ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ι: Επιτυχημένες Εκπαιδευτικές εμπειρίες για την εκπαίδευση των Ρομά

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Ι

ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ROM-UP!

Η ένταξη των Ροµά µέσω ποιοτικά επιτυχηµένων εκπαιδευτικών

εµπειριών

Ευρωπαϊκή Έκθεση I Επιτυχηµένες εκπαιδευτικές εµπειρίες για την προώθηση της ένταξης των Ροµά στην εκπαίδευση

Συντονιστής Φόρεας:

Ένωση Γυναικών Ρομά Drom Kotar Mestipen (ΙΣΠΑΝΙΑ)

Εταίροι: • AMALIPE- Κέντρο Διεθνοτικού Διαλόγου και Ανοχής (ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ)

• ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ- Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση του Δήμου Βόλου (ΕΛΛΑΔΑ)

• Κέντρο Έρευνας θεωριών και πρακτικών για την αντιμετώπιση των ανισοτήτων του Πανεπιστημίου της

Βαρκελώνης (ΙΣΠΑΝΙΑ)

• Αυτόνομη Κυβέρνηση της Καταλονίας, Τμήμα Κοινωνικής Ευημερίας και Οικογένειας (ΙΣΠΑΝΙΑ)

• R-CRISS - Κέντρο Κοινωνικής Παρέμβασης και Μελέτης για τους Ρομά (ΡΟΥΜΑΝΙΑ)

• Pavee Point Travellers Centre (ΙΡΛΑΝΔΙΑ)

• ERIO- Ευρωπαϊκό Γραφείο Πληροφόρησης για τους Ρομά (ΒΕΛΓΙΟ)

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΟΥ: 357568- LLP-1-2011-1-ES-KA1-KA1NWR

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: ROM-UP! The inclusion of Roma through quality successful educational

Το σχέδιο αυτό χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η παρούσα δηµοσίευση δεσµεύει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθυύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.

Ελληνική µετάφραση: Ιουλία Τριανταφύλλου

Σπύρος Ιατρόπουλος

Νίκος Αντωνάκης

Σταυρούλα Καρτσιδήµα

Για την συλλογή στοιχείων για το ελληνικό παράδειγµα απασχολήθηκαν

επίσης και οι: Αιµιλία Σταϊκου και Ειρήνη Φράγκουλη

ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Ιούλης 2012

Επιτυχηµένες εκπαιδευτικες εµπειρίες που προωθούν την ενσωµάτωση των Ροµά µέσω της εκπαίδευσης 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΘΕΣΗ I..................................................................................................................................... 1!ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ................................................................................................................................................ 1!ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ...... 3!Α. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ......................................................................... 3!Β. ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ...................................................................... 7!

ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ........................................................................................................................................ 9!ΙΣΠΑΝΙΑ ........................................................................................................................................................ 11!ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ......................................................................................................................................... 13!ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ................................................................................................................................ 17!

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ .................................................................................................................................................. 21!ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ .......................................................................................................................................... 23!ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ .................................................................................................................................... 24!

ΕΛΛΑΔΑ ....................................................................................................................................................... 29!ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ......................................................................................................................................... 30!ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΡΟΜΑ.......................................................................................................... 36!

ΡΟΥΜΑΝΙΑ.................................................................................................................................................... 38!ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ - ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.......................... 39!ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ......................... 40!

ΙΡΛΑΝΔΙΑ ..................................................................................................................................................... 46!ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ........................................................................................................................................... 53!ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ................................................................................................. 69!ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ – ΙΣΠΑΝΙΑ ................................................... 71!ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΡΟΜΑ – ΙΣΠΑΝΙΑ ...................................................................................................... 79!ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ – ΙΣΠΑΝΙΑ ...................................................................................... 83!ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΔΙΑΡΡΟΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ ............................................................. 87!ΤΑΞΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ.............................................. 96!ΙΑΤΡΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΡΟΜΑ (ΣΤΕΚΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΑΛΙΒΕΡΙ)- ΕΛΛΑΔΑ ....................................................... 103!ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ: ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΜΕ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ - ΙΣΠΑΝΙΑ 110!ΔΙΑΛΟΓΙΚΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ - ΙΣΠΑΝΙΑ...................................................................................... 117!Η ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΡΟΜΑ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ COMENIUS REGIO (ROFAL) - ΙΡΛΑΝΔΙΑ ............................. 122!ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ (ΣΤΗ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ) - ΡΟΥΜΑΝΙΑ................................................................ 127!ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ - ΡΟΥΜΑΝΙΑ ......................................................................................... 133!ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ................................................................................................................................................... 137!


Ευρωπαϊκες πολιτικές και δράσεις στον τοµέα της εκπαίδευσης για την ένταξη των Ροµά

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η εκπαίδευση είναι ένας αποκλειστικός τοµέας των κρατών µελών στα οποία η ΕΕ διαδραµατίζει υποστηρικτικό ρόλο και ως εκ τούτου έχει περιορισµένο ρόλο στον επηρεασµό των εθνικών εκπαιδευτικών πολιτικών. Διατάξεις και υπουργικές πρωτοβουλίες στον τοµέα της εκπαίδευσης µπορούν να εντοπιστούν από τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αργότερα, η ΕΕ ανέπτυξε τα κύρια εκπαιδευτικά προγράµµατα για την προώθηση της κινητικότητας και της συνεργασίας µεταξύ των µαθητών και των ιδρυµάτων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχισε να συµµετέχει πιο ενεργά στον τοµέα της εκπαίδευσης ως ένα µέσο για να προωθήσει µια «ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση». Από τότε, οι πολιτικές εκπαίδευσης και κατάρτισης της ΕΕ έχουν κυρίως αναπτυχθεί µετά την υιοθέτηση της στρατηγικής της Λισαβόνας το 2000, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει διάφορους µηχανισµούς για να κατευθύνει τα εκπαιδευτικά συστήµατα των κρατών-µελών προς µια "Ευρώπη της γνώσης". Δεδοµένου ότι ένας λεπτοµερής απολογισµός σχετικά µε την εκπαιδευτική πολιτική της ΕΕ είναι εκτός του ενδιαφέροντος της παρούσας έκθεσης, οι επόµενες ενότητες επικεντρώνονται στις κύριες πολιτικές και δράσεις της ΕΕ που αφορούν τη χρηµατοδότηση της εκπαίδευσης για την ένταξη των Ροµά.

Α. Πολιτικές της ΕΕ για την ένταξη των Ροµά στην εκπαίδευση

Λευκή Βίβλος για την εκπαίδευση και την κατάρτιση «Διδασκαλία και µάθηση: Προς την κοινωνία της γνώσης», COM (95) 590 τελικό, 29 Νοεµβρίου 1995, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η παρούσα Λευκή Βίβλος είναι ένα έγγραφο που συνδέει την ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση µε την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το έγγραφο υπογραµµίζει επίσης τη σηµασία της συνεχούς κατάρτισης. Το έγγραφο αυτό εισάγει την «καταπολέµηση του αποκλεισµού» ως έναν από τους πέντε στόχους του. Σύµφωνα µε αυτό, ο κοινωνικός αποκλεισµός µπορεί να εµποδίσει την ανάπτυξη και ως εκ τούτου η κοινωνική συνοχή είναι σηµαντική, ειδικά στην εκπαίδευση. Υπάρχει µια άµεση σχέση µεταξύ των

ROM-UP! Η ενσωµάτωση των Ροµά µέσω ποιοτικά επιτυχηµένων εκπαιδευτικών εµπειριών 4

διαχωρισµένων οµάδων και της εκπαίδευσης και για το λόγο αυτό οι Ροµά ταιριάζουν κατάλληλα στο πλαίσιο του εγγράφου.

Το έγγραφο µπορείτε να βρείτε εδώ:

http://ec.europa.eu/languages/documents/doc409_en.pdf

Οδηγία 2000/43/ΕC του Συµβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2000 περί εφαρµογής της αρχής της ίσης µεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Η οδηγία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στις 29 Ιουνίου 2000 και προβλέπει την απαγόρευση των διακρίσεων εις βάρος προσώπων λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής. Το πεδίο για την εφαρµογή της οδηγίας περιλαµβάνει την πρόσβαση στον επαγγελµατικό προσανατολισµό, την κατάρτιση και την εκπαίδευση. Ως εκ τούτου, διασφαλίζει την ίση µεταχείριση και πρόσβαση για όλους στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, αποµακρύνοντας τα εµπόδια που αντιµετωπίζουν οι Ροµά στην πρόσβασή τους στην εκπαίδευση.


http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32000L0043:en:HTML

Συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 12ης Μαΐου 2009 σχετικά µε ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης («ΕΤ 2020»), Συµβούλιο της ΕΕ Το Συµβούλιο Παιδείας, Νεολαίας και Πολιτισµού ενέκρινε το νέο στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (Ε & Τ 2020) το 2009. Το έγγραφο αυτό παρέχει το πλαίσιο που θα καθοδηγήσει την εργασία στον τοµέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης µέχρι το 2020 και ορίζει τέσσερις νέους στρατηγικούς στόχους για τη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ. Ο στρατηγικός στόχος 3 "Προώθηση ισότητας, κοινωνικής συνοχής και ενεργούς συµµετοχής στα κοινά" αποσκοπεί κυρίως στην εκπαίδευση για τη ζωή και στην ενίσχυση των εκπαιδευτικών συστηµάτων χωρίς αποκλεισµούς σε όλη την Ευρώπη και στην εξασφάλιση ότι όλοι οι µαθητές - συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που προέρχονται από µειονεκτικό περιβάλλον, µαθητών µε ειδικές ανάγκες και των µεταναστών – να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους και να συµµετάσχουν στη διά βίου µάθηση. Επιπλέον, ο στόχος 3 αποσκοπεί στην εξάλειψη των διακρίσεων κάθε είδους και στο να δοθούν ευκαιρίες σε όλους.



http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2009:119:0002:0010:en:PDF

10 Κοινές Βασικές Αρχές για την Ένταξη των Ροµά, Ιούνιος 2009 Οι Κοινές Βασικές Αρχές παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στη συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Πλατφόρµας για την ένταξη των Ροµά στις 24 Απριλίου 2009. Τον Ιούνιο του 2009, το Συµβούλιο των Υπουργών για τις Κοινωνικές Υποθέσεις επισύναψε τις Αρχές στα συµπεράσµατά τους και κάλεσε τα κράτη µέλη και την Επιτροπή να τα λάβουν υπόψη στους τοµείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης, της στέγασης, της κοινωνικής και υγειονοµικής περίθαλψης.


http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/Resources/Documents/2011_10_Common_Basic_Principles_Roma_Inclusion.pdf

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 9ης Μαρτίου 2011 σχετικά µε τη στρατηγική της ΕΕ για την ένταξη των Ροµά (2010/2276 (INI)), Εισηγήτρια: Lívia Járóka Στο έγγραφο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάνει πολλές προτάσεις για τη στρατηγική της ΕΕ για τους Ροµά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη µέλη. Το έγγραφο κάνει αναφορά στη βελτίωση της εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων Ροµά . Το ψήφισµα προτείνει ότι µια στρατηγική της ΕΕ για τους Ροµά θα πρέπει να επικεντρωθεί στην εκπαίδευση ως βασικό µέσο για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης. Καλεί επίσης την Επιτροπή και τα κράτη µέλη να καταπολεµήσουν κάθε µορφή κοινωνικού και εκπαιδευτικού αποκλεισµού των Ροµά. Επιπλέον, προωθεί πρωτοβουλίες που εµποδίζουν το διαχωρισµό, και δίνει προτεραιότητα σε προγράµµατα ένταξης που προωθούν την εκπαιδευτική επιτυχία και περιλαµβάνουν τη συµµετοχή των οικογενειών Ροµά.


http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P7-TA-2011-0092&language=EN

Κοινοτικό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ροµά µέχρι το 2020, COM/2011/0173 τελικό, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 5 Απριλίου 2011 Το πλαίσιο αυτό καλεί τα κράτη µέλη να θεσπίσουν εθνικές στρατηγικές ή µέτρα πολιτικής για την ένταξη των Ροµά. Το πλαίσιο αναπτύσσει µια στοχευµένη προσέγγιση για µια πιο


αποτελεσµατική απάντηση στον αποκλεισµό των Ροµά µε τη θέσπιση διευρυµένων Ευρωπαϊκών στόχων για την ενσωµάτωση των Ροµά, στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγεία και τη στέγαση. Η εκπαίδευση είναι ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία του πλαισίου, που έχει ως στόχο να εξασφαλίσει ότι όλα τα παιδιά των Ροµά θα ολοκληρώνουν τουλάχιστον το δηµοτικό σχολείο.


http://ec.europa.eu/justice/policies/discrimination/docs/com_2011_173_en.pdf

Η κοινωνική και οικονοµική ένταξη των Ροµά στην Ευρώπη, COM (2010) 133, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 7 Απριλίου 2010 Το έγγραφο αυτό υπογραµµίζει και υποστηρίζει ότι η πλήρης ενσωµάτωση των Ροµά µπορεί να επιτευχθεί κυρίως µέσω της εκπαίδευσης η οποία µε τη σειρά της, θα αποφέρει οικονοµικά οφέλη. Καίρια κοινωνικο-οικονοµικά ζητήµατα, όπως η πρόσβαση στην αγορά εργασίας, η αυτοαπασχόληση, η µη διαχωρισµένη ποιοτική εκπαίδευση ,η στέγαση και οι υπηρεσίες υγείας, είναι ζωτικής σηµασίας για να εξασφαλιστεί η ένταξη για όλους τους Ροµά (όπως και για όλους τους άλλους ανθρώπους). Σύµφωνα µε τις αρχές αυτές, τα θέµατα των Ροµά θα πρέπει να ενσωµατωθούν συστηµατικά σε όλες τις σχετικές ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές. Πολιτικές που διατηρούν ή προωθούν το διαχωρισµό στις κοινότητες των Ροµά ή το διαχωρισµό στη στέγαση, την εκπαίδευση ή άλλες υπηρεσίες για τους Ροµά, θα πρέπει να σταµατήσουν.


http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0133:FIN:EN:PDF

Συµπεράσµατα του Συµβουλίου σχετικά µε το κοινοτικό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ροµά µέχρι το 2020, το Συµβούλιο της ΕΕ, 19 Μαΐου 2011 Στο έγγραφο αυτό, το Συµβούλιο της ΕΕ καλεί τα κράτη µέλη να βελτιώσουν την κοινωνικο-οικονοµική κατάσταση των Ροµά µέσω µιας προσέγγισης ενσωµάτωσης στους τοµείς της εκπαίδευσης, της απασχόλησης, της στέγασης και της υγειονοµικής περίθαλψης, λαµβάνοντας υπόψη –κατά περίπτωση- τις Κοινές Βασικές Αρχές για την ένταξη των Ροµά, καθώς και την εξασφάλιση της ίσης πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες, και να εφαρµόσουν µια ολοκληρωµένη προσέγγιση στις πολιτικές αυτές και να κάνουν τη καλύτερη δυνατή χρήση των διαθέσιµων πόρων και κονδυλίων.


http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/lsa/122100.pdf


Β. Χρηµατοδοτήσεις για την ένταξη των Ροµά στην εκπαίδευση

Διαρθρωτικά ταµεία της ΕΕ: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ) Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο είναι ένα από τα κεφάλαια της ΕΕ που υποστηρίζουν τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των Ροµά. Όταν πρόκειται για την εκπαίδευση, οι χρηµατοδοτήσεις της ΕΕ υποστηρίζουν συνήθως τη σχολική υποδοµή, τις προσχολικές εγκαταστάσεις και τα υλικά, την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και των βοηθών, τις δραστηριότητες µετά το σχολείο και την τριτοβάθµια εκπαίδευση.

Μπορούν να χρηµατοδοτηθού οι ακόλουθες δράσεις: α) χρηµατοδότηση µελετών για την αξιολόγηση της τρέχουσας εκπαιδευτικής κατάστασης και προτεινόµενα κατάλληλα µέτρα β) υποστήριξη και ενθάρρυνση για την εισαγωγή προπαρασκευαστικών τάξεων για τα παιδιά Ροµά που δεν µιλούν την εθνική γλώσσα γ) καθοδήγηση που θα συµπεριλαµβάνει τις οικογένειες δ) υποστήριξη µετά το σχολείο (π.χ. οµάδες εργασίας) ε) ενθάρρυνση στην απασχόληση εκπαιδευτικών µε κατάλληλα προσόντα και εξειδίκευση στ) πολιτισµική ευαισθησία και γνώση της διαφορετικότητας ζ) εισαγωγή του "Βοηθού των εκπαιδευτικών" από τις κοινότητες των Ροµά που θα βοηθούν στη διαδικασία της διδασκαλίας των παιδιών Ροµά (στα πλαίσια της γενικής εκπαίδευσης) και η) κατάργηση της πρόωρης επαγγελµατικής εκπαίδευσης και εργασίας.

Η ΕΚΤ µπορεί να βρεθεί εδώ:

http://ec.europa.eu/esf/main.jsp?catId=63&langId=en



Εθνικές πολιτικές Εθνική πολιτική της κάθε χώρας - εταίρου, µε επίκεντρο την ένταξη των Ροµά µέσω της εκπαίδευσης

(Πολιτική-Θεωρία)



ΙΣΠΑΝΙΑ !Ο πληθυσµός των Ροµά στην Ισπανία ανέρχεται σε περίπου περίπου 600.000 σε 700.000 Ροµά µε µια κοινή ιστορία για πάνω από 600 χρόνια. Μια ιστορία που έχει αρνηθεί την προβολή και την κοινωνική συµµετοχή τους, στη διάρκεια της οποίας έχουν θεσπιστεί. Πολλές αντι-Ροµά πρακτικές. Εν ολίγοις, είναι µια ιστορία ανισοτήτων, στην οποία η πρόσβαση στην εκπαίδευση υπήρξε ένα απρόσιτο δικαίωµα έως τα πρόσφατα 50 χρόνια, µε τον ίδιο τρόπο όπως και η πρόσβαση στην αναγνωρίσµένη και αµειβόµενη εργασία.

Έχει γίνει µια µεγάλη προσπάθεια, στη βάση δεδοµένων υψηλής διατρέχοντας διαφορετικές πηγές και εξακριβωµένες πληροφορίες. Αυτό που µπορούµε να πούµε µε σιγουριά σήµερα είναι ότι ο πληθυσµός των Ροµά στην Ισπανία αυξήθηκε µε την έλευση µεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη. Οι πληθυσµοί αυτοί δεν καταµετρώνται µε αυστηρό τρόπο, µιας και το Ισπανικό Σύνταγµα προστατεύει το δικαίωµα να µην αναφέρεται η εθνότητα στις εθνικές και αστεακές στατιστικές καταγραφές.

Παρ 'όλες αυτές τις συγκυριακές περιπτώσεις, ο πληθυσµός των Ροµ στην Ισπανία έχει επιζήσει, και διατηρήσει επίσης τον πολιτισµό του αλλά και έχει δηµιουργήσει νέα πολιτιστικά αντικείµενα αναφοράς. Οργανώσεις των Ροµά υπήρχαν ήδη ανάµεσα στις πρώτες ενώσεις σε επίπεδο γειτονιάς και στις ελεγχόµενες από την Καθολική Εκκλησία οργανώσεις από τις δεκαετίες του ’60, του ’70 στον 20ο αιώνα. Το έργο της υπέρβαση των ανισοτήτων υπήρξε µια αργή διαδικασία, αλλά µε µαζική συµµετοχή των Ροµά. Οι πολιτικές που έχουν παραχθεί, έχουν αναπτυχθεί από αυτή τη συµµετοχή και τη συζήτηση µε τις υπόλοιπες κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις.

Ένα πρωτοποριακό κίνηµα στην Ευρώπη, το οποίο αναπτύχθηκε τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά είναι το κίνηµα των γυναικών Ροµά, µε αφετηρία το 1990 µε την Asociación ROMI de Granada (Ένωση Ροµά της Γρανάδας). Οι γυναίκες έχουν σταθεί ως ο βασικός πυλώνας του δικού τους πολιτισµού, οι αναµεταδότες των αξιών και των παραδόσεων και, παράλληλα, υπήρξαν αυτές που µεταδίδουν στα παιδιά τους τις δυνατότητες αλλαγών που θα τους οδηγήσει σε µια καλύτερη ζωή.

Η κατάσταση από την οποία ξεκινήσαµε είναι ελπιδοφόρα, επειδή οι πολιτικές και αστικές δράσεις αρχίζουν να παίρνουν µορφή και να καθιστούν δυνατή την επίτευξη ορισµένων σηµαντικών κοινωνικών κατακτήσεων, όπως η αναγνώριση της κοινότητας των Ροµ στην Ισπανία, από το Congreso de los Diputados (Βουλή) το 2005.

Παρακάτω, ορισµένοι αριθµοί αντικατοπτρίζουν την τρέχουσα κατάσταση των Ροµ στην Ισπανία:

Όσον αφορά τη διάρθρωση του πληθυσµού, σηµειώνεται ορισµένες διαφορές στην ηλικιακή πυραµίδα. Εάν ο πληθυσµός της Ισπανίας στο σύνολό του χαρακτηρίζεται από


σχετική γήρανση µε µια µέση ηλικία στα 39,5 χρόνια, και µε σαφή τάση αύξησης, ο πληθυσµός των Ροµά είναι πολύ νεότερος, µε µέση ηλικία τα 27,6 χρόνια. Οι διαφορές είναι πιο εµφανείς όταν παρατηρούµε ότι το ήµισυ των Ροµ είναι ηλικίας κάτω των 25, και λιγότερο από το 10% είναι πάνω από 54 χρόνια. Εν τω µεταξύ, η Απογραφή Πληθυσµού του 2001 δείχνει ένα ποσοστό στο 27% για την ίδια ηλικιακή οµάδα σε όλη τη χώρα. (Ο πληθυσµός των Ροµά. Χαρακτηριστικά. Έκδοση της Fundación Secretariado Gitano -.. Ίδρυµα της Γραµµατείας των Ροµά)

Εκπαίδευση: Επί του παρόντος, η εκπαίδευση βρίσκεται σε κανονικά επίπεδα, αλλά συναντάµε µεγάλες διαφορές, όταν πρόκειται για τις σχολικές επιδόσεις. Τα σχολεία µε υψηλό ποσοστό Ροµά τείνουν να έχουν αποτελέσµατα πολύ χαµηλότερα από ό, τι αλλού. Η µετάβαση από την πρωτοβάθµια στη δευτεροβάθµια υποχρεωτική εκπαίδευση έχει γίνει ένα δύσκολο άλµα, λόγω της κοινωνικο-οικονοµικής πραγµατικότητας, και σε αυτό το σηµείο είναι όπου οι µαθητές Ροµά εγκαταλείπουν σταδιακά το σχολείο.

Ακριβώς πάνω από επτά στους δέκα Ροµά ηλικίας 16 ετών και άνω, το 71,2%, είναι εντελώς ή λειτουργικώς αναλφάβητοι, που σηµαίνει ότι περίπου 340.000 άτοµα είναι σε αυτή την κατάσταση. Επιπλέον, από αυτούς, περίπου το ένα πέµπτο (18,4%) είναι τελείως αγράµµατοι. Ταυτόχρονα, θεωρούµε επίσης ότι οι Ροµά ηλικίας άνω των 15 ετών, µε εκπαιδευτικό επίπεδο µεγαλύτερο της πρωτοβάθµειας δεν υπερβαίνει το ποσοστό του 14%. Συνολικά, οι αναλφάβητοι (απόλυτα και λειτουργικά) ανάµεσα στους Ροµά έχουν ιδιαίτερο βάρος, ανάµεσα στο σύνολο του πληθυσµού των Ροµά, ουσιαστικά 4,6 φορές υψηλότερο του µέσου όρου της χώρας σύµφωνα µε την ισπανική απογραφή του πληθυσµού του ΙΝΕ (Ινστιτούτο Εθνικής Στατιστικής) το 2001. (Ο πληθυσµός των Ροµά. Χαρακτηριστικά. Έκδοση της Fundación Secretariado Gitano -.. Ίδρυµα της Γραµµατείας των Ροµά).

Ένα πολύ ενθαρρυντικό το γεγονός, είναι ότι το ποσοστό των φοιτούντων Ροµά σε κολλέγια Ροµά είναι πια στο 1%, έναντι 3,281% του µέσου ισπανικού πληθυσµού. Το πιο σηµαντικό χαρακτηριστικό αυτού του γεγονότος, είναι ότι το 80% από αυτούς είναι γυναίκες Ροµά. Ως εκ τούτου, αυτό δηµιουργεί µεγάλες προσδοκίες.

Στον τοµέα της απασχόλησης συµβαίνει κάτι παρόµοιο, πράγµα που οδηγεί τις οικογένειες Ροµά στο παράνοµο εµπόριο ή εργασία και γενικά στην παραοικονοµία. Έχουν γίνει µεγάλες προσπάθειες µέχρι σήµερα για την αντιµετώπιση των υφιστάµενων ανισοτήτων ως προς την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αλλά τωρινή κατάσταση γίνεται ακόµη πιο περίπλοκη µε την κρίση που έχει ξεσπάσει και στην Ισπανία, και που καθιστά ακόµη πιο ευάλωτους αυτούς ήταν ήδη.

Οι οργανώσεις των Ρόµα εργάζονται σκληρά για να προωθηθούν πολιτικές άρσης των κοινωνικών ανισοτήτων που αντιµετωπίζει ο πληθυσµός των Ροµά στην Ισπανία. Πενήντα χρόνια µετά την εισαγωγή στα Πανεπιστήµια των πρώτων Ροµά φοιτητών, ανεξάρτητοι


επαγγελµατίες αναγνωρίζουν σήµερα το γεγονός αυτό ως ένα σηµαντικό πολιτικό επίτευγµα γενικότερα και ιδιαίτερα για την υπεράσπιση των πολιτικών δικαιωµάτων.

Επί του παρόντος, στην Ισπανία, υπάρχουν αρκετές πολιτικές που αποσκοπούν στην ένταξη των Ροµά και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους στην Ισπανία. Σε όλες η εκπαίδευση θεωρείται ως βασικό στοιχείο για την ένταξή τους, έτσι πάντα περιλαµβάνεται ένα τµήµα των πολιτικών που απευθύνονται στην ένταξη των Ροµά στην εκπαίδευση.

Μπορούµε να διακρίνουµε δύο οµάδες των πολιτικών που βασίζονται στο επίπεδο της εφαρµογής τους:

• Οι εθνικές πολιτικές, που έχουν ισχύ σε όλη την ισπανική επικράτεια και προωθούνται από το Υπουργείο Υγείας, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισότητας ή από το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισµού και Αθλητισµού.

• Οι περιφερειακές πολιτικές, που προωθούνται από τις περιφερειακές κυβερνήσεις και που εφαρµόζονται στην "Comunidad Autónoma» (περιφερειακή διαίρεση της Ισπανίας).

Παράλληλα, στην Ισπανία υπάρχουν συµβουλευτικά όργανα, που αποτελούνται από οργανώσεις Ροµά και που µπορούν να βοηθήσουν στον καθορισµό και την εφαρµογή των πολιτικών που τους αφορούν.

!

Εθνικές Πολιτικές !Σε εθνικό επίπεδο, θα παρατηρήσουµε δύο πολιτικές:

Σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη του πληθυσµού των Ροµά (2010-2012). Υπουργείο Υγείας, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισότητας. !Το σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη του πληθυσµού των Ροµά 2010-2012 αντικαθιστά το προηγούµενο Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη των Ροµά που ξεκίνησε το 1989.

Το Σχέδιο υπολογίστηκε µε τη συµµετοχή των οργανώσεων των Ροµά στο σχεδιασµό του και, ανάµεσα στους βασικούς του στόχους, υπογραµµίζει την προώθηση δράσεων για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση του πληθυσµού των Ροµά, λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι είναι νέοι άνθρωποι, οι γυναίκες και τα άτοµα µε λιγότερα προσόντα είναι εκείνοι που έχουν τη µεγαλύτερη δυσκολία να βρουν δουλειά.

Το παρόν Σχέδιο ενσωµατώνει τις κύριες πτυχές της κοινωνικής ένταξης των Ροµά και συγκεκριµένα παρέχει 8 τοµείς παρέµβασης: την ιθαγένεια, την ισότιµη µεταχείριση και µη διάκριση, την εκπαίδευση, την απασχόληση και την οικονοµική δραστηριότητα, τη κοινωνική


δράση, την υγεία, τη στέγαση και τον πολιτισµό του πληθυσµού των Ροµά στην Ευρωπαϊκή πολιτική ατζέντα. Με αυτό τον τρόπο, εµπλέκει τα διαφορετικά συναρµόδια υπουργεία για τα θέµατα αυτά και ορίζει τους κύριους στόχους που επιδιώκονται σε µεσοπρόθεσµη βάση.

Στον τοµέα της εκπαίδευσης καθορίζονται οι ακόλουθοι στόχοι:

• Εξοµάλυνση των ποσοστών εγγραφής του πληθυσµού των Ροµά στην προσχολική εκπαίδευση.

• Εξοµάλυνση των ποσοστών εγγραφής του πληθυσµού των Ροµά στην πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση.

• Διευκόλυνση της εισαγωγής και της παραµονής στο πανεπιστήµιο των νέων Ροµά.

• Συνέχιση του αλφαβητισµού και της εκπαίδευσης των γυναικών και ανδρών Ροµά από την ηλικία των 16 έως και την ενηλικίωση , προκειµένου να προωθηθεί η εξάλειψη του αναλφαβητισµού.

• Εκπαίδευση των δασκάλων στην ανάπτυξη της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης όπου η κουλτούρα των Ροµά είναι ίση µε τους υπόλοιπους πολιτισµούς στην Ισπανία.

• Ενθάρρυνση της ενσωµάτωσης για την αναφορά στον πληθυσµό των Ροµά στο σχολικό πρόγραµµα της υποχρεωτικής Πρωτοβάθµιας και Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης.

• Συνέχιση της προώθησης της γνώσης για την κατάσταση του πληθυσµού των Ροµά όσον αφορά στην εκπαίδευση.

Για καθέναν από τους στόχους, το σχέδιο προβλέπει 23 συγκεκριµένες δράσεις για την επίτευξη τους.

http://www.msps.es/politicaSocial/inclusionSocial/docs/planDefinitivoAccion.pdf

!Εθνική στρατηγική για την ένταξη των Ροµά στην Ισπανία (2012 - 2020)

Όπως όλες οι άλλες χώρες της ΕΕ, η Ισπανία έχει δηµιουργήσει µια εθνική στρατηγική για τη βελτίωση της οικονοµικής και κοινωνικής ένταξης των Ροµά (2012 - 2020), σε συνάρτηση µε το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για τις Εθνικές Στρατηγικές Ένταξης των Ροµά που εγκρίθηκε στις 5 Απριλίου 2011 από την Ευρωπαϊκή Ένωση.


Οι εθνικές στρατηγικές της Ισπανίας ορίζουν, όπως καθιερώθηκε από το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο, τέσσερις πυλώνες στις οποίες απαιτούνται εθνικές προσπάθειες για τη βελτίωση της ενσωµάτωσης των πληθυσµών Ροµά: πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγεία και τη στέγαση. Όλες αυτές µε µια ολοκληρωµένη προσέγγιση.

Στην περίπτωση της Ισπανίας η Ευρώπη έχει χρησιµοποιήσει ως ένα καλό παράδειγµα -µαζί µε άλλες χώρες- την προώθηση της ένταξης των Ροµά στην εκπαίδευση καθώς και τους µηχανισµούς της για τη βελτίωση της απασχόλησης.

Παράλληλα, στην αξιολόγηση που έγινε σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Μάιο του 2012, η Ισπανία ήταν στον κατάλογο των χωρών που απέτυχε στην απαραίτητη κατανοµή των δηµοσιονοµικών πόρων για την ένταξη των Ροµά µέχρι σήµερα.

Η Στρατηγική ορίζει σε καθένα από τους τέσσερις βασικούς τοµείς για την κοινωνική ένταξη (εκπαίδευση, απασχόληση, στέγαση και υγειονοµική περίθαλψη) ποσοτικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν για το 2020, καθώς και µεσοπρόθεσµους στόχους για το 2015.

Οι στόχοι στον τοµέα της εκπαίδευσης περιλαµβάνουν:

ΣΤΟΧΟΣ 1. Αύξηση της ολοκλήρωσης της προσχολικής εκπαίδευσης των Ροµά.

ΣΤΟΧΟΣ 2. Καθολική εκπαίδευση και αύξηση της ακαδηµαϊκής επιτυχίας των µαθητών Ροµά στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση.

ΣΤΟΧΟΣ 3. Αύξηση στην ολοκλήρωση της Υποχρεωτικής Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης και αύξηση της ακαδηµαϊκής επιτυχίας των µαθητών ροµά στο στάδιο αυτό.

ΣΤΟΧΟΣ 4. Αύξηση του επιπέδου της εκπαίδευσης των ενηλίκων Ροµά.

Για την επίτευξη αυτών των στόχων, οι στρατηγικές γραµµές δράσης στον τοµέα της εκπαίδευσης είναι οι ακόλουθες:

Προσχολική εκπαίδευση: Υποστήριξη στην εγγραφή των Ροµά από 0-3 ετών, µε προτεραιότητα στις οικογένειες που βρίσκονται σε κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισµού. Ευαισθητοποίηση και υποστήριξη της οικογένειας για τη συµµετοχή τους στο σχολείο, καθώς και στην εκπαίδευση των νέων σαν καθηγητές. Προώθηση της εναρµόνισης στην επαγγελµατική, οικογενειακή και προσωπική ζωή.!

Πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση: Αύξηση των προγραµµάτων διαµεσολάβησης µεταξύ οικογενειών και σχολείων, ενθάρρυνση της ενσωµάτωσης των ανδρών και γυναικών επαγγελµατιών Ροµά. Αύξηση Προγραµµάτων Ενίσχυσης, Καθοδήγησης και Υποστήριξης, για την αποφυγή απουσιών και πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Ενίσχυση των συνοδευτικών µέτρων για τη µετάβαση από την πρωτοβάθµια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Ενίσχυση της συµµετοχής των µαθητών Ροµά µε


µαθησιακές δυσκολίες ή ειδικές ανάγκες υποστήριξης στο IPQPs (Προγράµµατα Αρχικών Επαγγελµατικών Προσόντων) ή σε CDPs (Σχέδια Διαφοροποίησης Σχολικού Προγράµµατος). Ενίσχυση των µέτρων για την αποφυγή της συγκέντρωσης των µαθητών Ροµά σε ορισµένα σχολεία ή τάξεις.

Μετα-υποχρεωτική εκπαίδευση: Ενίσχυση των προγραµµάτων επαγγελµατικού προσανατολισµού για την προετοιµασία στη µετάβαση από τη δευτεροβάθµια εκπαίδευση στην επαγγελµατική κατάρτιση και καθοδήγηση στις φάσεις µετάβασης των σχολικών ετών και σταδίων. Προώθηση µέτρων για την πρόσβαση των Ροµά στο πανεπιστήµιο, συµπεριλαµβανοµένης της προώθησης των προγραµµάτων επιχορηγήσεων.

Εξάλειψη του αναλφαβητισµού των ενηλίκων και εκπαίδευση: Αύξηση του αλφαβητισµού και των µόνιµων εκπαιδευτικών προγραµµάτων για τους Ροµά σε Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων, Λαϊκά Πανεπιστήµια, Εκπαιδευτικές Οµάδες Εργασίας, Εργαστήρια για την Απασχόληση, κ.λπ., συµπεριλαµβανοµένης της ακαδηµαϊκής ενίσχυσης για την ενθάρρυνση της ολοκλήρωσης της CSE εκπαίδευσης και του ποσοστού άνω του 25 ετών που παίρνουν µέρος στις εξετάσεις εισαγωγής στο πανεπιστήµιο. Προώθηση της δια βίου εκπαίδευσης µε ευέλικτες και προσαρµοσµένες µεθοδολογίες, µε πιο ευέλικτα χρονοδιαγράµµατα και, ενισχύοντας την Ευρωπαϊκή διάσταση, ιδιαίτερη έµφαση στην ψηφιακή παιδεία. Προώθηση της χρήσης των υποδοµών και των µέτρων των κέντρων πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης που παρακολουθούν τα παιδιά Ροµά.

Επιµόρφωση εκπαιδευτικών στη διαπολιτισµική εκπαίδευση: Ενίσχυση της ένταξης ειδικών µαθηµάτων για τον πολιτισµό των Ροµά και τη διαφορετικότητα στα Κέντρα Εκπαίδευσης Δασκάλων. Υποστήριξη στην πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε ορισµένα µαθήµατα (Απολυτήρια Δηµοτικού -Προσχολική και Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση), απόκτηση άδειας διδασκαλίας (Προσχολική και Πρωτοβάθµια), Κοινωνικού χαρακτήρα Εκπαίδευση, Κοινωνική Εργασία, Παιδαγωγική, Ψυχολογία, κλπ.) και την ένταξη κεφαλαίων για την πολιτισµική διαφορετικότητα. Δηµιουργία πρωτοκόλλου µε οδηγίες για την ένταξη του πολιτισµού, της ιστορίας κλπ των Ροµά στα σχολικά βιβλία και κείµενα των µαθητών, και υποστήριξη για τη δηµιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τον πολιτισµό των Ροµά. Υποστήριξη για τη δηµιουργία κέντρων εκπαίδευσης για την προώθηση της διαφορετικότητας στο κύριο εκπαιδευτικό τους πρόγραµµα (CEP) και την ενσωµάτωση του πολιτισµού των Ροµά στο κύριο αναλυτικό τους πρόγραµµα (CCP).

http://ec.europa.eu/justice/discrimination/files/roma_spain_strategy_en.pdf

!!


Περιφερειακές Πολιτικές !Σε περιφερειακό επίπεδο, παρατηρούµε τα εξής:

Το Ολοκληρωµένο Σχέδιο για τον πληθυσµό των Ροµά στην Καταλονία 2009-2013

Στην Καταλονία και πριν την εφαρµογή του Ολοκληρωµένου Σχεδίου, πρέπει να τονίσουµε την αναγνώριση των Ροµά από το Καταλανικό Κοινοβούλιο το 2001, που επίσης προώθησε την αναγνώρισή τους σε εθνικό επίπεδο από το Κογκρέσο των Αντιπροσώπων στις 27 Σεπτεµβρίου 2006.

Αυτό το Ολοκληρωµένο Σχέδιο του 2009-2013 για τον πληθυσµό των Ροµά είναι η συνέχεια του πρώτου και περιλαµβάνει βελτιώσεις και αλλαγές που προέκυψαν από τη συνεργασία µεταξύ των Υπουργείων της Περιφέρειας και τους ειδικούς, τους αρµόδιους πολιτικούς, καθώς και το πολύτιµο έργο των Ροµά και των οργανώσεων που δουλεύουν µε τον πληθυσµό των Ροµά που συµµετέχουν στα όργανα του σχεδίου, τόσο του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου, καθώς και των εννέα οµάδων εργασίας. Έχει επίσης λάβει υπόψη τις προτάσεις των δύο εξωτερικών αξιολογήσεων.

