RAYMONDBROWN

! "#$%&' ()%*+) ,-) ./µ+0-

.1 234 54 26!. 7 248!5!.------------------------------------------------

.1 234 J O H N S T O T T

RA

YM

ON

DB

RO

WN

CYAN MAGENTA YELLOW BLACK

9) ,-)0&# /:-; <=>,&%&) ?)- :&@' A0B:&@' -;-?;B>:+' :C'1A)>:&%/' A0&' 1$0-#&@'. D&%%&# -A’ -@:&=' +#E-; @A&>:+#-AC;/ <)F?µG. 1#E-; $)B>+) $)-)&A0-?#+', :- >A#:)- :&@'+#E-; %+C%-:CH+#· &0)>µI;&) +#E-; 0)E:+# >:C J@%-,/ ?)- :C;A#>:C :&@' >:&; K0)>:G, *%%&) +#E-; ?;F0#>+) :C <CµG>)-<)-AGµA+@>C +A+)</ +µA)>:+=&;:-; -:-%*;:+@:- :&; 2C>&=.

.+ :I:&)&@' -;H0BA&@' C >@?,+,0)µI;C 1A)>:&%/ /0H+ >-;µ)- µ+?*%C +;H*00@;>C. 9 >@??0-JI-' >:0IJ+) :- µ*:)-:F; -;-?;F>:B; :&@ >:&; K0)>:G, :&@' <+#E;+) AB'@%&A&)+# :C; +%A#<- A&@ @A&</%F;-; &) H@>#+' :C' D-%-)*'7)-H/,C', ,-) :&@' A-0&:0=;+) ;- µI;&@; >:-H+0&# >:C;A#>:C :&@', C &A&#- H- :&@' $&CH/>+) ;- -;:+A+LI%H&@;>:&@' <=>,&%&@' ,-)0&=' A&@ :B0- -;:)µ+:FA#M&@;.

()- :I:&)- +;H*00@;>C ,-) A0G>,%C>C +#;-) A*;:-+A#,-)0+' ,-) ?)- :&@' >Cµ+0);&=' E0)>:)-;&='. 9 RaymondBrown :& <+#E;+) -@:G A&%= ,-H-0* >:C; A-0&=>- +0?->#-:&@, ,-HB' +LC?+# A+0),&A/ µ+ A+0),&A/ G%C :C; 1A)>:&%/A0&' 1$0-#&@'.

! Raymond Brown, "#$%& '()*+*&,-. ,/* 0/1)23/* 4"5#,6/& ,/*7/&'3&/*, 58)( "#9:;<,< <"/:*#+)3 <"9 ,%& *"%#):3< ,/* =."/(µ5&< ,%. ><",(:,(?-. @??1%:3<. ,%. >(?,9#(<., Eastbourne ,%.A2213<., 2(< &’ <;()#=+)3 :,% '(<?/&3< ,/* ?%#B2µ<,/. ?<( ,%.:*22#<;-..

. 14, 185 47

O

O

O

ISBN 978-960-510-133-6

Ο Χριστός ανώτερος Όλων

Η Βίβλος Μιλάει και ΣήμεραΕκδότες της σειράς: J. A. Motyer (Π.Δ.)

John R. W. Stott (Κ.Δ.)

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣ

ΕΒΡΑΙΟΥΣΕΠΙΣΤΟΛΗΣ

Ο Χριστός ανώτερος Όλων

Raymond BrownΠρύτανης του Κολεγίου Spurgeon, Λονδίνο

Mετάφραση:Χάρης Ι. Νταγκουνάκης

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣ

ΕΒΡΑΙΟΥΣΕΠΙΣΤΟΛΗΣ

ΛόγοςΕ Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

O

Tίτλος πρωτοτύπου: THE MESSAGE OF HEBREWSΣυγγραφέας: Raymond Brown

Πρωτότυπη έκδοση: © Raymond Brown 1982Inter-Varsity Press 2000

Mετάφραση, επιμέλεια κειμένων:Χάρης Ι. Νταγκουνάκης

Προσαρμογή εξωφύλλου και ηλεκτρ. σελιδοποίηση:Δήμητρα Παπαναγή

Eπιμέλεια και παραγωγή εντύπου:Logos Graphics

© 2012 Eκδόσεις «O Λόγος»Τ.Θ. 254, 194 00 Κορωπί

τηλ.: 210.4834214, φαξ: 210.6627506www.ologos.gr

Κεντρική διάθεση:Βιβλιοπωλεία «Ο Λόγος»

• Αθήνα: Εμμ. Μπενάκη 28, 106 78, τηλ.: 210.3823495• Θεσσαλονίκη: Εθν. Αμύνης 42, 546 21, τηλ.: 2310.232210

• Πάτρα: Πουκεβίλ 22, 262 23, τηλ.: 2610.224197• Λάρισα: Δευκαλίωνος 2, 412 22, τηλ.: 2410.232594• Βόλος: Σωκράτους 23, 382 21, τηλ.: 24210.35801

• Αλβανία: Sarande, Libraria «O LOGOS», τηλ.: 0035585223239

ISBN 978-960-510-133-6

Οι περικοπές της Αγίας Γραφής που προηγούνται σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου προέρχονται από τη «Νέα Μετάφραση της Βίβλου» (NΜΒ),

έκδ. Ελληνικής Βιβλικής Εταιρίας © 2003, Εμμ. Μπενάκη 50, Αθήνα, και χρησιμοποιούνται κατόπιν αδείας της εκδότριας Εταιρίας.

Η αναπαραγωγή ολόκληρου του βιβλίου ή τμημάτων του με οποιαδήποτε μορφή (εκτός από σύντομη ανασκόπηση ή αναφορά σ’ αυτό) επιτρέπεται

μόνο μετά από γραπτή άδεια του εκδότη.

Γενικός πρόλογος

Η σειρά Η Βίβλος Μιλάει και Σήμερα αποτελείται από ένα σύνολο ερμη-

νευτικών υπομνημάτων βιβλίων τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής

Διαθήκης, και έχει έναν τριπλό στόχο:

● Να ερμηνεύσει με ακρίβεια το βιβλικό κείμενο

● Να συσχετίσει το κείμενο με τη σύγχρονη ζωή

● Να προσφέρει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα

Επομένως, αυτά τα βιβλία δεν είναι «υπομνήματα» με τη συνήθη έννοια

του όρου (commentaries), γιατί ένα υπόμνημα περιορίζεται να επεξηγή-

σει το κείμενο, παρά να προσφέρει κάποιες εφαρμογές του, και τείνει να

είναι περισσότερο κείμενο αναφοράς παρά φιλολογικό κείμενο. Απ’ την

άλλη μεριά, το είδος «κηρυγμάτων» που τα συνήθη αυτά υπομνήματα πε-

ριλαμβάνουν, δεν προσπαθούν να συσχετίσουν το κείμενο με τη σύγ-

χρονη ζωή, και παράλληλα να είναι ευχάριστα στην ανάγνωση,

λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη το βιβλικό κείμενο.

Οι συγγραφείς που συμμετέχουν στη σειρά Η Βίβλος Μιλάει και Σή-

μερα, πιστεύουν όλοι τους ότι ο Θεός εξακολουθεί να μιλάει με τα όσα

έχει ήδη πει στο παρελθόν, και πως τίποτα δεν είναι περισσότερο ανα-

γκαίο για την πνευματική ζωή, την ευεξία και την αύξηση των χριστια-

νών, από του ν’ ακούν τι λέει προς αυτούς το Πνεύμα μέσα από τον

αρχαίο –κι ωστόσο πάντα επίκαιρο– Λόγο του.

J. A. MOTYER

J. R. W. STOTT

Εκδότες της Σειράς

Περιεχόμενα

Γενικός πρόλογος ...................................................................................................................................................................................................... 5

Πρόλογος του συγγραφέα ........................................................................................................................................................................ 9

Συντομογραφίες ...................................................................................................................................................................................................... 11

Ερμηνευτικά υπομνήματα ...................................................................................................................................................................... 12

Εισαγωγή ............................................................................................................................................................................................................................ 15

ΜΕΡΟΣ Α΄ - Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

1. Ο ένδοξος Χριστός (1:1-3) ........................................................................................................................................................ 32

2. Ανώτερος από τους αγγέλους (1:4-14) ................................................................................................................ 43

3. Ο κίνδυνος της παρέκκλισης (2:1-4) ...................................................................................................................... 55

4. Ο Χριστός αρχηγός μας (2:5-13) .................................................................................................................................. 63

5. Ο Χριστός ελευθερωτής μας (2:14-18) .............................................................................................................. 77

6. Ο Χριστός απεσταλμένος του Θεού για μας (3:1-6) .................................................................... 88

7. Σταθεροί ώς το τέλος (3:7-4:13) .................................................................................................................................... 99

8. Ο μεγάλος αρχιερέας (4:14-5:10) ............................................................................................................................ 113

9. Ποιμαντορικά προβλήματα (5:11-6:8) ............................................................................................................ 125

10. Τα «ανώτερα πράγματα» (6:9-20) ........................................................................................................................ 142

ΜΕΡΟΣ Β΄ - ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

11. Εκείνος ο περίεργος Μελχισεδέκ (7:1-19) .......................................................................................... 151

12. Η ανώτερη ιεροσύνη (7:20-28) .............................................................................................................................. 159

7

8

Περιεχόμενα

13. Το ουράνιο θυσιαστήριο (8:1-5) .......................................................................................................................... 170

14. Η καλύτερη διαθήκη (8:6-9:14) ............................................................................................................................ 179

15. Η αιώνια κληρονομιά (9:15-22) ............................................................................................................................ 197

16. Η μοναδική θυσία (9:23-10:18) ............................................................................................................................ 206

17. Σταθεροί στην ελπίδα μας (10:19-39) ........................................................................................................ 225

18. Πίστη: το νόημά της και οι ήρωές της (11:1-16) .................................................................... 241

19. Η Πίστη σε δύσκολους καιρούς (11:17-32) .................................................................................... 259

20. Άγνωστοι κατακτητές και μεγάλη πίστη (11:33-40)............................................................ 273

