Со европски пари до развој на алтернативен туризам

SO EVROPSKI PARI DO RAZVOJ NAALTERNATIVNIOT TURIZAM

So evropski pari do razvoj na alternativniot turizam

Izdava: Fondacija Institut otvoreno op{testvo - Makedonija

Za izdava~ot: Vladimir Mil~in, izvr{en direktor

Avtor: Makedonski centar za evropsko obrazovanie

Lektura: Abakus

Likovno-grafi~ko oblikuvawe: Brigada dizajn

Pe~at: Bato i Divajn

Tira`: 2000 primeroci

SO EVROPSKI PARI DO RAZVOJ NA

ALTERNATIVNIOT TURIZAM

Sodrìna

1. VOVED 05

2. POLITIKA ZA RURALEN RAZVOJ 2007–2013 07

2.1 Regulativi so koi se regulira politikata za ruralen razvoj 09

3. TURIZMOT VO EU 11

3.1 Razvoj na politikite za turizam 13

3.2 Politikata za turizam vo EU 16

3.3 Programi i inicijativi {to se aktuelni vo EU 18

4. PROEKTI KOI [TO ISKORISTILE EVROPSKI PARI ZA RAZVOJ NA ALTERNATIVNIOT TURIZAM 21

5. FINANSISKI INSTRUMENTI NA EU VO OBLASTA NA TURIZMOT 45

6. FINANSISKI INSTRUMENTI NA EU [TO Í STOJAT NA RASPOLAGAWE NA MAKEDONIJA 51

6.1 IPARD 51

6.2 IPA PREKUGRANI^NA SORABOTKA 58

1

@elbata za begstvo od industrijaliziranosta i pregolemiot red vo sekojdnevieto pridonesuvaat lu|eto s# po~esto da go izbiraat alternativniot turizam kako na~in za odmor vo dene{no vreme. Vra}aweto kon prirodata, dopirot so tradicijata i sopstvenite koreni se zadovolstva {to sovremeniot turist s# po~esto gi bara. Vo izminative 10-tina godini golem broj dràvi-~lenki na EU preku razli~ni programi i so poddr{ka od evropskite fondovi ja iskoristija mo`nosta za razvivawe razli~ni segmenti na alternativniot turizam.

Celta na ovaa bro{ura e da gi prezentirame mo`nostite {to gi nudat programite na EU i

da gi pro{irime vidicite za promocija na ovoj vid turizam kaj nas. Razli~nite uspe{ni prikaz-ni i iskustva od evropskite dràvi koi{to gi pre zentirame vo ovaa bro{ura, se samo mal del od mnogute uspe{ni proekti {to se realizirani vo praktikata. ]e vi raskaème razli~ni prika-zni, }e vi kaème ne{to za sorabotkata me|u dràvite i regionite, }e vi pretstavime proek-ti vo ramkite na edna dràva ili eden region, proekti ~ija{to krajna cel e razvoj na odredena oblast od turizmot, podigawe na svesta za oko-linata, podobruvawe na ekonomskata sostojba i zgolemuvawe na brojot na rabotnite mesta.

1VoVed

6

Вовед

Sepak, najva`nata cel na ovaa bro{ura e zapoznavawe na subjektite koi se vklu~eni vo turizmot vo Republika Makedonija so mo`nostite {to gi nudi Evropskata unija preku nejzinite fondovi, kako i razvoj na ovoj perspektiven sektor kaj nas.

Golem del od proektite {to se pretstaveni se primenlivi vo Makedonija. Imeno, Make-donija ima odli~ni uslovi za razvoj na velosi-pedskiot, kulturniot, eko i selskiot turizam, pe{terskiot turizam, kulturniot turizam itn.

Predelite na Vev~ani, Braj~ino, Kowsko, Bero-vo i mnogu drugi se samo mal del od mnogute koi moàt da gi iskoristat evropskite sredstva za razvoj na selskiot i na ekoturizmot. Makedonija moè da ponudi i odli~ni predeli za planinski velosipedski turizam na [ar Planina, Mavrovo, Gali~ica, Vodno itn. Pe{terite Vrelo, Pe{na, Ubava, [arkova Dupka, Alilica, Slatinska Pe{tera i drugi nudat mo`nosti za razvoj na spe-leoturizmot ili na rekreativniot turizam.

Me|u drugoto, Makedonija izobiluva so golem broj kulturno-istoriski spomenici, bawi, na-cionalni parkovi i parkovi na prirodata koi moàt da iskoristat evropski pari, da go zgole-mat brojot na rabotni mesta i da pridonesat za razvoj na regionot.

2POLITIKA ZA RURALEN RAZVOJ 2007-2013 GodINA

Ruralniot razvoj e oblast {to vklu~uva razni podoblasti, me|u koi i turizmot, {to e pred-met na ovaa bro{ura. Poradi toa, smetavme deka e potrebno da go pretstavime ruralniot razvoj kako oblast {to go opfa}a turizmot i sodrì materija stavena vo regulativi, za razlika od turizmot ~ie{to regulirawe vo ramkite na Unijata e s# u{te vo zarodi{.

So nad 56% od populacijata vo 27-te dràvi-~lenki na EU koja ìvee vo ruralni oblasti i pokrienost na okolu 91% od teritorijata, ru-ralniot razvoj e oblast od vitalno zna~ewe.

Generalno, prose~niot prihod po glava na ìtel e ponizok vo ruralnite regioni, spore-deno so gradovite i selata, brojot na ve{tini e pomal, a sektorot na uslugite e pomalku razvien.

Isto taka, griàta za ruralniot razvoj ~estopa-ti nosi visoki tro{oci. Od druga strana, pak, evropskiot ruralen prostor ima mnogu {to da ponudi. Ni dava osnovni surovini, a vrednos-tite kako mesto za ubavina, odmor i rekreacija se pove}e od o~igledni. Mnogu lu|e se privle~eni od idejata da ìveat i/ili da rabotat tamu dokolku ima adekvatni uslugi i infrastruktura. Ova zna~i deka Lisabonskata strategija za ot-vorawe rabotni mesta i rast, kako i Strategi-jata od Geteborg za odr`liv razvoj, se isto taka relevantni za ruralnite sredini, kako {to se relevantni za gradskite sredini.

Politikata na EU za ruralen razvoj e povr-zana so presretnuvawe na predizvicite so koi se soo~uvaat ruralnite oblasti i otkrivawe na nivniot potencijal.

2

8

Политика за рурален развој 2007-2013 година

Zo{to zaedni~ka politika za ruralen razvoj?

Teoretski gledano, sekoja dràva-~lenka na EU moè da odlu~i nezavisno da donese i da sproveduva sopstveni politiki za ruralen razvoj. Sepak, vakviot pristap te{ko bi funk-cioniral vo praktikata. Site dràvi-~lenki na EU nema da moàt da si ja dozvolat politika-ta koja{to im e potrebna. Mnogu od problemite {to se tretiraat preku politikata za ruralen razvoj ne se strogo ograni~eni na nacionalnite ili na regionalnite granici, tuku vlijaat i po-natamu. Isto taka, politikata na EU za ruralen razvoj ima golem broj dopirni to~ki so drugite politiki na nivo na EU.

Poradi toa, EU ima zaedni~ka politika za ru-ralen razvoj koja, sepak, ovozmoùva odredena kontrola vo racete na samite dràvi-~lenki i na regionite. Politikata e delumno finan-sirana od centralniot buxet na EU, a delumno od nacionalnite i od regionalnite buxeti na dràvite-~lenki.

Struktura na politikata za ruralen razvoj

Glavnite pravila na politikata za ruralen razvoj vo periodot od 2007 do 2013 godina, kako i merkite na javnite politiki, se opfateni vo Regulativata na Sovetot (EC) br. 1698/2005. Spored ovaa Regulativa, politikata za ruralen razvoj vo periodot od 2007 do 2013 godina se fokusira na tri oblasti:

podobruvawe na konkurentnosta na zem �jodelskiot i na {umarskiot sektor;

podobruvawe na ìvotnata sredina i na �okolinata; i

podobruvawe na kvalitetot na ìvotot vo �ruralnite sredini i ohrabruvawe na diverzifikacijata na ruralnata ekonomija.

Za da se obezbedi uramnoteèn pristap do politikata, dràvite-~lenki i regionite se obvrzani da gi raspredeluvaat finansiite za ruralen razvoj kon site tri oblasti. Do-polnitelno barawe e del od finansiite da se naso~at kon poddr{ka na proektite {to se ba-ziraat na iskustvoto od inicijativata Lider.

„Pristapot Lider” vklu~uva individualni proekti dizajnirani i izvr{eni preku lokal-ni partnerstva za re{avawe na specifi~nite lokalni problemi.

I pred 2007 godina sekoja dràva-~lenka mora{e da postavi programa za ruralen razvoj, koja specificira{e koi fondovi }e se tro{at na koi merki vo periodot 2007–2013 godina.

Nova karakteristika za periodot 2007–2013 e pogolemoto zna~ewe {to $ se dava na koherent-nata strategija za ruralen razvoj preku EU kako celina. Ova se postignuva preku upotreba na planovi za nacionalni strategii koi mora da bidat zasnovani na Strate{kite upatstva na EU.

9

So evropski pari do razvoj na Alternativniot turizam

2.1. Regulativi so koi se regulira politikata za ruralen razvoj

Vo tekstot {to sleduva se dadeni niza regu-lativi so koi Evropskata unija gi regulira pra{awata za poddr{ka na ruralniot sektor, kako i razli~nite izmeni i dopolnuvawa.

Strate{ki upatstva

2006/144/EC: � Odluka na Sovetot od 20 fevruari 2006 za Strate{kite upatstva na Zaednicata za ruralen razvoj (period 2007–2013 godina)

Regulativi

Regulativa na Sovetot (ES) br. 1698/2005 od �20 septemvri 2005 godina za poddr{ka na ruralniot razvoj od Evropskiot zemjodelski fond za ruralen razvoj;

Regulativa na Sovetot (ES) br. 1944/2006 od 19 dekemvri 2006 godina koja ja izmenuva Regulativata (EC) br. 1698/2005;

Regulativa na Komisijata (EK) br. 1974/2006 �od 15 dekemvri 2006 godina koja dava detaqni upatstva za primenata na Regulativata na Sovetot (ES) br.1698/2005 za poddr{ka na ruralniot razvoj od Evropskiot zemjodelski fond za ruralen razvoj;

Regulativa na Komisijata (EK) br. 434/2007 od �20 april 2007 godina za izmena na Regulativata na Sovetot (ES) br.1944/2006 poradi pristapuvaweto na Bugarija i Romanija vo EU;

10

Zaedni~ka politika i zaedni~ka pazarna organizacija

Regulativa na Komisijata (EK) br. 363/2009 �od 4 maj 2009 godina, koja ja izmenuva Regulativata na Sovetot (ES) br. 1944/2006;

Regulativa na Komisijata (EK) br. 1320/2006 �od 5 septemvri 2006 godina koja gi postavuva pravilata za tranzicija kon poddr{kata na ruralniot razvoj, obezbedena vo Regulativata na Sovetot (EC) br. 1698/2005;

Regulativa na Sovetot ( � EC) br. 1463/2006 od 19 juni 2006 godina koja ja usvojuva Regulativa ta na Sovetot (EC) br.1698/2005

za poddr{ka na ruralniot razvoj od Evropskiot zemjo del ski fond za ruralen razvoj poradi pristapuvaweto na Bugarija i Romanija vo EU;

2006/663/ES: Odluka na Sovetot od 19 juni �2006 godina so koja se usvojuva Aktot za pristapuvawe na Bugarija i Romanija vo odnos na ruralniot razvoj, i

2006/664/ES: Odluka na Sovetot od 19 juni �2006 godina koja go usovjuva Aneks VIII od Aktot za pristapuvawe na Bugarija i Romanija.

2TURIZMoT Vo eU

Turizmot e edna od aktivnostite koja ima najzna~aen potencijal za generirawe rast i vrabotuvawe vo EU. Isto taka, turizmot pri-donesuva za razvojot i socio-ekonomskata integracija vo ruralnite, perifernite ili pomalku razvienite regioni. Vo 2006 godina, turizmot pridonese so okolu 5% kon bruto-doma{niot proizvod na Unijata. Vo nego bea vklu~eni 1,8 milioni kompanii, koi direktno vrabotuvaa 9,7 milioni lu|e, odnosno 5,2% od rabotosposobnoto naselenie. Sepak, indirek-

tniot pridones na turizmot e mnogu pogolem: turizmot, zaedno so drugite povrzani sektori, indirektno generira pove}e od 10% od BDP na EU, a opfa}a re~isi 12% od vkupniot broj vraboteni. Stapkata na otvorawe novi rabotni mesta vo turizmot e povisoka od prosekot na evropskata ekonomija kako celina. Vo tekot na izminatata decenija, godi{nata stapka na rast na vrabotenosta vo sektorot turizam re~isi sekoga{ be{e povisoka od stapkata na rast na vkupnata vrabotenost.

