ΑΣΤΡΑΙΑ

ΟΙ ΑΘΛΟΙ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ και η αναζήτηση της ελευθερίας

ΑΣΤΡΑΙΑ

ΟΙ ΑΘΛΟΙ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ και η αναζήτηση της ελευθερίας

Ομηρική Πολιτεία

Εκδόσεις Ανατολικός

2014

Τα έσοδα θα διατεθούν για τη στήριξη της Ιδέας της Ομηρικής Πολιτείας 0|1. Οι Άθλοι του Ηρακλή. Πρώτο βιβλίο της σειράς: Ομηρική Πολιτεία: Ομηρικά Έπη, Ελληνική Μυθολογία Σε σύγχρονη ερμηνεία Copyright: Αστραία, Ομηρική Πολιτεία, 2014 astrea.astrea.a@gmail.com Επιμέλεια: Πέτρος Τσαπίλης Τυπογραφική επιμέλεια/Εξώφυλλο: Εκδόσεις Ανατολικός Τα πνευματικά δικαιώματα του συνολικού έργου που ξεκίνησε στο διαδίκτυο από τις αρχές Φεβρουαρίου του 2008 με σκοπό την παρουσίαση των Ομηρικών Επών με πρωτότυπο, βιωματικό τρόπο σε μία παράσταση ομηρική που θα συνέδεε το χθες, το σήμερα και το αύριο στη διαχρονική ερμηνεία τους, μεγίστης σπουδαιότητος και σημασίας τους, είναι creative commons. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση, διασκευή, αλλοίωση του νοήματος του περιεχομένου, επιτρέπεται όμως η αναδημοσίευση μέρους του με την αναφορά στην πηγή: http://homerworld.blogspot.gr/p/blog-page.html Ομηρική Πολιτεία http://homerlands.wordpress.com/ parea2010@gmail.com Θεσσαλονίκη 28ης Οκτωβρίου 32 Τ.: 2310.832969 / 6972479516 Εκδόσεις Ανατολικός Λέκκα 23-25, Αθήνα Τ.: 210. 3827910 / 210. 6776303 www.anatolikos.gr ISBΝ: 978-618-5136-00-0

Αφιερώνεται στο γιο μου, τον Λεωνίδα, γιατί μαζί στείλαμε «αυτό το γράμμα».

Ήταν η εποχή, το 1999, που οι επαγγελματικές συνθήκες και οι οικογενειακές υποχρεώσεις δύσκολα θα μου επέτρεπαν τη συγγραφή ενός συγγράμματος, παρ’ όλο που είχα αρχίσει να μελετώ επισταμένως την Ελληνική Μυθολογία και τα Ομηρικά Έπη, ως μέθοδο κατανόησης του εαυτού μου και του κόσμου γύρω μου. Μία ανακοίνωση στην εφημερίδα για το διαγωνισμό αυτό με προβλημάτισε αλλά θα τον παρέλειπα, αν δεν με ξάφνιαζε η φωνή του μικρού τότε γιου μου που αναφώνησε: Στείλε το γράμμα! Είχαμε πάρει το άγαλμα του Ηρακλή, σε μία από τις αρχαιολογικές επισκέψεις μας, και παίζοντας με τη φλόγα ενός κεριού στο σπίτι μαζί με ένα λευκό χαρτί εμφανίστηκε η προτροπή: «Send the letter», που τον έκανε να φωνάξει έκπληκτα ενθουσιασμένος. Η ορθολογιστική εξήγηση του συγχρονιστικού αυτού γεγονότος ήταν πως αυτό το λευκό άγραφο χαρτί θερμαινόμενο περιείχε το μήνυμα και το εμφάνισε. Έτσι, το στείλαμε και στάθηκε για μένα μια πρόκληση και ταυτόχρονα ίσως ένας άθλος για να τον πραγματοποιήσω.