21. Προσηλώστε τα μάτια σας στον Ιησού (12:1-3) ........................................................................ 277

22. Ο σωφρονισμός που χρειαζόμαστε (12:4-11)................................................................................ 284

23. Το επόμενο βήμα (12:12-17) ...................................................................................................................................... 290

24. Τότε και τώρα (12:18-29) .................................................................................................................................................. 298

25. Ποιμαντορικές προτροπές (13:1-16).............................................................................................................. 305

26. Τιμή στους εκκλησιαστικούς ηγέτες (13:17-21) ........................................................................ 323

27. Καταληκτικοί χαιρετισμοί (13:22-25) .......................................................................................................... 333

Πρόλογοςτου συγγραφέα

Σε μια εποχή όπου κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος σε όλο τον κόσμο προ-

βληματίζεται με θέματα όπως η βία, η ανεργία, η φτώχεια, τα ναρκωτι-

κά, το αλκοόλ και η διάλυση της οικογένειας, ορισμένοι αναγνώστες ίσως

μπουν στον πειρασμό να αμφισβητήσουν την αξία μιας βιβλικής εξήγησης

της Επιστολής προς Εβραίους. Πολλοί θεωρούν πια τη συγκεκριμένη Επι-

στολή, με τις αναφορές της στις θυσίες ζώων και τις άλλες συναφείς,

σαν μια από τις πιο θεολογικές και πιθανόν από τις πιο αινιγματικές Επι-

στολές της Καινής Διαθήκης. Κάποιοι από τους συγχρόνους μας δια-

πιστώνουν ότι και οι ίδιοι ψάχνουν να βρουν ποιες λύσεις έχει να προ-

σφέρει αυτό το κείμενο στα σοβαρά προβλήματα του αιώνα μας.

Για εννέα σχεδόν χρόνια έχω διαθέσει πολύ χρόνο στη μελέτη της

Επιστολής προς Εβραίους, κι αυτή η ενασχόλησή μου με έπεισε με το

παραπάνω πως η Επιστολή έχει πολλά πράγματα να πει σήμερα. Φυσικά

οι εικόνες της προέρχονται από έναν άλλο κόσμο, εντελώς διαφορετι-

κό, αλλά το μήνυμά της είναι διαχρονικό. Χωρίς να παραβλέπει το πα-

ρελθόν, μας καλεί σε ένα καλύτερο μέλλον, με τη σταθερή της διαβε-

βαίωση πως ο αιώνιος Υιός του Θεού είναι ανώτερος όλων και τα κα-

λύπτει όλα. Πρόκειται για το ξεκάθαρο, χριστοκεντρικό μήνυμα της Επι-

στολής, που την καθιστά ένα σπουδαιότατο κείμενο για τον καιρό μας.

Το μήνυμα της μοναδικότητας του Χριστού είναι πάντοτε επίκαιρο. Η

διδασκαλία της Καινής Διαθήκης το ξεκαθαρίζει σαφέστατα ότι τίποτα

9

δεν είναι πιο σπουδαίο από το Χριστό για την εξέλιξη του ανθρώπινου

γένους, και το θέμα αυτό είναι σίγουρα το κεντρικό δόγμα της Επιστο-

λής προς Εβραίους.

Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου για τη βοήθεια που έλα-

βα από άλλους για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου: Πάνω απ’ όλα, εκεί-

νοι που με ενέπνευσαν με τα ερμηνευτικά τους υπομνήματα στην Επι-

στολή είναι οι B. F. Westcott, F. F. Bruce και, πιο πρόσφατα ο Philip

Hughes. Με τα χρόνια εκείνο που αποδείχτηκε πολύ βοηθητικό ήταν η

απόπειρα να ερμηνεύσω ορισμένες κρίσιμες περικοπές της Επιστολής

στη διάρκεια διαφόρων σεμιναρίων για εργάτες του ευαγγελίου, και σε

συνέδρια, όπως αυτά στο Southsea, στο Frinton και στο Portstewart. Εί-

μαι ευγνώμων στους ανθρώπους που συμμετείχαν σ’ αυτά τα τόσο δια-

φορετικά μεταξύ τους συνέδρια, για τις παρατηρήσεις τους και την εν-

θάρρυνση που μου έδωσαν. Πρέπει να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον

Rev. John R. W. Stott όχι μόνο για τις εκδοτικές συμβουλές του, αλλά

και για την ευγενική και συνάμα ανεξάντλητη υπομονή του με έναν τόσο

αργό συγγραφέα! Καθώς μια από τις κύριες ακαδημαϊκές υποτροφίες μου

ήταν στον τομέα της εκκλησιαστικής ιστορίας, ωφελήθηκα πολύ στα πρώ-

τα στάδια του έργου από τα σχόλια των συναδέλφων Rev. Frank S.

Fitzsimmonds και John F. Maile που ανήκουν στο προσωπικό του Κο-

λεγίου Σπέρτζον, και διδάσκουν Καινή Διαθήκη. Θα είμαι πάντοτε ευ-

γνώμων στην πρώτη γραμματέα μου, την αείμν. Mrs. F. M. Moody, η

οποία δακτυλογράφησε το πρώτο δοκίμιο του βιβλίου. Θέλω επίσης να

ευχαριστήσω τη Miss Gladys Claydon, οποία στη συνέχεια με βοήθησε

με τα χειρόγραφα, κι επίσης τη γραμματέα μου Mrs. Audrey Jones, η οποία

δακτυλογράφησε όλο το έργο αναθεωρημένο, και που μου πρόσφερε με-

γάλη βοήθεια στην εργασία μου στο Κολέγιο. Τέλος, θα ήθελα να αφιε-

ρώσω το βιβλίο, με ευγνωμοσύνη, στους φίλους και συγκατοίκους μου

στο Κολέγιο Σπέρτζον. Ίσως να μη συμφωνούν σε κάθε λεπτομέρεια με

την ερμηνεία μου, αλλά όλοι συμμερίζονται τον ενθουσιασμό μου για

το σύγχρονο ερμηνευτικό κήρυγμα, και πιστεύουν ότι ανεξάρτητα από

την όποια περικοπή, η Βίβλος εξακολουθεί να μιλάει με την ίδια δύνα-

μη και την ίδια επίδραση ακόμη και σήμερα.

RAYMOnd BROWn

10

Πρόλογος του συγγραφέα

Συντομογραφίες

αι. = αιώνας

ανωτ. = ανωτέρω

απ. = απόστολος

αρχ. = αρχαίος

βλ. = βλέπε

δηλ. = δηλαδή

εβρ. = εβραϊκός/ή

εδ. = εδάφιο

έκδ. = έκδοση

ελλ. = ελληνικός/ή

εξ = εξής

κεφ. = κεφάλαιο

κ.ο.κ. = και ούτω καθεξής

κλπ. = και λοιπά

κριτ. κ. = κριτικό κείμενο

κ.τ.ό. = και τα όμοια

λ. = λέξη

μετ. = μετάφραση

μτφ. = μεταφορικά

μ. Χ. = μετά Χριστόν

ΝΒ = Μετάφραση Νεόφ. Βάμβα

ΝΜΒ = Νέα Μετάφραση της Βίβλου

Ο΄ = Εβδομήκοντα (Μετάφραση των)

Όπ. π. = όπως παραπάνω (ibid.)

π.Χ. = προ Χριστού

πρβλ. = παράβαλε

πρωτ. κ. = πρωτότυπο κείμενο

ρ. = ρήμα

σελ. = σελίδα

Σ.τ.Μ. = Σημείωση του Μεταφραστή

σύγκρ. = σύγκρινε

φρ. = φράση

χειρ. = χειρόγραφο/α

χλμ. = χιλιόμετρα

ΞΕΝΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ:

nEB – new English Bible

nIV – new International Version

RSV – Revised Standard Version

11

Ερμηνευτικά υπομνήματα

Για να κρατηθεί μικρός ο αριθμός των υποσημειώσεων, ο συγγραφέας

δε δίνει τον αριθμό της σελίδας του ερμηνευτικού υπομνήματος. Ο

αναγνώστης μπορεί να βρει τη σχετική αναφορά με βάση τη βιβλική

παραπομπή που εξετάζεται (π.χ. Εβρ. 3:1-6). Παρατίθεται μόνο το

όνομα του συγγραφέα (π.χ. W. Manson).

Τα Ερμηνευτικά Υπομνήματα είναι:

W. Barclay The Letter to the Hebrews (daily Study Bible,

Saint Andrew Press, 1955).

F. F. Bruce The Epistle to the Hebrews (new London Com-mentaries, Marshall, Morgan & Scott, 1965).

J. Calvin The Epistle to the Hebrews, translated by W. B.

Johnston (Calvin’s Commentaries, Oliver &

Boyd, 1963).

J. Chrysostom Homilies on the Epistle to the Hebrews (Libraryof nicene and Post-nicene Fathers, new York,

1888).

G. F. Hawthorne Commentary on «The Letter to the Hebres» in

G. C. d. Howley (editor), A new TestamentCommentary (Pickering & Inglis, 1969).

J. Héring The Epistle to the Hebrews, translated by A. W.

Heathcote and P. J. Allcock (Epworth Press,

1970).

12

T. Hewitt Hebrews: An Introduction and Commentary(Tyndale Commentaries, IVP, 1960).

P. E. Hughes A Commentary on the Epistle to the Hebrews(Eerdmans, 1977).

M. Luther Lectures on Hebrews (Luther’s Works 29, Con-

cordia, 1968).

W. Manson The Epistle to the Hebrews (Hodder &

Stoughton, 1951).

J. Moffatt A critical and Exegetical Commentary on theEpistle to the Hebrews (International. CriticalCommentaries, T. & T. Clark, 1924).

H. W. Montefiore A Commentary on the Epistle to the Hebrews(Black’s new Testament Commentaries, A. & C.

Black, 1964).

A. nairne The Epistle of Priesthood (T. & T. Clark, 1913).

F. d. V. narborough The Epistle to the Hebrews (Clarendon Bible,

Clarendon Press, 1930).

