõ-ìå ïðè ïîñëàíèêà íà Òóðöèÿ. Òîé íè ñúäåé-ñòâà äà îòèäåì â Òóðöèÿ. Ñ ìîåòî ñåìåéñòâîñå óñòàíîâèõìå â Áóðñà. Ïðåç 1991 ã. àç èìîÿòà æåíà ñå âðúùàìå â Áúëãàðèÿ. Íå ìî-æàõìå äà çàæèâååì òàì. À ïåòòå ìè äåöà, îñ-òàíàõà òàì. Áàáàòà ïî÷èíà òóê!  Áúëãàðèÿ!

ÎÁÅÊÒÈÂ 11

Íà 26 äåêåìâðè, ïî âðåìå íà ïðîòåñòà, àç òè÷àõ íà ñòàäèîíà ñ êó÷åòî ñè.Äîéäîõà ÷åòèðèìà ïîëèöàè ñ àâòîìàòè, çàâúðçàõà ìè ðúöåòå ñ òåë, áÿõà èì ñâúð-øèëè áåëåçíèöèòå. È ìå çàêàðàõà â ìèëèöèÿòà. Âêàðàõà ìå â åäíà êèëèÿ. Ñòîÿõ ñâúðçàíè ðúöå è, ñ èçâèíåíèå, ñå èçïóñêàõ â ãàùèòå. È çà êàïàê, åäèí çàïàñíÿê ìåóäàðè â êðàêà è ãî ñ÷óïè. Óìèðàõ îò áîëêà. Ðúöåòå ìè ïîñèíÿõà, çàùîòî íÿìàøåîðîñÿâàíå. Áÿõà ãè ñòåãíàëè êàòî íà æèâîòíî. Íà äðóãèÿ äåí ìåí, îùå òðèìà ìúæåè åäíà æåíà íè îòêàðàõà â Áåëåíå ñ åäíà êàòàôàëêà. Ìåí ìå âêàðàõà â åäíàêèëèÿ ñ äâå äúñêè è åäíî îäåàëî, à ñòóä... Ðúöåòå ìå áîëÿò, êðàêúò îòòå÷å, ñòîìàõúòìå ðåæå îò ãëàä. Ãîëÿìà ìúêà. 3 ìåñåöà ñå âîäåõ ñëåäñòâåí è ìè ïîäõâúðëÿõà ïî300 ãðàìà õëÿá çà öÿë äåí è íèùî ïîâå÷å. À îò êðàêà ìè èçæèâÿâàõ æåñòîêè áîëêè.Íå ìè îáðúùàõà âíèìàíèå. Êàòî ñå ìîëåõ çà ïîìîù, äàâàõà ìè àñïèðèí. È òàêàäîêàòî íàé-íàêðàÿ ñå íàëîæè äà îòðåæàò ìåñî îò êðàêà ìè. Âêàðàõà ìå â ëå÷åá-íèöàòà è òàì èçêàðàõ òðè äíè. Áåøå òîïëè÷êî, ïðèÿòíî. Ìîëåõ ñå äà ìå äúðæàò òàìïî-äúëãî, àìà íå. Èìàì îùå áåëåã. Èìåòî ìè ãî ñìåíèõà áåç ìíîãî ïðèêàçêè.Ñúãëàñèõ ñå..., êîéòî îòêàçâàøå ãî ïðåáèâàõà îò áîé è ïàê ïîäïèñâàõà äåêëàðà-öèèòå. Êàêâà ôàéäà äà èçÿì áîÿ è ïàê äà ìè ñìåíÿò èìåòî. Ìàðòèí Àñåíîâ Ñèäå-ðîâ... òîâà áåøå áúëãàðñêîòî ìè èìå. Íî âñè÷êè ìè âèêàò Õàðè! ×àñîâíèêàðÿò!Íÿìà ÷îâåê äà íå ìå çíàå. Äðóã Õàðè íÿìà. Åäèí äåí èäâà ñòàðøèíàòà è ìè êàçâà:Õàðè, òðúãâàé ñ ìåí! È ìå îòâåäå â àäìèíèñòðàöèÿòà íà çàòâîðà. Ðàçïèòâàõà ìåêîè ñà îðãàíèçàòîðèòå íà ïðîòåñòà. Çà äà ïðîãîâîðÿ, ìå âúðçàõà íà åäèí ñòîë èìè áèõà åäíà èíæåêöèÿ. Ïðèïàäíàõ..., ïðåç òîâà âðåìå ìå ðàçïèòâàõà, à àç èìîòãîâàðÿõ, áåç äà ïîìíÿ êàêâî ñúì ðàçêàçâàë. Ñúáóäèõ ñå è ëåêàðÿò, êîéòî áåøåñúùî çàòâîðíèê, ìè êàçà, ÷å âñè÷êî ìèíàëî ìíîãî äîáðå. Ñëåä òîâà ìå ïðåìåñ-òèõà â ïî-õóáàâà êèëèÿ. Ñëåä òðè äíè íà âëàñò äîéäå Ãîðáà÷îâ è íåùàòà ñå ïðî-ìåíèõà. Óâåëè÷èõà íè õëÿáà íà 600 ãðàìà è ìå èçêàðàõà ñ äðóãè çàòâîðíèöè äàêîïàåì îñíîâèòå íà ÀÅÖ Áåëåíå. Êîãàòî âëÿçîõìå â çàòâîðà, áÿõìå ïåò äóøè. Àêîãàòî èçëÿçîõ äà ðàáîòÿ, âå÷å áÿõìå 700 çàòâîðíèêà. Ñïðÿ òîðìîçúò. Ñëåä 3ìåñåöà â êèëèÿòà ìå ïðåìåñòèõà â ïîëèòè÷åñêèÿ çàòâîð. Íà âòîðàòà ãîäèíà îòïðåñòîÿ â Áåëåíå îñòàíàõìå ñàìî 15 ÷îâåêà. Äðóãèòå ñà ãè ïóñíàëè è èçñåëèëè.Ïóñíàõà è ìåí. Âåäíàãà ñëåä êàòî èçëÿçîõ èíòåðíèðàõà ìåí è ñåìåéñòâîòî ìè âñ. Êîìàðåâî, Ãîðíîîðÿõîâñêî çà åäíà ãîäèíà. Ñëåä èçòè÷àíåòî íà ñðîêà ñåâúðíàõ â Ìîì÷èëãðàä è ñòàíàõ îáù ðàáîòíèê. À áÿõ ÷àñîâíèêàð. Íî íå ìè äàâàõàäà óïðàæíÿâàì òàçè ïðîôåñèÿ. Íà ñëåäâàùèÿ äåí, ñëåä ïðîòåñòà îò 19 ìàé 1989ã. çà âúçñòàíîâÿâàíå íà òóðñêèòå èìåíà, èçãîíèõà ñåìåéñòâîòî ìè îò Áúëãàðèÿ.Çàåäíî ñ äðóãèòå è íèå ïîòúðñèõìå óáåæèùå â Òóðöèÿ. Ñëåä êàòî ïàäíà ÒîäîðÆèâêîâ îò âëàñò, âåäíàãà ñå âúðíàõìå â Áúëãàðèÿ. Ñåãà ïàê ñúì ÷àñîâíèêàð, îáè-÷àì Áúëãàðèÿ è îòíîâî ñè æèâååì ñïîêîéíî.�

Ìàòåðèàëúò ïîäãîòâè Õðèñòî ÕÐÈÑÒÎÂ

Àõìåä Àõìåäîâ Þìåðîâ - Õàðè, 64 ã., ñåìååí ñ äâå äåöà

ÇÀ ÄÀ ÏÐÎÃÎÂÎÐß, ÌÅ ÂÚÐÇÀÕÀ ÍÀ ÅÄÈÍ ÑÒÎË

È ÌÈ ÁÈÕÀ ÅÄÍÀ ÈÍÆÅÊÖÈß

20 ãîäèíè ïî-êúñíî

12 ÎÁÅÊÒÈÂ

Ìàéñêèòå ñúáèòèÿ 1989 ã. -

20 ãîäèíè ïî-êúñíî

Ïî-âúçðàñòíèòå ìåæäó íàñ îùå ïîòðúïâàò, êàòî ñè ñïîìíÿò ðå÷òà íà

“äð. Òîäîð Æèâêîâ” ïî ðàäèîòî è òåëåâèçèÿòà íà 29 ìàé 1989 ã. è ïîñëåä-

âàëàòà ÿ îãðîìíà “ñïîíòàííà ìàíèôåñòàöèÿ íà òðóäåùèòå ñå” ïðåä òóð-

ñêîòî ïîñîëñòâî íà 31 ìàé. Æèâêîâ ïðèçîâà òåçè, “êîèòî íå èñêàò ïîâå÷å

äà æèâåÿò â Áúëãàðèÿ”, äà ÿ íàïóñíàò, à ìíîãîõèëÿäíàòà òúëïà êðåùåøå

ëîçóíãè çà “ñúä íàä ðîäîîòñòúïíèöèòå è ïðåäàòåëèòå”, ò.å. íà äèñèäåí-

òèòå îò Êëóáà çà ïîäêðåïà íà ãëàñíîñòòà è ïðåóñòðîéñòâîòî, êîèòî íà 10

ìàé óñïÿâàò äà ïðåäàäàò ñïåöèàëíà äåêëàðàöèÿ ñ îñúæäàíå íà ò.íàð.

“âúçðîäèòåëåí ïðîöåñ” è ñ èñêàíå çà ïúëíî âúçñòàíîâÿâàíå íå ñàìî íà

îòíåòèòå èìåíà, íî è íà âñè÷êè ïðàâà íà “âúçðîäåíèòå” áúëãàðñêè òóðöè.

Òàêà çàïî÷íà åäíî îò íàé-ãîëåìèòå â èñòîðèÿòà íà Åâðîïà ñëåä Âòîðà-

òà ñâåòîâíà âîéíà ïðèíóäèòåëíî èçñåëâàíå íà õîðà îò ðîäíèòå èì ìåñòà.

Îò 3 þíè äî 21 àâãóñò 1989 ã. îêîëî 360 õèëÿäè äóøè áÿãàò îò ðîäèíàòà ñè,

íàòîâàðèëè íà àâòîìîáèëèòå ñè âñè÷êèÿ áàãàæ, êîéòî ìîæå äà ñå èçâîçè

ñ êîëà. Ìúæå è æåíè, áåáåòà, äåöà è ñòàðöè çàäðúñòâàò â ìíîãîêèëîìåò-

ðîâè êîëîíè ïúòÿ êúì Êàïèòàí Àíäðååâî â îïèò äà ñïàñÿò ñåáå ñè è ñå-

ìåéñòâàòà ñè îò áåçãðàíè÷íîòî óíèæåíèå íà “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ”. Èç-

âåñòíî å, ÷å îáùî íå ïî-ìàëêî îò 800 õèëÿäè äóøè òîãàâà ñà ïîäàëè çàÿâëå-

íèÿ çà èçäàâàíå íà çàäãðàíè÷íè ïàñïîðòè è àêî áúëãàðî-òóðñêàòà ãðàíè-

öà íå áå çàòâîðåíà íà 21 àâãóñò, ìîæå ñúñ ñèãóðíîñò äà ñå ïðåäïîëîæè,

÷å ó íàñ ùÿõà äà îñòàíàò ñàìî òåçè íàøè òóðñêè ñúãðàæäàíè, êîèòî ïî-

ðàäè íåïðåîäîëèìè (áîëåñò, ïðåñòàðÿëîñò, ëèïñà íà ðîäíèíè â Òóðöèÿ è

ò.í.) ïðè÷èíè áèõà îñòàíàëè â Áúëãàðèÿ.

Òîâà, êîåòî ìàñîâèÿò áúëãàðèí íå óçíà òîãàâà, áå íåïîñðåäñòâåíèÿò

ïîâîä çà îò÷àÿíèòå ìåðêè íà êîìóíèñòè÷åñêèÿ ðåæèì, îãëàñåíè îò Æèâ-

êîâ íà 29 ìàé. Âëàñòòà ãðèæëèâî ïàçåøå â òàéíà âúëíàòà îò ìàñîâè ìèòèí-

ãè, ñòà÷êè, ãëàäíè ñòà÷êè, øåñòâèÿ, ïðèåìàíå íà ïåòèöèè, îáõâàíàëà íàé-

âå÷å ñåâåðîèçòî÷íèòå ðàéîíè íà ñòðàíàòà, íàñåëåíè ñ êîìïàêòíî òóð-

ñêî íàñåëåíèå. Íîñåõà ñå, ðàçáèðà ñå, ñëóõîâå çà òåçè “ìàéñêè ñúáè-

òèÿ” îò 19 äî 25 ìàé, íî íèêîé òîãàâà íå çíàåøå, ÷å íåëåãàëíèòå îðãàíè-

çàöèè êàòî Äåìîêðàòè÷íà ëèãà çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà íà Ìóñòàôà Þìåð,

ìåæäóâðåìåííî èçãîíåí â Òóðöèÿ íà 9 ìàé, ñà óñïåëè äà îðãàíèçèðàò

åäíî íåâèæäàíî ïðåç öÿëàòà äîòîãàâàøíà 45-ãîäèøíà èñòîðèÿ íà êîìó-

íèçìà ó íàñ ïðîòåñòíî äâèæåíèå, êîåòî âå÷å íèòî ðåæèìúò, íèòî Äúð-

æàâíà ñèãóðíîñò ìîæåõà äà ñïðàò äðóãîÿ÷å îñâåí ÷ðåç ìàñîâî êðúâîï-

ðîëèòèå è çàòîâà áðîÿò íà ìàéñêèòå æåðòâè áå ñâåäåí “ñàìî” äî 7-10

äóøè.

Ñïèñàíèå “Îáåêòèâ” ïîêàíè íà ðàçãîâîð Ìóñòàôà Þìåð, îðãàíèçà-

òîð è ðúêîâîäèòåë íà Äåìîêðàòè÷íà ëèãà, äîö. ä-ð Èñêðà Áàåâà, åäíà îò

âèäíèòå èçñëåäîâàòåëêè íà íàé-íîâàòà íè èñòîðèÿ è ä-ð Àëåêñåé Êàëüîí-

ñêè, åäèí îò õîðàòà, êîèòî ÷ðåç ïóáëèêàöèèòå ñè ñå îïèòâàò äà çàïàçÿò çà

èñòîðèÿòà èñòèíàòà çà òðàãè÷íàòà è ãåðîè÷íà ñúïðîòèâà íà òóðñêîòî ìàë-

öèíñòâî ïðåç ïåòèëåòêàòà 1984 - 89 ã., âðåìåòî, ïðåç êîåòî êîìóíèñòè÷åñ-

êèÿò ðåæèì èçâúðøè íàé-òåæêîòî è íàé-ãîëÿìîòî ñè ïðåñòúïëåíèå - ò.íàð.

“âúçðîäèòåëåí ïðîöåñ”.

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

ÎÁÅÊÒÈÂ 13

ÎÁÅÊÒÈÂ: Òåìàòà äíåñ å: “Ìàéñêèòå ñúáèòèÿ îò 1989 ã. - 20 ãîäèíè ïî-êúñíî”, à ïúðâèÿò âúïðîñ å: îáùåñòâîòî íè 20 ãîäèíè ïî-êúñíî äîñòà-òú÷íî îñâåäîìåíî ëè å êàêâî ñòàíà ïðåç ìàé 1989 ã., çàùîòî òîãàâàâñè÷êè ÷óõìå ðå÷òà íà Òîäîð Æèâêîâ íà 29 ìàé è âñè÷êè âèäÿõìå äå-ìîíñòðàöèÿòà ïðåä òóðñêîòî ïîñîëñòâî íà 31 ìàé, íî êàêâî ñòàâà èçðàéîíèòå ñ êîìïàêòíî òóðñêî íàñåëåíèå òîãàâà, íèêîé, ñ èçêëþ÷åíèåíà øåïà ïîñâåòåíè, íå çíàåøå?

ÌÓÑÒÀÔÀ ÞÌÅÐ: Èçòåêîõà 20 ãîäèíè îòòîãàâà, êî-ãàòî çíà÷èòåëíà ÷àñò îò òóðñêîòî íàñåëåíèå íà Áúëãà-ðèÿ ñå âäèãíà íà áîðáà çà ñâîèòå ïðàâà. Ñïîðåä ìåíáúëãàðñêîòî îáùåñòâî íåäîñòàòú÷íî áåøå èíôîðìè-ðàíî çà òåçè ñúáèòèÿ. Âúçðîäèòåëíèÿò ïðîöåñ áåøåñðàìíî ïåòíî çà íàøàòà äúðæàâà è çà íàøåòî îáùåñ-òâî. Çà ñúæàëåíèå, òîâà ñðàìíî ïåòíî áå ëåïíàòî íàöåëèÿ íàðîä, à ñå èçâúðøâàøå îò êëèêà, íà÷åëî ñ Æèâ-êîâ. Öÿëàòà äúðæàâíà ìàøèíà áåøå âïðåãíàòà, çà äàñå ðåàëèçèðà åäíà õèïåðèäåÿ â íàâå÷åðèåòî íà òðåòî-òî õèëÿäîëåòèå.

Ïî íåèçâåñòíè çà ìåí ïðè÷èíè, íèòî áúëãàðñêîòî îá-ùåñòâî, íèòî õîðàòà íà íàóêàòà èìàò ïúëíà ïðåäñòàâàçà òåçè ñúáèòèÿ, êîèòî ïîäãîòâèõà ïî÷âàòà íà ãîëÿìàòàïðîìÿíà ó íàñ - äà ñå ñëîæè êðàé íà òîòàëèòàðíàòàñèñòåìà è Áúëãàðèÿ äà òðúãíå ïî ïúòÿ íà äåìîêðàöèÿòà.Åäâà òàçè ãîäèíà áÿõà ïóñíàòè íÿêîè ìàòåðèàëè â èíòåðíåò. Îïèòâàëñúì ñå îò 1990 ã. äîñåãà äà èçïîëçâàì èíôîðìàöèîííèòå ñðåäñòâà óíàñ, òà ïîíå ÷àñòè÷íî äà ñå îòêðåõíå “ïåðäåòî” çà ñúáèòèÿòà, êîèòî ñåñëó÷èõà ïðåç 1989 ã. Çà ñúæàëåíèå, íèòî åäèí âåñòíèê, íèòî Áúëãàðñêà-òà òåëåâèçèÿ èëè äðóãè èíôîðìàöèîííè ñðåäñòâà íå èñêàõà ñúçíàòåë-íî äà èíôîðìèðàò áúëãàðñêèÿ íàðîä çà èñòèíàòà çà òåçè ãîëåìè ñúáè-òèÿ.

Çàùî îáùåñòâîòî òðÿáâà äà ïîëó÷è ïúëíà èíôîðìàöèÿ çà âñè÷êî,êîåòî ñòàâà ó íàñ? Çàðàäè òåçè ñúáèòèÿ ïðåç 1989 ã. Áúëãàðèÿ áåøåïîñòàâåíà â ìåæäóíàðîäíà èçîëàöèÿ.  ìîè ïóáëèêàöèè ïî ñëó÷àé 20-ãîäèøíèíàòà îò òåçè ñúáèòèÿ ÿñíî ðàçêðèõ êîè ñà îðãàíèçàòîðèòå,êàêâî öåëÿõìå ñ òåçè ìèðíè ôîðìè íà áîðáà, áåç íèêàêâè ïîëèòè÷åñ-êè èñêàíèÿ. Äàíî îòñåãà íàòàòúê áúëãàðñêàòà îáùåñòâåíîñò áúäå èí-ôîðìèðàíà, çà äà íå ñå ïîâòàðÿò äðóãè ïîäîáíè òðàãåäèè â áúäåùå.Íèå ìèíàõìå ïðåç òîçè îãúí. Æåëàÿ õîðàòà, êîèòî ùå æèâåÿò òóê ñëåäíàñ, íà òàçè áúëãàðñêà çåìÿ, äà áúäàò åäèííè. Öåëòà å äà ñå ïðåäîò-âðàòè ïîñåãàòåëñòâîòî âúðõó èäåíòè÷íîñòòà íà ÷îâåêà, äà ðàáîòèì èæèâååì êàòî ãðàæäàíè íà ñòðàíàòà áåç îãëåä íà åòíè÷åñêà èëè äðóãàïðèíàäëåæíîñò. Áúëãàðèÿ å ìàëêà çåìÿ. Áèõ æåëàë îòñåãà íàòàòúê âñè÷-êè äà áúäåì óñìèõíàòè, äà ïðåäàäåì ùàôåòàòà íà ìëàäîòî ïîêîëå-íèå, çà äà ìîæå òî äà ñå ïîó÷è îò òåçè ìðà÷íè èñòîðèèïðåç 1989 ã., à è ïðåäè òîâà, ïðåç 80-òå ãîäèíè ñ ïðåä-ñòàâèòåëè íà äðóãè åòíîñè è ò.í. Òå íèêîãà íÿìà äà äîíå-ñàò äîáðî íà Áúëãàðèÿ. Ìîãàò äà äîíåñàò ñàìî òðàãå-äèè.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Ïîñëåäîâàòåëíîñòòà íà ñúáèòèÿòà äà-âà âúçìîæíîñò äà ñå íàïðàâÿò èçâîäè ïî åäèí ïî-äîáúðíà÷èí.

Ïúðâî òðÿáâà äà êàæåì, ÷å “âúçðîäèòåëíèÿò ïðîöåñ”å îãðîìíà ãðåøêà è ïðåñòúïëåíèå. Òîé áåøå èçâúðøåíïðåç 1984 ã. è íà÷àëîòî íà 1985 ã., à ñúáèòèÿòà ñòàíàõàïðåç 1989 ã.  ïúðâîíà÷àëíàòà ñúïðîòèâà ñúùî ñà äàäå-íè ÷îâåøêè æåðòâè è îáùèÿò èì áðîé å 19. Ñúñ ñèëà ñàïðèíóäåíè áúëãàðñêèòå òóðöè äà ñå ïðèìèðÿò. Ñúáèòèÿ-òà âúçíèêâàò ïðåç ìåñåö ìàé 1989 ã. Òå ñà â êîíòåêñòà

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

Ìóñòàôà Þìåð

ðúêîâîäèòåëíà Äåìîêðàòè÷íàëèãà çà ïðàâàòàíà ÷îâåêà

äîö. ä-ð ÈñêðàÁàåâà

èñòîðèê,ïðåïîäàâàòåë â ÑÓ

14 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

íà ñëó÷âàùîòî ñå â öÿëà Èçòî÷íà Åâðîïà, â êîíòåêñòà íà õåëçèíêñêèòåðåøåíèÿ, íà ïîäãîòâÿíàòà Ïàðèæêà êîíôåðåíöèÿ çà ïðåãëåä íà èçïúë-íåíèåòî íà õåëçèíêñêèòå ñïîðàçóìåíèÿ, â êîíòåêñòà íà âçåìàíåòî íàðåøåíèå çà èçäàâàíå íà ìåæäóíàðîäíè ïàñïîðòè è äàâàíå äîñòúï íàâñè÷êè áúëãàðñêè ãðàæäàíè äà ïúòóâàò.

Íà 9 ìàé 1989 ã. â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå å âíåñåíà äåêëàðàöèÿòà íà131 èíòåëåêòóàëöè, èíèöèèðàíà îò Êëóáà çà ïîäêðåïà íà ãëàñíîñòòà èïðåóñòðîéñòâîòî, çà íà÷èíà, ïî êîéòî òðÿáâà äà ñå èçâúðøè ïðîìÿíà-òà. Åäíà îò òî÷êèòå â íåÿ å çà ïðàâàòà íà òóðöèòå, êîèòî ñà íàñèëñòâåíîïðåêðúñòåíè. Íà 10 ìàé 1989 ã. â Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ñà ðàçãëåæäàíèè ïðèåòè Çàêîí çà äàâàíåòî íà ïàñïîðòè, ïðîìåíè â Íàêàçàòåëíèÿ êî-äåêñ, ïðîìåíè â Çàêîíà çà ãðàæäàíñòâîòî. Òîâà íå å ñàìîñòîÿòåëíàèíèöèàòèâà íà Ò. Æèâêîâ è íà óïðàâëåíèåòî, à ðåøåíèå, âçåòî â ðàìêè-òå íà õåëçèíêñêèÿ ïðîöåñ. Âëàñòòà å ïðèíóäåíà äà ñå ñúîáðàçè ñ ðå-øåíèÿòà, òúé êàòî â êðàÿ íà ìåñåöà ñå ïîäãîòâÿ Ïàðèæêàòà êîíôåðåí-öèÿ ïî ÷îâåøêîòî èçìåðåíèå íà õåëçèíêñêèÿ ïðîöåñ. Ñúáèòèÿòà â Ïîë-øà è äðóãè ñòðàíè ïîðàæäàò ñúïðîòèâèòåëíî äâèæåíèå, íåïîçíàòî äî-òîãàâà ó íàñ. Ïðåäè òîâà èìà îòäåëíè îðãàíèçàöèè, èìà àðåñòóâàíè,íî åäâà ïðåç 1989 ã. ñå ïîÿâÿâà òàêîâà ìàñîâî äâèæåíèå, ïðåäèìíî âÑåâåðîèçòî÷íà Áúëãàðèÿ, â Ëóäîãîðèåòî.  Þæíà Áúëãàðèÿ òî å äîñòàïî-ìàëêî, ïðåäèìíî â Õàñêîâñêà îáëàñò.

Ãîëåìèòå ñúáèòèÿ: ìèòèíãè, âåðèæíè ãëàäíè ñòà÷êè, ìàñîâî ïðàùà-íå íà ïåòèöèè è äåêëàðàöèè - ñà ìåæäó 20 è 27 ìàé 1989 ã.  òÿõ ó÷àñòâà-õà äåñåòêè õèëÿäè äóøè. Íà 29 ìàé å èçÿâëåíèåòî íà Æèâêîâ ïî ðàäèî-òî è òåëåâèçèÿòà, ÷å ùå îòâîðÿò ãðàíèöèòå è ùå ïóñíàò êîéòî èñêà - äàñè õîäè. Ñëåä òîâà å ãîëåìèÿò ìèòèíã íà Îòå÷åñòâåíèÿ ôðîíò â öåíòúðàíà Ñîôèÿ, ïîñëåäâàí îò ìèòèíãè â öÿëàòà ñòðàíà, ñ ëîçóíãè çà ñúä íà“ðîäîîòñòúïíèöèòå è ïðåäàòåëèòå”. Ïîä “ïðåäàòåëè” ñå èìàò ïðåäâèäèíòåëåêòóàëöèòå - äèñèäåíòè. Íà 8 þíè 1989 ã. ðå÷òà íà Ò. Æèâêîâ îò 29ìàé å âíåñåíî â ÎÎÍ è ñòàâà îôèöèàëåí äîêóìåíò íà ÎÎÍ.  êîíôå-ðåíöèÿòà ó÷àñòâà Ïåòúð Ìëàäåíîâ. Òåçè ñúáèòèÿ ñà ÷àñò îò îáùèÿ ïðî-öåñ íà ðóõâàíåòî íà ñèñòåìàòà â Èçòî÷íà Åâðîïà. Ïîëèòè÷åñêàòà öåëíà âëàñòèòå å äà ñå óñïîêîÿò íåùàòà. Ïî îòíîøåíèå íà ò.íàð. “âúçðî-äèòåëåí ïðîöåñ” çà ïåòòå ãîäèíè (1984-1989 ã.) èìà ðàçëè÷íè ïîëèòè-÷åñêè öåëè, íî îñíîâíàòà å òîâà íàñåëåíèå äà ñè îñòàíå â Áúëãàðèÿ èäà áúäå áúëãàðèçèðàíî.

Íî, çà ñúæàëåíèå, íàé-âàæíîòî å, ÷å êàòî ñå ïóáëèêóâàò äîêóìåíòèîò àðõèâèòå, îáùåñòâåíîòî çíàíèå íÿìà äà ñå ïîâèøè, çàùîòî õîðàòàíå èñêàò äà çíàÿò. Òå æèâåÿò ñ ïðîáëåìèòå íà äåíÿ: èêîíîìè÷åñêàòàêðèçà, áåçðàáîòèöàòà, öåíèòå è ò.í. Òîçè ïðîáëåì íåìèíóåìî ñå ïîëè-òèçèðà, à ñåãà îáñòàíîâêàòà å òàêàâà, ÷å íèêîé íÿìà äà èñêà äà ðàç-áåðå ñúùíîñòòà íà òåçè íåùà. Îáñòàíîâêàòà å ïðåäèçáîðíà è âñè÷êîíåìèíóåìî ñå ñâúðçâà ñ ÄÏÑ, à ñå çíàå êàêâî å îòíî-øåíèåòî äíåñ êúì ÄÏÑ - íî òî å òàêîâà ïî ïîëèòè÷åñêè,à íå ïî èñòîðè÷åñêè ïðè÷èíè.