Οι στρατηγικές κατευθύνσεις του σχεδίου όσον αφορά την εκπαίδευση περιλαµβάνουν:

1. Την προώθηση της πλήρους σχολικής φοίτησης των µαθητών Ροµά στην Καταλονία στα διάφορα στάδια του εκπαιδευτικού συστήµατος στην Καταλονία µέσω της πρόληψης, της διάγνωσης και της έγκαιρης παρέµβασης στην εγκατάλειψη του σχολείου.

2. Την επίτευξη σχολικής επιτυχίας και την κοινωνική και επαγγελµατική προώθηση των µαθητών Ροµά.

3. Την προώθηση των αξιών του πολιτισµού των Ροµά στο σχολικό πρόγραµµα και τη ζωή του σχολείου.

4. Την προώθηση /ενθάρρυνση στην κατάρτιση και την πρόσβαση σε ICTs για τη διευκόλυνση της ένταξης τους στην αγορά εργασίας.

5. Τη δυνατότητα οραµατισµού του πληθυσµού των Ροµά στο πανεπιστηµιακό σύστηµα.

6. Τη διευκόλυνση της πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης του πληθυσµού των Ροµά.

Η περιοχή περιλαµβάνει 24 από τα 106 µέτρα του σχεδίου χωρισµένα σε 16 τοµείς.

Είναι σηµαντικό να υπογραµµιστεί ότι το Ολοκληρωµένο Πρόγραµµα για τον πληθυσµό των Ροµά στην Καταλονία του 2006 και των προηγούµενων σχεδίων, είναι το πρώτο µε ένα


συγκεκριµένο προϋπολογισµό. Το παρόν Σχέδιο µετρά ετήσιο προϋπολογισµό άνω των 3.000.000 ευρώ από τα 11 τµήµατα της Περιφέρειας της Καταλονίας που ενεπλάκησαν στην ανάπτυξη και εφαρµογή του Ολοκληρωµένου Σχεδίου

2006: http://www.gencat.cat/governacio-ap/ACCIO_CIUTADANA/DOCS-FORMULARIS/Pla_poble_gitano.pdf

2009: http://www20.gencat.cat/docs/governacio/Accio%20Ciutadana/Documents/Info%20general/Arxius/PIPG%202009-2013.pdf

Το Ολοκληρωµένο Σχέδιο για την προώθηση και την κοινωνική συµµετοχή των Ροµά στην Αυτόνοµη Περιοχή των Βάσκων. 2008-2011

Επί του παρόντος, το Ολοκληρωµένο Σχέδιο για την προώθηση και την κοινωνική συµµετοχή των Ροµά στην Αυτόνοµη Περιοχή των Βάσκων που έχει τεθεί σε εφαρµογή, καλύπτει την περίοδο από το 2008 έως το 2011. Το δεύτερο αυτό σχέδιο είναι ευθυγραµµισµένο µε τις δεσµεύσεις από το Σύµφωνο της Κυβέρνησης που υπεγράφη για το VIII Νοµοθετικό Σώµα (2005 - 2009), που στοχεύει να δώσει συνέχεια και να ενισχύσει τη δέσµευση της κυβέρνησης που ξεκίνησε το 2004 µε το πρώτο σχέδιο των Βάσκων για την προώθηση και την κοινωνική συµµετοχή των Ροµά. Αυτό το πρώτο σχέδιο αποσκοπούσε στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, των κοινωνικών αγαθών, της κοινωνικής ένταξης και της άσκησης των δικαιωµάτων και των υποχρεώσεων των Ροµά στην Αυτόνοµη Περιοχή των Βάσκων.

Το σχέδιο παρουσιάζει, πρώτα απ 'όλα, την κατάσταση των Ροµά σε διάφορους τοµείς, πριν τον καθορισµό των στόχων, των στρατηγικών και των δράσεων για κάθε µια από τις περιοχές. Οι στόχοι για επίτευξη είναι οι εξής:

1. Η αύξηση της γνώσης για την κατάσταση της κοινότητας των Ροµά στη περιοχή των Βάσκων, καθώς και τις συνέπειες που δράσεων που διεξάγονται µε την κοινότητα των Ροµά, τη δηµιουργία και τη βελτίωση των δεικτών της προόδου που γίνεται σε κάθε πτυχή, την ενσωµάτωση οριζόντιων διαστάσεων, συµπεριλαµβανοµένου του φύλου.

2. Να έρθουν πιο κοντά στον πολιτισµό των Ροµά όλοι οι επαγγελµατίες που εργάζονται µε

τους Ροµά, ώστε να ξεπεραστούν οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, να βελτιωθεί η σχέση τους µαζί τους και να βελτιωθεί η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών.

3. Η ενίσχυση συγκεκριµένων αλλαγών που θα επιτρέψουν την άρση των εµποδίων και την

ενσωµάτωση των Ροµά σε όλα τα είδη των πόρων, των ευκαιριών, καθώς και τις υπηρεσίες.

http://www.gizartelan.ejgv.euskadi.net/r45-contss/es/contenidos/informacion/planes_ss/es_planes/adjuntos/plan_web.pdf


Το Ολοκληρωµένο Σχέδιο για την κοινότητα των Ροµά της Ανδαλουσίας.

Το 1994, το πρώην Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων πρότεινε το σχεδιασµό ενός ολοκληρωµένου σχεδίου για την κοινότητα των Ροµά στην περιοχή της Ανδαλουσίας, µε στόχο την προώθηση των Ροµά ως οµάδα µε ιδιαίτερα κοινωνικά προβλήµατα που απαιτούν πρόσθετες προσπάθειες από τη δηµόσια διοίκηση.

Το σχέδιο παρέχει ένα σύνολο από πέντε γενικούς στόχους που πρέπει να αναπτυχθούν σε επτά διαφορετικούς τοµείς, φτάνοντας συνολικά σε 67 διαφορετικές δράσεις.

http://www.juntadeandalucia.es/organismos/saludybienestarsocial/areas/inclusion/comunidad-gitana/paginas/picga.html !!

Χώροι για συζήτηση και συµµετοχή των Ροµά στις πολιτικές που τους αφορούν.!Χώροι για συζήτηση µεταξύ των πολιτικών και των οργανώσεων έχουν δηµιουργηθεί. Είναι σηµαντικό να τονίσουµε τους παρακάτω χώρους για συζήτηση, συµµετοχή και απόφαση: !Σε εθνικό επίπεδο, το Consejo Estatal del Pueblo Gitano (Εθνικό Συµβούλιο των Ροµά)

Το Εθνικό Συµβούλιο των Ροµά, ως ένωση για τη συµµετοχή και την παροχή συµβουλών σχετικά µε τις δηµόσιες πολιτικές που έχουν ως αποτέλεσµα την ολοκληρωµένη ανάπτυξη του πληθυσµού των Ροµά, έχει, µεταξύ άλλων, τις ακόλουθες λειτουργίες:

• Να προτείνει και να συµβουλεύει σχετικά µε τα µέτρα για την ολοκληρωµένη προώθηση του πληθυσµού των Ροµά.

• Να παρουσιάζει πρωτοβουλίες σχετικά µε τη χρηµατοδότηση για προγράµµατα που απευθύνονται στον πληθυσµό των Ροµά.

• Να συνεργάζεται µε άλλα παρόµοια συµβούλια που εργάζονται για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων.

• Να εκδίδει γνωµοδοτήσεις και εκθέσεις σχετικά µε τα ρυθµιστικά προγράµµατα που επηρεάζουν τον πληθυσµό των Ροµά, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη της ισότιµης µεταχείρισης και των ίσων ευκαιριών.

• Να προωθήσει την επικοινωνία και την ανταλλαγή πληροφοριών για τη διευκόλυνση της συνύπαρξης και της κοινωνικής συνοχής µεταξύ των Ροµά πολιτών και της κοινωνίας γενικότερα.


Το Εθνικό Συµβούλιο των Ροµά λειτουργεί µέσω:

1. Της ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ, η οποία συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο.

2. Της ΜΟΝΙΜΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ, που λειτουργεί ως εκτελεστικό όργανο του Συµβουλίου και έχει, τουλάχιστον, δύο τακτικές συνεδριάσεις τον χρόνο.

3. Των ΟΜΑΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Το Εθνικό Συµβούλιο των Ροµά µπορεί να συγκροτήσει επιτροπές και οµάδες εργασίας για την καλύτερη ανάπτυξη των σκοπών και των στόχων του. Οι οµάδες εργασίας που συγκροτούνται από το Συµβούλιο είναι: Απασχόλησης και Κοινωνικής Πρόνοιας, Παιδείας, Πολιτισµού, Υγείας και Στέγασης.

Και στις τρεις οµάδες, οι οργανώσεις των Ροµά και οι ίδιοι οι Ροµά από διάφορα µέρη του κράτους εµπλέκονται άµεσα.

Ως παράδειγµα της δράσης σε περιφερειακό επίπεδο, στην Καταλονία υπάρχει το Consell Assesor del Poble Gitano (Συµβουλευτικό Συµβούλιο των Ροµά)

Με στόχο την ενσωµάτωση της πλήρους συµµετοχής του πληθυσµού των Ροµά, έχει δηµιουργηθεί η Συµβουλευτική Επιτροπή του Πληθυσµού των Ροµά, η οποία έχει τις ακόλουθες κύριες λειτουργίες:

• Να φτάσει να ακουστεί η φωνή και η γνώµη τους στη δηµόσια διοίκηση µε άµεσο τρόπο, διατυπώνοντας προτάσεις και συστάσεις.

• Να ενηµερώνει για τα µέτρα που παίρνονται στο πλαίσιο των ολοκληρωµένων σχεδίων και της δηµόσιας διοίκησης γενικά.

• Να προτείνει νέα µέτρα και δράσεις σαν απάντηση στις καταστάσεις και τις συνθήκες του πληθυσµού των Ροµά.

21 οργανώσεις που εκπροσωπούν τις ενώσεις ή τους συλλόγους των Ροµά συµµετέχουν µεταξύ άλλων στο Γνωµοδοτικό Συµβούλιο.


ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Πλαίσιο

Ο πληθυσµός των Ροµά στη Βουλγαρία χαρακτηρίζεται µια εξαιρετικά κακή εκπαιδευτική κατάσταση, πολύ χειρότερη από το µέσο όρο της χώρας. Το γεγονός αυτό έχει επισήµως αναγνωριστεί από τα θεσµικά όργανα της Βουλγαρίας. Για παράδειγµα, αναφέρεται στο ΕΠ Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναµικού ότι «Οι εκπαιδευτικές δυσαναλογίες έχουν ισχυρά εθνικά χαρακτηριστικά» .

Για παράδειγµα, η προσχολική εκπαίδευση καλύπτει το 54% των παιδιών από τη Βουλγαρία, το 38% των παιδιών από την Τουρκία και το 12% των παιδιών Ροµά . Το 22,6% των Βουλγάρων, το 55% των Τούρκων και το 46,2% του πληθυσµού των Ροµά έχει ολοκληρώσει µόνο την πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Οι Βούλγαροι µε δευτεροβάθµια εκπαίδευση είναι το 54%, οι Τούρκοι - 24%, ενώ οι Ροµά - 7,8% από το συνολικό αριθµό των αντίστοιχων οµάδων.

Τα στοιχεία για την τριτοβάθµια εκπαίδευση είναι αρκετά ενδεικτικά. Περίπου το 23,5% των Βουλγάρων έχουν αποφοιτήσει από πανεπιστήµια, σε σύγκριση µε το 2,7% των Τούρκων και περίπου 0,2 έως 0,4% των Ροµά. Το ποσοστό εκείνων που δεν έχει περάσει ακόµη και από την πρώτη τάξη της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης είναι ανησυχητικό: για τους Βούλγαρους είναι κοντά στο µηδέν, για τους Τούρκους - 5,6%, ενώ για τους Ροµά είναι 20,5%. Η πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων είναι τελείως αγράµµατοι.»

Παρά το γεγονός ότι ο πληθυσµός των Ροµά στη Βουλγαρία είναι - από τις επίσηµες στατιστικές - 4,8% του συνόλου του πληθυσµού (µε βάση τα στοιχεία από την απογραφή του 2001, αλλά πολλοί ερευνητές δηλώνουν ότι το ποσοστό που αντιστοιχεί στην πραγµατική κατάσταση είναι διπλάσιο), τα παιδιά Ροµά στο εκπαιδευτικό σύστηµα της Βουλγαρίας αποτελούν µια σηµαντικά µικρότερη οµάδα µαθητών, τόσο σε αριθµό όσο και σε ποσοστό.

Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας και Επιστηµών, η γενική κατανοµή της εθνοτικής παρακολούθησης των µαθητών από την 1η έως την 13η βαθµίδα της χώρας είναι η εξής:


Το γεγονός ότι το ποσοστό αυτό ποικίλλει σηµαντικά µεταξύ των διαφορετικών επιπέδων εκπαίδευσης είναι ενδεικτικό και µάλλον ανησυχητικό. Για παράδειγµα, σύµφωνα µε τα στοιχεία των Επιθεωρητών Περιφερειακής Εκπαίδευσης, σε όλες σχεδόν τις διοικητικές περιφέρειες, το ποσοστό των µαθητών Ροµά στην πρώτη τάξη είναι περίπου το 20% όλων των παιδιών που είναι σε ηλικία υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης. Σε ορισµένες περιοχές όπως Μοντάνα, Χάσκοβο και Σλίβεν οι µαθητές Ροµά είναι πάνω από 40%, και σε περιοχές όπως Βιντίν, Βράτσα, Παζαρτζίκ και Γιάµπολ, υπερβαίνει το 30%. Το ποσοστό αυτό µειώνεται δραστικά, όσο υψηλότερα είναι τα στάδια και οι βαθµίδες της εκπαίδευσης. Ο αριθµός των µαθητών µε Ρόµικη προέλευση πέφτει σε κάθε επόµενο επίπεδο και, έτσι, στο γυµνάσιο, είναι επτά φορές µικρότερος από αυτόν του δηµοτικού σχολείου. Αυτό δεν οφείλεται στην αύξηση της γεννητικότητας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών αλλά και στο υψηλό ποσοστό διακοπής φοίτησης των Ροµά: για κάθε εκατό µαθητές Ροµά στο πρώτο έτος τους στο δηµοτικό, µόνο 14 περνούν στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση και δεν υπάρχουν πολλοί από αυτούς που παραµένουν µέχρι την αποφοίτηση. Από την άλλη πλευρά, σύµφωνα µε τα στοιχεία από το Υπουργείο Παιδείας και Επιστηµών, σχεδόν κάθε πρωτάκι από τη Βουλγαρία και τη Τουρκία φτάνει στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση.

Τα παραπάνω επισηµαίνουν σαφώς ένα από τα κύρια προβλήµατα που αντιµετωπίζει η εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά - το υψηλό ποσοστό διακοπής της φοίτησης και η µη ένταξή τους στο σχολικό σύστηµα. Άλλα σοβαρά προβλήµατα που αντιµετωπίζει η εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά είναι η έλλειψη της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης, ο διαχωρισµός ενός τεράστιου ποσοστού µαθητών Ροµά στα de facto «Ρόµικα» σχολεία ή τάξεις, η χαµηλή ποιότητα της εκπαίδευσης στα σχολεία της υπαίθρου όπου κυριαρχούν Ροµά µαθητές (καθώς και στα ξεχωριστά σχολεία), κλπ.


Οι εθνικές πολιτικές που επηρεάζουν την εκπαιδευτική ένταξη των Ροµά

Η Κυβέρνηση της Βουλγαρίας έχει εγκρίνει τόσο προγράµµατα που στοχεύουν στη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά και τα οποία περιλαµβάνουν ένα τµήµα για την εκπαίδευση, όσο και προγράµµατα µε στόχο την εκπαίδευση που περιλαµβάνουν µέτρα τα οποία αφορούν µειονοτικές οµάδες, συµπεριλαµβανοµένων των Ροµά, µε πολύ λίγα στοιχεία για τις επιπτώσεις ή την εφαρµογή τους σε τοπικό επίπεδο.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών (από το 2007), το εκπαιδευτικό σύστηµα στη Βουλγαρία έχει υποστεί δυναµικές και θυελλώδης αλλαγές. Το σύστηµα για τη χρηµατοδότηση του σχολικού δικτύου έχει αλλάξει ριζικά µέσα από την εισαγωγή των συγκεκριµένων προϋπολογισµών σε όλα τα σχολεία, τον καθορισµό ενιαίων προτύπων δαπανών για επίδοµα ανά µαθητή και τις µειωµένες ευκαιρίες για τους δήµους να αναδιανείµουν τα χρήµατα µεταξύ των διαφόρων σχολείων. Εκατοντάδες σχολεία έκλεισαν λόγω της διαδικασίας της «βελτιστοποίησης του σχολικού δικτύου». Μέρος των µέτρων που προβλέπονται στο Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Προσχολικής και Σχολικής Εκπαίδευσης εισήχθησαν σταδιακά: διαφοροποιηµένη αµοιβή για τους εκπαιδευτικούς, εφαρµογή του συστήµατος εξωτερικής αξιολόγησης, εισαγωγή εξετάσεων µε βάση την κατάσταση ωριµότητας, κλπ. Όλα αυτά τα µέτρα κατά τη γνώµη των περισσοτέρων εµπειρογνωµόνων της εκπαίδευσης έπρεπε να παρθούν και έχουν θετικό χαρακτήρα.

Θεσµικό Πλαίσιο Το Υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και Επιστηµών είναι ο κύριος φορέας σε εθνικό επίπεδο που έχει την ευθύνη της βελτίωσης της πρόσβασης στην εκπαίδευση και της ποιότητας της εκπαίδευσης στο σύνολό της. Ειδικότερα, το Υ.Π.Ν.Ε είναι το κύριο όργανο του οποίου οι αρµοδιότητες καλύπτουν την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά. Την κύρια ευθύνη για την εκπαιδευτική ένταξη (µεταξύ άλλων) φέρει η Σχολική Διεύθυνση εκπαιδευτικών πολιτικών. Από τις 16 Μαρτίου 2010 το Υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και Επιστηµών, έχει µια νέα διοικητική δοµή. Ως αποτέλεσµα της ενοποίησης των Διευθύνσεων του Υπουργείου, η Γενική Διεύθυνση «Εκπαιδευτικό περιβάλλον και εκπαιδευτική ένταξη» που ρύθµιζε κατά τα τελευταία πέντε χρόνια τη διαδικασία της εκπαιδευτικής ένταξης των παιδιών Ροµά, έχει πλέον καταργηθεί. Οι αρµοδιότητες και µερικοί από τους εµπειρογνώµονές της, έχουν πια ενταχθεί στη νέα Διεύθυνση «Πρόσβαση στην εκπαίδευση και υποστήριξη της ανάπτυξης». Το άρθρο 12 των κανόνων της νέας Διεύθυνσης λέει ότι «στηρίζει την υλοποίηση των πολιτικών στον τοµέα της εκπαιδευτικής ένταξης των παιδιών και των µαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες παρέχοντάς τους ίσες εκπαιδευτικές δυνατότητες». Η µονάδα «Ενσωµάτωση µέσω της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης» έχει επίσης συγχωνευθεί µε την µονάδα «Υποστήριξη της ανάπτυξης, των ειδικών σχολείων και της ένταξης».


Το Υ.Π.Ν.Ε. έχει τις περιφερειακές δοµές του – τις Επιθεωρήσεις Περιφερειακής Εκπαίδευσης (αν και το νέο σχέδιο του νόµου για την εκπαίδευση προέβλεπε σηµαντική µεταρρύθµιση σε αυτή τη δοµή) - σε κάθε περιφέρεια και στην πόλη της Σόφιας. Η διοικητική τους ικανότητα για την υλοποίηση των πολιτικών ένταξης των µαθητών Ροµά είναι σχετικά χαµηλή. Καµία ΕΠΕ δεν έχει ρητή εµπειρογνωµοσύνη για την ένταξη παιδιών από µειονοτικές οµάδες. Οι εµπειρογνώµονες στην εκπαιδευτική ένταξη που ορίστηκαν το 2006, είχαν την αρµοδιότητα να στηρίξουν την ένταξη παιδιών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες µόνο (ΕΕΑ), και όχι να εργαστούν για την εφαρµογή της Στρατηγικής για την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών και των µαθητών από τις εθνικές µειονότητες (ΣΕΕΠΜΕΜ) (για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε την ΣΕΕΠΜΕΜ βλ. παρακάτω). Επισήµως, σε κάθε ΕΠΕ υπάρχει ένας ειδικός του οποίου οι υποχρεώσεις περιλαµβάνουν, επίσης, την ενσωµάτωση των παιδιών από τις µειονότητες.

«Η εφαρµογή της ΣΕΕ ήταν ένα επιπλέον έργο για αυτούς. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν υπερφορτωµένοι µε διαφορετικές αρµοδιότητες και ήταν δύσκολα να αναµένουµε ότι θα αφιέρωναν πολύ χρόνο και προσπάθειες για την εφαρµογή της ΣΕΕ.»1

Το Κυβερνητικό διάταγµα αριθ. 4/11.01.2005 προέβλεπε τη δηµιουργία ενός Κέντρου για την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών και των µαθητών από εθνικές µειονότητες (ΚΕΕΠΜΕΜ) υπό το Υ.Π.Ν.Ε, σαν µια δευτεροβάθµια µονάδα για την εφαρµογή της Στρατηγικής για την Εκπαιδευτική Ένταξη των Παιδιών και των Μαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες (ΣΕΕΠΜΕΜ). Το Κέντρο είναι µια πολύ συγκεκριµένη διοικητική µονάδα ανάµεσα στην συνήθη κρατική διοίκηση και την ιδιωτική οικονοµία η οποία δίνει περιορισµένες ευκαιρίες για τον ορισµό των πολιτικών και τον πραγµατικό ρόλο στην εφαρµογή τους.

Κανονιστικό Πλαίσιο Τα κύρια έγγραφα που διαµορφώνουν την εκπαιδευτική διαδικασία και την διαδικασία ενσωµάτωσης είναι η Πράξη Δηµόσιας Εκπαίδευσης, το Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Σχολικής και Προσχολικής Εκπαίδευσης (2006 - 2015), και η Στρατηγική για την Εκπαιδευτική Ένταξη των Παιδιών και Μαθητών από Εθνοτικές Μειονοτήτες (ΣΕΕΠΜΕΜ). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υλοποιήθηκε και το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναµικού: περιέχει πολλά σηµαντικά µέτρα και ενέργειες που αφορούν την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά.

Η ΣΕΕΠΜΕΜ (SEICSEM) θεσπίστηκε µε την Απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Επιστηµών στις 11.06.2004. Τον Μάρτιο του 2010 µε εντολή του σηµερινού Υπουργού Παιδείας. Συντάχθηκε από οµάδα εργασίας της Συµβουλευτικής Επιτροπής για την Εκπαιδευτική Ένταξη των Παιδιών και Μαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες. Η

1!Κέντρο!Amalipe,!Annual&Report&on&the&Implementation&of&Policies...,!σελ.!91.!


στρατηγική θέτει τρεις προτεραιότητες: την πλήρη ένταξη των παιδιών και µαθητών Ροµά µέσω του διαχωρισµού των νηπιαγωγείων και των σχολείων σε ξεχωριστές γειτονιές Ροµά, την υποστήριξη στα κεντρικά σχολεία για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση στην ποιοτική εκπαίδευση σε αυτά, στην προαγωγή της διαπολιτισµικής προοπτικής, ως αναπόσπαστο µέρος της εκπαιδευτικής ένταξης των παιδιών και των µαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες στη διαδικασία εκσυγχρονισµού του εκπαιδευτικού συστήµατος της Βουλγαρίας.

Η στρατηγική προσδιορίζει τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η εκπαιδευτική ένταξη: είναι τα κοινά προβλήµατα όλων των εθνοτικών µειονοτήτων και τα ειδικά ζητήµατα που αντιµετωπίζουν τα παιδιά και οι µαθητές Ροµά.

Για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήµατα προβλέπονται δράσεις σε τρεις στρατηγικούς στόχους:

• Επικύρωση κανονιστικών πράξεων στην εκπαιδευτική πρακτική του δικαιώµατος της ίσης πρόσβασης σε ποιοτική εκπαίδευση για τα παιδιά και τους µαθητές που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες και την αποτελεσµατική ένταξή τους.

• Διατήρηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής ταυτότητας των παιδιών και των µαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες και µετατροπή της εθνοπολιτισµικής διαφορετικότητας σε µια πηγή αµοιβαίας κατανόησης, σεβασµού και συνεργασίας στο γενικό εκπαιδευτικό περιβάλλον.

• Δηµιουργία προϋποθέσεων για την επιτυχή κοινωνικοποίηση των παιδιών και των µαθητών που προέρχονται από εθνοτικές µειονότητες και διαµόρφωση κατάλληλου κοινωνικού και ψυχολογικού κλίµατος που να ευνοεί την υλοποίηση της στρατηγικής αυτής

Το Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Σχολικής και Προσχολικής Εκπαίδευσης (2006 - 2015) εγκρίθηκε µε το ψήφισµα της Εθνικής Συνέλευσης της 7ης Ιουνίου 2006, το κείµενο του προγράµµατος όµως δεν ήταν έτοιµο από το Υ.Π.Ε. Το ίδιο το πρόγραµµα ήταν ένα στρατηγικό έγγραφο που προσπάθησε να διαµορφώσει την ανάπτυξη της εκπαίδευσης στη Βουλγαρία για µια σχετικά παρατεταµένη χρονική περίοδο. Το 2007 και το 2008 ρύθµισε τις κύριες δράσεις του Υ.Π.Ε. Το έγγραφο έθεσε δύο κύριους στόχους: την ποιοτική εκπαίδευση και την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Αντίστοιχα, µια σειρά συγκεκριµένων µέτρων προβλέφθηκαν για την επίτευξη κάθε στόχου.

Όσον αφορά την εκπαιδευτική ένταξη των Ροµά, το Πρόγραµµα αντιπροσωπεύει µια σοβαρή υποχώρηση από την ΣΕΕΠΜΕΜ. Στην πραγµατικότητα, το Εθνικό Πρόγραµµα δεν δηµιουργεί µια αξιόπιστη βάση για την άµεση ενσωµάτωση της πολιτικής και δεν αναγνωρίζει µε κανένα τρόπο την ύπαρξη της ΣΕΕΠΜΕΜ. Κανένα από τα µέτρα του


προγράµµατος για την αύξηση της ποιότητας της εκπαίδευσης δεν µπορεί να συσχετιστεί µε την εκπαιδευτική ένταξη των Ροµά. Τα παιδιά Ροµά περιλαµβάνονται εν µέρει σε ορισµένα από τα µέτρα που εξασφαλίζουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση, αλλά αυτό δεν έγινε µε ίση κατανοµή: «τα παιδιά των οποίων η µητρική γλώσσα δεν είναι η Βουλγάρικη».2 Καθορίζοντας τα µέτρα που αφορούν παιδιά των οποίων η µητρική γλώσσα δεν είναι η Βουλγάρικη, το Πρόγραµµα επισηµαίνει, πάνω απ 'όλα, την πρόσθετη εκπαίδευση στη Βουλγάρικη γλώσσα, καθώς και την προσχολική εκπαίδευση και τη τοποθέτηση αυτών των παιδιών στα εθνικά µικτά περιβάλλοντα.3 Τα µέτρα αυτά περιγράφονται µόνο, χωρίς να υπεισέρχονται σε λεπτοµέρειες. Φαίνεται ότι το Πρόγραµµα δεν δίνει προσοχή στις εθνοτικές και πολιτισµικές ιδιαιτερότητες των παιδιών και των µαθητών, ή ότι αυτές οι ιδιαιτερότητες δεν θεωρούνται σηµαντικές για την εκπαίδευση της Βουλγαρίας. Η εκπαιδευτική ένταξη των Ροµά δεν αναφέρεται καθόλου στο έγγραφο.4

Το άλλο ορόσηµο είναι το Σχέδιο νόµου για την προσχολική και τη σχολική εκπαίδευση που εισήγαγε το Συµβούλιο των Υπουργών και πέρασε την πρώτη ανάγνωση στο Βουλγαρικό Κοινοβούλιο στις αρχές του Ιουνίου του 2012.5 Για πρώτη φορά ένα σχέδιο νόµου αφορά το θέµα της εκπαιδευτικής ένταξης των µειονοτήτων και το κάνει µε σωστό τρόπο – µε την έννοια όχι της αποµόνωσης ή του διαχωρισµού. Μεταξύ των νεοεισαχθέντων αρχών του εκπαιδευτικού συστήµατος είναι «η ίση πρόσβαση», «η µη διάκριση» και «η προώθηση της εθνοτικής διαφορετικότητας». Το σχέδιο προβλέπει επίσης ένα εθνικό πρότυπο για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση. Προϋπόθεση για κάθε σχολείο είναι να διαµορφώσει και να συµφωνήσει για το δικό του πρόγραµµα εκπαιδευτικής ένταξης και τη µείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, σύµφωνα µε το οποίο θα δίνεται χρηµατοδότηση για την υλοποίηση των προγραµµάτων αυτών πέρα του καθορισµένου προϋπολογισµού, δίνοντας έτσι την ελπίδα ότι θα τηρηθούν στην πράξη. Ιδιαίτερης σηµασίας είναι ότι στην τελευταία του έκδοση το σχέδιο απαγορεύει τη δηµιουργία τάξεων µε βάση την εθνότητα στα εθνικά µικτά σχολεία (Άρθρο 96) και στα µικτά νηπιαγωγεία (Άρθρο 60). Αυτό συµπληρώνει µια άλλη απαγόρευση η οποία πρέπει επίσης να ενσωµατωθεί στο νόµο που απαγορεύει την ίδρυση σχολείων µε βάση την εθνότητα σε οικισµούς µε µικτό πληθυσµό.

2!Όπ.!παρ!f.n.10,!σελ.!18.!3!Όπ.!παρ!f.n.10,!σελ.!23.!4!Για!περισσσότερα!στοιχεία!του!Εθνικού!Σχεδίου,!δες:!Center!Amalipe,!Annual&Report&on&the&Implementation&of&the&Policies...,!σελ.!82Q84.!5!Το!πρώτο!σχέδιο!εργασίας!του!νόμου!για!την!Προσχολική!και!Σχολική!Εκπαίδευση!ολοκληρώθηκε!τον!Απρίλιο!του!2010,!και!δεν!αναφέρθηκε!με!κανέναν!τρόπο!το!θέμα!της!εκπαιδευτικής!ένταξης!των!παιδιών!Ρομά.!Σε!συναντήσεις!σε!Εθνικό!επίπεδο!τον!Μάιο!και!τον! Ιούνιο!του!2010,!οργανώσεις!των!Ρομά!συμπεριέλαβαν!βασικά!αιτήματα!που!είχαν! υποβληθεί! προς! το! Υπουργείο! Παιδείας! για! εξέταση.! Στη! συνέχεια,! οι! εκπρόσωποι! των! Ρομά! και! των!οργανώσεων!για!τους!(Rumyan!Setchkov!και!Deyan!Kolev)!έχουν!προσκληθεί!να!συμμετάσχουν!στις!ομάδες!εργασίας!σύνταξης! ενός! προσχεδίου! για! τα! πρότυπα! για! τις! πολιτικές! της! διαπολιτισμική! εκπαίδευση.! Σταδιακά,! τα!περισσότερα!από!τα!αιτήματα!των!οργανώσεων!των!Ρομ!ενσωματώθηκαν!στο!σχέδιο!νόμου!.!


Ένα άλλο σηµαντικό ορόσηµο που υποστηρίζει την εκπαιδευτική ένταξη των µειονοτήτων στη Βουλγαρία είναι το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανάπτυξης Ανθρώπινων Πόρων (ΕΠ ΑΝΑΠ). Ρυθµίζει την απορρόφηση των χρηµάτων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο στις προτεραιότητες και τα µέτρα που συµφωνήθηκαν από τη Βουλγαρική Κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Πρόγραµµα υπεγράφη τον Σεπτέµβριο του 2007, ενώ η επεξεργασία του πήρε περισσότερο από δύο χρόνια. Οργανώσεις των Ροµά διαδραµάτισαν ενεργό ρόλο στη διαδικασία αυτή και κατάφεραν να περάσουν περισσότερες από τις προτάσεις τους.

Το εκπαιδευτικό τµήµα του ΕΠ ΑΝΑΠ ακολουθεί το Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Σχολικής Εκπαίδευσης, περιλαµβάνοντας επίσης - χάρη στις προσπάθειες οργανώσεων των Ροµά - πολύ περισσότερα κεφάλαια που συνδέονται µε την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών Ροµά. Το Πρόγραµµα περιλαµβάνει µια ειδική περιοχή παρέµβασης "Μέτρο 4,1. Πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των ευαίσθητων οµάδων», που απευθύνεται ευθέως στις ευάλωτες µειονοτικές οµάδες (µε έµφαση στους Ροµά), τα παιδιά µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αυτούς που εγκαταλείπουν το σχολείο ή είναι σε κίνδυνο εγκατάλειψης του σχολείου. Προτάθηκε ένα ευρύ φάσµα δραστηριοτήτων για τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την αύξηση κινήτρων για ένταξη στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών Ροµά, για να συνεχιστεί η διαδικασία του διαχωρισµού, να εισαχθεί η διαπολιτισµική εκπαίδευση, η δουλειά µε τους γονείς Ροµά, κλπ.6 . Όλα αυτά αναπτύχθηκαν σε ειδικό κεφάλαιο του Προγράµµατος «Περιοχές βοήθειας όσον αφορά την κοινότητα των Ροµά»7 Δείκτες έχουν προβλεφθεί να µετρήσουν την επίδραση του ΕΠ ΑΝΑΠ στην ένταξη των Ροµά8 - ένα γεγονός εξαιρετικής σηµασίας δεδοµένου ότι οι δείκτες αυτοί θα παρέχουν τακτικά πληροφορίες σχετικά µε την εφαρµογή του Προγράµµατος . Για να ανακεφαλαιώσουµε, το εκπαιδευτικό κοµµάτι του ΕΠ ΑΝΑΠ και το κεφάλαιο «Περιοχές βοήθειας όσον αφορά την κοινότητα των Ροµά» παρέχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη σύνδεση της απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων µε τη διαδικασία της εκπαιδευτικής ένταξης των Ροµά. Αυτό δεν µπορεί να καλύψει τα κενά στο Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Σχολικής Εκπαίδευσης, περισσότερο λειτουργεί – στον πιθανό νέο Νόµο για τη Δηµόσια Εκπαίδευση ωστόσο ,δίνει σίγουρα µια ώθηση στη διαδικασία της εκπαιδευτικής ένταξης - µέσω της κατανοµής των χρηµατοδοτικών πόρων και των δεσµεύσεων που έγιναν (η εφαρµογή του ΕΠ ΑΝΑΠ είναι µέρος των δεσµεύσεων της Βουλγαρίας ως κράτος µέλος της ΕΕ).

Το 2011 σε απάντηση στην ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου "Πλαίσιο της ΕΕ για Εθνικές Στρατηγικές Ένταξης των Ροµά" , η Βουλγαρία ανέπτυξε και ενέκρινε την Εθνική Στρατηγική Ενσωµάτωσης των Ρόµα. Στις 21.12.2011 η Στρατηγική εγκρίθηκε από το

6!Επιχειρησιακό&Πρόγραμμα&Ανάπτυξης&Ανθρώπινου&Δυναμικού!(Βουλγαρία),&σελ.!103!Q!104.!7!Όπ.!παρ,!σελ.!132!–!138.!8!Όπ.!παρ,!σελ.!137!–!138.!


Υπουργικό Συµβούλιο ως «εισαγωγέας», δηλαδή η Γραµµατεία των NCCEII έχει αναλάβει την ευθύνη να γίνουν οι απαραίτητες διορθώσεις που συµφωνήθηκαν κατά τη σύνοδο των Υπουργών. Την 1η Μαρτίου, 2012 εγκρίθηκαν από την Εθνοσυνέλευση µαζί µε το σχέδιο δράσης για την εφαρµογή της στρατηγικής.

Ο τοµέας της εκπαίδευσης είναι σχετικά καλά ανεπτυγµένος και στο σύνολό του είναι ένα βήµα µπροστά. Θέτει 40 δραστηριότητες για την επίτευξη 16 εργασιών µέσα σε 7 στόχους. Συνεχίζουν επιπλέον τις κύριες τάσεις από την εκπαιδευτική πολιτική ενσωµάτωσης των Ροµά από τα προηγούµενα έτη, εµπλουτίζοντας τες µε ορισµένες νέες δραστηριότητες σε σχέση µε τις νέες πραγµατικότητες στο εκπαιδευτικό σύστηµα της Βουλγαρίας (καθορισµένοι προϋπολογισµοί στο σχολείο, προετοιµασία νέου εκπαιδευτικού νόµου, πρότυπο για τη διαπολιτισµική εκπαίδευση, κλπ. ). Φαίνεται ότι η καλή συνεργασία µεταξύ εµπειρογνωµόνων από το Υπουργείο Παιδείας και ΜΚΟ των Ροµά οδηγεί σε ένα καλά ανεπτυγµένο σχέδιο.

Ταυτόχρονα, υπάρχουν κάποια λογικά "κενά". Για παράδειγµα, για τον Στόχο 1 "Εξασφαλίζοντας το δικαίωµα στην ίση πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, περιλαµβάνοντας την ενσωµάτωση των παιδιών και µαθητών Ροµά στα εθνικά µικτά νηπιαγωγεία και σχολεία" (δηλ. στόχος διαχωρισµού) έχουν τεθεί τέσσερις δραστηριότητες. Αφορούν την ενθάρρυνση της εθνοτικής µικτής εκπαίδευσης σε προσχολικό και πανεπιστηµιακό επίπεδο. Το σχολικό επίπεδο που λείπει είναι ένα σοβαρό κενό, έχοντας κατά νου ότι οι κύριες προσπάθειες κατά τα προηγούµενα χρόνια έγιναν για την εξάλειψη του διαχωρισµού και των εθνοτικών µικτών σχολείων στην πρωτοβάθµια και τη βασική εκπαίδευση. Στο σχέδιο που εκπονήθηκε από την οµάδα εργασίας περιλαµβάνονται δραστηριότητες σε σχολικό επίπεδο και δεν είναι σαφές γιατί εγκαταλείφθηκαν.