9

Πρόλογος

Το Όραμα της Ομηρικής Πολιτείας Κάθε σπίτι έχει μια σκεπή, κάθε σύννεφο φέρει σταγόνες από μία βροχή, κάθε αστέρι κρύβει μια ευχή. Κάθε απολλώνια συνείδηση γυρεύει ένα δήλιο νησί να γεννηθεί, κάθε θάλασσα έχει ένα καημό για ένα ταξιδευτή, κάθε όνειρο μία καρδιά τηλεμαχική, κάθε ταξίδι μία διαδρομή, κάθε όραμα μία πνοή πνευματική. Κάθε πολιτεία, ένα οραματιστή. Έχω ένα όνειρο, θα έλεγε ο Λούθηρ Μάρτιν Κιγκ. Έχω ένα όραμα, λέω σήμερα εδώ, για μια πολιτεία ομηρική, αγαπητοί μου σύνεδροι και ευήκοοι ακροατές της σημερινής συνάντησης για το όραμα του Ελληνισμού. Ο Χ.Τρικούπης ονειρεύτηκε τη γέφυρα στο Ρίο-Αντίριο, οι αδελφοί Ράιτ ένα αεροπλάνο που θα πετούσε και ο Θ. Κολοκοτρώνης μία ελεύθερη Ελλάδα από ένα ληστρικό ζυγό. Έχω ένα όνειρο και ένα όραμα που θα ήθελα να μοιρασθώ μαζί σας και αφορά μία ιδανική Ομηρική Πολιτεία στη μεταοδυσσειακή μεταομηρική εποχή. Το όνειρο μου, λοιπόν, είναι η δημιουργία μιας μαγικής χώρας της ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗΣ, Homerland, στη μεταομηρική Ελλάδα. Είναι τελείως ουτοπικό το όνειρο αυτό; Ίσως όχι. Και εδώ οπωσδήποτε θα χρειαστεί η δημιουργική φαντασία και η ευφυής συνεργασία όλων μας, παράλληλα με τη δημιουργία ενός συλλόγου των ΟΜΗΡΙΣΤΩΝ για να επιβλέπει και να οργανώνει αυτή την προσπάθεια μαζί με όλα τα μέλη της

10

τους πολίτες της Ομηρικής Πολιτείας που θα την στηρίζουν και θα την πλαισιώνουν ευφάνταστα και αρμονικά. Νοήμονες Πολίτες της Ομηρικής Χώρας εξακολουθώντας να βλέπουμε τον κόσμο από την ΑΡΧΗ με την αθωότητα που είχαμε όταν ήμασταν παιδιά και παίζοντας με τα παιδιά μας σαν παιδιά. Ταξιδεύοντας σε μαγικές ονειροχώρες με τα φτερά της ευφάνταστης δημιουργίας. Αυτό που ταλανίζει σήμερα τη χώρα, το διαδίκτυο και όχι μόνο, είναι η απουσία αισθητικής που στην ουσία είναι έλλειψη ηθικής και αρετής. Δυστυχώς είναι κυρίως έλλειψη αξιών ιδανικών οραμάτων και όχι ακριβώς χρημάτων. Τα χρήματα θα μπορούσαν να βρεθούν σε ένα κόσμο της Ύλης δικαιότερο, αρμονικότερο και σοφότερο και ντύνοντας το Πνεύμα με ρούχα ανθρωπιάς και αξιοπρέπειας, προστατεύοντας το για να εξελιχθεί και να ανυψωθεί στη θέση που του ταιριάζει, το δίκαιο Άνθρωπο με γνώση και αυτογνωσία. Είναι η ανθρώπινη ζωή είναι μια Ιλιάδα και Οδύσσεια; Ποιος ήταν ο Όμηρος; Ποιος είναι ο Όμηρος; Τι ήταν; Τι είναι τα Ομηρικά Έπη; Ο Όμηρος ήταν ένας Ποιητής, του ονειροχρόνου ταξιδευτής. Επισκέφθηκε την Αιωνιότητα, ταξίδεψε μέσα της και μας τη μετέφερε σε δημιουργική γραφή, καταγραφή γεγονότων, ιστορικών αλληγορικών, προσωπικών και συλλογικών. Τα Ομηρικά Έπη είναι το ΔΩΡΟ του. Το Δώρο της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ στην ανθρωπότητα που έκρυψε μέσα στις ΛΕΞΕΙΣ του, στο άντρο των ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ. Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας και αναλογιστούμε την ανθρώπινη ιστορία διαπιστώνουμε οξυδερκώς πως η ανθρώπινη ζωή είναι μια Ιλιάδα και Οδύσσεια και όλοι οι χαρακτήρες, τα εμπόδια, οι παγίδες είναι σκιαγραφημένοι με την ομηρική