3

12

Туризмот во ЕУ

Vo statistikata na me|unarodniot turizam i brojot na turistite, Evropskata unija postojano se smeta za destinacija broj 1 vo svetot, so okolu 380 milioni me|unarodni turisti~ki patuvawa, {to pretstavuva 42% od vkupniot broj me|unarodni turisti~ki patuvawa vo svetot vo 2007 godina. Prihodot generiran od stranskite turisti na nivo na EU iznesuva 75,6 milijardi evra vo 2007 godina. Evropskata unija, isto taka, pretstavuva vaèn izvor na turisti: vo 2008 godina brojot na patuvawa realizirani od ̀ iteli na EU, nezavisno od destinacijata i vremeto na prestoj, iznesuval okolu 1,4 milijardi patuvawa.

Sepak, so cel EU da ja zadrì vode~kata pozici-ja - kako turisti~ka destinacija broj 1 vo svetot - evropskiot turizam treba da se prisposobi kon s# pogolemiot broj predizvici (na primer, ka-pacitetot na evropskite turisti~ki pretpri-jatija da prezemaat inovacii i novi tehnologii, me|unarodnata konkurencija koja postojano se zgolemuva itn.), so cel da se izbegne namalu-vaweto na pazarniot udel vo odnos na drugite regioni vo svetot.

Kako i drugite ekonomski sektori, i turizmot be{e zasegnat od ekonomskata kriza, no se dokaà deka e, sepak, eden od sektorite {to e najotporen na krizata.

Dvete istraùvawa na Evrobarometar za turiz-mot vo 2009 godina pokaàa deka evropskite tur-isti i natamu patuvaat, duri i ako nivnoto odnesu-vawe se stremi kon toa da se prisposobi vo soglas-nost so okolnostite. Ova go potvrduva faktot deka poslednive decenii turizmot stanuva s# povaèn aspekt na navikite na gra|anite na EU. Taka, vo 2008 godina, 53,9% od ìtelite na EU (postari od 15 godini) barem edna{ patuvale so minimum ~etiri no}evawa vo ili nadvor od Evropa.

I dolgoro~nite predviduvawa na Svetskata turisti~ka organizacija se vo nagorna linija za turizmot vo EU. Sepak, iako predviduvawata pokaùvaat zgolemuvawe na apsolutniot broj turisti vo EU, se predviduva procentualno bro-jot na turistite da opadne za smetka na zgoleme-niot broj turisti na drugite kontinenti, pred s# vo Isto~na Azija.

13


3.1 Razvoj na politikite za turizam

Vo momentov, EU nema oficijalna politika za turizam so regulativi {to ja reguliraat ovaa oblast. Sepak, vo poslednive nekolku godini, osobeno po usvojuvaweto na novata Lisabonska strategija, EU ima postignato zna~aen napredok vo ovaa nasoka.

Na 20 oktomvri 2005 godina, na ~etvrtiot Evropski forum za turizam za prvpat se regu-liraat politikite na EU vo oblasta na turiz-mot. Na ovoj forum vo Malta, Ginter Ferhojgen, toga{en potpretsedatel na Evropskata komisi-ja odgovoren za industriite i pretprijatijata, zapo~nuva govor koj ve}e slednata godina pre-rasnuva vo Komunikacija na Evropskata unija za politikata na EU vo oblasta na turizmot.

Imeno, na ovoj forum Ferhojgen go veli slednovo:

„ ... iako EU nema direkni kompetencii vo tur-izmot, preku podobro partnerstvo me|u javnite vlasti, privatniot sektor i vrabotenite na ev-ropsko nivo }e se iznajdat jasni prednosti za ev-ropskiot turizam. Kohezivnata evropska poli-tika e neophodna dokolku sakame da ja podobrime konkurentnosta na na{ata industrija i da krei-rame pove}e i podobri rabotni mesta.

Alatkite {to se dostapni za da go postigneme ova se koordinacija, sorabotka i poddrùva~ki aktivnosti. Za ovaa cel gi postavuvam temelite na obnovenata evropska politika za turizam, koja }e bide implementirana preku partnerstvo pome|u dràvite-~lenki i zasegnatite strani vo turizmot.

Glavna cel na politikata }e bide da se podobri konkurentnosta na evropskiot turizam i da se kreiraat pove}e i podobri rabotni mesta preku odr`liv razvoj na turizmot vo Evropa i globalno.

Smetam deka ovie klu~ni celi se zaedni~ki za site vklu~eni strani. Za da se prenese ovaa politika vo praktikata vo pretstojniot period na{ite aktivnosti }e gi fokusirame kon golem broj oblasti {to pottiknuvaat partnerstva i optimalno koristewe na resursite.

Na{ata politika }e se fokusira na tri glav-ni grupi aktivnosti:

podobra regulacija i koordinacija �na politikite;

podobreno koristewe na dostapnite �finansiski instrumenti, i

aktivnosti {to se odnesuvaat na spe ci fi �~nite problemi od oblasta na turizmot”

Vo grupata aktivnosti za podobra regulacija i koordinacija na politikite se zboruva deka treba da se raboti na podobra regulacija preku partnerstvo, da se poednostavat pravilata, da se izbegnuva noseweto regulativi za koi EU nema da bide sigurna dali navistina ima potreba od niv, da se koordiniraat razli~nite inicijati-vi za politiki koi{to moàt da imaat vlijan-ie vrz turizmot, kako i pomorskata politika.

Vo grupata aktivnosti za podobreno ko-ristewe na dostapnite finansiski instru-menti se zboruva za oblikuvawe na evropskata koheziona politika, poddr{ka preku struk-

14

turnite fondovi i osiguruvawe deka parite od fondovite se tro{at efikasno, preku eksploat-irawe na site mo`ni sinergii me|u vklu~enite strani, proektite i resursite.

Vo grupata aktivnosti koi se odnesuvaat na specifi~nite problemi od oblasta na turiz-mot, Ferhojgen zboruva za aktivna poddr{ka na odr`liviot razvoj na evropskiot turizam, za formirawe na Grupata za odr`liv turizam, raboteweto na promovirawe na obuki i razmena na praktikanti, podobruvaweto na pristap-nosta do infrastrukturata za licata so nama-lena podvi`nost, promovirawe na Evropa kako turisti~ka destinacija, pravewe portal za taa na-mena, prou~uvawe na vlijanieto na kulturnite i na sportskite nastani vrz turisti~kite kompanii, razgleduvawe na razvojot na razli~nite formi turizam, mo`nostite za postari i mladi lica itn.

Vo 2006 godina Evropskata komisija ja pre zen-ti ra{e nejzinata komunikacija Obnovena poli-tika na EU za turizmot: Kon posilno partner-stvo za evropskiot turizam (COM(2006)134, finalen tekst od 17 mart 2006 godina). Ovaa ramka gi zema predvid minatite aktivnosti i iskustva i prezentira globalen pristap {to gi pokriva site pra{awa vo vrska so turizmot. Taa dava pregled na inicijativite na EK vo vr-ska so glavnite aspekti na evropskite politiki i na~inite kako treba da se razvivaat partner-stvata me|u vklu~enite strani. Celta e da se zgolemi svesnosta za turizmot – od ekonomski, socijalen aspekt i od aspekt na ìvotnata sre-dina, kako i da se podobri konkurentnosta na sektorot za turizam.

Ovaa politika e komplementarna so naciona-lnite politiki i bara na~ini za podobruvawe na konkurentnosta na evropskiot turizam i kreirawe na pove}e i podobri rabotni mesta preku odr`liv razvoj na turizmot vo Evropa i globalno. Celta ne e da se zamenat naciona-lnite politiki, tuku da se obezbedi dodadena vrednost na evropsko nivo.

Golem broj privatni i javni subjekti se in-volvirani vo razvojot na turizmot i, dokolku sakaat da bidat uspe{ni, tie mora da razvivaat partnerstva.

Poradi toa, uspehot na Obnovenata politika na EU zavisi od aktivnoto u~estvo na site zaseg-nati strani vo turizmot. Edna od prvi~nite oblasti za partnerstva e podobrata regulacija. Evropskata komisija lansira{e ambiciozna inicijativa za razgleduvawe i poednostavuvawe na pravilata i na zakonodavstvoto vo odredeni oblasti od interes za turizmot.

Vo isto vreme, EK se stremi kon toa da go integrira turizmot vo site politiki na EU, a se pravat i napori da imaa soodvetna koordi-nacija na razli~nite inicijativi {to moàt da vlijaat na turizmot.

Druga va`na cel na obnovenata politika e tur-izmot da iskoristi kolku {to e mo`no pove}e finansiski instrumenti na Unijata. Turizmot navistina dobiva poddr{ka preku Evropskiot fond za regionalen razvoj (EFRR), Kohezioniot fond, Evropskiot socijalen fond, Evropskiot zemjodelski fond za ruralen razvoj, Evropski-


15


ot fond za ribarstvo, no i od Пrogramite на заедницата kako што се Sedmata ramkovna pro-grama, Integriranata programa za doìvotno u~ewe, Ramkovnata programa za konkurentnost i inovacii itn.

Va`na cel na politikata e aktivna poddr{ka na odr`livosta na ekonomskiot i na socijal-niot aspekt i aspektot na ìvotnata sredina na evropskiot turizam bidej}i toa se klu~nite faktori za konkurentnosta na destinaciite i bogatstvoto na lu|eto, kako i za kreirawe rabotni mesta, za~uvuvawe i podobruvawe na prirodnite i na kulturnite ubavini.

Komunikacijata na EK naslovena kako Agenda za odr`liv i konkurenten razvoj na evropskiot turizam (COM(2007) 621, finalen tekst od 19 oktomvri 2007 godina) zacrtuva ~ekori za promovirawe na odr`livosta i konkurent-nosta na evropskiot turizam. So u~estvo vo implementacijata na ovaa agenda, zasegnatite strani vo turizmot }e gi za{titat sredstvata i konkurentnite prednosti {to pravat Ev-ropa da bide najatraktivna turisti~ka desti-nacija za site stranci, no i za Evropejcite. Zasegnatite strani se povikani da gi prifa-tat nivnite odgovornosti na nivoata na koi naj~esto rabotat i da gi prifatat mo`nostite {to gi nudi predizvikot za odr`livost, kako potencijalen dvigatel za inovacii i rast. Tie treba da gi delat istite celi, da gi obedinat nivnite napori na povidliv i sinergi~en na~in. Odr`livoto upravuvawe so destinaci-ite, integracijata na odr`livi interesi od biznisite i odr`liva svest od turistite ja

formira ramkata aktivnosti vo koja treba da se po~ituvaat principite na odr`livost. Komu-nikacijata, isto taka, poso~uva na posvetenosta na EK vo vrska so gorenavedenata agenda.

Promoviraweto na vidlivosta na evropskiot turizam e u{te edna va`na cel na obnovenata politika. Ovaa cel treba da bide postignata preku zaedni~ki napori na privatniot i na javniot sektor. Primer za toa e organizacijata na evropskite forumi za turizam. Efikasna alatka pretstavuva i evropskiot portal za turisti~ki destinacii vo Evropa www.visiteurope.com

Isto taka, vo 2006 godina EK ja lansira{e inici-jativata EDEN, koja se transformira{e vo podgot-vitelna aktivnost vo dekemvri 2007 godina.

Soo~ena so zgolemenata konkurentnost na globalniot turizam, a vo nasoka na podobru-vawe na evropskiot turizam, EK usvoi i nekoi drugi inicijativi.

Taka, na 15 maj 2008 godina be{e objaven povik za Ramkovnata programa za konkurentnost i ino-vacii „Mreì za konkurentnost i odr`livost na evropskiot turizam” (ENT/CIP/08/B/N05S00). Celta be{e da se poddràt inicijativite od privatnite i od javnite subjekti, nivnite postoe~ki mreì, kako i da se stavi akcent na zajaknuvawe na odr`livite kapaciteti i pot-tiknuvawe na konkurentnosta na malite i sred-nite kompanii od oblasta na turizmot.

Vo 2009 godina se sostavuva{e dokumentot za diskusija nasloven kako „Nova ramka za poli-tikata za turizam na EU”. Ovoj dokument zbo-

16

ruva za prezemaweto inicijativi od strana na EU {to }e bidat naso~eni kon poddr{ka, koor-dinirawe i dopolnuvawe na merkite preze-meni od dràvite-~lenki,preku inicijativi {to imaat evropska ili barem multinaciona-lna dimenzija i visoka dodadena vrednost, vo sporedba so ~isto regionalnite ili naciona-lni inicijativi. Ovaa ramka za politikata na EU za turizam kako glavni celi treba da gi predloì slednive:

da se stimulira konkurentnosta na turi s �ti~kata industrija;

da se zajakne razvojot na odr`liviot tur �izam vo Evropa, i

da se promovira Evropa na glavnite pazari �vo treti zemji.

Ponatamu, za sekoja od predloènite celi, dokumentot sodrì i predlog-aktivnosti za ostvaruvawe na celite.

Na konferencijata za zasegnatite strani vo turizmot, odràna vo Madrid na 1415 april 2010 godina, se usvoi dokumentot nasloven kako „Nova strate{ka vizija za politikata za tur-izam vo EU”.

Celta be{e da se poddràt inicijativite od privatnite i od javnite subjekti, nivnite postoe~ki mreì, kako i da se stavi akcent na zajaknuvaweto na odr`livite kapaciteti i na pottiknuvaweto na konkurentnosta na malite i na srednite kompanii od oblasta na turizmot.