Όπως προαναφέρθηκε, σοβαρή αδυναµία της Εκπαιδευτικής προτεραιότητας είναι ότι οι περισσότερες από τις δραστηριότητες που σχεδιάστηκαν δεν έχουν προϋπολογιστεί: 27 από τις 40. Αυτό καθιστά την πραγµατική πρόοδο της εκπαιδευτικής ένταξης να εξαρτάται άµεσα από την πολιτική συγκυρία.


ΕΛΛΑΔΑ !

Οι Ροµά στην Ελλάδα, δεν διαθέτουν status εθνικής µειονότητας, όπως για παράδειγµα οι Μουσουλµάνοι της Θράκης στη Β.Α. Ελλάδα. Για το λόγο αυτό δεν υπήρχε έως πρόσφατα υποχρέωση του Ελληνικού κράτους για ιδιαίτερη εκπαιδευτική πολιτική για τους Ροµά της χώρας, µιας και θεωρείτο ότι η πρόσβαση στην εκπαίδευση είναι ισότιµη για όλους τους Έλληνες πολίτες.

Οι Ροµά παρουσιάζονται για πρώτη φορά πάντως επίσηµα σε κείµενα της Ελληνικής Πολιτείας το 1987 µέσα από δύο κρατικά έγγραφα που σχετίζονται µε την εκπαίδευση. Συγκεκριµένα, πρόκειται για δύο εγκυκλίους που αναφέρονται στα εκπαιδευτικά προβλήµατα του τσιγγάνικου πληθυσµού προτείνοντας τρόπους αντιµετώπισής του. Με την πρώτη Εγκύκλιο (Φ1/206/14-4-1987) το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ζητούσε από κρατικές υπηρεσίες να παρέµβουν στις σχολικές ηλικίες των Ροµά. Η δεύτερη Εγκύκλιος (Γ1/206/14-4-1987) από την άλλη πλευρά έκανε λόγο για παντελή αποχή των Ροµά από τη νηπιακή εκπαίδευση, µιλούσε για περιορισµένο αριθµό εγγραφών Ροµά µαθητών στο Δηµοτικό Σχολείο και αναφερόταν στις αδυναµίες κι ελλείψεις που αντιµετώπιζαν οι Ροµά µαθητές που εγγράφονταν στο σχολείο. Η εγκύκλιος αυτή πρότεινε συνεργασία Διευθυντών σχολείων µε εκπαιδευτικούς, γονείς κι άλλους κοινωνικούς φορείς για την αντιµετώπιση της παραπάνω κατάστασης, ενώ οι Σχολικοί Σύµβουλοι καλούνταν να αναλάβουν την παιδαγωγική κατάρτιση και επιστηµονική καθοδήγηση των εκπαιδευτικών προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης υπήρχε το αίτηµα προς τους Προϊσταµένους των Διευθύνσεων και των Γραφείων Πρωτοβάθµιας & Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης παράλληλα µε τη διοικητική και ηθική τους υποστήριξη προς τον συγκεκριµένο µαθητικό πληθυσµό «να αξιοποιήσουν πλήρως τις αντισταθµιστικές παροχές και τις ρυθµίσεις που προβλέπει ο Ν.1566/85 για την µεταφορά µαθητών κλπ.» και επίσης «να παρακολουθούν και να ελέγχουν την εγγραφή όλων των µαθητών στην Α’ τάξη του Γυµνασίου εφαρµόζοντας µε ελαστικότητα το νόµο για την εννιάχρονη υποχρεωτική τους φοίτηση στο σχολείο».

Η επιχειρησιακή λογική που έχει επικρατήσει από τότε µέχρι σήµερα βασίζεται στην ολιστική οπτική στα πλαίσια της οποίας η προώθηση της εκπαίδευσης των Ροµά συνιστά έναν από του βασικούς άξονες επιχειρησιακής πολιτικής και δράσης. ΤΟ 1996, µε πρωτοβουλία του ειδικού γραφείου του πρωθυπουργού εξαγγέλθηκε για πρώτη φορά η εθνική πολιτική «για την βελτίωση της ποιότητας ζωής των Ελλήνων Ροµ» µε βάση 4 κύριους άξονες δράσεων (Εκπαίδευση, Κατοικία, Υγεία και Κοινωνική Φροντίδα) η οποία παρήχθη ως προϊόν εκτεταµένης διαβούλευσης και συµµετοχής των ίδιων των Ροµά σε όλη την Ελλάδα. Η πολιτική αυτή, εφαρµόσθηκε όλη τη δεκαετία του 2000, έως και σήµερα, µε συντονιστή σε υπουργικό επίπεδο το υπουργείο εσωτερικών και µε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τη συγκέντρωση και συντονισµό των εθνικών και των κοινοτικών πόρων του ελληνικού


προϋπολογισµού που διατίθενται γι’ αυτούς τους σκοπούς στην κατεύθυνση υλοποίησης αυτού του σχεδίου.

Στη διάρκεια της 3ης (200-2007) και της 4ης (2007-2013) προγραµµατικής περιόδου, η εφαρµογή των ελληνικών πολιτικών για την εκπαίδευση των Ροµά εντάσσεται στο σύνολο της σε δυο κατηγορίες επιχειρησιακών πολιτικών:

Τοµεακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα, τα οποία εφαρµόζονται σε όλη την επικράτεια µε συντονιστή το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας. Συµπληρωµατικό ρόλο στις πολιτικές αυτές έχει επίσης το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, ιδιαίτερα στην εφαρµογή προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης, µαθηµάτων ελληνικής γλώσσας, κτλ

Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα τα οποία εφαρµόζονται από τις 13 περιφέρειες της χώρας µέσω των οποίων χρηµατοδοτούνται κύρια προγράµµατα υποδοµών οι οποίες προκύπτουν ως ανάγκη για την εφαρµογή των τοµεακών προγραµµάτων για τους Ροµά. Ένα τέτοιο παράδειγµα είναι η κατασκευή ή αναµόρφωση σχολείων στα οποία φοιτούν και Ροµά. Η έγκριση και υλοποίηση τέτοιων έργων συντονίζεται από τα Τοµεακά προγράµµατα και ιδιαίτερα τα Υπουργεία Υγείας, Εργασίας και Παιδείας.

Παράλληλα µε τις παραπάνω πολιτικές, εφαρµόζονται ως mainstream πολιτικές για την παιδεία οι οποίες ενσωµατώνονται στις πάγιες πολιτικές του Ελληνικού συστήµατος Εκπαίδευσης για τους Ροµά, όπως τα ειδικά µέτρα για τους µετακινούµενους µαθητές, η διευκόλυνση εγγραφής στο σχολείο µε τη µορφή θετικών διακρίσεων υπέρ των Ροµά, κτλ.

Τέλος Συµβουλευτικά στην ελληνική πολιτεία λειτουργούν επίσης µε θεσµικό ρόλο, το Πανελλήνιο Δίκτυο Πόλεων για τους Ροµά (ΔΙΚΤΥΟ ΡΟΜ) και η Πανελλήνια Οµοσπονδία Συλλόγων Ελλήνων Ροµά (ΠΟΣΕΡ). Συµβουλευτικά στην Ελληνική Πολιτεία λειτουργούν επίσης Ινστιτούτα που σχετίζονται µε τη διαπολιτισµική εκπαίδευση µερος της οποίας είναι και η εκπαίδευση των Ροµά.

!

Εθνικές Πολιτικές !Σε εθνικό επίπεδο, το χρονολόγιο ενεργειών προώθησης της εκπαίδευσης των Ροµά από το Ελληνικό κράτος έχει οι εξής:

(1992)! !Παραγωγή ειδικού διδακτικού υλικού για µαθητές Ροµά, πρόσληψη εξειδικευµένων εκπαιδευτικών και δηµιουργία προπαρασκευαστικών τµηµάτων διδασκαλίας στα σχολεία9

(1994) Εισαγωγή µαθήµατος διαπολιτισµικής εκπαίδευσης στα σχολεία

9!Εγκύκλιος!Υπουργείου!Παιδείας!Q!Π/372/8531Γ.Γ.475/16Q9Q1992!


(1996) Θέσπιση Κάρτας Μετακινούµενου µαθητή10 για τη µείωση της σχολικής διαρροής

(1997) Το υπουργείο Παιδείας θέτει ως προτεραιότητα τη διαπολιτισµική εκπαίδευση βάσει του Νόµου 2413/1996.

(1999) Στόχος για το Υπουργείο Παιδείας είναι η ένταξη των Ροµά µαθητών στις κανονικές τάξεις των σχολείων και όχι σε προπαρασκευαστικές τάξεις11

(2000) Εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας προς τα σχολεία να γίνονται θετικές εξαιρέσεις για την εγγραφή των παιδιών Ροµά στο σχολείο, ασχέτως ηλικίας ή διαθέσιµων εγγράφων12

(2002) Θέσπιση εισοδηµατικής ενίσχυσης για τις οικογένειες µε χαµηλό εισόδηµα των οποίων τα παιδιά φοιτούν στο σχολείο. Το µέτρο αφορά κύρια µαθητές Ροµά13.

(1997-2008) Εφαρµογή Επιχειρησιακών προγραµµάτων για την ένταξη των Παιδιών Ροµά στο Σχολείο µε συντονιστή το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων (Πρόγραµµα ΕΠΕΑΕΚ Ι) και Θεσσαλίας (πρόγραµµα ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ)

!Επιχειρησιακά προγράµµατα «Εκπαίδευση Τσιγγανοπαίδων». Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευµάτων (1997-2008) !Το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για την ένταξη των παιδιών Ροµά στο σχολείο και τη µείωση της σχολικής διαρροής υλοποιήθηκε την περίοδο 1997-2004 σε όλη την Ελλάδα µε συντονιστή το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων ως εφαρµογή για την εκπαίδευση της εθνικής πολιτικής κοινωνικής ενσωµάτωσης των Ελλήνων Ροµ.

Στη διαµόρφωση του σχεδίου συνέβαλαν οι συλλογικοί φορείς των ίδιων των Ροµά, το δίκτυο Πόλεων µε πληθυσµούς Ροµά και τα ειδικά επιστηµονικά ινστιτούτα για θέµατα Ροµά. Το σχέδιο χρηµατοδοτήθηκε από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους του Ελληνικού κράτους υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας. Οι βασικοί του στόχοι ήταν:

• η συγκρότηση γνωστικής υποδοµής σχετικά µε την κοινότητα των Ροµά στην Ελλάδα,

• η αξιολόγηση του διδακτικού υλικού για την εκπαίδευση των µαθητών Ροµά που είχε εκπονηθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό,

• η παραγωγή επιµορφωτικού υλικού και στη συγκρότηση ενός πυρήνα επιµορφωτών, οι οποίοι θα πραγµατοποιούσαν επιµορφωτικά σεµινάρια σε εκπαιδευτικούς

10!Υπουργική!Απόφαση!Φ4/155/γ1/1257/11Q9Q96!11!Εγκύκλιος!Υπουργείου!Παιδείας!Γ1/694/1Q9Q99!12!Εγκύκλιος!Υπουργείου!Παιδείας!Q!Π1226Ι6Q3Q2000!13!Απόφαση!Υπουργείων!Οικονομικών,!Εργασίας!και!Παιδείας!2/37645/0020/8Q7Q2002!


η µελέτη της διγλωσσίας των µαθητών Ροµά και ειδικότερα στην παραγωγή ειδικού γλωσσικού υλικού για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, καθώς και την παραγωγή διδακτικού υλικού σε επιµέρους περιοχές µάθησης για την υποστήριξη της διδασκαλίας σε ταχύρρυθµα τµήµατα υποδοχής και φροντιστηριακά τµήµατα

Το πρόγραµµα αυτό επεκτάθηκε και στο διάστηµα 2006-2008 µε τον τίτλο: «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο» και φορέα υλοποίησης αυτή τη φορά το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας. Το πρόγραµµα, στη δεύτερη αυτή περίοδο υλοποίησης του, είχε ως κύριο στόχο

• την αρµονική ένταξη των µαθητών µε ρόµικη καταγωγή στο εκπαιδευτικό σύστηµα,

• τη διασφάλιση της αποδοχής των παιδιών αυτών από το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους γονείς της πλειονότητας,

• την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών,

• την ανάπτυξη, διεύρυνση και εφαρµογή εκπαιδευτικού υλικού,

• την υποστήριξη των οικογενειών µε πολιτισµικές ιδιαιτερότητες ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν αποτελεσµατικά τα παιδιά τους και, τέλος,

• την ευαισθητοποίηση της διοικητικής µηχανής της εκπαίδευσης.

Η αποτίµηση που έχει γίνει για τα προγράµµατα αυτά αναδεικνύει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης για τους Ροµά στην Ελλάδα. Η «φιλοσοφία» που φαίνεται να διαπερνά τις παραπάνω νοµοθετικές ρυθµίσεις και παρεµβάσεις µε στόχο την µείωση της σχολικής διαρροής των µαθητών Ροµά και τη βελτίωση των συνθηκών εκπαίδευσής τους, περιορίζεται σε µέτρα αντισταθµιστικού και (ανα)-κατανεµητικού κυρίως χαρακτήρα. Παροµοίως, φαίνεται ότι οι προσπάθειες απόδοσης κοινωνικής δικαιοσύνης δεν έχουν αγγίξει το πεδίο της ισότιµης λήψης αποφάσεων από εξουσιοδοτηµένους εκπροσώπους του Ρόµικου πληθυσµού14.

Οι αδυναµίες εν τέλει των ελληνικών σχολείων ως προς την επιτυχή ενσωµάτωση των Ροµά, συνοψίζονται επίσης στο συµπέρασµα που προέκυψε στη διάρκεια υλοποίησης του επιχειρησιακού προγράµµατος, πως «Το σχολείο στη σηµερινή µορφή του αρνείται να απορρίψει το Τσιγγανόπαιδο. Αρνείται και απορρίπτει ωστόσο την εµφάνισή του, τη µητρική του γλώσσα, την κουλτούρα του, τις δεξιότητες και εµπειρίες του»15

14! Αντ.! Σαρακινιώτη!&! ! Αντ.!Παπαδοπούλου,! «!Η! εκπαιδευτική!πολιτική! για! τους! Έλληνες! τσιγγάνους!ως! έκφραση!κοινωνικής!δικαιοσύνης:!πολιτικός!σχεδιασμός,!εκπαιδευτική!εφαρμογή,!!σχέσεις!και!ανασχέσεις»,!Εισήγηση!στο!5ο!Επιστημονικό!Συνέδριο!του!Εργαστηρίου!Ιστορικού!Αρχείου!Νεοελληνικής!&!Διεθνούς!Εκπαίδευσης,!Πάτρα!2008!!15! Βασιλειάδου! Μ.,! (επιμ.)! (χ.χ.)! Μελέτη! για! την! αντιμετώπιση! των! εκπαιδευτικών! προβλημάτων! των! Τσιγγάνων!(Αθήνα,!Γ.Γ.Λ.Ε.),!1998:!28!


Εθνική στρατηγική για την ενσωµάτωση των Ροµά στην Ελλάδα (2012-2020) !Όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα κατάρτισε έως το τέλος του 2011 το νέο εθνικό πλαίσιο για την κοινωνική ενσωµάτωση των Ροµά έως το 2020, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Πλαισίου για την Εθνική Στρατηγική Ενσωµάτωσης των Ροµά (2012-2020) που υιοθετήθηκε στις 5 Απρίλη 2011 από την ΕΕ16.

Η νέα στρατηγική καθορίζει συγκεκριµένους ποσοτικούς στόχους στους 4 άξονες του σχεδίου (εκπαίδευση, απασχόληση, κατοικία και υγεία) έως το 2020 µε ενδιάµεσους στόχους έως το 2015.

• Η κεντρική επιδίωξη του ελληνικού προγράµµατος που αφορά την εκπαίδευση των Ροµα είναι η ένταξη των παιδιών στη σχολική πραγµατικότητα µε στόχο τη µείωση της σχολικής διαρροής και αποτυχίας και τη διάχυση της εκπαίδευσης τους σε όλες τις βαθµίδες της εκπαίδευσης, µε αποτέλεσµα την αύξηση του επιπέδου του κοινωνικού, πολιτιστικού και λειτουργικού εγγραµµατισµου τους.

• Επίσης, αναφορικά µε τους ενήλικες βασικό στόχο αποτελεί η µείωση του αναλφαβητισµού µε ταυτόχρονη αύξηση του λειτουργικού εγγραµµατισµου τους, τουλάχιστον στις κατηγορίες ανάγνωσης και γραφής καθώς και του αριθµητισµού17.

Αναφορικά µε την εκπαίδευση το µεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσµού (ειδικά σε µεγαλύτερες ηλικίες) εξακολουθεί να είναι αναλφάβητο, ενώ φαίνεται ότι η µη φοίτηση είναι ένα φαινόµενο που παρουσιάζει προοδευτική µείωση από γενιά σε γενιά, παρά ταύτα η συµµετοχή τους στην εκπαίδευση δεν παρουσιάζεται επαρκής, έτσι ώστε να ενισχύσει και να βελτιώσει την επαγγελµατική τους κινητικότητα και κατάσταση.

Οι περισσότεροι µαθητές, 12 ετών και άνω, εγκαταλείπουν το σχολείο για να εργαστούν προκειµένου να συµπληρώσουν το εισόδηµα της οικογένειας τους.

Η φοίτηση γίνεται εξαιρετικά ευάλωτη σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως η µετακίνηση, τα οικονοµικά προβλήµατα που οδηγούν στην παιδική εργασία, η απόσταση από το σχολείο, τα φαινόµενα ρατσισµού στα σχολεία, η έλλειψη κατάλληλης και µόνιµης στέγης κλπ.

Έτσι οι ειδικοί στόχοι που διαµορφώνονται για την εκπαίδευση των Ροµά µέχρι το 2020, είναι:

ΣΤΟΧΟΣ 1: Η διασφάλιση της φοίτησης και η καταπολέµηση της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά

16!National!Roma!Integration!Strategies:!a!first!step!in!the!implementation!of!the!EU!Framework,!COM(2012)!226!final!17!Υπουργείο!Εργασίας!&!Κοινωνικής!Ασφάλισης,!«Πλαίσιο!Εθνικής!Στρατηγικής!για!τους!Ρομά»,!(2011:15)!


ΣΤΟΧΟΣ 2: Η σχολική ένταξη των µαθητών Ροµά σε όλες τις βαθµίδες εκπαίδευσης και η µείωση της σχολικής αποτυχίας

ΣΤΟΧΟΣ 3: Η καταπολέµηση των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων των τοπικών κοινωνιών, καθώς και της εκπαιδευτικής και µαθητικής κοινότητας

ΣΤΟΧΟΣ 4: Η αύξηση του επιπέδου του κοινωνικού, πολιτιστικού και λειτουργικού εγγραµµατισµού των Ροµά και ένταξή τους στο κοινωνικό πλαίσιο

ΣΤΟΧΟΣ 5: Η ενδυνάµωση της σχέσης των οικογενειών Ροµά µε το σχολείο και η προβολή των θετικών επιδράσεων της εκπαίδευσης στη ζωή των Ροµά

Ο άξονας προτεραιότητας 4, που αφορά τις δράσεις υποστήριξης της εκπαίδευσης των Ροµά περιλαµβάνει ειδικότερες δράσης επίτευξης αυτών των στόχων που συνοψίζονται στα εξής:

Σχολικές Υποδοµές: διερεύνηση αναγκών και υλοποίηση βελτιώσεων των σχολικών υποδοµών. Ενδεικτικές δράσεις σε αυτή τη κατηγορία είναι

• Καταλληλότητα κτιρίων

• Επαρκής σχολικός εξοπλισµός

• ∆ιασφάλιση πρόσβασης µαθητών Ροµά στο σχολείο

Προσχολική Εκπαίδευση: Ενίσχυση και στήριξη της φοίτησης των παιδιών Ροµά στην Προσχολική Εκπαίδευση (0-5) µε δράσεις όπως,

• Προγράµµατα ενίσχυσης κοινωνικών δεξιοτήτων των νηπίων µαθητών Ροµά µε στόχο

την οµαλή σχολική ένταξη

• Σεµινάρια Προαγωγής Υγείας

• Προγράµµατα ενδυνάµωσης της σχέσης οικογένειας Ροµά - Σχολείου

• Παροχή κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού σε νηπιαγωγεία µε µαθητές Ροµά

Υποχρεωτική Εκπαίδευση: Συστηµική παρέµβαση για την παρακολούθηση της εγγραφής και φοίτησης παιδιών ροµά στις υποχρεωτικές βαθµίδες εκπαίδευσης ( 9ετής υποχρεωτική εκπαίδευση) µε δράσεις όπως

• Μελέτη για την ανάπτυξη Μηχανισµού Παρακολούθησης και Καταγραφής του

πληθυσµού

• Ανάπτυξη του Μηχανισµού Παρακολούθησης και Καταγραφής


• Εργαλεία παρακολούθησης εγγραφών και αξιολόγησης ποιότητας και συχνότητας

φοίτησης

Εκπαιδευτική στήριξη των µαθητών Ροµά και δράσεις κοινωνικής ένταξης: Δέσµη δράσεων για τη στήριξη και παραµονή των παιδιών στο σχολείο

• Ίδρυση τάξεων Υποδοχής

• Θερινά υποστηρικτικά τµήµατα

• Σεµινάρια ενηµέρωσης σχετικά µε τα δικαιώµατα των παιδιών

• Ενηµέρωση για θέµατα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και πρόληψης

παιδικών/εφηβικών κυήσεων µε έµφαση στην ισότητα των φύλων

• Προγράµµατα για την αντιµετώπιση της σχολικής βίας

• Ανάπτυξη εξωσχολικών δραστηριοτήτων µε έµφαση σε ειδικές δεξιότητες (π.χ. µουσική,

χορός, µαθηµατικά)

• Στήριξη οικογενειών Ροµά µε διαµεσολαβητές, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους,

κ.λ.π.

Εκπαιδευτικοί: Δράσεις Στήριξης για τους Εκπαιδευτικούς όλων των βαθµίδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης

• Προγράµµατα Επιµόρφωσης και Ευαισθητοποίησης

• Παροχή Στήριξης και Συµβουλευτικής των Εκπαιδευτικών µέσω Ψυχολόγων και

Κοινωνικών Λειτουργών

• ∆ιερεύνηση της δυνατότητας µοριοδότησης για εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε

σχολεία µε µαθητικό πληθυσµό Ροµά µεγαλύτερο του 30%

Εκπαίδευση Ενηλίκων: Ενίσχυση της Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Ενηλίκων και Ειδική µέριµνα για τα παιδιά ηλικίας 12 – 17 που εµφανίζουν ποσοστά διαρροής και δεν εντάσσονται εύκολα στο σχολείο

• Ενηµέρωση και παρότρυνση για συµµετοχή των νέων 18 – 30 ετών σε Σχολεία 2ης

Ευκαιρίας και Κέντρα Επιµόρφωσης Ενηλίκων

• Ιδιαίτερη µέριµνα για τη συµµετοχή των γυναικών Ροµά στα παραπάνω προγράµµατα

• Ειδικά σεµινάρια δια βίου κατάρτισης σε θέµατα διαχείρισης προσωπικού και

οικογενειακού εισοδήµατος (micro financing) και εκµάθησης Τεχνών µε στόχο την

ενίσχυση της εκπαίδευσης των γυναικών


• Ανάπτυξη Μηχανισµού Παρακολούθησης και Στήριξης των µαθητών ηλικίας 12- 17 που

εντάσσονται καθυστερηµένα ή επανεντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστηµα

Δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια εκπαίδευση: Παροχή κινήτρων για Ένταξη και επιτυχηµένη Φοίτηση στη β’ θµια και γ’ θµια Εκπαίδευση

• Θεσµοθέτηση χρηµατικά κλιµακούµενων βραβείων ανάλογα µε τη βαθµίδα επιτυχούς

ολοκλήρωσης κάθε κύκλου σπουδών

Ευαισθητοποίηση: Ενηµέρωση και Ευαισθητοποίηση τοπικών κοινοτήτων σε θέµατα Ροµά

• Βιωµατικά Σεµινάρια και Ηµερίδες για ευαισθητοποίηση στα δικαιώµατα των Ροµά

• Δράσεις προβολής της κουλτούρας Ροµά µε συµµετοχή 30% πληθυσµού Ροµά

http://ec.europa.eu/justice/discrimination/files/roma_greece_strategy_el.pdf

!

Περιφερειακές πολιτικές για τους Ροµά !Εκτός από τα εθνικά-τοµεακά προγράµµατα, οι αιρετές Περιφέρειες βρίσκονται σε διεργασίες κατάρτισης των δικών τους περιφερειακών προγραµµάτων για τους Ροµά. Σε επίπεδο δήµων, ελάχιστοι δήµοι µέχρι σήµερα έχουν καταρτίσει σχέδια κοινωνικής ινωµάτωσης των Ροµά σε επίπεδο πόλης.

Ενδεικτικά, τα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράµµατα περιλαµβάνουν δράσεις όπως οι παρακάτω:

Πρόγραµµα Ολοκληρωµένων Παρεµβάσεων για τους Ροµά στην Περιφέρεια Θεσσαλίας !Πρόγραµµα ολοκληρωµένων παρεµβάσεων για τους Ροµά στους τοµείς εκπαίδευσης, υγείας, απασχόλησης και οικιστικών παρεµβάσεων σχεδιάζεται σε περιφερειακό επίπεδο αξιοποιώντας κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, µε τη συµµετοχή της η Περιφέρειας Θεσσαλίας, των Δήµων στους οποίους ζουν Ροµά, το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας και τι; Αναπτυξιακές Εταιρείες της Περιφέρειας.

Με τη συνδροµή της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής της Ε.Ε., η οποία αναµένει την κινητοποίηση των περιφερειών και των κρατών µε συγκεκριµένα µέτρα και εργαλεία ώστε να παρέµβουν στην αξιοποίηση των σχετικών πολιτικών και χρηµατοδοτήσεων,


προωθείται ευρεία διαβούλευση µε τη συµµετοχή και των συλλόγων και ενώσεων των Ροµά και το συντονισµό διεπιστηµονικής οµάδας προκειµένου να συµπεριληφθούν:

!• Οι θέσεις και προτάσεις των Δήµων και της Περιφέρειας για ένταξη στην εθνική

στρατηγική για την ένταξη των Ροµά, αλλά και

• Το χρονοδιάγραµµα ενός µεσοπρόθεσµου προγράµµατος υλοποίησης

ολοκληρωµένων παρεµβάσεων στους τοµείς εκπαίδευσης, υγείας, απασχόλησης και

οικιστικών παρεµβάσεων.

• Το πρόγραµµα αυτό θα αποτελέσει οδηγό και µέσο για τη διεκδίκηση χρηµατοδοτήσεων

από πολλαπλές κοινοτικές και εθνικές πηγές για τις προγραµµατικές περιόδους 2007-

2013 και ιδιαίτερα 2014-2020.

!


ΡΟΥΜΑΝΙΑ

Γενικά στοιχεία για τους Ροµά στη Ρουµανία

Κατά την τελευταία απογραφή που έγινε στη Ρουµανία το 2011, τα πρώτα επίσηµα αποτελέσµατα έδειξαν ότι 619.000 άνθρωποι δήλωσαν ότι έχουν την εθνότητα των Ροµά, που σηµαίνει ένα ποσοστό του 3,2% του συνολικού πληθυσµού της Ρουµανίας18. Σύµφωνα µε τη µελέτη PROROMI 19, η οποία διεξήχθη από την Παγκόσµια Τράπεζα το 2005, έγιναν εκτιµήσεις ότι ο ελάχιστος αριθµός των Ροµά στη Ρουµανία ήταν 730.174 µε ανώτατο αριθµό τους 968.275.

Ωστόσο, οι ΜΚΟ εκτιµούν ότι 1 500 000 - 2 000 000 Ροµά ζουν στη Ρουµανία, αλλά για διάφορους λόγους, όπως ο φόβος διακρίσεων,δεν δηλώνουν την εθνότητά τους στην επίσηµη απογραφή. Σύµφωνα µε την τελευταία έρευνα, 3 στους 5 Ροµά θεωρούν ότι υφίστανται διακρίσεις κατά την πρόσβασή τους σε δηµόσιες υπηρεσίες, υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, δικαστικό σύστηµα ή στην αγορά εργασίας και το 33% των ανθρώπων που συµµετείχαν στη µελέτη δήλωσαν ότι αισθάνθηκαν διακρίσεις στους αστυνοµικούς σταθµούς ή στα Δηµαρχεία20.

Όσον αφορά την κατάσταση της εκπαίδευσης των Ροµά από τη Ρουµανία, πρόσφατη έρευνα σχετικά µε τη συµµετοχή των παιδιών Ροµά στο σχολείο ανέδειξε µια ανησυχητική πραγµατικότητα: τα παιδιά των Ροµά είναι πιο πιθανό να εγκαταλείψουν το σχολείο από τους συµµαθητές τους µε διαφορετική εθνότητα (EUMAP 2007:25). 4 στα 5 παιδιά που δεν έχουν πάει σχολείο είναι Ροµά (Έκθεση της Επιτροπής παρά τον Πρόεδρο 2007:8) και τα παιδιά των Ροµά φτάνουν σηµαντικά χαµηλότερα επίπεδα της σχολικής συµµετοχής, τόσο όσον αφορά την πρωτοβάθµια εκπαίδευση (idem), αλλά και τη δευτεροβάθµια και την τριτοβάθµια εκπαίδευση (Fleck και Rughini 2008:157,167).

Η τελευταία έρευνα του Romani CRISS σχετικά µε την εκπαίδευση και τη συµµετοχή των παιδιών Ροµά δείχνει ότι στην ηλικία των 3, η συµµετοχή των παιδιών Ροµά στην προσχολική εκπαίδευση είναι περισσότερο από 12 φορές µικρότερη από τον εθνικό µέσο όρο και ο κύριος λόγος για τη µη εγγραφή στο νηπιαγωγείο είναι η έλλειψη οικονοµικών πόρων (44,7%). 57,6% των γονέων δηλώνουν ότι ένα από τα παιδιά τους έχει εγκαταλείψει το σχολείο ή το νηπιαγωγείο, ενώ το 21,1% έχει δύο παιδιά σε αυτή την κατάσταση. 44,22% των παιδιών ηλικίας 7-11 δεν φοιτούν στο σχολείο ή το έχουν εγκαταλείψει, ενώ 64,62% των παιδιών της ηλικιακής οµάδας 12-16 έχουν την ίδια τύχη.

18!http://www.recensamantromania.ro/wpQcontent/uploads/2012/02/Comunicat_DATE_PROVIZORII_RPL_2011_.pdf!!19!http://www.anr.gov.ro/docs/statistici/PROROMI__Comunitatile_de_Romi_din_Romania_187.pdf!!20http://www.romanicriss.org/PDF/Stereotipuri,%20prejudecati%20Q%20perspectiva%20romilor%20cercetare%202011.pdf!!!


Η εγκατάλειψη του σχολείου οφείλεται κυρίως σε οικονοµικούς λόγους (41,8%). Άλλοι γονείς (12,5%) ρίχνουν την ευθύνη για την εγκατάλειψη του σχολείου από τα παιδιά τους στο εκπαιδευτικό σύστηµα. Οµαδικές συνεντεύξεις αποκάλυψαν πολλές εκδηλώσεις άδικης και µεροληπτικής µεταχείρισης των γονέων και / ή των παιδιών τους στο σχολείο από τους δασκάλους και από την πλειοψηφία άλλων παιδιών και γονέων.

Όσο για τα παιδιά που δεν έχουν πάει ποτέ στο σχολείο, ο λόγος της µη εγγραφής τους είναι η έλλειψη οικονοµικών πόρων (55,8%). Σε αυτή την κατηγορία µπορούµε να προσθέσουµε το άλλο 13,7% που είναι έξω από το σχολείο επειδή είναι υποχρεωµένα να εργάζονται µέσα στο νοικοκυριό. Για τα παιδιά ηλικίας 12-16 ετών, οι εργασίες στο εσωτερικό του νοικοκυριού επισηµαίνεται ως αιτία για τη µη εγγραφή από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων.

Οι γονείς βλέπουν τη σχολική εκπαίδευση, ως ένα µέσο για τα παιδιά τους να αποφύγουν µια προβληµατική ζωή σαν τη δική τους, αλλά και ως εργαλείο σχεδιασµού για το µέλλον (που µπορεί να τους εξοπλίσει µε το εµπόριο, την εργασία, την ανεξαρτησία, την αναγνώριση και την ικανότητα να κάνουν τη διαφορά στις κοινότητες των Ροµά).21

Πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά σε εθνικό επίπεδο - γενικά στοιχεία Η κατάσταση των Ροµά προσεγγίστηκε µε την εκπόνηση και την εφαρµογή µιας σειράς πολιτικών, που είχαν ως στόχο να συµβάλλουν στην κοινωνικο-οικονοµική ένταξη των Ροµά, στην εξάλειψη των πρακτικών διακρίσεων εναντίον των Ροµά και στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας ειδικά για τους Ροµά.

Οι πολιτικές της Κυβέρνησης έχουν συγκεντρωθεί στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής και έχουν διαµορφωθεί από όλα τα υπουργεία σε εθνικό επίπεδο, ή τις κυβερνητικές δοµές. Αυτές οι δοµές είναι υπό τον συντονισµό του Εθνικού Οργανισµού για τους Ροµά, έναν θεσµός ειδικά σχεδιασµένο για το σκοπό αυτό. Σε τοπικό επίπεδο, δηµιουργήθηκαν αρκετά µέσα για την υλοποίηση των πολιτικών: ένα δίκτυο εµπειρογνωµόνων (σε τοπικό και νοµαρχιακό επίπεδο), διαµεσολαβητές (υγείας και εκπαίδευσης) και δοµές / γραφεία, τοπικοί εκπρόσωποι του Εθνικού Οργανισµού για τους Ροµά.

Παρά το γεγονός ότι µέχρι σήµερα υπήρξαν σηµαντικές πρωτοβουλίες της Ρουµανικής Κυβέρνησης µε στόχο τη βελτίωση της κατάστασης της µειονότητας των Ροµά στη Ρουµανία και την υποστήριξη της ένταξής τους, είναι πολύ σηµαντικό να αναλύσουµε τις ενέργειες αυτές, τη πρόοδός τους και τι έκαναν οι αρχές µε τις προτάσεις που έγιναν. Μετά από µια επισκόπηση της νοµοθεσίας, την οποία θα παρουσιάσουµε εδώ, µε έµφαση στην 21 “Roma& School& Participation,& NonSAttendance& and& Discrimination& in& Romania”,! Laura! Surdu,! Enikö! Vincze,!Marius!Wamsiedel,!Romani!CRISS,!Βουκουρέστι,!2011


εκπαίδευση, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι τα προβλήµατα δεν εξακολουθούν να υφίστανται λόγω της έλλειψης νοµοθεσίας, αλλά, επιπλέον, λόγω του τρόπου εφαρµογής των µέτρων, λόγω των στάσεων και των πρακτικών που υιοθετήθηκαν από τους ανθρώπους / όργανα που ήταν υπεύθυνα για την εφαρµογή, λόγω της έλλειψης κονδυλίων και της πολιτικής δέσµευσης

Εθνικές πολιτικές και πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά στη Ρουµανία

Η Εθνική Στρατηγική που υιοθετήθηκε από τη Ρουµανική κυβέρνηση για τη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά από τη Ρουµανία

Η εθνική στρατηγική για τη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά από τη Ρουµανία εγκρίθηκε το έτος 2001 µε στόχο να συµβάλλει σε όλους τους τοµείς της ζωής: δηµόσια διοίκηση, κοινωνική ασφάλιση, υγεία, εκπαίδευση, απασχόληση,στέγαση και πολιτισµός. Ήταν η πρώτη πρωτοβουλία της κυβέρνησης που εγκρίθηκε για τη βελτίωση της ένταξης των Ροµά σε όλους τους τοµείς της κοινωνίας και, επιπλέον, ήταν ένα σηµάδι της δηµόσιας λογοδοσίας των θεσµικών οργάνων της Ρουµανίας.22.

Το 2011 µια νέα στρατηγική εκπονήθηκε από τη Ρουµανική κυβέρνηση και την εποχή εκείνη η κοινωνία των πολιτών Ροµά ετοίµασε µια σειρά από παρατηρήσεις και προτάσεις που εστάλησαν στον Γενικό Γραµµατέα της Κυβέρνησης. Οι γενικές ιδέες ήταν ότι η νέα στρατηγική έπρεπε να περιλαµβάνει µια σειρά από βασικά στοιχεία για τη διαµόρφωση µιας εθνικής άποψης, έτσι ώστε το έγγραφο να γίνει πραγµατικότητα των δηµοσίων πολιτικών και να αντιµετωπιστεί µε υπευθυνότητα από το Ρουµανικό κράτος.

Δεκαετία για την Ένταξη των Ροµά

Η Δεκαετία για την Ένταξη των Ροµά είναι ένα πρόγραµµα που ξεκίνησε από το Ίδρυµα Ανοιχτής Κοινωνίας, τη Παγκόσµια Τράπεζα και τη Ευρωπαϊκή Ένωση και που εγκρίθηκε στη Βουδαπέστη, τον Ιούλιο 2003, κατά τη διάσκεψη «Οι Ροµά σε µια Επεκτεινόµενη Ευρώπη. Σπάζοντας τον κύκλο της φτώχειας». Το πολιτικό πρόγραµµα έγινε δεκτό από εννέα κυβερνήσεις από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη µε στόχο την εξάλειψη της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού και την καταπολέµηση των διακρίσεων, συµπεριλαµβανοµένης και της Ρουµανίας.23.

22!http://www.anr.gov.ro/docs/Politici/Hotarare_nr_430.pdf!!!23!http://www.romadecade.org/!!


Οι τοµείς προτεραιότητας της Δεκαετίας είναι η απασχόληση, η εκπαίδευση, η υγεία και η στέγαση. Στη Ρουµανία, η Εθνική Υπηρεσία για τους Ροµά είναι υπεύθυνη για το συντονισµό των δραστηριοτήτων που συνδέονται µε την Δεκαετία.

Το πρόγραµµα υποστηρίζεται επίσης από το Πρόγραµµα των Ηνωµένων Εθνών για την Ανάπτυξη,τον ΟΑΣΕ, το Συµβούλιο της Ευρώπης, και τη Τράπεζα Ανάπτυξης του Συµβουλίου της Ευρώπης. Η θεµελιώδης αξία της Δεκαετίας είναι η ενεργός συµµετοχή και εµπλοκή των Ροµά και η πρωτοβουλία αυτή αναµένεται να έχει τον συντονισµό σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τη διαφάνεια των πολιτικών που αφορούν τους Ροµά.