11

γραφή. Είναι ο χάρτης για κάθε μικρό ή μεγάλο εξερευνητή και ο φάρος για να μην χαθεί στα άγρια κύματα του Ποσειδώνος. Ποιος είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής των Ομηρικών Επών; Ο Οδυσσέας, ο Αχιλλέας, ο Έκτωρ, η Ελένη, η Πηνελόπη, η Αφροδίτη, η Αθηνά; Όλοι και τίποτα αυτά. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής των Ομηρικών Επών είναι ο ΛΟΓΟΣ. (Ο λόγος ο Ελληνικός, φως της Οικουμένης). Δυναμικός, μαχητικός, λογικός, εύστροφος, συναισθηματικός, καθαρός, τακτοποιημένος, βαθύς, μυστικός, ρομαντικός, πολεμικός, ηγετικός, διακριτικά ενωτικός. Κυρίως ΕΝΟΠΛΟΣ, με οπλισμό, τονισμό, αρμονία και ρυθμό μουσικό. Πανταχού παρών και τα πάντα ερμηνευτικά εξηγών, μαχόμενος από κοντά, Αγχέμαχος, και από μακριά, Τηλέμαχος. Τα πάντα να συμβαίνουν, να λαμβάνουν χώρα και χώρο, εξ αιτίας του στον αέναο χορό των λέξεων του κοσμικού ήχου της συμπαντικής δημιουργίας. Τι κάνει ο Οδυσσέας όταν φθάνει στην Ιθάκη; Όταν ο Οδυσσέας φτάνει στην Ιθάκη, η μεγίστη επιθυμία του δεν είναι παρά να πάρει πίσω τον κόσμο που του έκλεψαν και ό,τι του ανήκει και ξεκινά από τις ΛΕΞΕΙΣ του, την έννοια και τη σημασία τους. Λέξεις όπως ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΠΑΤΡΙΔΑ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ, ΤΙΜΗ. Γιατί πρώτα σου κλέβουν τις λέξεις και μετά τα ΟΝΕΙΡΑ και τη ΖΩΗ. Κανένα όνομα στα Ομηρικά έπη δεν είναι δοσμένο στην τύχη! Είναι ο ΕΥΜΑΙΟΣ, η καλή γέννηση, η ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ, η δόξα των Επών, η ΠΗΝΕΛΟΠΗ, αυτή που ξετυλίγει την ανέμη, ο ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ, αυτός που μάχεται από μακριά, ο ΦΙΛΟΙΤΙΟΣ, ο άνθρωπος της τύχης, ο ΑΝΤΙΝΟΟΣ, αυτός που αντιμάχεται το ΝΟΥ, ο ΑΜΦΙΝΟΜΟΣ, η αμφινομία του νόμου.

12

Ο ΟΜΗΡΟΣ δημιουργός τους έχει κρύψει τα δώρα τους και τα νοήματα τους στο άντρο των Ναϊδών, ύστερα από το διάλογο του με την Αθηνά, κάτω από μία ελιά, πριν ξεκινήσει τη διαδρομή για το παλάτι του Νου και διεκδικήσει την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του και την ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ με μια ευθύγραμμη δρασκελιά. Στο χέρι μας είναι να τα αποκρυπτογραφήσουμε και να πάρουμε τη ζωή μας πίσω με όλα τα όνειρα που κάναμε σαν ΤΗΛΕΜΑΧΟΙ ΠΑΙΔΙΑ. «Η αρχαία Ελλάδα δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν στείρο πρότυπο και μοντέλο μίμησης, όπως και κάθε παρελθόν έργο, αλλά σαν σπέρμα δυνατό, κέντρισμα, πηγή έμπνευσης και εφαλτήριο».