W. neil The Epistle to the Hebrews (Torch Bible Com-mentaries, SCM Press, 1955).

J. Owen An Exposition of the Epistle to the Hebrews(Edinburg,2 1812).

A. S. Peake The Epistle to the Hebrews (Century Bible, Ed-

inburgh, n.d.).

T. H. Robinson The Epistle to the Hebrews (Moffatt new Tes-tament Commentaries, Hodder & Stoughton,

1933).

A. M. Stibbs «Hebrews», in d. Guthrie and J. A. Motyer (ed-

itors), The new Bible Commentary Revised(IVP, 1970). So Great Salvation (Paternoster,

1970).

B. F. Westcott The Epistle to the Hebrews (Macmilan, 1889).

G. B. Wilson Hebrews: A digest of Reformed Comment (Ban-

ner of Truth, 1970).

13

Ερμηνευτικά υπομνήματα

14

Εισαγωγή

1. Ο σκοπός της Επιστολής

Η μεγαλειώδης αυτή Επιστολή προς Εβραίους απευθύνεται σε μια ομά-

δα χριστιανών του 1ου αι., οι οποίοι κινδύνευαν να φύγουν από το Χρι-

στό. Είναι σαφές, ακόμα και με μια πρόχειρη ανάγνωση του κειμένου

ότι η εποχή εκείνη ήταν πολύ δύσκολη, ιδιαίτερα για τους Ιουδαι-

οχριστιανούς. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν υποστεί απηνή διωγμό. Είχαν

βιώσει βιαιοπραγίες, τα σπίτια τους είχαν λεηλατηθεί· ορισμένοι είχαν

ριχτεί στη φυλακή για την πίστη τους στο Χριστό, άλλοι είχαν γνωρί-

σει τη δημόσια διαπόμπευση επειδή εμπιστεύονταν αταλάντευτα τον Ιη-

σού (10:32-34). Πολλοί απ’ αυτούς τους Ιουδαιοχριστιανούς είχαν απο-

δεχτεί όλες αυτές τις θλίψεις με χαρά. Άλλοι όμως είχαν υπαναχωρή-

σει από την αρχική τους πίστη στο Χριστό και είχαν γίνει αποστάτες.

Άλλοι δεν έφτασαν ώς εκεί αλλά διέτρεχαν τον κίνδυνο να συμβιβαστούν.

Η Επιστολή κάνει έκκληση σε όλους αυτούς τους πιστούς που περνούσαν

όλες αυτές τις σοβαρές δοκιμασίες να διατηρήσουν την πίστη τους αγ-

κυροβολημένη με ασφάλεια στους βράχους της αλήθειας, να κρατήσουν

σταθερή την εμπιστοσύνη τους στο Χριστό και να επιμείνουν στην αρ-

χική χριστιανική διδασκαλία (2:1· 3:6· 6:1).

Πώς μπορεί κανείς, όμως, να δώσει θάρρος σε τέτοιους ανθρώπους

σε εποχές κρίσιμες και επικίνδυνες; Ο συγγραφέας ξέρει ότι πρέπει να

15

τους παρακινήσει «να διατηρήσουν ώς το τέλος το θάρρος τους…» «να

προσπαθήσουν να μπουν στον τόπο της ανάπαυσης…» «να προχωρή-

σουν προς την τελειότητα», «να μείνουν σταθεροί σ’ αυτά που ελπίζουν»

(3:6· 4:11, 14· 6:1, 18) και ούτω καθεξής. Τις αναγκαίες αυτές προ-

τροπές, όμως, μπορεί να τις απευθύνει στους αναγνώστες του, και μά-

λιστα με τόση ευγλωττία, επειδή προηγουμένως έχει κάνει κάτι ακόμη

πιο βασικό. Κυρίως έστρεψε τα μάτια των αναγνωστών του όχι στον εαυ-

τό τους μήπως και βρουν κάποια εσωτερική δύναμη μέσα τους, ούτε

στα αγωνιώδη προβλήματά τους ούτε στους συγχρόνους τους που τους

δίωκαν αλλά στο Χριστό. Κανένας πιστός δεν μπορεί να υπομείνει τις

όποιες αντιξοότητες αν ο Χριστός δεν πληροί τους ορίζοντές του, δεν

καθορίζει τις προτεραιότητές του, δεν καθοδηγεί τις δοκιμασίες του.

Πρωταρχική παραίνεση της συγκεκριμένης Επιστολής είναι μια πρό-

σκληση να αντέξουν στο διωγμό. Καθώς αυτοί οι Ιουδαίοι πιστοί ήταν

εξοικειωμένοι με τις μεγάλες προσωπικότητες της Παλαιάς Διαθήκης,

δεν έπρεπε να ξεχνούν ότι ο Αβραάμ έλαβε την υπόσχεση, «και με την

υπομονή του πέτυχε την εκπλήρωσή της» (6:15). Ο Μωυσής άντεξε όλες

τις αντιξοότητες, επειδή αγνόησε το σκληρό πρόσωπο του φαραώ και

τους απογοητευμένους συμπατριώτες του, και έστρεψε τα μάτια του στο

Θεό. Εστίασε αποφασιστικά στον αόρατο Θεό, και με ένα θαυμαστό τρό-

πο παρέμεινε σταθερός στην πίστη του (11:27). Πάνω απ’ όλα, ο ίδιος

ο Ιησούς υπέμεινε την εναντίωση και την ατίμωση από τους αμαρτω-

λούς, «επειδή είχε υπόψη του τη χαρά που τον περίμενε» (12:2-3). Ο

Αβραάμ, ο Μωυσής και ο Ιησούς είχαν όλοι τους δοκιμάσει τη βιαιό-

τητα του πειρασμού και την εναντίωση των εχθρών τους. Κάτω από την

πίεση αυτών των θλίψεων θα έπρεπε κανονικά να είχαν υποκύψει, κι

ωστόσο έμειναν σταθεροί στην πορεία τους. Πώς θα μπορούσαν τώρα

να αντέξουν τις δικές τους αντιξοότητες οι Ιουδαιοχριστιανοί; Τι θα μπο-

ρούσε να τους δώσει τη δύναμη να μείνουν σταθεροί στους δύσκολους

καιρούς; Έπρεπε να ατενίζουν στο Χριστό.

Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας της Επιστολής, μολονότι γνωρίζει

τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι πιστοί, δεν αποφασίζει ν’

αρχίσει τις ποιμαντορικές του παραινέσεις, προτού τους υπενθυμίσει

τη μοναδικότητα του Χριστού. Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, τους παρουσιάζει

16

Εισαγωγή

το Χριστό σαν προφήτη (1:1-2), σαν ιερέα (1:3β) και σαν βασιλιά (1:8-

14). Ορισμένοι από τους χριστιανούς συμπατριώτες τους είχαν γυρί-

σει πίσω στον Ιουδαϊσμό. Στηρίζονταν περισσότερο στα έργα του νό-

μου παρά στο έργο του Χριστού. Είχαν εγκαταλείψει την πίστη τους, όχι

μόνο γιατί τους στοίχιζε αφάνταστα να συνεχίσουν, αλλά επειδή πρώ-

τιστα είχαν ανεπαρκή γνώση του Χριστού. Πολλοί από τους συγχρό-

νους μας γοητεύονται από το Χριστό. Έχουμε ροκ μιούζικαλ που μας

παρουσιάζουν μια εκδοχή της διδασκαλίας του Χριστού. Εμπορικές ται-

νίες, ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεοπτικά προγράμματα μας καλούν

να κοιτάξουμε στο Χριστό. Μας παρουσιάζουν όμως το σωστό Χριστό;

Τίποτα δεν είναι σπουδαιότερο στο δικό μας καιρό από το να θυμόμαστε

τις τεράστιες διαστάσεις της διδασκαλίας του Χριστού, όπως αυτή πα-

ρουσιάζεται στη Βίβλο.

2. Ο συγγραφέας της Επιστολής

Κάνει εντύπωση ότι από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ο συγ-

γραφέας αυτής της Επιστολής παραμένει ανώνυμος. Πολλοί αναγνώ-

στες, παρασυρμένοι από έναν υπότιτλο του εκδότη της πρώτης αγγλι-

κής μετάφρασης της Βίβλου (AV), πίστευαν ότι είναι έργο του απ. Παύ-

λου. Ο τίτλος αυτός όμως δεν απαντάται σε κανένα αρχαίο χειρόγρα-

φο κι έτσι, ενώ προφανώς θα συμφωνούσε κανείς ότι ίσως ο Παύλος

να είναι ο συγγραφέας της Επιστολής, δύσκολα θα βρει κάποια προ-

ηγούμενη διεκδίκηση της πατρότητάς της. Πράγματι, ορισμένοι υπο-

στηρίζουν ότι το φιλολογικό ύφος, τα θεολογικά επιχειρήματα και η πα-

ρουσίαση του υλικού δείχνουν όλα την πιθανότητα ο συγγραφέας να

είναι κάποιος άλλος χριστιανός των πρώτων εκκλησιαστικών χρόνων

με διαφορετικές ενδεχομένως θέσεις.

Δεν είναι εδώ ο χώρος για να συζητήσουμε τις διάφορες θεωρίες

για το συγγραφέα της Επιστολής. Οι πολλοί υποψήφιοι και οι ανάλο-

γες αποδείξεις διερευνώνται εξαντλητικά στα διάφορα ερμηνευτικά υπο-

μνήματα1. Ίσως αρκεί απλώς να πούμε ότι τα επιχειρήματα εναντίον της

παύλειας πατρότητας της προς Εβραίους είναι ότι πουθενά ο Παύλος

δεν κάνει καμιά αναφορά στον εαυτό του (ενώ αναφέρεται ο Τιμόθε-

17

Εισαγωγή

ος στο 13:23), και ότι το φιλολογικό της ύφος είναι εντελώς διαφορετικό

από άλλα γραπτά που αποδίδονται με βεβαιότητα στον Παύλο. Η προς

Εβραίους, είναι από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης με τα καλύτερα

ελληνικά, ενώ οι δυναμικές Επιστολές του Παύλου χαρακτηρίζονται από

σποραδικούς «αιφνιδιασμούς, παρεκβάσεις, ακόμη και ακαταστασία»

(Guthrie). Ο Καλβίνος δεν είχε καμιά αμφιβολία για τον μη παύλειο χα-

ρακτήρα της Επιστολής και έλεγε: «δεν μπορώ να προσκομίσω καμιά

απόδειξη ότι ο συγγραφέας είναι ο Παύλος»2.