Στον τοµέα της εκπαίδευσης η Δεκαετία για την Ένταξη των Ροµά έχει ως προτεραιότητες:

• Εξασφάλιση της πρόσβασης των Ροµά στην υποχρεωτική εκπαίδευση

• Βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης

• Εφαρµογή προγραµµάτων για την ένταξη και την κατάργηση του διαχωρισµού

• Αύξηση της πρόσβασης στην προσχολική εκπαίδευση

• Βελτίωση της πρόσβασης στην τριτοβάθµια εκπαίδευση για ενήλικες

Συγκεκριµένες πρωτοβουλίες για την ενσωµάτωση των Ροµά µέσω της εκπαίδευσης

Στόχοι

Σύµφωνα µε την εθνική στρατηγική για την ένταξη των πολιτών της Ρουµανίας µε Ρόµικη καταγωγή που εγκρίθηκε για την περίοδο 2012-2020, οι ειδικοί στόχοι στον τοµέα της εκπαίδευσης είναι οι ακόλουθοι:24:

• η διασφάλιση ίσης, δωρεάν και καθολικής πρόσβασης των Ρουµάνων πολιτών µε Ρόµικη καταγωγή στην ποιοτική εκπαίδευση στο σύστηµα δηµόσιας εκπαίδευσης, µε σκοπό την υποστήριξη της οικονοµικής προόδου και της ανάπτυξης µιας κοινωνίας βασισµένης στη γνώση.

• προώθηση της έννοιας της ένταξης στην εκπαίδευση στο εκπαιδευτικό σύστηµα, συµπεριλαµβανοµένης της πρόληψης και της εξάλειψης του διαχωρισµού και τη καταπολέµηση των διακρίσεων µε βάση την εθνότητα, την κοινωνική κατάσταση,

!24!http://www.anr.gov.ro/docs/Politici/0371Q28_noua_strategie_522.pdf!


αναπηρίες ή άλλα κριτήρια που µπορεί να επηρεάζουν τα παιδιά και τους νέους που προέρχονται από ευαίσθητες οµάδες, συµπεριλαµβανοµένων των Ροµά.

Διαπολιτισµικότητα

Στον τοµέα της διαπολιτισµικότητας, το 2006, το Υπουργείο Παιδείας της Ρουµανίας, ενέκρινε την τροποποίηση των προγραµµάτων σπουδών που χρησιµοποιούνται στα σχολεία της Ρουµανίας και εξέδωσε ότι «τα κοινά προγράµµατα σπουδών για το βαθµό ΧΙΙ, στη διαδικασία της τροποποίησης προς το παρόν, θα παρέχουν ένα ειδικό κεφάλαιο για τις µειονότητες από τη Ρουµανία, συµπεριλαµβάνοντας και την ιστορία των Ροµά που ζουν σε αυτόν τον χώρο»25

Διάταξη αρ.1529/18.07.07 που αφορά την ανάπτυξη του ζητήµατος της διαφορετικότητας στο εθνικό πρόγραµµα σπουδών. Η διάταξη εκδόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας το 2007 µε σκοπό την εκπαίδευση των µαθητών για µια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την πολιτιστική διαφορετικότητα(...) Στο εθνικό πρόγραµµα σπουδών θα προωθηθεί η αξιοποίηση και η ανάπτυξη των πτυχών που αφορούν την πολιτιστική διαφορετικότητα (εθνοτική, γλωσσική , θρησκευτική κλπ.). Η Διάταξη ανέφερε επίσης ότι στα έγγραφα του προγράµµατος σπουδών - το σχεδιασµό, τα σχολικά προγράµµατα, σχολικά εγχειρίδια και επιπλέον-υλικά, οι συγγραφείς θα πρέπει να περιλαµβάνουν στοιχεία σχετικά µε την πολιτιστική διαφορετικότητα, ανάλογα µε την ιδιαιτερότητα της κάθε αρχής.26.

Πανεπιστηµιακή Βαθµίδα

Στο πανεπιστηµιακό επίπεδο µπορούµε να προσδιορίσουµε δύο σηµαντικές πολιτικές που εφαρµόστηκαν για να συµβάλλουν στην αύξηση του αριθµού των µαθητών Ροµά:

• Οι πολιτικές θετικών δράσεων. Το 1992/1993, µε πρωτοβουλία του Τµήµατος

Κοινωνικής Βοήθειας και Κοινωνιολογίας από το Πανεπιστήµιο του Βουκουρεστίου, µια σειρά από 10 ειδικές θέσεις είχαν κρατηθεί για τους µαθητές Ροµά που ήθελαν να εγγραφούν στο Πανεπιστήµιο. Τελικά, η πρωτοβουλία υιοθετήθηκε και από άλλα πανεπιστήµια στη Ρουµανία, σε διαφορετικές σχολές (Κλουζ, Ιάσι και Τιµισοάρα).

• Το 1998, το Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε την Υπουργική Απόφαση µε αριθµό 3577, που υποστήριξε µε πραγµατικά µέτρα, θετικά µέτρα, τη πρόσβαση των µαθητών Ροµά σε ένα υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης. Την ίδια χρονιά, εκδόθηκε κι άλλη υπουργική απόφαση από το Υπουργείο Παιδείας: Απόφαση 5083/26.11.1998, η

25!Επίσημη!διεύθυνση!του!Υπουργείου!Παιδείας,!καταχωρημένη!με!τον!αριθμό!9922/F/01,!Σεπτ/2006!!26!Διάταξη!αρ.!1529/18.07.07,!εγκρίθηκε!από!το!Υπουργείο!Παιδείας!και!δημοσιεύθηκε!σε!ΦΕΚ,!Οκτώβρης!2007!


οποία στήριζε τους νεαρούς Ροµά που ήθελαν να έχουν πρόσβαση στις εκπαιδευτικές υπηρεσίες των επαγγελµατικών σχολείων, γυµνασίων και πανεπιστηµίων.27

• Τα άτοµα που θέλουν να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό τον τύπο των µέτρων πρέπει να παρουσιάσουν στο φάκελο έγκρισής τους βεβαίωση από έναν διοικητικό, πολιτικό ή πολιτιστικό οργανισµό, που θα δηλώνει ότι ανήκουν στην εθνότητα Ροµά.

• Ανοιχτό σύστηµα για τους εκπαιδευτικούς Ροµά χωρίς προσόντα (χωρίς πανεπιστηµιακές σπουδές, µόνο µε το απολυτήριο λυκείου) µε σκοπό την απόκτηση διπλής εξειδίκευσης "δάσκαλος - καθηγητής γλώσσας Ροµανί»

• Η µελέτη της γλώσσας Ροµανί στο Πανεπιστήµιο του Βουκουρεστίου

• Το 1998, το Τµήµα Ξένων Γλωσσών και Λογοτεχνίας στο Βουκουρέστι ξεκίνησε τµήµα για την εκµάθηση της γλώσσας Ροµανί.

Υπουργικές Αποφάσεις

Απόφαση Αρ.1540 / 19.07.2007 σχετικά µε την απαγόρευση του σχολικού διαχωρισµού των παιδιών Ροµά και την έγκριση Μεθοδολογίας για την πρόληψη και την εξάλειψη του σχολικού διαχωρισµού των παιδιών Ροµά

Τον Φεβρουάριο του 2007, το Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας, ο Εθνικός Οργανισµός για τους Ροµά, το Εθνικό Συµβούλιο για την Καταπολέµηση των Διακρίσεων, ο ΟΑΣΕ / ODIHR, µαζί µε την οµάδα εργασίας των µη κυβερνητικών οργανώσεων, το Κέντρο Ροµά "Amare Rromentza", το Ινστιτούτο Διαπολιτισµικότητας της Τιµισοάρα, το Romani CRISS, το Σώστε τα Παιδιά,το Περιφερειακό Κέντρο PER, το Ovidiu Rom, και µε την εκπροσώπηση από το Κέντρο Ροµά "Amare Rromentza", το Σώστε τα Παιδιά και το Romani CRISS υπέγραψαν µνηµόνιο συνεργασίας για την εξασφάλιση των παιδιών και νέων Ροµά στην πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση στη Ρουµανία µε την κατάργηση του διαχωρισµού στα σχολεία και την προώθηση της εκπαίδευσης για την ενίσχυση της ταυτότητας των Ροµά.

Μετά από αυτή τη διαδικασία διαβούλευσης, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Νεολαίας εξέδωσε την Απόφαση Νο. 1540 / 19.07.2007 σχετικά µε την απαγόρευση του σχολικού διαχωρισµού των παιδιών Ροµά και την έγκριση της Μεθοδολογίας για την πρόληψη και την εξάλειψη του σχολικού διαχωρισµού των παιδιών Ροµά. Το διάταγµα αποσκοπεί στην πρόληψη, την απαγόρευση και την εξάλειψη του διαχωρισµού, καθώς θεωρείται ως µια

27!http://administraresite.edu.ro/index.php/legaldocs/1114!


σοβαρή µορφή διάκρισης, µε αρνητικές συνέπειες στην ίση πρόσβαση των παιδιών στην ποιοτική εκπαίδευση. Μια σηµαντική πτυχή του εγγράφου είναι η διευκρίνιση των κυρώσεων για όσους δεν πληρούν τις διατάξεις του Διατάγµατος και της Μεθοδολογίας.

• Εκτός από το διάταγµα αυτό, το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Νεολαίας εξέδωσε την

Απόφαση Νο.1539 / 19.07.2007 σχετικά µε τους κανόνες πρόσληψης και δραστηριότητας του σχολικού διαµεσολαβητή και την Απόφαση Νο.1529/18.07.07 όσον αφορά την ανάπτυξη του θέµατος της διαφορετικότητας στο εθνικό πρόγραµµα σπουδών.

• Ανακοίνωση εκδόθηκε από το Υπουργείο Παιδείας στις 3 Μαρτίου του 2010 σχετικά µε την πρόληψη και την εξάλειψη του προσχολικού διαχωρισµού των παιδιών Ροµά στο σχολικό σύστηµα, και για τα µέτρα διατήρησης της εκµάθησης των γλωσσών των µειονοτήτων / διδασκαλία µητρικής γλώσσας στο εκπαιδευτικό σύστηµα της Ρουµανίας28. Η ανακοίνωση εκδόθηκε από το υπουργείο και ήταν µια προεπισκόπηση των µέτρων που πάρθηκαν προκειµένου να τηρηθεί η ισχύουσα νοµοθεσία για την πρόληψη του διαχωρισµού και για την εξασφάλιση της διδασκαλίας της µητρικής γλώσσας στα σχολεία.

Ειδικά µέτρα για την αύξηση της πρόσβασης στην εκπαίδευση των Ροµά

• Οργάνωση µαθηµάτων στη Ροµανί γλώσσα για τους µαθητές Ροµά που τη µιλούν • Ενθάρρυνση των σχολείων να συµπεριλάβουν στο προσωπικό τους δασκάλους της

Ροµανί γλώσσας • Ανάπτυξη προγραµµάτων, εγχειριδίων και βοηθητικών υλών για τη διδασκαλία της

Ροµανί • Διασφάλιση ότι σε κάθε Επιθεώρηση Νοµαρχιακού Σχολείου θα υπάρχει µια θέση για

έναν επιθεωρητή για τις µειονότητες, που θα έχει το ρόλο να παρακολουθεί τη συµµετοχή στην εκπαίδευση των παιδιών και νέων Ροµά

• Εφαρµογή προγραµµάτων για τους ανθρώπους που θέλουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους - "Η Δεύτερη Ευκαιρία» (διόρθωση της σχολικής εγκατάλειψης)

• Θετικά µέτρα για τα παιδιά που θέλουν να έχουν πρόσβαση σε µαθήµατα δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης

28!http://administraresite.edu.ro/index.php/articles/13466!!!


Ο σχολικός διαµεσολαβητής

Ξεκινώντας µε το έτος 1990, η έννοια του σχολικού διαµεσολαβητή εισήχθη στα εκπαιδευτικά προγράµµατα από τη Ρουµανία. Στην αρχή, στα πρώτα χρόνια, η έννοια αυτή δοκιµάστηκε από ΜΚΟ (όπως το Romani CRISS, το Ινστιτούτο Διαπολιτισµικότητας της Τιµισοάρα) στα έργα που υλοποίησαν.

Η κατάσταση αυτή κράτησε µέχρι το 2000-2001, όταν ο σχολικός διαµεσολαβητής εισήχθη στον Εθνικό Κατάλογο των Επαγγελµάτων από τη Ρουµανία, ως µια θέση βοηθητικού διδακτικού προσωπικού.

Το 2007, το Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε την υπουργική απόφαση 1539/19.07.2007, η οποία καθόρισε τους κανόνες απασχόλησης και δραστηριότητας.

Ο σχολικός διαµεσολαβητής στη Ρουµανία είναι η διασύνδεση µεταξύ δύο συστηµάτων. Ο ρόλος του σχολικού διαµεσολαβητή είναι να συνδέσει το σχολείο και την κοινότητα, να εργαστεί για την ανάπτυξη µιας θετικής στάσης εντός των παιδιών των Ροµά για την εκπαίδευση και για την πρόληψη των περιπτώσεων διακρίσεων και τις διακριτικές συµπεριφορές εντός των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων29.

Η κατάσταση των εκπαιδευµένων διαµεσολαβητών για το 2011

• 417 σχολικοί διαµεσολαβητές έχουν εκπαιδευτεί από τα προγράµµατα PHARE

• 179 σχολικοί διαµεσολαβητές έχουν εκπαιδευτεί από τη MECT – τη Διεύθυνση για τις Μειονότητες, σε συνεργασία µε τον Εθνικό Οργανισµό για τους Ροµά

• 20 σχολικοί διαµεσολαβητές έχουν εκπαιδεύονται από ΜΚΟ Ροµά

• 236 σχολικοί διαµεσολαβητές έχουν εκπαιδευτεί από τη MECT - τη Γενική Διεύθυνση για την εκµάθηση της γλώσσας των µειονοτήτων και τη Σχέση µε το Κοινοβούλιο, µε εκπροσώπους της UNICEF Ρουµανίας30

29!“The&Guide&of&School&Mediators&for&Roma&communities”,!Gheorghe!Sarau,!Elena!Radu,!UNICEF,!Βουκουρέστι,!2011!!30!“The&Guide&of&School&Mediators&for&Roma&communities”,!Gheorghe!Sarau,!Elena!Radu,!UNICEF,!Βουκουρέστι,!2011!!


ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Εκπαίδευση των Ροµά και των Travellers / Πολιτική Ένταξης

Το θέµα των πενιχρών αποτελεσµάτων στην εκπαίδευση για τους Travellers, έχει ήδη αναγνωρισθεί εδώ και καιρό, και η Pavee Point σηµειώνει ότι έχουν καταβληθεί προσπάθειες στον τοµέα αυτό από διαδοχικές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, παραµένουν οι έντονες ανισότητες µεταξύ των παιδιών των Travellers και εκείνων του γενικού πληθυσµού σε σχέση µε την εκπαίδευση. Η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου παραµένει σηµαντικό θέµα για τα παιδιά των Travellers, αν και υπήρξαν κάποιες µικρές βελτιώσεις κατά τα τελευταία έτη. Σύµφωνα µε την απογραφή του πληθυσµού του 2006 το 53% των Travellers ηλικίας άνω των 15 ετών είχαν παρακολουθήσει µόνο την Πρωτοβάθµια εκπαίδευση ή καµία επίσηµη εκπαίδευση. Υπήρξαν επίσης προβλήµατα µε διακριτικές πολιτικές στις εγγραφές στο σχολείο που εξαιρούν τους Travellers. (Βλέπε: Christian Brothers High School v Stokes, 2012). Υπάρχουν λίγα στοιχεία σχετικά µε τις εµπειρίες των Ροµά και την πρόσβαση στην εκπαίδευση, αλλά οι Ροµά αντιµετωπίζουν σηµαντικά εµπόδια στην πρόσβασή τους στην εκπαίδευση στην Ιρλανδία. Πιο συγκεκριµένα, εµπόδια στην πρόσβαση στην εργασία ή/και στην κοινωνική προστασία ενεργούν ως φραγµός για τους γονείς Ροµά να εξασφαλίσουν κατάλληλη εκπαίδευση για τα παιδιά τους.

Το ακόλουθο κεφάλαιο περιγράφει τις σχετικές περιοχές πολιτικής για την ένταξη των Travellers και των Ροµά στην Ιρλανδία µέσω της εκπαίδευσης. Το Κεφάλαιο 1 περιγράφει τις ευρύτερες πολιτικές ισότητας που εφαρµόζονται στην εκπαίδευση και το Κεφάλαιο 2 εστιάζεται ιδιαίτερα στην εκπαιδευτική πολιτική

Πολιτική Ισότητας

Νοµοθεσία για την Ισότητα

Ο Νόµος για την ισότητα απαγορεύει τις διακρίσεις σε σχέση µε την πρόσβαση σε αγαθά, υπηρεσίες και εκπαίδευση, σε 9 πεδία διακρίσεων. Οι Travellers ονοµάζονται ρητά ως µια οµάδα που προστατεύεται από τις διακρίσεις στα πλαίσια της νοµοθεσίας για την ισότητα στην Ιρλανδίας (Νόµοι για την Ισότητα στην Απασχόληση 1998 και 2004 και Νοµοθεσία για την Ισότητα 2000 και 2004). Οι Ροµά περιλαµβάνονται ως µια οµάδα που προστατεύεται από τις διακρίσεις υπό τον τίτλο «εθνική ή εθνοτική προέλευση». Όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και ιδρύµατα κατάρτισης πρέπει να λειτουργούν σύµφωνα µε αυτή την νοµοθεσία.


Η προστασία από τις διακρίσεις µέσω της νοµοθεσίας για την ισότητα είναι σηµαντική για τους Travellers και τους Ροµά, εντούτοις, η αποτελεσµατικότητα αυτής της προστασίας υπονοµεύεται από:

• υπερβολικές περικοπές στη χρηµατοδότηση της Αρχής Ισότητας (Equality Authority),

• έλλειψη αποτελεσµατικής προστασίας και ένδικων µέσων για τους Travellers εξαιτίας των πολύ χαµηλών επιπέδων αποζηµίωσης που δίνεται από το Δικαστήριο Ισότητας (Equality Tribunal).

Εθνική Στρατηγική Ενσωµάτωσης των Traveller / Ροµά

Η ιρλανδική κυβέρνηση υπέβαλε ένα έγγραφο µε τίτλο «Εθνική στρατηγική της Ιρλανδίας για την ενσωµάτωση των Travellers/ Ροµά» προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως µέρος του πλαισίου της ΕΕ για τις Εθνικές Στρατηγικές Ενσωµάτωσης των Ροµά έως το 2020. Σύµφωνα µε τις Οδηγίες της Επιτροπής υπάρχει µια ενότητα για την εκπαίδευση. Ωστόσο, αυτή η στρατηγική είναι ουσιαστικά ανεπαρκής στην τωρινή της µορφή.

• Το έγγραφο αυτό κυρίως ορίζει τις ήδη υπάρχουσες στρατηγικές για την Κοινότητα των Travellers στους τοµείς της εκπαίδευσης, της στέγασης, της υγειονοµικής περίθαλψης και της απασχόλησης

• Το έγγραφο δεν περιέχει σκοπούς, στόχους, δείκτες ή συναφή χρονοδιαγράµµατα και µηχανισµούς παρακολούθησης και αξιολόγησης

• Δεν έχει πραγµατοποιηθεί καµία διαβούλευση ή διευκόλυνση για την ενεργό συµµετοχή των Travellers και των Ροµά

• Ως αποτέλεσµα, οι Ροµά αποκλείονται σε µεγάλο βαθµό από αυτό το έγγραφο

Όσον αφορά την εκπαίδευση, το έγγραφο αναφέρει ότι "Η Έκθεση και οι Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers" (2006) καλύπτει όλες τις πτυχές της εκπαίδευσης των Travellers από το δικαίωµα συµµετοχής στην προσχολική εκπαίδευση ως την τριτοβάθµια εκπαίδευση µέσα σε ένα πλαίσιο διά βίου µάθησης. Η βασική αρχή της έκθεσης είναι η ένταξη µε έµφαση στην ισότητα και τη διαφορετικότητα και την υιοθέτηση µιας διαπολιτισµικής προσέγγισης. Αυτό είναι σύµφωνο µε τις συστάσεις της Κυβέρνησης στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισµού (2005). Η αρχή της "Εξατοµικευµένης Ανάγκης στην Εκπαίδευση" αντί για την "Ταυτότητα του Traveller" θα υποστηρίξει µελλοντικές δράσεις, συµπεριλαµβανοµένης της κατανοµής των πόρων (Εθνική στρατηγική της Ιρλανδίας για την ενσωµάτωση των Travellers/ Ροµά, 2011). Η Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers εξετάζεται µε περισσότερες λεπτοµέρειες παρακάτω. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι έχει διακοπεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισµού.


Διάλυση των υποδοµών για την Ισότητα

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισµού στην Ιρλανδία έτρεξε από το 2005 έως το 2008 και έχει σήµερα διακοπεί. Τα τελευταία χρόνια στην Ιρλανδία έχουν δει µια διάλυση των υποδοµών ισότητας που παρείχαν προστασία για τους Travellers και τους Ροµά και οι οποίες είχαν παράσχει ορισµένους µηχανισµούς λογοδοσίας για την εφαρµογή της πολιτικής για τους Travellers. Από τον Οκτώβριο του 2008 και µετά οι προϋπολογισµοί είχαν ως εξής

• Περίπου 50% µείωση στον προϋπολογισµό για τους Travellers του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ισότητας και Μεταρρύθµισης Του Δικαίου (Department of Justice, Equality and Law Reform)

• 100% περικοπή του προϋπολογισµού για την Εθνική Συµβουλευτική Επιτροπή για το Ρατσισµό και τη Διαπολιτισµικότητα (National Consultative Committee on Racism and Interculturalism-NCCRI), που είχε ως αποτέλεσµα το κλείσιµό της

• Διακοπή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Ρατσισµού

• 24% περικοπή στον προϋπολογισµό για την Ιρλανδική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (Irish Human Rights Commission)

• 43% περικοπή στον προϋπολογισµό για την Αρχή της Ισότητας (Equality Authority)

Εκπαιδευτική Πολιτική

Έκθεση της Οµάδας Δράσης (Task Force) για την Κοινότητα των Travellers (1995)

Οι συστάσεις αυτής της έκθεσης έχουν εγκριθεί από όλα τα µεγάλα πολιτικά κόµµατα της Ιρλανδίας. Ένα τµήµα της έκθεσης ασχολείται µε την εκπαίδευση και την κατάρτιση υπό τον τίτλο "Γενικές Αρχές και Ευρείς Στόχοι για την Εκπαίδευση των Travellers". Αυτό περιλαµβάνει συστάσεις όπως:

• Η ισότητα ευκαιριών πρέπει να υπάρχει ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι Travellers έχουν πρόσβαση σε όλες τις µορφές εκπαίδευσης

• Η αρχή της καταπολέµησης των διακρίσεων θα πρέπει να διαχέει όλα τα επίπεδα παροχής εκπαίδευσης. Η αναγνώριση και ο σεβασµός της πολιτιστικής διαφορετικότητας και του πολυεθνικού χαρακτήρα θα πρέπει επίσης να διαχέει όλα τα επίπεδα παροχής εκπαίδευσης


• Η αρχή της θετικής δράσης πρέπει να εφαρµόζεται στην εκπαίδευση για τους Travellers

• Ο κανονισµός υπ’ αριθµ. 10 των Κανονισµών των Σχολείων της χώρας, που αναφέρει ότι "σε κανένα παιδί δεν πρέπει να αρνείται η εισαγωγή σε ένα σχολείο της χώρας εξαιτίας της κοινωνικής θέσης των γονιών του, ούτε µπορεί οποιοσδήποτε µαθητής να κρατιέται µακριά από τους άλλους µαθητές εξαιτίας λόγων κοινωνικών διακρίσεων", πρέπει να εφαρµόζεται σε όλα τα σχολεία, της πρωτοβάθµιας και της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης

• Θα πρέπει να υπάρχει πλήρης γονεϊκή συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων και στην ανάπτυξη της παροχής εκπαίδευσης για τα παιδιά τους και θα πρέπει να εφαρµόζεται η αρχή της ενσωµάτωσης"

Ενώ φαίνονται ως προοδευτικές, οι συστάσεις της Οµάδας Δράσης δεν έχουν ουσιαστικά εφαρµοστεί.

Νόµος για την Εκπαίδευση (Education Act), 1998

Ο Νόµος για την Εκπαίδευση του 1998 ορίζει "να προβλεφθεί προς το συµφέρον του κοινού καλού για την εκπαίδευση του κάθε ατόµου στο κράτος,... να εξασφαλίσει ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα είναι υπόλογο στους µαθητές, τους γονείς και το κράτος... [και ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα] σέβεται την πολυµορφία των αξιών, των πεποιθήσεων, των γλωσσών και παραδόσεων στην Ιρλανδική κοινωνία.. "

Νόµος για την Εκπαίδευση (Πρόνοια) [Education (Welfare) Act], 2000.

Ο Νόµος αυτός αντικαθιστά τους Νόµους για τη Σχολική Παρακολούθηση από το 1926 ως το 1967. Η βασική αρχή του Νόµου είναι η ανάπτυξη µιας ολιστικής προσέγγισης στην πολιτική που αφορά τους τοµείς της µη παρακολούθησης - ειδικά των µη προνοµιούχων - και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.

Διαπολιτισµική Στρατηγική για την Εκπαίδευση, 2009

Στο πλαίσιο της ενσωµάτωσης, το Υπουργείο Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων (Department of Education and Skills) δηµοσίευσε το 2009 τη Διαπολιτισµική Στρατηγική για την Εκπαίδευση. Ο στόχος της στρατηγικής είναι διπλός: πρώτον, να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι µαθητές παρακολουθούν µια εκπαίδευση που "σέβεται την πολυµορφία των αξιών, των πεποιθήσεων, των γλωσσών και των παραδόσεων στην Ιρλανδική κοινωνία και διενεργείται σε πνεύµα συνεργασίας" (Νόµος για την Εκπαίδευση, 1998). Δεύτερον, σκοπεύει να βοηθήσει τους παρόχους εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, για τη δηµιουργία ενός


περιβάλλοντος µάθησης όπου η ένταξη και η ενσωµάτωση εντός ενός περιβάλλοντος διαπολιτισµικής µάθησης θα γίνει ο κανόνας.

Οι Travellers δεν περιλαµβάνονταν αρχικά στη Στρατηγική της Διαπολιτισµικής Εκπαίδευσης. Η απόφαση αυτή ανατράπηκε µόνο ως αποτέλεσµα πολιτικής πίεσης εκ µέρους της Pavee Point και άλλων οργανώσεων των Travellers. Είναι σηµαντικός λόγος ανησυχίας ότι οι Travellers δεν συµπεριλήφθηκαν σε πρώτη φάση και σε µεγάλο βαθµό αυτό το γεγονός θεωρήθηκε ενδεικτικό του γενικού αποκλεισµού των Travellers και των Ροµά από τις πολιτικές κατά του ρατσισµού και της ενσωµάτωσης της Κυβέρνησης

Προς µία Στρατηγική για την εκπαίδευση των Travellers

Το 2003, µια κοινή οµάδα εργασίας δηµιουργήθηκε έλκοντας µέλη από την Education Disadvantage Committee (EDC) (Επιτροπή µειονοτήτων στην εκπαίδευση) και από τη Advisory committee on Traveller Education (ACTE) (συµβουλευτική Επιτροπή για την εκπαίδευση των Travellers). Αυτή η οµάδα αποτελούνταν από αντιπροσώπους των εθνικών οργανώσεων των Travellers και από αντιπροσώπους από το Υπουργείο Παιδείας. Προτάθηκε µια Στρατηγική 5-ετών για να εξετάσει όλο τον τοµέα της εκπαίδευσης των Travellers, η οποία περιλαµβάνει: προσχολική εκπαίδευση, πρωτοβάθµια εκπαίδευση, δευτεροβάθµια εκπαίδευση, εκπαίδευση ενηλίκων και τριτοβάθµια εκπαίδευση.

Στις αρχές του 2004 οι τρεις οργανώσεις των Travellers (Pavee Point, National Traveller Women’s Forum (Εθνικό Forum των γυναικών Travellers) και Irish Traveller movement (το Ιρλανδικό Κίνηµα των Travellers)) πρότειναν στην Κοινή Οµάδα Εργασίας ότι µια Εθνική Διαβούλευση µε τους γονείς και τους µαθητές Travellers θα ωφελούσε κατά πολύ τη διαδικασία αξιολόγησης των υφιστάµενων Εκπαιδευτικών παροχών και των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στη Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers. Η Κοινή Οµάδα Εργασίας ήταν υποστηρικτική σε αυτό και οι τρεις εθνικοί οργανισµοί των Travellers ανέλαβαν οι ίδιοι τη διοργάνωση 5 σεµιναρίων διαβούλευσης. Τα αποτελέσµατα από αυτά τα Σεµινάρια ήταν µια έκθεση που περιείχε 49 συστάσεις για την ανάπτυξη της «Έκθεσης και Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers».

Αποτιµήθηκε ότι η στρατηγική θα µπορούσε να λάβει τη µορφή καθαρών στόχων για τη βελτιστοποίηση / επαναδιάθεση των υφιστάµενων εκπαιδευτικών παροχών για τους Travellers και να περιγράψει µια διαδικασία µετατόπισης από ξεχωριστές διατάξεις σε µια πολιτική ένταξης, διαπολιτισµικότητας και ενσωµάτωσης. Η υλοποίηση και η παρακολούθηση θεωρήθηκαν ζωτικής σηµασίας για τη Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers.


Έκθεση του 2006 και Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers

Καµιά στρατηγική δεν αναπτύχθηκε στη συνέχεια από αυτή την Έκθεση και το Υπουργείο έχει αναγνωρίσει ότι η έκθεση θεωρήθηκε ως η στρατηγική για την εκπαίδευση των Travellers. Ωστόσο, αυτό δεν περιέχει κανένα σχέδιο εφαρµογής µε παραδοτέα και προθεσµίες από το Υπουργείο, και ουσιαστικά δεν είναι µια τέτοια στρατηγική. Η απουσία συµµετοχής των Travellers στην υλοποίηση της "στρατηγικής" και η έλλειψη ορατότητας για δράσεις και πρόοδο είναι ένα γεγονός που εµπνέει µια συνεχή ανησυχία. Η Pavee Point σηµειώνει επίσης τον δυσανάλογα υψηλό προϋπολογισµό για την εκπαίδευση των Travellers, αλλά είναι ασαφές που δαπανώνται πραγµατικά αυτά τα χρήµατα. Υπάρχει ανησυχία ότι τα χρήµατα που διατίθενται σε υπηρεσίες για τους Travellers δεν εµφανίζονται στα αποτελέσµατα στην εκπαίδευση, δεδοµένου ότι, σύµφωνα µε την απογραφή του 2006 του πληθυσµού:

• 53% των Travellers, άνω των 15 ετών, είχαν παρακολουθήσει µόνο την πρωτοβάθµια εκπαίδευση ή καµία επίσηµη εκπαίδευση

• 12% των Travellers, άνω των 15 ετών, είχαν εγκαταλείψει το σχολείο στην κατώτερη δευτεροβάθµια εκπαίδευση

• Μόνο 3% των Travellers, άνω των 15 ετών, είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους στην ανώτερη δευτεροβάθµια εκπαίδευση

• 0.57% των Travellers, άνω των 15 ετών, είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους στην τριτοβάθµια εκπαίδευση

Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers (2009) και Συµβουλευτικό Φόρουµ (Traveller Education Advisory and Consultative Forum-TEACF)

Ακολουθώντας τη διεξοδική πολιτική πίεση, ένα Συµβουλευτικό Φόρουµ για την Εκπαίδευση των Travellers (Traveller Education Advisory and Consultative Forum, TEACF) δηµιουργήθηκε στα τέλη του 2009. Η Pavee Point είναι ιδιαίτερα ανήσυχη από τους περιορισµούς αυτού του φόρουµ:

• οι όροι αναφοράς είναι πολύ περιοριστικοί

• πάνω από 50 άτοµα εκπροσωπούνται στο φόρουµ, καθιστώντας δύσκολο για έναν εκπρόσωπο των Travellers να έχει τη δυνατότητα να εκφράσει την άποψή του

• οι συνεδριάσεις θα πραγµατοποιούνται µόνο 3 φορές ετησίως

• δεν θα συσταθούν υποοµάδες για να προχωρήσουν ειδικά θέµατα


Περικοπές στην Εκπαίδευση των Travellers

Στον προϋπολογισµό του 2011, χωρίς ειδοποίηση ή διαβούλευση και έπειτα από περικοπές στο σύστηµα σχολικών µεταφορών για τα παιδιά των Travellers, το κράτος έκοψε όλα τα µέτρα υποστήριξης για την εκπαίδευση των Travellers από τον Ιούνιο του 2011. Αυτό συµπεριέλαβε:

• Κατάργηση θέσεων εκπαιδευτών για τους Travellers στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση

• Κατάργηση των διδακτικών ωρών για τους Travellers στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση

• Κατάργηση των καθηγητών που επισκέπτονται τους Travellers (42 θέσεις)

• Σταδιακή κατάργηση όλων των ανώτερων κέντρων κατάρτισης για τους Travellers

Ενώ οι οργανώσεις των Travellers έχουν καλέσει για µια επανεξέταση πολλών από αυτές τις υπηρεσίες εκπαίδευσης όσον αφορά την αποτελεσµατικότητα και την αξία σε χρήµατα και παρά τις συστάσεις στην Έκθεση για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers, µόνο µία από τις υπηρεσίες έχει εξετασθεί µέχρι σήµερα.

Τα ανώτερα Κέντρα Κατάρτισης των Travellers υποβλήθηκαν σε µια εσωτερική επανεξέταση, η οποία διεξήχθη χωρίς καµία τροφοδότηση από οµάδες Travellers και είχε ως αποτέλεσµα το κλείσιµο τους.

Αυτές οι δρακόντειες περικοπές υπονοµεύουν την πρόοδο που σηµειώθηκε στην εκπαίδευση των Travellers κατά τα τελευταία 10 χρόνια.

Οι περικοπές στον προϋπολογισµό στην εκπαίδευση των Travellers είναι δυσανάλογες σε σύγκριση µε τις οικονοµικές µειώσεις άλλων βασικών εκπαιδευτικών περικοπών.

!


Μεθοδολογία Περιγραφή του Πλαισίου

Επιτυχηµένες Εκπαιδευτικές Δράσεις: αντιµετώπιση της σχολικής αποτυχίας, της σχολική διαρροής και της πρόωρης σχολικής εγκατάλειψης των παιδιών Ροµά

Το πρόγραµµα ROM UP! βασίζεται στην έννοια των Επιτυχηµένων Εκπαιδευτικών Δράσεων όπως αυτή ορίζεται στο πρόγραµµα INCLUD-ED31. Οι επιτυχηµένες εκπαιδευτικές δράσεις είναι διαφορετικές από την τις "καλές πρακτικές". Η βασική διαφορά είναι ότι οι επιτυχηµένες εκπαιδευτικές δράσεις δεν βασίζονται ποτέ σε υποθέσεις, αλλά σε επιστηµονικά στοιχεία. Οι δράσεις αυτές συλλέγουν τις κύριες συνεισφορές της επιστηµονικής κοινότητας σχετικά µε το πώς µπορεί να επιτευχθεί εκπαιδευτική επιτυχία και κοινωνική ένταξη σε όλα τα επίπεδα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νεαρή παιδική ηλικία, πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση, καθώς και στην επαγγελµατική-εκπαιδευτική κατάρτιση και τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράµµατα), εστιάζοντας στις πλέον ευάλωτες κοινωνικές οµάδες - όπως στις γυναίκες, τους νέους, τις εθνικές µειονότητες ή τα άτοµα µε διανοητική ή φυσική αναπηρία (INCLUD-ED Consortium, 2009)32.

Οι επιτυχηµένες εκπαιδευτικές δράσεις που προσδιορίζονται στο πρόγραµµα ROM UP! δεν βασίζονται µόνο στις συνεισφορές της διεθνούς επιστηµονικής κοινότητας, αλλά επίσης και σε επιτυχηµένες αποδείξεις αντιµετώπισης της σχολικής αποτυχίας, της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά.

Παρακάτω παρουσιάζεται µια περιγραφή των 6 επιτυχηµένων εκπαιδευτικών δράσεων που καθορίζονται στο πρόγραµµα ROM UP! Στη συνέχεια, θα παρουσιαστεί µια περιγραφή των 11 εµπειριών που εφαρµόζουν 1 ή περισσότερες από αυτές τις 6 επιτυχηµένες εκπαιδευτικές δράσεις

Συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων Η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στο σχολείο επιδρά στο επίπεδο επιτυχίας των µαθητών. Συµβάλλει στη βελτίωση του συντονισµού µεταξύ του σχολείου και των

31!INCLUDQED!Project.!Strategies&for&inclusion&and&social&cohesion&in&Europe&from&education.!2006Q2011.!6th!Framework!Programme.!!Citizens!and!Governance! in!a!KnowledgeQbased!Society.!CIT4QCTQ2006Q028603.!DirectorateQGeneral! for!Research,!European!Commission.!32! INCLUDQED!Consortium.! (2009).! In!European!Commission! (Ed.),!Actions& for& success& in& schools& in&Europe.!Brussels:!European!Commission.!!


οικογενειών 33. Αυτός ο παράγοντας είναι ιδιαίτερα ωφέλιµος για τους µαθητές από πολιτιστικές µειονότητες, όπως τα παιδιά Ροµά. Έρευνες δείχνουν ότι τα επίπεδα ανάγνωσης και γραφής των παιδιών βελτιώνονται όταν οι οικογένειές τους συµµετέχουν περισσότερο στα σχολεία34.

Ιδιαίτερα στους µαθητές Ροµά, ορισµένες έρευνες δείχνουν τα οφέλη που προέρχονται από τη συµµετοχή των οικογενειών τους στο επίπεδο επιτυχίας τους 35. Η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων συµβάλλει στην προώθηση της πολιτιστικής αποδοχής. Είναι βασική σε πτυχές όπως οι αποφάσεις σχετικά µε την ένταξη του πολιτισµού των Ροµά στο εκπαιδευτικό πρόγραµµα ή σχετικά µε την πρόληψη και την επίλυση συγκρούσεων.