Zamenik-pretsedatelot Antonio Taxani, odgo-voren za industrijata i pretprijatijata, izjavi

deka „turizmot e edna od ekonomskite aktivnos-ti so najzna~aen potencijal za generirawe iden rast i vrabotuvawe vo EU. Kako i site ekonomski sektori, i turizmot be{e zafaten od ekonomska-ta kriza, no se dokaà deka e eden od najotpornite sektori, neodamna pokaùvaj}i duri i znaci na odredeno oporavuvawe i rast.”

Na konferencijata se diskutira{e i na nekoi specifi~ni temi, kako {to se inovaciite i konkurentnosta, odr`liviot i socijalno odgo-voren razvoj, kako i na~inite za zajaknuvawe na imixot na Evropa kako turisti~ka destinacija.

Rezultatot od konferencijata }e go otvori patot za koordiniran i koherenten pristap kon inicijativite za politikata vo turizmot {to }e bidat prezemeni na evropsko nivo. Se o~ekuva od ova da proizleze deklaracija {to }e bide prezentirana pred Komisijata.

3.2 Politikata za turizam vo EU

Vo soglasnost so novata Lisabonska strate-gija, EU e fokusirana kon pointenziven razvoj i sozdavawe na pove}e i podobri rabotni mesta. So razli~nite atraktivni mesta i so kvalite-tot na turisti~kite uslugi, Evropa e vode~ka destinacija vo svetot. Poradi toa, turizmot e aktivnost {to moè da odigra va`na uloga vo ostvaruvaweto na celta za rast i otvorawe novi rabotni mesta.

Promenata na demografskata struktura na Ev-ropa }e ima golemo vlijanie vrz turizmot. Brojot na lu|e postari od 65 godini }e prodoì da raste,


17


a so podobruvaweto na zdravstvenite uslugi i prodolùvaweto na ìvotniot vek se o~ekuva i pogolema potro{uva~ka mo} vo sporedba so prethodnite generacii. Poradi toa, bi trebalo da se zgolemi i brojot na lu|e postari od 50 go-dini koi po~esto patuvaat.

Osven zgolemuvawe na pobaruva~kata za turi-zam, se o~ekuva i promena na pobaruva~kata za razli~ni vidovi turizam. Najgolem porast se o~ekuva vo sferata na zdravstveniot turizam i turizmot vo vrska so kulturnite i prirodnite bogatstva.

Komisijata ima namera da donese obno-vena politika za turizam vo EU, vrz osnova na dosega{nite iskustva i odgovaraj}i na dene{nite predizvici. Glavna cel na poli-tikata }e bide da se podobri konkurentnosta na turizmot vo EU i da se kreiraat pove}e i podobri rabotni mesta preku odr`liv razvoj na turizmot vo Evropa i na globalno nivo.

Upotreba na dostapni finansiski instrumenti na EU

Turizmot iskoristi zna~ajni sredstva od fi-nansiskata poddr{ka ponudena od razli~nite finansiski instrumenti na EU. Vo periodot 2007–2013 godina, strukturnite fondovi i drugite programi na EU finansiski }e go poddràt razvojot na turizmot, uslugite i in-frastrukturata.

Komisijata predviduva mo`nosti za fin-ansirawe na proektite za odr`liv turizam

preku Evropskiot fond za regionalen razvoj (EFRR), kako i poddr{ka na socio-ekonom-skiot razvoj. Spored celite za „Konvergent-nost”, „Konkurentnost i vrabotuvawe” i „Ev-ropska teritorijalna sorabotka”, EFRR treba da poddrì pove}e oddr`livi modeli na tur-izam, za da go zbogati kulturnoto i prirodno-to bogatstvo, da razvie pristapna infrastruk-tura, da promovira IKT, inovativni MSP, biznis - mreì i klasteri, uslugi so povisoka dodadena vrednost, zaedni~ki prekugrani~ni strategii za turizam i razmena na iskustva pome|u regionite.

Transportnata infrastruktura i in-frastrukturata na ìvotnata sredina, koi se od najgolemo zna~ewe za turizmot, se isto taka finansirani od Kohezioniot fond.

Noviot Evropski zemjodelski fond za ru-ralen razvoj (European Agricultural Fund for Ru-ral Development) }e obezbedi poddr{ka vo na-soka na:

podobruvawe na kvalitetot na zemjodelsko �to proizvodstvo i na proizvodite;

podobruvawe na ìvotnata sredina i na �prirodnata sredina;

ohrabruvawe na turisti~kite aktivnosti, �kako del od diverzifikacijata na celta za ruralna ekonomija, i

studii i investici povrzani so odrùvawe, �restavrirawe i nadgraduvawe na kulturnoto nasledstvo.

18

3.3 Programi i inicijativi {to se aktuelni vo EU

Kalipso (Calypso) – socijalen turizam

Socijalniot turizam im ovozmoùva na mnogu lu|e da odat na odmor i so toa zna~itelno ja podobruva mobilnosta. Isto taka, socijal-niot turizam pomaga da se nadminat sezonskite patuvawa, ovozmoùva da se realizira idejata za jaknewe na evropskoto ìtelstvo i da se promo-vira regionalniot razvoj.

Glavni celi vo prvata podgotvitelna godina se: sobirawe na najdobrite iskustva za pot-tiknuvawe na turizmot vo nesezonskiot del, a so toa i zgolemuvawe na vrabotenosta; mo`nost postarite lica, mladite lica, invalidnite lica i semejstvata {to se soo~uvaat so socijal-ni pote{kotii da patuvaat preku razni temats-ki programi, razmena i ponudi za smestuvawe, istraùvawe na problemite od iskustvata i predlagawe soodvetni re{enija itn.

Preku zgolemuvawe na dostapnosta na turiz-mot za razli~ni starosni grupi, ovoj turizam ovozmoùva podobruvawe na turisti~kite pri-hodi, a so toa i podobruvawe na ekonomskite mo`nosti i mo`nostite za vrabotuvawe, koi pak se klu~ni celi na Lisabonskata strategija. Se zgolemuva nesezonskiot turizam, osobeno vo razvienite regioni, kade {to turizmot e isklu~ivo sezonski, a dava mo`nost i za promo-virawe na pomalku poznati destinacii.

Sorabotka vo turizmot

Potrebata za podobruvawe na prepoznatli-vosta na turizmot bara silna sorabotka pome|u organizaciite, javnata administracija, desti-naciite i drugite zasegnati strani.

Komisijata ve}e sorabotuva so razli~ni strani, me|utoa ako se ima predvid faktot deka Komisijata nema direktni kompetencii vrz turizmot, golem broj oblasti vo drugite evrop-ski politiki imaat zna~itelno vlijanie vrz rastot na turizmot. Na primer, golem broj ak-tivnosti od oblasta na sportot, obrazovanieto, obukite, mladinata, kulturata, regionalnata politika itn., se poddràni preku drugi pro-grami na EU.

Statisti~kata poddr{ka e edna od glavnite alatki potrebni za podobro razbirawe na turisti~kiot sektor. Privr{uvaweto na novata Regulativa za statistiki vo oblasta na turizmot e vo napredna faza i se o~ekuva da stapi vo sila vo 2010 godina. Istovremeno, Komisijata zaedno so dràvite-~lenki i vo sorabotka so OECD i Svetskata turisti~ka organizacija promovira voveduvawe na edna smetkovodstvena statisti~ka ramka so koja }e se merat dobrata i uslugite vo oblasta na turizmot so me|unarodnite stan-dardi, klacifikacii i definicii, so {to }e se ovozmoì sporedba od edna do druga zemja.


19


Zajaknuvaweto na prepoznatlivosta na turiz-mot e u{te edna va`na cel. Programite EDEN i Kalipso se vo nasoka na ostvaruvawe na ovaa cel.

Vo nasoka na podobruvawe na sorabotkata so drugite akteri vo turisti~kiot sektor, a so cel da se zajakne evropskiot turizam, Komisi-jata predloì operativna ramka, preku orga-nizirawe na brojni nastani. Vakvite nastani se va`ni za da se podobri povrzuvaweto pome|u site strani vo evropskiot turizam. Edna od predloènite merki e i godi{niot Evropski forum za turizam, na koj se sobiraat pove}e od 300 vode~ki pretstavnici od sektorot za tur-izam, gra|anskoto op{testvo, evropskite insti-tucii, nacionalni pretstavnici od oblasta na turizmot i me|unarodni organizacii za da dis-kutiraat za predizvicite vo sektorot. Sekoja go-dina Forumot se fokusira na razli~na tema.

Evropski destinacii na sovr{enstvoto (European Destinations of Excellence - EDEN)

Evropskata komisija go vodi proektot EDEN u{te od 2006 godina. Celta na ovaa inicijati-va e dvostrana: da se privle~e vnimanieto na vrednosta, diverzitetot i karakteristikite na turisti~kite destinacii vo EU, kako i da se promoviraat destinacii kade {to ekonomskiot rast e sproveden na takov na~in {to }e obezbedi odr`livost na turizmot od socijalen, kulturen aspekt i od aspekt na ìvotnata sredina.

Celite na ovaa aktivnost se:

podobruvawe na vidlivosta na odredeni �destinacii, osobeno na pomalku poznatite;

kreirawe svest za diverzitetot i kvalite �tot na evropskiot turizam;

promovirawe na site evropski dràvi i re �gioni;

naso~uvawe na turisti~kite patuvawa kon �netradicionalni destinacii i promovirawe na nesezonskiot turizam, i

iznao|awe odr`livi formi na turizam, �kreirawe platforma za razmena na najdobrite iskustva na nivo na EU.

Temite za inicijativite se slednive:

2007 godina – Najdobri „novi” ruralni des �tinacii vo Evropa (10 dràvi u~esni~ki)

2008 godina – Turizmot i nedoprenoto loka �lno nasledstvo (20 dràvi u~esni~ki)

2009 godina –Turizmot i za{titenite �podra~ja (22 dràviu~esni~ki)

2010 godina – Voden turizam (25 dràvi �u~esni~ki)

2011 godina – Regenerirawe na fizi~kite �predeli (27 dràvi u~esni~ki ?)

20

Promovirawe odr`livost i konkurentnost na turizmot

Turizmot e aktivnost {to moè da ima navis-tina golemo vlijanie vrz odr`liviot razvoj. Odr`livosta na evropskiot turizam povikuva na proaktivna sorabotka me|u turisti~kite kompanii, turisti~kite destinacii i nacio-nalnite, regionalnite i lokalnite vlasti, so cel da se opfati edna {iroka grupa predizvi-ci, a vo isto vreme da se ostane konkurenten.

Vo oktomvri 2007 godina, Evropskata komisi-ja ja usvoi Agendata za odr`liv i konkurenten evropski turizam. So ovaa agenda, Evropskata komisija ja gradi ramkata za implementacija na evropskite politiki i aktivnosti za poddr{ka na turizmot i drugite oblasti {to pridonesu-vaat za negova odr`livost.

Odr`liv razvoj – Pateka po èleznata zavesa

Komisijata organizira{e tri regionalni rabotilnici za podigawe na svesta za „Patekata po èleznata zavesa” - idna evro-velosipedska ruta.

Sekoja rabotilnica sobira u~esnici od loka-lno, regionalno i nacionalno nivo na vlasta i drugi interesenti, kako i mediumi od dràvite-~lenki i od zemjite-kandidati so cel:

da se potencira zgolemenata va`nost na �velosipedskiot turizam, pridobivkite od nego, ekonomskiot efekt za regionite, kako i da se naglasi va`nosta na razvojot na Patekata po èleznata zavesa, kako velosipedska ruta;

da se prezentiraat evropskite iskustva od �velosipedskiot turizam od drugi velosipedski turi;

da se istraàt interesite na dràvite i na �regionite rasporedeni pokraj porane{nata èlezna zavesa za implementirawe na vakva velosipedska pateka i identifikuvawe na izvodlivi inicijativi, za EK da moè da pomogne vo implementacijata vo 2010 i 2011 godina, i

da se promovira vmreùvaweto na dràvite �i na regionite rasporedeni pokraj po rane{nata èlezna zavesa za idnata pateka.

Rabotilnicite treba da bidat po~etna to~ka za praveweto mreà na dràvi i regioni {to }e bidat zainteresirani za implementacija na proektot. Prvata rabotilnica se odrà na 19 noemvri 2009 godina vo Var{ava, Polska, vtorata na 9 dekemvri 2009 godina vo Sopron, Ungarija, a tretata na 16 mart 2010 godina vo Sofija, Bugarija. Sekoja rabotilnica ima{e celna grupa na razli~ni dràvi.


2PRoeKTI [To ISKoRISTILe eVRoPSKI PARI ZA RAZVoJ NA ALTeRNATIVNIoT TURIZAM

Vo prodolènie prezentirame nekolku pro-ek ti od razli~ni delovi na Evropa {to iskori-s tile evropski fondovi. Golem broj od vas

moèbi }e se pronajdat sebesi ili vo nekoj od ovie proekti } e vidat mo`nosti koi, vo golema merka, moàt da se realiziraat i kaj nas.

4

22

Проекти што искористиле европски пари за развој на алтернативниот туризам

1. Pe{ po planinskite predeli Hajlends

Ubavinata na pejzaòt i bogatata tradicija pridonesoa planinskite predeli Hajlends da stanat isklu~itelno popularen turisti~ki region vo [kotska. So visokite vrvovi, gole-miot broj potoci i reki, ezera, fjordovi i strmni dolini, regionot raspolaga so re~isi site atrakcii koi }e gi osvojat duri i naj-mrzelivite posetiteli. No, u{te mnogu lu|e treba da slu{nat za ova mesto koe{to predizvi-kuva stravopo~it i mnogumina treba doprva da go otkrijat, bidej}i planinskite predeli Haj-lends se najzapostaveniot region vo [kotska.

