ზოოლოგიური კოლექციების ახალი სიცოცხლე

ზოოლოგიური კოლექციების ახალი სიცოცხლე

ისტორია > ვე რა ფხა კა ძე

სა ბუ ნე ბის მეტყ ვე ლო კო ლექ ცი ე ბის ის ტო რია 1852 წლი დან იწყე ბა, რო

დე საც რუ სე თის გე ოგ რა ფი უ ლი სა ზო გა დო ე ბის სა ბუ ნე ბის მეტყ ვე ლო,

ეთ ნოგ რა ფი უ ლი და ის ტო რი უ ლი კა ბი ნე ტის ბა ზა ზე პირ ვე ლად და არ ს და

მუ ზე უ მი. 18541857 წლებ ში სა ბუ ნე ბის მეტყ ვე ლო კო ლექ ცი ე ბის სა ერ თო

რა ო დე ნო ბა 2783 ეგ ზემ პ ლარს შეად გენ და, მათ შო რის იყო ნა მარ ხ თა

342, მცე ნა რე თა 333 და ცხო ველ თა სამ ყა როს 2108 ნი მუ ში. ეს მა სა ლა და

ე დო სა ფუძ ვ ლად სა ბუ ნე ბის მეტყ ვე ლო კო ლექ ციებს.

18

XIX საუკუნის შუა ხანებში

საქართველოს სამუზე-

უმო საქმიანობის გან-

ვითარებაში მნიშვნელოვანი წვლილი

შეიტანა ავსტრალიელმა მეცნიერმა და

ნატურალისტმა ფრიდრიხ ბაიერნმა,

რომელიც 1859 წელს საბუნებისმეტყ-

ველო კაბინეტის კონსერვატორად იქ-

ნამიწვეული. მისიხელმძღვანელობით

მასალების შესაკრებად საქართველოს

სხვადასხვაკუთხეშიმოწყობილიექსპე-

დიციებისწყალობითფონდებსუამრავი

ექსპონატიშეემატა.

1866-1903 წლებში განყოფილებას

ხელმძღვანელობდა მუზეუმის მაშინ-

დელი დირექტორი, გამოჩენილი ბუნე-

ბისმეტყველიდა ნატურალისტი გუსტავ

რადე. მისი მოღვაწეობის პერიოდში

ექსპედიციები ხორციელდებოდა კავ-

კასიის მთელ ტერიტორიაზე. საველე

ფაუნისტური საქმიანობა ტარდებოდა

აგრეთვეკავკასიისმომიჯნავეტერიტო-

რიებზეც.

მუზეუმის ზოოლოგიური კოლექციე-

ბისშესავსებად,1866წელს,რადემმო-

აწყო პირველი ექსპედიცია თალიშში

(ლენქორანის ოლქში). ამ ექსპედიცი-

ის შედეგად შეიძინა მუზეუმმა ფრინ-

ველებისა და ორი ვეფხვის ფიტული

ლენქორანიდან,რომლებიც ახლა ზო-

ოლოგიურიკოლექციებისტყავისფონ-

დშია დაცული. ამავე წლის ზაფხულში

რადემ იმოგზაურა მარშრუტით ახალ-

ციხე-არდაგანი-მტკვრის სათავე-ყარ-

სი-ჩალდირის ტბა-ახალქალაქი-ბორ-

ჯომი. ექსპედიციებში მონაწილეობის

მისაღებად და მოპოვებული მასალის

მოსაწესრიგებლადგ.რადედროდად-

რო იწვევდა მკვლევრებს, ნატურა-

ლისტებს,მონადირეებსდაა.შ.

saqarTvelos erovnuli muzeumi 19

ამ ექსპედიციების შედეგად მოპოვე-

ბული მასალით მდიდრდებოდა ზოო-

ლოგიისგანყოფილება;პარალელურად

ხდებოდამასალისტექნიკურიდამეცნი-

ერულიდამუშავებადამისიინვენტარი-

ზაცია.

ზოოლოგიური ფონდები ივსებოდა

აგრეთვე სხვა, შორეული ქვეყნებიდან,

ორგანიზაციებიდან ან კერძო პირების-

გან შემოსული მასალით, იქნებოდა ეს

გაცვლისწესით,შეწირულობითათუშეს-

ყიდვისგზით.1899წელსგ.რადემგამოს-

ცა ორი ტომისგან შემდგარი კატალოგი

„Коллекции Кавказского музея“, სადაც

მოცემულიაზოოლოგიურფონდებშიდა-

ცულიუხერხემლოდახერხემლიანიცხო-

ველების სრული ტაქსონომიური სია. ეს

კატალოგი ახლა ზოოლოგიურ საცავში

ინახება და ბიბლიოგრაფიულ იშვიათო-

ბასწარმოადგენს.

რადეს მიერ ჩატარებული ექსპედი-

ციების შედეგად ფონდებში ექსპო-

ნატთა რიცხვმა 198 000 ეგზემპლარს

მიაღწია. მისი ინიციატივით შეგროვი-

ლიხერხემლიანცხოველთადიდძალი

მასალა ტექნიკურად დაამუშავა გერ-

მანელმა ნატურალისტმა, მონუმენტა-

ლისტ-ტაქსიდერმისტმაკარლკრელმა.