Το αίσθηµα δυσπιστίας που πολλές οικογένειες Ροµά έχουν για το σχολείο είναι το αποτέλεσµα διαφόρων καθοριστικών και συσσωρευµένων εµπειριών. Μια από αυτές τις εµπειρίες είναι η πεποίθηση ότι η εκπαίδευση που προσφέρουν τα σχολεία δεν είναι χρήσιµη για την αντιµετώπιση του κοινωνικού τους αποκλεισµού. Οι οικογένειες Ροµά δεν είναι καχύποπτες απέναντι στην εκπαίδευση, αλλά σε εκείνο το σύστηµα που δεν ‘ανοίγει τις πόρτες’ για ένα καλύτερο µέλλον για τα παιδιά τους. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι στη συµµετοχή των οικογενειών µεσολαβούν επίσης πολιτιστικές πρακτικές36, και στην περίπτωση οικογενειών από εθνοτικές µειονότητες, η συµµετοχή τους συµβάλλει στην 33! See! J.! L.! Epstein,! “Longitudinal! effects!of! familyQschoolQperson! interactions!on! student!outcomes,”!101Q128,! in!A.!Kerckhoff!(Ed.),&Research&in&sociology&of&education&and&socialization.!(Greenwich,!CT:!JAI,!1983);!!W.!S,!Grolnick,!C.!O.!Kurowski,! ! S.! T.! Gurland,! "Family! processes! and! the! development! of! children’s! selfQregulation",! Educational&Psychologist,! 34,! (1999),! 3Q14;! Harvard! Family! Research! Project,! Family& involvement&makes& a& difference,& 2,! winter!2006/2007;!A.!Henderson!and!K.!L.!Mapp,!A&new&wave&of&evidence.&The&impact&of&school,&family,&and&community&on&student&achievement.&Annual&synthesis,!(Washington,!DC:!National!Centre!for!Family!&!Community!Connections!with!Schools.! Institute! of! Education! Sciences,! 2002);! N.! E.! Hill! and! ! L.! C.! P.! Taylor,! “Parental! school! involvement! and!children’s!academic!achievement:!Pragmatics!and!issues,”&Current&Directions&in&Psychological&Science,&13,!(2004),!161–164;! K.! V.! HooverQDempsey,! A.C.! Battiato,! J.! M.! T.! Walker,! R.! P.! Reed,! J.! M.! DeJong,! K.! P.! Jones,! K.! P.! “Parental!involvement! in! homework,”& Educational& Psychologist,& 36,! (2001),! 195–209;! E.!M.! Pomerantz,!W.! S.! Grolnick,! C.! E.!Price,!“The!role!of!parents!in!how!children!approach!school:!A!dynamic!process!perspective,!”!259Q278,!in!J.!Elliot!and!C.!S.!Dweck!(eds.),!The&Handbook&of&competence&and&motivation,!(New!York:!Guilford,!2005);!H.!Weiss,!Research&and&evaluation&of&family&involvement&in&education:!What!lies!ahead?!(Paper!Presented!at!the!Annual!American!Educational!Research!Association,!April!2005,!Montréal).!34!Díez,!D.,!Gatt,!S.,!&!Racionero,!S.! (2011).!Placing! Immigrant!and!Minority!Family!and!Community!Members!at! the!School’s! Centre:! the! role! of! community! participation.! European Journal of Education,! 46(2),! 184–196.;! E.!Dearing,! H.! Kreider,! S.! Simkins,! H.! B.! Weiss,“Family! involvement! in! school! and! lowQincome! children’s! literacy!performance:!Longitudinal!associations!between!and!within!families,”!Journal!of!Educational!Psychology,!98,!(2006),!653Q664.!35!A.!Aubert!and!R.!Valls,!“Dones!Gitanes!que!superen!l'exclusió!social!a!través!de!l'educació”!Educació&SocialSRevista&d'Intervenció&Socioeducativa,!24,!(2003),!22Q32.;!UNESCO,!National&report&of&Greece:&Report&presented&to&the&47th&session&of&the&International&Conference&on&Education,!Geneve.!(2004),!37Q38!http://www.ibe.unesco.org/International/ICE47/English/Natreps/reports/greece.pdf!(accessed!May!8,!2009).;!D.!Ringold,!M.!A.!Orenstein,!E.!Wilkens,!Roma&in&an&expanding&Europe:&breaking&the&poverty&cycle,!(Washington,!DC:!The!International!Bank!for!Reconstruction!and!Development!/!The!World!Bank,!2005).;!J.!Gómez!and!J.!Vargas,”Why!Roma!do!not!like!mainstream!schools:!Voices!of!a!people!without!territory”!Harvard&Educational&Review,!73!(4),!(2004),!559Q90.!!


κατάρρευση των φραγµάτων που έχουν σηκωθεί, ιδιαίτερα στις δυναµικές σχέσεις µεταξύ του πολιτισµού της πλειοψηφίας των σχολείων και του πολιτισµού της µειονότητας των οικογενειών37.

Για να καταστεί αυτή η συµµετοχή πραγµατική και για να συµβάλλει στην αντιµετώπιση της δυσπιστίας, είναι σηµαντικό οι δάσκαλοι και οι φορείς λήψης αποφάσεων των εκπαιδευτικών κέντρων να έχουν µια διευκολυντική στάση που υποστηρίζει την ισότητα απέναντι στις οικογένειες και την κοινότητα. Αυτό σηµαίνει, µεταξύ άλλων παραγόντων, την αξιοπιστία ότι τα άτοµα, ανεξαρτήτως του µορφωτικού τους επιπέδου, είναι σε θέση διαλόγου και προβληµατισµού. Πρόκειται για την αναγνώριση της πολιτιστικής ευφυΐας38 όλων ανεξαρτήτως του υποβάθρου της εκπαίδευσης και της πολιτισµικής τους προέλευσης. Πρόκειται επίσης για την αναγνώριση της ισότητας των διαφορών, στη βάση ότι αυτό που θεωρείται ως ισότητα για τους ανθρώπους είναι το δικαίωµά τους να ζουν µε έναν διαφορετικό τρόπο39. Η στάση αυτή σηµαίνει να λαµβάνονται υπόψη οι ανάγκες και τα συµφέροντα των οικογενειών και της κοινότητας. Για παράδειγµα, αν πρέπει να προγραµµατιστεί µια συνάθροιση ανοικτή σε κάθε οικογένεια και την κοινότητα, αυτό θα πρέπει να γίνει µε το πιο βολικό χρονοδιάγραµµα, που εγγυάται τη συµµετοχή των περισσότερων ατόµων. Και επίσης να χρησιµοποιούνται σωστά κανάλια διάδοσης, όπως η διάδοση από στόµα-σε-στόµα και να µην θεωρείται ότι είναι αρκετό ένα ενηµερωτικό σηµείωµα στην πόρτα του σχολείου ή δίνοντάς το στα παιδιά. Η στάση των δασκάλων θα πρέπει να είναι άµεση προς τις οικογένειες, να τις προσκαλούν στο σχολείο και να τις ενθαρρύνουν και να τις υποκινούν να αισθάνονται ότι το σχολείο ανήκει σε όλους.

Στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων όλοι πρέπει να αισθάνονται ότι µπορούν να λένε τη γνώµη τους, ότι µπορούν να εξηγούν αυτό που πιστεύουν και ότι οι συνεισφορές τους είναι σηµαντικές. Αν αυτοί οι χώροι έκφρασης βασίζονται στον ισότιµο διάλογο, οι συνεισφορές θα αποτιµηθούν σύµφωνα µε τα συµφωνηθέντα και όχι µε βάση τη θέση εξουσίας εκείνων που τις λαµβάνουν (καθηγητές έναντι οικογενειών). Οι συνεισφορές από τις οικογένειες και την κοινότητα πρέπει να γίνουν πραγµατικές δράσεις. Από τη στιγµή που αυτό θα συµβεί, τότε το σχολείο θα έχει σηµασία για όλους.

Υπάρχουν πολλές εµπειρίες που έχουν ως κύριο στόχο τη βελτίωση της σχολικής αποτυχίας, της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά και οι οποίες συµπεριλαµβάνουν τις οικογένειες και την κοινότητα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Στην επόµενη ενότητα, µια επιλογή των εµπειριών που

37!Sordé,!M.!(2006).!Les&reivindicacions&educatives&de&la&dona&gitana.!Barcelona:!Galerada.!38! Oliver,! E.,! de! Botton,! L.,! Soler,! M.! &! Merril! B.! (2011).! Cultural! intelligence! to! overcome! educational! exclusion.!Qualitative! Inquiry,!17!(3), 267Q276;!Ramis,!M.,!&!Krastina,!L.! (2010).!Cultural! Intelligence! in!the!School,!Revista!de!Psicodidáctica, 15(2),!239Q252!39 Flecha, R. (2000). Sharing words: Theory and practice of dialogic learning. Lanham, M.D: Rowman & Littlefield.


πραγµατοποιούνται σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες, όπου αυτές οι πρακτικές είναι ο κανόνας, πρόκειται να περιγραφούν. Για παράδειγµα, η ενεργός συµµετοχή που αναπτύχθηκε στο σχολείο µέσω των ‘Κοινοτήτων µάθησης’ (Learning Communities)40 στην Ισπανία. Στη Βουλγαρία, η οικογενειακή ενεργός συµµετοχή αναπτύσσεται µέσω των "Γονεϊκών Λεσχών" (Parent Clubs) σε εκείνα τα σχολεία που συµµετέχουν στο πρόγραµµα "Μείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά" (Decreasing the drop-out rate among Roma children). Στην Ελλάδα, εκείνες οι µητέρες που ανήκουν στις οµάδες κατάρτισης των Ιατροκοινωνικών Κέντρων Ροµά (Κέντρο Γυναικών Ροµά στο Αλιβέρι της Ν.Ιωνίας Βόλου) έχουν έναν συµµετοχικό ρόλο κατά τη λήψη αποφάσεων για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Το ίδιο συµβαίνει στην Ιρλανδία, µέσω του προγράµµατος ‘Roma Families Learning RoFaL Comenius Regio Project-The importance of parental involvement in children’s education’ (η σηµασία της γονεϊκής συµµετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών). Στη Ρουµανία, οι οικογένειες έχουν επίσης έναν ενεργό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, µέσω του προγράµµατος ‘A Good Start (pre-school)” project’ (µια καλή αρχή-προσχολική εκπαίδευση).

Ένταξη του πολιτισµού των Ροµά Για να αντιµετωπιστεί το µοντέλο του ‘λευκού και δυτικού σχολείου’ που ιστορικά καθορίζεται από τα Ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήµατα, ένα αίτηµα που προέκυψε από την Κοινότητα των Ροµά είναι η ένταξη του πολιτισµού των Ροµά στα σχολεία41. Η ένταξη του πολιτισµού των Ροµά στα σχολεία µπορεί να γίνει µε διάφορους και συµπληρωµατικούς τρόπους όπως η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας σε συστήµατα λήψης αποφάσεων, όπως είδαµε, αλλά επίσης και σε άλλους εκπαιδευτικούς χώρους, όπως θα δούµε παρακάτω. Ένας τρόπος θα µπορούσε να είναι η ένταξη στο εκπαιδευτικό πρόγραµµα σχετικού µε τον πολιτισµό των Ροµά περιεχοµένου. Ορισµένες χώρες έχουν µία εµπειρία σε αυτό. Για παράδειγµα, οι "Τάξεις πολιτισµού των Ροµά" (Roma culture classes) που εντάσσονται στο σχολικό κρατικό πρόγραµµα στη Βουλγαρία. Σήµερα, περισσότερα από 230 σχολεία στη Βουλγαρία έχουν εντάξει αυτό το πρόγραµµα στις τάξεις τους. Η συµµετοχή σε αυτές τις τάξεις είναι προαιρετική, αλλά περισσότεροι από 5.000 µαθητές Ροµά και µη-Ροµά συµµετέχουν σε αυτές. Παρόλο που αυτή η δράση είναι θεµελιώδους σηµασίας για την αναγνώριση και την παρουσία του πολιτισµού των Ροµά, δεν αρκεί για να συµβάλλει στην αντιµετώπιση της σχολικής αποτυχίας και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου από τα παιδιά Ροµά. Και αυτό γιατί, σε πολλά από τα σχολεία που εντάσσουν

40! Gómez! Alonso,! J.(2002):! Learning! Communities:! when! learning! in! common! means! school! success! for! all.!Multicultural!Teaching,!Vol.!20,!Num,!2,!Spring,!p.!13Q17.!Staffordshire:!Trentham!books.;!Gatt,!S.,!Ojala,!M.,!&!Soler,!M.! (2011).! Promoting! social! inclusion! counting!with!everyone:! Learning!Communities! and! INCLUDQED.! International!Studies!in!Sociology!of!Education,!21(1),!33!–!47.!41!Gómez,! J.,!&!Vargas,! J.! (2003).!Why!Roma!do!not! like!mainstream! schools:! Voices!of! a! people!without! territory.&Harvard&Educational&Review,&73,!559Q590!


αυτή τη δράση στα προγράµµατα σπουδών των τάξεών τους εφαρµόζουν επίσης και άλλες συµπληρωµατικές δράσεις όπως η ενδυνάµωση και η συµµετοχή των γονέων για να συµµετέχουν ενεργά στη σχολική ζωή, η κατάρτιση για όλους τους δασκάλους ώστε να εργάζονται αποτελεσµατικά σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον και η διατήρηση σε υψηλά επίπεδα της δραστηριότητας µεταξύ των µαθητών µέσω του Μαθητικού Κοινοβουλίου ή Συµβουλίου (Student Parliament or Council), όπως είναι η περίπτωση των σχολείων που εφαρµόζουν το πρόγραµµα ‘Decreasing the drop-out rate among Roma children’ (µειώνοντας το ποσοστό της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά), που περιγράφεται παρακάτω.

Μοντέλα ρόλων των Ροµά στο σχολείο Η ένταξη µοντέλων ρόλων των Ροµά στο σχολείο είναι µια συνεπαγόµενη δράση της συµµετοχής της οικογένεια και της κοινότητας, που συµβάλλει στην εξάλειψη της παραπλανητικής διχοτόµησης µεταξύ της εκπαίδευσης και της ταυτότητας των Ροµά. Ως συνέπεια, αντιµετωπίστηκε η απουσία αναφορών για τους Ροµά στο σχολείο: όταν δηµιουργείται µια ατµόσφαιρα αυτοπεποίθησης µεταξύ των εκπαιδευτικών και των οικογενειών και οι ενήλικες Ροµά περνούν κάποιες ώρες στο σχολείο, αναλαµβάνουν διαφορετικές εργασίες, συνεργάζονται µε τους δασκάλους, παρακολουθούν συντονιστικές συναντήσεις ή εγγράφονται σε µαθήµατα κατάρτισης όπως υπολογιστές ή ανάγνωση, τότε δηµιουργείται ένας αµοιβαίος εµπλουτισµός που δηµιουργεί µια αλλαγή στις αντιλήψεις σε όλα τα συµµετέχοντα µέρη (δάσκαλοι, οικογένειες και παιδιά). Αν ένα παιδί δει τη γιαγιά του, µια γυναίκα Ροµά αξιοσέβαστη στην κοινότητα, να συνεργάζεται µε τον δάσκαλό του ή να συµµετέχει στο σχολικό σύλλογο οικογενειών, τότε αντιλαµβάνεται µια καθαρή σύνδεση µεταξύ αυτών των δύο κόσµων42. Έχει αποδειχθεί ότι όταν η αντίληψη των οικογενειών για το σχολείο µεταµορφώνεται ριζικά, αυτό επιφέρει επίσης αλλαγές στη σχέση τους µε τους δασκάλους και µε τις άλλες οικογένειες, έχοντας έναν άµεσο αντίκτυπο, για παράδειγµα, στη µείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και στην αύξηση των κινήτρων µεταξύ των παιδιών Ροµά43.

Το γεγονός της ύπαρξης καθηγητών Ροµά ή άλλων επαγγελµατιών ή πτυχιούχων Ροµά ως εθελοντών στα σχολεία είναι επίσης ένας τρόπος ένταξης µοντέλων ρόλων των Ροµά. Μερικές έρευνες έχουν δείξει ότι εκείνοι οι µαθητές που ανήκουν σε εθνοτικές µειονότητες και που έχουν ως δάσκαλο ένα πρόσωπο από την ίδια τους την εθνοτική οµάδα, παίρνουν

42!Sordé,!M.! (2006).!Les&reivindicacions&educatives&de& la&dona&gitana.!Barcelona:!Galerada.! [Educational&demands&of&Roma&women]!43! CREAQUB! (2000Q2003).! Brudila& Callí.& Las&mujeres& gitanas& contra& la& exclusión& social.& Superación& del& absentismo& y&fracaso&escolar&de&las&niñas&y&adolescentes&gitanas.!Plan!Nacional!I+D+i.!Instituto!de!la!Mujer.!Ministerio!de!Trabajo!y!Asuhntos!Sociales.!Gobierno!de!España.![Brudilla&Callí.&Roma&women&against&social&exclusion.&Overcoming&early&school&leaving&and&school&failure&of&women&girls&and&adolescents]!


καλύτερους βαθµούς44. Ένας επαγγελµατίας προερχόµενος από τον πολιτισµό των Ροµά γίνεται ένα σηµείο αναφοράς ή ένα µοντέλο που συνεπάγεται την κατάρρευση ορισµένων στερεοτύπων. Στο πλαίσιο των ερευνών που έγιναν στα ισπανικά σχολεία µε υψηλά ποσοστά µαθητών Ροµά, οι ερωτηθέντες Ροµά και µη-Ροµά δάσκαλοι εξήγησαν ότι σε εκείνα τα σχολεία µε δασκάλους Ροµά, παρέχεται βοήθεια στους µαθητές Ροµά να σκεφτούν ως πιθανότητα την είσοδό τους στο Πανεπιστήµιο καθώς και να γίνουν δάσκαλοι. Αυτός ο Ροµά δάσκαλος γίνεται επίσης σηµείο αναφοράς για τους µη-Ροµά µαθητές καθώς καταρρίπτει επίσης τα στερεότυπα σχετικά µε την κουλτούρα των Ροµά και του ρόλου των γυναικών Ροµά στο εσωτερικό της κοινωνίας45.

Η ένταξη των µοντέλων ρόλων των Ροµά στο σχολείο µέσω της ενεργούς συµµετοχής και της εκπαίδευσης της οικογένειας και της κοινότητας στο πρόγραµµα ‘Schools as Leaning Communities’46 (τα σχολεία ως µαθησιακές κοινότητες) στην Ισπανία ή στο πρόγραµµα ‘Roma Families Learning RoFaL Comenius Regio Project-The importance of parental involvement in children’s education’ (η σηµασία της συµµετοχής των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών) στην Ιρλανδία περιγράφεται παρακάτω.

Ετερογενείς οµάδες: διαδραστικές οµάδες και άλλες δράσεις ένταξης και αλληλεπίδρασης

Μια από τις δράσεις που συµβάλλει στην αντιµετώπιση της σχολικής αποτυχίας, της σχολικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου από τα παιδιά Ροµά είναι η οργάνωση των τάξεων σε ετερογενείς οµάδες, η οποία περιλαµβάνει όχι µόνο επαγγελµατίες αλλά επίσης και εκπροσώπους των οικογενειών και της κοινότητας καθώς επίσης και κάθε άλλον επαγγελµατία που υποστηρίζει τους δασκάλους στην τάξη47. Η δράση αυτή αναπτύσσεται σε διαφορετικές Ευρωπαϊκές χώρες. Μια περιγραφή των Interactive Groups (Οµάδων Αλληλεπίδρασης) που περιλαµβάνουν γονείς Ροµά και µέλη της κοινότητας και που λειτουργεί στα ισπανικά σχολεία θα περιγραφεί περαιτέρω. Αυτή η δράση συµβάλλει στην συµπερίληψη µοντέλων ρόλων των Ροµά στα σχολεία και ένα βασικό στοιχείο αυτοπεποίθησης και κινήτρων για τους µαθητές Ροµά. Επιπλέον, η δράση

44! INCLUDQED!Consortium.! (2009).! In!European!Commission! (Ed.),!Actions& for& success& in& schools& in&Europe.! Brussels:!European!Commission.!45!CREAQUB! (2010).!De& los&Mercadillos&a& la& escuela& y&del& Instituto&al& futuro.! Instituto!de!Formación!de!Profesorado,!Investigación! e! Innovación! Educativa! (IFIIE).!Ministerio! de! Educación.! Gobierno! de! España.! [From& open&markets& to&school&and&from&High&school&to&future]!46! Gómez! Alonso,! J.(2002):! Learning! Communities:! when! learning! in! common! means! school! success! for! all.!Multicultural!Teaching,!Vol.!20,!Num,!2,!Spring,!p.!13Q17.!Staffordshire:!Trentham!books;!Gatt,!S.,!Ojala,!M.,!&!Soler,!M.! (2011).! Promoting! social! inclusion! counting!with!everyone:! Learning!Communities! and! INCLUDQED.! International!Studies!in!Sociology!of!Education,!21(1),!33!–!47.!47!Mircea,!T.,!&!Sordé,!T.!(2011).!How!to!turn!difficulties!into!opportunities:!drawing!from!diversity!to!promote!social!cohesion.!International!Studies!in!Sociology!of!Education,!21(1),!49!–!62!


αυτή συµβάλλει στη µείωση των προβληµάτων συνύπαρξης και στην επιτάχυνση της µάθησης, καταρρίπτοντας στερεότυπα και προωθώντας την αλληλεγγύη και το σεβασµό για την διαφορετικότητα48.

Άλλες εµπειρίες που βασίζονται σε δράσεις ένταξης που χρησιµοποιούν µεθοδολογίες αλληλεπίδρασης και διάλογου θα περιγράφουν περαιτέρω στο πρόγραµµα ‘Decreasing the drop-out rate among Roma children’ (µειώνοντας το ποσοστό της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά) στη Βουλγαρία και στο πρόγραµµα ‘A Good Start in School’ (µια καλή αρχή στο σχολείο) στη Ρουµανία. Παρακάτω περιγράφονται τα θετικά αποτελέσµατα της ετερογενούς οµαδοποίησης µέσω της συνεργασίας και της µάθησης µέσω του διαλόγου.

Τα αποτελέσµατα της επιτυχούς ετερογενούς οµαδοποίησης έχουν ως εξής: η συνεργατική µάθηση και η µάθηση µέσω του διαλόγου49 βελτιώνουν την ακαδηµαϊκή επιτυχία και τη συνύπαρξη στις ετερογενείς τάξεις. Στη συνεργατική µάθηση, οι µαθητές που δουλεύουν σε ετερογενείς οµάδες µάθησης, διατηρούν τους στόχους της οµάδας και της ατοµικής ευθύνης. Η πρακτική αυτή έχει επίσης θετικές επιπτώσεις στην επιτυχία και την αυτοεκτίµηση50.

Αν και ορισµένες φορές οι δάσκαλοι ή οι γονείς ανησυχούν ότι η συνεργασία µεταξύ των µαθητών µε διαφορετικά επίπεδα επιτυχίας θα εµπόδιζαν την πρόοδο των µαθητών µε τις υψηλότερες επιδόσεις, δεν υπάρχουν ερευνητικά στοιχεία για έναν τέτοιο ισχυρισµό. Στην πραγµατικότητα, οι µαθητές µε τις υψηλότερες επιδόσεις κερδίζουν από τη συνεργασία (σε σχέση µε τους µαθητές µε τις υψηλότερες επιδόσεις σε παραδοσιακές τάξεις) τόσο πολύ όσο κερδίζουν και οι µαθητές µε χαµηλές και µέτριες επιδόσεις51.

Η µάθηση µέσω του διάλογου και της συνεργασίας επιτυγχάνει επίσης στην ένταξη των µαθητών µε αναπηρίες σε µεικτές οµάδες συνεργασίας µε συµµαθητές χωρίς αναπηρίες. Η συνεργασία και ο διάλογος µεταξύ των µαθητών µε αναπηρίες και των συµµαθητών τους χωρίς αναπηρίες αυξάνει τις ακαδηµαϊκές επιδόσεις και την αυτοεκτίµηση όλων των µαθητών. Οι µαθητές χωρίς αναπηρίες είναι λιγότερο πιθανό να απορρίψουν τους υπόλοιπους συµµαθητές τους, και υπάρχουν σηµαντικές βελτιώσεις στις σχέσεις µεταξύ των µαθητών µε αναπηρίες και των συµµαθητών τους χωρίς αναπηρίες.

48! Elboj,! C.,! &! Niemelä,! R.! (2010).! SubQcommunities! of! Mutual! Learners! in! the! Classroom:! The! case! of! Interactive!groups,!Revista de!Psicodidáctica, 15(2),!177Q189.!49!S.!Racionero!and!R.!Valls,!“Dialogic!learning.!A!communicative!approach!to!teaching!and!learning,”!548Q557,!in!A!J.!Kincheloe!&!R.!Horn! (Eds.),!The& Praeger&Handbook& of& Education& and&Psychology.! Vol! 3,! (Westport,! CT:!Greenwood!Publishers,!2007).!50!Βλέπε:!Braddock,!Slavin,!Why&ability&grouping&must&end:&Achieving&Excellence&and&Equity&in&American&Education;!D.!W.! Johnson,! R.! T.! Johnson,! E.! J.! Holubec,! Cooperative& Learning& in& the! Classroom,& (Alexandria,! VA:! Association! for!Supervision! and! Curriculum! Development,! 1994);! R.! Slavin,! “Synthesis! of! research! of! cooperative! learning,!”Educational&Leadership,&48(5),!(1991),!71Q82;!R.!Stevens,!and!R.!Slavin,!The!cooperative!elementary!school:!Effects!on!students'!achievement,!attitudes,!and!social!relations,&American&Educational&Research&Journal,&32!(2),!(1995),!321Q351.!51!Slavin,!“Synthesis!of!research!of!cooperative!learning”!


Για τους µαθητές µε πιο αργούς ρυθµούς µάθησης, τα οφέλη της συνεργατικής µάθησης υπερέχουν επίσης σε σχέση µε εκείνα που αποκτώνται σε καταστάσεις ανταγωνιστικής µάθησης, καθώς στην τελευταία είναι πιο δύσκολο για τους µαθητές µε αργούς ρυθµούς µάθησης να συναγωνίζονται µε επιτυχία52. Τα συνεργατικά µοντέλα και τα µοντέλα του διαλόγου βασίζονται στη θετική αλληλεξάρτηση µέσα σε µια οµάδα µαθητών53. Στοχεύουν στην οργάνωση της τάξης έτσι ώστε οι µαθητές να γίνουν έναν πολύτιµος πόρος. Έτσι, οι µαθητές που χρειάζονται βοήθεια µπορούν να βασίζονται στην υποστήριξη και την ανατροφοδότηση από τους συµµαθητές τους. Αυτή η δοµή βοηθά τη συµµετοχή µαθητών µε διαφορετικές ικανότητες και παράγει αλληλεπιδράσεις µε περισσότερο νόηµα µεταξύ των µαθητών, καθώς και µια αίσθηση θετικής αλληλεξάρτησης, η οποία συµβάλλει επίσης σε καλύτερες σχέσεις των συµµαθητών.

Άλλα αποτελέσµατα: οι ετερογενείς οµάδες µπορούν να αυξήσουν την αυτοεκτίµηση των µαθητών και να βοηθήσουν στη δηµιουργία θετικών σχέσεων µεταξύ των συµµαθητών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό σε τάξεις µε µαθητές από διαφορετικά πλαίσια.

Με αυτή την έννοια, µια σχέση έχει παρατηρηθεί µεταξύ των µαθητών που αλληλοβοηθούνται µέσα σε ετερογενείς οµάδες και σε µαθητές που αισθάνονται ότι έχουν έλεγχο της εξέλιξης τους στο σχολείο, όντας επίσης συνεργάσιµοι και αλτρουιστές54.

Επιπλέον, όταν εργάζονται µέσω του διαλόγου και της συνεργασίας οι µαθητές από οικογένειες χαµηλής κοινωνικοοικονοµικής κατάστασης και µε περισσότερο κίνδυνο να υποστούν κοινωνικές ανισότητες, έχουν καλύτερη συµµετοχή και συµπεριφορά.

Διάφορες αλληλεπιδράσεις βοηθούν επίσης τους µαθητές να αναπτύξουν θετικές αξίες και στάσεις. Σε µια µελέτη για τις επιπτώσεις των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων για την επίτευξη περισσότερο ενταξιακών περιβαλλόντων, διαπιστώθηκε ότι αυτές οι αλληλεπιδράσεις δεν προωθούν µόνο τη µαθηµατική µάθηση σε µικρές οµάδες, αλλά επίσης και τον αµοιβαίο σεβασµό, την αλληλεγγύη και την αποδοχή της διαφορετικότητας55.

Προχωρώντας πέρα από τη σύνθεση και το mainstream, ένας αυξητικός αριθµός σχολείων εφαρµόζουν την ένταξη. Αντί να χωρίζουν τα 24 παιδιά σε σχέση µε τις ικανότητές τους (οι 17 "καλύτεροι" µαθητές µε τον ένα δάσκαλο και οι 7 ‘αγωνιζόµενοι να τους φτάσουν’ µαθητές µε τον άλλο δάσκαλο), οι δύο δάσκαλοι µπορούν να συνεργαστούν στην ίδια τάξη και να οµαδοποιήσουν τα 24 παιδιά σε 4 ετερογενείς οµάδες στις οποίες οι µαθητές εργάζονται συνεργατικά. Άλλοι ενήλικες, µέλη της οικογένειας ή άλλοι εθελοντές µπορούν

52!P.!Bartolo,!Contribution&to&the&Public&Consultation&"Schools&for&the&21st&century"&(Unpublished!manuscript:!University!of!Malta,!2007).!53! Stevens,! Slavin,! “The! cooperative! elementary! school:! Effects! on! students'! achievement,! attitudes,! and! social!relations”.!54!Braddock,!Slavin,!Why&ability&grouping&must&end:&Achieving&Excellence&and&Equity&in&American&Education.!55!M.!Cesar!and!N.!Santos,!“From!Exclusion!to!Inclusion:!Collaborative!Work!Contributions!to!More!Inclusive!Learning!Settings,”!European&Journal&of&Psychology&of&Education,&21(3),!(2006),!333Q346.!


να συµµετέχουν στην τάξη και να παρέχουν µια πρόσθετη υποστήριξη στους µαθητές. Αυτή είναι, για παράδειγµα, η δοµή των ‘Interactive Groups’ (διαδραστικών οµάδων), στις οποίες η έρευνα έχει διαπιστώσει ότι είναι ένας πάρα πολύ επιτυχής τρόπος ετερογενούς οµαδοποίησης.

Οι διευθετήσεις σε τάξεις ένταξης είναι επιτυχηµένες, καθώς ενισχύουν την ‘εργαλειακή µάθηση’ (instrumental learning) (σε όλα τα θέµατα) βοηθώντας τους µαθητές µε µαθησιακές αξίες και συµβάλλοντας στη συναισθηµατική τους ανάπτυξη. Επίσης προχωρούν πέρα από τη συνεργατική µάθηση που περιορίζεται σε µαθητές, προς τη µάθηση µέσω του διαλόγου56, που εµπλέκει σε ολόκληρη τη διαδικασία µάθησης τα µέλη της οικογένειας και το σύνολο της κοινότητας, συµπεριλαµβανοµένων των δραστηριοτήτων των ‘κανονικών’ τάξεων.

Συµµετοχή της Οικογένειας και της Κοινότητας στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες Μια ακόµη από τις δράσεις που συµβάλλουν στην αντιµετώπιση της σχολικής αποτυχίας, της σχολικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου από τα παιδιά Ροµά είναι η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες57.

Θεωρούµενοι ως βασικοί παράγοντες κοινωνικής αλλαγής, οι δάσκαλοι είναι εκείνοι που έχουν γίνει αποδέκτες της περισσότερης κατάρτισης. Ενώ η προσοχή αυτών των επαγγελµατιών µπορεί να έχει συνεισφέρει στη βελτίωση της πρακτικής της διδασκαλίας, οι οικογένειες και τα µέλη της κοινότητας δεν έχουν συµµετάσχει σε αυτές τις εκπαιδευτικές παροχές. Διεθνείς έρευνες εστιάζονται επίσης κυρίως στην κατάρτιση των δασκάλων, χωρίς να αναγνωρίζουν τη σηµασία της εκπαίδευσης των µελών της οικογένειας και της κοινότητας. Η επέκταση όλων των εκπαιδευτικών παροχών σε όλους τους κοινωνικούς παράγοντες (συµπεριλαµβανοµένων των µελών της οικογένειας και της κοινότητας) που αλληλεπιδρούν µε τους µαθητές, αποτελεί ένα σηµαντικό και απαραίτητο βήµα, αν θέλουµε να υπάρχει καλύτερη συνεργασία και εναρµόνιση µεταξύ του σχολείου και του σπιτιού, και να προωθούνται σε αυτό το πλαίσιο περισσότερες πολιτιστικές και εκπαιδευτικές αλληλεπιδράσεις µε τους µαθητές

Από το 1970, οι ερευνητές της κοινωνικής αναπαραγωγής58 µελετούν τη σχέση µεταξύ των επιδόσεων των µαθητών και του εκπαιδευτικού επιπέδου των µελών της οικογένειας. Οι

56! Aubert,! A.! Flecha,! C.! García,! R.! Flecha,! S.! Racionero,! Aprendizaje& dialógico& en& la& sociedad& de& la& información,!(Barcelona:!Hipatia!Editorial,!2008).!57!Díez,!D.,!Gatt,!S.,!&!Racionero,!S.! (2011).!Placing! Immigrant!and!Minority!Family!and!Community!Members!at!the!School’s!Centre:!the!role!of!community!participation.!European Journal!of!Education,!46(2),!184–196.!


αναλύσεις αυτές βοήθησαν να ερµηνευτεί πώς το κοινωνικό κεφάλαιο που κληρονοµήθηκε στα παιδιά από τις οικογένειές τους και το κοινωνικό τους πλαίσιο καθορίζει τις ακαδηµαϊκές επιδόσεις τους. Εντούτοις, αυτές οι αναλύσεις αγνόησαν πολλές άλλες πτυχές που έχουν επίσης µεγάλη επιρροή και µέσω των οποίων µπορεί να αντιστραφεί αυτή η σχέση. Επικεντρώνοντας µόνο στο εκπαιδευτικό επίπεδο της οικογένειας, οι ερευνητές της κοινωνικής αναπαραγωγής νοµιµοποίησαν αυτή την πραγµατικότητα και αγνόησαν κάθε δυνατότητα αλλαγής της. Οι αναλύσεις της κοινωνικής αναπαραγωγής έχουν σπάνια µετασχηµατιστεί σε ερευνητικές προσπάθειες που να επικεντρώνονται στις στρατηγικές αντιµετώπισης ή αλλαγής µιας τέτοιας κατάστασης.

Αυτή η προοπτική έχει επίσης συµπεριληφθεί στις διεθνείς έρευνες. Μελέτες όπως η PIRLS 2006 και η PISA 2006 συλλέγουν στοιχεία σχετικά µε τον αριθµό των βιβλίων που έχουν τα παιδιά στο σπίτι ή τον αριθµό των ωρών που οι οικογένειες και τα παιδιά περνούν διαβάζοντας. Αν και αυτοί οι δείκτες µπορεί να είναι χρήσιµοι στο να παρέχουν πληροφορίες για τους διαθέσιµους εκπαιδευτικούς πόρους στα νοικοκυριά, δεν αποσαφηνίζουν τις στρατηγικές για τη βελτίωση των σχολικών επιδόσεων. Αν αναλύουµε τη σύνδεση µεταξύ του εκπαιδευτικού επιπέδου των γονέων και των επιδόσεων των µαθητών χρησιµοποιώντας µόνο στοιχεία, όπως ο αριθµός των βιβλίων στο σπίτι, κινδυνεύουµε να φτάσουµε στο συµπέρασµα ότι οι εκπαιδευτικές επιδόσεις των παιδιών θα αυξηθούν αν αυτά έχουν περισσότερα βιβλία στο σπίτι. Αν χρησιµοποιούµε στοιχεία για το µορφωτικό επίπεδο των οικογενειών, ο κίνδυνος θα είναι να συµπεράνουµε ότι καµιά λύση δεν µπορεί να βρεθεί ώσπου η κοινωνία να αυξήσει τα επίπεδα της εκπαίδευσης όλων των οικογενειών. Κατά συνέπεια, είναι σαφές ότι πράγµατι υπάρχουν άλλες κρίσιµες πτυχές µέσω των οποίων υπάρχει χώρος για αλλαγές. Μια από αυτές είναι η ιδέα ότι οι επιδόσεις των παιδιών βελτιώνονται όταν αυτά εκτίθενται σε περισσότερες πολιτιστικές και εκπαιδευτικές αλληλεπιδράσεις µε κοινωνικούς φορείς, και ιδιαίτερα µε τα µέλη των οικογενειών. Ένας πιθανός δείκτης θα ήταν ο αριθµός των µαθηµάτων στα οποία συµµετέχουν τα µέλη των οικογενειών, και πώς αυτό προωθεί αυτά τα είδη των αλληλεπιδράσεων και ενισχύει τις επιδόσεις των µαθητών.

Σε αντίθεση µε τους θεωρητικούς της αναπαραγωγής, οι ψυχολόγοι της κοινωνικοπολιτιστικής παράδοσης59 ισχυρίζονται ότι επιδρώντας σε και µετασχηµατίζοντας το κοινωνικοπολιτιστικό πλαίσιο της µάθησης, είναι δυνατόν να βελτιωθούν οι µαθησιακές διεργασίες των παιδιών και οι ικανότητές τους ανώτερου επιπέδου σκέψης. Οι αλληλεπιδράσεις που αυτά τα παιδιά έχουν µε αλλά παιδιά γύρω τους, συµπεριλαµβανοµένων των δασκάλων, των συγγενών, και των συµµαθητών τους είναι 58! Βλέπε:! J.! P.! Baudelot! and! R.! Establet,! L’ecole& capitaliste& en& France,! (Paris:!Maspero,! 1971);! S.! Bowles,! H.! Gintis,!Schooling&in&Capitalist&America,&(New!York:!Basic!Books,!Inc.!Publishers,!1976);!and!P.!Bourdieu!and!J.!C.!Passeron,!La&reproduction,!(Paris:!Les!Éditions!de!Minuit,!1970).!59! Ibid.;! B.! Rogoff,! C.! Goodman! Turkanis,! L.! Bartlett,! Learning& together:& Children& and& adults& in& a& school& community!(New!York:!Oxford!University!Press,!2001).!


βασικές για έναν τέτοιο κοινωνικοπολιτιστικό µετασχηµατισµό. Συγκεκριµένα, η κοινωνικοπολιτιστική ψυχολογία υπογραµµίζει ότι τα παιδιά φτάνουν σε υψηλότερα επίπεδα γνωσιακής ανάπτυξης όταν αλληλεπιδρούν µε ενήλικες, όχι µόνο µε τους δασκάλους τους, και µε περισσότερο ικανούς συµµαθητές.