Imaj}i go ova na um, vo 1999 godina or-ganizacijata Hajlend {eta~ki festival go organizira{e prviot nastan so poddr{ka od strana na evropskata programa Lider II. Pake-tot e navistina primamliv: ponuda od pove}e od 20 pro{etki so vodi~ i mo`nost u~esnicite da go otkrijat sekoj aspekt od spektakularnite pejzaì na zemjata. A mo`nostite {to se nu-dat se najrazli~ni: planinski izleti, {umski pro{etki, poseta na istoriski mesta... Sekoj izlet e osmislen taka {to }e ponudi origi-nalno iskustvo - od naporni sedum~asovni turi do lesni semejni pro{etki. Zastapeni se site nivoa na tehni~ka podgotvenost, taka {to pake tot e atraktiven za naj{irokata publika.

23


Promotorite sakaa da go napra-vat Festivalot godi{en nastan, so cel da sozdadat i da go odràt in-teresot za ovie divi oblasti i da privle~at posetiteli i nadvor od sezonata. Pridobivkite bi bile zna~ajni: prolongirawe na ekonom-skoto vlijanie na turisti~kata se-zona i veruvawe vo faktot deka otkako edna{ }e dojdat, lu|eto sigu-rno }e sakaat da dojdat povtorno.

Контакт: г-ѓа Fran Cree Претседател на Управен одборАдреса: Rua Reidh Lighthouse, GairlochТелeфon: +44 1445 771263Извор на финансирање: ЛИДЕР IIВкупен буџет: 1.808 евраПридонес на Заедницата: 816 евра

24


2. Eko-ku}i vo Koru{ka

Najvisokiot vrv vo Avstrija Grosglokner, koj vo najvisokata to~ka dostignuva 3.797 metri, i gle~erot Moltal go dale imeto na okolniot region. Ovie ubavini na jugoisto~na Koru{ka se karakter-iziraat so veli~estveni planinski pejzaì i iz-vonredno so~uvana flora i fauna. Ova e bogatstvo {to treba da bide za~uvano i razvieno.

Svesna deka ovaa okolina e najgolemata atrakcija vo regionot i deka nudi nesporedliv kvalitet na ìvot, lokalnata zaednica vloì mnogu napori vo aktivnata politika za za{tita na ìvotnata sredina. Namerata e jasna: da se obezbedi simbioza me|u ~ove~kata aktivnost i za{titata na ovaa izvonredna sredina.

25


Eden od znacite na ovaa posvetenost e toa {to nekolku mali biznisi vo dolinata Moltal, so pomo{ na programata Lider II, napravija rabotna grupa koja kako svoja cel ja postavi izgradbata i proda`bata na ekolo{ki ku}i. Ekolo{kata etiketa moè da bide odobrena po nekolku osnovi: ku}ite se napraveni od drvo, sistemot za toplinska izolacija koristi re-ciklirana hartija, potro{uva~kata na energija e minimizirana preku koristewe na izvori na obnovliva energija ili koristewe na sistem za greewe {to tro{i malku energija. Zna~ajna prednost e toa {to celokupniot proces na proizvodstvo se odviva lokalno, pri {to ima odli~en efekt vrz razvojot na golem broj lokal-ni biznisi i rabotni mesta. Vo sekoj slu~aj, in-vestiraweto vo kvalitetna ekolo{ka za{tita vo oblast koja{to nema drugi prednosti i kade {to turizmot e glaven izvor na prihodi e kako vadewe osiguritelni polisi za celiot region.

Контакт: г. Gunther Marwieser Adresa:Regionalverein Grossglockner/MolltalMortschach 42A-9842 MortschachТелefon: +43 4826 707Факс: +43 4826 7074E-mail: [email protected]Извор на финансираwе: LEADER IIВкупен буxет: 2.180.233 евра, вкучително и 85.755 евра (маркетинг и организациjа)Придонес на Заедницата: 42.877 евра

26

3. Velosipedski raj za site

Pome|u 1997 i 1999 godina EU obezbedi sred-stva za poddr{ka na programata za velosipedski turizam Pincgau, proekt vo koj sorabotuvaa 28 lokalni zaednici so cel da vospostavat mreà od velosipedski pateki. Celta be{e da se isko-ristat prednostite na velosipedskiot turizam, kako eden od najuspe{nite turisti~ki sektori, za natamo{en razvoj na ekonomijata vo regionot.


27

So pomo{ na programata Salzburg Objective 5b, po dolìnata na celata velosipedska pateka Tau-ern, kako i na novonapravenite pateki za planin-ski velosipedizam, bea postaveni uniformira-ni i lesno vidlivi znaci. Isto taka, bea post-aveni i devet informativni mesta za odmor so pokrieni informativni tabli, izvori, masi i stol~iwa, kako i ve`bali{te za gimnasti~ki ve`bi za opu{tawe. Isto taka, be{e obezbedena poddr{ka za proizvodstvo na lesno razbirlivi mapi za velosipedski pateki za celiot region Pincgau i za organizirawe nastani {to }e bi-dat naso~eni kon site elementi povrzani so ve-losipedizmot. Pincgau e lider vo ovoj sektor vo Avstrija, so mreà na velosipedski pateki vo dolìna od nad 1.200 km. Tuka ima sè {to moè da posaka eden velosipedist - od ekstremni planinski pateki za velosipedi vo regionot so karpesti predeli, pa sè do relaksirani ramni pateki na dnoto na dolinata.

Вкупни трошоци: 494.000 евраИзвор на финансирање: Европски фонд за регионален развој: 51.742 евраКонтакт информации:Ernst DemelVerein Pinzgauer RadverkehrsnetzA-5092 St. Martin bei LoferТелefon: (43-6588) 85 10Факс: (43-6588) 85 10 75E-mail: [email protected]Интернет: Finding one’s way in the Pinzgau cycling network.

28


4. So velosiped okolu Severno More

Velosipedizmot, kako evtin na~in na patu-vawe, bara mala infrastruktura i ima mal nega-tiven efekt vrz ìvotnata sredina, a isto taka dobiva na popularnost na rekreativniot pazar. [est dràvi {to izleguvaat na Severno More gi zdruìja silite za da sozdadat neprekinata velo-sipedska pateka po dolìnata na morskiot breg, so povrzanost so traekti, so cel da se pottiknat velosipedski odmori. Proektot be{e poddràn od mnogu golemo partnerstvo, vklu~uvaj}i gi lokalnite i regionalnite vlasti, turisti~kite organizacii i prevoznici, kako i od golem broj organizacii vo Germanija, Danska, Norve{ka, Holandija, Obedinetoto Kralstvo i vo [vedska. Proekciite napraveni vo turisti~kiot sektor pokaàa golem porast na brojot na odmorite pominati vo velosipedski turi, {to moè da re-zultira so zna~itelni ekonomski rezultati.

29


4. So velosiped okolu Severno More

Zapo~nat vo 1998 godina, proektot za transnacionalna velosipedska pateka go vklu~i transportot so traekt za da obez-bedi kontinuirana pateka okolu Severno More. Me|u o~ekuvanite pridobivki bea i sozdavaweto i odrùvaweto rabotni mes-ta vo odr`livi turisti~ki aktivnosti, promocija na drugi aktivnosti povrzani so kulturniot turizam i sozdavawe svest za prirodnoto i kulturnoto bogatstvo na posetenite regioni. Inicijativata zapo~na so studija za izvodlivost za povrzanosta na traektite so postoe~kite pateki, so cel da se definira potrebata od dopolnitelni vrski. Otkako se dobi ovaa informacija, na krajot na maj 1999 godina partnerite odobrija gen-eralna strategija bazirana na idejata deka me|unarodnata promocija na patekata treba da ovozmoì posilen probiv na pazarot, ot-kolku ako toa go pravi sekoja zemja ili re-gion oddelno.

Koristej}i gi, pred s#, ve}e postoe~kite mar{ruti, velosipedskata pateka okolu Severno More e otvorena od 2000 godina. Inaugurativna trka po dolìnata na celata pateka – od Hamburg, Germanija, do Aber-din, [kotska – be{e organizirana za da se ozna~i oficijalniot po~etok na celosnata pateka vo sredinata na 2001 godina. Pro-motivnata bro{ura, objavena na 6 jazici (danski, holandski, angliski, germanski, norve{ki i {vedski), vklu~uva i mapa {to moè da se koristi za planirawe velosi-pedski odmor i upatstvo so informacii za glavnite destinacii. Patekata e promovi-rana i na Internet, kade {to e postaven ka-lendar so aktivnosti.

Контакт:Rogaland FylkeskommuneRegionalplanavdelingenPostboks 798NO-4001 StavangerТелeфon: (47-51) 51 66 81Факс: (47-51) 51 66 74E-mail: [email protected]Интернет: www.northsea-cycle.comПрограма: Интеррег II Ц регион на Северно МореПроект: North Sea cycle routeВкупни трошоци: 770.960 евраПридонес на ЕУ: 385.480 евра

30

5. Re~nite izvori vo dolinata na Lisabon i Tagus

Ekoturisti~kiot proekt vo regionot na do-linata na Lisabon i Tagus pomogna za unapredu-vawe na odr`liviot razvoj na re~nite izvori Alviela, preku integrirawe na ekoturizmot so svesta za ìvotnata sredina, kako i so edukacija i nau~ni istraùvawa.

Aktivnostite na eko-proektot vklu~ija izgrad-ba na eden multinamenski centar {to se nao|a vo blizina na re~nite izvori Alviela, no isto taka i vo blizina na re~na plaà, kamping-prostor, kako i vo Nacionalniot park Sera de Aire. Oko-linata {to go opkruùva ovoj centar, kako i osta-tokot od parkot, e oblast so izvonredna prirodna ubavina i ima ogromno zna~ewe od geolo{ka, hidrolo{ka i ekolo{ka gledna to~ka. Poradi toa, be{e razviena nadvore{na infrastruktura i bea izgradeni pateki so cel da se nabquduva re~niot eko-sistem i bliskite geolo{ki i morfolo{ki karakteristiki. Drugi elementi na proektot vklu~ija i izgradba na mala brana, so cel da se zgolemi postoe~kata povr{ina za kapewe, razvoj na turisti~ki osobenosti, vklu~uvaj}i i del za odmor i del za kampuvawe.

Ovoj multinamenski centar opfa}a i promo-vira {irok opseg razli~ni aktivnosti, me|u koi i pe{tera na liljaci so monitoring centar, kade {to preku videomonitoring se ovozmoùva nau~no istraùvawe, a posetitelite moàt da svedo~at za samotni~kiot ̀ ivot na ovie cica~i, kako i geodrom, {to e vsu{nost simulator koj dava uvid vo geolo{kata evolucija na oblasta.

Centarot sodrì i prostorii za ve`bi, besplat-en pristap na Internet, tematska biblioteka, prostorii za privremeni izlo`bi, restoran za samoposluùvawe i smestuvawe na 60-tina lu|e. Proektot be{e voden od op{tinskite vlasti. Drugi partneri vo proektot bea nau~ni i obra-zovni organizacii, agencijata za lokalen raz-voj, agencijata za regulirawe na vodite i edna lokalna kompanija za vodosnabduvawe.


31


Контакт 1:Luís Manuel da Silva Azevedo or Eduardo Marcelino Ramalho CamachoCity Council of AlcanenaPraça de Maio, 8P-2380-037 AlcanenaТелефон: (351) 249 88 90 10Факс: (351) 249 89 13 57E-mail: ambiente@cm- alcanena.ptИнтернет: http://www.cm-alcanena.pt

Контакт 2:Maria João BotelhoNatural Park of the Aire and Candeeiros Mountain RangeRua Dr António César Silva FerreiraBairro do MatãoP-2040-215 Rio MaiorТелефон:(351) 243 99 94 80Факс: (351) 243 99 94 88E-mail: [email protected]Интернет: http://www.icn.ptПроект: Ecotourism — The Alviela river springsПрограма: Цел 1Вкупни трошоци: 3.710.000 евраПридонес на ЕУ: 2.517.000 евра

32 6. Termalen centar koj go zgolemi brojot na rabotnite mesta i gi osigura postoe~kite rabotni mesta

Najva`niot proekt za ekonomskiot razvoj na op{tinata Geinberg, vo blizina na Linc, Avstrija, vo tekot na izminatite godini be{e zapo~nuvaweto so rabota na termalniot cen-tar. Kombinacijata od bawi i termalni vodi,

sportski objekti, sauna centar i centar za zdravje se zna~ajna konkurentska prednost. Kom-biniraweto na turizmot so podobruvawe na zdravjeto zna~itelno ja zgolemi atraktivnosta na lokacijata.

33


Vospostavuvaweto i raboteweto na termal-niot centar za~uva i sozdade vkupno 400 rabot-ni mesta, so zgolemen broj posetiteli koi gi iskoristija prednostite na lokalniot hotel, osobeno uslugite za ishrana. Raznovidnite ponudeni programi koi gi nudi centarot se naso~eni kon razli~ni celni grupi.