ÀËÅÊÑÅÉ ÊÀËÜÎÍÑÊÈ: Èìà ðàçëè÷íè ãëåäíè òî÷êè -êàêòî ïî âúðõîâåòå íà âëàñòòà, òàêà è ñðåä îáùåñòâîòî.Ñ Ìèõàèë Ãðóåâ, êàòî ñúàâòîð, ñìå ñå îïèòàëè äà ïîêà-æåì êàòî ïðîáëåì, ÷å â òàçè êàðòèíà íàé-ìíîãî ëèïñâàòãëàñîâåòå íà òóðñêîòî íàñåëåíèå â Áúëãàðèÿ. Íå ñàìîñðåä áúëãàðñêèòå òóðöè, íî è ñðåä áúëãàðèòå èìà ìíî-ãî õîðà, êîèòî ñà áèëè ïîëèòè÷åñêè àêòèâíè, çàåëè ñàòîãàâà ãðàæäàíñêà ïîçèöèÿ, íî ñåãà ñà ñè îáèêíîâåíèãðàæäàíè, ðàáîòåùè ïðîôåñèèòå ñè, íå ñà â “ñâåòëè-íàòà íà ïðîæåêòîðèòå”. Èìà ñàìî äâàìà äóøè îò áúë-ãàðñêèòå òóðöè, êîèòî ñà ïèñàëè ïðÿêî èëè âúâ âðúçêà ñâúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ - Èáðàõèì ßëúìîâ è Ìþìþí Èñîâ.

ä-ð ÀëåêñåéÊàëüîíñêè

èñòîðèê,ïðåïîäàâàòåëâ ÑÓ

ÎÁÅÊÒÈÂ 15

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

 îáùåñòâîòî ñå øèðè êîíñïèðàòèâíà âåðñèÿçà ñúáèòèÿòà. Íàé-ãîëÿìàòà êíèæîâíà ïðîäóêöèÿ(ìåìîàðíà, ïðîäúëæåíèå íà îñìèñëÿíåòî íà ñòî-ðåíîòî îò ðàçëè÷íè êëþ÷îâè ôèãóðè è ò.í.) å ñâúðçà-íà ñ êîíñïèðàòèâíàòà ñòðàíà íà íåùàòà. Ãðàæäàí-ñêàòà ñòðàíà, ñ íåéíèòå ïðîòèâîðå÷èÿ è ñ äîñòîé-íàòà é ïîçèöèÿ, ñ íåéíàòà ïîëèòèçàöèÿ è ñ íåéíîòîïîëèòè÷åñêî èçïîëçâàíå, ïðåìèíàâà ïðåç ïåðèïå-òèè. Ìàéñêèòå ñúáèòèÿ ñà ìàñîâ ïðîòåñò, êîéòî èç-âåäíúæ ñòèõâà è çàïî÷âà “ãîëÿìàòà åêñêóðçèÿ”.

Ãðàæäàíñêàòà ñòðàíà íà íåùàòà ìîæå äà áúäåèíòåðïðåòèðàíà ïî äâå ëèíèè. Åäíàòà å, ÷å íÿêîÿ îòñúùåñòâóâàùèòå îðãàíèçàöèè óñïÿâà äà îãëàâèïðîòåñòà ñ ìåæäóíàðîäíà è áúëãàðñêà äèñèäåíò-ñêà ïîìîù. Çà äðóãàòà ëèíèÿ, ò.å. çà ó÷àñòèåòî è ðîë-ÿòà íà äåéöè, êîèòî òîãàâà ñå íàìèðàò â çàòâîðà, íåå ðåøåíî èñòîðè÷åñêè (äîêóìåíòàëíî) êàêâî ïðåä-ñòàâëÿâà. Çàòîâà ñà âàæíè è íåîáõîäèìè ãëàñîâå-òå íà ó÷àñòíèöèòå è ëèäåðèòå. Òîâà âàæè è çà áúë-ãàðñêîòî äèñèäåíòñòâî. Íå âñè÷êè áúëãàðñêè äèñè-äåíòè èìàò ÿñåí èñòîðè÷åñêè ïðîôèë. Ñàìîòî ÿâëå-íèå å ñëîæíî, à íå âñè÷êî å íàïèñàíî, íå âñè÷êî åêàçàíî. Ñðåä áúëãàðñêèòå òóðöè íåùàòà èìàò ãðàæ-äàíñêà ñòðàíà, êîÿòî íå å òîëêîâà ÿâíà èñòîðè÷åñ-êè. Îïèòàëè ñìå ñå äà ïîêàæåì òîâà ñ ìîÿ êîëåãà èñúàâòîð Ìèõàèë Ãðóåâ â íàøàòà êíèãà “Âúçðîäèòåë-íèÿò ïðîöåñ. Ìþñþëìàíñêèòå îáùíîñòè è êîìóíèñ-òè÷åñêèÿò ðåæèì”. Ã-æà Èñêðà Áàåâà â ïóáëèêàöèè-òå ñè âêëþ÷âà äîêóìåíòè îò ÌÂÐ, êîèòî ïîêàçâàò ñî-öèàëíàòà ñòðàíà íà íåùàòà. Äîñåãà â ïóáëèêàöèè-òå äîìèíèðà îôèöèîçíà ãëåäíà òî÷êà.

Âúïðåêè òîçè òèï êîíñïèðàòèâíà èíòåðïðåòàöèÿíà èñòîðèÿòà, âúïðåêè øïèîíñêèòå ëèíèè â ìåìîà-ðèòå, â îöåíêèòå, â èñòîðè÷åñêèòå èëè êâàçèèñòîðè-÷åñêèòå ïðîïàãàíäíè ïèñàíèÿ, íÿìà êàê òîëêîâàìíîãî õîðà äà áúäàò îáõâàíàòè îò åäíà îðãàíèçà-öèÿ, àêî íÿìà èìïóëñ çà ïðîòåñò, àêî íÿìà îãðîìíîìàñîâî íåäîâîëñòâî è ãíÿâ. Èìà îïèòè çà ñàìîîð-ãàíèçàöèÿ è ãðàæäàíñêè ïðîòåñò íà ìíîãî ìåñòà âñòðàíàòà (íàïðèìåð ßáëàíîâî) îùå ïðåç 1984-1985ã. Îòäåëåí å âúïðîñúò äîêîëêî å îñúçíàòà òàçè ãðàæ-äàíñêà îïöèÿ.

Äðóã å êîíòåêñòúò íà ìàéñêèòå ñúáèòèÿ îò 1989 ã.Òîãàâà èìàìå ìàñîâî ïðîòåñòíî äâèæåíèå, â êîåòîó÷àñòâàò ìíîãî õèëÿäè õîðà. Çàòîâà íå ñúì ñúãëà-ñåí ñ èíòåðïðåòàöèÿòà, êîÿòî ñâåæäà íåùàòà ñàìîäî êîíñïèðàöèèòå.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Åäèí òóðñêè ïîãëåä âúðõó íåùàòàå èçëîæåí îò Îðëèí Çàãîðîâ - òóð÷èí, êîéòî çàùèòà-âà ãëåäíàòà òî÷êà íà îíåçè, êîèòî ñà èçáðàëè áúë-ãàðñêîòî èìå. Íî è ñðåä áúëãàðèòå, è ñðåä òóðöèòåèìà ðàçëè÷íè ãëåäíè òî÷êè.

Çà æàëîñò âå÷å ïî÷òè íèêîé íå ñå èíòåðåñóâà îòãðàæäàíñêàòà, äèñèäåíòñêàòà ïðåäèñòîðèÿ íà ãîë-ÿìàòà ïðîìÿíà ïðåç 1989 ã. Åòî - ïî÷èíà Ïåòúð Ñëà-áàêîâ, íî íèêîé íå ñïîìåíà, ÷å òîé å äèñèäåíò. Òî-âà å ïîêàçàòåëåí ïðèìåð êàêâî èíòåðåñóâà áúëãàð-

ñêîòî îáùåñòâî äíåñ, 20 ãîäèíè ñëåä ñúáèòèÿòà.ÎÁÅÊÒÈÂ: Â òàçè òåìà èìà ìîðàëåí âúïðîñ. Âñè÷-

êè çíàåì, ÷å áúëãàðñêîòî îáùåñòâî íå å äîñòàòú÷-íî îñâåäîìåíî íèòî çà ìàéñêèòå ñúáèòèÿ 1989 ã.,íèòî çà “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ”, íåçàâèñèìî îòìíîãîòî êíèãè ïî âúïðîñà. Íÿêîé ïðàâè ëè íåùî çàïîäîáðÿâàíå íà îñâåäîìåíîñòòà íè?

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Ïî÷òè íèùî íå ñå ïðàâè è ìèñëÿ,÷å îñíîâíàòà ïðè÷èíà å ïàçàðíàòà èêîíîìèêà. Àêîòîâà áåøå âàæíî îò ïàçàðíà ãëåäíà òî÷êà, ùÿõà äàãî ïóñíàò ÷àñòíèòå ìåäèè. Ïðàâèëà ñúì àíêåòè ñðåäñòóäåíòèòå. Ñàìî ñòóäåíòèòå èñòîðèöè, ïðåìèíàëèèçïèòà ïî ñúâðåìåííà èñòîðèÿ íà Áúëãàðèÿ, çíàÿòíåùî ïî âúïðîñà. Äðóãèòå íå çíàÿò íèùî çà “âúçðî-äèòåëíèÿ ïðîöåñ” è ãî áúðêàò ñ Âúçðàæäàíåòî. Êàê-âîòî è äà íàïèøà çà òåçè ñúáèòèÿ, çíàì, ÷å òî ùåáúäå ïðî÷åòåíî îò ìíîãî òåñåí êðúã õîðà, êîèòîíÿìà äà âëèÿÿò âúðõó îáùåñòâåíîòî ìíåíèå. Íàñå-ëåíèåòî ïðåäïî÷èòà äà ãëåäà “Áèã áðàäúð”, “Ìþçèêàéäúë” è ò.í.

ÎÁÅÊÒÈÂ: Ïðàâèëíî èëè íå å òåçè ñúáèòèÿ äà ñåèçïîëçâàò çà ïîëèòè÷åñêè öåëè?

ÌÓÑÒÀÔÀ ÞÌÅÐ: Ñìÿòàì è êàòåãîðè÷íî ñúìïðîòèâ ìàéñêèòå ñúáèòèÿ è òåìàòà çà “âúçðîäèòåë-íèÿ ïðîöåñ” äà ñå èçïîëçâàò çà ïîëèòè÷åñêè öåëè.Íî, çà ñúæàëåíèå, òî÷íî òîâà ñå ïðàâè. Íåïðåêúñ-íàòîòî áúðêàíå â ðàíàòà ñ ïîëèòè÷åñêè öåëè ñúçäà-âà îáùåñòâåíè íàãëàñè - ïîëîæèòåëíè è îòðèöàòåë-íè, ñúçäàâà âúòðåøíî ðàçÿæäàíå íà åäèíñòâîòî íàîáùåñòâîòî. Ïàê ñå ñúçäàâàò ëàãåðè. Ïîëèòèöèòå áèòðÿáâàëî äà áúäàò äîñòàòú÷íî ðàçóìíè è ìíîãî âíè-ìàòåëíî äà èçïîëçâàò ôàêòèòå, êîèòî ðàçåäèíÿâàò.Íî çà æàëîñò, íàøåòî îáùåñòâî å òàêîâà.

ÎÁÅÊÒÈÂ: Íàñêîðî Àõìåä Äîãàí ïðîèçíåñå ïðå-äèçáîðíà ðå÷, â êîÿòî èìàøå ïðîçðà÷íè íàìåöè,÷å òåçè íåùà ìîãàò äà ñå ïîâòîðÿò, àêî íå ñà òå,ÄÏÑ. Ðàçáèðà ñå, íå ñàìî ÄÏÑ çàèãðàâà ñ òåçèíåùà.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Çà ñúæàëåíèå, â ïîëèòèêàòà íå ñòà-âà òîâà, êîåòî áè òðÿáâàëî. Ïðè÷èíèòå ñà ÿñíè - ïðåä-ñòîÿò èçáîðè, âñåêè ìîáèëèçèðà ñâîÿ åëåêòîðàò, èç-ãðàæäà îáðàçà íà âðàãà. Íÿìà íèêàêâî ñúìíåíèå,÷å íåùàòà ùå áúäàò èçïîëçâàíè, íî íå ñàìî îò ÄÏÑ.Äúëãî âðåìå òàçè êàðòà áåøå èçïîëçâàíà ñàìî îòÄÏÑ, äîêàòî òîâà íå ïîðîäè êðèòè÷íà ìàñà â áúëãàð-ñêîòî îáùåñòâî, ÷èéòî èçðàçèòåë ñòàíà “Àòàêà”. Òåñúùî çàèãðàâàò ñ òîâà íåùî. Íî íå ìèñëÿ, ÷å òî ìî-æå äà ñå èçáåãíå. Öåëòà íà ïîëèòèêàòà å äà èçïîëçâàâñè÷êè âúçìîæíè ñðåäñòâà, çà äà äîñòèãíå âëàñòòà.Èñòîðè÷åñêèòå ñúáèòèÿ ñå èçïîëçâàò çà ïîëèòèêà ïîíàé-íåïðèÿòíèÿ çà èñòîðèöèòå íà÷èí. Íåùàòà îïèðàòäî ïàçàðíèÿ ïðèíöèï - âñè÷êî ñå ïðîäàâà è êóïóâà.Èñòîðè÷åñêîòî ïîçíàíèå - ñúùî.

ÌÓÑÒÀÔÀ ÞÌÅÐ: Ïîëèòèöèòå, êîèòî òðÿáâà äàîáåäèíÿâàò íàöèÿòà è äà áäÿò çà åäèíñòâîòî íà îá-ùåñòâîòî êàòî öÿëî, êîãàòî äîéäå âðåìå çà èçáîðè,ïðàâÿò òî÷íî îáðàòíîòî - ðàçáèâàò îáùåñòâîòî è ñúç-

16 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

äàâàò ëàãåðè, êîèòî äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿò.ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Òîâà å ïðèíöèïúò íà ïëóðàëèñòè÷-

íàòà ïîëèòèêà.ÀËÅÊÑÅÉ ÊÀËÜÎÍÑÊÈ: Íèå êàòî èñòîðèöè è ã-í

Þìåð êàòî ïðÿê ó÷àñòíèê â ñúáèòèÿòà äîáðå ïîì-íèì òåçè âðåìåíà. Òîãàâà â îáùåñòâîòî öàðåøåîáúðêâàíå. Ìíîãî âàæåí ñåãàøåí êîíòåêñò íà ìè-íàëîòî å, ÷å îáùåñòâîòî îáèêíîâåíî âîäè äåáàò(íå ñàìî èñòîðèöèòå èëè ïðîôåñèîíàëíî çàèíòå-ðåñîâàíèòå). Õóáàâî å, êîãàòî òîçè äåáàò å àêòóà-ëåí, êîãàòî å èçâúí ïîëèòèçàöèÿòà, çà êîÿòî ãîâîðèìè êîÿòî çàðàäè þáèëåÿ îòíîâî ùå èçïëóâà. Íî òîâà,÷å òîçè äåáàò íå ñå ñëó÷âà, îçíà÷àâà ïðîìÿíà íàêîíòåêñòà. Íèå êàòî èñòîðèöè ñå ñòðåìèì äà ïîä-äúðæàìå ëèíèè íà èíòåðïðåòàöèè, íå ñàìî íà èç-ñëåäâàíå. Çà ìåí “âúçðîäèòåëíèÿò ïðîöåñ” êàòî òå-ìà íà çàíèìàíèÿòà ìè å áèë â èñòîðèîãðàôñêè êîí-òåêñò, à ÷îâåê íå ìîæå äà èçáåãíå êîíòåêñòà â ñâîè-òå èçñëåäâàíèÿ. Òîâà å â öåíòúðà íà àíàëèçà íà ñî-öèàëèñòè÷åñêèÿ ïåðèîä. Îáùåñòâåíàòà çíà÷èìîñòíà íåùàòà ñå èçðàçÿâà è â òèðàæà, à òîé ïî òðàäè-öèÿ å ìíîãî ìàëúê çà èñòîðè÷åñêèòå òðóäîâå. Íî, îòäðóãà ñòðàíà, àêàäåìè÷íî íå å ïèñàíî ÷àê òîëêîâàìíîãî ïî òåçè âúïðîñè. Êîãàòî èçëÿçàò ïîâå÷å äîêó-ìåíòè, ïîâå÷å èñòîðèöè ùå ñå çàõâàíàò ñ òÿõ.

 ìåäèèòå äî ñðåäàòà íà 90-òå ãîäèíè ðîëÿòà íàÄÏÑ áåøå ïî-îñïîðâàíà. Ñåãà èìà èçâåñòíî ñâèê-âàíå ñ òÿõ êàòî ôàêòîð, íî ïúê ñå îòèâà êúì îòðèöà-íèå. Ïî îíîâà âðåìå â ìåäèèòå ìîæåõìå äà âèäèììíîãî ïî-ãîëÿì èíòåðåñ. Ñúáèòèÿòà áÿõà ïî-ïðåñ-íè, ìíîãî õîðà èìàõà íóæäà äà êàæàò íåùî ïî òîçèâúïðîñ - æóðíàëèñòè, ñâèäåòåëè, êìåòîâå, ó÷àñòíè-öè, ëèäåðè. Òîãàâà ã-í Þìåð èìàøå ïîâå÷å ïóáëè-êàöèè ïî âåñòíèöèòå, îòêîëêîòî ñåãà.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Òîãàâà èìàøå âåñòíèê “Ïðàâà èñâîáîäè”. Îùå ëè èçëèçà?

ÌÓÑÒÀÔÀ ÞÌÅÐ: Ìèñëÿ, ÷å íå.ÀËÅÊÑÅÉ ÊÀËÜÎÍÑÊÈ: Ôàêòúò, ÷å çà òåçè ñúáè-

òèÿ íå ñå ãîâîðè, å ãîëÿìà ïðîìÿíà â îáùåñòâîòîíè. Òîâà å èëþñòðàöèÿ äîêîëêî ñå èíòåðåñóâàìå îòìèíàëîòî. Âñÿêà ðåâîëþöèÿ èçÿæäà äåöàòà ñè.  ïî-ëèòè÷åñêè êîíòåêñò ðîëèòå ñå ïðîìåíèõà, ïðîìåíèñå çíà÷èìîñòòà íà õîðàòà, òåçè, êîèòî äåéñòâèòåë-íî ñå ñúïðîòèâëÿâàõà, îòäàâíà ìèíàõà íà ìíîãî çà-äåí ïëàí. À, îñâåí òîâà, èç÷åçâà èìïóëñúò êúì èñòè-íàòà, êúì êàòåãîðè÷íîòî êàçâàíå: “Òîâà áåøå èñòè-íàòà” èëè “Îíîâà áåøå èñòèíàòà”.

ÎÁÅÊÒÈÂ: Ãîâîðåøå ñå çà êîëåêòèâíàòà íè îòãî-âîðíîñò çà ñëó÷èëîòî ñå ïðåç 1984-1989 ã., íî èç-ãëåæäà ñúâñåì íåäîñòàòú÷íî. Ó íàñ íå áåøå èçâúð-øåíà îïåðàöèÿòà ïî ñúáóæäàíå íà êîëåêòèâíîòî÷óâñòâî çà îòãîâîðíîñò, à òî å ïîëåçíî, çàùîòî íåïîçâîëÿâà â ìèñëåíåòî äà ñå ïðåñêà÷àò ìîðàëíèòåãðàíèöè. Íàïðèìåð - çà ïîâå÷åòî ãåðìàíöè å ñúâ-ñåì íåâúçìîæíî, òî÷íî ïîðàäè èñòîðè÷åñêàòà îò-ãîâîðíîñò, äîðè äà ñè ïîìèñëÿò çà âðúùàíåòî íàíàöèçìà.

Íî íèå òóê ñòèãíàõìå ëè ñèòóàöèÿòà, â êîÿòî íå-ùàòà ñà íåîáðàòèìè?

ÌÓÑÒÀÔÀ ÞÌÅÐ: Çà ñúæàëåíèå, îáùåñòâîòîîùå íÿìà äîñòàòú÷åí èìóíèòåò, çà äà íå ñå ïîâòàðÿòïîäîáíè èñòîðèè êàòî “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ”. Êî-ãàòî ïàðòèèòå âîäÿò êðàéíà íàöèîíàëèñòè÷åñêà ïî-ëèòèêà, òîâà ðàçÿæäà åäèíñòâîòî íà îáùåñòâîòî.Íèå, ïîñòðàäàëèòå, ñè çàäàâàìå âúïðîñà: ïàê ëèòðÿáâà äà èìà òàêèâà íåùà, àêî íå äíåñ, òî óòðåèëè ñëåä 10-20 ãîäèíè?! Òîçè êàòàðçèñåí ïåðèîäîêîí÷àòåëíî òðÿáâàøå äà ñå ðàç÷èñòè ïðåç 90-òåãîäèíè, äà ñå ðàçêðèå èñòèíàòà. Íå ìîæå äà ñå îá-ðåìåíè öåëèÿò áúëãàðñêè íàðîä ñ “âúçðîäèòåëíèÿïðîöåñ”. Èçâúðøèòåëèòå ñà ÿñíè - êëèêà îò ÁÊÏ íà-÷åëî ñ Æèâêîâ. Íå ìîãà äà ïðèåìà òåçàòà, ÷å òîâà åäåëî íà áúëãàðñêèÿ íàðîä. Àêî âúïðîñúò áåøå ðàç-÷èñòåí ïðåç 90-òå ãîäèíè, òîâà ùåøå äà áúäå ïî-äîáðå çà áúëãàðñêîòî îáùåñòâî. Ïî-íàòàòúê äóìà-òà òðÿáâàøå äà èìàò èñòîðèöèòå. Ìëàäîòî ïîêîëå-íèå ìîæåøå äà ïîëó÷è èíôîðìàöèÿ îò ó÷åáíèöèòå.Òàêà è áúëãàðèòå, è äðóãèòå åòíè÷åñêè îáùíîñòè ùÿõàäà áúäàò ïî-ñïîêîéíè.

Èçìèíàõà 20 ãîäèíè, íî íèêîé íå å ñèãóðåí, ÷åòîâà íÿìà äà ñå ïîâòîðè.

Íàìèðàìå ñå â íàâå÷åðèåòî íà íîâè èçáîðè çàÅâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò. Ïîëèòè÷åñêèòå ïàðòèè ïàêùå èçïîëçâàò íà äíåâåí ðåä íàöèîíàëèñòè÷åñêèêàðòè - óæ çà îáåäèíÿâàíåòî íà ñâîÿ åëåêòîðàò, çàäà ñïå÷åëÿò íÿêîé ãëàñ ïîâå÷å. Íå îäîáðÿâàì òîâà.Îáùåñòâîòî íÿìà ãàðàíöèÿ, ÷å òîâà íÿìà äà ñå ñëó-÷è ïàê. À òîâà íå âîäè äî ñúçäàâàíåòî íà ìîíîëèò-íîñò íà îáùåñòâîòî.

Àç ñúì áåçïàðòèåí è íå îäîáðÿâàì íàöèîíà-ëèñòè÷åñêàòà êàðòà, íåçàâèñèìî îò êîÿ ïàðòèÿ ñåèçïîëçâà çà ïîñòèãàíåòî íà îïðåäåëåíè öåëè. Ïàð-òèèòå íà ã-í Áîðèñîâ, íà Âîëåí Ñèäåðîâ, à îò÷àñòè èäðóãè ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè èçïîëçâàò òàçè êàðòà. Äà-íî â áëèçêî áúäåùå äà íå ñå ïîâòàðÿ ïåðìàíåíòíîñòàðèÿò ôèëì, èçïúëíåí ñ áúëãàðîôîáèÿ, òóðêîôî-áèÿ è ò.í.

ÎÁÅÊÒÈÂ: Îáùîòî íà âñè÷êè ðàçñúæäåíèÿ íà òà-çè òåìà å, ÷å ÅÑ å âúíøíà ñäúðæàùà ñèëà, êîÿòîíÿìà äà ïîçâîëè íåùî ïîäîáíî íà “âúçðîäèòåëíèÿïðîöåñ” äà ñå ñëó÷è ïàê. Òîâà å òàêà, íî ïî-âàæíèñà âúòðåøíèòå ñïèðà÷êè.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Ñàìèÿò ÅÑ èìà ïîäîáíè ïðîáëå-ìè. Òîâà å ôèëîñîôñêè âúïðîñ, êîéòî èìà îáùî ñèñòîðèÿòà. Êàòî ÷îâåê, êîéòî ñå çàíèìàâà ñ îáùàèñòîðèÿ, ùå êàæà, ÷å êàòåãîðè÷íè îòãîâîðè íå ìî-ãàò äà ñå äàäàò. Ìîæåì äà êàæåì ñàìî çà ðàìêèòåíà æèâîòà íà íàøåòî ïîêîëåíèå, ìîæå áè è íà ñëåä-âàùîòî, ÷å íå å âúçìîæíî òîâà äà ñå ïîâòîðè.

Ùå ìè ñå äà ïîñòàâèì âúïðîñà ïî-îáùî - çà÷óâñòâîòî çà âèíà è çà þðèäè÷åñêàòà âèíà. Ìèñëÿ,÷å å êîíòðàïðîäóêòèâíî äà ñå âìåíÿâà íà åäíà íà-öèÿ ÷óâñòâî çà âèíà, çàùîòî òåçè, êîèòî ñà ïðåæè-âåëè ãîëåìèÿ ñîáñòâåí ñðèâ, à è âñè÷êî, êîåòî èì

ÎÁÅÊÒÈÂ 17

ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”ÊËÓÁ “ÎÁÅÊÒÈ”

ñå å ñëó÷èëî ñëåä òîâà, ñå ÷óâñòâàò íàêàçàíè. Òîâàíå çíà÷è, ÷å å íåâúçìîæíî äà èìà îáðàòíà ðåàê-öèÿ îò ñëåäâàùîòî ïîêîëåíèå. Âñÿêî ïîêîëåíèå âúââñåêè ìîìåíò òðÿáâà äà èçãðàæäà ÷óâñòâî çà ãðà-íèöè íà ïîçâîëåíîòî, à íå ñ íàêàçàòåëíè àêöèè äàìó ñå âìåíÿâà ÷óâñòâîòî íà âèíà. Íå ñìÿòàì, ÷å ñãåðìàíöèòå ïðîáëåìúò å ðåøåí âåäíúæ çàâèíàãè.Êàòåãîðè÷íî ñúì íåñúãëàñíà êàêòî ñ âìåíÿâàíåòîíà ÷óâñòâîòî íà âèíà, òàêà è ñ þðèäè÷åñêîòî ïîí-ÿòèå “êîëåêòèâíà âèíà”, êàêâîòî íÿìà â ïðàâîòî.

ÎÁÅÊÒÈÂ:  ïðàâîòî ãî íÿìà, íî íå áèâà äà çàá-ðàâÿìå, ÷å íà Íþðíáåðãñêèÿ ïðîöåñ áå ñúçäàäåíïðåöåäåíò, êàòî íÿêîëêî êîëåêòèâíè òåëà (íàïðèìåððúêîâîäñòâîòî íà íàöèñòêàòà ïàðòèÿ èëè íåìñêèÿòÃåíåðàëåí ùàá) áÿõà îáÿâåíè çà ïðåñòúïíè.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Ñëåä Ïúðâàòà ñâåòîâíà âîéíà áå-øå êàçàíî, ÷å âèíàòà íîñÿò Ãåðìàíèÿ è íåéíèòåñúþçíèöè, êîåòî èñòîðè÷åñêè íå å ñúâñåì âÿðíî,çàùîòî âèíà íîñÿò è åäíèòå, è äðóãèòå íàöèè. Ìèñëÿ,÷å òîâà íå å äîáúð èçõîä îò ñèòóàöèÿòà, çàùîòî ìî-æå äà ïîðîäè, àêî íå â òîâà, òî â ñëåäâàùîòî ïîêî-ëåíèå îáðàòíà ðåàêöèÿ, êàêòî ÷åñòî å ñòàâàëî.

Ùî ñå îòíàñÿ äî íàøåòî ñúâðåìåííî îáùåñ-òâî, ìèñëÿ, ÷å òî èìà òàêúâ èìóíèòåò, íî òðÿáâà äàïîñòàâèì ñúáèòèÿòà â êîíòåêñòà íà ñòàâàùîòî íàÁàëêàíèòå è â äðóãè ðåãèîíè. È òðÿáâà äà ñè ïðèç-íàåì, ÷å “âúçðîäèòåëíèÿò ïðîöåñ” å ãîëÿìà òðàâ-ìà, îñîáåíî çà áúëãàðñêèòå òóðöè, íî íå ñå ñòèãàäî êðàéíîñòè.