Αν οι αλληλεπιδράσεις µε τα µέλη της κοινότητας είναι βασικές για τη µάθηση, η µάθηση των παιδιών θα επωφεληθεί από την επένδυση στην εκπαίδευση όλων των ενηλίκων µε τους οποίους αυτά αλληλεπιδρούν. Οι εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες για τις µητέρες, για παράδειγµα, είναι σηµαντικές καθώς οι µητέρες είναι εκείνες που συµµετέχουν περισσότερο στην παρακολούθηση και την παροχή ενός µοντέλου για την εκπαίδευση των παιδιών τους60. Ανάλογα, δράσεις όπως οι λογοτεχνικές διαλογικές συναντήσεις61, στις οποίες τα µέλη των οικογενειών διαβάζουν και συζητούν για κλασικούς της λογοτεχνίας, συµβάλλουν στη δηµιουργία νέων εκπαιδευτικών προσδοκιών που έχουν άµεσο αντίκτυπο στο µαθησιακό περιβάλλον της οικογένειας. Όταν µη-ακαδηµαϊκού προφίλ οικογένειες συµµετέχουν σε αυτές τις δράσεις ανάγνωσης, δηµιουργούν νέες πρακτικές ανάγνωσης, πολιτιστικούς ρόλους και µοντέλα αλληλεπίδρασης62 που επηρεάζουν τη µάθηση των παιδιών τους και κατά συνέπεια και τις ακαδηµαϊκές τους επιδόσεις .

Ορισµένες από τις εµπειρίες που περιγράφονται παρακάτω που εφαρµόζουν τη Συµµετοχή της Οικογένειας και της Κοινότητας στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες είναι οι ‘Learning Communities’63 (κοινότητες µάθησης) στην Ισπανία, τα ‘Ιατροκοινωνικά Κέντρα Ροµά’ (Στέκι Γυναικών Ροµά στο Αλιβέρι της Ν. Ιωνίας Βόλου) στην Ελλάδα, το πρόγραµµα ‘Roma Families Learning RoFaL Comenius Regio Project’ (η σηµασία της συµµετοχής των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών) στην Ιρλανδία και το πρόγραµµα ‘A Good Start (pre-school) programme’ (µια καλή αρχή-προσχολική εκπαίδευση) στη Ρουµανία.

Χώροι διαλόγου, συζήτησης και αποφάσεων για τους µαθητές Ροµά H δηµιουργία χώρων διαλόγου, συζήτησης και αποφάσεων για τους µαθητές Ροµά είναι µια άλλη δράση, που συµβάλλει στην αποφυγή της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Η δηµιουργία αυτών των χώρων διαλόγου επιτρέπει στους µαθητές Ροµά που παραδοσιακά αποκλείονται από τους χώρους λήψης αποφάσεων και συζήτησης να γίνουν ενεργοί πρωταγωνιστές των διαδικασιών µάθησης και να αποφασίσουν σχετικά µε ζητήµατα που σχετίζονται µε τη ζωή στο σχολείο που τους αφορούν άµεσα.

60!Sen,!A.!Development&as&freedom,!(New!York:!Anchor!Books,!1999).!61!Soler,!M.!Accounting!for!others!in!dialogic!literary!gatherings,!157Q183.!In!M.!C.!Bertau!(Ed.),!Aspects&of&the&dialogic&self,!(Berlin:!Lehmans,!2004).!62!Ibid!63!Βλέπε:!http://www.comunidadesdeaprendizaje.net/!!!!


Αυτή η δράση υλοποιείται µε διαφορετικούς τρόπους, στις χώρες της Ευρώπης. Για παράδειγµα, το ‘Student Parliament or Student Council’ (Μαθητικό Κοινοβούλιο ή Συµβούλιο) δηµιουργήθηκε στα σχολεία που συµµετείχαν στο πρόγραµµα ‘Decreasing the drop-out rate among Roma children’64 (µειώνοντας το ποσοστό σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά) στη Βουλγαρία. Ένα άλλο παράδειγµα δηµιουργίας χώρων διαλόγου είναι οι Συναντήσεις Μαθητών Ροµά (Roma Students Meetings) που διεξάγονται από την οργάνωση Roma Association Women Drom Kotar Mestipen στην Ισπανία65.

Στη Βουλγαρία, τα ‘Student Parliaments or Student Councils’ (Μαθητικά Κοινοβούλια ή Συµβούλια) προωθούν αυτή τη δράση ώστε οι µαθητές να έχουν ένα χώρο όπου να ακούγεται η φωνή τους, να εκφράζουν τα συµφέροντα και τις ανάγκες τους και να συµµετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, γύρω από θέµατα του σχολείου και της δικής τους λειτουργίας στο σχολείο. Στις συναντήσεις µαθητών Ροµά (Roma Students Meetings)66, µαθητές Ροµά, µητέρες και γιαγιάδες συζητούν σχετικά µε την εκπαίδευση που επιθυµούν και οι Ροµά γυναίκες, που έχουν πρόσβαση στο Πανεπιστήµιο µοιράζονται τις εµπειρίες τους µε άλλες γυναίκες και κορίτσια. Και οι 2 αυτές εµπειρίες συµβάλλουν στην αντιµετώπιση της σχολικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου µεταξύ των παιδιών Ροµά. Αυτά θα περιγραφούν διεξοδικότερα παρακάτω.

Πώς επιλέξαµε τις επιτυχείς εκπαιδευτικές εµπειρίες του προγράµµατος ROM-UP!

Ξεκινώντας από την επικοινωνιακή µεθοδολογία, µέσω της οποίας όλα τα άτοµα που εµπλέκονται στο ερευνητικό πρόγραµµα συµµετέχουν σε ένα ισότιµο διάλογο, η Οµάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας (Quality Evaluation Group, εφεξής QEG), που αποτελείται από ακαδηµαϊκά και µη ακαδηµαϊκά άτοµα Ροµά και µη-Ροµά µε διαφορετικά προφίλ –εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, εκπαιδευτικούς, ερευνητές –αποσκοπεί στην αξιολόγηση των αποτελεσµάτων που θα επιτευχθούν και τον επαναπροσανατολισµό τους, αν είναι αναγκαίο. Ένας από τους κύριους σκοπούς της Οµάδας Αξιολόγησης της Ποιότητας είναι να διασφαλιστεί ότι η φωνή των Ροµά ακούγεται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα η φωνή εκείνων που υφίστανται τις

64! Център! за! междуетнически! диалог! и! толерантност! “Амалипе”! [Amalipe! Center! for! Interethnic! Dialogue! and!Tolerance]!(2011)!Decreasing&the&DropSout&rate&among&Roma&Children:&special&issue&(July&2011).!65!Melgar,!R.;!Larena,!R.;!Ruiz,!L.;!Rammel,!S.!(2011).!How!to!Move!from!PowerQbased!to!Dialogic!Relations?!Lessons!from!RomaWomen.!European&Journal&of&Education,!46!(2),!219Q227.!66! Centre! of! Research! in! Theories! and! Practices! that! Overcome! Inequalities! (CREA).! 2010.! REPORT& 8:& Structural&elements,& actions& of& social& agents& and& policies& that& connect& social& exclusion/inclusion& & with& educational&exclusion/inclusion.! INCLUDQED!Project.!Strategies!for! inclusion!and!social!cohesion! in!Europe!from!education,!2006Q2011.! 6th! Framework! Programme.! ! Citizens! and! Governance! in! a! KnowledgeQbased! Society.! CIT4QCTQ2006Q028603.!DirectorateQGeneral!for!Research,!European!Commission.!


περισσότερες διακρίσεις, όπως οι µη-ακαδηµαϊκές γυναίκες Ροµά. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχουν 4 µη-ακαδηµαϊκά άτοµα Ροµά, δύο από τα οποία είναι γυναίκες.

Από τη στιγµή που η Οµάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας συστάθηκε, και όλες οι εκπαιδευτικές εµπειρίες υποβλήθηκαν από τους εταίρους στην κοινοπραξία, οι 22 εµπειρίες ταξινοµήθηκαν, ανάλογα µε το αν έχουν επιτευχθεί τα κριτήρια επιλογής τους ή όχι.

Τα κριτήρια επιλογής ήταν τα ακόλουθα:

α) να έχουν αναπτυχθεί σε κοινότητες χαµηλού εισοδήµατος και µειονεκτούσες κοινότητες

Η περίπτωση αυτή πρέπει να έχει εφαρµοστεί σε κοινωνικοπολιτιστικά περιβάλλοντα χαµηλού εισοδήµατος, µε έναν πληθυσµό που αντιµετωπίζει καταστάσεις αποκλεισµού, σε ένα από τα παρακάτω πεδία (που ήδη είχαν αναλυθεί από το πρόγραµµα INCLUD-ED): εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, στέγαση και κοινωνική και πολιτική συµµετοχή

β) να έχουν τις αντίστοιχες ποσοτικές αποδείξεις για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής κατάστασης των Ροµά (π.χ. επίσηµες βαθµολογίες σε εξετάσεις, ποσοστά αποφοίτησης, µετάβαση στο Γυµνάσιο, κ.λπ.) σε σύγκριση µε άλλες κοινότητες που έχουν παρόµοια χαρακτηριστικά

Οι περιπτώσεις πρέπει να παρουσιάζουν ποσοτικά στοιχεία που έχουν ήδη δηµοσιευτεί σε εκθέσεις ή/και επίσηµα στοιχεία από δηµόσια ιδρύµατα, ερευνητικά προγράµµατα (έρευνας-τεχνολογίας-ανάπτυξης), ή επιστηµονικά άρθρα που έχουν δηµοσιευτεί σε περιοδικά (περιλαµβάνονται στο πληροφοριακό σύστηµα ISI- Web of Knowledge)

γ) να έχουν αντίστοιχα ποιοτικά αποδεικτικά στοιχεία (π.χ. ικανοποίηση, αναγνώριση της αλλαγής που έχει επέλθει, κ.λπ.) σχετικά µε το πώς επιτεύχθηκε η βελτίωση

Οι περιπτώσεις πρέπει να παρουσιάζουν ποιοτικά στοιχεία, περιλαµβάνοντας τη ‘φωνή’ των οµάδων-στόχου, είτε των µελών της κοινότητας, των ατόµων της διοίκησης, των φορέων χάραξης πολιτικής, κ.λπ., δείχνοντας ότι η εφαρµογή των εµπειριών βελτίωσε την κοινωνική κατάσταση των οµάδων-στόχου

δ) να έχουν υλοποιηθεί µε ένα ισχυρό επίπεδο συµµετοχής της κοινότητας

Οι περιπτώσεις θα πρέπει να περιλαµβάνουν τη συµµετοχή της κοινότητας στο σύνολο της διαδικασίας: ανάπτυξη, διαχείριση και αξιολόγηση

ε) δυνατότητα µεταφοράς σε άλλα πλαίσια

ζ) ενταξιακές εµπειρίες που αντιµετωπίζουν κάθε είδους διαχωρισµού

Οι εµπειρίες αναλύθηκαν µε βάση τις πληροφορίες που υποβλήθηκαν, ζητώντας πρόσθετες πληροφορίες, αν δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία. Μόλις συλλέχθηκαν και οι συµπληρωµατικές πληροφορίες, οι εµπειρίες αναλύθηκαν, και αναγνωρίστηκε το είδος των δράσεων που έχουν αναπτυχθεί σε κάθε περίπτωση.


Προσδιορίστηκαν 6 είδη Επιτυχηµένων Εκπαιδευτικών Δράσεων. Αυτές οι 6 Επιτυχηµένες Εκπαιδευτικές Δράσεις υλοποιήθηκαν µέσα από τις 11 επιλεγµένες εµπειρίες.

Οι 6 Επιτυχηµένες Εκπαιδευτικές Δράσεις που έχουν προσδιοριστεί είναι οι εξής:

1. Συµµετοχή της Οικογένειας και της Κοινότητας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων (Family and Community participation in decision making processes)

2. Ένταξη του πολιτισµού των Ροµά (Inclusion Roma culture)

3. Μοντέλα ρόλων των Ροµά στο σχολείο (Roma role models in the school)

4. Ετερογενείς Οµάδες: διαδραστικές οµάδες και άλλες ενταξιακές δράσεις και δράσεις αλληλεπίδρασης (Heterogeneous groups: interactive groups, other inclusive and interactive actions)

5. Συµµετοχή της Οικογένειας και της Κοινότητας σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες (Family and Community participation in educational activities)

6. Χώροι διαλόγου, συζήτησης και αποφάσεων για µαθητές Ροµά (Spaces for dialogue, debate and decision for Roma students)

Οι 11 εµπειρίες µέσω των οποίων οι 6 Επιτυχηµένες Δράσεις υλοποιήθηκαν είναι οι εξής:

• Καθοριστική συµµετοχή της οικογένειας/κοινότητας. Ισπανία

• Συναντήσεις µαθητών Ροµά. Ισπανία

• Εκπαίδευση Οικογένειας και Κοινότητας. Ισπανία

• Μειώνοντας το ποσοστό σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά. Βουλγαρία

• Τάξεις πολιτισµού των Ροµά στο κρατικό σχολικό πρόγραµµα. Βουλγαρία

• Ιατροκοινωνικά Κέντρα Ροµά (Κέντρα Γυναικών στο Αλιβέρι της Ν.Ιωνίας Βόλου). Ελλάδα

• Διαδραστικές Οµάδες: Τάξεις ετερογενών ικανοτήτων µε αναδιάρθρωση των πόρων. Ισπανία

• Διαλογικές Συγκεντρώσεις Λογοτεχνίας. Ισπανία

• ‘Μάθηση Οικογένειων Ροµά του προγράµµατος RoFaL Comenius Regio-Η σηµασία της γονεικης συµµετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών’. Ιρλανδία

• Μια καλή αρχή στο σχολείο. Ρουµανία

• Μια καλή αρχή (προσχολική εκπαίδευση). Ρουµανία


Στις 11 Ιουνίου 2012 πραγµατοποιήθηκε µια συνάντηση της Οµάδας Αξιολόγησης της Ποιότητας (Quality Evaluation Group), στην οποία συζητήθηκαν οι 22 δυνητικές εµπειρίες, προτάθηκαν οι τελικές 6 επιτυχηµένες εκπαιδευτικές δράσεις και οι 11 εµπειρίες, µεταξύ εκείνων που είχαν τα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία. Στις 13 Ιουνίου 2012 στάλθηκαν τα πρακτικά της συνεδρίασης της Οµάδας Αξιολόγησης της Ποιότητας σε όλους τους εταίρους, για να συγκεντρωθούν τα σχόλιά τους, ώστε να συµφωνηθεί η πρόταση από κοινού.



Επιτυχηµένες Εκπαιδευτικές Εµπειρίες Περιγραφή των επιτυχηµένων εκπαιδευτικών εµπειριών του επιλέχθηκαν στα πλαίσια του προγράµµατος ROM-UP!

Οι 11 εµπειρίες µέσω των οποίων οι 6 Επιτυχηµένες Δράσεις υλοποιήθηκαν είναι οι εξής:

• Καθοριστική συµµετοχή της οικογένειας/κοινότητας. Ισπανία • Συναντήσεις µαθητών Ροµά. Ισπανία • Εκπαίδευση Οικογένειας και Κοινότητας. Ισπανία • Μειώνοντας το ποσοστό σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά. Βουλγαρία • Τάξεις πολιτισµού των Ροµά στο κρατικό σχολικό πρόγραµµα. Βουλγαρία • Ιατροκοινωνικά Κέντρα Ροµά (Κέντρα Γυναικών στο Αλιβέρι της Ν.Ιωνίας Βόλου).

Ελλάδα • Διαδραστικές Οµάδες: Τάξεις ετερογενών ικανοτήτων µε αναδιάρθρωση των πόρων.

Ισπανία • Διαλογικές Συγκεντρώσεις Λογοτεχνίας. Ισπανία • ‘Μάθηση Οικογένειων Ροµά του προγράµµατος RoFaL Comenius Regio-Η σηµασία

της γονεικης συµµετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών’. Ιρλανδία • Μια καλή αρχή στο σχολείο. Ρουµανία • Μια καλή αρχή (προσχολική εκπαίδευση). Ρουµανία



Συµµετοχή της οικογένειας/κοινότητας στη λήψη αποφάσεων – ΙΣΠΑΝΙΑ!!

Μεθοδολογία

Η καθοριστική συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας είναι µια Επιτυχηµένη Εκπαιδευτική Δράση που εφαρµόστηκε στα Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης στην Ισπανία (Schools as Learning Communities in Spain). Το πρόγραµµα των Κοινοτήτων Μάθησης έχει αναπτυχθεί σε περισσότερα από 150 σχολεία, από την προσχολική εκπαίδευση ως την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων. Σε αυτά τα Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης µε υψηλό ποσοστό µαθητών Ροµά, η εκπαιδευτική επιτυχία για όλους περιλαµβάνει τη µείωση της σχολικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.

Η καθοριστική συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας αφορά τη συµµετοχή περισσότερων εκπροσώπων των διαφόρων οµάδων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, υλοποιώντας έτσι µια µορφή δηµοκρατικής οργάνωσης. Αυτός ο τύπος οργάνωσης περιλαµβάνει τη ‘φωνή’ όλων των συµµετεχόντων στη διαχείριση του κέντρου. Βασίζεται στην ιδέα της "πολιτιστικής νοηµοσύνης" (cultural intelligence). Οι οικογένειες και τα άλλα µέλη της κοινότητας συµµετέχουν ενεργά στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Σε συνεργασία µε τους δασκάλους, αποφασίζουν σχετικά µε θέµατα που σχετίζονται µε τη µάθηση, την οργάνωση ή το σχολείο, ή/και για τους τρόπους επίλυσης και πρόληψης συγκρούσεων και την οργάνωση των σχολικών δραστηριοτήτων. Λόγω αυτής της προσέγγισης, η αξία των συνεισφορών των ατόµων δεν βασίζεται στη θέση της κατάστασης των ατόµων, αλλά στα επιχειρήµατα και τις συνεισφορές που αυτά παρέχουν. Αυτά τα επιχειρήµατα µπορεί να προέρχονται από µια περισσότερο ακαδηµαϊκή ή µια περισσότερο πρακτική κατεύθυνση.

Δύο παραδείγµατα είναι η συνέλευση των οικογενειών (families’ assembly) και οι µεικτές επιτροπές (mixed committees). Η συνέλευση των οικογενειών είναι µια καλά καθιερωµένη διαδικασία σε ένα από τα σχολεία που µελετήθηκαν στην Ισπανία. Αυτή η συνέλευση συγκροτήθηκε για να αποφασίσει σχετικά µε σηµαντικά θέµατα, όπως του τρόπου οργάνωσης των αλληλεπιδράσεων στην τάξη και του τρόπου αντιµετώπισης της αύξησης του αριθµού των παιδιών µεταναστών που παρακολουθούν το σχολείο. Οικογένειες διαφόρων πολιτιστικών πλαισίων και επιπέδων εκπαίδευσης (ακόµη και ορισµένες µε καµία επίσηµη εκπαίδευση), µαζί µε τους δασκάλους και τους εθελοντές, συµφώνησαν να υλοποιήσουν τις εκπαιδευτικές δράσεις που θα ανταποκρίνονταν καλύτερα στις εκπαιδευτικές ανάγκες και τα αιτήµατα των µαθητών. Σαν αποτέλεσµα αυτής της συνέλευσης, ελήφθησαν δύο αποφάσεις. Πρώτον, όλοι οι µαθητές θα παρέµεναν στις τάξεις τους, και δεν θα χωρίζονταν σε διαφορετικές τάξεις ανάλογα µε το επίπεδο µάθησης. Δεύτερον, όλοι οι πόροι και η υποστήριξη θα εφαρµόζονταν στο πλαίσιο της ‘κανονικής’ αίθουσας διδασκαλίας. Αυτοί οι πόροι και η υποστήριξη περιλαµβάνουν τη στήριξη των δασκάλων σε παιδιά µε αναπηρίες, µαζί µε τη βοήθεια από εθελοντές και µέλη της οικογένειας.

Οι µεικτές επιτροπές που είναι ένα όργανο λήψης αποφάσεων που αποτελείται από άτοµα από όλες τις οµάδες στην κοινότητα: οικογένειες, δάσκαλοι, µαθητές και άλλοι εκπρόσωποι της κοινότητας. Οι µεικτές επιτροπές έγιναν, όπως ανέφερε ένα µέλος της κοινότητας, ένα από τα κύρια


όργανα λειτουργίας του κέντρου. Η λήψη αποφάσεων στις µεικτές επιτροπές σηµαίνει την ύπαρξη υψηλών προσδοκιών όσον αφορά τις δυνατότητες συµµετοχής των οικογενειών στη διαχείριση του κέντρου και όχι µόνο για περιφερειακά θέµατα.

Για να προωθηθεί η συµµετοχή στις Μεικτές Επιτροπές όλες οι ‘φωνές’ λαµβάνονται υπόψη και όλα τα άτοµα είναι εξίσου σηµαντικά στην επιτροπή. Η διαχείριση του σχολείου µέσω µεικτών

επιτροπών ενθάρρυνε τη συµµετοχή των µελών της οικογένειας καθώς η γνώµη τους έχει την ίδια αξία µε εκείνη του υπόλοιπου διδακτικού προσωπικού σε αυτούς τους χώρους. Αυτή είναι και η περίπτωση µιας µητέρας, που εξηγεί ότι το κίνητρο συµµετοχής σε αυτούς τους χώρους είναι η δυνατότητα να αποφασίζει για σχετικά θέµατα του σχολείου.

Οι συναντήσεις διενεργούνται αρχικά για να λαµβάνονται οι αποφάσεις και στη συνέχεια µια συνάντηση διεξάγεται για να ενηµερώσει τα άτοµα σχετικά µε το τι αποφασίστηκε. Δεν πρόκειται απλώς για µια περίπτωση διεξαγωγής µιας συνάντησης όπου τα άτοµα λένε τι θέλουν και τι όχι. Αργότερα οι γονείς ενηµερώνονται για το τι αποφασίστηκε και για τα αποτελέσµατα της προηγούµενης συνεδρίασης (…) Όλοι συµµετέχουν σε όλες τις συνεδριάσεις. Όλοι (Μητέρα στο σχολείο Mare de Déu).

Στοιχεία που ενισχύουν τη συµµετοχή

Υπάρχουν συγκεκριµένες στρατηγικές που ενθαρρύνουν τη συµµετοχή, όπως αναφέρονται παρακάτω:

Η ευελιξία στις διαδικασίες συµµετοχής προωθεί έναν µεγαλύτερο αριθµό κοινοτικής συµµετοχής, καθώς οι δυνατότητες συµµετοχής δεν περιορίζονται σε µια µοναδική στιγµή ή καθήκον εντός ενός συγκεκριµένου χρονικού πλαίσιου. Στην πραγµατικότητα, είναι η ίδια η κοινότητα που αποφασίζει πώς και πότε επιθυµεί και µπορεί να συµµετάσχει. Ένα άτοµο από µια οργάνωση της Κοινότητας στο Σχολείο Mare de Déu de Montserrat το εξηγεί αυτό ως εξής:

Αν ήθελα να συµµετάσχω περισσότερο ή αν ήθελα να έρχοµαι τα απογεύµατα στο σχολείο ως εθελοντής, το σχολείο είναι εντελώς ανοικτό, (...) Αποκλείω τον εαυτό µου για προσωπικούς λόγους, για λόγους που σχετίζονται µε τη δουλειά µου, κ.λπ. Αλλά αν εξαρτάται µόνο από το σχολείο, τότε αυτό είναι πάντα ανοιχτό. (Μέλος της κοινότητας, Σχολείο Mare de Déu)

Σαν αποτέλεσµα, οι οικογένειες µπορούν να αισθάνονται ότι το σχολείο λαµβάνει υπόψη τις ανάγκες και τα προβλήµατά τους, σύµφωνα µε ένα άτοµο από µια οργάνωση στην κοινότητα:

Το σχολείο έχει πάντα το νου του κατά πολύ και µερικές φορές θα διεξάγει την ίδια συνεδρίαση δύο φορές, µια φορά για εκείνες τις µητέρες που κατάφεραν να παρευρεθούν και µια ακόµη φορά για τους πατεράδες, γιατί όχι; […] τη χρονιά που έκαναν και πάλι µια συνάντηση για τα όνειρά µας, έγιναν δύο συναντήσεις: µια µε τους πατεράδες για τα όνειρά τους και µια µε τις µητέρες από τις 3 ως τις 5 το απόγευµα και ακόµη µία µε τους πατεράδες στις 10 το βράδυ έτσι ώστε όλοι τους να µπορέσουν επίσης να µιλήσουν για τα όνειρά τους. (Μέλος της κοινότητας, Σχολείο La Paz)


Η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στο σχολείο συνδέεται µε τη συµπερίληψη των απόψεών τους στις αποφάσεις και τις δραστηριότητες που υλοποιούνται. Αυτό αυξάνεται όταν ο χώρος αλληλεπίδρασης βασίζεται σε ισότιµες προϋποθέσεις διαλόγου και επικρατούν οι εγκυρότερες αξιώσεις. Τα άτοµα συµµετέχουν όταν αισθάνονται ότι η συµµετοχή τους θεωρείται σηµαντική και έχει έναν πραγµατικό αντίκτυπο, όπως εξηγεί η παρακάτω δασκάλα:

Λοιπόν, πιστεύω ότι τα άτοµα συµµετέχουν, πάνω από όλα, όταν θεωρούν ότι η συµµετοχή τους είναι πραγµατική, ή όχι; Η ενεργός συµµετοχή, η συµµετοχή που συνεπάγεται ότι κάποιος µπορεί να ακουστεί και η άποψή του να ληφθεί υπόψη (...) οι προτάσεις λαµβάνονται υπόψη, συζητούνται, τους δίνονται επιχειρήµατα η γνώµη της κοινότητας είναι αυτό που κάνει τα πράγµατα να προχωρούν (Δασκάλα, Σχολείο Mare de Déu)

Περιγραφή της περιοχής και της οµάδας στόχου

Η καθοριστική συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας υλοποιείται στα Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης στην Ισπανία. Υπάρχουν περισσότερα από 150 Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης στην προσχολική εκπαίδευση, την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων. Αυτά τα Σχολεία βρίσκονται σε αρκετά διαφορετικά µεταξύ τους µέρη. Εκείνα που βρίσκονται σε περιοχές κοινωνικά µειονεκτούσες και µε υψηλά ποσοστά των µαθητών Ροµά, συµβάλλουν στην ισότητα των αποτελεσµάτων µεταξύ όλων των παιδιών. Αυτή η επιτυχηµένη

εκπαιδευτική δράση µαζί µε άλλες όπως οι Οµάδες Αλληλεπίδρασης (Interactive Groups), η

Εκπαίδευση της Οικογένειας και της Κοινότητας (Family and Community Education) και οι Διαλογικές Συγκεντρώσεις Λογοτεχνίας (Dialogic Literary Gatherings), µεταξύ άλλων, συνεισφέρουν στη βελτίωση των ακαδηµαϊκών επιδόσεων των παιδιών Ροµά και στην αντιµετώπιση της σχολικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου67.

Εκπαιδευτικά θέµατα στα οποία επικεντρώθηκε το πρόγραµµα, εκπαιδευτικό επίπεδο

Προσχολική εκπαίδευση, Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια εκπαίδευση

!

67!INCLUDQED!Consortium.!(2009).!In!European!Commission!(Ed.),!Actions&for&success&in&schools&in&Europe.!Βρυξέλλες:!Ευρωπαίκή!Επιτροπή.!!!


Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποσοτικά αποδεικτικά στοιχεία68

Ένα µεγάλος αριθµός βιβλιογραφίας υποδεικνύει ότι η συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας στα σχολεία ενισχύει τις µαθητικές επιδόσεις. Για τους µαθητές από πολιτισµούς µειονοτήτων, η συµµετοχή της κοινότητας είναι ιδιαίτερα σηµαντική, καθώς συµβάλλει στον καλύτερο συντονισµό µεταξύ των δραστηριοτήτων που διεξάγονται στο σπίτι και εκείνων που αναλαµβάνονται στο σχολείο.

Οι τύποι της συµµετοχής της οικογένειας στο σχολείο αναφέρονται επίσης στα ερωτηµατολόγια των παιδιών και των οικογενειών. Σύµφωνα µε τις οικογένειες, ένα υψηλό ποσοστό συγγενών λαµβάνει µέρος σε εκπαιδευτικές – περιλαµβάνοντας τη λήψη εκπαίδευσης και από τους ίδιους, και τη βοήθειας των µαθητών στην τάξη και µετά το σχολείο – και καθοριστικές µορφές συµµετοχής και στα δύο σχολεία. Είναι αξιοσηµείωτο ότι στο Σχολείο La Paz στον 4ο γύρο το 100% των ερωτηθέντων ανέφεραν αυτούς τους τύπους συµµετοχής στο σχολείο.

Πίνακας 8. Τύποι συµµετοχής στο σχολείο. 1ος και 4ος γύρος. Ερωτηµατολόγιο οικογενειών

68!Τα!ποσοτικά!αποδεικτικά!στοιχεία!είναι!αποτέλεσμα!των!ερωτηματολογίων!που!απαντήθηκαν!από!οικογένειες!και!μαθητές!2!μελετώνQπεριπτώσεων! του! προγράμματος! INCLUDEQED! Project.! Αυτές! οι! μελέτεςQπεριπτώσεων! έχουν! το! τίτλο! ‘Τα! Σχολεία! ως!Κοινότητες! Μάθησης’! (School! as! Learning! Communities)! των! σχολείων! Mare! de! Déu! de! Montserrat! και! La! Paz,! όπου! το! 1ο!βρίσκεται! στην! αυτόνομη! κοινότητα! της! Καταλονίας! και! το! 2ο! στην! αυτόνομη! κοινότητα! της! CastillaQLa!Mancha! της! Ισπανίας.!Centre! of! Research! in! Theories! and! Practices! that! Overcome! Inequalities! (CREA).! 2011.! REPORT& 9:& Contributions& of& local&communities& to&social&cohesion.! INCLUDQED!Project.!Strategies! for! inclusion!and!social!cohesion! in!Europe!from!education,!2006Q2011.! 6th! Framework! Programme.! ! Citizens! and! Governance! in! a! KnowledgeQbased! Society.! CIT4QCTQ2006Q028603.! DirectorateQGeneral!for!Research,!European!Commission.!

Σχολείο Mare de Déu de Montserrat Σχολείο La Paz

1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος 4ο έτος 1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος 4ο έτος

Πρόταση και οργάνωση

δραστηριοτήτων 43,8% 62,5%

Βοήθεια στους µαθητές

στις τάξεις 68,80% 75,0%


µετά το σχολείο 56,3% 0,0%

Μαθήµατα σε

οικογένειες 25,0% 0,0%

Λαµβάνω ο ίδιος

εκπαίδευση 50,0% 37,0% 38,1% 77,8% 70,0% 100,0%


στην τάξη ή µετά το

σχολείο

55,0% 48,1% 49,5% 33,3% 80,0% 100,0%

Συναντήσεις λήψης

αποφάσεων 52,5% 68,3% 67,0% 55,6% 53,3% 100,0%

Σχεδιασµός του σχολικού

προγράµµατος και/ή 12,5% 28,0% 16,5% 11,1% 3,3% 75,0%


Πηγή: Ίδια δηµιουργία βασισµένη σε στοιχεία από το ερωτηµατολόγιο των οικογενειών

!

!

Σχήµα 14: Τύποι συµµετοχής της οικογένειας και της κοινότητας στα σχολεία Mare de Déu de Montserrat και La Paz

!

Πηγή: Ίδια δηµιουργία βασισµένη σε στοιχεία από το ερωτηµατολόγιο των οικογενειών

!

Όσον αφορά την άποψη των παιδιών, µπορούν να αναγνωριστούν επίσης υψηλά ποσοστά σε αυτές τις µορφές συµµετοχής, αλλά ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά διαπιστώθηκαν όσον αφορά τη συµµετοχή τους στις δραστηριότητες που συνδέονται µε τη βοήθεια στη µάθηση των µαθητών, είτε µέσα στην τάξη είτε µετά το σχολείο, κατά πάσα πιθανότητα γιατί αυτού του είδους τη συµµετοχή τη βιώνουν τα παιδιά πιο άµεσα. Στο Σχολείο Mare de Déu de Montserrat, αυτό το ποσοστό αγγίζει το 82% των µαθητών που ανέφεραν αυτού του είδους τη συµµετοχή στον 3ο γύρο, καθώς και στο Σχολείο La Paz όπου το 81% των µαθητών το ανέφερε επίσης στον 3ο γύρο. Εντούτοις, υψηλά ποσοστά λαµβάνονται επίσης σε σχέση µε την εκπαίδευση της οικογένειας, καθώς σχεδόν το 60% των µαθητών στο Σχολείο Mare de Déu de Montserrat και το 64% των µαθητών στο Σχολείο La Paz ανέφεραν αυτού του είδους τη συµµετοχή στον 4ο γύρο.

Σχεδιασµός του σχολικού

προγράµµατος και/ή

αξιολόγηση

12,5% 28,0% 16,5% 11,1% 3,3% 75,0%

Παρακολούθηση

ενηµερωτικών

συναντήσεων

80,0% 52,4% 46,4% 44,4% 40,0% 75,0%

Παρακολούθηση

σχολικών εορτών 60,0% 30,5% 4,1% 33,3% 30,0% 25,0%


Πίνακας 9. Τύποι συµµετοχής στο σχολείο. 1ος έως 4ος γύρος. Ερωτηµατολόγιο παιδιών

Σχολείο Mare de Déu de Montserrat Σχολείο La Paz

1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος 4ο έτος 1ο έτος 2ο έτος 3ο έτος 4ο έτος

Βοήθεια στους µαθητές σε

δραστηριότητες της τάξης 81,20% 77,14%

Βοήθεια στους µαθητές σε

δραστηριότητες µετά το

σχολείο

31,90% 17,14%

Βοήθεια στα παιδιά σε

δραστηριότητες µάθησης 50,00% 82,31% 74,80% 75,00% 81,82% 76,92%

Βοήθεια οργάνωσης ή

παρακολούθησης

σχολικών εκδηλώσεων

50,00% 41,43% 41,54% 37,40% 51,43% 35,71% 42,86% 52,31%

Έρχοµαι στο σχολείο για

να µάθω 31,30% 50,00% 58,46% 59,35% 17,14% 51,79% 57,14% 64,62%

Λήψη αποφάσεων 23,57% 24,62% 23,58% 23,21% 40,26% 49,23%

Συναντήσεις 42,86% 48,46% 38,21% 19,64% 53,25% 50,77%

Πηγή: Ίδια δηµιουργία βασισµένη σε στοιχεία των σχολείων

Σχήµα 15: Τύποι συµµετοχής της οικογένειας και της κοινότητας στα σχολεία Mare de Déu de Montserrat και La Paz

!Πηγή: Ίδια δηµιουργία βασισµένη σε στοιχεία του ερωτηµατολογίου των παιδιών


Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποιοτικά αποδεικτικά στοιχεία

Στο Σχολείο La Paz, µία από τις αποφάσεις που λήφθηκαν από κοινού µε όλη την κοινότητα είναι η εκπόνηση του Σχολικού Συντάγµατος (school constitution), των κανόνων συνύπαρξης, καθώς της πρόληψης και επίλυσης των συγκρούσεων. Η συµµετοχή των οικογενειών και ολόκληρης της κοινότητας στη δηµιουργία των σχολικών κανόνων και των δράσεων που υλοποιούνται σε περίπτωση µη-συµµόρφωσης µε αυτούς τους κανόνες, συνέβαλε στην πρόληψη και τη µείωση των συγκρούσεων και τη βελτίωση της συνύπαρξης στο σχολείο, καθώς και στην αύξηση του αισθήµατος ευθύνης των µαθητών, από τη στιγµή που οι σχολικοί κανόνες είχαν συµφωνηθεί µαζί µε τις οικογένειες. Ένας δάσκαλος του δηµοτικού σχολείου περιγράφει πώς µια από τις µεικτές επιτροπές, που είναι αρµόδιες για τη συνύπαρξη, προώθησε την συµµετοχή της κοινότητας πάνω σε αυτό το θέµα για να βελτιωθεί η συνύπαρξη:

Στην αρχή υπήρχαν πολύ σοβαρά προβλήµατα συµπεριφοράς (...) [και] η Επιτροπή συνύπαρξης, που είναι υπεύθυνη για τη διεξαγωγή όλων αυτών των θεµάτων, (...) τηλεφωνήσαµε στα µέλη της οικογένειας έτσι ώστε να µπορέσουν να έρθουν και επίσης να συνεργαστούν, ώστε να γνωρίζουν για το τι είχε συµβεί και να µπορούν να συνεργαστούν (...) [και] έτσι να µπορέσουν να συνεισφέρουν (Δάσκαλος, Σχολείο La Paz)

Σαν αποτέλεσµα αυτής της δηµοκρατικής συµµετοχής στη λήψη αποφάσεων, σηµειώθηκε µια βελτίωση στη συµπεριφορά των παιδιών στην τάξη. Η συµµετοχή επέτρεψε επίσης την αύξηση και τη βελτίωση των σχέσεων µεταξύ των µελών της κοινότητας. Αυτή η συµµετοχή επηρεάζει επίσης θετικά τους πόρους που το σχολείο πρέπει να βελτιώσει στα επίπεδα της µάθησης και των συνθηκών διαβίωσης του συνόλου της κοινότητας.

Φυσικά, υπάρχουν αλλαγές, σε κάποια σπίτια, σε κάποιες περιοχές της γειτονιάς, σε ορισµένες οικογένειες που εργάζονται ήδη σε εθελοντικές οργανώσεις... Νοµίζω ότι κάτι τέτοιο δεν υπήρξε ποτέ πριν σε αυτή τη γειτονιά, σωστά; Έχουµε δηµιουργήσει µια οµάδα φίλων. Πάντα το έλεγα αυτό. Αυτές δεν είναι πια εθελόντριες µητέρες (...) Είναι µητέρες που περνούν στο σχολείο περισσότερες ώρες απ’ ότι οι δάσκαλοι. Έτσι όχι... πιστεύω ότι υπήρξε µεγάλη βελτίωση (Μητέρα, Σχολείο La Paz)

Στη διαδικασία µετατροπής ενός σχολείου σε µια Κοινότητα Μάθησης (Learning Community), η φάση του ονείρου πραγµατοποιείται όταν όλα τα µέλη του σχολείου οραµατίζονται το ιδανικό σχολείο. Έχουν αιτήµατα και επιθυµίες που καθοδηγούν τις αποφάσεις και τις αλλαγές που θα γίνουν στο σχολείο. Η φάση του ονείρου γίνεται στην αρχή της διαδικασίας µετατροπής και επαναλαµβάνεται περιοδικά για να συγκεντρώσει τις ανάγκες που προκύπτουν. Όλοι στην κοινότητα (µαθητές, δάσκαλοι, µέλη της οικογένειας, µη-διδακτικό προσωπικό, οργανώσεις και κοινωνικές υπηρεσίες) από κοινού και µέσω του διαλόγου εκφράζουν τις προτεραιότητές τους σε σχέση µε το σχολείο οι οποίες πρέπει να πραγµατοποιηθούν τους επόµενους µήνες και χρόνια. Μια από τις µητέρες από το Σχολείο Mare de Déu de Montserrat επισηµαίνει ότι η φάση αυτή επιτρέπει λαµβάνοντας µέρος στη λήψη των αποφάσεων σχετικά µε τον τρόπο για την οργάνωση του σχολείου.