Контакт:Tayfun UcarTHG Thermenzentrum Geinberg Errichtungs GmbHRudolfstraße 53A-4040 LinzТелефон: (43-732) 70 09 90Факс: (43-732) 71 77 39E-mail: [email protected]Интернет: www.therme-geinberg.at/Вкупни трошоци: 42.100.000 евраПридонес на ЕУ: Европски фонд за регионален развој: 2.240.000 евра

34

7. Prepravkite na Mistras

Borej}i se so ubavinite na prirodnata oko-lina, srednovekovnite urnatini na Mistras, oddale~eni 5 km od Sparta, formiraat edno od najzna~ajnite arheolo{ki nao|ali{ta vo Grcija. Ovie yidini se, isto taka, na listata spomenici na svetskoto kulturno nasledstvo na Unesko. So tesnite ulici, visokite tvrdini, malite ku}i, vikendicite, palatite, kapelite i manastirite i crkvite polni so freski, Mistras e unikaten primer na veli~estvenata religiozna i necrk-ovna arhitektura i e slika za tipi~en grad od docniot vizantiski period (1262–1460). Celta

na proektot finansiran od EFRR be{e Mistras da se pretvori vo integriran muzejski kompleks, kade {to posetitelite moàt da gi otkrijat site aspekti na ovaa kultura. Bidej}i mnogu reli-giozni gradbi ve}e bile restavrirani, proek-tot se naso~i glavno kon necrkovnite ostatoci. Me|u najva`nite spa|a palatata na despotite, so nejzinite vizantiski strukturi i gotski ukrasi. Eden od glavnite zafati na proektot vklu~i re-kontrukcija na golemiot pokriv na salata so prestolot vo orevovo drvo, so dvojni tabli i ra~no napraveni }eramidi.

35


Osven na palatata, se rabote{e i na kon-solidacija na zamokot na Frankite na vrvot na ridot, na ku}ite vo pogornite gradovi, se popravaa pokrivite na prestolninata Agios Dimitrios, a se rekonstruiraa i severniot i zapadniot trem na manastirot Pantanasa. Del od rabotite vklu~ija i poplo~uvawe na ulicite i instalirawe na sistemi za voda i elektri~na energija na glavnite zgradi itn.

Pogolemiot del od rabotite bea sprovedeni vo periodot od 1995 do 2001 godina. Celo-kupniot proekt kreira{e 21 rabotno mesto so polno rabotno vreme i 63 sezonski rabotni mesta. Isto taka, bea vraboteni i dvajca arhi-tekti, dizajner, inèner, hemiski inèner, topograf i administrativen slu`benik, kako i tim od trojca arheolozi koi bea vraboteni privremeno.

Проект: Restoration of the Mystras monumentsКонтакт:Ministry of CultureCommittee for the Restoration of the Mystras MonumentsLeonidou 96GR-23100 Spartac/o Prof. Stephanos SinosТел/факс: (30) 27 31 02 15 41E-mail: [email protected]Интернет страница на регионот: http://www.peloponnisos.gr/intro_en.htmВкупни трошоци: 2.935.000 евраПридонес на ЕУ (Европски фонд за регинален развој): 2.201.000 евра

36

8. Informativen centar vo nacionalen park

Formiran vo 2000 godina, Nacionalniot park vo dolinata Taja e avstrisko prodolènie na Nacionalniot park Podji od Republika ê{ka, koj e otvoren vo 1991 godina. Ova be{e proekt za konzervacija na prirodata, a istovremeno i in-strument za zabrzuvawe na lokalniot razvoj preku turizmot, koj treba{e da go generira razvojot.

Glavna karakteristika be{e izgradbata na informativen centar. Centarot obezbeduva spektar turisti~ki informacii i e po~etno mesto za site ekskurzii vo parkot. Prostori-ite za tolkuvawe i edukacija im ovozmoùvaat na posetitelite da se zapoznaat so evolucijata na parkot i so prirodnite procesi, ekologi-

jata vo parkot i me|ugrani~nite aktivnosti za za{tita na ̀ ivotnata sredina. Vo izlo`beniot prostor posetitelite moàt odblizu da se zapoznaat so milioni godini dolgata loka-lna istorija, a potoa da posetat seminari za za{tita na prirodata, kako i na mnogu drugi temi od oblasta na ìvotnata sredina.

Parkot posebno ja naglasuva edukacijata na decata i mladite lu|e od oblasta na ìvotnata sredina, taka {to golem broj aktivnosti na ot-voreno i vo zatvoren prostor se dizajnirani za u~ili{ni i mladinski grupi. Isto taka, proek-tot be{e namenet i za qubitelite na prirodata i nau~nicite.

37


Preku postojana sorabotka so ~e{kiot na-cionalen park se podobreni prekugrani~nite ruti, a postoi i programa za zaedni~ko upravu-vawe so parkot, {to se ostvaruva preku dva tima za upravuvawe.

Vo Centarot za posetiteli sekoja godina doa|aat okolu 25.000 lu|e. Okolu 16% od niv se u~enici, 25% lu|e koi doa|aat na ekskurzii i pro{etki, a 17% posetiteli na izlo`bi. So ot-voraweto na Centarot trojca lu|e se vraboteni so postojano rabotno vreme, a devet drugi se vraboteni so vremen dogovor. Slednite ~ekori se vo domenot na odnosite so javnosta, so cel i natamu da se zgolemuva brojot na posetitelite.

Контакт:Robert Brunner, Nationalpark Thayatal GmbH Телефон: +43 2949 7005Факс: +43 2949 700550Адреса: Merkersdorf 90A-2082, Hardegg, Österreich E-mail:[email protected] Интернет: www.np-thayatal.at (www.nppodyji.cz/_E_PODYJ.HTM)Австриjа – Република ЧешкаВкупни трошоци: 2.797.904 евраПридонес на ЕУ: 1.398.951 евра

38

9. Mreà na bavni pati{ta

Preku sozdavaweto na mreàta na pati{ta so ograni~ena brzina se kreiraat mo`nosti za rek-reacija i turizam, kako i za podobruvawe na mo-bilnosta na lokalnite ̀ iteli. Mreàta na bav-ni pati{ta obezbeduva mo`nosti za pe{a~ewe, vozewe velosiped, a vo idnina moèbi i za javawe kowi. Na ovie pati{ta e zabraneto ko-ristewe na motorni vozila (avtomobili, mo-tori itn.), so cel da se garantira bezbednosta i da se obezbedi rekreacija i uìvawe. Osven toa, mreàta na pati{ta so ograni~ena brzina tre-ba da gi pottikne lu|eto da gi cenat pejzaìte, da go izbegnuvaat soobra}ajot i zagaduvaweto i da obezbedi novi ekonomski mo`nosti.

Proektot vklu~i partneri od {est op{tini, organizacii za za~uvuvawe na prirodata, turisti~ki agencii i lokalni akcioni grupi koi objavija serija mapi za pe{a~ewe. Mapite vklu~uvaa prikaz na mreàta na pati{ta i najva`nite znamenitosti na regionot. Del od rezultatite bea organizirawe turi za pe{a~ewe, degustacija na lokalnite speci-jaliteti, restavrirawe na pati{tata, postavu-vawe znaci itn.

Iako „bavnite pati{ta” se ~esto blisku do zemjodelskoto zemji{te, proektot se streme{e kon toa da gi ubedi zemjodelcite za dodadenata

39


vrednost na mreàta. Preku privlekuvawe pose-titeli vo regionot koi doa|aat zaradi rekre-acija, mreàta obezbedi novi mo`nosti, kako {to e na primer direktnata proda`ba na proiz-vodi ili zemjodelskiot turizam. Mreàta, isto taka, ja zgolemi proda`bata na ve}e postoe~kite lokalni trgovci, a se o~ekuva i zgolemen prihod za hotelite, restoranite i kafuliwata. Iako prvobitnata cel be{e da se odràt zna~ajnite karakteristiki na regionalnite pejzaì, ovoj proekt kreira{e mo`nosti za odr`liv razvoj, {to be{e krajna cel na lokalnata zaednica.

Име на организацијата: Regionaal Landschap Zenne, Zuun & Zoniën vzw Контакт лице: An RekkersАдреса: Donkerstraat 21Поштенски код: 1750Град: GaasbeekE-Mail: [email protected]Телефон: +3224526045 Факс: +3224600701Интернет адреса: www.rlzzz.be Вкупен буџет: 109.342 евраЕвропски гарантен фонд за земјоделство: 48.110 евраЈавно национално финансирање: 48.110 евраПриватно финансирање: 13.121 евра

4010. Kardica go pomaga ruralniot razvoj

Preletuvaj}i go ve{ta~koto ezero Plasti-ra vo centralna Grcija moète da uìvate vo prekrasniot pejza` na predelot Kardica, so ne govite planinski pasi{ta, potoci, prekras-ni ekosistemi, vizantiski spomenici i tradi-cionalni sela. Posetitelite se voodu{eveni od prirodnite ubavini, od gostoprimlivosta na ìtelite i od bogatstvoto na lokalnite tradicii.

Sepak, ne e sè idili~no vo ovoj ruralen re-gion koj ima pretrpeno nekolku ekonomski i socijalni padovi vo izminatite decenii. Negativnoto vlijanie na izgradbata na ezeroto na del od najplodnata po~va, lo{iot pristap, nedovolniot broj bolnici i u~ili{ta, kako i

op{tiot nedostig od razli~ni uslugi, pottik-naa mnogu mladi lu|e koi ne bea zaintereseni za zemjodelstvo da ja napu{tat oblasta. Ova predizvika opa|awe na populacijata i nejzino stareewe.

Agencijata za razvoj na Kardica (ARK), koja gi vklu~uva i Asocijacijata na lokalnite vlasti i Asocijacijata na zemjodelcite, be{e osnovana vo 1989 godina. Nejzinata uloga e da koordinira inicijativi i da gi podobruva partnerstvata i mreìte za revitalizacija na regionot. So nekolkugodi{noto iskustvo, ARK be{e dobro situirana za da ja rakovodi Lider programata od 1996 do 1999 godina. Oblasta ima{e 37.500 lu|e i vklu~i 13 op{tini i 78 distrikti.

41


Celta na programata be{e da se promeni tren-dot na pad so kreirawe na izvodlivi aktivnosti i da se obezbedi dopolnitelen prihod za rural-nata zaednica, da se podobrat ìvotnite uslovi i da se ohrabrat lu|eto da ostanat da ìveat vo oblasta. Primenetiot pristap be{e so cel da se promovira „integriran” razvoj vo ruralnata oblast preku t.n. ozdola-nagore (bottom-up) ino-vativni merki, vklu~uvaj }i gi site partneri, kako i zaednicata. Ovie merki gi pokrija site oblasti na aktivnosti i go iskoristija celokup-niot opseg na lokalni resursi (~ove~ki, prirod-ni, institucionalni, kulturni i drugi), a vo isto vreme akcent be{e staven i na za{titata na ìvotnata sredina.

Osnovnata i vode~ka filozofija be{e sla-bostite da se transformiraat vo kapital i da se

stavi akcent na otkrivaweto i avtenti~nosta. Promocijata na ruralniot turizam i drugite alternativni formi na turizam be{e oblast so isklu~itelen uspeh. Ova, isto taka, ima{e pottiknuva~ki efekt i rezultira{e so razvoj na komplementarni aktivnosti vo golem broj drugi sektori. Sevo ova pridonese da se razvie davawe-to razli~ni uslugi od strana na zaednicata.

Nekoi od najzna~ajnite rezultati se izgradba na 10 hoteli so 180 kreveti, 5 centri za odmor, 12 zanaet~iski firmi (folklorni umetnosti, kova~i, drvenarija, {ieni obleki itn.), 12 agrobiznisi (vklu~uvaj}i i prerabotka na meso, organski proizvodi, leb i hrana za ìvotni), dva izlo`beni centra koi prodavaat kvalitet-ni proizvodi, 2 rasadnika za rastenija, pilana i 2 benzinski stanici.

42

Проект: Leader II KarditsaКонтакт:Development Agency of Karditsa (AN.KA) SAAllamani kai BlatsoukaGR-43100 Karditsac/o Mr Evaggelos SakellariouТел:ефон: (30) 24 41 04 23 63Факс: (30) 24 41 07 16 36E-mail: [email protected]Интернет: http://www.anka.grИнтернет страница на Градскиот совет: http://www.karditsa-net.gr/Вкупни трошоци: 9.302.000 евраПридонес на ЕУ: 4.825.000 евра

Drugi pridobivki bea restavracijata na spomenicite, tematski turi, objavuvawe na vodi~i i obuki (600 ~asa teorija i prakti~na rabota za 48 slu{ateli), na temi kako {to se turi zam, zemjodelstvo, odgleduvawe dobitok i ìvotna sredina. Bea otvoreni vkupno 130 pos-tojani rabotni mesta i 120 povremeni rabot-ni mesta, a 90 rabotni mesta bea osigurani.

Uspe{nosta na programata Lider i nejzinata popularnost kaj lokalnata zaednica se dolì pred sè na ulogata na ARK, koja be{e dizajnirana da bide fleksibilna i transparentna struktura {to }e bide tesno povrzana so zaednicata i nema da se~e crveni lenti. Preku programata Lider, ARK go pottikna duhot na inicijativnosta i ja ohrabri lokalnata inovativnost.