Âçðèâíèÿò íàöèîíàëèñòè÷åñêè ïîòåíöèàë â Áúë-ãàðèÿ íå å òîëêîâà ãîëÿì, ÷å äà ñå ñòèãíå äî òîâà,êîåòî ñòàíà ïðè ðàçïàäàíåòî íà Þãîñëàâèÿ. Ïî âðå-ìå íà “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ” ó íàñ íÿìà êîíôëèê-òè ìåæäó òóðöè è áúëãàðè, äîêàòî â Þãîñëàâèÿ èìà.Ïðè÷èíèòå ñà îáåêòèâíè è ñóáåêòèâíè, íî îáåêòèâ-íèòå ñà ìíîãî ÿñíè.  áúëãàðñêîòî îáùåñòâî òàêúâïîòåíöèàë íå å ñúùåñòâóâàë è íå ñúùåñòâóâà è íåìèñëÿ, ÷å ïîòåíöèàëúò çà êîíôëèêò ñåãà èçâåäíúæùå ñå ðîäè, íåçàâèñèìî îò Âîëåí Ñèäåðîâ. Ñïî-ðåä ìåí òîé å íåùî êàòî ñîöèàëåí îòäóøíèê. Òîâàíå áèâà äà ñå ïîäöåíÿâà, íî íå ñìÿòàì, ÷å îòòàìùå äîéäå ãîëÿì ïðîáëåì çà åòíè÷åñêèÿ ìèð â Áúë-ãàðèÿ.

ÎÁÅÊÒÈÂ: Åòíè÷åñêèÿò ìèð ìîæå äà áúäå ðàçëè-÷åí. Òîé ìîæå äà áúäå, òàêà äà ñå êàæå, “ñòóäåí”èëè “òîïúë”. Ïðèìåð - ò.íàð. “ìèðíî ñúâìåñòíî ñú-ùåñòâóâàíå” ïî âðåìåòî íà Ñòóäåíàòà âîéíà.

ÈÑÊÐÀ ÁÀÅÂÀ: Íî òîãàâà íÿìàøå âîéíè. Òå çà-ïî÷íàõà, êîãàòî ñâúðøè Ñòóäåíàòà âîéíà.

Òðÿáâà äà ïîìèñëèì è çà áúëãàðèòå, êîèòî íÿêú-äå ñà ìàëöèíñòâà.

ÀËÅÊÑÅÉ ÊÀËÜÎÍÑÊÈ: Èìà ñèìïòîìè íà ëîêàë-íî âëîøàâàíå íà åòíè÷åñêèÿ êëèìàò, êîåòî å ñâúð-çàíî ñ ìíîãî íåùà. Àíàëèçúò â òîâà îòíîøåíèå íåìîæå äà å ïðåöèçåí áåç òî÷íè äàííè. Èìàìå îñòðàíóæäà îò ñîöèîëîãè÷åñêè èçñëåäâàíèÿ ïî òîçè âúï-ðîñ. Íèêúäå ìàëöèíñòâåíèÿò ïðîáëåì íå å ëåñåí,

âêëþ÷èòåëíî â ñòðàíèòå, êîèòî áè òðÿáâàëî äà ñ÷è-òàìå çà åìáëåìàòè÷íè â òîâà îòíîøåíèå (íàïðè-ìåð ñêàíäèíàâñêèòå ñòðàíè). È òàì å èìàëî óæà-ñÿâàùè íåùà äî 60-òå ãîäèíè ñ ìàëêè ìàëöèíñòâà.Âñÿêî îáùåñòâî ìíîãî òðóäíî èçâúðâÿâà ïúòÿ ñè êúìáàëàíñ â òàçè ñôåðà.

Áðèòàíñêèÿò èñòîðèê Êîëèíãóóä êàçâà, ÷å èñòîðèÿ-òà ñòàâà ïðîôåñèîíàëíà â ìîìåíòà, â êîéòî ïðåñòà-âà äà ñå çàíèìàâà ñ ïðîãíîçè. Òîâà ïîêàçâà â ãîëÿìàñòåïåí êîëêî íåàäåêâàòíî íåùî áåøå “âúçðîäèòåë-íèÿò ïðîöåñ”, çàùîòî òàì èñòîðèÿòà ñå ïîëçâàøå êàòîïîëèòè÷åñêè è ïðîãíîñòè÷åí àðãóìåíò. “Âúçðîäèòåë-íèÿò ïðîöåñ” ïðåäñòàâëÿâà äîñòà ðÿçúê îáðàò, âúï-ðåêè ïîñòåïåííèòå ìó ñèìïòîìè, âúïðåêè ïîñòåïåí-íîòî ñâèâàíå íà ñôåðàòà íà ïðàâàòà. È òîâà å îùåïî-èíòåðåñíî íà ôîíà íà Þãîñëàâèÿ. Òàì èìàøå ïî-ïîñòåïåííà ïîëèòèêà, èçïúëíåíà ñúñ ñúäúðæàíèå, òàì“áðàòñòâîòî è åäèíñòâîòî” áÿõà íå ñàìî ëîçóíã, íî èóïðàæíÿâàíå íà ðåàëíè ïðàâà. Íî ïðèìåðúò ñ Áîñ-íà ÿñíî ïîêàçà, ÷å òå ñà äðóãî îáùåñòâî. Íå èñêàìäà èäåàëèçèðàì íàøåòî îáùåñòâî, íî òî íå çàâèñå-øå ñàìî îò êðúãëè ìàñè, îò ïîëèòè÷åñêè ñïîðàçóìå-íèÿ, íå çàâèñåøå ñàìî îò ìàíèïóëèðàíå èëè ñïîí-òàííè ìèòèíãè ïðåäè, ïî âðåìå è ñëåä “âúçðîäèòåë-íèÿ ïðîöåñ”. Òàêà èëè èíà÷å, óñòàíîâè ñå êëèìàò,êîéòî íå äîâåäå äî êîíôëèêò. Òîâà å íàø êàïèòàë. Òîéíå òðÿáâà äà ñå èäåàëèçèðà, íî çàñëóãà çà òîâà èìàòè äâåòå ñòðàíè â ïðîöåñà.

 íà÷àëîòî íà 90-òå ãîäèíè ñîöèîëîçèòå ãîâîðå-õà çà åòíè÷åñêè êîíôëèêò â Áúëãàðèÿ.

Ñïîðåä ìåí òîâà íå å òî÷íî. Áúëãàðèÿ íå å ñòðà-íà, â êîÿòî èìà êîíôëèêò íà òàçè îñíîâà.

À äàëè òîé ìîæå äà ñòàíå â áúäåùå? Ñúãëàñåíñúì, ÷å èçãëåäèòå íå ñà ãîëåìè.

Ïîëèòè÷åñêàòà ìàíèïóëàöèÿ îáà÷å èçïîëçâà åò-íè÷åñêàòà êàðòà çà ìîáèëèçàöèÿ - è â íàöèîíàëåí,è â ìåñòåí ìàùàá. Ñèòóàöèÿòà å ðàçíîïîñî÷íà, íîíå ñìÿòàì, ÷å å âúçìîæíà îñòðà êðàéíà ïîëèòè÷åñ-êà ìîáèëèçàöèÿ ïî òàçè ëèíèÿ â îáùåñòâîòî, â êîåòîñåãà æèâååì. Íà Áúëãàðèÿ é âúðâè íà ìàëöèíñòâà.

Èñòîðèÿòà ìîæå äà ðîäè çàïúëâàíåòî íà îïðå-äåëåí îáùåñòâåí âàêóóì ñ íàöèîíàëèçúì. Ïîíÿêî-ãà çàäàâàì íà ñòóäåíòèòå ñè âúïðîñ: “Íà ôîíà íàòîâà, êîåòî çíàåòå çà áúëãàðñêèòå íàöèîíàëíî-îñ-âîáîäèòåëíè äâèæåíèÿ, ìîæåòå ëè äà ìè êàæåòå åä-íî òóðñêî íàöèîíàëíî îñâîáîäèòåëíî äâèæåíèå?”Íå ìîãàò äà ìè êàæàò. Çíà÷è èìàìå ðàáîòà ñ ëîÿ-ëíî ìàëöèíñòâî, êîåòî íå ðåàãèðà ïðåêàëåíî îñ-òðî íèòî íà ïîñòåïåííîòî ñâèâàíå, íèòî íà ðÿçêàòàïðîìÿíà. Çàòîâà íÿìàì ïðèòåñíåíèÿ.

Îáùåñòâåíèÿò êëèìàò ñå âëîøàâà âèäèìî - ìå-äèéíî, ïîëèòè÷åñêè è ìîáèëèçàöèîííî. Íî îáùåñ-òâîòî èìà èñòîðè÷åñêè îïèò, à ñúáèòèÿòà ñà ñòàíà-ëè ñàìî ïðåäè 20 ãîäèíè. Òðóäíî å äà ñå ïðîãíîçè-ðà, íî çàñåãà óäúðæàìå ñèòóàöèÿòà. Àç íå ñúì ïå-ñèìèñò!�

Ðàçãîâîðà âîäè Åìèë Êîåí

18 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÙÅ ÍÈ ÏÎÌÎÃÍÅ ËÈ ÄÐÓÃÈßÒ ÐÀÇÊÀÇ ÇÀ ÌÀÉ 1989 ÃÎÄÈÍÀÏîìíèì ëè äîáðå êàêâî ñå ñëó÷è ïðåç 1989 ã.? Ãîëÿìàòà ïðîìÿíà, ïîëó÷èëà ðàçëè÷-

íè èìåíà è îöåíêè âúâ âðåìåòî? À ãîäèíèòå ïðåäè íåÿ, çàðåäåíè ñúñ çàòàåíè åìîöèè?À ïîñëåäíèòå ìåñåöè, â êîèòî äúðæàâàòà èçïóñêàøå ïàðà âúâ âñè÷êè ïîñîêè, íî íåóñïÿ äà ñâàëè íàïðåæåíèåòî è íå ïðåäîòâðàòè íåèçáåæíîòî?

Çà ìíîçèíà îò æèâåëèòå äîñòàòú÷íî äúëãî â ñîöïåðèîäà òåçè âúïðîñè ìîæå áèèìàò ëåñåí îòãîâîð. È àç ñè ìèñëåõ òàêà, äîêàòî íå ñå èçïðàâèõà ñðåùó íàñ Ñàáðè

Èñêåíäåð, Èáðàõèì è Ðàìàäàí Ðóíòîâè, Àëè Îðìàíëú, Õàéðåòèí Àëèåâ.Òåõíèòå ðàçêàçè è ïèñìîòî íà Ìóñòàôà Þìåð ñúæèâèõà êàðòèíè, êîè-

òî ðÿäêî ìîãàò äà ñå ÷óÿò êàòî íåùî ëè÷íî ïðåæèâÿíî è íèêîãà íå ñàáèëè â öåíòúðà íà îáùåñòâåíîòî âíèìàíèå. Ïî òàçè ïðè÷èíà îò-

ñúñòâàò è îò îôèöèàëíàòà íè íàé-íîâà èñòîðèÿ.×óâàëè ñìå ðàçáèðà ñå çà ÁÒÐ-èòå è òàíêîâåòå, èçïðàòåíè âñìåñåíèòå ðàéîíè ïî âðåìå íà ïðåèìåíóâàíåòî, çà ïàò-

ðóëèòå îò àêòèâèñòè íà ÁÊÏ è ÎÔ, ñëóõòÿùè ïî óëèöèòåçà òóðñêà ðå÷, çà èíòåðíèðàíèòå è äåïîðòèðàíèòå

îðãàíèçàòîðè íà ïðîòåñòè. Ïîìíèì “Ãîëÿìàòàåêñêóðçèÿ”, âñåêè ñ ëè÷íàòà ñè ïðåöåíêà çà

äâóëè÷èåòî, îáõâàíàëî òîãàâà äúðæàâà-òà. Íî êàêâî çíàåì çà äåéíîñòòà íà

Äåìîêðàòè÷íàòà ëèãà çà ïðàâàòàíà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ, çà öåëèòå

íà òàçè îðãàíèçàöèÿ è çà âñè÷-êî, êîåòî ñå å ñëó÷âàëî ñ

õîðàòà, çàëîæèëè ãëàâè-òå ñè çà âúçñòàíîâÿâà-íå íà ïðàâäàòà - îêà-çà ñå, ÷å ïî÷òè íèùî.Ìàëêî ïî-èçâåñòíèñà äåéñòâèÿòà íàøåïàòà áúëãàðñêè

Äà îïîçíàåì çëîòîè äà ãî ïðèñïèì

Äà îïîçíàåì çëîòîè äà ãî ïðèñïèì

ÎÁÅÊÒÈÂ 19

èíòåëåêòóàëöè, íàïðàâèëè â ãîðåùîòî ëÿòî íà 1989 ã. îïèò äà ïðèâëåêàò âíèìàíèå êúìïîçîðíàòà àñèìèëàòîðñêà ïîëèòèêà íà ðåæèìà. È ìíîãî ïî-èçâåñòíà å äåéíîñòòà íàñúçäàäåíîòî âå÷å ñëåä ïîëèòè÷åñêàòà ïðîìÿíà Äâèæåíèå çà ïðàâà è ñâîáîäè, êîåòî ñãîäèíèòå ñå óòâúðäè êàòî åäèíñòâåíî ïðåäñòàâëÿâàùî õîðàòà îò òóðñêèÿ åòíîñ è îòìþñþëìàíñêîòî âåðîèçïîâåäàíèå.

ÄÀ ×ÓÅÌ ÒÅÇÈ, ÊÎÈÒÎ ÌÚË×ÀÕÀ ÄÅÑÅÒÈËÅÒÈßÓ íàñ èìà äåôèöèò íà ìåìîàðíè ñâèäåòåëñòâà, îòáåëÿçà Ìèõàèë Ãðóåâ, êîéòî å

åäèí îò ìàëêîòî àâòîðè, ïóáëèêóâàëè èçñëåäâàíå ïî òåìàòà (Âæ. ñï. “Îáåêòèâ”, áð.160,

2008 ã.). Êîëåêòèâíàòà ïàìåò íà íàöèÿòà å ñúñòàâåíà îò ìíîãî ëè÷íè ñïîìåíè, êîèòîòðÿáâà äà ñå ÷óÿò, ñúáåðàò è îöåíÿò áåçïðèñòðàñòíî. Òîâà ñå îïèòàõà äà íàïðàâÿò ñåãàñòóäåíòèòå ñîöèîëîçè, ïîäêðåïåíè îò Áúëãàðñêèÿ õåëçèíêñêè êîìèòåò. Íà÷èíàíèåòî,îçàãëàâåíî “Ñðåùó ïîëèòè÷åñêèÿ ìîíîïîë âúðõó èñòîðèÿòà. Äðóãèÿò ðàçêàç çà ìàé-ñêèòå ñúïðîòèâè - 20 ãîäèíè ïî-êúñíî”, å ïîõâàëíî, çàùîòî íÿêîè îò îðãàíèçàòîðèòå íàùàôåòíèòå ãëàäíè ñòà÷êè è íà äåìîíñòðàöèèòå, äåïîðòèðàíè òîãàâà îò Äúðæàâíà ñè-ãóðíîñò ïî áúðçàòà ïðîöåäóðà, èäâàò â Áúëãàðèÿ çà ïúðâè ïúò. Âðåìåòî ùå îòñúäè äàëèòúêìî òÿõíàòà îðãàíèçàöèÿ å ðàçêëàòèëà óñòîèòå íà “ñîöèàëèçúìà” è å äîâåëà äî ðóõ-âàíåòî íà òîòàëèòàðíèÿ ðåæèì èëè ñúáèòèÿòà ñà ïîâëèÿíè îò èãðàòà íà “êîòêà è ìèøêè”ìåæäó óïðàâëÿâàùèòå è íåôîðìàëíèòå îðãàíèçàöèè, êàêòî ïîäñêàçâàò â àíîíñà ñèèíèöèàòîðèòå íà äèñêóñèÿòà. Åäíî å ñèãóðíî, çà òúðñà÷èòå íà èñòîðè÷åñêàòà èñòèíàðàçêàçèòå íà èçñåëíèöèòå ñà áåçöåííè, îñîáåíî çà ðîäåíèòå ñëåä 1989 ã., êîèòî ïðèñ-òúïâàò êúì òåìàòà çà “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ” êàòî êúì èñòîðèÿ.  ïîðåäíàòà ïðåäèç-áîðíà ãîâîðèëíÿ ïëî÷àòà ñ òîçè òåðìèí îòíîâî ñå âúðòè ñ ïúëíà ñèëà. Êàê ìëàäèòå õîðàäà ïðåöåíÿò êàêâî áå çëîòî, íàðå÷åíî “âúçðîäèòåëåí ïðîöåñ”?

Îò ïîæúëòåëèòå ñòðàíèöè ñ ïðîãðàìàòà íà ëèãàòà ñåêðåòàðÿò íà îðãàíèçàöèÿòàÑàáðè Èñêåíäåð ïðî÷åòå ÷ë. 23 “Îñèãóðÿâàíå íà òîëåðàíòíî îòíîøåíèå íà äúðæà-âàòà êúì íàöèîíàëíèòå ìàëöèíñòâà è ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè ñ öåë âúçâðúùàíå íàäîâåðèåòî ïîìåæäó èì” è ÷ë. 24 “Ïðåìàõâàíå íà ñòðàõà è îò÷óæäåíèåòî îò äúðæàâà-òà, êàêòî è ðàçåäèíåíèåòî ìåæäó íàöèîíàëíèòå ìàëöèíñòâà è îñíîâíîòî áúëãàðñêîíàñåëåíèå". Êîéòî ìîæå äà ñè îòãîâîðè íà âúïðîñà çàùî åêçåìïëÿð îò òîçè äîêó-ìåíò å áèë ïàçåí â áóðêàí, çàðîâåí â äâîðà íà èíòåðíèðàíèÿ òîãàâà â ñ. Êàìåíî ïîëåÑàáðè (òà àêî ÄÑ ïðèáåðå íàëè÷íèòå òåêñòîâå îò êúùàòà, äà èìà îòêúäå äà ñå ïðåïè-øàò íîâè), òîé èìà øàíñ äà ðàçáåðå è àáðàêàäàáðèòå ïî òåìàòà ñ äíåøíà äàòà. Ùåìîæå äà ïîâÿðâà è íà Èáðàõèì Ðóíòîâ, êîéòî ðàçïàëåíî îáÿñíÿâàøå, ÷å õîðàòà ñåñòðàõóâàò, çàòîâà îòèâàò ïîä ñòðîé äà ãëàñóâàò çà ÄÏÑ. Íå ÷å Äîãàí å åäèíñòâåíèÿò,íà êîãîòî âÿðâàò. Èñòèíàòà å, ÷å â ñðåäèòå íà èçñåëíèöèòå òîé íå ñå ïîëçâà ñ äîâå-ðèåòî, êîåòî òóê ìó ïðèïèñâàìå. Íî ñòðàõúò îò ïîâòîðåíèå íà ñúáèòèÿòà å æèâ â äóøè-òå íà õîðàòà. Ðå÷èòå íà íàöèîíàëèñòèòå çà òÿõ íå ñà ïðàçíè ïðèêàçêè. Âúïðåêè ÷å è â

Îòäÿñíî íàëÿâî:Ñàáðè Èñêàíäåð(Äåìîêðàòè÷íà ëèãàçà ïðàâàòà íà÷îâåêà),Ìèõàèë Èâàíîâ(ïðåïîäàâàòåë ÍÁÓ),Ëþáîìèð Ïîæàðëèåâ(ñòóäåíò, ÀÑÑÓ),Ðàìàäàí Ðóíòîâ(Ìþñþëìàíñêèñòà÷åí êîìèòåò),Ðóìÿíà Òàñëàêîâà(äúëãîãîäèøåíäèðåêòîð íà Äîé÷åÂåëå - Áúëãàðèÿ),Ëèëè Àëåêñàíäðèåâà(êèíîêðèòèê)

20 ÎÁÅÊÒÈÂ

òÿõ îïèòíèÿò êîíñïèðàòîð îò òîòàëèòàðíî âðåìå âèæ-äà âòîðè ïëàí: “Íÿìà äà ñå ó÷óäÿ, àêî ñå îêàæå, ÷åÄîãàí è Ïúðâàíîâ ñà ñúçäàëè “Àòàêà”, çà äà èìà ñêàêâî äà ïëàøàò òóðöèòå è äà ãè äúðæàò ïîä ñòðîé”,ïðèçíàâà Èáðàõèì.

ÇÀÙÎ ÌÚ÷ÈÒÅËÈÒÅ ÍÅ ÌÎÃÀÒ ÄÀ ÏÐÎÑÒßÒÍÀ ÆÅÐÒÂÈÒÅ ÑÈ?

Íèõàë Éîçåðãàí âúçïëàìåíè çàëàòà ñ òîçè âúïðîñ.Íèå ïðîñòèõìå íà ìú÷èòåëèòå, çàùî òå íå èñêàò äà íèïðîñòÿò, ïîïèòà æóðíàëèñòêàòà, ñëåä êàòî ðàçâúëíóâàâñè÷êè ñ ïèñìîòî íà ìàéêà ñè çà äðàìèòå â ñåìåé-ñòâîòî â ïåðèîäà 1984-85 ã.è ñ ðàçêàçà çà ëè÷íèòå ñèóíèæåíèÿ îêîëî ïðåèìåíóâàíåòî é ïî âðåìå íà ñëåä-âàíåòî. Òîâà íàêàðà 80-ãîäèøíèÿò Ðàìàäàí Ðóíòîâ äàâçåìå îòíîâî äóìàòà è äà ãîâîðè, ãîâîðè. Áîðåöúò îòèçâåñòíîòî ñåëî Êîðíèöà ðàçêàçà äîðè åäèí ñâîé ñúí- êàê âèäÿë íà ïúòÿ ïàäíàëà ôèäàíêà, äîêàòî ãî êàðàëèêúì ó÷àñòúêà. “Êúäå å ñèíúò ìè?”, ïîïèòàë âåäíàãà ìè-ëèöèîíåðèòå.  äðóãà ÷àñò îò ðàçêàçà ñè áàé Ðàìàäàíáåøå ïî-ñäúðæàí, íî êàðòèíàòà, êîÿòî îïèñà å ïîòðè-

òå äà ñå ïðîòèâîïîñòàâÿò åòíè÷åñêèòå ãðóïè ñà èçðàçíà òîòàëíàòà êðèçà â îáùåñòâîòî - èêîíîìè÷åñêà è ïî-ëèòè÷åñêà. Òå íÿìà äà ïðåñòàíàò, äîêàòî íàóêàòà íåäàäå ñâîÿ îòãîâîð.

Äúëáîêî ìúë÷àíèå îáõâàíà áúëãàðñêîòî îáùåñòâîñëåä ñúáèòèÿòà è òàçè òðàâìà íå å ïðåîäîëÿíà è äíåñ,ïîñî÷è Ìèõàèë Ãðóåâ. Àêòèâíè â ïóáëèêóâàíåòî íà ñïî-ìåíè è îáÿñíåíèÿ ñà åäèíñòâåíî îôèöåðèòå îò ÄÑ,êîèòî ñå îïðàâäàâàò è ïî òîçè íà÷èí ñå îïèòâàò äà íà-ìåðÿò ñâîåòî íîâî ìÿñòî â îáùåñòâîòî.

“Çàùî íÿìà ñìåñåíè áðàêîâå, çàùî íå èñêàìå äàïðàâèì äåöà?”, ïîïèòà Çëàòêî Åíåâ. Ñïîðåä íåãî êàòîïðèïèñâàìå öÿëàòà âèíà íà ÁÊÏ, ïîäöåíÿâàìå ñèëàòàíà ðîìàíòè÷íèòå ïðåäñòàâè çà ðîáñòâî è îñâîáîæäå-íèå, â êîèòî õîðàòà âñå îùå æèâåÿò. À äàëè îáùîòîåâðîïåéñêî áúäåùå áè ìîãëî äà ñòàíå îíàçè îáå-äèíÿâàùà èäåÿ, êîÿòî äà ðàçðóøè íåäîâåðèåòî è äàíàêàðà äåöàòà íà áúëãàðè è òóðöè äà ñå æåíÿò è äàñúçäàâàò ïîòîìñòâî?

Îïîíèðà ìó Äåÿí Êþðàíîâ - â áèâøà Þãîñëàâèÿèìàøå ìíîãî âèñîê ïðîöåíò ñìåñåíè áðàêîâå è òîâà

ñàùà: “Íèå ñòîèì îò åäíàòà ñòðàíà íà ìîñòà, òå îòäðóãàòà. Íèùî íå ñå âèæäàøå. Ïî åäíî âðåìå çàïî÷-íàõà äà ãúðìÿò. Äâàìà îò íàøèòå ïàäíàõà. Çàïî÷íàõìåäà îòñòúïâàìå. Ïðèáðàõìå ñè óáèòèòå è ñå èçòåãëèõìåíàçàä êúì êúùèòå”.

ÏÎÏÐÀÂÅÍÎ ËÈ Å ÇËÎÒÎÂðúùàíåòî íà èìåíàòà íà õîðàòà îò òóðñêîòî ìàë-

öèíñòâî, êàòî åäèí îò ïúðâèòå àêòîâå â ïðåõîäà êúì äå-ìîêðàòè÷íà äúðæàâà, å çàâîÿò, ñ êîéòî èçáåãíàõìå ïî-ñåðèîçíî ìåæäóíàðîäíî ïîðèöàíèå, à ìîæå áè è ñúä-áàòà íà ðàçñëåäâàíèòå îò Ìåæäóíàðîäíèÿ òðèáóíàë âÕàãà. Íî äàëè òîâà å äîñòàòú÷íî - òîçè âúïðîñ ñå ìÿðíàâ äîñòà îò èçêàçâàíèÿòà, íîñåéêè ïîâå÷å ñúìíåíèå, îò-êîëêîòî ïîòâúðæäåíèå.

Ñúâðåìåííàòà èñòîðè÷åñêà íàóêà ïðîäúëæàâà äàïîâòàðÿ êîíöåïöèÿòà çà “âúçðîäèòåëíèÿ ïðîöåñ” - â òî-âà å óáåäåí ïðîô. Èáðàõèì ßëúìîâ, åäèíñòâåíèÿò òóð-÷èí, íàïèñàë êíèãà ïî òîçè âúïðîñ. Ñïîðåä íåãî îïèòè-

Ðàìàäàí Ðóíòîâ,÷ëåí íà Ìþñþëìàíñêèÿñòà÷åí êîìèòåòðàçêàçâà çà ñòðàäàíèÿ-òà, ïðè÷èíåíè ìóîò êîìóíèñòè÷åñêèòåñèëîâè îðãàíè ïðåç 1984 ã.Âëÿâî - æóðíàëèñòêàòàÍèõàë Éîçåðãàí,Ïëàìåí Äàðàê÷èåâ.Âîäåùè äèñêóñèÿòàñà ïîëèòîëîãúò ÄåÿíÊþðàíîâ (â öåíòúðà),äî íåãî å Êèðèë Ìèëåíîâ -ñòóäåíò ïî ñîöèîëîãèÿ,ÀÑÑÓ

íå ãè ñïàñè îò âîéíèòå. “Íàé-îòãîâîðíî ìîãà äà çàÿâÿ,÷å ñîöèîëîãèÿòà è ïîëèòîëîãèÿòà íÿìàò îòãîâîð íà âúï-ðîñà çàùî ñìåñåíèòå áðàêîâå íå ñà ðåøåíèå”, ïî-ñî÷è Êþðàíîâ.

Âñåêè å ÷óâàë òâúðäåíèåòî, ÷å íÿìà ìåæäóåòíè÷åñ-êî ïðîòèâîïîñòàâÿíå ìåæäó áúëãàðèòå è òóðöèòå è ÷åíåäîâåðèåòî ñå íàñàæäà îò ïîëèòèöèòå. Ïîñëåäíîòî,çà ñúæàëåíèå, å âÿðíî, êàçà ïðåçèäåíòúò Æåëþ Æåëåâ.

Çà ñâîåòî íàðàñòâàùî “íàïðåæåíèå íà ñúâåñòòà”ãîâîðèõà Åêàòåðèíà Éîñèôîâà è Þëèÿíà Ìåòîäèåâà.À Äåÿí Êþðàíîâ ñå íàâåäå è öåëóíà ðúêà íà ÐàìàäàíÐóíòîâ - òàêà èçðàçè ïî÷èòòà íà âñè÷êè ïðèñúñòâàùèêúì ÷îâåêà, òðúãíàë îò 1973 ã. ïî çàòâîðèòå çàðàäè åä-íàòà ÷åñò è åäíîòî èìå.