Αν πρέπει να θεωρηθεί ο Παύλος σαν ο πιθανός συγγραφέας τής

προς Εβραίους, τότε θα όφειλε κανείς να δει και τα επιχειρήματα εκεί-

νων που από την εποχή του Τερτυλλιανού και του Νοβατιανού πιστεύουν

ότι η Επιστολή είναι έργο του αγαθού εκείνου ανθρώπου, του Βαρνά-

βα (Πράξ. 11:24). Ορισμένοι χριστιανοί του 3ου αι. θεωρούν το Λου-

κά ότι θα μπορούσε κι αυτός να είναι ο συγγραφέας, ενώ άλλοι στη διάρ-

κεια της εκκλησιαστικής ιστορίας πίστευαν ότι την Επιστολή την έγρα-

ψε ο Κλήμης ο Ρώμης. Ο Κλήμης σίγουρα ήξερε την Επιστολή, όπως

φαίνεται από τα παραθέματα και τις παράλληλες ιδέες που απαντών-

ται στη δική του Επιστολή προς Κορινθίους, που την έγραψε πιθανόν

γύρω στο 96. Ο Σιλουανός (Α΄ Πέτρ. 5:12) είναι κι αυτός πιθανός υπο-

ψήφιος, κυρίως λόγω των ομοιοτήτων ανάμεσα στην προς Εβραίους και

στην Α Πέτρου. Πιθανότατα ο Απολλώς να έχει τις περισσότερες πι-

θανότητες γι’ αυτή την τιμή. Ο Λούθηρος είχε τους λόγους του να εί-

ναι βέβαιος ότι ο «προικισμένος ρήτορας» από την Αλεξάνδρεια, που

«ήξερε καλά τη Γραφή» (Πράξ. 18:24) θα μπορούσε κάλλιστα να έχει

γράψει την Επιστολή προς Εβραίους.

Αν πιστεύουμε, ωστόσο, πως ο προικισμένος, αν και ανώνυμος συγ-

γραφέας της Επιστολής χρησιμοποιήθηκε πάνω απ’ όλα από το Πνεύ-

μα του Θεού για να μεταφέρει «τους ενθαρρυντικούς αυτούς λόγους»

(13:22), η ακριβής ταυτότητά του είναι δευτερεύουσας σημασίας. Οι

περισσότεροι σχολιαστές στις συζητήσεις για την πατρότητα της προς

Εβραίους παραπέμπουν στον Ωριγένη (3ος αι.) Εκείνος ήταν βέβαιος

ότι σε ό,τι αφορά το συγγραφέα της, «μόνον ο Θεός γνωρίζει ποιος ήταν»!

18

Εισαγωγή

3. Οι παραλήπτες της Επιστολής

Ο παραδοσιακός τίτλος της Επιστολής, «Προς Εβραίους», ανάγεται του-

λάχιστον στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα. Το έργο του Τερτυλλιανού

Περί Αγνείας, γραμμένο στις αρχές του 3ου αι., αναφέρεται στη συγ-

κεκριμένη Επιστολή με το λατινικό τίτλο της ad Hebraeos, αλλά ούτε

η επιγραφή φωτίζει ακριβώς σε ποιους απευθυνόταν η μεγάλη αυτή Επι-

στολή. Κάποιοι σχολιαστές και ερμηνευτές υπαινίσσονται ότι ο παρα-

δοσιακός τίτλος παραπλανάει τον ερευνητή, καθώς ο τελευταίος ανα-

ζητεί τους αρχικούς παραλήπτες. Ισχυρίζονται ότι οι εθνικοί αναγνώ-

στες, καθώς και οι Ιουδαίοι, θα πρέπει να ήταν πολύ εξοικειωμένοι με

την Παλαιά Διαθήκη όταν έγιναν χριστιανοί. Και το γεγονός ότι δεν ανα-

φέρεται στην Επιστολή ο ναός της Ιερουσαλήμ, θα ήταν σίγουρα πολύ

περίεργο αν οι αποδέκτες ήταν εθνικοί, αλλά όχι τώρα που πρόκειται

για ιουδαιο χριστιανική κοινότητα.

Πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς, ωστόσο, νιώθουν σίγουροι πως ο

άγνωστος συγγραφέας της Επιστολής είχε στο νου του Ιουδαιοχρι-

στιανούς κυρίως αναγνώστες και αυτή την άποψη υιοθετεί και το ανά

χείρας σύγγραμμα. Ο κύκλος των Ιουδαιοχριστιανών αναγνωστών έχει

διευρυνθεί μετά την ανακάλυψη των χειρογράφων της Νεκράς Θαλάσσης

στο τέλος της δεκαετίας του 1940, και πολλοί μεταγενέστεροι μελετη-

τές υποθέτουν ότι η Επιστολή ενδέχεται αρχικά να είχε αποσταλεί σε

έναν κύκλο Ιουδαίων του 1ου αι., που είχαν απόψεις παρόμοιες μ’ εκεί-

νες της περίφημης Κοινότητας του Κουμράν, η οποία θεωρούσε πολύτιμα

τα συγκεκριμένα χειρόγραφα και τη διδασκαλία τους. Οι αρχικοί ανα-

γνώστες ήταν καλά εξοικειωμένοι με την Παλαιά Διαθήκη της μετά-

φρασης των Εβδομήκοντα. Ο F. F. Bruce λέει ότι οι αναγνώστες αυτοί

ίσως να ανήκαν σε μια κατ’ οίκον εκκλησία του 1ου αι., αλλά παράλ-

ληλα ήταν και μέρος «της ευρύτερης κοινότητας μιας εκκλησίας στην

πόλη, και είχαν την τάση να παραμελούν τους δεσμούς κοινωνίας που

τους συνέδεαν με άλλους χριστιανούς πέρα από το δικό τους στενό κύ-

κλο3».

Σε ό,τι αφορά την ακριβή τοποθεσία όπου βρισκόταν αυτή η ομά-

δα ή εκκλησία των παραληπτών, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Ορι-

19

Εισαγωγή

σμένοι είπαν ότι είναι η Ιερουσαλήμ, κι έχουν αναφερθεί και άλλα μέρη

της Παλαιστίνης. Η Αλεξάνδρεια έχει επίσης θεωρηθεί σαν πιθανή το-

ποθεσία, αλλά η Ρώμη είναι εκείνη που ταιριάζει περισσότερο.

4. Η χρονολογία συγγραφής

Δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτα σίγουρος για τη χρονολογία συγ-

γραφής τής προς Εβραίους, αλλά φαίνεται λογικό να θεωρήσουμε το

10:32-34 σαν αναφορά στους διωγμούς του Νέρωνα (64 μ.Χ.) Ορισμένοι

επιμένουν ότι η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο ναό από το συγ-

γραφέα δείχνει πως η Επιστολή πρέπει να γράφτηκε μετά την κατα-

στροφή του ναού από τους Ρωμαίους το 70 μ.Χ., αλλά το επιχείρημα

δεν είναι ιδιαίτερα πειστικό. Ο Κλήμης ο Ρώμης, τέλη του 1ου αι., γνώ-

ριζε σίγουρα την προς Εβραίους, γιατί όπως έχουμε ήδη δει, απαντά-

ται έντονος ο απόηχός της στην Επιστολή προς Κορινθίους του Κλή-

μεντος. Είναι ενδεχομένως ασφαλές να συμπεράνουμε πως η προς Εβραί-

ους γράφτηκε το δεύτερο μισό του 1ου αιώνα, πιθανότατα στις αρχές

της δεκαετίας του 80.

5. Το μήνυμα της Επιστολής

Όταν φτάνουμε στα διδάγματα της προς Εβραίους είναι σαν να πατάμε

σε πιο στέρεο έδαφος σιγουριάς. Η Επιστολή συγκεντρώνει όλες τις κεν-

τρικές ιδέες της γύρω από δύο μεγάλα θέματα: την αποκάλυψη και τη

λύτρωση –το λόγο του Θεού και το έργο του Χριστού. Και οι δύο αυτές

πλευρές του χριστιανικού κηρύγματος συνυφαίνονται μεταξύ τους με με-

γάλη επιδεξιότητα από το συγγραφέα καθώς αυτός παρουσιάζει το μή-

νυμά του. Ο λόγος του Θεού κυριαρχεί σίγουρα στα εισαγωγικά κεφά-

λαια και στα καταληκτικά (1–6 και 11–13), ενώ στα τέσσερα ενδιάμε-

σα κεφάλαια (7–10), που αποτελούν και το πιο σπουδαίο, το κεντρικό

τμήμα της Επιστολής, δίνεται προτεραιότητα στο έργο του Χριστού.

α. Τι μας είπε ο Θεός

Κατά το συγγραφέα της Επιστολής ο λόγος του Θεού είναι πρωτεύουσας

σημασίας για τη ζωή τού κάθε χριστιανού. Ξεκινάει την παρουσίασή

20

Εισαγωγή

του υπενθυμίζοντας στους αναγνώστες του ότι στους παλαιοδιαθηκι-

κούς χρόνους ο λόγος του Θεού ήταν μια έννοια που έκανε την εμφάνισή

της πολλάκις και πολυτρόπως (1:1)· ήρθε στον άνθρωπο μέσα από διά-

φορους φορείς-ανθρώπους και σε διαφορετικές ιστορικές συνθήκες.