Κ. Καστοριάδης ΤΥΚΤΗ, ΠΗΓΗ ιδεών είναι η Αρχαία Ελλάδα! Σας ασπάζομαι, Αστραία. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας, και την Αμφικτυονία του Ελληνισμού για τη φιλοξενία. Η Ομηρική Πολιτεία, η Ιδέα της αφιερώνεται στον πατέρα μου, το Λεωνίδα Μπαλούμη, στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Ήπειρο, τη μητρίδα του Αλέξανδρου, που ίσως να ήταν στην ευρύτερη επικράτεια του Οδυσσέα, αφού λέει στην Πηνελόπη σαν Αίθων πως έρχεται, καταφθάνει με Θεσπρωτικό πλοίο. 4 Μαΐου 2014 Γ’ Παγκόσμιο συνέδριο Αμφικτυόνων με θέμα: Ο λόγος ο Ελληνικός φως της Οικουμένης

15

ΟΙ ΑΘΛΟΙ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ

Ένας νεαρός φοιτητής συζητάει με το “γνωστό” ημίθεο,

γιο του Δία και απελευθερωτή του Προμηθέα.

Από τις σημειώσεις του...

Πρόσωπα του έργου Ηρακλής: Ο γιoς του Διός και της Αλκμήνης, το ΚΛΕΟΣ της Ήρας, της Ηρωικής Γαλαξιακής ψυχής. Εκτέλεσε 12 Άθλους κατ’ εντολή του Ευρυσθέα και έγινε αθάνατος μαζί με τους 12 Θεούς στον OΛΥΜΠΟ νυμφευόμενος την HΒΗ, την αιώνια ΝΕΟΤΗΤΑ. Νεαρός φοιτητής: Οι Ερωτήσεις μιας εξερευνητικής νιότης για το σήμερα, το χθες, το αύριο μέσα από τη διαχρονικότητα των Ελληνικών Μύθων.

Η υπόθεση του έργου Ο Ηρακλής ήταν ο αγαπημένος ήρωας του νεαρού και όταν βρήκε το άγαλμα του σε ένα παλαιοπωλείο, το αγόρασε και το πήρε σπίτι του. Άρχισε να αναπτύσσεται μεταξύ τους μια σχέση ερωτοαποκρίσεων. Μια μέρα, τυχαία, ο άνεμος έριξε μπροστά στα άγαλμα και στο νεαρό που βρισκόταν εκεί, ένα χαρτί που έγραφε: Send the notes (Στείλε τις σημειώσεις).

16

Ο νεαρός το θεώρησε σημαντικό οιωνό και όταν αργότερα διάβασε σε μια εφημερίδα (που ξέχασε κάποιος) μια ανακοίνωση ενός διαγωνισμού, «Διάλογος με έναν Ήρωα», ερμήνευσε το μήνυμα και άρχισε τη συμπυκνωμένη συνομιλία μεταξύ τους. Και φυσικά …έστειλε το γράμμα. Η σκηνή διαδραματίζεται στο προαύλιο ενός απλού σπιτιού όπου ο νεαρός έχει μεταφέρει το άγαλμα του Ηρακλή. Υπάρχει ένα δένδρο, μερικά φυτά, πουλιά που τιτιβίζουν στη διάρκεια των σιωπών, μερικά άσπρα σύννεφα που αργοπερνούν στο γαλάζιο ουρανό και κάποια ξύλινα παλιά κιβώτια που συμπληρώνουν το σκηνικό. Ένας ηθοποιός για τους δύο ρόλους, που ερωτά και απαντά ο ίδιος. Η αριστερή του πλευρά είναι σκεπασμένη με δέρμα λιονταριού, στο αριστερό χέρι κρατά ένα ρόπαλο που τα ακουμπάει στη γη όταν ακούει ή σκέπτεται ή κινώντας το στον αέρα, όταν μιλάει και περπατάει. Έχει γένια και πυκνά σγουρά μαλλιά. Δείχνει δυνατός, ρωμαλέος, σοβαρός και στοχαστικός. Η δεξιά του πλευρά είναι ντυμένη με ένα απλό τζιν παντελόνι και άσπρο πουκάμισο. Τα μαλλιά μακριά μέχρι στους ώμους. Στο δεξί χέρι κρατάει μια εφημερίδα. Δείχνει ανήσυχος, νευρικός αλλά επίμονος στις ερωτήσεις, με μια αθωότητα στο βλέμμα. Η ηλικία του είναι 22-23 χρονών.