Μια από τις µητέρες από το Σχολείο Mare de Déu de Montserrat επισηµαίνει ότι αυτή η φάση επιτρέπει τη συµµετοχή στη λήψη των αποφάσεων σχετικά µε τον τρόπο οργάνωσης του σχολείου.


Κάνουν µια δραστηριότητα που ονοµάζεται ‘όνειρα, όπου γράφεις σε ένα κοµµάτι χαρτί το πώς θα ήθελες να είναι το σχολείο, τι θα ήθελες να έχει το σχολείο, ..., κάπως έτσι, κάπως σαν όλα τα πράγµατα που κάνει κανείς... αποφασίζεται σχεδόν µεταξύ όλων των συµµετεχόντων, αν κάτι πρέπει να γίνει στο σχολείο, ή αν κάτι χρειάζεται να αλλάξει, όλοι ενδιαφέρονται για το τι πρέπει να γίνει. Βλέπω ότι στο σχολείο και οι γονείς συµµετέχουν, και έτσι στη συνέχεια οι γονείς εµπλέκονται σε όλα, στον εθελοντισµό, στις σχολικές συνεδριάσεις του Διοικητικού Συµβουλίου, συµµετέχουν σε όλα!

Το δηµοκρατικά οργανωτικό µοντέλο ‘ακούει όλες τις φωνές’ ανεξάρτητα της κοινωνικής κατάστασης του συνοµιλητή, και αυτό επιτρέπει τον εντοπισµό όλων των διαφορετικών αναγκών και προτεραιοτήτων. Η συµµετοχή της οικογένειας στις διαδικασίες αποφάσεων έχει επίσης άµεσες επιπτώσεις στα παιδιά. Εκείνες οι οικογένειες που συµµετέχουν περισσότερο στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων έχουν κατορθώσει να µειώσουν τις απουσίες των παιδιών τους, ως δάσκαλοι:

Τα παιδιά εκείνων που συµµετέχουν είναι εκείνα που σπάνια απουσιάζουν από το σχολείο, δηλαδή, είναι σαφές, εξαιτίας της συµµετοχής της µητέρας τους ή του πατέρα τους […] µπορεί να δει κανείς ότι αυτά τα παιδιά είναι περισσότερο κινητοποιηµένα, υπάρχει µεγαλύτερη κινητοποίηση, έρχονται περισσότερο στο σχολείο.

Αναφορές

• Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA). 2011. REPORT 9: Contributions of local communities to social cohesion. INCLUD-ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, 2006-2011. 6th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT-2006-028603. Directorate-General for Research, European Commission.

• Díez, D., Gatt, S., & Racionero, S. (2011). Placing Immigrant and Minority Family and Community Members at the School’s Centre: the role of community participation. European Journal of Education, 46(2), 184–196.

• INCLUD-ED Consortium. (2009). In European Commission (Ed.), Actions for success in schools in Europe. Brussels: European Commission.

• Oliver, E., de Botton, L., Soler, M. & Merril B. (2011). Cultural intelligence to overcome educational exclusion. Qualitative Inquiry, 17 (3), 267-276; Ramis, M., & Krastina, L. (2010). Cultural Intelligence in the School, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 239-252

Επικοινωνία

Τίτλος Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen

Ιστοσελίδα www.dromkotar.org

Τηλέφωνο +34 933 043 000

e-mail [email protected];


Συναντήσεις µαθητών Ροµά – ΙΣΠΑΝΙΑ

!


Μια δράση που αναπτύσσεται στο πλαίσιο του Ολοκληρωµένου Σχεδίου των Ροµά της Καταλονίας (Integrated Plan of the Roma People of Catalonia), είναι οι συναντήσεις των µαθητών Ροµά (Roma students meetings) που διοργανώνονται από την οργάνωση Roma Association of Women Drom Kotar Mestipen. Ο στόχος είναι να αυξηθεί η παρουσία των κοριτσιών και των γυναικών Ροµά σε δραστηριότητες κατάρτισης, κάτι που θα ενθαρρύνει τα νεαρά κορίτσια να παραµείνουν στην εκπαίδευση µέσω της παρακολούθησης του Γυµνασίου και του Πανεπιστηµίου, αλλά και θα προωθήσει την κατάρτιση των ενηλίκων γυναικών Ροµά. Όπως έχει παρουσιαστεί στην παρούσα έκθεση η εκπαίδευση είναι ένα βασικό στοιχείο για την αύξηση της κοινωνικής συµµετοχής τους, συµβάλλοντας στην αντιµετώπιση της κατάστασης του κοινωνικού αποκλεισµού της κοινότητας των Ροµά.

Οι γυναίκες από τις κοινότητες, όπου πραγµατοποιούνταν η συνάντηση, συµµετέχουν άµεσα στην προετοιµασία των περιεχοµένων της καθώς και στη διάδοσή της µε την υποστήριξη της οργάνωσης Drom Kotar Mestipen Association. Μια παρόµοια ηµερήσια διάταξη ακολουθείται συνήθως σε αυτές τις συναντήσεις, επιδιώκοντας έναν διπλό στόχο: από τη µια πλευρά, την παρουσίαση της εµπειρίας των κοριτσιών και των γυναικών Ροµά που φοιτούν σε διαφορετικά επίπεδα και που είναι θετικά µοντέλα ρόλων για τους υπόλοιπους συµµετέχοντες, και, από την άλλη πλευρά, τη λειτουργία των οµάδων εργασίας µε όλους τους συµµετέχοντες να µοιράζονται εµπειρίες και ανησυχίες, και να συζητούν τις διάφορες εναλλακτικές λύσεις και προτάσεις.


Τα κορίτσια Ροµά, οι νεαρές γυναίκες, οι µητέρες και οι γιαγιάδες Ροµά αποκλείονται παραδοσιακά από τις ευκαιρίες συµµετοχής στις αποφάσεις για την παιδεία και το µέλλον τους.

Οι συναντήσεις των µαθητών Ροµά απευθύνονται στις γυναίκες Ροµά, ιδιαίτερα σε εκείνες που δεν έχουν ακαδηµαϊκά επιτυχία, αν και η δραστηριότητα είναι ανοικτή σε όλες τις γυναίκες Ροµά που ασχολούνται µε την εκπαίδευση της κοινότητάς τους. Αυτές οι συναντήσεις οργανώνονται σε διαφορετικές γειτονιές µε µια σηµαντική παρουσία του πληθυσµού των Ροµά


Διάφορα κρίσιµα θέµατα για την κοινότητα των Ροµά συζητούνται στο πλαίσιο αυτών των συναντήσεων: η αντιµετώπιση της σχολικής διαρροής των Ροµά αυξάνοντας τα µοντέλα ρόλων στα σχολεία και τα πανεπιστήµια (Drom Kotar Mestipen, 2007, 2008, 2009).


Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποσοτικά αποδεικτικά στοιχεία

Δεκατρείς συναντήσεις έχουν διοργανωθεί ήδη σε διάφορες επαρχίες της Καταλονίας µαρτυρώντας µια εντυπωσιακή αύξηση του αριθµού των συµµετεχόντων, έτσι που η τελευταία συνάντηση συγκέντρωσε πάνω από 200 συµµετέχοντες από διαφορετικά σηµεία της Καταλονίας (Drom Kotar Mestipen, 2009). Η δραστηριότητα αυτή αποδείχθηκε πολύ επιτυχηµένη για τη συµµετοχή των γυναικών Ροµά χωρίς ακαδηµαϊκά προσόντα που συνήθως αποκλείονται από την κοινωνική συµµετοχή


Ένα από τα θετικά αποτελέσµατα που προσδιορίστηκαν είναι το γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες συµµετέχουν ενεργά στην οργάνωση και την ανάπτυξη αυτής της δραστηριότητας που έχει γίνει ένα εργαλείο ενδυνάµωσης που οδηγεί σε περαιτέρω κοινωνική συµµετοχή στην κοινότητα των Ροµά, στη γειτονιά τους και στα σχολεία. Μέσα από αυτές τις συναντήσεις οι γυναίκες, τα κορίτσια, οι έφηβες, οι µητέρες και οι γιαγιάδες Ροµά µοιράζονται ένα ειδικό φόρουµ συζήτησης όπου συνδιαλέγονται σχετικά µε την εκπαίδευση των γυναικών Ροµά. Σε αυτούς τους χώρους διαλόγου – που έχουν δηµιουργηθεί από τα ίδια άτοµα που παραδοσιακά βρίσκονταν στο περιθώριο της δηµόσιας συζήτησης και της λήψης αποφάσεων – µπορούν να ανταλλάσσουν και να αποφασίζουν σχετικά µε κοινά αιτήµατα, συµφέροντα και ανάγκες. Αυτό προωθεί το γεγονός ώστε να γίνονται οι πρωταγωνίστριες των δράσεων των νέων αυτών διαδικασιών ατοµικού και συλλογικού µετασχηµατισµού για τη βελτίωση της κοινωνικής τους κατάστασης.

Αναφορικά µε τα αποτελέσµατα, αυτές οι συναντήσεις συµβάλλουν στην ενίσχυση της εκπαιδευτικής ένταξης των Ροµά µε πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Αρχικά, αυτές οι συναντήσεις αποτελούν ένα φόρουµ όπου οι γυναίκες Ροµά ανταλλάσσουν τις εµπειρίες τους στα εκπαιδευτικά ιδρύµατα όλων των επιπέδων και αναζητούν µαζί τις δυνατότητες αύξησης την εκπαιδευτικής επιτυχίας των µαθητών Ροµά, για παράδειγµα, παρέχοντας πρόσθετη υποστήριξη και ενσωµατώνοντας τους Ροµά στο σχολείο, αποτελώντας πρότυπα ρόλων για τα κορίτσια και τα αγόρια Ροµά. Επιπλέον, αυτές οι συναντήσεις έχουν έναν σηµαντικό αντίκτυπο στον καθορισµό υψηλών εκπαιδευτικών προσδοκιών για τους µαθητές Ροµά και στην κινητοποίηση των οικογενειών Ροµά και στην αύξηση των προσδοκιών τους. Αυτό επιτυγχάνεται - µεταξύ άλλων – µέσω της οργάνωσης στρογγυλών τραπεζιών των γυναικών Ροµά στην τριτοβάθµια εκπαίδευση ή µε πανεπιστηµιακά πτυχία. Μοιράζοντας τις εµπειρίες τους, ενεργούν ως µοντέλα ρόλων στις κοινότητες των Ροµά αποδεικνύοντας ότι είναι δυνατή η πρόσβαση στην τριτοβάθµια εκπαίδευση και η εργασία σε επαγγέλµατα όπως αυτά του δικηγόρου, του γιατρού, του δασκάλου και άλλα (Drom Kotar Mestipen, 2007, 2008, 2009).

Μια άλλη απόδειξη της επιτυχίας τους είναι η µεγάλη τους επίπτωση στη δικτύωση, καθώς παρέχουν ένα φόρουµ συζήτησης ενός ευρέως φάσµατος θεµάτων και έκφρασης των ανησυχιών των γυναικών Ροµά. Μετά από αυτές τις συναντήσεις µερικές από αυτές τις γυναίκες συµµετέχουν σε οργανώσεις ή δηµιουργούν τις δικές τους οργανώσεις, αυξάνοντας τη συµµετοχή τους στην κοινότητα ως αποτέλεσµα της εµπειρία τους για ενεργό συµµετοχή σε αυτές τις συναντήσεις. Οι


συναντήσεις βοήθησαν να εκφραστούν και να διατυπωθούν οι ανάγκες και οι ιδέες για πολλές περαιτέρω δραστηριότητες συνέχισης της συνεργασίας για την ένταξη των Ροµά.

Οι γυναίκες Ροµά γίνονται άµεσοι συνοµιλητές µε τη δηµόσια διοίκηση σε τοπικό, εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ως µια από τις πιο σηµαντικές επιπτώσεις των συναντήσεων των µαθητών Ροµά, είναι σκόπιµο να αναφερθεί το 1ο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Ροµά: οι Άλλες Γυναίκες (1st International Congress of Roma Women: The Other Women). Ένα από τα βασικά στοιχεία που πρέπει να τονιστούν είναι το γεγονός ότι η ιδέα του Συνεδρίου προέκυψε από τις προτάσεις των γυναικών Ροµά που συµµετείχαν στις συναντήσεις των µαθητών Ροµά. Η δυνατότητα να έχουν ένα πλαίσιο διαλόγου και συζήτησης τις επέτρεψε να σκεφτούν ένα τέτοιο συνέδριο. Το Συνέδριο είναι το αποτέλεσµα της εργασίας διαφόρων οργανώσεων γυναικών Ροµά σε όλη την Ευρώπη, που προωθήθηκε και οργανώθηκε από την οργάνωση Drom Kotar Mestipen. Το Συνέδριο πραγµατοποιήθηκε στη Βαρκελώνη το 2010 (8-10 Οκτωβρίου) και συγκέντρωσε 300 γυναίκες Ροµά από 14 ευρωπαϊκές χώρες. Οι περισσότερες συµµετέχουσες εκπροσωπούσαν τις πλέον αποκλεισµένες οµάδες Ροµά καθώς οι περισσότερές τους έχουν χαµηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Για τις περισσότερες από τις γυναίκες, αυτή ήταν η πρώτη φορά που ‘απέκτησαν φωνή’ να εκφράσουν τις ανησυχίες και τα όνειρά τους ως γυναίκες Ροµά. Σε αντίθεση µε άλλους δηµόσιους χώρους συζήτησης ευάλωτων οµάδων, οι γυναίκες Ροµά ήταν εκείνες που µίλησαν και αντάλλαξαν τις εµπειρίες τους, συζήτησαν για τους τρόπους αντιµετώπισης των διακρίσεων σε διάφορους τοµείς εναντίον των Ροµά, και ιδιαίτερα τους τρόπους για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής επιτυχίας των µαθητών Ροµά και των φοιτητών του πανεπιστηµίου (Τηλεόραση της Καταλονίας-Catalan Television, 09/11/2010). Ως αποτέλεσµα του άµεσου διάλογου µεταξύ των γυναικών Ροµά από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, συγκεντρώθηκαν σχετικά συµπεράσµατα µε συγκεκριµένες προτάσεις για την ένταξη των γυναικών Ροµά σε όλους τους τοµείς της κοινωνίας. Το θέµα της εκπαίδευσης ξεχώρισε µεταξύ όλων των θεµάτων ως ένα θεµελιώδες στοιχείο. Μια από τις πιο σχετικές επιπτώσεις του Συνεδρίου, ήταν ότι για πρώτη φορά, γυναίκες Ροµά - χωρίς ενδιάµεσους – καθόρισαν τις προτεραιότητές τους στα Τελικά Συµπεράσµατα του Συνεδρίου. Αυτά τα βασικά µηνύµατα στάλθηκαν απευθείας στην Ευρωπαία Επίτροπο για την Παιδεία, τον Πολιτισµό και την Πολυγλωσσία και τους Νέους, η οποία συµµετείχε επίσης στο Συνέδριο µέσω τηλεδιάσκεψης. Από αυτή την ανταλλαγή, καθορίστηκαν σχέδια για µελλοντικές δράσεις, που προέρχονται από τις ιδέες αυτών των γυναικών Ροµά (Υπεύθυνη της οργάνωσης Drom Kotar Mestipen, προσωπική επικοινωνία).

Αναφορές

• Asociación Gitana de Mujeres Drom Kotar Mestipen [Roma Association of Women Drom Kotar Mestipen] (2007). Annual report.




• Catalan Television, 9th of november de 2010 http://www.324.cat/video/3142472 ; http://www.324.cat/noticia/889308/catalunya/El-primer-Congres-Internacional-de-Dones-Gitanes-aposta-per-leducacio-com-a-via-per-a-la-integracio-social-i-laboral

• Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA). 2011. REPORT 7: European policies: Education and social cohesión. INCLUD-ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, 2006-2011. 6th Framework Programme. Citizens and Governance in a Knowledge-based Society. CIT4-CT-2006-028603. Directorate-General for Research, European Commission.

• Melgar, P., Larena, R., Ruiz, L., & Rammel, S. (2011). How to Move from Power-based to Dialogic Relations? Lessons from Roma Women. European Journal of Education, 46(2), 219–227.




Τηλέφωνο +34 933 043 000



Εκπαίδευση Οικογένειας και Κοινότητας – ΙΣΠΑΝΙΑ


Αναφέρεται στη συµµετοχή των γονέων και των µελών της κοινότητας σε µαθησιακές δραστηριότητες που προσφέρονται στο σχολείο που απευθύνεται σε αυτούς. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται τα στοιχεία της συµµετοχής που συνέβαλαν στην επιτυχία αυτών των τύπων συµµετοχής καθώς και οι βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν. Αρχικά, αξίζει να σηµειωθεί ότι οι δραστηριότητες της εκπαίδευσης της οικογένειας και της κοινότητας ανταποκρίνονται στα αιτήµατα των οικογενειών και των µελών της κοινότητας (ανάγνωση, γνώσεις αριθµητικής, τεχνολογίες πληροφοριών-επικοινωνίας, κ.λπ.)

Η ανάλυση παρουσιάζει ότι η συµµετοχή των µελών της οικογένειας και της κοινότητας σε δραστηριότητες κατάρτισης βελτιώνει τις ακαδηµαϊκές επιδόσεις των παιδιών. Αυτή η βελτίωση µπορεί να παρατηρηθεί όχι µόνο στην αύξηση που σχετίζεται µε την απόκτηση των βασικών γνώσεων σύµφωνα µε το πρόγραµµα σπουδών, αλλά επίσης και στις θετικές συνέπειες σε άλλες πλευρές, όπως η µείωση των απουσιών και η αύξηση της εγγραφών, ως αποτελέσµατα αυτής της έρευνας, και τα οποία παρέχουν βαθύτερη γνώση για τους διαφορετικούς µηχανισµούς που

προωθούν αυτή τη βελτίωση69.

Η εκπαίδευση της οικογένειας βοηθά να έρθουν οι εκπαιδευτικές πρακτικές στο σχολείο πιο κοντά στις πρακτικές µάθησης στο σπίτι. Η εκπαίδευσης της οικογένειας και της κοινότητας βοηθά τις οικογένειες να µεταδώσουν µια θετική στάση για τη µάθηση, η οποία στη συνέχεια αντικατοπτρίζεται στη µάθηση περισσότερο και καλύτερα και έχοντας περισσότερα κίνητρα για µάθηση.

Η κατάρτιση της οικογένειας προκαλεί επίσης την αύξηση των προσδοκιών των οικογενειών για τα παιδιά τους. Συµµετέχοντας στην εκπαίδευση της οικογένειας, οι γονείς αρχίζουν να κατανοούν το εκπαιδευτικό σύστηµα και συνειδητοποιούν ότι και οι ίδιοι µπορούν να µάθουν και να αλληλεπιδρούν µε άλλα κοινωνικά πρόσωπα αναφοράς, και έτσι να έχουν επίγνωση ότι και τα παιδιά τους µπορούν να πετύχουν σε αυτό το εκπαιδευτικό σύστηµα, γεγονός που µεταφράζεται στην γέννηση µεγαλύτερων προσδοκιών για τις δυνατότητες εκπαίδευσης των παιδιών τους. Την ίδια στιγµή, το γεγονός των παιδιών να παρατηρούν τους γονείς τους να συµµετέχουν σε παρόµοιες εκπαιδευτικές δραστηριότητες όπως και αυτά, βελτιώνει τη σχέση τους µε τους γονείς τους.

69!Τα!αποδεικτικά!στοιχεία!είναι!αποτέλεσμα!των!ερωτηματολογίων!που!απαντήθηκαν!από!οικογένειες!και!μαθητές!2!μελετώνQπεριπτώσεων!του!προγράμματος! INCLUDEQED!Project.!Αυτές!οι!μελέτεςQπεριπτώσεων!έχουν!το!τίτλο! ‘Τα!Σχολεία!ως!Κοινότητες!Μάθησης’!(School!as!Learning!Communities)!των!σχολείων!Mare!de!Déu!de!Montserrat!και!La!Paz,!όπου!το!1ο!βρίσκεται!στην!αυτόνομη!κοινότητα!της!Καταλονίας!και!το!2ο!στην!αυτόνομη!κοινότητα!της!CastillaQLa!Mancha! της! Ισπανίας.! ! Centre! of! Research! in! Theories! and! Practices! that! Overcome! Inequalities! (CREA).! 2011.!REPORT&9:&Contributions&of&local&communities&to&social&cohesion.!INCLUDQED!Project.!Strategies!for!inclusion!and!social!cohesion!in!Europe!from!education,!2006Q2011.!6th!Framework!


Σύµφωνα µε προϋπάρχουσα βιβλιογραφία, η κατάρτιση της οικογένειας επιτρέπει στους γονείς να βοηθούν τα παιδιά τους στη διαδικασία µάθησής τους. Σύµφωνα µε τα συλλεγµένα στοιχεία, η κατάρτιση της οικογένειας, που σχεδιάζεται δηµοκρατικά, επιτρέπει τη βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης των γονέων. Ως αποτέλεσµα, η εκπαίδευση της οικογένειας επιτρέπει στις οικογένειες να αυξήσουν τις ικανότητές τους για ανάγνωση, γραφή και συζήτηση για σχολικά θέµατα µε τα παιδιά τους, και ως τέτοια προωθεί την αύξηση των ακαδηµαϊκών αλληλεπιδράσεων µεταξύ των παιδιών και των οικογενειών τους.

Αυτές οι διαπιστώσεις υποστηρίζονται από προηγούµενες εργασίες που ανέφεραν ότι η βελτίωση των δεξιοτήτων ανάγνωσης των γονέων οδηγεί σε καλύτερες ευκαιρίες σε γονείς µε χαµηλό εισόδηµα να εντάσσονται στη σχολική κουλτούρα. Αυτό δικαιολογεί την έµφαση που δίνεται στην ανάγκη εξασφάλισης ισότητας στην κατανοµή των προγραµµάτων αλφαβητισµού.

Συµπερασµατικά, οι µελέτες περιπτώσεων που αναλύθηκαν έχουν δείξει ότι αυτή η συµµετοχή των γονέων χρησιµεύει για την ενδυνάµωσή τους ώστε µε τη σειρά τους να µπορούν να βοηθήσουν την προώθηση της περαιτέρω εκπαιδευτικής εξέλιξης των παιδιών τους, καθώς και µιας µεγαλύτερης κοινωνικής συνοχής.


Η εκπαίδευση της οικογένειας και της κοινότητας πραγµατοποιείται στα «Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης» (Schools as Learning Communities) στην Ισπανία. Υπάρχουν περισσότερα από 150 «Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης» στην προσχολική εκπαίδευση, την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση και την εκπαίδευση ενηλίκων. Αυτά τα σχολεία βρίσκονται σε διαφορετικά µέρη. Αυτά που βρίσκονται σε κοινωνικά µειονεκτούσες περιοχές και µε υψηλά ποσοστά µαθητών Ροµά συµβάλλουν στην ισότητα των αποτελεσµάτων µεταξύ όλων των παιδιών. Αυτή η επιτυχηµένη εκπαιδευτική δράση µαζί µε άλλες όπως οι Διαδραστικές Οµάδες (Interactive Groups), η Εκπαίδευση της Οικογένειας και της Κοινότητας (Family and Community Education) και οι Διαλογικές Συναντήσεις Λογοτεχνίας (Dialogic Literary Gatherings), µεταξύ άλλων, συνεισφέρουν στη βελτίωση των ακαδηµαϊκών επιδόσεων των παιδιών Ροµά και να αντιµετωπιστεί η σχολική διαρροή και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου70.


Σειρές µαθηµάτων για τα µέλη των οικογενειών οργανώνονται σε αυτά τα σχολεία. Ένα κύριο χαρακτηριστικό αυτών των µαθηµάτων είναι ότι οργανώνονται για να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους, όπως οι ίδιοι τις έχουν εκφράσει. Αυτό είναι δυνατόν, καθώς τα µέλη της οικογένειας είναι

70! INCLUDQED!Consortium.! (2009).! In!European!Commission! (Ed.),!Actions& for& success& in&schools& in&Europe.!Brussels:!European!Commission.!!!


συµµετέχοντες σε όλη την οργάνωση των δραστηριοτήτων για τη δική τους εκπαίδευση, από την επιλογή του θέµατος ως το χρονοδιάγραµµα. Αυτό το χαρακτηριστικό προωθεί µια µεγαλύτερη συµµετοχή των µελών της οικογένειας στα µαθήµατα. Εθελοντές και άλλα άτοµα που έχουν προσληφθεί από το Δηµοτικό Συµβούλιο της πόλης έχουν παραδώσει µαθήµατα νέων τεχνολογιών, µαθήµατα αλφαβητισµού και έχουν διάφορα άλλα καθήκοντα σχετικά µε θέµατα που ζητούν οι οικογένειες.


Το κύριο κίνητρο των οικογενειών είναι να συµµετέχουν στην ίδια τη µάθησή τους και έτσι οι εκπαιδευτικοί κατανοούν και ενσωµατώνουν τις ανάγκες των συµµετεχόντων στις τάξεις τους. Ένας δάσκαλος από το Σχολείο Mare de Déu de Montserrat, εξηγεί ότι τα µαθήµατα οργανώνονται έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες εκπαίδευσης που εκφράζονται από τους συµµετέχοντες.

Η εκπαίδευση της οικογένειας στο σχολείο είναι... ‘a la carte’, µε άλλα λόγια, στο ‘όνειρό’ τους οι γονείς αποφάσισαν, µίλησαν, εξέφρασαν αυτό που ήθελαν και ποια αντικείµενα θα ήθελαν να µάθουν και έτσι εµείς προσπαθούµε να απαντήσουµε σε αυτά (...). (Δάσκαλος, Σχολείο Mare de Déu)

Οι τάξεις είναι προσαρµοσµένες στις ανάγκες κατάρτισης των οικογενειών, αλλά και σε άλλες ανάγκες, όπως το χρονοδιάγραµµα, δηλαδή, υπάρχει ευελιξία στο χρονοδιάγραµµα. Στο Σχολείο Mare de Déu de Montserrat, για παράδειγµα, από το σχολικό έτος 2008-09 οι δραστηριότητες υλοποιούνται σε ηµέρες και ώρες που επιτρέπουν τη συµµετοχή των εργαζόµενων οικογενειών. Όσον αφορά στην προώθηση ιδιαίτερα της συµµετοχής των µητέρων, συγκεκριµένες δράσεις έχουν καταγραφεί ότι είναι απαραίτητες, όπως, η ύπαρξη ενός ατόµου που να φροντίζει τα µικρότερα παιδιά (δωρεάν) τη στιγµή που οι µητέρες συµµετέχουν στη µάθηση. Μια µητέρα εξηγεί πώς η εφαρµογή αυτού του µέτρου έχει διευκολύνει τη συµµετοχή των µητέρων:

Ένα πολύ µεγάλο βήµα επίσης, που πήγε πολύ καλά, ήταν το γεγονός ότι είχαν κάποιον (...) που παρείχε υπηρεσίες φροντίδας των βρεφών τους, τη στιγµή που οι µητέρες µελετούσαν, εργάζονταν... ήταν... […] Και θέλουν αυτό να συνεχιστεί και το επόµενο έτος (Μητέρα, Σχολείο Mare de Déu)

Αναφορές

• Christou, M., & Puigvert, L. (2011). The role of “Other Women” in current educational transformations. International Studies in Sociology of Education, 21(1), 77 – 90.

• Flecha, A., García, R., & Rudd, R. (2011). Using Health Literacy in School to Overcome Inequalities. European Journal of Education, 46(2), 209–218.

• Oliver, E., de Botton, L., Soler, M. & Merril B. (2011). Cultural intelligence to overcome educational exclusion. Qualitative Inquiry, 17 (3), 267-276


• Rogoff, B.; Goodman Turkanis, C. & Bartlett L. (2001) Learning together: Children and adults in a school community. New York: Oxford University Press.

• Santa Cruz, I., Siles, G., & Vrecer, N. (2011). Invest for the Long Term or Attend to Immediate Needs? Schools and the Employment of Less Educated Youths and Adults. European Journal of Education, 46(2), 197–208

• Soler, M. (2004). Reading to share: Accounting for others in dialogic literary gatherings. in Aspects of the Dialogical Self. International Cultural-Historical Human Sciences, ed. Marie-Cécile Bertau. Berlin: Lehmanns Media.




Τηλέφωνο +34 933 043 000



Μειώνοντας τη σχολική διαρροή των παιδιών Ροµά – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ


Το πρόγραµµα "Μειώνοντας το ποσοστό σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά από το σχολείο" (Decreasing the Dropout Rate of Roma Children from School) είναι ένα 3ετές πρόγραµµα που εφαρµόζεται από το την οργάνωση Center Amalipe στη Βουλγαρία µε επιχορήγηση από το Ίδρυµα ‘η Αµερική για την Βουλγαρία’ (America for Bulgaria Foundation). Ο κύριος στόχος του είναι να µειώσει το ποσοστό σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά που πρέπει να παρακολουθούν την υποχρεωτική εκπαίδευση. Οι δράσεις του προγράµµατος αποσκοπούν επίσης στη διαχείριση του ζητήµατος των σχολικών απουσιών, των µη-ικανοποιητικών σχολικών βαθµών, του σχετικά χαµηλού ποσοστού των Ροµά που συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους σε σχολεία δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης (γυµνάσια), της αµέλειας των γονιών Ροµά σχετικά µε τη σχολική ζωή και τις δοµές σχολικής διαχείρισης.

Οι δράσεις του προγράµµατος ήταν από την αρχή σύµφωνες µε την αρχή ότι ένα σχολείο µε εύρυθµη λειτουργία είναι η καλύτερη εγγύηση για την προσέλκυση, την παραµονή και την επιτυχία των µαθητών. Ένα βέλτιστο περιβάλλον συνεισφέρει επίσης στην επιτυχηµένη εκπαιδευτική ενσωµάτωση των παιδιών Ροµά. Ένα καλά οργανωµένο σχολείο γνωρίζει πώς να εµπλέξει τους γονείς, έχει τους πόρους να προσφέρει ένα ευρύτερο φάσµα εκπαιδευτικών δυνατοτήτων εκτός την τάξη της µιας-βάρδιας και εφαρµόζει σύγχρονες µεθόδους διδασκαλίας (συµπεριλαµβανοµένης της διαπολιτισµικής διαδραστικής εκπαίδευσης). Η κύρια ιδέα αυτού του προγράµµατος είναι ότι η σχολική διαρροή είναι παιδαγωγικό θέµα για την αντιµετώπιση του οποίου είναι απαραίτητη η ύπαρξη εκπαιδευτικών πόρων: οι κοινωνικές δραστηριότητες δεν αρκούν από µόνες τους αλλά είναι µάλλον µια συµπληρωµατική λύση σε αυτήν την περίπτωση. Μια αλλαγή είναι απαραίτητη στο συνολικό σχολικό περιβάλλον: αλλαγές στις µεθόδους διδασκαλίας που εφαρµόζονται στα προγράµµατα σπουδών, οργάνωση της διαδικασίας µάθησης µε συµµετοχή των γονέων. Η διαδραστική και διαπολιτισµική εκπαίδευση είναι η καλύτερη βάση για τον έλεγχο της σχολικής διαρροής: ένα παράδειγµα σε αυτή την περίπτωση είναι τα σχολεία που διδάσκουν το προαιρετικό µάθηµα ‘Εθνική Λαογραφία-Λαογραφία των Ροµά’ (Ethnic Folklore-Roma Folklore)

Το σχολικό έτος 2010-2011 η οργάνωση Center Amalipe απέκτησε εµπειρία από τη συνεργασία της µε σχολεία: 34 συνολικά σχολεία σε 10 περιφέρειες της Βουλγαρίας, 13 από τα οποία ήταν Σχολεία «Συµβουλευτικής Καθοδήγησης» (mentoring) και 21 ήταν «Πιλοτικά» Σχολεία. Μία από τις κύριες προσεγγίσεις που εφαρµόστηκαν στο πρόγραµµα ήταν ο διαχωρισµός των σχολείων στις δύο παραπάνω υποκατηγορίες. Με αυτή την έννοια, το Σχολείο ‘Συµβουλευτικής Καθοδήγησης’ (mentoring) είναι το σχολείο που έχει αποκτήσει αρκετή εµπειρία και έχει πετύχει στις προσπάθειές του για προσέλκυση και παραµονή των παιδιών Ροµά στο σχολείο, και το ‘Πιλοτικό’ Σχολείο είναι ένα σχολείο που υποστηρίζεται από συµβουλευτική καθοδήγηση (mentoring) για την ανάπτυξη και εφαρµογή του προγράµµατος πρόληψης της σχολικής διαρροής.

Το δεύτερο σχολικό έτος του προγράµµατος 2011-2012, η οργάνωση Center Amalipe εφάρµοσε το «Πρόγραµµα για τη µείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά» (Program for


Reduction of the Dropout Rate of Roma Children) σε 90 σχολεία (34 σχολεία ‘συµβουλευτικής καθοδήγησης’-mentoring και 56 ‘Πιλοτικά’ Σχολεία) σε 20 περιφέρειες της Βουλγαρίας.

Οι µέθοδοι που εφαρµόστηκαν µαζί µε τα ΄Πιλοτικά’ Σχολεία για την επίτευξη αυτών των αποτελεσµάτων αποδείχθηκαν µακροπρόθεσµα αποτελεσµατικά. Τα σχολικά προγράµµατα για την πρόληψη της σχολικής διαρροής και την παραµονή των µαθητών είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για το σχεδιασµό των δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην παραµονή των µαθητών στο σχολείο. Κάθε σχολείο καθορίζει αρχικά τους ειδικούς στόχους και την οµάδα-στόχου, και στη συνέχεια καθορίζει τις συγκεκριµένες δραστηριότητες που στοχεύουν στην παραµονή και την προσέλκυση των παιδιών ανάλογα µε τα συγκεκριµένα προβλήµατα που αυτά αντιµετωπίζουν. Η γενική τάση όλων των σχολικών προγραµµάτων σχολείο είναι ότι προσβλέπουν σε δράσεις σε 4 βασικούς τοµείς:

Δουλεύοντας µε τους δασκάλους: προγράµµατα κατάρτισης (που διαιρούνται σε 7 εκπαιδευτικά πακέτα) για όλους τους δασκάλους ώστε να λειτουργούν αποτελεσµατικά σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον. Αυτά τα προγράµµατα κατάρτισης πραγµατοποιούνται στη βάση της µεθόδου ‘οι Δάσκαλοι διδάσκουν δασκάλους’ (Teachers teaching teachers) (εκπαίδευση εκπαιδευτών): δάσκαλοι συµβουλευτικής καθοδήγησης (mentoring) έχουν καταρτιστεί και είναι στη συνέχεια έτοιµοι να διεξάγουν ένα εκπαιδευτικό πακέτο κατάρτισης µία φορά το µήνα στα πιλοτικά σχολεία µετά από µια προπαρασκευαστική φάση

Εµπλέκοντας τους γονείς: η ενδυνάµωση και η εµπλοκή των γονέων για να συµµετάσχουν ενεργά στη σχολική ζωή, δηµιουργώντας µια Λέσχη Γονέων (Parent Club) που συναντιέται σε τακτική βάση για το σχεδιασµό θεµάτων οργάνωσης που έχει ως στόχο: (α) την ενεργό σχολική ζωή των παιδιών τους και τις περιπτώσεις παιδιών σε κίνδυνο σχολικής διαρροής, (β) τη συµµετοχή των γονέων Ροµά σε ένα Διοικητικό Συµβούλιο, και (γ) τη θέσπιση και διενέργεια Φόρουµ Συζήτησης Γονέων (Parental Discussion Forums) σχετικά µε συγκεκριµένα θέµατα και προβλήµατα ή µετά από δική τους πρωτοβουλία. Κάθε σχολείο έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ποια από αυτές τις 3 µορφές θα χρησιµοποιήσει ανάλογα µε την κατάσταση της κοινότητας των γονέων του

Διατήρηση υψηλών επιπέδων δράσης µεταξύ των µαθητών: µέσω της καθιέρωσης του Μαθητικού Κοινοβουλίου/ Συµβουλίου (Student Parliament/Council) και του ενεργού έργου του για την πρόληψη της σχολικής διαρροής εφαρµόζοντας την προσέγγιση της ‘οµότιµης εκπαίδευσης’ (peer education’), κ.ά.

Εισαγωγή της πολυπολιτισµικής και διαδραστικής εκπαίδευσης: σε όλα τα σχολεία του προγράµµατος, λειτουργούν τάξεις ‘Εθνικής Λαογραφίας-Λαογραφίας των Ροµά’ (Ethnic Folklore-Roma Folklore) οι οποίες έχουν ένα σηµαντικό ρόλο στην παραµονή των παιδιών στο σχολείο. Επιπλέον, διαπολιτισµικά στοιχεία έχουν ενσωµατωθεί στα υποχρεωτικά σχολικά µαθήµατα. Πολλές δραστηριότητες εκτός σχολικού προγράµµατος επέφεραν µια ποικιλία στη διαδικασία της µάθησης.

— Η κυριότερη αποστολή του προγράµµατος είναι να µετατρέψει το σχολείο σε ένα χώρο για κάθε παιδί

Η βασική προσέγγιση είναι ότι η γνώση επιτυγχάνεται όταν µοιράζονται οι αξίες και ο πολιτισµός, και αυτό είναι κάτι στο οποίο κάθε µαθητής µπορεί να είναι καλός.


Το πρόγραµµα βασίζεται σε διάφορες βασικές αρχές:

Κάθε µαθητής µπορεί να είναι ένας νικητής!