Με πολλούς και ποικίλους τρόπους ο Θεός αποκάλυψε τον εαυτό Του

διά του λόγου Του σε ένα αμαρτωλό και συχνά ανεπίδεκτο ανθρώπι-

νο γένος. Εν Χριστώ η βασική αυτή αποκάλυψη της φύσης του Θεού

έγινε ο προσωποποιημένος λόγος (1:2-3α): η θεία φύση, η τέλεια ζωή,

η ζωντανή διδαχή, η μοναδική θυσία και το νικηφόρο επίτευγμα του

Χριστού είναι το μεγαλύτερο και τελικό μήνυμα του Θεού σ’ εμάς. Ο

Υιός είναι ανώτερος όλων. Είναι ανώτερος από τους προφήτες της επο-

χής της Παλαιάς Διαθήκης (1:1), από τους αγγέλους (1:36–2:18), από

τον Μωυσή (3:1-6) κι από τον Ιησού του Ναυή (4:1-10). Η αποκά-

λυψη αυτή του Θεού εν Χριστώ είναι ένας ζωτικός και ύψιστης σημασίας

λόγος (2:1-4), που απαιτεί μια απόφαση από τον αποδέκτη του.

Η αποκάλυψη αυτή είναι και λόγος παρακλητικός. Ενώ το κεφ. 3

απευθύνεται στον αναγνώστη προβάλλοντάς του τη σοβαρότητα της απι-

στίας (3:12, 19) και της ανυπακοής (3:18), δηλ. τον προειδοποιεί για

δύο ενδεχόμενες αρνητικές ανταποκρίσεις στο μήνυμα του Θεού, εν-

τούτοις ο λόγος του Θεού απευθύνεται σ’ εμάς σπλαχνικός, παρακλη-

τικός. Είναι κάθε άλλο παρά μια τελεσιγραφική επικοινωνία. Ο Θεός

μέσα στην αγάπη Του ικετεύει το λαό Του να ακούσουν τη φωνή Του,

καθώς γνωρίζει ότι διακυβεύονται αιώνια ζητήματα: «Σήμερα, αν ακού-

σετε τη φωνή του Θεού, μη γίνετε σκληρόκαρδοι»· «Προσέξτε, αδερφοί

μου»· «Κάθε μέρα να ενθαρρύνετε ο ένας τον άλλο … έτσι ώστε να μην

εξαπατήσει κανέναν από σας η αμαρτία και τον κάνει σκληρόκαρδο» (3:7-

8· 12-13). Ο λόγος πρέπει να γίνεται αποδεκτός με πίστη, αλλιώς δεν

είναι προς όφελος του ακροατή, και πρέπει να βρίσκει ανταπόκριση με

την υπακοή (4:2, 6, 11). Τέλος, ο «ζων» αυτός λόγος του Θεού δεν εί-

ναι μόνο διεισδυτικός αλλά και δυναμικός (4:12). Φέρνει στο φως την

εσώτερη ζωή του ανθρώπου, τις σκέψεις του, τα κίνητρά του, τις επι-

διώξεις του και τις αμαρτίες του. Κανένα δημιούργημα δεν μπορεί να

κρυφτεί από την παρουσία ενός Θεού που μας μιλάει στις Γραφές με

τόσο αφοπλιστική συγκατάβαση και υπομονετική αγάπη. Μέσα απ’ αυτή

21

Εισαγωγή

την αποκάλυψη του εαυτού του στη Βίβλο ο Θεός έρχεται και ανακα-

λύπτει εμάς, όσο κι αν εμείς θέλουμε να κρυφτούμε, και μας κάνει να

δούμε τον εαυτό μας όπως πραγματικά είμαστε. Ο λόγος μάς καθίζει

στο σκαμνί και μας ελέγχει, ωσότου συνειδητοποιήσουμε τη σοβαρό-

τητα της αμαρτίας μας (4:13) και τον πλούτο της χάρης του Θεού (4:16).

β. Τι έκανε για μας ο Χριστός

Η Επιστολή αυτή στρέφει επίσης την προσοχή μας στο έργο του Χριστού,

και το θέμα αυτό ο συγγραφέας το επεξηγεί στα κεφ. 7–10 χρησιμοποι-

ώντας τόσο τη φαντασία όσο και την πρακτική εφαρμογή. Στο κεντρικό

αυτό τμήμα της Επιστολής ο συγγραφέας μάς παρουσιάζει την πληθω-

ρική διδασκαλία του για το έργο του Χριστού, το οποίο προβάλλεται έν-

τονα πάνω σ’ έναν καμβά πολλών και ζωντανών εικόνων. Η ιεροσύνη

της παλαιάς οικονομίας ήταν προσωρινή αλλά ο Χριστός «έχει ιεροσύ-

νη που δε μεταβιβάζεται» (7:24). Οι ιερείς εκείνοι των παλαιοδιαθηκι-

κών χρόνων «είχαν και οι ίδιοι ανθρώπινες αδυναμίες» και ήταν εκτε-

θειμένοι συνεχώς στους ίδιους πειρασμούς της αμαρτίας μ’ εκείνους που

έρχονταν σ’ αυτούς για βοήθεια, αλλά ο Χριστός ήταν αναμάρτητος (5:2·

7:26). Οι ιερείς του παλιού καιρού πρόσφεραν το αίμα των τράγων και

των ταύρων, αλλά ο Χριστός πρόσφερε τον ίδιο Του τον εαυτό (9:13·

7:27). Οι δικές τους θυσίες μπορούσαν να επιτύχουν μερικό καθαρισμό

του ανθρώπου, δηλ. να επιτύχουν μόνο τον (τελετουργικό) καθαρισμό

του σώματος, ενώ η θυσία του Χριστού καθαρίζει την ταραγμένη, την ένο-

χη συνείδηση του ανθρώπου (9:9· 13–14· 10:22). Οι θυσίες της Παλαιάς

Διαθήκης ήταν μια απαραίτητη υπόμνηση της σοβαρότητας της αμαρτίας

(10:3) αλλά η προσφορά του Χριστού απομακρύνει εντελώς τις αμαρτίες

μας (9:26· 10:11-12). Βασική λειτουργία του συστήματος των θυσιών

της Παλαιάς Διαθήκης ήταν η διαρκής επανάληψη, αλλά η θυσία του Χρι-

στού προσφέρθηκε μια για πάντα (10:11-12).

Στην Επιστολή αυτή τα μεγάλα θέματα της αποκάλυψης και της λύ-

τρωσης αναπτύσσονται με τρόπο πειστικό και πρακτικό. Ο άνθρωπος

ζει στην άγνοια και έχει ανάγκη το λόγο του Θεού διά των Γραφών. Ο

άνθρωπος είναι και ένοχος κι έχει ανάγκη το έργο του Χριστού, τη λυ-

τρωτική εκείνη θυσία που μόνο μ’ αυτήν έχουμε τη συγχώρηση (9:22·

22

Εισαγωγή

10:18-22). Με το έργο του Χριστού, ο άνθρωπος που εξαγνίζεται και

ελευθερώνεται από την αμαρτία αφιερώνεται στο Θεό. Ο «εξαγνισμός»

είναι ένα σπουδαίο θέμα της Επιστολής (2:11· 10:10, 14, 29· 13:12).

Με την προσφορά του αναμάρτητου σώματος του Χριστού στο σταυρό

έχουμε ξεχωριστεί για το έργο του Θεού στον κόσμο. Δεν υπακούμε πια

στις υπαγορεύσεις της αμαρτωλής μας φύσης αποξενωμένοι από το Θεό.

Εν Χριστώ η ζωή μας έχει παραδοθεί να τη χρησιμοποιεί Εκείνος κι

εμείς ανήκουμε σ’ Εκείνον.

Για να επιτύχει για λογαριασμό μας «μια τόσο σπουδαία σωτηρία»

(2:3), ο Χριστός ήρθε σ’ αυτό τον κόσμο σαν η τέλεια αποκάλυψη του

νου και του μηνύματος του Θεού (1:2-3). Ήρθε από το Θεό με προορισμό

να εκπληρώσει το θέλημα του Πατέρα (10:5-7). Αν και στην Επιστο-

λή όλοι απευθύνονται σ’ αυτόν σαν σε «Θεό» (1:8), η ανθρωπότητα του

Κυρίου μας είναι ένα θέμα που διατρέχει όλο το κείμενο. «Πουθενά στην

Καινή Διαθήκη η ανθρωπότητα του Χριστού δεν προβάλλεται τόσο έν-

τονα»4. Ο Ιησούς προερχόταν από τη φυλή Ιούδα. Ήταν «όμοιος με τ’

αδέλφια του» (7:14· 2:17). Γνώριζε τη δύναμη και την απειλητική επί-

δραση του πειρασμού, αλλά νίκησε όλες αυτές τις δυνάμεις και παρέ-

μεινε αναμάρτητος και αμόλυντος (2:18· 4:15· 7:26). Συχνά υπέφερε

μέσα στις επικίνδυνες εμπειρίες της ζωής αλλά μέσα απ’ όλα αυτά «έμα-

θε την υπακοή» (2:10· 5:8). Στον κήπο της Γεθσημανή, προς το τέλος

της επίγειας δράσης Του, προσευχήθηκε «με δυνατές κραυγές και δά-

κρυα», γιατί βαθιά μέσα Του ήξερε το τίμημα της θυσίας, που επρόκειτο

να πληρώσει (5:7· 9:14). Βγήκε από κείνο τον κήπο για να πάει να πα-

ραδοθεί, να εξευτελιστεί και να σταυρωθεί. Στη διάρκεια της «δίκης»

Του ταπεινώθηκε με τη λυσσαλέα «εναντίον του εχθρότητα από μέρους

των αμαρτωλών» (12:3). Όμως, «θανατώθηκε έξω από την πύλη» (13:12)

και «υπέμεινε το σταυρικό θάνατο περιφρονώντας την ταπείνωση»

(12:2), επειδή ήξερε πως αυτό ήταν το θέλημα του Θεού για Κείνον και

ο μόνος τρόπος να «εξαλειφθούν οι αμαρτίες» μας και να γίνουμε άγι-

οι (10:10, 11, 14). Ο Θεός «που δίνει την ειρήνη» ήταν που ανέστη-

σε το Χριστό από τους νεκρούς (13:20). Παραμένει αιώνιος (7:24), και

τώρα κάθεται ένδοξος στα δεξιά του Πατέρα (7:26· 8:1· 10:12), όπου

παρουσιάζεται για μας ενώπιον του Θεού (9:24). Σ’ εκείνα τα επουράνια

23

Εισαγωγή

άγια των αγίων (6:19· 9:12) μεσιτεύει για μας (7:25) και σίγουρα «θα

εμφανιστεί για δεύτερη φορά» για να φέρει σωτηρία με την τελική έν-

νοια «σ’ όσους Τον περιμένουν» (9:28).