43


11. Oìvuvawe na starite zanaeti

Tirol ima bogato nasledstvo od mebel od raz-li~ni kulturni periodi. Bea potrebni speci-jalizirani zanaet~ii za da se za~uva i soodvetno da se restavrira ova bogato nasledstvo. Proektot zapo~na so idejata na eden posveten direktor na u~ili{te i eden stolar da gi oìveat zanaetite i da gi napravat dostapni na grupa zainteresirani lu|e preku specijalizirana obuka. Ovaa ideja se razvi vo profesionalna obuka so nekolku celi. Glavni celi na programata bea obezbeduvawe obu-ka za povisoki profesionalni kvalifikacii i pomo{ na malite stolarski firmi vo regionot da razvijat ni{ka na zanaet~iskiot pazar preku kombinirawe na starite tradicii so novi teh-niki. Organizatori bea trite regionalni pro-fesionalni u~ili{ta vo severniot, isto~niot i vo ju`niot del na Tirol (Absam, Linc i Briksen), koi go napravija konceptot za ovaa specijalizira-na obuka so stolarskiot esnaf i drugi eksperti, a potoa ovaa programa be{e poddràna od inici-jativata Interreg II. Isto taka, bea organizirani ekskurzii do va`ni lokalni i me|unarodni cen-tri, so cel da se zbogati sodrìnata i metodologi-jata na programata.

Контакт: Christof SpielbergerAmt der Tiroler Landesregierung/Abteilung JUFFMichael-Gaismairstraße 1A-6020 InnsbruckТелефон:(43-512) 508 35 77Факс: (43-512) 508 35 84E-mail: [email protected]Интернет: www.tirol.gv.at/juff/arbeitnehmerfoerderung1.html

Вкупни трошоци: 123.520 евраПридонес на ЕУ (Интеррег, ЕСФ): 53.052 евра

44

12. Restavrirawe na urbanoto nasledstvo

Smestena na {pansko-portugalskata grani-ca, Valensa ima bogato kulturno nasledstvo, koe gi odrazuva mnogute povrzanosti pome|u dale~niot istok na Portugalija i Galicija. So poddr{ka na EFRR i operativnata programa Norte region, op{tinskite vlasti zapo~naa serija proekti za restavrirawe i renovirawe na istoriskiot centar na gradot. So podobru-vawe na urbanata sredina i modernizirawe na osnovnata infrastruktura (sistem na otpadni vodi, pati{ta itn.), se rabote{e na promovi-rawe na kulturniot turizam i na zapirawe na demografskiot pad, preku kreirawe aktivnos-ti i podobar kvalitet na ìvotot.

Контакт: Jorge Sobrado, CCDR-NorteE-mail: [email protected] Вкупни трошоци: 2.600.000 евраПридонес на ЕУ: 1.900.000 евра

простор за слика

2FINANSISKI INSTRUMeNTI NA eU Vo oBLASTA NA TURIZMoT 1. Strukturnite fondovi vo periodot 2000–2006 godina

Strukturnite fondovi se glavni instrumenti za obezbeduvawe pomo{ za „strukturnite” ak-tivnosti na Unijata, t.e. za aktivnostite naso~eni kon namaluvawe na socijalnite i na ekonomskite razliki. Strukturnite fondovi se komplemen-tarni so nacionalnite ili so privatnite fi-nansirawa i se koristat za implementirawe na golemi programi, koi pokrivaat {irok spektar lokalni, regionalni i nacionalni aktivnosti.

Tie gi kombiniraat nivnite intervencii vo so-glasnost so potrebite. Vo periodot od 2000 do 2006 godina bea operativni ovie ~etiri fondovi:

Evropskiot fond za regionalen razvoj 1. (EFRR) – finansira{e infrastruktura, investicii za kreirawe rabotni mesta, lokalni razvojni proekti i pomo{ za mali firmi.

5

46

Финансиски инструменти на ЕУ во областа на туризмот

Evropskiot socijalen fond (ESF) – 2. go promovira{e vra}aweto na nevrabotenite i na invalidnite grupi kon rabotnata sila, glavno preku finansirawe obuki i sistemi za pomo{ za regrutirawe.

Evropskiot garanten fond za zemjodelstvo 3. (EGFZ) – ovoj fond finansira{e merki za ruralen razvoj i obezbeduva{e pomo{ za zemjodelcite, glavno vo regionite koi zaostanuvaat so razvojot, a se koriste{e i za poddr{ka na inicijativata Lider+.

Finansiskiot instrument za ribarstvo 4. (FIR) – # pomaga{e na ribnata industrija za da se prisposobi i da se modernizira.

Celi za periodot 2000–2006: Da se zajakne vli-janieto na fondovite i da se postignat naj-dobri mo`ni rezultati. 94% od strukturnite fondovi za periodot 2000–2006 godina bea koncentrirani na 3 celi.

Cel 1: Da im se pomogne na regionite {to zaostanuvaat, so cel da se razvijat i da dojdat na pribli`no isto nivo kako i razvienite regioni. Okolu 50 regioni, vo koi ̀ iveat 22% od ̀ itelite na Unijata, ili okolu 83 milioni ̀ iteli, spa|aat pod ovaa cel i tie dobivaat 70% od dostapnite sredstva. Vo periodot od 2004 do 2006 godina so ovaa merka bea opfateni u{te 73 milioni lu|e.

Cel 2: Poddr{ka na ekonomskata i na soci-jalnata konverzija vo industriskite, rural-nite, urbanite ili ribarskite podra~ja koi se

soo~uvaat so strukturni te{kotii. S# na s#, 18% od populacijata vo EU-15, ili 68 milioni lu|e, ìveat vo ovie oblasti, a tie primija 11,5% od vkupnite fondovi.

Cel 3: Modernizirawe na sistemite za obuka i promovirawe na vrabotuvaweto. Merkite fi-nansirani od tretata cel ja pokrivaat celata Unija, osven regionite od prvata cel, kade {to merkite za obuka i vrabotuvawe se vklu~eni vo programite za izedna~uvawe na regionite. Ovaa cel dobi 12,3% od vkupnite fondovi.

Strukturnite fondovi vo periodot 2007–2013 godina

Vo ovoj period se operativni dva od ~etir-ite fonda od prethodniot period: Evropskiot fond za regionalen razvoj i Evropskiot soci-jalen fond.

1. Evropskiot fond za regionalen razvoj (EFRR)

EFRR gi poddrùva programite za region-alen razvoj, ekonomski promeni, zajaknatata konkurentnost i teritorijalnata sorabotka niz EU. Prioritetite vo finansiraweto vklu~uvaat istraùvawe, inovacii, za{tita na ìvotnata sredina i prevencija od rizici, dodeka investiciite vo infrastrukturata ja zadrùvaat va`nata uloga, osobeno vo najmalku razvienite regioni.

47


2. Evropskiot socijalen fond (ESF)

ESF se fokusira na ~etirite klu~ni oblasti: zgolemuvaweto na prisposoblivosta na rabot-nicite i na pretprijatijata; podobruvaweto na pristapot kon vrabotuvawe i u~estvoto na pazarot na trudot; zasiluvaweto na socijalnata inkluzija, preku borba so diskriminacijata i olesnuvawe na pristapot na invalidnite lica na pazarot na trudot, i promoviraweto na part-nerstvoto za reformi vo oblasta na vrabotu-vaweto i inkluzijata.

Celi za periodot 2007–2013 godina:

1. Konvergentnost (prethodno cel 1)

Ovaa cel gi pokriva regionite ~ij{to BDP e pomal od 75% od prosekot na EU i se stremi kon zabrzuvawe na nivnite ekonomski aktivnosti. Finansirana e od EFRR i od ESF, kako i od Kohezioniot fond. Prioriteti na ovaa cel se ~ove~kiot i fizi~kiot kapital, inovaciite, op{testvoto na znaewe, ìvotnata sredina i administrativnata efikasnost.

2. Regionalna konkurentnost i vrabotuvawe (prethodno cel 2)

Ovaa cel gi pokriva site regioni vo EU, osven onie {to se ve}e pokrieni so celta konvergent-nost. Naso~ena e kon zajaknuvawe na konkurent-nosta, vrabotuvaweto i atraktivnosta na ovie regioni. Inovacijata, promoviraweto na pretpriemni{tvoto i za{titata na ìvotnata

sredina se glavnite temi na ovaa cel. Finansi-ite doa|aat od EFRR i od ESF.

3. Teritorijalna sorabotka (prethodno cel 3)

Ovaa cel se stremi kon unapreduvawe na sorabotkata me|u evropskite regioni i razvoj na zaedni~ki re{enija za problemite vo urban-iot, ruralniot i krajbre`niot razvoj, ekonom-skiot razvoj i upravuvaweto so ìvotnata sre-dina. Celta ima 3 nasoki:

prekugrani~na sorabotka; �

transnacionalna sorabotka, i �

me|uregionalna sorabotka. �

2. Kohezioniot fond 2007–2013 godina

Kohezioniot fond e za dràvite-~lenki ~ij{to BDP e pod 90% od prosekot na EU. Toj pri-donesuva za intervencii na poleto na ìvotnata sredina i transevropskite transportni mreì.

Naso~en e kon zajaknuvawe na ekonomskata i socijalnata kohezija na Zaednicata, preku uramnoteèno finansirawe na proekti, tehni~ki i finansiski nezavisni fazi na proekti i grupi proekti {to formiraat koherentna celina, vo oblasta na ìvotnata sredina i transevropskite transportni mreì.

Kohezioniot fond, isto taka, pridonesuva za prvi~ni studii vo vrska so proektite i niv-nata implementacija, kako i merki za tehni~ka

48

pomo{ kako {to se: komparativnite studii, studiite za efektot, studiite za monitoring, a u{te od negovoto vleguvawe vo sila (1999) gi poddrùva i kampawite za publicitet i in-formativnite kampawi.

Vo momentov sredstva od nego moàt da crpat Grcija i Portugalija, kako i novite dràvi-~lenki od 2004 i od 2007 godina.

3. Evropski zemjodelski fond za ruralen razvoj (EZFRR) 2007–2013 godina

Ovoj instrument e naso~en kon zajaknuvawe na politikata na EU za ruralen razvoj i poed-nostavuvawe na nejzinata implementacija. Toj go podobruva upravuvaweto i kontroliraweto na politikata za ruralen razvoj vo periodot od 2007 do 2013 godina.

Fondot pomaga vo podobruvawe na gorespom-enatite temi:

konkurentnosta na zemjodelstvoto i na �{umarstvoto;

ìvotnata sredina i okolinata, i �

kvalitetot na ìvotot i upravuvaweto �so ekonomskite aktivnosti vo ruralnite sredini.

Sekoja zemja-~lenka treba da sostavi plan za nacionalna strategija vo soglasnost so strate{kite na~ela na Unijata. Ovoj plan e za periodot od 1 januari 2007 do 31 dekemvri 2013

godina i negovoto implementirawe se odviva preku programi za ruralen razvoj koi sodràt paket merki grupirani vo 4 oski. Tretata oska glasi: kvalitet na ìvotot vo ruralnite sredi-ni i diverzifikacija na ruralnata ekonomija. Vo vrska so diverzifikacijata na ruralnata ekonomija, Regulativata sodrì merki za:

diverzifikacija kon nezemjodelski ak �tivnosti, poddr{ka na osnovaweto i razvojot na mikrobiznisite, promocija na turizmot i na za{titata i razvojot i upravuvawe so prirodnoto nasledstvo koe pridonesuva za odr`liv ekonomski razvoj;

podobruvawe na kvalitetot na ìvotot �vo ruralnite oblasti, so poseben akcent na renoviraweto i razvojot na selata i za~uvuvaweto i najdobrata upotreba na ruralnoto nasledstvo, i

steknuvawe ve{tini i sproveduvawe ak �tivnosti so cel da se podgotvi i implementira strategijata za lokalen razvoj.

4. SAPARD

Sapard e specijalna programa za zemjodelstvo i ruralen razvoj koja be{e kreirana za da im se pomogne na zemjite-kandidatki od Centralna i od Isto~na Evropa da se podgotvat za ~lenstvo vo Unijata (pretpristapna pomo{). Ova be{e ostvareno preku davawe pomo{ za prisposobu-vawe na zemjodelskite strukturi i ruralniot razvoj. Fondot be{e celosno decentraliziran i sekoja zemja-kandidatka be{e odgovorna za up-ravuvaweto.


49


5. Inicijativi na Zaednicata 2000–2006 godina

Inicijativi na Zaednicata be{e programa naso~ena kon toa da gi nadopolni intervenciite na strukturnite fondovi vo odredeni oblasti. Inicijativite na Zaednicata apsorbiraa 5,35% od buxetot na strukturnite fondovi.

Vo periodot od 2000 do 2006 bea implemen-tirani ~etiri vakvi inicijativi: Interreg, URBAN, Lider+, EQUAL)

Nie }e gi spomeneme onie koi{to se rel-evantni za alternativniot turizam:

5.1 Interreg

Interrreg e inicijativa na Zaedni-cata naso~ena kon toa da ja stimulira me|uregionalnata sorabotka vo Evropskata unija. Po~etocite datiraat od 1989 godina, so finansirawe od Evropskiot fond za region-alen razvoj. Sega{nata programa Interreg IV go pokriva periodot od 2007 do 2013 godina.