 ðàçãîâîðà, êîéòî òîçè ñåìèíàð îòêðè, íàé-õóáà-âîòî å, ÷å îò íåãî ñå èíòåðåñóâàò ñòóäåíòèòå. Íà òÿõíî-òî ïîêîëåíèå ñå ïàäà äà íàïðàâè áåçïðèñòðàñòíèÿïðî÷èò, äà àíàëèçèðà çëîòî è äà ãî ïðèñïè.�

Ëèëè ÒÎÄÎÐÎÂÀ

ÎÁÅÊÒÈÂ 21

Áúëãàðèÿ äà èìà íîâ ìåäèåí çàêîí îùå ïðåäè êðàÿíà 2009 ãîäèíà, êîãàòî ñòðàíàòà òðÿáâà äà õàðìîíèçè-ðà íîðìàòèâíàòà ñè áàçà çà ìåäèèòå ñ òàçè íà Åâðî-ïåéñêèÿ ñúþç. Òîâà èçèñêâàò ìåäèéíèòå åêñïåðòè â ñòðà-íàòà. Åäíà îò âúçìîæíîñòèòå çà ïîâèøàâàíå êà÷åñòâî-òî íà ìåäèéíîòî ñúäúðæàíèå ñïîðåä òÿõ áè áèëî âú-âåæäàíåòî íà ðàäèî-òåëåâèçèîííà òàêñà, êîÿòî â Áúë-ãàðèÿ íå ñå ïëàùà îò 1998 ãîäèíà. Ëèïñàòà íà òàêàâàòàêñà îáà÷å å ïðè÷èíà è çà ìíîãî ïî-ñåðèîçíî íåãà-òèâíî ðàçâèòèå íà ìåäèéíèÿ ëàíäøàôò, ñìÿòà ÊðèñòîôËàíö, äèðåêòîð íà òåëåâèçèÿ Äîé÷å Âåëå.

“Íà òåîðèÿ ìåäèèòå â Áúëãàðèÿ èìàò âñè÷êè çàêîíî-

Äúðæàâàòà êîíòðîëèðàìåäèèòå â Áúëãàðèÿ

ÁÚËÃÀÐÈß Å ÍÀ ÅÄÍÎ ÎÒ ÏÎÑËÅÄÍÈÒÅ ÌÅÑÒÀÏÎ ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÏÅ÷ÀÒÀ  ÅÂÐÎÏÀ

Äîêàòî â Áúëãàðèÿ òúðñåíåòî íà âèíîâíèöè çà “èçáèðàòåëíî-òî” ñïàçâàíå íà ìåäèéíèÿ çàêîí ïðîäúëæàâà, ìåäèéíèÿò îáðàçíà ñòðàíàòà â ÷óæáèíà å ÿñåí: â Áúëãàðèÿ íå ìîæå äà ñå ãîâîðèçà íåçàâèñèìè ìåäèè.

Òàêàâà å ïîçèöèÿòà è íà äèðåêòîðà íà òåëåâèçèÿ Äîé÷å ÂåëåÊðèñòîô Ëàíö.

Ìåäèéíèÿò çàêîí â Áúëãàðèÿ å ïðåäìåò íà ïîñòîÿííî îáñúæ-äàíå â îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñòâî. Ïîÿâÿâàõà ñå ñèãíàëè, ÷åÑúâåòúò çà åëåêòðîííè ìåäèè ñïàçâà Çàêîíà çà ðàäèî è òåëåâè-çèÿ ñàìî èçáèðàòåëíî, ÷å èìà íàðóøåíèÿ ïðè êîíêóðñèòå çà ëè-öåíçè.

Çà èêîíîìè÷åñêà íåçàâèñèìîñò íà ìåäèèòå, ñïîðåä Êðèñ-òîô Ëàíö, ìîæå äà ñå ãîâîðè ñàìî êîãàòî ñúîòâåòíàòà ìåäèÿïîëó÷àâà íåîáõîäèìèòå é ôèíàíñîâè ñðåäñòâà, áåç çíà÷åíèåêàêâî èçëú÷âà èëè ïèøå. À ôèíàíñîâàòà íåçàâèñèìîñò “îò ñâîÿñòðàíà” îñèãóðÿâà ñâîáîäàòà íà ìèñëåíå.

Äúðæàâíèòå ïàðè - ñðåäñòâî çà óïðàæíÿâàíå íà íàòèñê“Íåäîïóñòèìî å óïðàâëÿâàùîòî ìíîçèíñòâî äà îïðåäåëÿ êîÿ

ìåäèÿ êîëêî ïàðè ùå ïîëó÷è. Çàùîòî òîâà å ñðåäñòâî çà óï-ðàæíÿâàíå íà íàòèñê è íèêîé íå áèâà äà ñå çàáëóæäàâà: òàêà ñåêóïóâàò èçãîäíè çà ïðàâèòåëñòâîòî ìåäèéíè ïîçèöèè.”

Êàòî äðóã ïðîáëåì çà ñâîáîäàòà íà ïå÷àòà â Áúëãàðèÿ Êðèñ-òîô Ëàíö ïîñî÷âà è íåÿñíèòå èêîíîìè÷åñêè ñòðóêòóðè, ñâúðçàíèñ êîðóïöèÿòà â ñòðàíàòà: “×ðåç òåçè îðãàíèçàöèè ñúùî ñå îêà-çâà âëèÿíèå âúðõó äúðæàâíèòå è ÷àñòíèòå ìåäèè. Òîâà ñà ïðîáëå-ìè, êîèòî íå ìîãàò äà áúäàò ðåøåíè çà åäèí äåí. Ïðîöåñúò íàòðàíñôîðìàöèÿ îò êîìóíèñòè÷åñêà äèêòàòóðà â äåìîêðàòè÷íàäúðæàâà íå ìîæå äà ñå ñëó÷è îò åäèí äåí çà äðóã, íå ìîæå äà ñåñëó÷è äîðè è çà 15-20 ãîäèíè.”

âè óñëîâèÿ äà áúäàò íåçàâèñèìè. Íà ïðàêòèêà îáà÷å, èòóê èçïîëçâàì ðåçóëòàòèòå îò äîêëàäà íà “Ðåïîðòåðèáåç ãðàíèöè”, ñâîáîäàòà íà ïå÷àòà å íàé-îãðàíè÷åíàâ Áúëãàðèÿ â ñðàâíåíèå ñ âñè÷êè îñòàíàëè ñòðàíè-÷ëåí-êè íà ÅÑ. È ñïîðåä ìåí å ÿñíî îòêúäå èäâà ïðîáëåìúò.Íà õàðòèÿ ñâîáîäàòà íà ïå÷àòà å ðåãëàìåíòèðàíà, íîïðè ëèïñàòà íà òàêñà çà ðàäèî è òåëåâèçèÿ, êàêâàòîèìà â Ãåðìàíèÿ íàïðèìåð, êîÿòî íÿìà íèùî îáùî ñäúðæàâíèÿ áþäæåò, íå ìîæå äà èìà íåçàâèñèìè ìå-äèè. Ùîì èìà ìåäèè, êîèòî ñå èçäúðæàò èçöÿëî îò äúð-æàâàòà, ñúâñåì íîðìàëíî å òÿ äà óïðàæíÿâà êîíòðîëíàä òÿõ è íàä îáùåñòâåíîòî ìíåíèå.”

ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎ

ÔÈÍÀÍÑÎÂÀ ÍÅÇÀÂÈÑÈÌÎÑÒ = ÑÂÎÁÎÄÍÎ ÌÈÑËÅÍÅ

Èçòî÷íèê: Ðàäèî Äîé÷å Âåëå

ÌÅÄÈÉÍÈßÒ ËÀÍÄØÀÔÒ - ÏÎÄ ÊÎÍÒÐÎË, ÁÚËÃÀÐÑÊÈÒÅ ÌÅÄÈÈ - Â ÎÊÎÂÈ?

22 ÎÁÅÊÒÈÂ

Òîòêà ÌÎÍÎÂÀ

 êðàÿ íà ìèíàëèÿ âåê ñïåöèàëèñòèòå îòáåëÿçàõà òðå-âîæíè òåíäåíöèè â îáëàñòòà íà êëàñè÷åñêàòà æóð-

íàëèñòèêà, êîèòî íÿìàøå êàê äà ïîäìèíàò è áúëãàð-ñêèòå ìåäèè.  äúðæàâèòå ñúñ ñòàáèëíà äåìîêðàöèÿîáà÷å, åäíà îò îñíîâíèòå çàäà÷è íà ðåãóëàòîðíèòå îð-ãàíè è ìåõàíèçìè å äà ñå ãðèæàò äíåâíèÿò ðåä íà íîâè-íèòå äà å ïðÿêî ñâúðçàí ñ èíòåðåñèòå è ïðàâàòà íàãðàæäàíèòå. Ïðîáëåìúò å, ÷å ðåãóëàöèÿòà è ñàìîðåãó-ëàöèÿòà íà ìåäèèòå ó íàñ è äîñåãà ñè îñòàâàò â ñôå-ðàòà íà äîáðèòå íàìåðåíèÿ, à ëîñòîâåòå íà ðàçëè÷íèêðúãîâå è ãðóïèðîâêè äà óïðàâëÿâàò (äà öåíçóðèðàò èîãðàíè÷àâàò) ìåäèèòå ñà âïå÷àòëÿâàùî ìíîãîáðîéíè.Ñðåä òÿõ áåçñïîðíî èêîíîìè÷åñêèÿò íàòèñê å íàé-îò-÷åòëèâî ðàçïîçíàâàåì.

Äåâåòäåñåòòå ãîäèíè íà ÕÕ âåê íÿêîè èçñëåäîâàòå-ëè îïðåäåëèõà êàòî “äåñåòèëåòèåòî íà òàáëîèäà” è âú-âåäîõà òåðìèíà “òàáëîèäèçàöèÿ” êàòî ñèíîíèì íà åëå-ìåíòàðèçèðàíå íà ñîöèàëíèòå ôàêòè è íà ïðîáëåìè-òå, ðåçóëòàò îò ïðåäåëíîòî îïðîñòÿâàíå êàêòî íà åçè-êà, òàêà è íà ñúäúðæàíèåòî íà ìåäèéíèòå ïîñëàíèÿ.Àâòîðèòåòè êàòî Äæîí Êèéí îòáåëÿçâàò, ÷å äíåñ ïîä êà-÷åñòâåíà ïðåñà ìíîãî ÷åñòî ñå ðàçáèðà ñïîñîáíîñòòàíà ìåäèèòå äà ñúáåðàò êîðåííî ðàçëè÷íè è ôðàãìåí-òàðíè àóäèòîðèè. Ñúùåñòâåíî å äà ñå îòáåëåæè è òåí-äåíöèÿòà çà èçâåñòíî ðàçìèâàíå íà ãðàíèöèòå ìåæäóåëèòíàòà ïðåñà è òàáëîèäà. Îòäàâíà äîáè ïîïóëÿðíîñòòåçàòà íà Íîàì ×îìñêè, ÷å äíåñ ìåäèèòå ñà ïîä êîí-òðîëà íà êîðïîðàöèèòå, à õîðàòà ñà èçîëèðàíè è âíè-ìàíèåòî èì å îòâëå÷åíî. Ñúñðåäîòî÷àâàíåòî è óïðàâ-ëåíèåòî íà èíôîðìàöèîííèòå ïîòîöè â ðúöåòå íà ìàë-êî íà áðîé, íî âñå ïî-ìîùíè èíñòèòóöèè, ìîíîïîëèçè-ðàíåòî íà ïðåñà, ðàäèî è òåëåâèçèÿ ÷ðåç ìåäèéíè òðàí-ñíàöèîíàëíè èìïåðèè àêòóàëèçèðà òúðñåíåòî íà îòãî-âîð íà âúïðîñèòå êàê òàçè òåíäåíöèÿ ñå îòðàçÿâà âúð-õó ñâîáîäàòà íà ïå÷àòà è ñúâìåñòèìà ëè å òÿ ñ êà÷åñ-òâåíèÿ æóðíàëèçúì. Äèñêóñèèòå ïî òåçè ïðîáëåìè çà-ïî÷âàò îùå ïðåç 80-òå ãîäèíè, à ïðåäè ïîâå÷å îò ÷åòèðèäåñåòèëåòèÿ Äæîí Êåíåò Ãúëáðàéò íàïèñà, ÷å “ãîëåìè-òå ïîâåëèòåëè íà ïå÷àòà” ñà çàìåíåíè îò “ñèíòåòè÷íèëè÷íîñòè”, ñúçäàäåíè îò îðãàíèçàöèÿòà, ò.å. îò ìåäèÿòà,çà ñîáñòâåíèòå é öåëè: “Ãîëÿìà ÷àñò îò èíôîðìàöèÿòà...ñå ðàçïðîñòðàíÿâà îò îðãàíèçàöèÿòà, à íå îò èíäèâèäà,îò ëè÷íîñòòà. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè ðåïîðòåðúò ãîâîðè â ðàì-êèòå íà îðãàíèçàöèîííèÿ êîíñåíñóñ. Âñè÷êè òå áèâàòâíèìàòåëíî íàáëþäàâàíè è îãðàíè÷àâàíè, âúïðåêè ÷åìîãàò äà îòðè÷àò òîâà â ìîìåíò íà ñàìîîöåíêà.” Òóêñïîðåä ìåí å èìïëèöèòíàòà âðúçêà ìåæäó ñâîáîäà íàìåäèÿòà è âèäà ïîñëàíèÿ, êîèòî òÿ ñúçäàâà. Ñèíòåòè÷íà-

“Ñèíòåòè÷íèòå ëè÷íîñòè” ñúçäàâàò

áåçëè÷íà ðåãèñòðèðàùà æóðíàëèñòèêà,

êîÿòî å áåçîïàñíà çà âëàñòòàòà ëè÷íîñò òâîðè ðåãèñòðèðàùà æóðíàëèñòèêà, òÿ åâñòðàíè îò ÿðêèÿ èíäèâèäóàëåí ïðî÷èò íà ñîöèàëíèòåôàêòè; ïîä÷èíåíà íà èíñòèòóöèÿòà, òÿ ïðîèçâåæäà äåïåð-ñîíàëèçèðàí ïîòîê îò ìåäèéíè ïîñëàíèÿ, êîèòî, îò åäíàñòðàíà, íå îñòàâÿò òðàéíà ñëåäà â ñúçíàíèåòî íà àóäè-òîðèÿòà, à îò äðóãà - íå ïðåäñòàâëÿâàò íèêàêâà ðåàëíàçàïëàõà çà ïîëèòè÷åñêàòà êëàñà.

Íåïðåêúñíàòîòî ïðåðàçïðåäåëåíèå íà ñîáñòâå-íîñòòà âúðõó ìåäèèòå ó íàñ å ñàìî åäíà îò ïðåäïîñ-òàâêèòå çà ñúçäàâàíåòî íà òðàéíî íåñòàáèëíà ñðåäà,â êîÿòî ðåäàêöèèòå è òâîð÷åñêèòå åêèïè òðóäíî óñïÿâàòäà ðåàëèçèðàò èíôîðìàöèîííà ñòðàòåãèÿ, îòãîâàðÿùàêàêòî íà èçèñêâàíèÿòà íà ìîäåðíèÿ ñâÿò, òàêà è íà ñïå-öèôè÷íèòå îñîáåíîñòè íà åäíî ïðåñòðóêòóðèðàùî ñåîáùåñòâî. Èêîíîìè÷åñêè ñà ìåõàíèçìèòå, êîèòî ñúç-äàäîõà ìåäèéíà ñèñòåìà, â êîÿòî a priori îòñúñòâàåëèòíàòà, êà÷åñòâåíà æóðíàëèñòèêà. Òàêà äíåñ íàëè-öå å ïðåñà, èçöÿëî äîìèíèðàíà îò òàáëîèäà, è êîìåð-ñèàëíè òåëåâèçèè, óäàâåíè â ðèàëèòè ôîðìàòè è ïðîã-ðàìè, êúäåòî íîâèíàðñêèòå åìèñèè ñà ñâåäåíè äî áè-òîâè ïðîáëåìè, ïðîèçøåñòâèÿ è ëþáîïèòíè ñëó÷êè. Àêîäî ïðåäè 7-8 ãîäèíè çà ïîëèòè÷åñêîòî ñå ãîâîðåøå ñåçèêà íà ïîëèòèêàòà è äîìèíèðàøå îò÷åòëèâî èçðàçå-íèÿò ïîëèòè÷åñêè äèñêóðñ, òî äíåñ äîðè çà ïîëèòèêà ñåãîâîðè ñ åçèêà íà òàáëîèäà, ò.å. íàëèöå å òàáëîèäèçè-ðàíå äîðè íà ïîëèòè÷åñêîòî, íà âëàñòòà, íà èíñòèòó-öèèòå è óïðàâëåíèåòî. Íà íèâî åçèê òîâà ìîæå äà çâó-÷è àãðåñèâíî, äîðè çàêëåéìÿâàùî, íî ïàðàäîêñúò å,÷å èìåííî òàçè òàáëîèäèçàöèÿ íà ïîëèòè÷åñêîòî ñúç-äàâà òðàåí ìåäèåí êîìôîðò çà ïîëèòèöèòå. Çàùîòî òàá-ëîèäúò ïî äåôèíèöèÿ íå îòãîâàðÿ íà âúïðîñà “Çàùî?”,òîé íå ìîæå äà ñúçäàâà öåííîñòè; òîé ñëåäâà îáùåñ-òâåíîòî ìíåíèå, à íå ãî âîäè, íå ñå êîíôðîíòèðà ñíåãî. Ïðîô. Áîãäàí Áîãäàíîâ ôîðìóëèðà ïîíÿòèÿòà“æúëò ðàçêàç” è “÷åðåí ðàçêàç”, æúëòà è ÷åðíà “ñâåòî-âà âèçèÿ” âñåêèäíåâíî ïðåñúçäàâàò è âúçïðîèçâåæäàòíàé- ìàñîâèòå áúëãàðñêè âñåêèäíåâíèöè. Òîâà ìîæåäà å êðàéíî ñòðåñèðàùî çà àóäèòîðèÿòà, íî å áåçî-ïàñíî çà ïîëèòèöèòå.

Ïúðâèÿò ìåñåö îò íîâàòà 2009-à ñòàðòèðà, óòâúðæäà-âàéêè òåíäåíöèÿ, õàðàêòåðíà çà áúëãàðñêàòà ïðåñàñëåä 2001 ã. - ñëåä ïîðåäíèòå òðàíñôîðìàöèè â ñîáñ-òâåíîñòòà, òÿ îêîí÷àòåëíî ñå òàáëîèäèçèðà. Îñâåíâñè÷êî äðóãî òîçè ïðîöåñ å ñëåäñòâèå è îò íà÷èíà, ïîêîéòî ñàìàòà âëàñò çàãîâîðè çà ïîëèòèêà ïî âðåìå íàêàáèíåòà íà Ñèìåîí Ñàêñêîáóðããîòñêè. Ïîëèòèêàòàïðåñòàíà äà å ñåðèîçåí èíñòðóìåíò, ÷ðåç êîéòî ñåóïðàâëÿâàò è ðåøàâàò ñîöèàëíî çíà÷èìè ïðîáëåìè - òÿñå ïðåâúðíà â ñïåêòàêúë, â ñöåíà, íà êîÿòî ïî-òàëàí-òëèâè èëè ñúâúðøåíî áåçäàðíè àêòüîðè ñå äâèæàò â

ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎ

ÎÁÅÊÒÈÂ 23

ñòðàíåí, ïîíÿêîãà àëîãè÷åí ìèçàíñöåí. Òàêà ñòèãíàõ-ìå äî ñèòóàöèÿ íÿêîè îò íàé-âàæíèòå òåìè â äíåâíèÿðåä íà îáùåñòâîòî äà ñå îáñúæäàò íà ñòðàíèöèòå íàâåñòíèöè êàòî “Óèêåíä”, “Øîó”èëè “Âñè÷êî çà ñå-ìåéñòâîòî”. Íÿìà êàê òåìàòà çà ïðåñòúïíîñòòà, êîðóï-öèÿòà è ñêðèòàòà ïðèâàòèçàöèÿ, çà äîñèåòàòà è çà òîòà-ëèòàðíîòî ìèíàëî, îöåíêèòå è ðàçêàçèòå íà ëè÷íîñòè,êîèòî íÿêîãà ñà ñòðîèëè ñîöèàëèçúì, à äíåñ - êàïèòà-ëèçúì, äà íå çâó÷àò îïåðåòú÷íî. Äîðè è òåêñòúò ñàì ïî-ñåáå ñè äà å ñìèñëåí è êà÷åñòâåí, êîíòåêñòúò âèíàãè åîïåðåòú÷åí, çàùîòî ñå çàäàâà îò îãðîìíî êîëè÷åñòâîñòðàíèöè íà èçäàíèÿ, òèïîëîãèçèðàíè îò èçñëåäîâàòå-ëèòå îùå ïðåç 30-òå ãîäèíè íà ìèíàëèÿ âåê êàòî “áóëå-âàðäíè”, “ñåíçàöèîííè”, “òàáëîèäíè” èëè “äæàçæóð-íàëèñòèêà”.

Ìíîãî èíòåðåñíè ñà äàííèòå îò ñîöèîëîãè÷åñêèòåïðîó÷âàíèÿ, íàïðàâåíè îò àãåíöèÿ “Ìàðêåò Ëèíêñ”, çàâñåêè ìåñåö îò ÿíóàðè íàñàì ïî îòíîøåíèå íà æàí-ðîâèÿ áàëàíñ â ìåäèèòå, êîèòî íåäâóñìèñëåíî ñî÷àò,÷å íÿìà íèêàêâà ïðîìÿíà â êëàñè÷åñêàòà ïðîïîðöèÿ,õàðàêòåðíà çà òàáëîèäèòå, ïðè êîèòî ñúîòíîøåíèåòîèíôîðìàöèÿ - àíàëèç ñå äâèæè ñðåäíî â ãðàíèöèòå 70-80% : 20-30%. Àíàëèçèðàíè ñà 20 ïåðèîäè÷íè èçäàíèÿ,à îò åëåêòðîííèòå ìåäèè - Êàíàë 1 (ÁÍÒ 1), bTV, Íîâà ÒÂ,“Õîðèçîíò” íà ÁÍÐ è Äàðèê ðàäèî. Ðåãèñòðèðàò ñå âñè÷-êè òåêñòîâå, êîèòî ñå îòíàñÿò äî âúòðåøíàòà ïîëèòèêà èçà êðàòêî ìîæåì äà îïðåäåëèì êàòî ïîëèòè÷åñêè ïîñ-ëàíèÿ. Åòî íÿêîëêî êðàñíîðå÷èâè ïðèìåðà:

• Ìåñåö ÿíóàðè - ïóáëèêóâàíè ñà îáùî 802

òåêñòà. Îò òÿõ ñúîáùåíèÿ/èíôîðìàöèè ñà 497(63%,) à êîìåíòàð/àíàëèç - 130 òåêñòà (16,2%).Ïî èçêëþ÷èòåëíî àêòóàëíàòà çà ÿíóàðè òåìà çàãàçîâàòà êðèçà îò îáùî 63 òåêñòà, èíôîðìàöèè-òå ñà 41 (èëè 65%), à àíàëèçèòå ñà ñàìî 7 - òîâàñà 11%. Ïîâåäåíèåòî íà äúðæàâíèòå ðúêîâîäè-òåëè ñå ðåãèñòðèðà â 49 òåêñòà, îò êîèòî êîìåí-òàðè ñà 4.

• Ìåñåö ôåâðóàðè - ïóáëèêóâàíè ñà îáùî 978òåêñòà, îò êîèòî èíôîðìàöèîííè ñà 609 (62%), àêîìåíòàðè - 114 (11,6%).

• Ìåñåö ìàðò - ïóáëèêóâàíè ñà îáùî 1467 òåê-ñòà, îò êîèòî èíôîðìàöèîííè ñà 1038 (71%), àêîìåíòàðè - 174 (12%).

• Ìåñåö àïðèë - ïóáëèêóâàíè ñà îáùî 1505 òåê-ñòà, îò êîèòî èíôîðìàöèîííè ñà 1067 (71%), àêîìåíòàðè - 144 (9,56%). Ðàáîòàòà íà Íàðîäíî-òî ñúáðàíèå å ðåãèñòðèðàíà îò 111 òåêñòà, îòêîèòî ñàìî 5 êîìåíòàðà, à ðàáîòàòà íà ïðåìèå-ðà - îò 96 òåêñòà, êàòî êîìåíòàðèòå ñà 2*.

Êàêòî ñå êàçâà - áåç êîìåíòàð! Î÷åâèäíà å òåíäåí-öèÿòà êúì ðåãèñòðèðàùà æóðíàëèñòèêà ñ îñòúð äå-ôèöèò íà àíàëèç íà ôàêòèòå è ïðîáëåìèòå. Îò ïðîó÷-âàíåòî ñå âèæäà îùå êàê ñ íàáëèæàâàíåòî íà èçáîðè-

òå ðàñòå áðîÿò íà ïîëèòè÷åñêèòå ïîñëàíèÿ, íî íàìàëÿâàáðîÿò íà êîìåíòàðèòå. Ñïîðåä ïîñëåäíèÿ äîêëàä íà“Ôðèéäúì õàóñ” çà ñâîáîäàòà íà ìåäèèòå, Áúëãàðèÿîñòàâà íà 76 ìÿñòî è å â ãðóïàòà íà äúðæàâèòå ñ “÷àñ-òè÷íî ñâîáîäíè ìåäèè” (2 ìàé 2009 ã.). Ðàçáèðà ñå,îñíîâíèòå ìåõàíèçìè çà îãðàíè÷àâàíå íà ñâîáîäàòàíà ìåäèèòå ñà èêîíîìè÷åñêè è ñà ïðÿêî ñâúðçàíè ñúññîáñòâåíîñòòà. Òåçè ëîñòîâå îêàçâàò íàòèñê âúðõó ìå-äèéíàòà ñðåäà îòâúí, íî åäíà ìåäèéíà ñèñòåìà ïðè-òåæàâà ãîëåìè âúòðåøíè ðåñóðñè çà îãðàíè÷àâàíå íàñâîáîäàòà íà ñëîâîòî. Òå ñà òðóäíî ðàçïîçíàâàåìèîò àóäèòîðèÿòà è èìåííî çàòîâà ñà ìíîãî åôèêàñíè.Ìîãàò äà áúäàò íàçîâàíè ïîíå ÷åòèðè êîñâåíè (èìïëè-öèòíè) íà÷èíà çà îãðàíè÷àâàíå íà ñâîáîäàòà íà ìå-äèèòå:

• ×ðåç âèäà ïðåñà - íà ïàçàðà äîìèíèðà òàáëîè-äúò âúâ âñè÷êèòå ìó ðàçíîâèäíîñòè. Íàëèöå åñúçíàòåëíî íåäîïóñêàíå íà ìåäèéíèÿ ïàçàð äàáúäå ñúçäàäåíà åëèòíà ïðåñà - ïðè òàáëîèäàëèïñâà îòãîâîðúò íà âúïðîñèòå êàê è çàùî, èìàäåôèöèò íà àíàëèç. Òàêà åäíà îáåêòèâíà õàðàê-òåðèñòèêà íà ôîðìàòà íà âåñòíèêà èíäèðåêòíîñå ïðåâðúùà â îãðàíè÷èòåëíà ðàìêà, ñòåñíÿâàïåðèìåòúðà íà ñâîáîäíîòî ñëîâî - àêî òðÿáâàäà êîíêðåòèçèðàìå, îãðàíè÷àâà ñå ïåðèìåòú-ðúò íà ñâîáîäíèÿ ðàöèîíàëåí àíàëèç íà ïðè÷è-íè, ñëåäñòâèÿ, ïðîãíîçè, ìîòèâè çà ó÷àñòèå íàêîíêðåòíè ëè÷íîñòè â îïðåäåëåíè ïðîöåñè. Ðå-ãèñòðèðàùàòà æóðíàëèñòèêà äåïåðñîíàëèçèðàìåäèéíîòî ïîñëàíèå.

• ×ðåç æàíðîâàòà ñèñòåìà - ïðåâåñ íà èíôîð-ìàöèîííè òåêñòîâå, ò.å . ïðåîáëàäàâà ðåãèñòðè-ðàíåòî íà ôàêòè è ñúáèòèÿ. Ìíîãî îò ôóíêöèèòåíà êîìåíòàðà ñå èççåìâàò îò èíòåðâþòî è òóêñòèãàìå äî ñëåäâàùàòà âúçìîæíîñò çà ìàíèïó-ëàöèÿ è îãðàíè÷àâàíå ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî, àèìåííî

• ÷ðåç ïðåäíàìåðåí ïîäáîð íà àâòîðè - ò.å. ïðåä-âàðèòåëíî ñå çíàå êàêâà ùå áúäå ïîçèöèÿòà ìó,êàêâî ùå êàæå, êàê ùå ãî êàæå.