მის მიერ მუზეუმში შექმნილი ტაქსი-

დერმიული ლაბორატორია მუზეუმის

გარდასხვაორგანიზაციებსადაკერძო

პირებსაცემსახურებოდა.კ.კრელისნა-

მუშევრებიდღესაცგამოირჩევაშესრუ-

ლებისმაღალიხარისხით.

1920 წელს ზოოლოგიის განყოფილე-

ბას ორნითოლოგი ივანე ჩხიკვიშვილი

ჩაუდგასათავეში.ამპერიოდშისაფონ-

დომასალამ361152ეგზემპლარსმიაღ-

წია.

რადეს მოღვაწეობის დროს შეგრო-

ვილმადიდტანიანიცხოველებისფიტუ-

ლებმადასაბამიმისცამომავალმუდმივ

ზოოლოგიურ გამოფენას, რომელიც

1928 წელს გაიხსნა. გამოფენის პირვე-

ლიორირეგისტრიწარმოდგენილიიყო

სხვადასხვა ბიოლოგიური ჯგუფებით,

ხოლომესამემოიცავდასაქართველოს

(კავკასიის)ბინადარიცხოველებისსის-

ტემატიკურჯგუფებს.გარდაამისა,მესა-

მესართულზეარსებულივიტრაჟებიდა

კარადები წარმოდგენილი იყო სახალ-

ხო მეურნეობისთვის მნიშვნელოვანი

სახეობებით. გამოფენამ 1970 წლამდე

იარსება.

XXსაუკუნისIნახევარშიგანყოფილე-

ბის მუშაობაში განსაკუთრებით აქტი-

ურად იყვნენ ჩაბმულები გამოჩენილი

ზოოლოგები ფ. ზაიცევი, ნ. ნიკოლსკი

და სხვები. ზაიცევმა საერთო მასალი-

დანენტომოლოგიურმასალათაფონდი

გამოყო, რომელსაც თვითონ ხელმძღ-

ვანელობდადაშესატყვისიფაუნითამ-

დიდრებდაკიდეც.

ომის წლები (1941-1945) ღარიბი იყო

ექსპედიციებით, შემოსული მასალითა

და სამეცნიერო კონტაქტებით, ამიტომ

მთელიძალისხმევაფონდებისდაცვისა

დამოწესრიგებისაკენიყომიმართული.

1964-1969წლებშიგანყოფილებასხელ-

მძღვანელობდა ენტომოლოგი ი. ჯამბა-

ზიშვილი. ამ პერიოდში გაგრძელდა სა-

ქართველოს ტერიტორიის ფაუნისტური

კვლევა, რომელიც საფუძვლად დაედო

საქართველოსდაყოფასადმინისტრაცი-

ულ-ტერიტორიულრაიონებად.

saqarTvelos erovnuli muzeumi20

ფონდებშიდაცულმასალათასაერთო

რაოდენობამ480764ეგზემპლარსმიაღ-

წია.

1970წლიდანზოოლოგიისგანყოფილე-

ბასენტომოლოგიარნ.გეგეჭკორიჩაუდ-

გასათავეში.მისიინიციატივითშემუშავდა

კვლევის ახალი გეგმა, რომლის თანახ-

მად საკვლევტერიტორიად კავკასია გა-

ნისაზღვრა.კავკასიაშიჩატარებულმაექ-

სპედიციამ მნიშვნელოვნად გაზარდა და

გაამდიდრა ზოოლოგიური კოლექციები,

რომლებიცპარალელურადშემოწირული

მასალითაცივსებოდა.

ამჟამადმსოფლიოსწამყვანიმუზეუ-

მებისმონაცემთაბაზაზედაყრდნობით

მიმდინარეობს ხანგრძლივი ისტორი-

ისმქონეზოოლოგიურიკოლექციების

აღრიცხვის თანამედროვე სისტემაზე

გადაყვანა, ინვენტარიზაცია-შეჯერება,

რევიზია,მასალათარესტავრაცია,დი-

გიტალიზაცია. მოეწყო საექსპოზიციო

ფონდი, რომელიც მნახველს აცნობს

საქართველოს,ასევეზოგადადკავკა-

სიისადამისიმიმდებარეტერიტორი-

ების ცხოველთა ბიომრავალფეროვ-

ნებას, ზოოლოგიური კოლექციების

ისტორიას1852წლიდან,მასალას,რო-

მელიცშემოტანილიაგ.რადესმოღვა-

წეობისდროს.

საბუნებისმეტყველო კოლექციები

განთავსებულია საბუნებისმეტყველო

კორპუსის IV სართულზე. ექსპოზიცია,

რომელზეც ტაქსიდერმისტ კრელის მი-

ერ ჯერკიდევ 1953 წელსშექმნილიდა

განახლებულიცხოველებისფიტულებია

წარმოდგენილი,2013წლისმაისშიგაიხ-

სნა.

saqarTvelos erovnuli muzeumi 21

Documents

ზოოლოგიური კოლექციების ახალი სიცოცხლე