Istorijata na Interreg po periodi izgleda vaka:

1989 – 1993 godina (Interreg I)

1994 – 1999 godina (Interreg II)

2000 – 2006 godina (Interreg III)

2007 – 2013 godina (Interreg IV)

Cel na programata: Interreg e dizajniran da ja stimulira sorabotkata me|u dràvite-~lenki na EU na razli~ni nivoa. Edna od glavnite celi e namaluvawe na vlijanieto na nacionalnite granici, so cel da se ovozmoì ednakov ekonom-ski, socijalen i kulturen razvoj na celata teri-torija na EU.

Celta na Interreg e da se zajakne ekonomskata i socijalnata kohezija vo EU preku unapredu-vawe na prekugrani~nata, transnacionalnata i me|uregionalnata sorabotka i uramnoteèn razvoj na teritorijata na EU. Aktivnostite vo grani~nite i vo pograni~nite oblasti me|u dràvite-~lenki na EU i dràvite koi ne se ~lenki se su{tinata na ovaa inicijativa.

Implementacijata na inicijativata se vr{i spored 3 nasoki:

a) prekugrani~na sorabotka koja{to promovi-ra integriran regionalen razvoj me|u sosed-nite grani~ni regioni, a celta e razvivawe na prekugrani~nata ekonomska i socijalna sorabotka preku zdruèni strategii i pro-grami za razvoj. Vo odnos na finansiite, na ovaa nasoka otpa|a najgolemiot del.

b) transnacionalna sorabotka koja ima za cel da se promovira povisok stepen na integracija preku formirawe pogolemi grupacii na ev-ropskite regioni, za da se postigne odr`liv, harmoni~en i uramnoteèn razvoj vo EU i pogolema teritorijalna integracija, zaedno so zemjite-kandidatki i drugite sosedni dràvi;

50

v) me|uregionalna sorabotka na teritorijata na EU (i sosednite dràvi) za da se podobri efikasnosta na politikite na regionalniot razvoj i instrumentite preku razmena na golem broj informacii i vmreùvawe. Vo odnos na finansiite, na ovaa nasoka otpa|a najmaliot del, no programite gi pokrivaat site dràvi-~lenki na EU.

Krajni korisnici na fondovite na Inter-reg obi~no se javnite vlasti, zainteresiranite asocijacii i neprofitnite organizacii, kako {to se stopanskite komori, organizaciite na rabotodava~i, sindikatite ili institutite za istraùvawe. Spored Interreg IV, koj se realiz-ira vo periodot od 2007 do 2013 godina, privat-nite firmi moàt da apliciraat samo preku kon-zorcium od nekolku firmi, ne{to {to ne be{e mo`no vo prethodnite programski periodi.

5.2. LIDER+ 1991–2006 godina

LIDER+ e edna od ~etirite inicijativi fi-nansirani od strukturnite fondovi na EU diza-jnirana za da im pomogne na ìtelite na rural-nite oblasti, zemaj}i go predvid dolgoro~niot potencijal na lokalniot region.

Ohrabruvaj}i ja implementacijata na integ-rirani, kvalitetni i originalni strategii za odr`liv razvoj, osobeno se akcentiraat part-nerstvoto i mreìte za razmena na iskustva.

Vo po~etokot na razvivaweto, programata be{e poznata kako LIDER I (od 1991do1994 godina). Taa go ozna~i po~etokot na noviot pristap kon ruralniot razvoj, zasnovan na teritorijalniot princip, koj }e bide integriran i participa-tiven, dodeka LIDER II (1994–1999) go pro{iri opfatot na prvata programa. So prodolènieto, vo ramkite na LIDER II se poddrùva inova-tivniot pristap kon ruralniot razvoj.

Poslednata finansiska perspektiva vo svoite ramki ja ima{e programata LIDER+ od 2000 do 2006 godina, koja ja prodolì poddr{kata na ino-vativnite pristapi za integrirawe na odr`liviot razvoj vo politikata za ruralen razvoj.

Vo soglasnost so predvidenite aktivnosti, LIDER+ finansira{e merki {to se odnesuvaat na pravilnoto koristewe na prirodnite i na kulturnite resursi, podobruvaweto na kvalite-tot na ìvotot vo ruralnite sredini, zajaknu-vaweto na vrednosta na lokalnite proizvodi i pristapot do pazar na malite proizvodstva, kako i upotrebata na novi tehnologii i znae-wa za da se podobri konkurentnosta na proiz-vodite na pazarot.


2FINANSISKI INSTRUMeNTI NA eU

[To Ì SToJAT NA RASPoLAGAWe NA MAKedoNIJA6.1. IPARD

Instrumentot za pretpristapna pomo{ (IPA) e vospostaven od strana na Sovetot na EU so donesuvaweto na Regulativata (EZ) br. 1085/2006 od 17 juli 2006 godina.

Celta na IPA e da im obezbedi naso~ena pomo{ na zemjite-kandidatki i na potencijal-ni kandidati za ~lenstvo vo EU. Preku IPA Ev-ropskata unija im pomaga na zemjite-kandidat-ki i na potencijalnite kandidati vo nivnoto progresivno usoglasuvawe so standardite i politikite na Evropskata unija, kako i so ac-quis communautaire.

Instrumentot za pretpristapna pomo{ (IPA) e sostaven od slednive 5 komponenti:

Pomo{ vo periodot na tranzicija i insti �tucionalna nadgradba;

Prekugrani~na sorabotka; �

Regionalen razvoj; �

Razvoj na ~ove~ki resursi, i �

Ruralen razvoj. �

6

52

Финансиски инструменти на ЕУ што стојат ú на располагање на Македонија

Republika Makedonija, kako zemja-kandidatka za ~lenstvo vo EU, ima pristap kon site IPA komponenti. IPARD e pettata komponenta od IPA nameneta za ruralniot razvoj.

Glavnata cel na IPARD programata se odne-suva na slednovo:

„Da se podobri konkurentnosta na zemjodel-skoto stopanstvo i na prehranbenata industrija po pat na razvoj, za da se usoglasat so standard-ite na Zaednicata, i obezbeduvawe oddr`liv ekolo{ki i socio-ekonomski razvoj na rural-nite oblasti preku zgolemeni ekonomski ak-tivnosti i mo`nosti za vrabotuvawe.”

Slednive merki se vklu~eni vo programata:

Prioritet 1: • Podobruvawe na pazarnata efikasnost i implementacija na stan-dardite na Zaednicata

Merka 101: Investicii vo zemjodelskite stopanstva za da se prestrukturiraat i da se na-dgradat do standardite na Zaednicata;

Merka 103: Investicii vo obrabotkata i re-klamiraweto na zemjodelskite proizvodi za da se prestrukturiraat i da se nadgradat do stan-dardite na Zaednicata;

Prioritet 3: • Razvoj na ruralnata eko no mi ja

Merka 302: Diverzifikacija i razvoj na ru-ralnite ekonomski aktivnosti.

Celi na IPARD

Osnovnite pridobivki za Republika Make-donija od realizacijata na IPARD programata (2007 - 2013) se:

Podobruvawe na pazarnata efikasnost i �sproveduvawe na standardite na Evropskata unija preku restrukturirawe i nadgradba na zemjodelsko prehranbeniot sektor do standardite na EU, kako i preku zgolemuvawe na konkurentnosta na zemjodelskite i na zemjodelskoprehranbenite proizvodi so cel podgotovka na zemjodelskiot sektor za pristap kon EU.

Razvoj na ruralnata ekonomija preku diver �zifikacija na ekonomskite aktivnosti vo ruralnite sredini, so cel da se obezbedat dopolnitelni izvori na prihod za ruralnoto naselenie i da se otvorat novi mo`nosti za vrabotuvawe vo ruralnite oblasti.

Finansiski sredstva od IPARD

Finansiskata ramka za sproveduvawe na IPA-RD programata ja so~inuvaat 75% od sredstvata finansirani od buxetot na Evropskata unija namenet za pretpristapna pomo{ za ruralen raz-voj i 25% od buxetot na Republika Makedonija namenet za razvojni programi. Vkupniot iznos na raspolo`livi sredstva nameneti za IPARD e 60,7 milioni evra, od koi 45,5 milioni evra se od bux-etot na EU i dopolnitelni 15,2 milioni evra od

53

buxetot na Republika Makedonija. Finansiska-ta ramka se odnesuva na napravenite buxetski alokacii za pove}e-godi{niot buxetski period od 2007 do 2011, pri {to sredstvata se kumuliraat i se tro{at vo vremenska ramka od 3 godini od godinata na nivnata alokacija. PRIMER: Finan-siskite sredstva za 2008 godina, vo vkupen iznos od 8,8 milioni evra, vklu~uvaj}i gi i sredstvata od 2007 godina, treba da bidat povle~eni od bux-etot na Evropskata komisija najdocna do 31.12. 2011 godina. Sredstvata se nameneti za dodelu-vawe finansiska poddr{ka vo vid na grant vo iz-nos od 50% od vkupno realiziraniot tro{ok koj e na listata na prifatlivi tro{oci, po merki i investicii, od IPARD programata.

Koi sektori se poddràni so ovaa merka i pod koi uslovi?

Ruralni mikropretprijatija:

Vospostavuvawe na kapaciteti za pre �rabotka vo i nadvor od farma (za ovo{je, zelen~uk, med, medicinsko maslo/ bilki i za~ini, pe~urki):

Konstrukcija / modernizacija na gradbi; �

Oprema za pakuvawe, kapaciteti za �skladirawe i druga oprema;

Prerabotka na namenski prehranbeni �pro izvodi, koristej}i resursi od far ma ta ili surov materijal od lokal ni te proizvoditeli (so minimum ed no go di{ en dogovor za nabavka);

Golemina na potrebnite kapaciteti �za proizvodstvo na ovo{je i zelen~uk mini mum 0,5ha sopstvena plantaà; za proizvodstvo na mle~ni proizvodi minimu 10 glavi mle~ni kravi, 150 ovci ili 50 kozi; za proizvodstvo na med minimum 30 p~elni ko{nici; za proizvodstvo na medicinsko maslo/bilki i za~ini soglasno so oficijalnata lista 0,75ha, i za proizvodstvo na pe~urki 30m2;

Vospostavuvawe sobirni centri za pe �~urki i za medicinsko maslo/bilki;


Nabavka na oprema; �

Aplikanti moàt da bidat samo zem �jodelskite kooperativi koi mora da imaat licenca za sobirawe divi pe~urki, lekoviti/aromati~ni bilki i za~ini i zrnesti plodovi.

Konstrukcija / modernizacija na kapacite �ti za kultivacija n pe~urki, vklu~uvaj}i i proizvodstvo na kompost.

Vospostavuvawe na rabotilnici za tradi �cionalni zanaet~istva:


Nabavka na oprema za pakuvawe; �

Aktivnosti za marketing; �

Vospostavuvawe na proda`ni mesta; �

Vospostavuvawe na rabotilnici za popravka. �

54

Ruralen turizam:

Rekonstrukcija / konverzija na ku}ite �na farmite za turisti~ki aktivnosti, vklu~itelno i za rekreativni objekti:

Obnovuvawe i adaptacija na ku}ite na �farmite za smestuva~ki kapaciteti (maksimum 20 kreveti);

Vospostavuvawe na servisi za ketering, �probuvawe i proda`ni mesta;

Vospostavuvawe na ruralni muzei; �

Vo slu~ai na rekonstrukcija na vinski �vizbi ili ku}i na vinarska farma, aplikantite mora da imaat godi{no proizvodstvo na vino od minimum 20 do 400 hl;

Dokolku gradbata se nao|a vo za{titeno kul �turno podra~je ili e locirana vo za{titena zona, aplikantot mora da ja usoglasi gradbata so relevantnite nacionalni standardi.

Investiciite vo rekreativni kapaciteti �mora da bidat pridruèni so smestuva~ki kapaciteti.

Od oblasta na alternativniot turizam za Repub-lika Makedonija e osobeno interesna merkata 302:

Merka 302 - Diverzifikacija i razvoj na ru-ralnite ekonomski aktivnosti

Investiciite naso~eni kon osnovawe mik-ropretprijatija i rekonstrukcija na gradbite vo i nadvor od zemjodelskoto stopanstvo za celite na selskiot turizam treba da pridonesat kon zgolemuvawe na konkurentnosta i podob-

ruvawe na kvalitetot na ìveewe i sozdavawe mo`nosti za vrabotuvawe, a pritoa treba da se cenat prirodnite prednosti i tradicional-nite pogledi na ruralnite zaednici.

1. Prioriteni sektori

Investicionite proekti se naso~eni kon sozdavawe i razvoj na mikropretprijatijata, razvoj na zanaet~istvoto i ruralniot turizam, promoviraj}i go pretpriemni{tvoto i raz-vivaj}i ja ekonomskata struktura.

302. 1 Poddr{ka na mikropretprijatijata vo ruralnite oblasti

302. 2 Promovirawe na aktivnostite od selskiot turizam

302. 1 Grupa na investicii za poddr{ka na mikropretprijatijata vo ruralnite sredini

302.1.1 Investicii za vospostavuvawe pre-ra botuva~ki kapaciteti vo zemjodels-koto stopanstvo i vonzemjodelskoto sto panstvo.