• ×ðåç ëåãèòèìàöèÿ íà ñóáåêòè, êîèòî íå áèõàìîãëè äà ñòàíàò ïóáëè÷íè ëè÷íîñòè ñàìî áëàãî-äàðåíèå íà ïðîôåñèîíàëíè êà÷åñòâà - òâúðäå÷åñòî çà àóäèòîðèÿòà îñòàâà íåÿñåí äîðè âúï-ðîñúò êàêâè òî÷íî ïðîôåñèîíàëíè êîìïåòåí-òíîñòè ïðèòåæàâà äàäåíî ëèöå, êîåòî èçâåäíúæñå îêàçâà âúâ ôîêóñà íà ìåäèéíèÿ èíòåðåñ. (Âïîñëåäíèòå ìåñåöè ïîäîáåí ñóáåêò, ïðåâúðíàëñå âúâ ôîêóñ íà ìåäèéíèÿ èíòåðåñ, å ßíå ßíåâ.)Íåÿñåí ñóáåêò, çàä êîãîòî ñòîÿò íåÿñíè èíñòèòó-öèè, êîèòî ìó ïîäàâàò èíôîðìàöèÿ áåç äà å ÿñíîêîé è êàê ÿ ôèëòðèðà, çàùî ñå ïîäàâà èìåííîíà òîâà ëèöå, êàêâà å êðàéíàòà öåë.

Òàêà ðåãèñòðèðàùàòà æóðíàëèñòèêà, ñúçäàâàíà îòñèíòåòè÷íè ëè÷íîñòè, ñúçäàâà - îáðàçíî êàçàíî - ñèí-òåòè÷åí ïðîäóêò. Îòäàâíà å èçâåñòíî îáà÷å, ÷å ñèíòå-òèêàòà íÿìà íèùî îáùî ñ îðèãèíàëà.�

* Ïúëíèòå äàííè îò èçñëåäâàíåòî íà “Ìàðêåò Ëèíêñ" ìî-

ãàò äà ñå âèäÿò íà ñàéòà íà ôîíäàöèÿ “Ìåäèéíà äåìîê-

ðàöèÿ" - www.fmd.bg

ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎ

24 ÎÁÅÊÒÈÂ

- Ïî âðåìå íà êðàòêèÿ ñè ïðåñòîé â Áúëãà-ðèÿ óñïÿõòå ëè äà ïðèäîáèåòå ïðåäñòàâà çà êà-÷åñòâîòî íà áúëãàðñêèòå ìåäèè è ïðîáëåìèòåâ òÿõ? Kàêâî å óñåùàíåòî âè çà ïðåäèçâèêà-òåëñòâàòà ïðåä áúëãàðñêàòà æóðíàëèñòèêà?

- Èñêà ìè ñå äà áÿõ ÷åë âåñòíèöè, íî íå ãîíàïðàâèõ. Íî íÿêàêâî óñåùàíå ïðèäîáèõ îòìíîãîòî ñè ðàçãîâîðè ñ õîðà îò ìåäèèòå. È àêîãîâîðèì çà ïðåäèçâèêàòåëñòâà - èìà äâå íåùà,çà êîèòî ñúì ñèãóðåí è îùå åäíî, çà êîåòî íåñúì ñúâñåì ñèãóðåí. Ïúðâî, èìà òðåâîãà îòíîñ-íî ñåíçàöèîííîñòòà è æúëòàòà ïðåñà. Ñåðèîç-íè æóðíàëèñòè ñå ïðèòåñíÿâàò, ÷å õîðàòà ÷åòàòìíîãî æúëòè âåñòíèöè, ÷å íÿìàò âèñîêè êðèòå-ðèè çà ïîëó÷àâàíàòà èíôîðìàöèÿ è ñå ïèòàò -êàêâî ìîæåì äà íàïðàâèì? Íå ìèñëÿ, ÷å èìàíåùî, êîåòî äà íàïðàâèòå. Ñúñ ñèãóðíîñò íåìîæåòå äà ñïðåòå õîðàòà äà ïóáëèêóâàò. Òîâà å

Áàðè Õèëåíáðàíä e æóðíàëèñò,ðàáîòèë çà “Time”â ïðîäúëæåíèåíà 34 ãîäèíè. Ðúêîâîäèë áþðàòàíà ñïèñàíèåòî â Ðèî äå Æàíåé-ðî, Òîêèî è Ëîíäîí. Õèëåíáðàíä

áåøå â Ñîôèÿ â íà÷àëîòî íà ìàéïî ïîêàíà íà àìåðèêàíñêîòî

ïîñîëñòâî. Òóê òîé ó÷àñòâà âäèñêóñèÿ çà ìåäèéíàòà åòèêà.

ÈÍ

ÒÅ

ÐÂ

ÞÄà íàïðàâèì ñåðèîçíàòà

æóðíàëèñòèêà èíòåðåñíà

ñâîáîäà íà ïå÷àòà. Ñâîáîäàòà íà ïå÷àòà îçíà-÷àâà êàêòî ëîøè, òàêà è õóáàâè íåùà. Êàòî äå-ìîêðàöèÿòà. Åäèíñòâåíèÿò íà÷èí, ïî êîéòî ìî-æåì äà ñå áîðèì ñðåùó æúëòàòà ïðåñà å äàðàáîòèì óñèëåíî, çà äà ïîñòèãíåì äîáðà, ïðèâ-ëåêàòåëíà æóðíàëèñòèêà.

Âòîðèÿò ïðîáëåì â Áúëãàðèÿ, êîéòî óñåùàì,áåç äà ñúì çàïîçíàò çàäúëáî÷åíî, å òðåâîãàòàîêîëî ñîáñòâåíîñòòà íà ìåäèèòå è íàòèñêúò íàõîðàòà ñ ïàðèòå âúðõó ðåäàêöèîííàòà ïîëèòè-êà. Òîâà ñúùî å ñòàð ïðîáëåì. Ïîíÿêîãà å äîá-ðå åäíà ôàìèëèÿ äà êîíòðîëèðà äàäåíà ìåäèÿ.Ìíîãî îò èçâåñòíèòå âåñòíèöè â ÑÀÙ - “The LATimes” è ñåìåéñòâî ×àíäëúð, “The WashingtonPost” è ñåìåéñòâî Ãðåúì, “The New York Times”è ñåìåéñòâî Ñóëöáåðãåð - âñå ñåìåéñòâà, êîè-òî êîíòðîëèðàõà èçäàíèÿòà, ëè÷íî ãè ïðèòåæà-âàõà, íî óñåùàõà çàäúëæåíèå êúì äîáðàòà æóð-íàëèñòèêà è èìàõà íþõ êàê äà ïðàâÿò áèçíåñ îòíåÿ. Ñàì ïî ñåáå ñè ôàêòúò, ÷å áîãàòè õîðà, áèç-íåñìåíè èëè äîðè ïîëèòèöè ïðèòåæàâàò âåñòíè-öèòå, íå òðÿáâà äà âè òðåâîæè. Òðÿáâà äà èìàïðîçðà÷íîñò, ðàçáèðà ñå.

È òðåòèÿò ïðîáëåì, çà êîéòî íå ñúì ñúâñåìñèãóðåí, å çà ðàçãðàíè÷àâàíåòî íà êîìåíòàðè-òå îò ôàêòèòå è íåîáõîäèìîñòòà îò çàñèëâàíåíà ðîëÿòà íà îáåêòèâíàòà æóðíàëèñòèêà è òî÷-íîñòòà. Âñè÷êè èñêàìå òîâà äà ñå ïîäîáðè.

- Âúïðîñúò å îáà÷å çàùî äà ñå ñòðåìèì êúìâèñîêè ïðîôåñèîíàëíè ñòàíäàðòè, êîãàòî íàé-

ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎ

Á. Õèëåíáðàíä, Ò. Âàêñáåðã, Î. Çëàòåâ

ÎÁÅÊÒÈÂ 25

÷åòåíèÿò âåñòíèê â Áúëãàðèÿ å æúëòèÿò ñåäìè÷íèê “Óè-êåíä”, êîéòî èìà ïîâå÷å îò 300 000 êîïèÿ, à ñåðèîç-íèÿò ñåäìè÷íèê “Êàïèòàë” ñå áîðè çà 30 000 òèðàæ?Çàùî äà ñìå åòè÷íè, àêî ìàñàòà õîðà íå ñå èíòåðå-ñóâà îò åòèêà?

- Ïúðâî, àç áèõ îòãîâîðèë, ÷å òîâà íå å íåîáè÷àéíî.Âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ “The Sun” èìà îãðîìåí òèðàæ, à“The Guardian” è “The Independent” - ñðàâíèòåëíîñêðîìåí. Íî îáùåñòâîòî å òîâà, êîåòî å - àêî õîðàòàèñêàò äà ÷åòàò æúëòà ïðåñà, íÿìà íà÷èí äà ãè ñïðåì. Âñúùîòî âðåìå ìèñëÿ, ÷å íèå, êàòî ñåðèîçíè æóðíà-ëèñòè, èìàìå äúëã äà ïðîäúëæàâàìå äà âúðøèì òîâà,êîåòî âúðøèì. Äà îòðàçÿâàìå èñòîðèèòå ïðàâèëíî. Ñú-ùåñòâóâà àðãóìåíò, êîéòî çâó÷è åëèòàðíî è ìîæå áè ååëèòàðåí: íÿêîè õîðà ùå ÷åòàò æúëòà ïðåñà, íî âçèìà-ùèòå ðåøåíèå, ôîðìèðàùèòå ìíåíèÿ, òå ùå ÷åòàò ñå-ðèîçíàòà ïðåñà. Èìà íÿêàêâà èñòèíà â òîâà. Íî ñúùîòàêà ùå êàæà, ÷å å âàæíî ñåðèîçíàòà ïðåñà äà íàï-ðàâè íîâèíèòå èíòåðåñíè. Âñåêè äåí ÷åòà ðàçëè÷íè âåñ-òíèöè - “The New York Times” å ïî-òåæêèÿò, ïî-ãîëåìèÿò,ïî-ñåðèîçíèÿò; “The Washington Post” å èçêëþ÷èòåëíîñåðèîçåí âåñòíèê ñúùî, íî ñòèëúò å ìíîãî ïî-ëåê, ìíî-ãî ïî-äîñòúïåí è ÷åòèâåí. Òîé íå å òàáëîèä, íå å ñåíçà-öèîíåí âåñòíèê ïî íèêàêúâ íà÷èí, íî ïèøàò èñòîðèèòåïî óâëåêàòåëåí íà÷èí, êîéòî å èíòåðåñåí íà õîðàòà.Èìàìå çàäúëæåíèå ïðåä ÷èòàòåëèòå ñè äà íàïðàâèìíîâèíèòå èíòåðåñíè. È àêî íàïðàâèì ñåðèîçíàòà æóð-íàëèñòèêà èíòåðåñíà, íî âñå îùå ñåðèîçíà, ìîæå áèùå ñïå÷åëèì ïîâå÷å ÷èòàòåëè.

- Ñúùåñòâóâàò íÿêîëêî ïîäõîäà êúì ìåäèéíàòàåòèêà - íàïðèìåð òîçè íà Âåëèêîáðèòàíèÿ ñ Êîìè-ñèÿòà çà îïëàêâàíèÿ â ïðåñàòà è òîçè íà Ùàòèòå, êú-äåòî âñåêè âåñòíèê èìà ñîáñòâåí åòè÷åí êîäåêñ. Ìèñ-ëèòå ëè, ÷å Áúëãàðèÿ å íà ïðàâ ïúò ñúñ ñâîÿ ïîäõîä -åòè÷åí êîäåêñ è êîìèñèè çà åòèêà?

- Íå çíàì.  ñâåòà èìà ìíîãî äæîðäæ-áóøîâöè, êîèòîâÿðâàò, ÷å òåõíèÿò íà÷èí íà ïðàâåíå íà íåùàòà å íàé-äîáðèÿò è âñè÷êè äðóãè ãðåøàò. Àç íå ñúì òàêúâ ÷îâåê.È ñúì ïðåêàðàë òîëêîâà ãîëÿìà ÷àñò îò æèâîòà ñè, ðà-áîòåéêè â äðóãè êóëòóðè, ÷å ñúì îñúçíàë, ÷å ðåøåíèå-òî íà ïðîáëåìèòå ñå îïðåäåëÿ îò êóëòóðèòå, òðàäèöèè-òå è íàöèîíàëíèÿ îïèò. Ñúîòâåòíî êàê Áúëãàðèÿ íàìèðàïðàâèëíèÿ ïîäõîä êúì ìåäèéíàòà åòèêà - òðÿáâà äà äîé-äå îò âàñ ñàìèòå, îò îïèòà âè. Íî ìèñëÿ, ÷å òðÿáâà äàèìàìå äèñêóñèè îòíîñíî êîäåêñà è ðàçãîâîðèòå çàìåäèéíàòà åòèêà íèêîãà äà íå ñïèðàò.  ìèíàëîòî íèåæóðíàëèñòèòå, êîãàòî èìàõìå ïðîáëåìè, íå ãîâîðåõ-ìå çà òÿõ. Íåùî êàòî ëåêàðèòå è ëåêàðñêèòå ãðåøêè. Íîèìàìå íóæäà îò ïðàâèëà, êðèòèêà è äèñêóñèÿ çà æóð-íàëèñòè÷åñêàòà åòèêà. È õîðàòà, êîèòî ÷åòàò âåñòíèöèè ãëåäàò òåëåâèçèÿ òðÿáâà äà èìàò íà÷èí äà ñå îïëà÷àò.

Ìåæäó äðóãîòî, âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ ñàìèòå ñîáñ-òâåíèöè íà âåñòíèöè ôèíàíñèðàõà Êîìèñèÿòà çà îï-ëàêâàíèÿ â ïðåñàòà è íàåõà õîðà çà òàçè ðàáîòà. Ïðå-êàðàõ ìàëêî âðåìå ñ ïîäîáíà ãðóïà â Ìàêåäîíèÿ - òåáÿõà õîðà, çàåòè â ñâîèòå ìåäèè, è âúðøåõà òîâàäîïúëíèòåëíî. È áÿõà íååôèêàñíè, ñèãóðåí ñúì. Íå çà-ùîòî íå èì ïóêàøå, à çàùîòî èìàõà äðóãà ðàáîòà.

 “The Washington Post” èìà îìáóäñìàí, êîéòîïðèåìà îïëàêâàíèÿòà íà ÷èòàòåëèòå è ïóáëèêóâà âñÿêàñåäìèöà ñúâñåì íåçàâèñèìà êîëîíêà çà ïðàêòèêèòåíàé-âå÷å íà “The Post” è äàëè õîðàòà òàì ñè âúðøàòðàáîòàòà. Òîé å êðèòèê íà “The Post”, êîéòî ðàáîòè â“The Post”. Íàåò å êàòî íåçàâèñèì åêñïåðò, è êîëîíêà-òà ìó îòïðåäè íÿêîëêî ñåäìèöè áåøå çà òîâà, ÷å “ThePost” å ïðåêàëåíî áàâåí â îòãîâàðÿíåòî íà îïëàêâà-íèÿ íà ÷èòàòåëèòå ñè.

-  ìîìåíòà â Áúëãàðèÿ èìà ìíîãî èíòåðåñåí ñëó-÷àé. Ñòàâà âúïðîñ çà ìåñòåí âåñòíèê - ïàçàðäæèø-êèÿ “Âèäåëèíà”. Çà ÷èòàòåëñêî ïèñìî, ïóáëèêóâàíîíà ñòðàíèöàòà “×èòàòåëñêà ïîùà” íà âåñòíèêà, Ïà-çàðäæèøêèÿò îêðúæåí ñúä îñúæäà èçäàòåëÿ è ãëàâ-íèÿ ðåäàêòîð íà âåñòíèêà íà 15 õèëÿäè âåäíúæ è îùå5 õèëÿäè (îáùî 20 õèëÿäè) çà êëåâåòà. Ñúîòâåòíî Âúð-õîâíèÿò àïåëàòèâåí ñúä ïîòâúðæäàâà ðåøåíèåòî. Êà-êúâ å êîìåíòàðúò âè?

- Ìèñëÿ, ÷å â ïîäîáíè ñëó÷àè âåñòíèöèòå òðÿáâà äàñå îáàäÿò íà èçïðàòèëèÿ ïèñìîòî, äà âèäÿò äàëè òàêúâ÷îâåê íàèñòèíà ñúùeñòâóâà, äàëè ïèñìîòî íå å ôàë-øèâî. Ïðåäïîëàãàì, ÷å âåñòíèêúò òðÿáâà äà ïîëîæèíÿêàêâî óñèëèå è äà ïðî÷åòå ïèñìîòî ñ êðèòè÷åí ïîã-ëåä. Òîâà èñòèíà ëè å èëè êëåâåòà? Àêî íÿêîé ñúòâîðèèçêëþ÷èòåëíî äèâà èñòîðèÿ, ïóáëèêóâàíåòî é íå èçâèí-ÿâà âåñòíèêà. Èìàìå îòãîâîðíîñò çà òîâà, êîåòî ïóá-ëèêóâàìå. È êîãàòî ÷èòàòåë îáâèíÿâà íÿêîãî â íåùî,ìèñëÿ, ÷å å çàäúëæåíèå íà âåñòíèêà äà ïðîâåðè äàëèâúïðîñíîòî íåùî íàèñòèíà å òàêà. Êàòî ïðè ñòàòèèòå.

Ïî-äúëáîêèÿò âúïðîñ òóê å çà óïîòðåáàòà íà çàêîíè-òå çà îáèäà è êëåâåòà, çà äà ñå êîíòðîëèðà æóðíàëèñòè-êàòà è äà ñå çàäåéñòâàò ìåõàíèçìèòå íà àâòîöåíçóðà âìåäèèòå.  íÿêîè äúðæàâè îñâåí äà òå ãëîáÿò, ìîæå äàòå âêàðàò â çàòâîðà. Tîâà å ìíîãî ñëîæåí ïðàâåí âúï-ðîñ. Íî â ÑÀÙ, íàïðèìåð, êëåâåòàòà å íåùî, êîåòî ìíî-ãî òðóäíî ñå äîêàçâà: aêî àç íàïèøà íåùî çà òåá è òèòâúðäèø, ÷å òàêà òå îêëåâåòÿâàì, òè òðÿáâà äà äîêàæåø,÷å èíôîðìàöèÿòà, êîÿòî ñúì èçïîëçâàë, å ôàëøèâà è ÷åñúì çíàåë, ÷å å ôàëøèâà, êîãàòî ñúì ÿ èçïîëçâàë. Êîåòîå ìíîãî ïî-òðóäíî, îòêîëêîòî âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ, êúäå-òî àç òðÿáâà äà äîêàæà, ÷å èíôîðìàöèÿòà, êîÿòî ñúìïîëçâàë, å èñòèííà. Òî÷êà. È ìíîãî æóðíàëèñòè îò ìåæ-äóíàðîäíè èçäàíèÿ ñà ñúäåíè èìåííî â Ëîíäîí - ÷àñòîò ò.íàð. “êëåâåòíè÷åñêè òóðèçúì”.

Âÿðíî å, ÷å õîðàòà òðÿáâà äà èìàò ìåõàíèçúì çàçàùèòà, êîãàòî æóðíàëèñòèòå ãè îêëåâåòÿâàò. Íî áàëàí-ñúò å ìíîãî òðóäåí. È ìè ñå ñòðóâà, ÷å áúëãàðñêèòåçàêîíè çà îáèäà è êëåâåòà ñà êðàéíè è ìîæå áè ïðå-êàëåíî ñóðîâè êúì æóðíàëèñòèòå.

- Êîé îò äâàòà ïîäõîäà ïðåäïî÷èòàò å - òîçè â ÑÀÙèëè òîçè âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ?

- Ìèñëÿ, ÷å õàðåñâàì ñèñòåìàòà íà ÑÀÙ, íî ñàìîàêî ìåäèèòå èçïîëçâàò ñèñòåìàòà íà ñàìîðåãóëàöèÿ-òà. Êîåòî ÷åñòî íå å ñëó÷àÿò. Àç ïðîñòî íå õàðåñâàìíÿêîé äà ðåãóëèðà ïðåñàòà. Àêî èñêàìå ñâîáîäíà ïðå-ñà, êîëêîòî ïî-ìàëêî ðåãóëàöèè, òîëêîâà ïî-äîáðå. Íîèìàìå íóæäà îò îòãîâîðíîñò. �

ßíà Áþðåð Òàâàíèå

ÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎÑÂÎÁÎÄÀ ÍÀ ÑËÎÂÎÒÎ

26 ÎÁÅÊÒÈÂ

Îðãàíèçàöèè è ìåäèè íàðåêîõà àáñóðäíî îñúæäàíåòî íà “Âè-

äåëèíà” çà ÷èòàòåëñêî ïèñìî.

Áúëãàðñêàòà àñîöèàöèÿ íà ðåãèîíàëíèòå ìåäèè, Áúëãàðñêèÿò

õåëçèíêñêè êîìèòåò, Êîìèñèÿòà ïî åòèêà êúì Ñúþçà íà áúëãàð-

ñêèòå æóðíàëèñòè, Ñäðóæåíèå “Æóðíàëèñòè ñðåùó êîðóïöèÿ-

òà”, Ïðîãðàìà “Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ” ïîäêðåïèõà èçäàíèåòî!

Áúëãàðñêà àñîöèàöèÿ íà ðåãèîíàëíèòå ìåäèè(ÁÀÐÌ) îðãàíèçèðà ïðåñêîíôåðåíöèÿ â ÁÒÀ - Ñî-

ôèÿ ïî ïîâîä òðåâîæíèÿ ïðåöåäåíò ñ â. “Âèäåëèíà”.Ïðèïîìíÿìå, ÷å èçäàòåëÿò íà âåñòíèêà áåøå îñúäåíçà ïóáëèêóâàíå íà ÷èòàòåëñêî ïèñìî äà ïëàòè íà ëèöà-òà Ñîíÿ è Ãåîðãè Âàðíèêîâè ñóìàòà îò 20 õèë. ëâ., çàùî-òî â íåãî, ñïîðåä ñúäà, ñà èçíåñåíè íåâåðíè, îáèäíèè êëåâåòíè÷åñêè òâúðäåíèÿ, êîèòî ñà íàíåñëè “íåèìó-ùåñòâåíè âðåäè, ñòðàäàíèå è áîëêà” íà çàâåëèòå èñ-êà. Îêðúæíèÿò ñúä - Ïàçàðäæèê îòñúæäà, ÷å èçäàòåëÿòñå ÿâÿâà âúçëîæèòåë íà àâòîðà íà ïèñìîòî è íîñè îòãî-âîðíîñò ïî ÷ë. 49 îò ÇÇÄ. Ðåøåíèåòî å ïîòâúðäåíî è îòÀïåëàòèâíèÿ ñúä - Ïëîâäèâ. Íà ïðåñêîíôåðåíöèÿòà âñòîëèöàòà îñòðàòà ðåàêöèÿ íà ÁÀÐÌ áåøå ïîäêðåïå-íà è îò Áúëãàðñêèÿ õåëçèíêñêè êîìèòåò, Êîìèñèÿòà ïîåòèêà êúì Ñúþçà íà áúëãàðñêèòå æóðíàëèñòè, Ñäðóæå-íèå “Æóðíàëèñòè ñðåùó êîðóïöèÿòà”, Ïðîãðàìà “Äî-ñòúï äî èíôîðìàöèÿ”, êàêòî è îò ïðåäñòàâèòåëè íà íà-öèîíàëíè ìåäèè.  ïîñëåäíèòå 3 ãîäèíè ñðåùó ðåãèî-íàëíè ìåäèè èìà çàâåäåíè íàä 120 äåëà è òîâà ñå ïðåâ-ðúùà â îáåçïîêîèòåëíà òåíäåíöèÿ, çàÿâè Âåñåëà Âà-öåâà îò ÁÀÐÌ. Ðåãèîíàëíèòå æóðíàëèñòè ðàáîòÿò â åä-íà ôåîäàëíà äåéñòâèòåëíîñò è ñà ïî-óÿçâèìè îòêúìïðåñëåäâàíå îò ñòðàíà íà çàñåãíàòè îò ïóáëèêàöèèâëàñòèìàùè è â ñëó÷àÿ ñ “Âèäåëèíà” èñêàìå äà äåêëà-

ðèðàìå, ÷å óâàæàâàìå ñúäåáíàòà èíñòèòóöèÿ, íî ñìåïðîòèâ äåôîðìàöèèòå ñúñ ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî, êà-çà Ãàëåíòèí Âëàõîâ, ÷ëåí íà ÓÑ íà ÁÀÐÌ è ãëàâåí óïðà-âèòåë íà â. “×åðíîìîðñêè ôàð” - Áóðãàñ. Ïðåä ïðèñúñ-òâàùèòå ïðåäñòàâèòåëè íà íàöèîíàëíè ìåäèè ãëàâíèÿòðåäàêòîð íà “Âèäåëèíà” Âàëåíòèí Íåíêîâ îáúðíà âíè-ìàíèå íà ôàêòà, ÷å ïóáëèêóâàíîòî ÷èòàòåëñêî ïèñìî åïðîäúëæåíèå íà ñåðèÿ ðàçñëåäâàùè ìàòåðèàëè âúââåñòíèêà, êàñàåùè ñúìíèòåëíàòà ñäåëêà ñ áèâøàòàäåòñêà ãðàäèíà “Äåòåëèíà”, ïðîäàäåíà íà äîñïàòñêî-òî äðóæåñòâî “Íèòåêñ” è îùåòèëà îáùèíà Ïàçàðäæèêñ íàä 600 000 ëâ. ñëåä ïðåïðîäàâàíåòî é íà ìåñòíèáèçíåñìåíè. Èìåííî íîâàòà èíôîðìàöèÿ ïî òàçè ñäåë-êà â ïèñìîòî å ïðè÷èíàòà ãëàâíèÿò ðåäàêòîð ÂàëåíòèíÍåíêîâ äà ãî ïóáëèêóâà, êàòî äàííèòå â íåãî ñà áèëèäîïúëíèòåëíî ïðîâåðåíè è äîêàçàòåëñòâàòà ñà ïðåä-ñòàâåíè â ñúäà. Îò äðóãà ñòðàíà, àâòîðêàòà Êóíêà Äåë-÷åâà ïîä êëåòâà òâúðäî çàñòàâà â ñúäåáíàòà çàëà çàäíàïèñàíîòî. Èùöèòå Ñîíÿ è Ãåîðãè Âàðíèêîâè ïúê íåñå âúçïîëçâàò îò ïðàâîòî ñè íà îòãîâîð íà èçíåñåíèòåäàííè îò ÷èòàòåëêàòà, íå ñà èçðàçÿâàëè æåëàíèå äà ãîíàïðàâÿò, íèòî òîâà èì å áèëî îòêàçâàíî. Ïðåäñòàâèõ-ìå äîêàçàòåëñòâà ïî âñåêè åäèí äåòàéë, ñïîìåíàò âïèñìîòî, âêëþ÷èòåëíî ãëàñíè ïîêàçàíèÿ, êàñàåùè îíå-çè ÷àñòè îò íàïèñàíîòî, êîèòî íå ìîæåõà äà áúäàò ïîò-âúðäåíè ñ äîêóìåíòè, çàÿâè ïðåä ïðèñúñòâàùèòå Âà-ëåíòèí Íåíêîâ. Îñíîâíîòî îáâèíåíèå, ÷å çàñåãíàòàòàñå å õâàëèëà, ÷å å ïðèáðàëà 30 õèë. ëâ. êîìèñèîííà åïîòâúðäåíî, îñâåí îò ïèñìîòî, è îò âòîðà ñâèäåòåëêà âÀïåëàòèâíèÿ ñúä. È äâåòå èíñòàíöèè îáà÷å, íå ñà íàï-ðàâèëè ðàçãðàíè÷åíèå ìåæäó òâúðäÿíîòî â ïèñìîòî,÷å Âàðíèêîâà ñå å ïîõâàëèëà, ÷å å ïîëó÷èëà ïîäêóï, àíÿìà äèðåêòíî îáâèíåíèå, ÷å å âçåëà ïàðè. Îòðè÷àíà-òà âðúçêà ìåæäó ôèðìà “Íèòåêñ” è Ñîíÿ Âàðíèêîâà,êîÿòî êúì îíçè ìîìåíò å íà÷àëíèê-îòäåë “Ìåæäóíà-ðîäíè îòíîøåíèÿ” â Îáùèíà Ïàçàðäæèê, å äîêàçàíà÷ðåç äîêóìåíòè, ïîêàçâàùè, ÷å ñìåòêèòå çà òîê, âîäà èäð. íà çàêóïåíèÿ îò äîñïàòñêîòî äðóæåñòâî îáùèíñêèèìîò ïðåç 2002 ã. ñà çàïëàùàíè îò áàùàòà íà ñúùàòàÂàðíèêîâà. Êàê òàêà èøöàòà íå ñå å ïîçíàâàëà ñ íè-êîé îò “Íèòåêñ”, à ðîäèòåëÿò é å îáåçïå÷àâàë òåõíèòåêîíñóìàòèâè?! Òâúðäÿíîòî â ïèñìîòî íà Êóíêà Äåë÷å-âà, ÷å áðàòúò íà Ñîíÿ Âàðíèêîâà èìà íåçàêîííî çàâå-