19

1. Ο Ηρακλής, το Λιοντάρι

και η αναζήτηση της Ελευθερίας

Βημάτιζα μπροστά σου, σκεφτικά και σιγομουρμούριζα. Εσύ καθόσουν ακίνητος σκεφτικός, με το ρόπαλο αριστερά κατεβασμένο, με τη Λεοντή στον ωμό και το βλέμμα στοχαστικό. Ξαφνικά μια ριπή άνεμου ανέμισε ένα φύλλο χαρτιού, το στριφογύρισε και τη στιγμή που περνούσα, προσγειώθηκε μπροστά σου και μπροστά μου. Έσκυψα το σήκωσα και διάβασα τις λέξεις που ήταν γραμμένες: “Στείλε το γράμμα”, έλεγε το χαρτί. Το πήρα μαζί μου αναρωτώμενος τι να σημαίνει αυτό το μήνυμα. Μιλούσαμε καιρό τώρα από τη στιγμή που σε βρήκα σκονισμένο, μαυρισμένο σ’ ένα παλαιοπωλείο, ξεχασμένο. Σε είδα και σ’ αναγνώρισα. Ήσουν ο Ηρακλής, ο άνθρωπος που έγινε θεός. Ο Ήρωας! Σε είχα ρωτήσει τότε: -Είναι πολύ μοναχικός ο δρόμος ενός ήρωα;

20

Δεν μου είχες απαντήσει. Είχες αυτό το ίδιο σκεφτικό βλέμμα. Ήλπισα πως θα ’ρχόταν η στιγμή που θα μου απαντούσες. Σε πήρα μαζί μου, άφησα το νερό να τρέξει πάνω σου, έφυγε η σκόνη, έλαμψες. Γυάλισε το μάρμαρο! Εσύ όμως κράτησες τον ίδιο στοχασμό. Βρήκαμε μια γωνία που μας άρεσε και εγκαταστάθηκες εκεί αποφασίζοντας να μείνεις μαζί μου. Εσύ θεός και εγώ, άνθρωπος. -Ποιο θα μπορούσε να είναι το κίνητρο για την Αθανασία, ποιο το κέρδος; Σε ρώτησα μια μέρα που όλα γκρεμιζόταν δίπλα μου και το μυαλό έψαχνε για απαντήσεις. -Δεν υπάρχει κέρδος στην Ελευθερία! Η Ελευθερία δεν μπορεί να είναι κερδοσκοπική επιχείρηση, αλλά να ρωτάς όταν είσαι απελπισμένος. Μόνο τότε δικαιούσαι απαντήσεις είτε από θεούς είτε από ανθρώπους. -Όμως από πού μπορεί να ξεκινήσει κάποιος; Ποια θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας τέτοιας διαδρομής; Μου απάντησε αργά, μακρόσυρτα. -Από... τη Θέληση. Η θέληση εδρεύει στην καρδιά και η θέληση είναι μια δύναμη που εκπορεύεται από το σώμα, όταν όλα τα άλλα έχουν χαθεί. Η θέληση είναι μια μικρή, πρώτη απόφαση, που δεν αυτοαναιρείται, γιατί θα πρέπει να ξέρεις, ξεκινώντας αυτό το δρόμο, θ’ αποφασίζεις πάντα και, οι αποφάσεις άπαξ και ληφθούν, ισχύουν για πάντα. Υποψιαζόμουν την αρχή και συνέχισα να ρωτάω. -Είναι το Λιοντάρι της Νεμέας, ο πρώτος άθλος; Η απάντηση του ήταν άμεση.

21

-Ναι, είναι το λιοντάρι μέσα μας. Ο εγωισμός που μας κάνει τρωτούς, που μας καταβροχθίζει, που μας οδηγεί σε μια ανώφελη και περιττή απόδειξη της σπουδαιότητας μας. Πώς μπορεί να νιώθει κανείς σπουδαίος, όταν ο θάνατος είναι τόσο δίπλα μας, τόσο κοντά μας; Πνίγοντας το λιοντάρι, αυτό που μένει, είναι μια ισχυρή, ατόφια θέληση να ξεκινήσουμε. Ο δρόμος έχει ανοίξει μπροστά μας, είναι η αρχή για μια αλλού είδους “Όραση”. Αλλά να μην ξεχάσουμε να κλείσουμε τις δυο πόρτες της σπηλιάς του κεφαλιού μας, που είναι τα μάτια μας. Δεν ήταν τυφλός ο Όμηρος! Έβλεπε... έβλεπε με τα μάτια της ψυχής, γιατί διέθετε “εσωτερική” Όραση!