Η προς Εβραίους παραθέτει τον ολοκληρωμένο λόγο του Θεού, που

απαντάται τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη και που συμ-

πληρώθηκε και τελειώθηκε εν Χριστώ (1:2). Παραθέτει επίσης το ολο-

κληρωμένο έργο του Χριστού, ο οποίος εκπληρώνει τους σκοπούς του

Θεού όχι μόνο με τα λόγια Του αλλά και με τον τρόπο που έζησε και

πέθανε. Το σωτηριακό έργο Του είναι πλήρες και αποτελεσματικό. Αυτό

που πέτυχε στο σταυρό «μια για πάντα» έχει ως αποτέλεσμα τη σωτη-

ρία για όλους όσοι πιστεύουν (4:3· 10:39), υπακούουν (5:9) και μέ-

νουν σταθεροί ώς το τέλος (3:6, 14).

6. Η επικαιρότητα της Επιστολής

Αν διαβάσει κανείς αυτή την Επιστολή βιαστικά και επιπόλαια, ίσως μπει

στον πειρασμό να φανταστεί ότι τα θέματα που θίγει είναι απαρχαιωμένα,

ανεπίκαιρα ή ακόμα και μόνο για εσωτερική κατανάλωση. Ο νεαρός Σπέρ-

τζον δυσκολευόταν να την καταλάβει. Θυμόταν με χαρακτηριστικό χιούμορ

τα εφηβικά του αισθήματα για την Επιστολή: «Έχω μια πολύ ζωντανή ή

μάλλον μια πολύ τραυματική ανάμνηση μιας συγκεκριμένης σειράς δια-

λέξεων πάνω στην προς Εβραίους» έλεγε, «που μου προξένησε μια άκρως

ανεπιθύμητη εντύπωση. Συχνά ευχόμουν οι Εβραίοι να είχαν κρατήσει

την Επιστολή για τον εαυτό τους, μιας κι αυτή ταλαιπώρησε αρκετά ένα

φτωχό εθνικό νεαρό»5. Η αντίδραση του νεαρού Σπέρτζον είναι επαρ-

κώς κατανοητή, αλλά πολλοί μεγαλύτεροι στην ηλικία άνθρωποι ομολογούν

κι αυτοί ότι με κάποια έννοια μπερδεύονται σχετικά με τα διδάγματα της

προς Εβραίους. Τους μεταφέρει σ’ έναν κόσμο με τελετουργίες και θυ-

σίες, ιερατικούς κανόνες και παραδοσιακά θρησκευτικά έθιμα. Παλαιές

και τιμημένες προσωπικότητες πατριαρχών συγχρωτίζονται με αφιερω-

μένους ιερείς που κινούνται συνεχώς μέσα σε μια ασταμάτητη ροή θυ-

σιών ζώων, και των συνοδευτικών προσφορών.

Μολονότι, όμως, το εποπτικό υλικό της Επιστολής δεν ανήκει στο

δικό μας κόσμο σκέψης, οι κεντρικές ιδέες της είναι αφάνταστα επίκαιρες

24

Εισαγωγή

σήμερα, και πολλά από τα κύρια διδάγματά της είναι τεράστιας σημα-

σίας για τον άνθρωπο του τέλους του 20ού αιώνα6. Έχουμε ήδη δει πως

η Επιστολή περιέχει σπουδαίους ισχυρισμούς πάνω σε δύο δογματι-

κά ζητήματα, που προοδευτικά έχουν φτάσει να συζητούνται στα σύγ-

χρονα θεολογικά φόρα: το δόγμα της αποκάλυψης και το δόγμα της θε-

ότητας του Χριστού. Η διδασκαλία της στο δεύτερο κεφάλαιο για τη δη-

μιουργία του ανθρώπου σχετίζεται ειδικότερα με τον οικολογικό διά-

λογο σήμερα. Και σε μια εποχή όπου η ιδέα της απελευθέρωσης είναι

της θεολογικής μόδας, το ίδιο κεφάλαιο μας θυμίζει πως ακόμη κι όταν

ο άνθρωπος είναι πολιτικά ελεύθερος, υπάρχουν μεγαλύτερες τυραν-

νίες που ενδεχομένως τον καταπιέζουν, κι από τις οποίες έχει τη δυ-

νατότητα ν’ απελευθερωθεί.

Είναι επίσης σπουδαίο να τονίσουμε ότι σε μια εποχή θρησκευτι-

κού πλουραλισμού η Επιστολή αυτή είναι μια διαρκής υπόμνηση της

αναγκαιότητας της σωτηρίας του Θεού εν Χριστώ. Όσο ευαίσθητος κι

αν επιλέγει να είναι κανείς στις διακηρύξεις των άλλων θρησκειών του

κόσμου, είναι αδύνατο για κάθε σοβαρό μελετητή της Καινής Διαθή-

κης να παραβλέψει το λεγόμενο «σκάνδαλο της ιδιαιτερότητας»7. Με

τη φράση αυτή αναφερόμαστε στις ξεκάθαρες και ασυμβίβαστες δια-

κηρύξεις της Καινής Διαθήκης ότι ο μόνος τρόπος για να έρθουμε στο

Θεό, τον Πατέρα, είναι διά του Χριστού, του Υιού του (Ιωάν. 14:6).

Οι άλλες θρησκείες μας βεβαιώνουν πιο εύγλωττα για τις βασικές πνευ-

ματικές ανάγκες του ανθρώπου, αλλά το ευαγγέλιο του Χριστού δια-

τείνεται ότι αυτές οι ανάγκες μόνον εν Χριστώ μπορούν να καλυφθούν

(Πράξ. 4:12). Σε μια εποχή όπου πολλοί προσπαθούν ενδεχομένως

να διακρίνουν κάποιες μορφές αποδεκτού συγκρητισμού μέσα από τον

οποίο ο Χριστός και το ευαγγέλιό του γίνονται απλώς μία ακόμα έκ-

φραση ανάμεσα σε πολλές άλλες της ιδέας της σωτηρίας, η προς Εβραί-

ους μάς κατευθύνει στη μοναδικότητα του λυτρωτικού έργου του Χρι-

στού. Στην Επιστολή αυτή ο ιερέας της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος

στέκεται κάθε μέρα στη σκηνή του Μαρτυρίου εκτελώντας τα θρη-

σκευτικά του καθήκοντα, αποτελεί τυποποίηση της ματαιότητας κάθε

θρησκευτικού συστήματος που αγνοεί την ανωτερότητα του έργου του

Χριστού.

25

Εισαγωγή

Δε χρειάζεται να προσφύγει κανείς σε άλλες θρησκείες για να βρει

δοξασίες στις οποίες ο Ιησούς αγνοείται ή έστω του αποδίδεται μια ει-

δική θέση ανάμεσα σε άλλα θρησκευτικά ισότιμα. Όπως θα δούμε, ο

κίνδυνος ενυπάρχει σε ορισμένες χριστιανικές εκφράσεις, χώρια τις διά-

φορες αιρέσεις, όπως αυτή των Μαρτύρων του Ιεχωβά και άλλες, που

αρνούνται τη θεότητα του Χριστού και το τέλειο έργο του. Το κεντρι-

κό αυτό δόγμα του εξιλαστήριου έργου του Χριστού προβάλλεται για να

χτυπήσει σύγχρονους θεολόγους. Ένας συγγραφέας εξηγεί το θάνατο

του Χριστού ως εξής: «Ο θάνατος του Ιησού στην πραγματικότητα δεν

είναι παρά το επιστέγασμα της ζωής του … Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ μπό-

ρεσε να εξασφαλίσει πολιτικά δικαιώματα στους μαύρους της Αμερι-

κής με τον ίδιο τρόπο: θέτοντας απλώς σε κίνδυνο τη ζωή του. Έπρε-

πε όχι μόνο να είναι έτοιμος να αντέξει τους αστυνόμους του νότου,

αλλά έπρεπε και να ρισκάρει να τον δολοφονήσουν. Και όσο μεγαλύ-

τερη ήταν η επιτυχία του, τόσο πιθανός ήταν ο θάνατός του. Το ίδιο

συνέβη και με τον Ιησού. Το ότι ζούσε τη ζωή της αγάπης, δίδασκε την

αγάπη και ίδρυσε μια κοινότητα αγάπης, αυτό είχε σαν επακόλουθο το

σταυρό»8. Η Επιστολή μας όμως διατείνεται πως ο Ιησούς δεν πέθα-

νε απλώς σαν ένας εκούσιος μάρτυρας για έναν αγαθό σκοπό. Διδάσκει

το σταυρό όχι σαν επακόλουθο, αλλά σαν απόλυτη αναγκαιότητα. Πέ-

θανε Εκείνος στη θέση μας, και αν δεν έχυνε το αίμα Του «δε θα υπήρ-

χε συγχώρηση αμαρτιών» (9:2). Όσο καλός άνθρωπος κι αν ήταν ο Μάρ-

τιν Λούθερ Κινγκ, δεν μπορεί να συγκαταλεχθεί με το Χριστό· ο θάνατος

του Χριστού ήταν μια λυτρωτική θυσία, η βάση της σωτηρίας του αν-

θρώπου.