ÑÚÄÅÁÍÈßÒ ÊÀÇÓÑñ åäíî ÷èòàòåëñêî ïèñìî

ÎÁÅÊÒÈÂ 27

äåíèå â áëèçîñò äî ó÷èëèùå “Ãåîðãè Áðåãîâ” ñå äîêàç-âà îò äîêóìåíò, èçäàäåí îò îáùèíñêà àäìèíèñòðàöèÿ,êîéòî ïîêàçâà, ÷å ëèöåòî ñòîïàíèñâà ïîñòðîéêà, êîÿòîñå ðàçïðîñòèðà èçâúí ðàçðåøåíàòà çà öåëòà ïëîù. Îò-íîñíî òâúðäåíèåòî, ÷å èùöàòà å ïúòóâàëà äî Àíãëèÿ è åïðàâèëà îïèò äà ñå çàíèìàâà ñ ïðîñòèòóöèÿ íà ïúðâàèíñòàíöèÿ àâòîðêàòà íà ïèñìîòî Êóíêà Äåë÷åâà çàÿâè,÷å å ãîòîâà äà äàäå ïî òîçè âúïðîñ ïîêàçàíèÿ, íî ïðèçàòâîðåíè âðàòè. Òîâà íèêúäå íå å îòðàçåíî. Òâúðäå-íèåòî, ÷å Ñîíÿ Âàðíèêîâà å áèëà ÷ëåí íà ÃÅÐÁ, íî åáèëà èçãîíåíà ïî êîðèñòíè öåëè, ïðåìèíàëà â äðóãàïàðòèéíà ëèñòà è ñå å êàíäèäàòèðàëà çà îáùèíñêè ñú-âåòíèê ñå äîêàçâà îò ïóáëèêàöèè â ìåñòíèÿ ïå÷àò. Èí-òåðåñíî å äà ñå îòáåëåæè, ÷å îñâåí äåêàðèòå, çà áèç-íåñ àäìèíèñòðàòèâíà ñãðàäà íà ôèðìà “Íèòåêñ”, Îá-ùèíà Ïàçàðäæèê é ïðîäàâà è îùå 20 äêà â ìåñòíîñòòà“Ñàçëúêà” çà ðàáîòíè ïîìåùåíèÿ. Îò òÿõ äèðåêòîðúòíà äðóæåñòâîòî Ñåðãåé ×àóøåâ, ñ êîãîòî Ñîíÿ Âàðíè-êîâà íå ñå ïîçíàâàëà, 3 ãîäèíè ïî-êúñíî ïðîäàâà íàñúùàòà 3 äêà. Âúïðåêè âñè÷êè òåçè äîêàçàòåëñòâà è âòî-ðàòà ñúäåáíà èíñòèòóöèÿ, ñëåä ÷åòèðè çàñåäàíèÿ, Àïå-ëàòèâíèÿò ñúä - Ïëîâäèâ ïðåïîâòîðè ðåøåíèåòî íà Îê-ðúæíèÿ ñúä - Ïàçàðäæèê.  ìîìåíòà â. “Âèäåëèíà” ðà-áîòè ñ àäâîêàò Ìèõàèë Åêèìäæèåâ, êîéòî ïîäãîòâÿ æàë-áà äî ÂÊÑ è ïàðàëåëíî äî Ñòðàñáóðã. Èìàìå ÷èòàòåë,êîéòî çàñòàâà çàä äóìèòå ñè íà 100%, èìàìå îãðîìåíäîêàçàòåëñòâåí ìàòåðèàë ïî ïóáëèêóâàíîòî è â ðåçóë-òàò - îñúæäàíå íà äâå èíñòàíöèè. Òàêà â õðîíîëîãè÷åí

ðåä ïðåäñòàâÿ îáñòîÿòåëñòâàòà ïî êàçóñà ÂàëåíòèíÍåíêîâ. Áúëãàðñêàòà àñîöèàöèÿ íà ðåãèîíàëíèòå ìå-äèè, ñëåä êàòî ñå çàïîçíà ñ äåëîòî, èçëèçà ñúñ ñâîåñòàíîâèùå ïî ñëó÷àÿ è èñêà äà ìó äàäå ãëàñíîñò ÷ðåçâñè÷êè íàöèîíàëíè è ðåãèîíàëíè ìåäèè, òúé êàòî å óáå-äåíà, ÷å ñå ñúçäàâà òðåâîæåí ïðåöåäåíò - ñúäúò îò-ñúæäà, ÷å èçäàòåëÿò ñå ÿâÿâà âúçëîæèòåë íà àâòîðà íàïèñìîòî è íîñè îòãîâîðíîñò ïî ÷ë. 49 îò ÇÇÄ! Ñ äðóãèäóìè ïóáëèêóâàíåòî íà ÷èòàòåëñêî ïèñìî ñúäúò òúëêó-âà êàòî âúçëàãàíå íà ðàáîòà. Ñïîðåä ÁÀÐÌ èçäàòåëÿòìîæå äà âúçëàãà ðàáîòà íà ãëàâíèÿ ðåäàêòîð èëè íàæóðíàëèñòèòå, íî íå è íà ÷èòàòåëèòå, íàïèñàëè ïèñìî èèçðàçèëè ñâîå ìíåíèå. Àáñóðäíî å äà ñå òðåòèðà èç-äàòåëÿò êàòî ðàáîòîäàòåë íà ÷èòàòåëÿ. Ïðåäñòàâåòå ñèíà êîëêî õîðà ñòàâàò ðàáîòîäàòåëè òåëåâèçèèòå è ðà-äèàòà, “äðúçíàëè” äà îòðàçÿâàò â àíêåòè êàêâî ìèñëÿòãðàæäàíèòå èëè èçëú÷èëè ìíåíèÿ â ïðåäàâàíèÿ íà æè-

âî. Òîâà çàÿâè Èâàí Áóíêîâ, ïðåäñåäàòåë íà ÓÑ íà ÁÀÐÌè ãëàâåí ðåäàêòîð íà â. “Íîâ æèâîò” - Êúðäàæëè. Òîâà åáåçîáðàçíî ðåøåíèå íà ñúäà, óòðå âñåêè åäèí èçäà-òåë ìîæå äà íîñè îòãîâîðíîñò, ÷å íå å ïðîâåðèë ñú-äúðæàíèåòî íà ðåêëàìà, êîÿòî å ïóáëèêóâàë, áåøå êà-òåãîðè÷åí Èâàí Ðà÷åâ, “Æóðíàëèñòè ñðåùó êóðóïöèÿ-òà”. Ñëåäÿ ñëó÷àÿ ñ “Âèäåëèíà” îòíà÷àëî è ñìÿòàì, ÷åè äâåòå èíñòàíöèè, ïðîèçíåñëè ñå ïî äåëîòî, íå âçèìàòïðåäâèä Êîíâåíöèÿòà çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà, êîÿòî ÿñíîîïðåäåëÿ â ñâîÿ ÷ëåí 10-òè çíà÷åíèåòî íà ñâîáîäà íàñëîâîòî è ïðàâîòî äà ñå ðàçïðîñòðàíÿâà èíôîðìà-öèÿ, êàêòî è äåôèíèðà êàêâî å êëåâåòà è îáèäà, çàÿâèÞëèÿíà Ìåòîäèåâà, Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò. Â÷èòàòåëñêî ïèñìî ñå êàñàå çà ïóáëè÷íà ëè÷íîñò - ÑîíÿÂàðíèêîâà, ó÷àñòíè÷êà â ñäåëêà, ÷èåòî ïîñëåäâàùîðàçâèòèå ÿâíî å îùåòèëî èíòåðåñà íà ãðàäà. Íàïèñà-íîòî íå å àíîíèìíî, èçíåñåíîòî å áèëî ïðåäìåò âå÷åíà ðàçñëåäâàíå íà â. “Âèäåëèíà”. Ôàêò å è ÷å ÑîíÿÂàðíèêîâà ïðåíåáðåãâà ïðàâîòî íà îòãîâîð íà ñòðà-íèöèòå íà âåñòíèêà, ñ êîåòî äà èçÿñíè îêëåâåòÿâàùèòåÿ, ñïîðåä íåÿ, îáñòîÿòåëñòâà è ñå îáðúùà äèðåêòíîêúì ñúäà êàòî èñêà 20 õèë. ëâ., êîèòî â êðàéíà ñìåòêàñà è ïðèñúäåíè. Òîâà å ñàíêöèÿ, ñðåùó êîÿòî íèå îñ-òðî ïðîòåñòèðàìå, çàùîòî îçíà÷àâà, ÷å â áúëãàðñêàòàñúäåáíà ñèñòåìà ñëîâîòî ìîæå äà óâðåæäà òàêà, êàê-òî ñðåäíà òåëåñíà ïîâðåäà. Óïîìåíàòèòå îò ÁÀÐÌ çà-âåäåíè ñðåùó ðåãèîíàëíè ìåäèè 120 äåëà â ïîñëåä-íèòå ãîäèíè ïîêàçâàò, ÷å íà èíôîðìàöèÿòà ó íàñ ñåãëåäà êàòî íà íåùî, êîåòî çàñòðàøàâà, à íå, êîåòî íèïîìàãà. Ìíåíèåòî íà Áúëãàðñêèÿ õåëçèíêñêè êîìèòåòå, ÷å âåðîÿòíî â Ñòðàñáóðã ùå ïðèåìàò æàëáàòà íà“Âèäåëèíà” è ùå ñå ïðîèçíåñàò ïî ñïàâåäëèâîñòòà íàêàçóñà. Òîâà êàçà Þëèÿíà Ìåòîäèåâà. Íåäîóìåíèåòîñè îò ïðàâíèÿ àáñóðä ïî âðåìå íà ïðåñêîíôåðåíöèÿ-

28 ÎÁÅÊÒÈÂ

Îùå ïðè îòêðèâàíåòî íà ñðåùàòà â Ñîôèÿ, äúð-æàâíèÿò ãëàâà Ãåîðãè Ïúðâàíîâ ôîðìóëèðà çàäà-

÷èòå ïðåä ó÷àñòíèöèòå âúâ ôîðóìà. Òåçè “çàäà÷è”, öèòè-ðàíè îò ÁÒÀ, âåðîÿòíî ñà ïðåäèçâèêàëè àêî íå ëåäåíèòðúïêè, ïîíå ñåðèîçíî íåäîóìåíèå ñðåä ïîâå÷åòî ó÷à-ñòíèöè, òúé êàòî çàä òÿõ ïðîçèðàò ïðàêòèêèòå íà åäíî ìè-íàëî, êîåòî ìíîçèíà ñìÿòàò âå÷å çà çàáðàâåíî. Ñðå-ùàòà, ñïîðåä áúëãàðñêèÿ ïðåçèäåíò, òðÿáâàëî äà ïðîñ-ëåäè “ïóëñà íà áúëãàðñêîòî ìèñëåíå, íà âèçèÿòà íà áúë-ãàðèòå ïî ñâåòà, äà ïðåäñòàâÿ ïî-àâòåíòè÷íî îíîâà, êîå-òî ñå ñëó÷âà â Áúëãàðèÿ, äîêîëêîòî îáðàçúò íà ñòðàíàòàáèë èçêðèâåí ïî ñèëàòà íà ðàçëè÷íè îáñòîÿòåëñòâà”.

Èçâåñòíî å, ÷å ïðîñëåäÿâàíåòî íà “ïóëñà íà ìèñ-ëåíåòî” è ò.íàð. “âèçèÿ” íà åìèãðàíòèòå, à ñåãà ñàìî“ñúíàðîäíèöè ïî ñâåòà”, íàâðåìåòî áåøå îñíîâíà çà-äà÷à íà ïî÷òè ðåàáèëèòèðàíàòà äíåñ â Áúëãàðèÿ êîìó-íèñòè÷åñêà ÄÑ, à õîðàòà, êîèòî ïðàêòèêóâàõà òåçè çà-íèìàíèÿ -

ÀÃÅÍÒÈ, ÄÎÍÎÑÍÈÖÈ È ØÏÈÎÍÈ

- ãîðäî íàðè÷àõà ñåáå ñè ðàçóçíàâà÷è. Ñåãà òàçè õà-ðàêòåðíà äåéíîñò íà íÿêîãàøíèòå òàéíè ñëóæáè, ñåïîñòàâÿ êàòî îôèöèàëíà çàäà÷à â ðàáîòàòà íà ñåðèî-çåí æóðíàëèñòè÷åñêè ôîðóì, êîéòî ñå òèòóëîâà êàòî“ñâåòîâíà ñðåùà”, è å îðãàíèçèðàí â äåìîêðàòè÷íàåâðîïåéñêà äúðæàâà â íà÷àëîòî íà 21 âåê! Âñè÷êî òî-âà ùåøå äà çâó÷è àáñóðäíî, àêî íå ñå ïîòâúðæäàâà-øå è îò íàé-âàæíàòà ïîñòàâåíà îò ïðåçèäåíòà öåë -“äà ïðåäñòàâÿ ïî-àâòåíòè÷íî îíîâà, êîåòî ñå ñëó÷âà âÁúëãàðèÿ”, òúé êàòî îáðàçúò íà ñòðàíàòà áèë “èçêðèâåíïî ñèëàòà íà ðàçëè÷íè îáñòîÿòåëñòâà”.

Ïóëñúò íà ìèñëåíåòî íà ïî÷òè äâóìèëèîííàòà âå÷å

Èçêðèâåíèÿò îáðàç è ìåäèéíàòà ïóäðàáúëãàðñêà îáùíîñò â ÷óæáèíà îñíîâàòåëíî å ãðèæàíà ñåãàøíîòî óïðàâëåíèå. Èêîíîìè÷åñêàòà êðèçà, ïúë-íèÿò ïîëèòè÷åñêè è ñîöèàëåí áåçïîðÿäúê â ïðåäèçáîð-íàòà äúðæàâà, òåæêàòà êîðóïöèÿ è ïðåñòúïíîñò, êîèòîïîìïàò íåäîâîëñòâîòî ñðåä ðîäèòåëè è áëèçêè íà âúï-ðîñíèòå ñúíàðîäíèöè â ñòðàíàòà, ïðåäñòàâëÿâàò ïî-òåíöèàëíî âçðèâîîïàñíà ñìåñ, êîÿòî ìîæå äà ïîìåòåíàáúðçî óïðàâëåíèåòî. Îò äðóãà ñòðàíà

ÂÈÇÈßÒÀ ÍÀ ÁÚËÃÀÐÈÒÅ ÏÎ ÑÂÅÒÀ Å ÂÀÆÍÀ,

çàùîòî òå âå÷å ñà â ñúñòîÿíèå äà ôîðìèðàò àêòèâíèíàãëàñè íå ñàìî ñðåä åëèòèòå â äúðæàâèòå, â êîèòîðàáîòÿò è æèâåÿò, íî ÷ðåç ñúâðåìåííèòå êîìóíèêàöèèè â ñîáñòâåíàòà ñè ðîäèíà.

Êîëêîòî äî “èçêðèâåíèÿ îáðàç íà ñòðàíàòà”, òîé åä-âà ëè å ãðÿõ íà äåéñòâàùèòå â ÷óæáèíà áúëãàðñêè ìå-äèè, à íàé-ìàëêî íà ãîëåìèòå ñâåòîâíè îñâåäîìèòåë-íè ñðåäñòâà, êîèòî íåâåäíúæ ñà áèëè îáâèíÿâàíè îòñåãàøíèÿ ïðåçèäåíò âúâ âîäåíå íà “àíòèáúëãàðñêàêàìïàíèÿ”. Íèòî ñêúïî ïëàòåíèòå ÏÐ- ãðèìîâå íà îôè-öèîçíèòå ìåäèè, íèòî êóðîðòíèòå ôëèðòîâå ñ áúëãàð-ñêèòå æóðíàëèñòè â ÷óæáèíà, íèòî âêàðâàíåòî â èãðàòàíà ïîøëàòà, êàòî ïðàâèëî, ìåñòíà òóðèñòè÷åñêà ðåê-ëàìà, ìîãàò äà êîðèãèðàò ñåãàøíèÿ îáðàç íà íàé-ñè-ðîìàøêàòà äúðæàâà â ÅÑ.

Òîâà, êàêòî ïîêàçâà ñâåòîâíàòà è åâðîïåéñêàòàïðàêòèêà, å âúçìîæíî ñàìî ñëåä ñåðèîçíà, ïîëèòè÷åñ-êà, èêîíîìè÷åñêà è äúðæàâíè÷åñêà òåðàïèÿ, êîÿòî äàëèêâèäèðà ïðè÷èíèòå çà èçêðèâÿâàíåòî, à íå äà ãî ïî-ñèïâà ñ ìåäèéíà ïóäðà è ïåòìåç.�

Ãåîðãè Ïàïàêî÷åâ,

ðàäèî Äîé÷å Âåëå, 20.05.09

òà â ñòîëèöàòà èçðàçèõà è ïðåäñòàâèòåëè íà ðåäèöàìåäèè.

Òîçè êàçóñ å ñèãíàë çà íåùàòà, êîèòî ñå ñëó÷âàò ñðåãèîíàëíèòå ìåäèè, êîìåíòèðà àäâîêàò ÀëåêñàíäúðÊàøúìîâ, ïðîãðàìà “Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ”, íî å ìíî-ãî òðóäíî äà ñå òúðñè îòãîâîðíîñò îò ñúäåáíèÿ ñúñòàâçà îòñúäåíîòî ðåøåíèå, îñîáåíî êîãàòî íÿìà êîíêðåò-íè äîêàçàòåëñòâà çà çëîóìèñúë.

Ïðèñúäàòà îò 20 õèë. ëâ. îáà÷å å â ñúñòîÿíèå äàóáèå åäíà ìåñòíà ìåäèÿ, çàùîòî òîâà ñà ìàëêè òúð-ãîâñêè äðóæåñòâà, ñúñ ñúñòàâ îò 5 äî 10 äóøè, êúäåòîãëàâíèÿò ðåäàêòîð âúðøè è ðåïîðòåðñêà ðàáîòà èòàì óñèëèÿòà ñà íåèìîâåðíè, çà äà ìîæå äà èìà äå-áàò ïî ìåñòíè âúïðîñè â îáùåñòâåíîòî ïðîñòðàíñ-òâî.  êàçóñà ñ “Âèäåëèíà” èìà íÿêîè íåùà, êîèòîñà áåçñïîðíè è î÷åâèäíî íåëîãè÷íè. Ïúðâî - èçêëþ-÷èòåëíî âèñîêîòî îáåçùåòåíèå å ïðèñúäåíî çà êî-ìåíòàð ïî ñëó÷àé îò íåñúìíåí îáùåñòâåí èíòåðåñ.Âòîðî - ïèñìîòî êàñàå ïóáëè÷íà ôèãóðà, êàíäèäàòçà îáùèíñêè ñúâåòíèê, à â Êîíâåíöèÿòà ïî ïðàâàòàíà ÷îâåêà èìà òåêñò, êîéòî ðåãëàìåíòèðà ñâîáîäàòà

íà ñëîâîòî ïî âðåìå íà èçáîðè. Òîâà å åäèí ïðàâåíàáñóðä, íå ìîæå êîãàòî ãîâîðèø çà ïóáëè÷íà ôèãó-ðà äà òå íàêàçâàò ïîâå÷å, îòêîëêîòî êîãàòî ãîâîðèøçà ÷àñòíî ëèöå.  ìèñëåíåòî íà ñúäà å çàñòúïåíî, ÷åêîëêîòî ïî-âèñîêî ñòîè åäèí ÷îâåê, òîëêîâà ïî-ìàë-êî ìîæå äà ñå ãîâîðè çà íåãî. Ñëåäîâàòåëíî ìîæåëè èçîáùî ìåäèèòå äà ïóáëèêóâàò ïèñìà, ìîæå ëè äàäàâàò òðèáóíà íà õîðà, êîèòî èñêàò äà êàæàò íåùî èêîèòî ñòîÿò çàä äóìèòå ñè?! À â ñëó÷àÿ ìåäèÿòà åáèëà ïðèíóäåíà äà ñå ïðàâè è íà ïðîêóðàòóðà, è äàðàçñëåäâà íåùî, ïî êîåòî íå ñà ïðåäïðèåòè îòâåòíèäåéñòâèÿ îò îòãîâîðíàòà èíñòèòóöèÿ. Òðåâîæåí å ôàê-òúò, ÷å ÷ë. 49 îò ÇÇÄ - çà âúçëîæèòåëñòâî ñå èçïîëçâà,êîãàòî ñå ñúäÿò ìåäèè. À êîãàòî ñå êàñàå çà ïðèñú-äà çà ÷èòàòåëñêî ïèñìî ñå âúçïðåïÿòñòâà è åäèí ñå-ðèîçåí è îáùåñòâåíî ïîëåçåí äÿë îò æóðíàëèñòèêà-òà, à èìåííî ðàçñëåäâàùàòà è âúçíèêâà àáñóðäíèÿòâúïðîñ êàê ñúäúò âúîáùå âèæäà ãðàíèöàòà? Òîâà çàÿ-âè àäâîêàò Àëåêñàíäúð Êàøúìîâ ïî âðåìå íà ïðåñ-êîíôåðåíöèÿòà.�

Ñúñ ñúêðàùåíèÿ îò â. “Âèäåëèíà”

ÎÁÅÊÒÈÂ 29

-  Áúëãàðèÿ ìàñîâî õîðàòà âÿðâàò, ÷å ìú-æåòå è æåíèòå ñà ðàâíîïîñòàâåíè è ÷å íà ïðàê-òèêà ïðîáëåìúò çà ïîëîâîòî ðàâíîïðàâèå îò-äàâíà å ðåøåí. Òàêà ëè å â äåéñòâèòåëíîñò?

- Òàçè “âÿðà” íå å íèùî ïîâå÷å îò îòðè÷àíå.Íàé-ðàçïðîñòðàíåíàòà ðåàêöèÿ íà äèñêðèìè-íàöèÿòà è, âúîáùå, íà íåïðàâäèòå å òå äà ñå îò-ðè÷àò - íàé-âå÷å îò òåçè, êîèòî åâåíòóàëíî ìîãàòäà ñå îêàæàò îòãîâîðíè èëè ñúïðè÷àñòíè, íî ÷åñ-òî è îò ñàìèòå ïîòúðïåâøè, çàùîòî ñòàòóñúò íàæåðòâà å ñâúðçàí ñúñ ñòèãìà. Îñîáåíî òîâà åòàêà, êîãàòî ñòàâà âúïðîñ çà äèñêðèìèíàöèÿòàíà æåíèòå. Ñàìèòå æåíè èìàò ìíîãî äà ãóáÿò,àêî ïðèçíàÿò, ÷å ÿ òúðïÿò. Òå, çà ðàçëèêà îò, íàï-ðèìåð, åòíè÷åñêèòå ìàëöèíñòâà, òðÿáâà äà ïî-íåñàò ñúçíàíèåòî, ÷å ñà â ïîëîæåíèå íà îíå-ïðàâäàíè íå ñàìî îò è ñïðÿìî äàëå÷íè ñóáåêòè,êàòî åòíè÷åñêîòî ìíîçèíñòâî, íî ñúùî è ñïðÿìîíàé-áëèçêèòå - áàùàòà, áðàòà, ïàðòíüîðà, ñèíà.Òàêîâà ñúçíàíèå çà óíèçåíîñò íà ñîáñòâåíàòàèäåíòè÷íîñò äúëáîêî â ëè÷íàòà ñôåðà çàïëàøâàñ ìíîãî ðàçðóøèòåëíè ÷óâñòâà. Ìíîãî æåíèïðåäïî÷èòàò äà ñå ïðåäïàçÿò îò òåçè ÷óâñòâà ïîñ-ðåäñòâîì îòðè÷àíå.

Îñâåí òîâà, äèñêðèìèíàöèÿòà íà æåíèòå ðà-áîòè ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å æåíàòà ñå âúçïðèåìà - îòäðóãèòå è ñàìà ñåáå ñè - êàòî íåïúëíîöåííà áåçìúæ. Äà âçåìåì ñàìî ôàêòà, ÷å çà æåíèòå ñú-ùåñòâóâàò äâå îôèöèàëíè îáðúùåíèÿ “ãîñïîæî”è “ãîñïîæèöå”. Îáùåñòâîòî ïðàâè ðàçëèêà â ñî-öèàëíèÿ ñòàòóñ íà æåíàòà ñïîðåä òîâà äàëè åôîðìàëíî îáâúðçàíà êúì ìúæ èëè íå. Êàòî ïðè-íàäëåæíîñò êúì ãëàâíà âåù - äà âêëþ÷èì ìàëêîþðèäè÷åñêè õóìîð. Ðàçáèðà ñå, ãîñïîæèöàòà åìíîãî ïî-íåâàæíà îò ãîñïîæàòà. Äà ñè áåç ìúæòå ñòèãìàòèçèðà; æåíàòà áåç ìúæ ñå ñìÿòà çàìàëîöåííà è íåóñïÿëà. Òàêà æåíèòå ñà çàâèñè-ìè îò ìúæà çà ñâîÿòà ñîöèàëíà ëåãèòèìàöèÿ. (Çàìúæà, íàïðîòèâ, å âàæíî äà èìà ïðîôåñèîíà-ëåí/ ôèíàíñîâ óñïåõ.) Åòî çàùî, ìíîãî æåíè, êà-òî ñå îïàñÿâàò (÷åñòî âåðîÿòíî îñíîâàòåëíî),÷å òîâà áè îòáëúñíàëî ìúæåòå èì, èçáÿãâàò äà

Äèñêðèìèíàöèîííîòîïðàâî â Áúëãàðèÿäèíàìè÷íî ñå ðàçâèâà

óòâúðæäàâàò ñîáñòâåíîòî ñè äîñòîéíñòâî è äàïðåòåíäèðàò, ÷å ñïðÿìî òÿõ èìà íåïðàâäè.

Äðóãèÿò ôåíîìåí çàä îòðè÷àíåòî å “èíêîð-ïîðèðàíåòî íà íàñèëíèêà”. Ìíîãî æåíè ïðèå-ìàò “ìúæêàòà” ãëåäíà òî÷êà, çà äà ñå àñîöèèðàòêúì ñèëíèÿ. Òå ñå èäåíòèôèöèðàò ñ íåÿ, çà äà ñåäèñòàíöèðàò îò ñîáñòâåíàòà ñè èäåíòè÷íîñò,êîÿòî å ïðèíèçåíà è ãè îìàëîâàæàâà êàòî ëè÷-íîñòè. Òàêà òå, çà äà óòâúðäÿò è èíòåãðèðàò ñåáåñè êàòî ëè÷íîñòè, ïðåäàâàò èäåíòè÷íîñòòà íà ïî-ëà ñè. Ìíîãî òúæíî. Ùå ÷óåòå òàêèâà æåíè äàãîâîðÿò, ÷å îò æåíèòå øîôüîðè èëè ðúêîâîäèòå-ëè íå ñòàâàò. Îáùî âçåòî, îãðîìíà å ìîòèâàöèÿ-òà è íà äâàòà ïîëà äà êîíñåðâèðàò ñòàòóêâîòî;íà÷èíúò çà òîâà, ðàçáèðà ñå, òî äà ñå ïðåäñòàâÿêàòî äîáðî.

- Êàê åäèí ÷îâåê ìîæå äà ðàçáåðå äàëè åæåðòâà íà äèñêðèìèíàöèÿ? Êàêâè ñà íàé-÷åñ-òèòå ôîðìè íà ïîëîâà äèñêðèìèíàöèÿ â Áúëãà-ðèÿ?

- Äèñêðèìèíèðàò òå, êîãàòî ñå îòíàñÿò ñ òåáïî-ðàçëè÷íî è ïî-çëå, îòêîëêîòî ñ äðóã ÷îâåê âïîäîáíî íà òâîåòî ïîëîæåíèå, àêî ïðè÷èíàòà çàòîâà å ïîëúò òè (èëè âúçðàñòòà, ñåêñóàëíàòàîðèåíòàöèÿ è ïð.). Òîâà å ò.íàð. “ïðÿêà” äèñêðè-ìèíàöèÿ.

Íåïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ èìà, êîãàòî íÿêàê-âî ïðàâèëî, êîåòî âàæè åäíàêâî çà âñè÷êè, íàïðàêòèêà ïîñòàâÿ â ïî-ëîøî ïîëîæåíèå åäèíèÿïîë çà ðàçëèêà îò äðóãèÿ. Íàïðèìåð, èçèñêâàíåäà ñè âèñîê/à 1.80ì., çà äà òå íàåìàò íà ðàáî-òà êàòî ïîëèöàé. Äèñïðîïîðöèîíàëíî ïî-ìàë-êî æåíè ùå ìîãàò äà èçïúëíÿò òîâà èçèñêâàíå èäà ïîëó÷àò ðàáîòàòà. Àêî òîâà èçèñêâàíå íå åîïðàâäàíî, òî å íåçàêîííî. Çà äà å îïðàâäà-íî, òðÿáâà äà å ñòðèêòíî íåîáõîäèìî íà ðàáî-òîäàòåëÿ. Àêî ðàáîòîäàòåëÿò ìîæå äà ñè ïîñ-òèãíå öåëòà è ïî äðóã íà÷èí - ïðè óñëîâèå ÷å òÿñàìàòà å çàêîííà, áåç òîâà èçèñêâàíå, çíà÷èòî íå å îïðàâäàíî. Öåëòà ìîæå äà å ïîëèöàèòåäà âíóøàâàò ðåñïåêò. Ìîæå äà ñå ñïîðè îáà-÷å, ÷å èìà è äðóãè íà÷èíè òå äà âíóøàâàò ðåñ-

Àäâîêàò

Ìàðãàðèòà Èëèåâà å

äèðåêòîð íà ïðàâíàòà

ïðîãðàìà íà Áúëãàðñêèÿ

õåëçèíñêè êîìèòåò,

ìåæäóíàðîäíî

ïðèçíàò åêñïåðò ïî

àíòèäèñêðèìèíàöèîííî

ïðàâî è åäèíñòâåíèÿò

ïðåäñòàâèòåë íà

Áúëãàðèÿ â Åâðîïåéñêà-

òà ìðåæà íà íåçàâèñè-

ìèòå åêñïåðòè

â îáëàñòòà íà

íåäèñêðèìèíàöèÿòà

30 ÎÁÅÊÒÈÂ

ïåêò, îñâåí ñ ãîëÿì ôèçè÷åñêè ðúñò - íàïðèìåð,ñèëíî ëè÷íî èçëú÷âàíå, ñàìîîáëàäàíèå, àâòî-ðèòåòåí ìàíèåð, ñòåãíàòà óíèôîðìà, äîáðà ôè-çè÷åñêà ôîðìà è ïð. Ðàáîòîäàòåëÿò, çíà÷è, åäëúæåí äà ìèñëè âíèìàòåëíî êàêâè èçèñêâàíèÿïîñòàâÿ, çà äà íå ñëàãà íåíóæíè áàðèåðè ïðåäæåíèòå (è äðóãè óÿçâèìè ãðóïè).

Äèñêðèìèíàöèÿ å è êîãàòî òå òîðìîçÿò çàðà-äè ïîëà òè èëè ñåêñóàëíî - îáèäè, ïðèñìåõ, íà-ìåöè, ïðåíåáðåæåíèå/ àãðåñèÿ. Äèñêðèìèíà-öèÿ å è êîãàòî íÿêîé ïîäáóæäà äðóã äà äèñêðè-ìèíèðà. Íàïðèìåð, ïðåêèÿò òè íà÷àëíèê âíóøà-âà íà äèðåêòîðà äà íå òå ïîâèøàâà, çàùîòî çàìåíèäæúðñêà ïîçèöèÿ ïîâå÷å ïîäõîæäà ìúæ. Èëèãëàâíèÿò ïðîêóðîð çàÿâÿâà â ìåäèèòå, ÷å ñúäåá-íàòà ñèñòåìà ñå ïðîâàëÿ â îâëàäÿâàíåòî íàïðåñòúïíîñòòà, çàùîòî ïîâå÷åòî ñúäèè ñà æåíè.Ñ òîâà òîé íàñúð÷àâà öÿëàòà îáùåñòâåíîñò äàãëåäà íà æåíèòå êàòî íà ñëàáè, íåðåøèòåëíè,íåñïîñîáíè è äðåáíè è äà íå ïðèåìà òå äà èìàòâëàñòîâè ïîçèöèè.

- Êàêâà å îñíîâíàòà ïðè÷èíà çà ñëó÷àèòåíà äèñêðèìèíàöèÿòà íà ïîëîâà îñíîâà â Áúë-ãàðèÿ?

- Ïðè÷èíàòà å êóëòóðàòà, êîÿòî íè çàîáèêàëÿè ñ êîÿòî âñè÷êî, äî êîåòî ñå äîêîñâàìå, å ïðî-ïèòî - òîâà ñà âêîðåíåíèòå ïðåäñòàâè çà ïàñèâ-íàòà ðîëÿ è ïîä÷èíåíîòî ìÿñòî íà æåíàòà, çàíåéíàòà ïî-íèñêà ñòîéíîñò è ïî-ìàëêà ñèëà.Òâúðäå ìíîãî õîðà ñà èíâåñòèðàëè â òàçè êóëòó-ðà è äúðæàò íà íåÿ. Òå ñòàâàò íåéíè ïðîâîäíèöèíà âñÿêà êðà÷êà, çà äà óäúðæàò ïîçèöèèòå, êîèòîòÿ èì äàâà. Òàêà, íàïðèìåð, åäèí ìúæ óòâúðæäà-âà àãðåñèâíî, ÷å æåíàòà å òàì, çà äà ãëåäà äå-öàòà, äðóã - ïàñèâíî, êàòî äåìîíñòðèðà íåêîì-ïåòåíòíîñò, íåñïðàâÿíå è îòêàç îò îòãîâîðíîñò âãðèæèòå çà äåöàòà. Çàùî? Çàùîòî òîâà ðàçïðå-äåëåíèå íà ðîëèòå ìó äàâà âúçìîæíîñò äà èìàõîáè, äîêàòî çà ìàéêàòà òîâà å íåìèñëèìî, ïðå-äè äåöàòà äà îòðàñíàò. Àêî òîâàðúò ñå ïîäåëèïî ðàâíî, è òîé íÿìà äà èìà õîáè (èëè ùå ãî èìàäâîéíî ïî-ìàëêî).  åäíà îãðîìíà ÷àñò îò ñëó-÷àèòå ïðàêòèêóâàíåòî è óòâúðæäàâàíåòî (åêñïëè-öèòíî èëè èìïëèöèòíî, âñå åäíî) íà ñåêñèñòêàòàêóëòóðà ìîæå äà ñå ïðîñëåäè äî èêîíîìè÷åñêè(â øèðîê ñìèñúë) ïðè÷èíè - ñòàâà âúïðîñ çà îò-áðàíÿâàíå íà ïî-ãîëÿì äîñòúï äî áëàãà (èìóùåñ-òâî, ëè÷íî âðåìå, ãðèæà çà ñåáå ñè è óäîâîëñ-òâèÿ, âëèÿíèå è âëàñò è ïð.). Íî âñè÷êî òîâà å ïðåî-äîëèìî, ñ âðåìå è óñèëèÿ. Òóê èñêàì äà êàæà, ÷åêàêòî èìà ñúðöàòè æåíè, êîèòî ñå áîðÿò çà äîñ-òîéíñòâîòî ñè, òàêà èìà è äîáëåñòíè, âñåîòäàé-íè ìúæå, êîèòî ñà ñ òÿõ â òîâà.

- Àêî ïîäîçèðàì, ÷å ñúì æåðòâà íà äèñ-êðèìèíàöèÿ, êàêâî ïðàâÿ? Êúì êîãî ìîãà äàñå îáúðíà çà êîíñóëòàíöèÿ èëè ïðàâíà çàùè-òà? Ìîæåòå ëè äà èçáðîèòå èìåíà íà àäâîêà-òè, àäâîêàòñêè êàíòîðè, àãåíöèè è/èëè îðãà-

íèçàöèè, êîèòî ñå çàíèìàâàò ñ àíòèäèñêðèìè-íàöèîííî ïðàâî è èìàò êîíêðåòíè óñïåõè â òà-çè îáëàñò.

- Àêî èñêàø äà ñå çàùèòèø, èìà ïðàâíèñðåäñòâà. Èìà Êîìèñèÿ çà çàùèòà îò äèñêðè-ìèíàöèÿ, êîÿòî âå÷å íàáèðà ñêîðîñò è ñèëà,ò.å. ïîäîáðÿâà ðàáîòàòà ñè è ñå ðàçâèâà. Èìàè ñïåöèàëíà ñúäåáíà ïðîöåäóðà. Ñúäèèòå ñú-ùî ïîêàçâàò ñåðèîçåí ïîòåíöèàë äà äàâàò çà-ùèòà ñðåùó äèñêðèìèíàöèÿ è ïðàêòèêàòà èìíàïðåäâà. Çà ñúâåò ìîæåø äà ñå îáúðíåø êúìÁúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò. Íèå öåëåíàñî-÷åíî âîäèì àíòèäèñêðèìèíàöèîííè äåëà ïîâñÿêàêâè ïðèçíàöè (ñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ, óâ-ðåæäàíå, ðåëèãèÿ/ëèïñà íà òàêàâà, åòíè÷åñêàïðèíàäëåæíîñò/ðàñà è äð.). Ìíîãî èñêàìå äàâîäèì äåëà íà æåíè ñðåùó äèñêðèìèíàöèÿ. Çàñúæàëåíèå, ïî÷òè íå ïðèñòèãàò ïðè íàñ òàêèâàñëó÷àè. Æåíèòå íå ñå îïëàêâàò. Èìà è äðóãè ïðà-âîçàùèòíè îðãàíèçàöèè, êîèòî ñå çàíèìàâàò ñäèñêðèìèíàöèÿ, íî íèå ñìå íàé-äîáðèòå. Ñúîá-ðàçíî ñïåöèôèêàòà íà ñëó÷àÿ è âúçìîæíîñòèòåíè â êîíêðåòíèÿ ìîìåíò, ìîæåì äà íàñî÷èìñëó÷àÿ è êúì äðóãè êîëåãè. Çà ñúæàëåíèå, âñåîùå íåçíàì çà “îáèêíîâåíè” àäâîêàòè, íåñâúð-çàíè ñ ïðàâîçàùèòíè îðãàíèçàöèè, êîèòî äàñïåöèàëèçèðàò â òàçè îáëàñò. Íî ñúì ñèãóðíà,÷å ùå ñå ïîÿâÿò. Äèñêðèìèíàöèîííîòî ïðàâî âÁúëãàðèÿ äèíàìè÷íî ñå ðàçâèâà è âñå ïîâå÷åïðîôåñèîíàëèñòè ùå ãî çàáåëÿçâàò è ùå ñåâêëþ÷âàò â ïðàêòèêóâàíåòî ìó.

Íî ïðåäè äà ñå âîäè äåëî, íàé-äîáðå å ïúð-âî äà êàæåø îòêðèòî íà òîçè, êîéòî òå äèñêðèìè-íèðà: Äèñêðèìèíèðàø ìå, òîâà å íåçàêîííî,ñïðè äà ãî ïðàâèø.  ìíîãî ñëó÷àè òîâà ìîæå äàêîðèãèðà ïîâåäåíèåòî è äåëî äà íå å íóæíî. Ñòîâà èñêàì äà êàæà, ÷å ïúðâàòà ñòúïêà íà çàùè-òàòà å äà ñå çàñòúïèø çà ñåáå ñè; îòêðèòî äàêàæåø, ÷å íå ïðèåìàø äà òå ïîòèñêàò èëè èçïîë-çâàò.

- Ïðîïóñêàì ëè íåùî âàæíî?- Îòíîâî ùå àêöåíòèðàì âúðõó ëè÷íàòà ðîëÿ

íà âñåêè ÷îâåê - ìúæ èëè æåíà. Âñåêè îò íàñ ñâñÿêà ñòúïêà, ñ âñåêè ñâîé ìàëúê èëè ãîëÿì èç-áîð ïðåñúçäàâà êóëòóðàòà. Äúðæèì â ðúöåòå ñèâúçìîæíîñòòà, äîêàòî æèâååì, äà ïðîìåíÿìåêóëòóðàòà, êàòî ñ âñåêè ñâîé æåñò çà÷èòàìå äîñ-òîéíñòâîòî è ñâîáîäàòà íà ÷îâåêà, áåç îãëåä íàïîëà èëè äðóãè áåëåçè. Îòãîâîðíè ñìå çà âñåêèñâîé ïîãëåä èëè äóìà, çàùîòî íÿêîé â òîçè ìèã íèãëåäà è ïîïèâà îò íàñ, òîâà êîåòî èçëú÷âàìå. Çà-ëîãúò å äà íå âúçïðîèçâåæäàìå ïðåäðàçñúäúöè-òå è íåïðàâäàòà. Àêî èì äàäåì îòïîð, ñå îñú-ùåñòâÿâàìå êàòî äîñòîéíè, ïî÷òåíè õîðà, ÷èéòîæèâîò íå å íàïðàçåí.�

Èçòî÷íèê:

Openly Feminist

ÎÁÅÊÒÈÂ 31

ÏÎ ÑÂÅÒÀÏÎ ÑÂÅÒÀ

Îïèòúò íà Ãåðìàíèÿ äà ïðåäàäå íà ïðàâîñúäèåòî íàé-

òúðñåíèÿ íàöèñò, çàïîäîçðÿí âúâ âîåííè ïðåñòúïëå-

íèÿ, íå çàïî÷íà ìíîãî áëàãîïðèÿòíî. Ëèíåéêà íà ×åðâå-

íèÿ êðúñò âçå Äæîí Äåìäæàíäæóê íà íîñèëêà è ãî îòêà-

ðà â ìþíõåíñêèÿ çàòâîð Ùàäåëõàéì, êúäåòî òðÿáâàøå äà

÷àêà ïðîöåñà. Òàì îáà÷å íèêîé íå îòâîðè âðàòàòà.

Âèäèìî ïðèòåñíåí, ïîëèöàÿò ïðèäðóæàâàù 89-ãîäèø-

íèÿ óêðàèíñêè ïåíñèîíåð îò ìþíõåíñêîòî ëåòèùå, ïîçâú-

íè íà çâúíåöà íà þæíàòà ñòîìàíåíà âðàòà íà çàòâîðà è

íåòúðïåëèâî çà÷àêà îòãîâîð ïî äîìîôîíà. Íèùî íå ñå

ñëó÷è.

Äåìäæàíäæóê, îáëå÷åí â ÷åðíî êîæåíî ñàêî è ñ

áåéçáîëíà øàïêà, ëåæåøå è íå êàçâàøå íèùî. Ñëåä äå-

ïîðòàöèÿòà è ïîñëåäâàëèÿ îòâúäîêåàíñêè ïîëåò îò âòîðà-

òà ìó ðîäèíà Êëèâëàíä, Îõàéî, òîé îñòàíà íåïîäâèæåí ñ

ïîëóîòâîðåíà óñòà è ñêðúñòåíè ðúöå.

Íàêðàÿ, ñëåä ïî÷òè öÿëà âå÷íîñò, äîìîôîíúò îæèâÿ.

Äåìäæàíäæóê âëåçå â çàòâîðà, êúäåòî, ïî ñëó÷àéíîñò, ïðåç

1922 ã. å áèë çàäúðæàí Àäîëô Õèòëåð. Âëåçå, íî ïðåç äðóã

âõîä. Èçãëåæäà êîìèòåòúò ïî ïîñðåùàíå å èçáðàë ãðåø-

íàòà âðàòà.

Òàêà çàâúðøè ïîñëåäíèÿò îïèò íà Äåìäæàíäæóê äà

èçáåãíå ïðîöåñà ïî îáâèíåíèå â ñúó÷àñòíè÷åñòâî â óáèé-

ñòâîòî íà 29 000 åâðåè îò íàöèñòêèÿ ëàãåð â Ñîáèáîð,

Ïîëøà. Îáâèíåíèÿòà ñà çà ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúðøåíè â

ïîñëåäíèòå äíè íà Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà.

Ïðåç öÿëîòî âðåìå Äåìäæàíäæóê ïëåäèðà çà íåâèí-

íîñòòà ñè. Ïðîäúëæèë å äà íàñòîÿâà, äîðè êîãàòî àìåðè-

êàíñêèòå àãåíòè ãî âçåëè îò äîìà ìó â Îõàéî è ãî íàñòàíè-

ëè â ÷àñòåí ñàìîëåò “Ëèúð”, ñ êîéòî å äîëåòÿë äî Ìþíõåí.

×àñîâå ïî-êúñíî Äåìäæàíäæóê çàãóáâà è ïîñëåäíàòà íà-

äåæäà äà îñòàíå â Àìåðèêà çàðàäè áîëåñòòà ñè.

Ñëåä êàòî íà Äåìäæàíäæóê, âñå îùå äèøàù ñ ïîìîù-

òà íà àïàðàò, áå ïðî÷åòåíà çàïîâåäòà çà àðåñò îò 20 ñòðà-

íèöè, àäâîêàòúò ìó Ãþíòåð Ìàóë âåäíàãà ïîäàäå äîêó-

ìåíòè çà îáæàëâàíå, íàñòîÿâàéêè, ÷å îáâèíåíèÿòà ñà

íåîñíîâàòåëíè è ÷å þðèñäèêöèÿòà íà Ãåðìàíèÿ ïî òîçè

ñëó÷àé å ñúìíèòåëíà.

Íî ñïîðåä ìþíõåíñêàòà ïðîêóðàòóðà ñà ñúáðàíè

ãîëÿìî êîëè÷åñòâî äîêóìåíòè, êîèòî ïîòâúðæäàâàò íàöèñ-

òêîòî ìèíàëî íà Äåìäæàíäæóê, âêëþ÷èòåëíî ÑÑ ëè÷íà

êàðòà, ñïîðåä êîÿòî å áèë ïðàòåí â Ñîáèáîð ïðåç 1943 ã.

Îò ïðîêóðàòóðàòà òâúðäÿò, ÷å ñà ñúáðàëè ñâèäåòåëñòâà

îò íÿêîëêî î÷åâèäöè, âêëþ÷èòåëíî îöåëåëè îò ëàãåðà. Åäè-

íèÿò îò òÿõ îïèñâà Äåìäæàíäæóê êàòî “àíãåë íà ñìúðòòà”

è êàçâà, ÷å îñíîâíàòà ìó çàäà÷à â ëàãåðà áèëà äà âêàð-

âà åâðåè â ãàçîâèòå êàìåðè.

Òîìàñ Áëàò, 82-ãîäèøåí îöåëÿë îò Ñîáèáîð, ìîæå áè

êëþ÷îâ ñâèäåòåë, çàÿâè íà ïðîöåñà, ÷å Äåìäæàíäæóê áèë

÷àñò îò ãðóïà óêðàèíñêè íàäçèðàòåëè, íàçíà÷åíè îò íà-

öèñòèòå çàðàäè áðóòàëíîñòòà èì. “Òîé áåøå åäèí îò îíå-

çè, êîèòî óáèâàõà ñòàðèòå è áîëíèòå, êîèòî âå÷å íå ìîæå-

õà äà õîäÿò”. Èçïîëçâàõà ùèêîâåòå ñè äà âêàðâàò ãîëèòå

õîðà â êàìåðèòå.

“Íå ñå ñúìíÿâàìå, ÷å å âèíîâåí çà ñìúðòòà íà íàä 29

õèë. åâðåè, êàçà Êóðò Øðèì, ãëàâíèÿò ïðîêóðîð íà Ãåð-

ìàíèÿ. Çà ïúðâè ïúê äîðè ñìå îòêðèëè ñïèñúöè íà õîðà,

êîèòî Äåìäæàíäæóê ëè÷íî å âêàðàë â ãàçîâèòå êàìåðè.”

Ïîñëåäíèÿò ïðîöåñ ñðåùó íàöèñò

Ñëåä äîâåæäàíåòî ñè â Ãåðìàíèÿ, Äåìäæàíäæóê áå

âêàðàí â ìåäèöèíñêî çàâåäåíèå â Ùàäåëõàéì, êúäåòî

ùå áúäå ïîäëîæåí íà ñåðèÿ òåñòîâå, çà äà ñå óñòàíîâè

äàëè ùå å â ñúñòîÿíèå äà ñå ÿâè íà ïðîöåñà. Ñåìåéñòâî-

òî ìó, ñïîðåä êîåòî òîé å òâúðäå ñëàá, çà äà õîäè â ñúäà è

ñòðàäà îò çàáîëÿâàíèÿ íà êîñòèòå è áúáðåöèòå, ñå îïèòâà

äåëîòî ìó íèêîãà äà íå áúäà èçñëóøàíî.

Íåìñêèòå ïðîêóðîðè ïîääúðæàò òåçàòà, ÷å Äåìäæàí-

äæóê ñå å âêëþ÷èë âúâ âîåííèòå äåéñòâèÿ â êðàÿ íà Âòî-

ðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Ðîäåí â Óêðàéíà ïðåç 1920 ã., â íà-

÷àëîòî íà âîéíàòà òîé ñå ïðèñúåäèíÿâà êúì ×åðâåíàòà

àðìèÿ è ñå áèå, äîêàòî ãåðìàíñêèòå âîéñêè íå ãî ïëåíÿâàò

ïðåç 1942 ã. Òâúðäè, ÷å ñëåä òîâà ñå ïðèñúåäèíèë êúì àí-

òèñúâåòñêè ðóñêè îòðÿä, êîéòî áèë ôèíàíñèðàí îò íàöèñ-

òèòå. Êàçàë å, ÷å å áèë ñ òÿõ äî êðàÿ íà âîéíàòà.

Ïðåç 1952 ã. Äåìäæàíäæóê åìèãðèðà â ÑÀÙ êàòî “èç-

ñåëåí”, íàñòîÿâàéêè, ÷å áèë áèâø áåçäîìåí âîåííîïëåí-

íèê, äúðæàí îò ðóñíàöèòå. Íî ïðåç 1977 ã. àìåðèêàíñêèòå

âëàñòè çàïî÷âàò ðàçñëåäâàíå íà íåãîâèÿ ñëó÷àé.

Ïðåç 1986 ã. å åêñòðàäèðàí â Èçðàåë, çà äà áúäå èç-

ïðàâåí íà ïðîöåñ ïî îáâèíåíèÿ, ÷å å áèë “Èâàí Ãðîçíè,

áðóòàëåí óêðàèíñêè íàäçèðàòåë, â íàöèñòêèÿ ëàãåð íà

ñìúðòòà Òðåáëèíêà.” Íî ïðåç 1993 ã. èçíèêâàò äîêàçàòåëñ-

òâà, ñïîðåä êîèòî îáâèíåíèÿòà ñà ïîâäèãíàòè ñðåùó ãðåø-

íà ëè÷íîñò.

Ïðåç 2002 ã. îáà÷å àìåðèêàíñêèòå âëàñòè íàìèðàò íî-

âè äîêàçàòåëñòâà, ñïîðåä êîèòî Äåìäæàíäæóê å ðàáîòèë

â íàöèñòêè ëàãåðè íà ñìúðòòà. Åäâà ïðåç íîåìâðè ìèíà-

ëàòà ãîäèíà ãåðìàíñêèòå ïðîêóðîðè ïðåäîñòàâÿò íà ÑÀÙ

äîñòàòú÷íî óëè÷àâàùè äîêàçàòåëñòâà, ïðåâúðíàëè ñå â

îñíîâàíèå çà åêñòðàäèðàíåòî ìó îò Àìåðèêà.

Ìèíàëèÿ ìåñåö Öåíòúðúò íà Ñèìîí Âèçåíòàë ïîñòàâè

Äåìäæàíäæóê â íà÷àëîòî íà ñïèñúêà íà íàé-òúðñåíèòå

îöåëåëè çàïîäîçðåíè âúâ âîåííè ïðåñòúïëåíèÿ íàöèñòè.

Íî äàëè ïðîöåñúò ùå ñå ñúñòîè èëè íå, âñå îùå å âúïðîñ íà

ïðåäïîëîæåíèå. Ëåêàðèòå ùå îïðåäåëÿò äàëè å ãîäåí äà

ñâèäåòåëñòâà â ïðîöåñ, êîéòî ìîæå äà ïðîäúëæè ñåäìèöè

íàðåä. Àêî ëåêàðèòå îïðåäåëÿò ñúñòîÿíèåòî ìó êàòî ìíîãî

ëîøî, Äåìäæàíäæóê åäâà ëè ùå ñå ÿâè ïðåä ñúäèèòå. Íî

åêñòðàäèðàíåòî ìó îò Àìåðèêà å âå÷å îñúùåñòâåíî è êà-

êúâòî è äà å ðàçâîÿò, Äåìäæàíäæóê ùå èçêàðà îñòàòúêà îò

æèâîòà ñè â Ãåðìàíèÿ, áèëî â çàòâîðà èëè â áîëíèöàòà.

Òîìàñ Áëàò çàÿâè, ÷å íÿìà íèêàêâî çíà÷åíèå äàëè Äåì-

äæàíäæóê å â çàòâîðà èëè íå. “Çà ìåí íàé-âàæåí å ïðî-

öåñúò. Àç èñêàì èñòèíàòà,” êàçâà òîé.

Ñðåä äîêàçàòåëñòâàòà ñðåùó Äæîí Äåìäæàíäæóê

èìà:

- ñâèäåòåëñòâà îò ñåäåì èçòî÷íèöè, ñïîðåä êîèòî òîé

å áèë â ëàãåðà íà ñìúðòòà Ñîáèáîð;

- ïðîêóðîðèòå èìàò 20 êóòèè äîêóìåíòè, ñïîðåä êîèòî

Äåìäæàíäæóê å áèë îáó÷åí áëèçî äî Òðàâíèêè, æèâÿë

å â áàðàêè êðàé ëàãåðà è å áèë òàì ïî âðåìå íà

ïîâå÷åòî åêçåêóöèè;

- îáâèíåí å, ÷å å èçêàðâàë åâðåè îò êàìèîíè çà äîáè-

òúê, âîäåë ãè å äà èì âçåìàò äðåõèòå è öåííîñòèòå è

ãè å åñêîðòèðàë äî ãàçîâèòå êàìåðè.�

Òîíè Ïàòåðñúí, Áåðëèí

www.independent.co.uk

32 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÏÎ ÑÂÅÒÀÏÎ ÑÂÅÒÀ

ÖÅË ÍÀ ÏÎÑÅÙÅÍÈÅÒÎÂèòëååì, Çàïàäíèÿ áðÿã, 13.05.2009 - ïîñåùå-

íèåòî íà Áåíåäèêò XVI âúâ Âèòëååì èìàøå åäíàîñíîâíà öåë: äà äàäå íàäåæäà íà èçñòðàäàëèÿïàëåñòèíñêè íàðîä.

Îòåö Öåçàð Àòóèðå îò Îïåðà Ðîìàíà Ïåëåãðè-íàäæè ðàçêàçâà çà ïðåñòîÿ íà ñâåòèÿ îòåö âúâ Âèò-ëååì íà ïåòèÿ äåí îò ïîêëîíåíèåòî ìó â Ñâåòèòåìåñòà.

Ãðàäúò, êúäåòî ñå å ðîäèë Èñóñ, “ïðåæèâÿ òîçèäåí êàòî Êîëåäà”, ðàçêàçâà Àòèóðå. Íàèñòèíà, ïîâðåìå íà áîãîñëóæåíèåòî íà Ñâåòèÿ îòåö ìîæåøåäà ñå ÷óÿò êîëåäíè ïåñíè.

Êàòî ãëåäàõìå õîðàòà íàîêîëî è ñëóøàõìå òåõ-íèòå ïåñíè, îñúçíàâàõìå, ÷å äíåñ Ïàïàòà äîíåñåìèðíà âåñò ïî òàçè çåìÿ, ïîñëàíèå çà ðàäîñò, êîå-òî äà îêóðàæè íàðîäà, èçæèâÿë òîëêîâà êîíôëèêòè,- ðàçêàçâà îòåö Àòóèðå. - Ïàïàòà ïðèïîìíÿ åâàíãå-ëèåòî íà Ëóêà, ÷å Èñóñ ùå áúäå çíàê íà ïðîòèâîðå-÷èå.

Äíåñ ðåàëíîñòòà âúâ Âèòëååì å çíàê çà ïðîòèâî-ðå÷èåòî, íî íå ìîæå äà å çíàê çà ïðîòèâîðå÷èåáåç íàäåæäà. Òàêà, äóìèòå íà Ïàïàòà îçíà÷àâàò, ÷åïîñëàíèåòî íà Èñóñ ìîæå äà áúäå íàäåæäà çà ìèðè áúäåùå íà òîçè íàðîä.