22

2. Ο Ηρακλής και...

τα πλοκάμια της Ύδρας

-Μετά; Ρώτησα ανυπόμονα. -Μετά έχουμε να νικήσουμε ένα άλλο τέρας που μας κατατρώει αδηφάγα. Είναι το παρελθόν, το προσωπικό μας παρελθόν και ο τρόπος που ασχολούμαστε και προσκολλούμαστε σ’ αυτό. Κουβαλούμε μαζοχιστικά την αυτολύπησή μας, τις μίζερες εμπειρίες μας και η Λερναία Ύδρα απλώνει τα πλοκάμια της και μας καταβροχθίζει. Όμως είχα μια αμφιβολία και αντιπαρέθεσα ένα άλλο επιχείρημα. -Χωρίς παρελθόν, χωρίς ρίζες, τι θα είναι ο άνθρωπος; Δεν θα είναι φτερό στον άνεμο; Η απάντηση ήρθε αμέσως. -Κράτησε το προσωπικό σου παρελθόν σαν μια ιστορία, σαν μια ταινία που παίχτηκε και ήσουν ένας ρόλος, ένας ηθοποιός με μια καλή ή κακή ερμηνεία. Απεγκλωβίσου από το συναίσθημα της μοναδικότητας.

23

Μη παίρνεις τα πράγματα πολύ προσωπικά. Όλες οι ιστορίες των ανθρώπων μοιάζουν απελπιστικά. Κάψε τις αναμνηστικές φωτογραφίες με τη βοήθεια του Ιόλαου και θα νιώσεις το στομάχι σου πολύ, πολύ καλύτερα. Η συλλογή αναμνήσεων μας φθείρει μας γεράζει και ταυτόχρονα μας κάνει τόσο ηλίθια υπερόπτες. Αρκετές φορές προκαλεί την ανίατη ασθένεια του καρκίνου, που συνδέεται με το ομώνυμο ζώδιο. Παλιά, όταν είχαν την πλήρη ισχύ τους τα μυστήρια, αυτό το νόημα είχε η εξομολόγηση. Θεράπευε το ενεργειακό σώμα του ανθρώπου. Έκλεινε τις πληγές, τα τραύματα. Σήμερα που η ανθρωπότητα έχει ενηλικιωθεί, πρέπει ν’ αναλάβουμε την ευθύνη του εαυτού μας σαν ενήλικες πια. Μπορούμε να διαλέξουμε ένα σύννεφο ένα δέντρο ένα λουλούδι... Να διηγηθούμε την ιστορία μας, να νιώσουμε θεατές του δράματος και να ξεμπερδέψουμε με αυτήν. Η πλήρης και μεθοδική ανασκόπηση της ζωής μας, θα λύσει πολλά από τα προβλήματα της υγείας, αν θέλει κάποιος να τα λύσει, γιατί αρκετές φορές αυτός είναι ένας τρόπος να επιζητούμε και να επισύρουμε την προσοχή και των οίκτο των άλλων. Πίσω από τις αρρώστιες κρύβεται μια αρρωστημένη λογική. Πρέπει να θελήσουμε ν’ αποφασίσουμε να είμαστε υγιείς! Έχουμε μόνο μια ζωή, να ζήσουμε πάνω σ’ αυτή τη γη. Ή θα την ζήσουμε μεμψίμοιρα και κλαψουρίζοντας, ή θα την ζήσουμε όρθιοι, όπως ταιριάζει σ’ έναν άνθρωπο. Σ’ έναν άνθρωπο, κάθε φυλής, κάθε θρησκείας και οποιουδήποτε χρώματος.

24

Όπως ταιριάζει να είναι: όρθιος, υγιής, δυνατός, δίκαιος, ούτε δούλος, ούτε αφέντης κανενός. Να είναι κύριος του εαυτού του. Κάποια στιγμή πρέπει να επιλέξουμε, πώς θέλουμε να ζήσουμε και επιλέγει κάποιος, μόνο μια φορά, σ’ αυτή τη ζωή.