Η σπουδαιότητα της παρούσας Επιστολής θα πρέπει ν’ αναζητηθεί

όχι μόνο στον τρόπο με τον οποίο αυτή παραθέτει έναν αριθμό θεο-

λογικών ζητημάτων που έχουν και σήμερα βαρύτητα, αλλά και στην έν-

νοια που αποδίδει σε βασικά ανθρώπινα προβλήματα, επίκαιρα για κάθε

γενιά. Η εναρκτήρια παράγραφος της Επιστολής εξηγεί ότι με το θά-

νατό Του ο Ιησούς «μας καθάρισε από τις αμαρτίες μας», και αυτή η φρά-

ση αποτελεί την ουσία του επιχειρήματος της Επιστολής στο κεντρικό

της τμήμα. Το ζήτημα της ανθρώπινης ενοχής είναι τόσο παλιό όσο κι

ο ίδιος ο χρόνος. Όμως, λόγω της όλης εξέλιξης του ανθρώπου και των

26

Εισαγωγή

οδών διαφυγής που έχει πολύ έξυπνα επινοήσει για να αποφύγει την

ευθύνη της αμαρτίας του, άντρες και γυναίκες υποφέρουν ακόμη απ’

αυτή την υποχθόνια δύναμη, τον εσωτερικό εχθρό τους. Ο απειλητι-

κός αυτός τύραννος έχει μια δύναμη να μας πείθει να κάνουμε πράγ-

ματα που στις καλύτερες στιγμές μας θα απεχθανόμασταν· ή να πού-

με πράγματα που δε θα θέλαμε άλλοι να μας πουν· ή να κάνουμε σκέ-

ψεις τις οποίες από ντροπή δεν τολμάμε να εξωτερικεύσουμε. Υπάρ-

χει μια διαχρονικότητα στο μήνυμα της προς Εβραίους. Απευθύνει το

ξεκάθαρο μήνυμά της για συγχώρηση και ελπίδα στον καθένα που τον

βαραίνει κάποιο αίσθημα ενοχής.

Επιπλέον, η ανάγκη του ανθρώπου δεν είναι μόνο να βρει τη συγ-

χώρηση. Πολλοί σκεπτόμενοι σύγχρονοί μας κατακλύζονται από αι-

σθήματα απογοήτευσης, παραζάλης, και γενικότερα έχουν χάσει τον προ-

σανατολισμό τους στη ζωή. Αναρωτιούνται ποιος είναι ο σκοπός της

ύπαρξης. Υπάρχουμε απλώς για να τρώμε, να πίνουμε, να κοιμόμαστε,

να δουλεύουμε και να πεθαίνουμε; Ή μήπως υπάρχει κάποιο νόημα στη

ζωή; Τι είναι ο άνθρωπος; γιατί βρίσκεται σ’ αυτόν τον κόσμο; Ο συγ-

γραφέας μας χρησιμοποιώντας πολύ έξυπνα τον Ψαλμό 8 θυμίζει στους

αναγνώστες του πως ο άνθρωπος δεν είναι αυτό για το οποίο πλάστηκε

να είναι (2:8). Ο τέλειος όμως άνθρωπος ήρθε ώστε, «χάριτι Θεού»,

να κάνει κάτι για τον αλλοτριωμένο, επαναστάτη και υπόδουλο άνθρωπο,

που πιθανότατα ο ίδιος ο άνθρωπος δεν μπορούσε να κάνει για τον εαυ-

τό του. Ο Ιησούς έγινε όμοιος μ’ εμάς (2:9, 14) για να μπορέσουμε εμείς

να γίνουμε όμοιοι μ’ Εκείνον. Μόνο ενωμένοι μ’ Αυτόν μπορούμε να

επιτύχουμε τον αρχικό προορισμό μας. Ο Χριστός μάς ελευθερώνει από

τον εγωισμό μας και μας κάνει «αγίους», που έχουν παραδοθεί στο Θεό

για να εκπληρώσουν τους σκοπούς του σ’ αυτό τον κόσμο. Ταυτίζεται

μ’ εμάς και μας ονομάζει αδελφούς Του. Σαν παιδιά του Θεού ανήκουμε

σ’ Αυτόν, κι Αυτός μας οδηγεί στη δόξα (2:10-13).

Ένα άλλο ζήτημα διαχρονικής σημασίας είναι αυτό του θανάτου και

της άλλης ζωής. Ο σύγχρονος άνθρωπος κάνει τα πάντα για να κρυφτεί

από την πραγματικότητα του θανάτου, αλλά δεν μπορούμε να κρυφτούμε.

Το μόνο που κάνουμε είναι να πηγαίνουμε μέρα με τη μέρα πιο κον-

τά σ’ Αυτόν. Είναι η μεγάλη αναπόφευκτη πραγματικότητα, και η Επι-

27

Εισαγωγή

στολή αυτή απευθύνεται στην ανθρώπινη αγωνία εκείνων που «ο φό-

βος του θανάτου τούς είχε καταδικάσει να είναι δούλοι σ’ όλη τους τη

ζωή» (2:15). Η προς Εβραίους διδάσκει πως ο Χριστός έχει επιτύχει

μια αιώνια απελευθέρωση. Δεν ήρθε σ’ αυτόν τον κόσμο απλώς σαν ένα

βρέφος στη Βηθλεέμ (2:14· 10:5-9), αλλά παρέδωσε κιόλας τον εαυ-

τό Του στο θάνατο, για να γευτεί πλήρως τη δική μας αγωνία του θα-

νάτου. Υπέστη το θάνατο και γεύτηκε το θάνατο (2:9) για λογαριασμό

όλων. Ήξερε πως ο θάνατος ήταν ο μεγάλος εχθρός του ανθρώπινου

γένους, ο δαίμονας που είχε την ικανότητα να τυραννάει τον άνθρω-

πο με το φόβο του θανάτου και την αβεβαιότητα του επέκεινα. Ο Ιη-

σούς πέρασε νικηφόρα απ’ αυτή την εμπειρία, καθώς κατατρόπωσε τις

δυνάμεις της αμαρτίας, του θανάτου και του διαβόλου, και αναδείχτη-

κε σαν ένας που γύρισε από τους νεκρούς με τη δύναμη του Θεού, ο

οποίος δίνει και εμπνέει την ειρήνη (13:20) στην καρδιά και στη ζωή

όλων όσοι πιστεύουν σ’ Αυτόν. Όσοι παίρνουν στα σοβαρά τα διδάγ-

ματα αυτής της Επιστολής μπορούν να κοιτάξουν κατάματα το θάνατο

και να δοξάσουν το Θεό, που απελευθερωμένοι από το φόβο του έχουν

ειρήνη και ελπίδα στην καρδιά τους.

Ένα ακόμη σταθερό επίκαιρο θέμα στο οποίο επικεντρώνει η προς

Εβραίους είναι το ζωτικό δόγμα της χριστιανικής ζωής. Σε όλη τη διάρ-

κεια της χριστιανικής ιστορίας οι πιστοί βλέπουν με θλίψη την πνευ-

ματική οπισθοχώρηση ανθρώπων που κάποτε ήταν στενοί τους συ-

νεργάτες στο χριστιανικό έργο και ένθερμοι υποστηρικτές της υπόθε-

σης του Χριστού. Όλες οι εκκλησίες, ανεξαρτήτως δόγματος, έχουν την

πείρα εισδοχής μελών με τεράστιες πνευματικές δυνατότητες, οι

οποίοι όμως αργότερα απομακρύνθηκαν, κι ακόμη εντελώς συνειδη-

τά απαρνήθηκαν την πίστη που προηγουμένως ενστερνίζονταν οι ίδι-

οι, και διέδιδαν και στους άλλους! Τα κεφ. 3 και 4 της προς Εβραίους

καθώς και άλλες σχετικές περικοπές καταπιάνονται με αυτή τη θλιβε-

ρή περίπτωση, με φόντο την αποστασία του 1ου αιώνα. Ο συγγραφέ-

ας είναι βαθιά πεπεισμένος ότι η σωτηρία του πιστού κρίνεται από την

προσωπική σχέση του με το Χριστό, η οποία εκδηλώνεται με μετάνοια

και πίστη (5:9). Στη διδασκαλία της Επιστολής, ωστόσο, η σωτηρία απει-

κονίζεται ξεκάθαρα σαν μια διαρκής διαδικασία. Με καμιά έννοια δεν

28

Εισαγωγή

είναι ένα στατικό γεγονός περιορισμένο στο παρελθόν, ένα απομονω-

μένο στοιχείο της πνευματικής αυτοβιογραφίας του πιστού. Προφανώς,

ό,τι έχει γίνει στο παρελθόν είναι ύψιστης σπουδαιότητας –ό,τι δηλα-

δή έχει γίνει για μας και ό,τι έχει γίνει μέσα σ’ εμάς. Έχουμε γίνει άγι-

οι (10:10). Η σωτηρία όμως είναι μια συνεχής πορεία· γινόμαστε κα-

θημερινά όλο και πιο άγιοι (10:14). Ο συγγραφέας τής προς Εβραίους

αγάλλεται για τις παρούσες και τις μέλλουσες διαστάσεις της σωτηρίας.

Ο Θεός μάς σώζει τώρα (7:25) και θα φανερωθεί για δεύτερη φορά για

να φέρει σωτηρία σ’ εκείνους που τον προσμένουν (9:28). Η Επιστο-

λή επιμένει πως οι χριστιανοί εκείνοι του 1ου αιώνα αναγνωρίζουν τη

δέσμευσή τους όχι μόνο να πιστεύουν στον Ιησού, αλλά και να πο-

ρεύονται συνεχώς μαζί Του.

Η προς Εβραίους είναι μια μεγάλη αμφισβήτηση ενάντια σε οποι α -

δήποτε επιπόλαιη ή φτωχική ερμηνεία του ευαγγελίου. Μας θυμίζει τη

διδασκαλία του Χριστού για τη μαθητεία, ότι αν κάποιος θέλει να τον

ακολουθήσει πρέπει να σηκώσει το σταυρό του, και ότι χωρίς να απαρ-

νηθεί τον εαυτό του και να τον σταυρώσει μαζί με το Χριστό, δεν μπο-

ρεί ενδεχομένως να ανήκει στους οπαδούς του Χριστού. Στο παρελθόν

κάποιες μορφές ευαγγελισμού από καλοπροαίρετους εργάτες του Θεού

έπασχαν, γιατί παρουσίαζαν τη χριστιανική ζωή σαν ένα δρόμο προς

την ευτυχία, την πληρότητα ή την ειρήνη, δίχως παράλληλα καμιά εξή-

γηση ότι αυτός είναι ο δρόμος του σταυρού κι επίσης ο δρόμος προς

τη δόξα. Ο Ιησούς υπέταξε ευλαβικά τον εαυτό Του στο θέλημα του Θεού

(5:7) και μέσα από τα παθήματά Του «έμαθε την υπακοή» (5:8) κι έτσι

ολοκλήρωσε το έργο Του (5:9). Αδικούμε το χαρμόσυνο άγγελμα της

Καινής Διαθήκης όταν το απογυμνώνουμε από τη θυσιαστική του διά-

σταση και απλώς τονίζουμε τα οφέλη της χριστιανικής ζωής αποκρύ-

πτοντας εντελώς το τίμημα που αυτή απαιτεί.