À ñúùî è íàäåæäà çà Ãàçà.Îòåö Àòóèðå, êàòî ïðèäðóæèòåë íà Ïàïàòà ïî âðå-

ìå íà åäíîñåäìè÷íîòî ìó ïîñåùåíèå, ñïîäåëÿ, ÷åå áèë îñîáåíî òðîãíàò îò äóìèòå íà Áåíåäèêò XVIêúì æåðòâèòå íà ïîñëåäíèÿ êîíôëèêò â Ãàçà.

Ñâåòèÿò îòåö ïðåäëîæè ñâîÿòà ñîëèäàðíîñò íàâñè÷êè æåðòâè íà òîçè êîíôëèêò è çàðàäè òîâà ïîç-äðàâè äåëåãàöèÿòà, äîøëà îò Ãàçà äà ó÷àñòâà â áëà-ãîäàðñòâåíîòî áîãîñëóæåíèå, - ïðîäúëæàâà ðàçêà-çà ñè îòåöúò.

Ñïîðåä îòåöà ïîñåùåíèåòî íà Ïàïàòà íà áå-æàíñêèÿ ëàãåð Àèäà å ïîäîáåí æåñò. Áåæàíñêèòåëàãåðè íàïîìíÿò çà ñòðàäàíèåòî íà òåçè õîðà. Âñè÷-êè ïðèíóäåíè äà æèâåÿò â ëàãåð îò åâðeéñêî-ïàëåñ-òèíñêèÿ êîíôëèêò, íÿìàò íèòî íàäåæäà, íèòî çåìÿ.

À õîðàòà áåç çåìÿ íÿìàò íàñëåäñòâî, - ïðîäúë-æàâà îòåöúò. - Êàòî ïîñåùàâà òåçè õîðà, Ïàïàòà èìäàâà ïîñëàíèå çà íàäåæäà.

Ñïîðåä îòåö Àòóèðå òàçè íàäåæäà îçíà÷àâàïðèçíàâàíåòî íà ïðàâàòà íà ïàëåñòèíñêèÿ íàðîä.Ïàïàòà ïîòâúðäè ïðåä ïàëåñòèíñêèÿ ïðåçèäåíò Ìàõ-ìóä Àááàñ, ÷å òåçè ïðàâà âêëþ÷âàò è ðîäíà çåìÿ.

Òàêà, ïðîäúëæàâà îòåö Àòóèðå, ïàëåñòèíñêèÿòíàðîä ìîæå äà ïîëó÷è ñóâåðåíèòåòà, íóæåí ìó,çà äà èçïúëíè ïðîåêòèòå ñè çà ðàçâèòèå, ñïðàâåä-ëèâîñò è ìèð çà öÿëîòî íàñåëåíèå ïî òàçè òåðèòî-ðèÿ.

Ìàòåðèàëè îò ïîñåùåíèåòî

íà ïàïà Áåíåäèêò ÕVI â Áëèçêèÿ Èçòîê

ÏÎÑËÀÍÈß È ÏÐÈÇÈÂÈÁåíåäèêò XVI òâúðäî çàÿâè, ÷å â Áëèçêèÿ èçòîê èìà

ñòåíè, êîèòî òðÿáâà äà ñå ðàçðóøàò, íî ïúðâèòå áà-ðèåðè, êîèòî òðÿáâà äà ñå ïðåìàõíàò, ñà âäèãíàòè-òå îêîëî ñúðöàòà.

Íà ïåòèÿ äåí îò ïîêëîíåíèåòî ñè â Ñâåòèòå ìåñ-òà Ïàïàòà ñòèãíà äî ïàëåñòèíñêèòå òåðèòîðèè. Òàìòîé íàïðàâè ÷åòèðè ïóáëè÷íè îáðúùåíèÿ, â êîèòîíÿêîëêî ïúòè çàÿâè ñîëèäàðíîñòòà ñè ñ ïàëåñòèí-ñêèÿ íàðîä. Íî ïðèçèâúò çà ïðåîáðúùàíå íà ñúð-öàòà áåøå äðóãà òåìà íà îáðúùåíèÿòà ìó. Ñïîðåäíåãî òîâà ïðåîáðúùàíå å îñíîâàòà íà êðàÿ íà äå-ñåòêèòå ãîäèíè íàñèëèå â çåìÿòà, êúäåòî å æèâÿëÈñóñ.

 îáðúùåíèåòî ñè Ïàïàòà öèòèðà Ïàïà Éîàí Ïà-âåë II, êîéòî êàçàë ïðåä ñëóøàùèòå ãî, ÷å íå ìîæåäà èìà “ìèð áåç ñïðàâåäëèâîñò, íèòî ñïðàâåäëè-âîñò áåç îïðîùåíèå.”

Îñâåí òîâà, Ñâåòèÿò îòåö îãëàñè çîâà ñè “äà áú-äàò ñëîæåíè íàñòðàíà âñè÷êè ñêúðáè è ðàçäåëå-íèÿ, ïðåïÿòñòâàùè ïúòÿ íà ïîìèðÿâàíåòî è äà ñå ñòèã-íå ñ ùåäðîñò è ñúñòðàäàíèå äî âñè÷êè, áåç èçêëþ-÷åíèÿ è äèñêðèìèíàöèÿ.”

Ïàïàòà îòïðàâè è ñïåöèàëíè äóìè êúì ìëàäèòåõîðà, áúäåùåòî íà Áëèçêèÿ èçòîê: “Íå ïîçâîëÿâàéòåçàãóáàòà íà æèâîò è ðàçðóøåíèåòî, êîèòî ñòå âèäå-ëè, äà íàäèãíàò ãîð÷èâèíà è íåãîäóâàíèå ó âàñ.Èìàéòå ñìåëîñòòà äà óñòîèòå íà èçêóøåíèåòî äàñå îòäàäåòå íà íàñèëñòâåíè èëè òåðîðèñòè÷íè äåé-ñòâèÿ.

Âìåñòî òîâà, íåêà ïðåæèâÿíîòî îò âàñ âúçðîäèðåøèòåëíîñòòà âè äà ïîñòèãíåòå ìèð. Íåêà âè èçïúë-íè ñ äúëáîêî æåëàíèå äà äàäåòå çàïîìíÿù ñå ïðè-íîñ çà áúäåùåòî íà Ïàëåñòèíà, òà äà ìîæå òÿ äàçàåìå ïðèíàäëåæàùîòî é ìÿñòî íà ñâåòîâíàòà ñöå-íà. Íåêà ñúáóäè ó âàñ ÷óâñòâî íà ñúñòðàäàíèå êúìâñè÷êè ñòðàäàùè, ñòðåìåæ êúì ïîìèðåíèå è òâúð-äà âÿðà âúâ âúçìîæíîñòòà îò ïî-ñâåòëî áúäåùå.”

 áåæàíñêèÿ ëàãåð Àèäà Áåíåäèêò XVI îòíîâîñïîìåíà íóæäàòà îò ïðåîáðúùàíå íà ñúðöàòà ïðå-äè ïîñòèãàíåòî íà ìèðà.

È îò äâåòå ñòðàíè íà ñòåíàòà èìà íóæäà îò ãîëÿìàñìåëîñò, çà äà áúäàò ïðåîäîëåíè ñòðàõà è íåäîâå-ðèåòî, àêî òðÿáâà äà ñå óñòîè íà ïîäòèêà çà âúç-ìåçäèå çà íàíàñÿíåòî íà çàãóáà èëè íàðàíÿâàíå.Íóæíî å áëàãîðîäñòâî, çà äà ñå òúðñè ïîìèðåíèåñëåä ãîäèíè íà áèòêè è êîíôëèêòè. È âñå ïàê, èñòî-ðèÿòà å ïîêàçàëà, ÷å ìèðúò ìîæå äà äîéäå, ñàìîêîãàòî âðàæäóâàùèòå ñòðàíè ïîæåëàÿò äà îòèäàò îò-âúä ñòðàäàíèåòî ñè è äà ðàáîòÿò çàåäíî çà îáùèöåëè; äà ïðèåìàò ñåðèîçíî çàãðèæåíîñòòà è ñòðà-õîâåòå íà äðóãèÿ, äà ñå ñòðåìÿò äà óñòàíîâÿò �

ÎÁÅÊÒÈÂ 33

ÏÎ ÑÂÅÒÀÏÎ ÑÂÅÒÀ

Íà äåâåòè è äåñåòè ìàé â ñòîëèöàòà íà Ñîìàëèÿèçáóõíàõà ãðàíàòè â åäíà äæàìèÿ è íÿêîëêî êú-

ùè. Ñïîðåä ñâèäåòåëñòâàòà íà î÷åâèäöè è ñâåäå-íèÿòà, äàäåíè îò áîëíèöè, ñà çàãèíàëè íàé-ìàëêî35 ÷îâåêà, ñëåä âúîðúæåíèòå ñáëúñúöè íà ïðîïðà-âèòåëñòâåíî íàñòðîåíè èñëÿìèñòè ñ âúîðúæåíè íà-ïàäàòåëè, öåëÿùè äà ñâàëÿò ïîäêðåïÿíîòî îò Çàïà-äà ïðàâèòåëñòâî.

Òîâà å åäíî îò íàé-ñåðèîçíèòå ñòúëêíîâåíèÿïðåç ïîñëåäíèòå ñåäìèöè, ñëó÷èëî ñå â åäèí îò íàé-ïúëíèòå ñ íàñèëèå ãðàäîâå. È äâåòå ñòðàíè ñàõâúðëÿëè ãðàíàòè è ñà îáñòðåëâàëè ñòîëè÷íèÿ ãðàä.

Ðåïîðòåð íà Àñîøèåéòåä Ïðåñ ïðåáðîèë ïîíå15 òåëà ïî óëèöèòå íà Ìîãàäèøó, ñëåä çàïî÷âàíåòîíà ñáëúñúöèòå â ñúáîòà ñëåäîáåä è ïðîäúëæàâàíå-òî èì äî íåäåëÿ ñëåäîáåä. Ïðåäñòàâèòåëè íà áîë-íèöè è î÷åâèäöè â äðóãè ÷àñòè íà ãðàäà ñà ñâèäå-òåëñòâàëè çà óáèéñòâîòî íà îùå ïåòèìà ÷îâåêà. Ïî-êúñíî ïðåç äåíÿ, ñëåä êàòî å õâúðëåíà ãðàíàòà ïîåäíà äæàìèÿ è êúùà íàáëèçî, ñà áèëè óáèòè îùå 15÷îâåêà, ñïîðåä ñâèäåòåëñòâîòî íà ßñèð Ìîõàìåä,êîéòî ïðåáðîèë òðóïîâåòå, à ñàì ïîëó÷èë ëåêè íà-ðàíÿâàíèÿ.

Æèòåëèòå íà ñòîëèöàòà íàïóñêàò ãðàäà â òúðñå-íå íà áåçîïàñíîñò. 20-ãîäèøíèÿò Àëè Ìîõàìåä îòÌîãàäèøó êàçâà, ÷å å çàãóáèë íàäåæäà çà ãðàäàñè. Ñïîðåä íåãî “áúäåùåòî å ìðà÷íî”.

Äðóã ñâèäåòåë íà íàñèëèåòî, Àáäóíàñúð Àëè,ðàçêàçâà, ÷å ðàçïîçíàë øåñò òåëà íà õîðà îò åäíîè ñúùî ñåìåéñòâî, óáèòè îò ãðàíàòàòà õâúðëåíà ïîäîìà èì.

Ïðåäñòàâèòåë íà áîëíèöàòà â Ìåäèíà Äàõèð Ìî-

35 óáèòè â Ñîìàëèÿ ïî âðåìå íà ñáëúñúöè

õàìåä Ìîõàìóä ñúîáùè, ÷å çà äâà äíè ñà ïðèåëè60 ÷îâåêà.

Ñîìàëèÿ å áåäíà àôðèêàíñêà äúðæàâà, êîÿòîñå íàìèðà â õàîñ îò 1991 ã. íàñàì, ñëåä ñâàëÿíåòîíà äèêòàòîðà Ìîõàìåä Ñèàä Áàð. Ñëåä òîâà ñúïåð-íè÷åùè ñè êëàíîâå ñå îáðúùàò åäíè ñðåùó äðóãè.Îò êðàÿ íà 2006 ã. áóíòîâíèöè ñå îïèòâàò äà ñâàëÿòñëàáîòî ïðàâèòåëñòâî. Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè ïðî-öúôòÿâà ïèðàòñòâîòî ïî êðàéáðåæèåòî.

ÑÀÙ ñå òðåâîæàò, ÷å Ñîìàëèÿ ìîæå äà ñå ïðå-âúðíå â “ðàçâúäíèê” íà òåðîðèñòè, îñîáåíî ñëåäêàòî Îñàìà Áåí Ëàäåí çàÿâè ïîäêðåïàòà ñè çà àë-Øàáàá. Àë-Øàáàá å îáâèíÿâàí, ÷å îòãëåæäà ñâúð-çàíè ñ Àë Êàéäà òåðîðèñòè, êîèòî âåðîÿòíî ñà âçðè-âèëè àìåðèêàíñêèòå ïîñîëñòâà â Êåíèÿ è Òàíçàíèÿïðåç 1998 ã.

Ìèíàëèÿ ìåñåö, íà êîíôåðåíöèÿ â Áðþêñåë,ïðåçèäåíòúò Øåéõ Øàðèô Àõìåä îáåùà, ÷å ùå íàï-ðàâè “âñè÷êî âúçìîæíî” äà ñòàáèëèçèðà Ñîìàëèÿ.

Àõìåä, èçáðàí îò ïàðëàìåíòà ïðåç ÿíóàðè, åáèâø áîåö ñðåùó èñëÿìñêèòå áóíòîâíèöè. Òîé ñåîïèòâà äà óñòàíîâè ìèð ñ âîþâàùèòå ãðóïèðîâêè èâëàñòòà ìó äà ñòàíå ëåãèòèìíà, íî àäìèíèñòðàöèÿ-òà ìó óïðàæíÿâà ìàëúê êîíòðîë èçâúí Ìîãàäèøó èñå íóæäàå îò ïîñòîÿííà ïîìîù îò àôðèêàíñêèòåìèðîòâîðöè.

Áîéöèòå ñðåùó íåãîâîòî ïðàâèòåëñòâî ãëåäàò íà4350-òå ìèðîòâîðöè îò Àôðèêàíñêèÿ ñúþç êàòî íà“÷óæäåñòðàííè íàøåñòâåíèöè”è ïðåïÿòñòâèå çà ìè-ðà.�

www.independent.co.uk

�àòìîñôåðà íà äîâåðèå.Òðÿáâà äà èìà âîëÿ çà ïîåìàíåòî íà äðúçêè è

ïðåäïðèåì÷èâè èíèöèàòèâè çà ïîìèðåíèå: àêî âñå-êè ïðèïîìíÿ íàïðàâåíèòå ïðåäèøíè îòñòúïêè, ðå-çóëòàòúò ìîæå äà áúäå ñàìî áåçèçõîäèöàòà.”

Îñâåí òîâà, Ïàïàòà ïðèçîâà ìåæäóíàðîäíàòàîáùíîñò äà ïîìîãíå äà ñå óñòàíîâè ìèð â Áëèçêèÿèçòîê, îáÿñíÿâàéêè, ÷å èçðàåëöèòå è ïàëåñòèíöèòåíèêîãà íÿìà äà óñïåÿò äà ãî ïîñòèãíàò ñàìè.

ÏÎÄÊÐÅÏÀÑëåä ïðèåìàíåòî ñè îò ïàëåñòèíñêèÿ ïðåçèäåíò

Ìàõìóä Àááàñ, Ïàïàòà íàáëåãíà íà ïîäêðåïàòà ñèçà ïàëåñòèíñêà äúðæàâà è ïðèçîâà ìëàäèòå äà íåñå îòäàâàò íà íàñèëèå, à äà âëåÿò åíåðãèÿòà ñè âðàáîòà çà ìèðà.

Ñïîðåä äóìèòå íà Ïàïàòà, íàïðåäúêúò íà ðåãèî-íà ìîæå äà áúäå ïîñòèãíàò ñàìî ÷ðåç äóõà ...íà ñúò-ðóäíè÷åñòâî è âçàèìíî óâàæåíèå, ïðè êîèòî ïðà-

âàòà è äîñòîéíñòâîòî íà âñè÷êè ñà ïðèçíàòè è ïîä-êðåïÿíè.

“Ìîëÿ âñè÷êè âàñ, ìîëÿ ëèäåðèòå âè, äà ïîëîæàòíîâè óñèëèÿ çà ïîñòèãàíåòî íà òåçè öåëè.  ÷àñòíîñò,ïðèçîâàâàì ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñò äà îêàæåâëèÿíèåòî ñè â ïîäêðåïà íà ðàçðåøàâàíåòî íà êîí-ôëèêòà. Ïîâÿðâàéòå, ÷å ÷ðåç ÷åñòåí è ïîñòîÿíåí äèà-ëîã, ñ ïúëíî óâàæåíèå êúì èçèñêâàíèÿòà íà ïðàâî-ñúäèåòî, ïðîäúëæèòåëíèÿò ìèð íàèñòèíà ìîæå äàáúäå ïîñòèãíàò ïî òåçè çåìè.”

Ïàïà Áåíåäèêò XVI ñïîìåíà è îñíîâíèòå ïðè÷è-íè çà êîíôëèêòè ìåæäó Èçðàåë è Ïàëåñòèíà - ñâî-áîäàòà íà ïðèäâèæâàíå, âúçñòàíîâÿâàíåòî íà ðàç-ðóøåíè êúùè è èçãðàæäàíåòî íà èíôðàñòðóêòóðà.

“Ïàëåñòèíöèòå, êàêòî âñåêè äðóã íàðîä, èìàò åñ-òåñòâåíîòî ïðàâî äà ñå æåíÿò, äà èìàò ñåìåéñòâà,äà èìàò äîñòúï äî ðàáîòà, îáðàçîâàíèå è çäðàâåî-ïàçâàíå”.�

www.ewtn.com

34 ÎÁÅÊÒÈÂ

ÏÎ ÑÂÅÒÀÏÎ ÑÂÅÒÀ

Áåíÿìèí Íåòàíÿõó è Áàðàê Îáàìà áÿõà ïîòîïåíè â óñìèâêè ïî âðåìå íà ñðåùàòà èì â Áåëèÿ

äîì.Àìåðèêàíñêèÿò ïðåçèäåíò ïîäêàíè èçðàåëñêèÿ

ìèíèñòúð-ïðåäñåäàòåë Áåíÿìèí Íåòàíÿõó äà ñåâúçïîëçâà îò “èñòîðè÷åñêàòà âúçìîæíîñò” äà òðúã-íå â ïîñîêà íà ìèðà ñ ïàëåñòèíöèòå.  ñúùîòî âðå-ìå ñàìèÿò Îáàìà îòñòîÿâàøå íà íàòèñêà îò ñòðà-íà íà Èçðàåë çà “èçêóñòâåí êðàåí ñðîê” çà ðå-øàâàíåòî íà ïðîáëåìà ñ Èðàí è ÿäðåíèòå ìó àì-áèöèè.

 ñòðåìåæà ñè äà èçãëåæäà ïðèÿòåëñêè íàñ-òðîåí, Íåòàíÿõó îòãîâîðè, ÷å å ãîòîâ âåäíàãà äàçàïî÷íå ïðåãîâîðè ñ ïàëåñòèíöèòå, íî ïîâòîðè, ÷åòîâà ùå ñòàíå ïðè óñëîâèå, ÷å òå ïúðâî ÿñíî çàÿâÿòâîëÿòà ñè äà ïðèçíàÿò Èçðàåë êàòî åâðåéñêà äúð-æàâà.

Íåñúìíåíî, ïðåçèäåíòúò Îáàìà îêàçà íàòèñêâúðõó èçðàåëñêèÿ ñè ãîñò ñ äèðåêòíè äóìè, ïðîèç-íåñåíè ïðåä êàìåðèòå: “Âèæäàìå, ÷å ïðîãðåñúòíà òîçè ôðîíò ñå áàâè è áèõ ïðåäëîæèë íà ìèíèñ-òúð-ïðåäñåäàòåëÿ äà ñå âúçïîëçâà îò èñòîðè÷åñ-êàòà âúçìîæíîñò äà íàïðåäíå â òàçè ïîñîêà, äî-êàòî å íà òîçè ïîñò, - êàçà ïðåçèäåíòúò Îáàìà. -Òîâà îçíà÷àâà, ÷å âñè÷êè ó÷àñòíèöè â êîíôëèêòàòðÿáâà äà âçèìàò íà ñåðèîçíî çàäúëæåíèÿòà, êîè-òî âå÷å ñà ïîåëè.” Ïðåçèäåíòúò íå ñïåñòè äèðåê-òíîñòòà çà íåçàêîííîñòòà íà íîâèòå èçðàåëñêè ïî-ñåëåíèÿ. Çàñåëâàíåòî òðÿáâà äà ïðåñòàíå, êàçàòîé.

* * *Èçðàåëñêèÿò ëèäåð äîéäå âúâ Âàøèíãòîí ñ æå-

ëàíèåòî äà ïîä÷åðòàå çàãðèæåíîñòòà ñè çà Èðàíè ÿäðåíàòà ìó ïðîãðàìà, çà êîÿòî òîé è Çàïàäúòñìÿòàò, ÷å å íàñî÷åíà êúì óñúâúðøåíñòâàíåòî íàÿäðåíè îðúæèÿ. Îáàìà äàäå ÿñíî äà ñå ðàçáå-ðå, ÷å ñïîðåä ÑÀÙ ðàçðåøàâàíåòî íà èðàíñêèÿïðîáëåì è ïîñòèãàíåòî íà ìèð òðÿáâà äà áúäàòñâúðçàíè. È äâàìàòà ïîëèòèöè îòáåëÿçàõà, ÷å âå-ðîÿòíîñòòà çà óñòàíîâÿâàíåòî íà Èðàí êàòî ÿäðå-íà ñèëà ìîæå äà èìà îáâúðçâàù åôåêò ìåæäó Èç-ðàåë è àðàáñêèòå ìó ñúñåäè ïî âðåìå íà ñòðå-ìåæà çà ïîñòèãàíå íà ìèð.

“Ãîòîâè ñìå äà ñè ñúòðóäíè÷èì ñ àðàáñêèÿ ñâÿòè àìåðèêàíñêèÿ ïðåçèäåíò, êîãîòî íàðè÷àì “ãîëÿìïðèÿòåë íà Èçðàåë”. Äîñåãà íå ñå å ñëó÷âàëî àðà-áèòå è èçðàåëöèòå äà áúäàò èçïðàâåíè ïðåä îáùàçàïëàõà. Íèå ÿñíî âèæäàìå íóæäàòà äà ñå îáåäè-íèì è äà ðàáîòèì çàåäíî çà ìèð, äîêàòî â ñúùîòîâðåìå ñå çàùèòàâàìå.”

Ãîâîðèòåë íà ïàëåñòèíñêàòà âëàñò çàÿâè, ÷å åáèë “îêóðàæåí” îò èçÿâëåíèÿòà íà ïðåçèäåíòà Îáà-ìà, íî ðàçî÷àðîâàí îò òåçè íà Íåòàíÿõó. Ìàêàð è

Ïîñëàíèåòî íà Îáàìà êúì Èçðàåë:

Íå ïðîïóñêàéòå ìîìåíòà

èçðàåëñêèÿò ëèäåð äà å íàáëåãíàë íà æåëàíèåòîñè ïàëåñòèíöèòå äà ñå óïðàâëÿâàò ñàìè, òîé íå åãîâîðèë äèðåêòíî çà ñàìîñòîÿòåëíà äúðæàâà.

Îò ñðåùàòà íà Íåòàíÿõó è Îáàìà íå ñòàíà ÿñíîêàêâè êîíêðåòíè îáåùàíèÿ ñà èçòðúãíàëè äâàìà-òà åäèí îò äðóã, àêî âúîáùå å èìàëî òàêèâà. Ùåáúäå òðóäíî, îòñòúïè Îáàìà, äîêàòî èçðàçÿâàøåîïòèìèçìà ñè, ÷å ã-í Íåòàíÿõó “ùå ñå âúçïîëçâà îòñëó÷àÿ”. Çà Èðàí Îáàìà îòáåëÿçà, ÷å ÑÀÙ íÿìàäà “ïðàâÿò ïðåäâàðèòåëåí èçáîð íà âúçìîæíîñòè-òå”, ñðåä êîèòî ñå âêëþ÷âà è íàëàãàíåòî íà íîâèñóðîâè ñàíêöèè. Êàòî ñïîìåíà, ÷å Èðàí ñå ãîòâèçà èçáîðè, Îáàìà èçðàçè íàäåæäàòà ñè, ÷å ùåíàïðåäíå ñ Òåõåðàí ïðåäè êðàÿ íà òàçè ãîäèíà,äîáàâÿéêè: “Íÿìà âå÷íî äà âîäèì ïðåãîâîðè”.

Çà âðúçêàòà ìåæäó ïàëåñòèíñêèòå è èðàíñêèòåâúïðîñè, àìåðèêàíñêèÿò ïðåçèäåíò êàçà, ÷å ïîñ-òèãàíåòî íà ìèð ìåæäó Èçðàåë è ïàëåñòèíöèòå “ùåïîäñèëè ïîçèöèÿòà íè â ìåæäóíàðîäíàòà îáùíîñòïðè ñïðàâÿíåòî ñ åâåíòóàëíà èðàíñêà çàïëàõà”.

Òîâà áå ïúðâàòà ñðåùà ìåæäó äâàìàòà íîâî-çàåëè ïîñòà ñè ïîëèòèöè. Ñëåä çàïî÷âàíåòî íà ñðå-ùàòà ñ ðàçãîâîðè â Îâàëíèÿ êàáèíåò, êúì òÿõ ñåïðèñúåäèíèõà ñòàðøè ñúâåòíèöè, âêëþ÷èòåëíî ñïå-öèàëíèÿ àìåðèêàíñêè ïðàòåíèê çà ìèð â ÁëèçêèÿÈçòîê, áèâøèÿò ñåíàòîð è ïîñðåäíèê çà ìèð â Ñå-âåðíà Èðëàíäèÿ, Äæîðäæ Ìè÷úë. Íèêîé âúâ Âàøèí-ãòîí íå îìàëîâàæàâà ñåðèîçíîñòòà, ñ êîÿòî Èç-ðàåë ñå îòíàñÿ êúì âåðîÿòíîñòòà Èðàí äà ñòàíåÿäðåíà ñèëà. Èçâåñòíî å è ïîäîçðåíèåòî íà Èç-ðàåë çà ñêîðîøíèòå âñòúïèòåëíè ðàçãîâîðè îòñòðàíà íà ïðåçèäåíòà Îáàìà ñ Èðàí çà óñòàíîâ-ÿâàíå íà äèïëîìàòè÷åñêè äèàëîã.

Èìà åëåìåíò íà ñïåøíîñò îò íàøà ñòðàíà, ïîò-âúðäè ïðåä ðåïîðòåðè èçðàåëñêèÿò ñúâåòíèê ïî ñè-ãóðíîñòòà Óçè Àðàä ïðåäè íà÷àëîòî íà ïðåãîâî-ðèòå. Íåîòäàâíà èçðàåëñêèÿò ìèíèñòúð íà âúíøíè-òå ðàáîòè Àâèãäîð Ëèáåðìàí ïîäêàíè îñòàíàëèÿñâÿò äî àâãóñò äà ïðåäïðèåìå äåéñòâèÿ çà ïðåê-ðàòÿâàíå íà èðàíñêàòà çàïëàõà èëè Èçðàåë ùåèçãóáè òúðïåíèå. Ìèíàëèÿò ìåñåö äèðåêòîðúò íàÖÐÓ Ëåîí Ïàíåòà ïðåäóïðåäè Èçðàåë äà íå èçíå-íàäâà ÑÀÙ ñúñ çàïî÷âàíåòî íà åäíîñòðàííèâîåííè äåéñòâèÿ.

Ïðåçèäåíòúò Îáàìà èñêà äà íàáåðå ñêîðîñòêúì ìèðà ïðåäè äà îòïúòóâà çà Åãèïåò íà 04.06, çàäà ïðîèçíåñå äúëãîî÷àêâàíàòà ñè ðå÷ êúì ìþ-ñþëìàíñêèÿ ñâÿò. Áåëèÿò äîì ñúçíàâà, ÷å íàïðå-äúêúò êúì Ïàëåñòèíñêà äúðæàâà è îïðàâÿíåòî íàëîøàòà ðåïóòàöèÿ íà ÑÀÙ ïî ñâåòà âúðâÿò ðúêàçà ðúêà.�

Äåéâèä Îñáúðí, Âàøèíãòîí

www.independent.co.uk