302.1.2 Investicii za vospostavuvawe i modernizacija na otkupnite centri za pe~urki i lekoviti/aromati~ni bilki i za~ini i kapacitetite za odg-leduvawe pe~urki.

302.1.3 Investicii za vospostavuvawe na ra bo-tilnici za tradicionalni za na et ~i ski aktivnosti i rabotilnici za od rùvawe na zemjodelskata mehanizacija.


55


302. 2 Grupa investicii za promovirawe na aktivnostite vo oblasta na ruralniot turizam

302.2.1 Investicii za rekonstrukcija na ob-jekti na zemjodelskoto stopanstvo so namena za ruralen turizam, nadopol-neti so rekreativni kapaciteti.

302.2.2 Investicii za gradewe na ugostitel-ski objekti, smestuvawe na otvoreno (kampovi) i kapaciteti za rekreacija.

Prifatlivi tro{oci za kofinansirawe na investiciite za otvorawe na rabotilnici za tradicionalni zanaet~iski aktivnosti i rabotilnici za odrùvawe na zemjodelskata mehanizacija se investicionite tro{oci za nabavka na:

materijali za gradba i elementi za kon �strukcija za izgradba na novi objekti ili za podobruvawe na postojnite; za instalirawe oprema za tradicionalnite zanaet~iski aktivnosti, sodràni vo Listata na tradicionalnite zanaet~iski dejnosti, i pridru`nite kapaciteti za pakuvawe i skladirawe na proizvodite; za izgradba na novi objekti ili za podobruvawe na postojnite objekti; za otvorawe rabotilnici za odrùvawe na zemjodelskata mehanizacija, vklu~itelno i pridru`ni kapaciteti za skladirawe na opremata i alatite; parkingprostor i strei;

oprema za vodovod i elektri~na energija; �sistemi za greewe i ventilacija i kanalizacionen sistem; oprema i alati za se~ewe i rezbarewe drvo;

oprema i alati za drvodelstvo; �

oprema i alati za vla~ewe volna; �

oprema i alati za boewe volna; �

oprema i alati za proizvodstvo na proiz �vodi od drvo;

oprema i alati za pravewe tepisi i volneni �pokrivki, volneni materijali, ili drugi proizvodi od volna;

oprema i alati za sedlarnici; �

oprema i alati za pletewe; �

oprema i alati za vezewe; �

oprema i alati za {iewe i kroewe; �

oprema i alati za proizvodstvo i prerabot �ka na filcnetkaena volna;

oprema i alati za kova~nici; �

oprema i alati za limarija; �

oprema i alati za priprema na koà i �proizvodstvo na proizvodi od koà;

oprema i alati za proizvodstvo i dekoraci �ja na grn~arija i keramika;

oprema i alati za proizvodstvo na voso~ni �proizvodi;

oprema i alati za izrabotka na jaìwa; �

oprema i alati za jaglenarnik (proizvod �stvo na }umur);

oprema i alati za proizvodstvo na proiz �vodi od staklo;

oprema i alati za proizvodstvo na metalni �proizvodi;

56

oprema za pakuvawe i etiketirawe; �

oprema za skladirawe; �

oprema i alati za popravka na zemjodelska �mehanizacija;

kompjuterska oprema i kompjuterski soft �ver za kontrola na sistemi za greewe i ventilacija, pakuvawe, etiketirawe, popravka na zemjodelska mehanizacija;

tro{oci za raboti izvr{eni od treti lica, �kako grade`ni raboti, vklu~uvaj}i ru{ewe i ~istewe na terenot za gradba, podgotovka na terenot za gradba i postavuvawe na elementite za konstrukcija i materijalite za gradba, instalacija na oprema za vodovod i elektri~na energija, sistemi za greewe i ventilacija, kanalizacionen sistem, instalacija na prifatliva oprema, instalacija na kompjuterska oprema i kompjuterski softver za kontrola na sistemite za greewe i ventilacija, pakuvawe, etiketirawe, popravka na zemjodelskata mehanizacija;

dopolnitelni op{ti tro{oci za izrabotka �na fizibilitistudii, tehni~ki proekti i drugi studii povrzani so proektot, konsultantski uslugi, tehni~ka pomo{ i nadzor vo tekot na sproveduvawe na proektot, obezbedeni od ovlasteni eksperti, kako i tro{oci za patentni prava i licenci.

Promovirawe na aktivnostite od selskiot turizam

Prifatlivite proekti za promovirawe na ak-tivnostite od selskiot turizam treba da bidat naso~eni kon edna ili pove}e od slednive celi:

rekonstrukcija i prenamena na objektite �na zemjodelskoto stopanstvo za ruralen turizam, kako i za rekreativni kapaciteti;

izgradba na ugostitelski objekti, kapaci �teti za smestuvawe na otvoreno (kampovi) i kapaciteti za rekreacija.

Prifatlivi tro{oci za kofinansirawe na investicii za rekonstrukcija na objekti na zemjodelsko stopanstvo so namena za ruralen turizam, nadopolneti so rekreativni kapac-iteti se investicioni tro{oci za nabavka na:

materijali za gradba i elementi za kon �strukcija za podobruvawe na postojnite objekti za obezbeduvawe uslugi za smestuvawe, ugostitelstvo, degustirawe, proda`ba, ruralen muzej, podobruvawe na sanitarno higienskite reìmi, vklu~itelno i pridru`ni kapaciteti, i obezbeduvawe pristap za hendikepirani lica, mesto za izlet, specijalni sanitarni uslovi, obezbeduvawe na rekreativni kapaciteti (bazeni za kapewe, sportski tereni – otvoreni i zatvoreni, kowi~ko javawe, velosipedizam, ribolovstvo, igrali{te za deca);

oprema za vodovod i elektri~na energija, �sistemi za greewe i ventilacija, kanalizacionen sistem, telekomunikaciski i internet uslugi;

oprema za tretman na voda i pre~istitelni �stanici za voda na zemjodelskoto stopanstvo ili nadvor od zemjodelskoto stopanstvo nameneto za ovaa specifi~na turisti~ka aktivnost;


57


oprema za kapaciteti za smestuvawe, vklu �~itelno i drvenarija, podni pokrivki, sanitaren jazli (isklu~uvaj}i dekorativni dodatoci, postelninata, krpi);

oprema za ugostitelstvo i kujni �vklu~itelno pribor (isklu~uvaj}i predmeti za doma}instvo i zalihi za ugostitelstvo), trpezariski mebel (isklu~uvaj}i dekorativni dodatoci);

oprema za obezbeduvawe na rekreativni �kapaciteti bazen za kapewe, sportski tereni, {tala za kowi, tereni za javawe, velosipedizam, igrali{ta, platformi za ribolov i dr.;

oprema za javawe; �

oprema za ovozmoùvawe pristap na hen �dikepirani lica nadvor i vnatre vo objektite (vklu~itelno i elevatori i liftovi) i specijalni sanitarni uslovi;

oprema za zadovoluvawe na sanitarnite i �higienskite standardi;

televizori, satelitiski risiveri, radio i �audio oprema;

kompjuterska oprema i kompjuterski soft �ver za administrativno upravuvawe so ruralen turizam;

tro{oci za raboti izvr{eni od treti lica �kako grade`ni raboti vklu~uvaj}i ru{ewe i ~istewe na terenot za gradba, podgotovka na terenot za gradba i postavuvawe na elementite za konstrukcija i na materijalite za gradba, instalacija na oprema za vodovod i elektri~na energija, sistemi za greewe i ventilacija, kanalizacionen sistem, telekomunikaciska i internet oprema, instalacija na prifatliva oprema, instalacija na kompjuterska oprema i kompjuterski softver za administrativno upravuvawe so ruralen turizam;

dopolnitelni op{ti tro{oci za izrabotka �na fizibilitistudii, tehni~ki proekti i drugi studii povrzani so proektot, konsultantski uslugi, tehni~ka pomo{ i nadzor vo tekot na sproveduvaweto na proektot, obezbedeni od ovlasteni eksperti, kako i tro{oci za patentni prava i licenci.

ЗА ПовЕќЕ ИнфоРМАЦИИ ЗА МожноСтИтЕ што гИ нУДАт ИПАРД фонДовИтЕ

Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство

Тело за управување со ИПАРДул. „Беласица“ бр. 2, 1000 СкопјеТелефон: 02/3110-887; 3109-809 Факс: 02 3110-887 www.mzsv.gov.mk

Агенција за финансиска поддршка во земјоделството и руралниот развојул. „Скупи“ бр. 3а, 1000 СкопјеТелефон: 02/ 3097-450 Факс: 02 3097-454 е-mail: [email protected] www.ipardpa.gov.mk

58

6.2 IPA PREKUGRANI^NA SORABOTKA

IPA prekugrani~na sorabotka 2009–2011 godina

Pomo{ta za prekugrani~nata sorabotka spored Komponentata II od IPA e naso~ena kon un-apreduvawe na dobrite odnosi me|u regionite i dràvite. Ovaa pomo{ glavno }e se fokusira na kreirawe linkovi pome|u pograni~nite regioni, poddr{ka na zaedni~kite aktivnosti za za{tita na ̀ ivotnata sredina i podobruvawe na potenci-jalot za turizam.

Regioni koi moàt da apliciraat od obete strani na granicite spored podelbata na re-gioni (t.n. NUTS regioni) se slednive:

Prekugrani~na sorabotka me|u Makedonija 1. i Bugarija:

Makedonija – Severoisto~en, Isto~en i �Jugoisto~en region Bugarija – ]ustendil, Blagoevgrad �

Prekugrani~na sorabotka me|u Makedonija 2. i Grcija:

Makedonija – Jugoisto~en, Vardarski re �gion, Pelagonija Grcija – Pela, Seres, Florina, Kuku{ �

Prekugrani~na sorabotka me|u Makedonija 3. i Albanija:

Makedonija – Pelagonija, Jugozapaden re �gion, Polog Albanija – Kor~a, Diber, Elbasan �

Glavni prioriteti i celi

Prekugrani~nite programi se naso~eni kon toa da dadat svoj pridones za odr`liviot raz-voj, stabilnosta i prosperitetot na grani~nite oblasti za zaedni~ki interes na ìtelite i instituciite vo dvete dràvi. Dràvite-u~esni~ki gi dogovorija slednive celi:

Prekugrani~na sorabotka so Bugarija

da se prodolàt postoe~kite ili da se krei �raat novi linkovi me|u lokalnite/regionalnite administracii, asocijacii, nevladini organizacii ili pretprijatija, za da se zajakne ekonomskiot i socijalniot razvoj na pograni~nite regioni;

da se podobri turisti~kata i transport �nata infrastruktura so cel da se zgolemi potencijalot za razvoj na turizmot, kako i da se pridonese za za{tita na ìvotnata sredina;

da se intenziviraat kontaktite na lokalno �nivo me|u ìtelite koi ìveat vo i nadvor od EU, i

da se pomogne so implementacija na progra �mata i da se pridonese za navremena isporaka na rezultatite.

Prekugrani~na sorabotka so Grcija

da se namali jazot vo ekonomskiot razvoj �me|u pograni~nite regioni i drugite delovi od dràvata so pomagawe da se kreiraat novi rabotni mesta, kako rezultat na sorabotkata me|u ekonomskite u~esnici;


59


da se zajakne potencijalot za turizam na �pograni~niot region i da se zgolemi brojot na stranski posetiteli, kako i da se za{titi javnoto zdravje preku prekugrani~ni aktivnosti;

da se promoviraat zaedni~ki aktivnosti �za za{tita na prirodnata i na kulturnata sredina;

da se intenziviraat kontaktite na lokalno �i na regionalno nivo pome|u ìtelite koi ìveat vo i nadvor od EU, i

da se pomogne vo implementacijata na pro �gramata i da se pridonese za navremena isporaka na rezultatite.

Prekugrani~na sorabotka so Albanija

da se poddrì ekonomskiot razvoj so poseben �

akcent na turizmot: prodolèni turisti~ki aktivnosti, alternativni vidovi turizam i razvoj na mala infrastruktura;

da se promovira odr`liviot razvoj so �poseben akcent na za{titata, promocijata i upravuvaweto so prirodnite resursi i ekosistemi: vospostavuvawe zaedni~ki politiki za ìvotna sredina; vklu~uvawe na gra|anskoto op{testvo vo donesuvaweto na politikite; garantirawe na odr`livoto upravuvawe so prirodnite resursi;

da se intenzivira kulturnata razmena preku �aktivnosti “od lu|eto za lu|eto’’ i “od institucija za institucija’’, i

da se pomogne vo implementacijata na pro �gramata i da se pridonese za navremena isporaka na rezultatite.

Finansiski indikatori

Spored Komponentata II, rasporedot za koristewe na sredstvata e spored prikazot vo tabelata.

Programa Albanija Bugarija Grcija

Ekonomski razvoj

90%

40% - 60% 30% - 50%

Turizam/ Infrastruktura 30% - 50% 20% - 40%

Gradewe prekugrani~ni mreì 10% - 20% 10% - 20%

Tehni~ka pomo{ Maksimum 10% Maksimum 10% Maksimum 10%

Vo odnos na programite za prekugrani~na sorabotka so Srbija i so Kosovo, dràvite-korisni-ci, zaedno so Evropskata komisija, }e odlu~at koga }e zapo~ne procesot na programirawe i kako } e izgleda alokacijata na sredstvata.

Documents

Со европски пари до развој на алтернативен туризам