Η προς Εβραίους αναγνωρίζει ότι αν ένας πιστός θέλει να πληρώ-

σει αυτό το τίμημα, θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα νιώσει την κοι-

νωνική αποξένωση ή την εναντίωση των συγχρόνων του. Η Επιστο-

λή προβάλλει τον Ιησού σαν ένα γεμάτο συμπόνια ιερέα που έχει την

απάντηση στο πρόβλημα της μοναξιάς. Επειδή ο ίδιος έχει γευτεί τη σκλη-

ρότητα, την αντιξοότητα και την απόρριψη, μπορεί και συμμετέχει στη

29

Εισαγωγή

δική μας αδυναμία. Μολονότι τώρα είναι ο αναστημένος και ένδοξος

Κύριος που έχει ανέβει στους ουρανούς (4:14-15), ο Υιός του Θεού,

εντούτοις είναι και ο Υιός του ανθρώπου, που έχει αντιμετωπίσει τον

πειρασμό και βγήκε νικητής. Η προς Εβραίους τονίζει την αλήθεια ότι

στον ουρανό υπάρχει ένας άνθρωπος. Μέσα από τις ανάλγητες εμπει-

ρίες τής εδώ ζωής του γεύτηκε την εναντίωση και καταλαβαίνει πώς νιώ-

θουμε κι εμείς. Η προς Εβραίους μάς θυμίζει ότι δεν είμαστε ποτέ μό-

νοι, ότι ο Κύριος που έζησε εδώ στη γη έχει και σήμερα την ίδια συμ-

πόνια και δύναμη, κι ότι είναι ο αναλλοίωτος φίλος μας, που πορεύε-

ται μαζί μας στην καθημερινότητά μας κι είναι αποφασισμένος να μεί-

νει μαζί με τους δικούς Του για πάντα (13:8).

Δεν αποκλείεται τα καταληκτικά κεφάλαια τής προς Εβραίους να έφε-

ραν περισσότερη παρηγοριά στους απελπισμένους χριστιανούς απ’

οποιο δήποτε άλλο κομμάτι του κειμένου της Καινής Διαθήκης. Από το

10:9 και μετά βρισκόμαστε στη συντροφιά των χριστιανών του 1ου αι.

που είναι εκτεθειμένοι στην απειλή του διωγμού. Φανταζόμαστε τους

εαυτούς μας μαζί τους σε μια χριστιανική συνάντηση (10:25) να ακού-

με τη ζεστή ποιμαντορική εξήγηση του συγγραφέα, καθώς θυμίζει στους

αναγνώστες του τους πιστούς αδελφούς τους που υπέφεραν κι εκείνοι

τον παλιό καιρό, και τους ήρωες της Παλαιάς Διαθήκης και τους πνευ-

ματικούς συνεχιστές τους που έζησαν με γενναιότητα για τη δόξα του

Θεού σε δύσκολες μέρες. Όλες οι γενιές των χριστιανών θεωρούν πο-

λύτιμη μια τέτοια ενθάρρυνση. Κι ο λόγος που το 11ο κεφάλαιο της προς

Εβραίους έχει γίνει τόσο δημοφιλές, είναι ότι από καιρό σε καιρό όλοι

μας χρειαζόμαστε το ανανεωμένο κάλεσμα να ζήσουμε μια θαρραλέα

ζωή, κι ακόμα περισσότερο το κάλεσμα ν’ ανανεώσουμε την παράδο-

σή μας σε έναν αξιόπιστο Θεό (11:11). Όταν οι πιστοί περνούν από

δυσκολίες, έχουν ανάγκη όχι μόνο να θυμούνται το παρελθόν (11:1-

40), αλλά και να έχουν μια προοπτική για το μέλλον (12:22-29), για

την πόλη του ζώντος Θεού στην οποία και ανήκουν, και για την ασά-

λευτη βασιλεία. Οι καταληκτικές παραινέσεις της Επιστολής είναι, λόγω

της αποσπασματικής εμφάνισής τους, φοβερά επίκαιρες σήμερα. Μας

θυμίζουν ότι πρέπει τα σπίτια μας να παραχωρούνται για το έργο του

Χριστού, ότι κάποιοι από τους αδελφούς μας χριστιανούς είναι φυλα-

30

Εισαγωγή

κισμένοι λόγω της συνείδησής τους, ότι ο γάμος πρέπει να θεωρείται

απ’ όλους άξιος τιμής, και η ειδική σχέση που προκύπτει απ’ αυτόν να

τηρείται αγνή. Ο υλιστής επιπλήττεται, ο εκκλησιαστικός ηγέτης εν-

θαρρύνεται, και ο πιστός προειδοποιείται για «τις διάφορες ξένες δι-

δασκαλίες», ένα χαρακτηριστικό ακόμη πιο θλιβερό σήμερα απ’ ό,τι στον

1ο αιώνα.

Χωρίς να θέλει να μας προκαταλάβει με απαρχαιωμένα ζητήματα,

η προς Εβραίους είναι μια Επιστολή της Καινής Διαθήκης που έχει συ-

ναρπαστική εφαρμογή σήμερα. Και τώρα πρέπει να στραφούμε στην ει-

σαγωγική της παράγραφο, όπου με μια εντυπωσιακή γλώσσα ο συγ-

γραφέας μάς θυμίζει το αγαπημένο του θέμα, που είναι η κεντρικότη-

τα και η υπεροχή του Χριστού.

_________________________

1 d. Guthrie, The new Testament Introduction (IVP, 21970), σελ. 685-698· R. P. Mar-tin, new Testament Foundations, 2 (Paternoster, 1978), σελ. 348-357· Bruce, σελ.xxiii-xxviii· Hughes, σελ. 19-30.

2 Calvin, σελ. 1.3 Bruce, σελ. xxx.4 H. R. Mackintosh, The doctrine of the Person of Christ (Edinburgh, 1937), σελ. 79.5 C. H. Spurgeon, The Early Years (Banner of the Truth, 1962), σελ. 48.6 Σ.τ.Μ.: Το έργο γράφτηκε το 1985.7 Σ.τ.Μ.: Όρος στη θεολογία (the scandal of particularity) που σημαίνει τη δυσκολία

των σύγχρονων θεολόγων να δεχτούν ότι ένας μεμονωμένος άνθρωπος (ο Ιησούς)έγινε ο σωτήρας όλων των ανθρώπων. Με άλλα λόγια το ότι ο Θεός έγινε άνθρω-πος εν Χριστώ θεωρείται σκάνδαλο (ανοησία) από τους σύγχρονους διανοητές (δεςRichard Swinburne, Reason and the Christian Religion, Oxford 1994, p. 1).

8 J. Hick (εκδότη), The Myth of God Incarnate (SCM Press, 1977), σελ. 58.

31

Εισαγωγή

RAYMONDBROWN

! "#$%&' ()%*+) ,-) ./µ+0-

.1 234 54 26!. 7 248!5!.------------------------------------------------

.1 234 J O H N S T O T T

RA

YM

ON

DB

RO

WN

CYAN MAGENTA YELLOW BLACK

9) ,-)0&# /:-; <=>,&%&) ?)- :&@' A0B:&@' -;-?;B>:+' :C'1A)>:&%/' A0&' 1$0-#&@'. D&%%&# -A’ -@:&=' +#E-; @A&>:+#-AC;/ <)F?µG. 1#E-; $)B>+) $)-)&A0-?#+', :- >A#:)- :&@'+#E-; %+C%-:CH+#· &0)>µI;&) +#E-; 0)E:+# >:C J@%-,/ ?)- :C;A#>:C :&@' >:&; K0)>:G, *%%&) +#E-; ?;F0#>+) :C <CµG>)-<)-AGµA+@>C +A+)</ +µA)>:+=&;:-; -:-%*;:+@:- :&; 2C>&=.

.+ :I:&)&@' -;H0BA&@' C >@?,+,0)µI;C 1A)>:&%/ /0H+ >-;µ)- µ+?*%C +;H*00@;>C. 9 >@??0-JI-' >:0IJ+) :- µ*:)-:F; -;-?;F>:B; :&@ >:&; K0)>:G, :&@' <+#E;+) AB'@%&A&)+# :C; +%A#<- A&@ @A&</%F;-; &) H@>#+' :C' D-%-)*'7)-H/,C', ,-) :&@' A-0&:0=;+) ;- µI;&@; >:-H+0&# >:C;A#>:C :&@', C &A&#- H- :&@' $&CH/>+) ;- -;:+A+LI%H&@;>:&@' <=>,&%&@' ,-)0&=' A&@ :B0- -;:)µ+:FA#M&@;.

()- :I:&)- +;H*00@;>C ,-) A0G>,%C>C +#;-) A*;:-+A#,-)0+' ,-) ?)- :&@' >Cµ+0);&=' E0)>:)-;&='. 9 RaymondBrown :& <+#E;+) -@:G A&%= ,-H-0* >:C; A-0&=>- +0?->#-:&@, ,-HB' +LC?+# A+0),&A/ µ+ A+0),&A/ G%C :C; 1A)>:&%/A0&' 1$0-#&@'.

! Raymond Brown, "#$%& '()*+*&,-. ,/* 0/1)23/* 4"5#,6/& ,/*7/&'3&/*, 58)( "#9:;<,< <"/:*#+)3 <"9 ,%& *"%#):3< ,/* =."/(µ5&< ,%. ><",(:,(?-. @??1%:3<. ,%. >(?,9#(<., Eastbourne ,%.A2213<., 2(< &’ <;()#=+)3 :,% '(<?/&3< ,/* ?%#B2µ<,/. ?<( ,%.:*22#<;-..

. 14, 185 47

O

O

O

ISBN 978-960-510-133-6