Κάθε µαθητής είναι καλός σε κάτι. Αυτό µπορεί να είναι ένα αντικείµενο του προγράµµατος σπουδών ή και εκτός αυτού. Η ιδέα για το τι ένας µαθητής είναι καλός, συχνά διαφέρει από αυτό που εµείς θεωρούµε ως ‘καλό’. Ένας µαθητής µπορεί να είναι καλός στα µαθηµατικά, αλλά ένας άλλος µπορεί να είναι καλός στο να είναι ηγέτης και να οργανώνει τους άλλους, ή είναι καλός στην περιήγηση στο δάσος, ή να είναι ένας καλός µουσικός, κ.λπ. Η προσέγγισή µας έχει ως εξής:

• να βρεθεί ο τοµέας στον οποίο ένας µαθητής είναι καλός

• να βοηθηθεί ο µαθητής να γίνει ένας ‘νικητής’ σε αυτόν τον τοµέα στηριζόµενος στις γνώσεις του και στις δεξιότητές του µε έναν τρόπο που είναι αποδεκτός από την κοινωνία

• να αναπτυχθούν συµπληρωµατικές δεξιότητες σε άλλους τοµείς που υπάρχουν στο σχολικό πρόγραµµα µε βάση όσα έχουµε ήδη διαπιστώσει ότι είναι κάλος ο µαθητής, για παράδειγµα κάνοντας τη µετάβαση από αυτό στο οποίο ο µαθητής είναι ‘νικητής’ σε αυτό που η κοινωνία αντιλαµβάνεται ως ‘νικητή’. Για παράδειγµα, ένας µαθητής που είναι ένας καλός µουσικός µπορεί να αναπτύξει περαιτέρω αυτή τη δεξιότητα σε πράγµατα που είναι χρήσιµα εντός και εκτός σχολείου. Έτσι µπορεί εύκολα να µάθει πώς να καταρτίζει έναν προϋπολογισµό για τη συναυλία ή την εκδήλωση της µελλοντικής του µπάντας, και έτσι όχι µόνο να αναπτύξει τις ικανότητές του στα µαθηµατικά, αλλά επίσης να δει την πρακτική τους εφαρµογή σε ένα αντικείµενο της ίδιας της ζωής

Βάζοντας Μεγάλες Προσδοκίες

Ο καθένας επιδιώκει να πετύχει αυτό που αναµένουν οι άλλοι από αυτόν. Πολύ συχνά, η ανάπτυξη των παιδιών Ροµά καθορίζεται από χαµηλές προσδοκίες που οι άλλοι (ιδιαίτερα οι δάσκαλοι) έχουν για αυτά. Για να πειστούν οι µαθητές ότι µπορούν να πετύχουν πράγµατα, θα πρέπει να έχουµε υπόψη ότι πολλά από τα εµπόδια σχηµατίζονται από το περιβάλλον στο οποίο ζει και η αντιµετώπισή τους απαιτεί µια πολύπλευρη επίδραση, συµπεριλαµβανοµένου επίσης του περιβάλλοντός του. Για παράδειγµα, πολλά παιδιά Ροµά πιστεύουν ότι δεν µπορούν να πετύχουν γιατί είναι Ροµά: η αύξηση της γνώσης και της υπερηφάνειας για την ταυτότητά τους είναι ένα σηµαντικό βήµα για το σχηµατισµό της πεποίθησης ότι µπορούν να πετύχουν.

Έτσι, προκειµένου τα παιδιά να πετύχουν καλύτερα αποτελέσµατα και να έχουν µια σταθερή και συνεχή ανάπτυξη, πρέπει να θέσουµε καινούριες και υψηλότερες προσδοκίες για αυτά. Το κλειδί για την επιτυχία της δουλειάς µε κάθε παιδί είναι να µην είναι ικανοποιηµένα µε ότι έχουν ήδη πετύχει, αλλά να τα κάνουµε να επιθυµούν να φτάσουν στον επόµενο στόχο και στην επόµενη δεξιότητα. Σε κάθε παιδί πρέπει να παρουσιαστεί ότι µπορεί να πετύχει και να θέσει περαιτέρω υψηλότερους στόχους και προσδοκίες. Ωστόσο, οι προσδοκίες θα πρέπει να είναι ρεαλιστικές και πραγµατοποιήσιµες και να απαιτούν εντατική εργασία και προσπάθεια από κάθε µαθητή. Κάθε παιδί πρέπει να µάθει ότι αν προσπαθήσει αρκετά, θα µπορέσει να πετύχει το στόχο που έχει ορίσει και ότι αυτό θα οδηγήσει σε µια αλλαγή στη ζωή του. Κάθε παιδί πρέπει να µάθει να πιστεύει ότι "Μπορώ..." και ότι «Θέλω να...».


Από τη στιγµή που έχουν τεθεί οι στόχοι (είτε γενικοί στόχοι για την οµάδα είτε ατοµικοί στόχοι για κάθε µαθητή), αυτοί πρέπει να καταγραφούν σε ένα εµφανές σηµείο στην τάξη ή το σχολείο.

Το σχολείο µπορεί να είναι ελκυστικό για κάθε παιδί!

Για να είναι ελκυστικό, ένα σχολείο πρέπει να αναγνωρίζεται από τα παιδιά, τους γονείς τους και την κοινότητα ως ‘δικός’ τους θεσµός. Για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι απαραίτητο τα άτοµα από την κοινότητα να αναγνωρίζουν κάτι από τον πολιτισµό τους στο σχολείο, το σχολικό περιβάλλον να είναι ελκυστικό για κάθε παιδί και το σχολείο να συµµετέχει στη ζωή της κοινότητας. Από την άλλη, είναι αναγκαίο να γίνεται φανερό οποιοδήποτε πρακτικό όφελος του σχολικού προγράµµατος και όλη η διδασκαλική διαδικασία µάθησης να καλύπτει τοµείς που παρέχουν δεξιότητες ζωής (‘Non scholae, sed vitae discimus’: ‘Μαθαίνουµε για χάρη της ζωής και όχι για το σχολείο’). Η προσέγγισή µας έχει ως εξής:

• να υποστηριχτεί η εφαρµογή της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης στα σχολεία – µέσω του σχολικού προγράµµατος και δράσεων εκτός σχολικού προγράµµατος – για να βοηθηθούν τα παιδιά και οι γονείς από µειονοτικές οµάδες, για να αναγνωρίσουν τον πολιτισµό τους στο σχολείο, και να ενισχυθεί η δηµιουργία ανεκτικότητας µεταξύ όλων των παιδιών και των γονέων. Ένα παράδειγµα είναι οι ‘Τάξεις Πολιτισµού των Ροµά’ (Roma culture classes)

• να οργανωθούν διαφόρων δραστηριότητες εκτός σχολικού προγράµµατος ως ένα µέσο εµπλοκής του σχολείου στη ζωή των τοπικών κοινοτήτων και ως µια ευκαιρία ανάπτυξη των δεξιοτήτων των µαθητών µέσα σε ένα ευχάριστο περιβάλλον

• Να εισαχθούν διάφορες µορφές συµµετοχής των γονέων και των εκπροσώπων της τοπικής κοινότητας στη σχολική ζωή: η ενεργός, παρά η επίσηµη, συµµετοχή των γονέων στο Διοικητικό Συµβούλιο του Σχολείου, η συµµετοχή τους στην τάξη και στις δραστηριότητες εκτός σχολικού προγράµµατος

Το σχολείο µπορεί να είναι ένα εύρυθµο σύστηµα

Ένα καλά οργανωµένο σχολείο είναι η καλύτερη εγγύηση προσέλκυσης, παραµονής και εξασφάλισης επιτυχών επιδόσεων των µαθητών. Είναι επίσης το καλύτερο περιβάλλον για µια επιτυχηµένη εκπαιδευτική ενσωµάτωση των παιδιών Ροµά. Το καλά οργανωµένο σχολείο γνωρίζει πώς να κάνει τους γονείς να συµµετάσχουν, έχει τους πόρους να προσφέρει ένα ευρύτερο φάσµα εκπαιδευτικών ευκαιριών πέρα από την τάξη µιας-βάρδιας και εφαρµόζει σύγχρονες παιδαγωγικές µεθόδους εργασίας (συµπεριλαµβανοµένης της διαδραστικής και πολυπολιτισµικής εκπαίδευσης). Η προσέγγισή µας έχει ως εξής:

• Ενδυνάµωση των γονέων µέσω διαφόρων µορφών γονεϊκής συµµετοχής στη διαχείριση του σχολείου (π.χ. σχολικά συµβούλια, κ.λπ.) και δίνοντας έµφαση στην ίση συµµετοχή των γονέων Ροµά

• Κινητοποίηση των µαθητών µέσω διαφόρων µορφών µαθητικής διακυβέρνησης και δίνοντας έµφαση στην ίση συµµετοχή σε αυτές των µαθητών Ροµά


• Στήριξη των δασκάλων: ένας δάσκαλος σε σχολείο της Βουλγαρίας υιοθετεί το πνεύµα της Αναγέννησης. Εφαρµόζει καινοτόµες µεθόδους εργασίας µε τους µαθητές και εκπαιδευτικής ένταξης των παιδιών Ροµά. Ένα παράδειγµα είναι οι δάσκαλοι που διδάσκουν στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’. Υποστηρίζουµε µεθοδολογικά τις προσπάθειές τους, την επιτυχηµένη περαιτέρω ανάπτυξή τους, και την εύρεση µιας δικαιωµατικής θέση στο σχολείο και την κοινωνική ιεραρχία

• Στήριξη του Διευθυντή: σε µεγάλο βαθµό η επιτυχία ενός σχολείου, και συχνά ακόµα και το µέλλον του, εξαρτάται από τις διευθυντικές δεξιότητες του Διευθυντή. Στηρίζουµε τους Διευθυντές των σχολείων, µε παιδιά Ροµά, να οργανώνουν και να κατευθύνουν το σχολείο τους, να βρίσκουν πρόσθετους πόρους, κ.ά., έτσι ώστε να µπορούν µε επιτυχία να ενσωµατώνουν παιδιά της µειονότητας και να παρέχουν ποιοτική εκπαίδευση

• Μια από τις βασικές προσεγγίσεις του προγράµµατος είναι η αύξηση της συµµετοχής των γονέων Ροµά όχι µόνο ως απλοί συµµετέχοντες στις πρωτοβουλίες που οργανώνονται από τα συµµετέχοντα σχολεία στο πρόγραµµα, αλλά επίσης και ως ενεργά µέλη στη σχολική ζωή. Ένα από τα βασικά στοιχεία του προγράµµατος είναι η θέσπιση των Λεσχών Γονέων (parents clubs) σε όλα τα συµµετέχοντα σχολεία στο πρόγραµµα. Οι Λέσχες Γονέων συµµετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά µε τη σχολική ζωή, στις συζητήσεις σχετικά µε τα µέτρα και τις δράσεις µείωση του ποσοστού σχολικής διαρροής στο συγκεκριµένο σχολείο, καθώς και της δράσης τους ως ένα όργανο παρακολούθησης των σχολικών πολιτικών που επηρεάζουν την ισότιµη πρόσβαση των παιδιών Ροµά στο σχολείο και την ποιότητα της εκπαίδευσης

• Επιπλέον, ως αποτέλεσµα της παρέµβασης του προγράµµατος, πολλά από τα συµµετέχοντα στο πρόγραµµα σχολεία προσέλαβαν Ροµά άτοµα ως καθηγητές ή ως µη-παιδαγωγικό προσωπικό


Η κύρια επικέντρωση της δράσης είναι η κοινότητα των Ροµά γενικά και ιδιαίτερα τα παιδιά Ροµά. Τα παιδιά Ροµά εγκαταλείπουν το σχολείο σε µεγάλους αριθµούς. Σύµφωνα µε µια έρευνα που διεξήχθη από το Υπουργείο Παιδείας και Επιστηµών, τα παιδιά Ροµά αποτελούν το 21% των µαθητών στην 1η τάξη και µόνο το 7,8% στην 8η τάξη. Αυτό σηµαίνει ότι τα 2/3 των παιδιών Ροµά που παρακολουθούν την 1η τάξη εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς την απόκτηση οποιουδήποτε εκπαιδευτικού πτυχίου. Αυτό επηρεάζει την ευκαιρία τους για επιτυχία αργότερα στη ζωή τους.

Επιπλέον, πολλά παιδιά Ροµά έχουν σχετικά χαµηλούς σχολικούς βαθµούς και σοβαρά εκπαιδευτικά προβλήµατα στο σχολείο. Η µη-τακτική παρακολούθηση και οι πολλές απουσίες (неизвинени отсъствия) χαρακτηρίζουν συχνά την παρουσία των Ροµά στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση και στις πρώτες τάξεις της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Αυτές ενισχύουν επιπρόσθετα τη διαδικασία σχολικής διαρροής µεταξύ τους.

Επίσης, οι γονείς των Ροµά δεν συµµετέχουν στη σχολική ζωή. Συχνά αντιλαµβάνονται το σχολείο ως έναν ξένο (και πολλές φορές εχθρικό) θεσµό. Ως αποτέλεσµα, δεν είναι βαθιά δεσµευµένοι µε τη


σχολική παρακολούθηση και δεν στηρίζουν ενεργά την εκπαίδευση των παιδιών τους. Αυτό µε τη σειρά του αυξάνει επίσης το ποσοστό σχολικής διαρροής στην κοινότητα των Ροµά.

Κατά τη διάρκεια του 1ου έτους, στο πρόγραµµα συµµετείχαν 7.755 µαθητές από την 1η ως την 8η τάξη (51% µαθητές Ροµά και 49% µαθητές µη-Ροµά). Κατά τη διάρκεια του 2ου έτους του προγράµµατος, ο αριθµός των µαθητών αυξήθηκε σε 19.584 µαθητές.


Βασική και πρωτοβάθµια εκπαίδευση

Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποσοτικά αποδεικτικά στοιχεία 71

Κατά τη διάρκεια του 1ου έτους, το πρόγραµµα κάλυψε 34 σχολεία: 13 σχολεία συµβουλευτικής καθοδήγησης (mentoring) και 21 πιλοτικά σχολεία σε 10 περιφέρειες στη Βουλγαρία. 7.755 µαθητές συµµετείχαν στις τάξεις των σχολείων του προγράµµατος κατά την έναρξη του σχολικού έτους. Ένας από τους στόχους του προγράµµατος, εντούτοις, ήταν να αυξήσει τις στάσεις ανεκτικότητας στην τάξη, και έτσι κάλυψε και µαθητές Ροµά και µαθητές µη-Ροµά: 51% των µαθητών στα σχολεία του προγράµµατος ήταν Ροµά και 49% µη-Ροµά. 7.558 µαθητές ολοκλήρωσαν µε επιτυχία το σχολικό έτος.

Κατά τη διάρκεια του 1ου σχολικού έτους:

• 307 παιδιά εγγράφηκαν επιπρόσθετα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς

• 176 παιδιά έφυγαν στο εξωτερικό

• 254 παιδιά µετακινήθηκαν και συνέχισαν την εκπαίδευσή τους σε άλλα σχολεία

• 74 παιδιά εγκατέλειψαν το σχολείο

Ως αποτέλεσµα των παρεµβάσεων του προγράµµατος, το ποσοστό σχολικής διαρροής στο τέλος του 1ου πρώτου τριµήνου ήταν 0,58%, ενώ στο τέλος του δεύτερου τριµήνου ήταν 0.38%, συγκρινόµενα µε το µέσο ορο του ποσοστού σχολικής διαρροής στα σχολεία του προγράµµατος που ήταν 2,47% κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2009-2010:

• 924 µαθητές συµµετείχαν στις τάξεις Ροµά του SIP-Social Inclusion Programme (Πρόγραµµα Κοινωνικής Ένταξης) χωρισµένοι σε 52 οµάδες (1 από τα σχολεία είχε 5 οµάδες). Το πρόγραµµα έχει µια σηµαντική άµεση επίπτωση στους µαθητές που συµµετείχαν στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’

71!Στοιχεία!από!το!πρόγραμμα!INCLUDQED!Project!που!συντονίστηκε!από!την!CREAQUB.!Centre!of!Research!in!Theories!and! Practices! that! Overcome! Inequalities.! 2011.! REPORT& 9:& Contributions& of& local& communities& to& social& cohesion.!INCLUDQED!Project.!Strategies!for!inclusion!and!social!cohesion!in!Europe!from!education,!2006Q2011.!6th!Framework!


• Ο µέσος αριθµός απουσιών (συµπεριλαµβανοµένων όλων των απουσιών, δικαιολογηµένων και µη) στο πρόγραµµα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2010-2011 µειώθηκε σε 40,66 απουσίες ανά µαθητή σε σύγκριση µε 110 απουσίες ανά µαθητή που είναι το κρίσιµο αποδεκτό όριο από το Υπουργείο Παιδείας ως ένας δείκτης για ένα µαθητή σε κίνδυνο εγκατάλειψης του σχολείου. Την ίδια στιγµή, ο µέσος αριθµός των απουσιών ανά µαθητή εκείνων των µαθητών που συµµετέχουν στην τάξη Ροµά SIP-Social Inclusion Programme (Πρόγραµµα Κοινωνικής Ένταξης) είναι 22,55 (συµπεριλαµβανοµένων όλων των απουσιών, δικαιολογηµένων και µη) γεγονός που φανερώνει ότι η εντατική παρέµβαση των τάξεων Ροµά SIP-Social Inclusion Programme (Πρόγραµµα Κοινωνικής Ένταξης) µείωσε σηµαντικά το ποσοστό απουσιών περίπου στο µισό. Επιπλέον, µόνο 4 στους 924 µαθητές που συµµετείχαν στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ έχουν εγκαταλείψει το σχολείο, αριθµός που αντιστοιχεί στο 0,43%

• Ο µέσος όρος των βαθµών των συµµετεχόντων µαθητών στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ είναι σχετικά υψηλός (4,61) σε σύγκριση µε τους βαθµούς της 8ης τάξης (4,01), αλλά την ίδια στιγµή είναι ακόµη χαµηλότεροι από εκείνους των βασικών τάξεων (4,68 στην 1η τάξη και στην 4η τάξη)

• Επιπλέον, το 59,56% των µαθητών Ροµά στην 8η τάξη συνέχισαν την εκπαίδευσή τους στο Γυµνάσιο γεγονός που οφείλεται επίσης σε µεγάλο βαθµό όχι µόνο στα διάφορα στοιχεία της πρόληψης της σχολικής διαρροής του προγράµµατος, αλλά επίσης και στις ενηµερωτικές εκστρατείες που οργανώθηκαν στα δηµοτικά σχολεία του προγράµµατος µε την ενεργό συµµετοχή των µαθητών µε τη στήριξη του Ταµείου Έκτακτων Αναγκών (Emergency fund). Ως αποτέλεσµα αυτής της συνδυασµένης προσπάθειας, 297 παιδιά Ροµά συνέχισαν στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση σε σύγκριση µε 105 µαθητές το προηγούµενο έτος

• 48 παιδιά και δάσκαλοι πήραν µέρος στην επίσκεψη στο Βουλγαρικό Κοινοβούλιο

Κατά τη διάρκεια του 2ου σχολικού έτους του προγράµµατος, ο µέσος όρος του αριθµού απουσιών ανά µαθητή µειώθηκε από 40,66 (το προηγούµενο έτος) σε 18,35. Επιπλέον, το ποσοστό σχολικής διαρροής των µαθητών που συµµετείχαν στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ µειώθηκε σε 0,22% στο τέλος του 1ου τριµήνου. Οι απουσίες αυτών των µαθητών µειώθηκαν από 22,55 (το προηγούµενο έτος) σε 12,76.


Η ποιότητα της πρωτοβουλίας αξιολογήθηκε αρκετές φορές από υψηλόβαθµους υπαλλήλους του Υπουργείου Παιδείας: από τον Υπουργό Παιδείας (δείτε την ταινία ‘Mission Amalipe’) και την αναπληρώτρια Υπουργό Παιδείας Milena Damianova, από τη µια πλευρά, και από τα άτοµα που συµµετείχαν στο πρόγραµµα, από την άλλη: εκπαιδευτικοί, µαθητές και γονείς (ερωτηµατολόγια ανατροφοδότησης και παρατηρήσεις από τα άτοµα που συµµετείχαν στην πρωτοβουλία):

• το 70% των σχολείων οργάνωσαν εορτασµούς για την 8η Απριλίου κατά τη διάρκεια του 1ου έτους. Αυτοί οι εορτασµοί ήταν ένας δείκτης όχι µόνο για το µεγάλο ενδιαφέρον των µαθητών για εκπαιδευτικές δραστηριότητες, αλλά επίσης ήταν και µια ένδειξη για την αυξηµένη συµµετοχή των γονέων στη σχολική ζωή


• Πάνω από 1.000 παιδιά συµµετείχαν στην 8η διοργάνωση του Chiildren Roma Festival Open Heart που έλαβε χώρα στις 4 µε 5 Ιουνίου στο Veliko Turnovo. Τα σχόλια ανατροφοδότησής τους από τη συµµετοχή σε αυτό το γεγονός δείχνει τον αντίκτυπο που οι πρωτοβουλίες του προγράµµατος είχαν πάνω τους

Επιπλέον, το Υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και Επιστήµης αξιολόγησε τα οφέλη του Προγράµµατος συµπεριλαµβάνοντας βασικά στοιχεία του σε διάφορες εκπαιδευτικές πολιτικές: κάθε σχολείο απαιτείται να καταρτίζει το σχολικό του πρόγραµµα για τη µείωση της σχολικής διαρροής στα πλαίσια του νέου Νόµου για τη Σχολική Εκπαίδευση (School Education Law). Η θέσπιση και η εφαρµογή αυτών των προγραµµάτων υποστηρίζεται µέσω ενός Εθνικού Προγράµµατος

Διάφορες µέθοδοι που χρησιµοποιούνται από το τρέχον µοντέλο συνιστώνται στα διάφορα προγράµµατα και έργα που διαχειρίζεται το Υπουργείο Παιδείας. Το Πρόγραµµα ‘Μειώνοντας το ποσοστό διαρροής των παιδιών Ροµά από το σχολείο’ (Decreasing the Dropout of Roma children from School) έγινε παράδειγµα για το πώς µια επιτυχής πρωτοβουλία µιας ΜΚΟ µπορεί να θεσµοθετηθεί από το Υπουργείο Παιδείας φθάνοντας έτσι σε εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά.

Αναφορές

• Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2012) Annual Report 2011.

• Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2011) Decreasing the Drop-out rate among Roma Children: special issue (July 2011).

• bTV (2011, Feb.22) Discussing the reducing of the drop-out rate among Roma children. http://www.btv.bg/news/bulgaria/obrazovanie/story/720860026-Obsajdat_preventsiya_za_otpadaneto_na_detsa_ot_uchilishte.html, last accessed: 2012-05-22

• Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2012). Every school with a strategy how to overcome the problem of the early school leavers. Issue No.4/2012

• Council of Ministers (2011). Monitoring report for 2011 for the Implementation of the National Action Plan for the Decade of Roma Inclusion. http://nccedi.government.bg/page.php?category=73&id=1706, last accessed: 2012-05-22

• National Council for Cooperation on Ethnic and Integration Issues (2012). Report for the activities of the NCCEII for 2011. http://nccedi.government.bg/page.php?category=73&id=1706, last accessed: 2012-05-22

• Ministry of Education and Science (2010). Strategy for educational integration of children and students from the ethnic minorities

• Council of Ministers (2011). Action plan for the Implementation of the National Roma Integration Strategy


• Περισσότερες από 50 δηµοσιεύσεις για την εφαρµογή του µοντέλου σε διαφορες περιφερειακές και εθνικές εφηµερίδες

• Ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας: http://romaeducation.com/index.php/bg/


Τίτλος AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance

Ιστοσελίδα www.amalipe.com www.romaeducation.com

Τηλέφωνο +34 933 043 000

e-mail [email protected], [email protected]

!

!


Τάξεις πολιτισµού των Ροµά στο κρατικό σχολικό πρόγραµµα – ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ


Η ένταξη των «τάξεων πολιτισµού των Ροµά» (Roma culture classes) στη διδακτέα ύλη των κρατικών σχολείων στη Βουλγαρία είναι ένα πρόγραµµα που δηµιουργήθηκε και υλοποιείται από το Center Amalipe (Βουλγαρία) από το 2002.

Ο πυρήνας του προγράµµατος είναι η θέσπιση του µαθήµατος «Εθνική λαογραφία στη Βουλγαρία – Λαογραφία των Ροµά» (Τάξεις πολιτισµού των Ροµά) (Folklore of the ethnoi in Bulgaria - Roma Folklore/ Roma culture classes). Είναι ένα µάθηµα επιλογής που περιλαµβάνεται στο πρόγραµµα σπουδών των κρατικών σχολείων. Οι κλάσεις χωρίζονται σύµφωνα µε τις διαφορές ηλικίας σε 2η έως 4η και σε 5η έως 8η τάξη.

Οι στόχοι του προγράµµατος είναι οι εξής:

1. Πρόληψη της σχολικής διαρροής των παιδιών Ροµά, φέρνοντας το σχολείο κοντά στις οικογένειες των Ροµά (µέσω της ένταξης στοιχείων του πολιτισµού των Ροµά στο σχολικό πρόγραµµα)

2. Ενίσχυση της ταυτότητας των παιδιών Ροµά και αύξηση των κινήτρων τους για υψηλότερες σχολικές επιδόσεις

3. Κάνοντας τα παιδιά των µη-Ροµά να εξοικειωθούν µε την κουλτούρα των Ροµά και έτσι να τα βοηθήσουν να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις τους και να αποδεχτούν τα παιδιά των Ροµά

Το µάθηµα του πολιτισµού των Ροµά διδάσκεται όχι µόνο στους Ροµά αλλά επίσης στα παιδιά Βουλγαρικής και Τουρκικής καταγωγής. Το µάθηµα διδάσκεται στη βουλγαρική γλώσσα, τα διδακτικά βοηθήµατα που εκδίδονται παρουσιάζουν µια ποικιλία της λαογραφίας των Ροµά και τις σχέσεις της µε τη λαογραφία άλλων εθνοτήτων στα πλαίσια του βουλγαρικού εθνικού πολιτισµού. Για το σκοπό αυτό, δηµοσιεύεται µια πλήρης σειρά µεθοδολογικών βοηθηµάτων (βιβλία, βιβλία εργασίας, βιβλία καθηγητή, διαδραστικά υλικά ήχου και εικόνας) η οποία έχει αποσταλεί δωρεάν σε σχολεία που διδάσκουν αυτό το µάθηµα.

Οι Οµάδες: Όλες οι οµάδες είναι ετερογενείς, συµπεριλαµβανοµένων όχι µόνο παιδιών Ροµά (που είναι περίπου το 53%), αλλά επίσης και παιδιών βουλγαρικής (28%) και τουρκικής καταγωγής (19%). Οι τάξεις της λαογραφίας των Ροµά στοχεύουν επίσης και στους µη-Ροµά µαθητές: µια από τις κύριες λειτουργίες τους είναι η διδασκαλία της ανεκτικότητας.

Την ίδια στιγµή, όλες οι οµάδες των Ροµά παρουσιάζονται στις τάξεις (ανάλογα µε τις εδαφικές ιδιαιτερότητες): παιδιά Ροµά µε µητρική γλώσσα τη Ροµανί, την Τουρκική, τη Βουλγαρική και τη Ρουµανική. Το γεγονός ότι ορισµένα από τα παιδιά προτιµούν να έχουν καλύτερη γνώση της τουρκικής ή της βλάχικης γλώσσας δεν ήταν σοβαρό εµπόδιο για την επιτυχή λειτουργία των οµάδων. Τα παιδιά από τις οµάδες Millet και Rudari βρήκαν πολλά πράγµατα από τις δικές τους παραδόσεις στα σχολικά εγχειρίδια και αυτό τα έκανε να ενταχθούν µε ευχαρίστηση στις τάξεις και τις


δραστηριότητες. Οι δάσκαλοι στο µάθηµα της λαογραφίας των Ροµά είναι από το ίδιο σχολείο. Όλοι τους είχαν ειδική κατάρτιση κατά την έναρξη του σχολικού έτους σχετικά µε το τι είναι ο πολιτισµός των Ροµά και ποιος είναι ο τρόπος εργασίας µε παιδιά Ροµά σε ένα µεικτό περιβάλλον.

Οι Τάξεις: Οι δάσκαλοι βάσισαν της τάξεις λαογραφίας των Ροµά σε διαδραστικές τεχνικές. Η δραστηριότητα του µαθητή και το ενδιαφέρον είναι οι πρωταρχικοί παράγοντες για την οργάνωση ενός µαθήµατος. Αυτές είναι οι τάξεις όπου έχει καταγραφεί ο µικρότερος αριθµός απουσιών.

Η προσέγγιση των δασκάλων: οι δάσκαλοι υποχρεούνται να χρησιµοποιούν διαδραστικές τεχνικές και να δηµιουργούν ένα ελκυστικό σχολικό περιβάλλον. Όλες οι τάξεις είναι ανοικτές για τους γονείς και για άλλα µέλη της κοινότητας. Ορισµένες από τις τάξεις λειτουργούν εκτός σχολείου κοινότητα

Ο καθένας επιδιώκει να πετύχει αυτό που αναµένουν οι άλλοι από αυτόν. Πολύ συχνά, η ανάπτυξη των παιδιών Ροµά καθορίζεται από χαµηλές προσδοκίες που οι άλλοι (ιδιαίτερα οι δάσκαλοι) έχουν για αυτά. Για να πειστούν οι µαθητές ότι µπορούν να πετύχουν πράγµατα, θα πρέπει να έχουµε υπόψη ότι πολλά από τα εµπόδια σχηµατίζονται από το περιβάλλον στο οποίο ζει και η αντιµετώπισή τους απαιτεί µια πολύπλευρη επίδραση, συµπεριλαµβανοµένου επίσης του περιβάλλοντός του. Για παράδειγµα, πολλά παιδιά Ροµά πιστεύουν ότι δεν µπορούν να πετύχουν γιατί είναι Ροµά: η αύξηση της γνώσης και της υπερηφάνειας για την ταυτότητά τους είναι ένα σηµαντικό βήµα για το σχηµατισµό της πεποίθησης ότι µπορούν να πετύχουν.

Η βασική προσέγγιση του προγράµµατος είναι η πεποίθηση ότι κάθε µαθητής είναι καλός σε κάτι. Αυτό µπορεί να είναι ένα αντικείµενο του προγράµµατος σπουδών ή και εκτός αυτού. Ένας µαθητής µπορεί να είναι καλός στα µαθηµατικά, αλλά ένας άλλος µπορεί να είναι καλός στο να είναι ηγέτης και να οργανώνει τους άλλους, ή είναι καλός στην περιήγηση στο δάσος, ή να είναι ένας καλός µουσικός, κ.λπ. Η προσέγγισή µας έχει ως εξής:

• να βρεθεί ο τοµέας στον οποίο ένας µαθητής είναι καλός

• να βοηθηθεί ο µαθητής να γίνει ένας ‘νικητής’ σε αυτόν τον τοµέα στηριζόµενος στις γνώσεις του και στις δεξιότητές του µε έναν τρόπο που είναι αποδεκτός από την κοινωνία

• να αναπτυχθούν συµπληρωµατικές δεξιότητες σε άλλους τοµείς που υπάρχουν στο σχολικό πρόγραµµα µε βάση όσα έχουµε ήδη διαπιστώσει ότι είναι κάλος ο µαθητής, για παράδειγµα κάνοντας τη µετάβαση από αυτό στο οποίο ο µαθητής είναι ‘νικητής’ σε αυτό που η κοινωνία αντιλαµβάνεται ως ‘νικητή’

Για να είναι ελκυστικό, ένα σχολείο πρέπει να αναγνωρίζεται από τα παιδιά, τους γονείς τους και την κοινότητα ως ‘δικός’ τους θεσµός. Για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι απαραίτητο τα άτοµα από την κοινότητα να αναγνωρίζουν κάτι από τον πολιτισµό τους στο σχολείο, το σχολικό περιβάλλον να είναι ελκυστικό για κάθε παιδί και το σχολείο να συµµετέχει στη ζωή της κοινότητας. Από την άλλη, είναι αναγκαίο να γίνεται φανερό οποιοδήποτε πρακτικό όφελος του σχολικού προγράµµατος και όλη η διδασκαλική διαδικασία µάθησης να καλύπτει τοµείς που παρέχουν δεξιότητες ζωής (‘Non scholae, sed vitae discimus’: «Μαθαίνουµε για χάρη της ζωής και όχι για το σχολείο»). Η προσέγγισή µας έχει ως εξής:


• να υποστηριχτεί η εφαρµογή της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης στα σχολεία – µέσω του σχολικού προγράµµατος και δράσεων εκτός σχολικού προγράµµατος – για να βοηθηθούν τα παιδιά και οι γονείς από µειονοτικές οµάδες, για να αναγνωρίσουν τον πολιτισµό τους στο σχολείο, και να ενισχυθεί η δηµιουργία ανεκτικότητας µεταξύ όλων των παιδιών και των γονέων

• να υποστηριχτεί η εισαγωγή διαφόρων δραστηριοτήτων εκτός σχολικού προγράµµατος για να διασφαλιστεί η διαφορετικότητα του σχολικού προγράµµατος και να έρθει πιο κοντά στις ανάγκες των µαθητών: η ‘Εθνική Λαογραφία-Η Λαογραφία των Ροµά’ (ECA "Ethnic Folklore - Roma folklore)είναι ένα παράδειγµα µιας τέτοιας εφαρµογής

• να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες εκτός σχολικού προγράµµατος ως ένα µέσο εµπλοκής του σχολείου στη ζωή των τοπικών κοινοτήτων και ως µια ευκαιρία ανάπτυξη των δεξιοτήτων των µαθητών µέσα σε ένα ευχάριστο περιβάλλον

• Να εισαχθούν διάφορες µορφές συµµετοχής των γονέων και των εκπροσώπων της τοπικής κοινότητας στη σχολική ζωή: η ενεργός, παρά η επίσηµη, συµµετοχή των γονέων στο Διοικητικό Συµβούλιο του Σχολείου, η συµµετοχή τους στην τάξη και στις δραστηριότητες εκτός σχολικού προγράµµατος


Η κύρια επικέντρωση της δράσης είναι η κοινότητα των Ροµά γενικά και ιδιαίτερα τα παιδιά Ροµά. Τα παιδιά Ροµά εγκαταλείπουν το σχολείο σε µεγάλους αριθµούς. Σύµφωνα µε µια έρευνα που διεξήχθη από το Υπουργείο Παιδείας και Επιστηµών, τα παιδιά Ροµά αποτελούν το 21% των µαθητών στην 1η τάξη και µόνο το 7,8% στην 8η τάξη. Αυτό σηµαίνει ότι τα 2/3 των παιδιών Ροµά που παρακολουθούν την 1η τάξη εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς την απόκτηση οποιουδήποτε εκπαιδευτικού πτυχίου. Αυτό επηρεάζει την ευκαιρία τους για επιτυχία αργότερα στη ζωή τους.

Επιπλέον, πολλά παιδιά Ροµά έχουν σχετικά χαµηλούς σχολικούς βαθµούς και σοβαρά εκπαιδευτικά προβλήµατα στο σχολείο. Η µη-τακτική παρακολούθηση και οι πολλές απουσίες (неизвинени отсъствия) χαρακτηρίζουν συχνά την παρουσία των Ροµά στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση και στις πρώτες τάξεις της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Αυτές ενισχύουν επιπρόσθετα τη διαδικασία σχολικής διαρροής µεταξύ τους.

Επίσης, οι γονείς των Ροµά δεν συµµετέχουν στη σχολική ζωή. Συχνά αντιλαµβάνονται το σχολείο ως έναν ξένο (και πολλές φορές εχθρικό) θεσµό. Ως αποτέλεσµα, δεν είναι βαθιά δεσµευµένοι µε τη σχολική παρακολούθηση και δεν στηρίζουν ενεργά την εκπαίδευση των παιδιών τους. Αυτό µε τη σειρά του αυξάνει επίσης το ποσοστό σχολικής διαρροής στην κοινότητα των Ροµά.

Σήµερα περισσότερα από 230 σχολεία στη Βουλγαρία έχουν εντάξει αυτές τις τάξεις µε τη συµµετοχή περισσότερων από 5.000 µαθητών



Βασική και πρωτοβάθµια εκπαίδευση

Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποσοτικά αποδεικτικά στοιχεία 72

Οι ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ αποδείχτηκαν να είναι ένα επιτυχηµένο µοντέλο για:

• την ένταξη ενός µειονοτικού πολιτισµού (των Ροµά) και των παραδόσεών του στο πρόγραµµα των κρατικών σχολείων µέσω του µαθήµατος ‘Εθνική Λαογραφία στη Βουλγαρία-Λαογραφία των Ροµά’ (Folklore of the ethnoi in Bulgaria – Roma folklore)

• έναν µηχανισµό αύξησης του ενδιαφέροντος και της συµµετοχής των παιδιών Ροµά στη σχολική ζωή µέσω της συµπερίληψης των παραδόσεών τους στα σχολικά θέµατα

• έναν µηχανισµό αφύπνισης της συµµετοχής των γονέων (κοινότητα) στο σχολείο

• έναν µηχανισµό αντιµετώπισης των προκαταλήψεων προς του Ροµά που προέρχονταν από άλλες εθνότητες, προετοιµάζοντας έτσι το περιβάλλον των µεικτών σχολείων για να αποδεχτούν τα παιδιά Ροµά

• έναν µηχανισµό συµµετοχής των εκπαιδευτικών και τοπικών αρχών στα προβλήµατα της εκπαίδευσης των Ροµά

Οι περισσότεροι Διευθυντές και δάσκαλοι τόνισαν τα εξής επιτυχηµένα αποτελέσµατα:

• υψηλό επίπεδο παρουσίας των Ροµά στις τάξεις Λαογραφίας. Σχεδόν παντού αυτό οδήγησε στην αύξηση της παρουσίας σε όλες τις τάξεις και σε περισσότερο υπεύθυνη στάση απέναντι στο σχολειο όλων των µαθητών που συµµετείχαν στο πρόγραµµα

• αύξηση της αυτοεκτίµησης των παιδιών Ροµά

• αντιµετώπιση των προκαταλήψεων προς τα παιδιά Ροµά που προέρχονταν από τους συµµαθητές τους Βουλγαρικής και Τουρκικής καταγωγής

• µετατροπή των τάξεων σε πραγµατικούς οµαδικούς χώρους

• εµπλουτισµός του λεξιλογίου των µαθητών

• αύξηση της γλωσσικής επάρκειας των παιδιών, και των γνώσεών τους ιδιαίτερα στα κυριότερα µαθήµατα όπως στη Γλώσσα, την Ιστορία και τη Μουσική

Συµµετοχή των γονέων και τακτικές επαφές µαζί τους

72!Στοιχεία!του!προγράμματος!INCLUDQED!Project!που!συντονίστηκε!από!την!CREAQUB.!Centre!of!Research!in!Theories!and! Practices! that! Overcome! Inequalities.! 2011.! REPORT& 9:& Contributions& of& local& communities& to& social& cohesion.!INCLUDQED!Project.!Strategies!for!inclusion!and!social!cohesion!in!Europe!from!education,!2006Q2011.!6th!Framework!


Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2010-2011, το µάθηµα ‘Εθνική Λαογραφία-Λαογραφία των Ροµά’ (Folklore of the ethnoi in Bulgaria – Roma folklore) / ‘Τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ (Roma culture classes) διδάσκεται σε πάνω από 230 σχολεία σε όλη τη χώρα και σε περισσότερους από 5.000 µαθητές (βουλγαρικής, ρόµικης και τουρκικής καταγωγής). Μια έρευνα σε βάθος διεξήχθη µεταξύ 924 µαθητών. Οι βαθµοί που οι µαθητές αυτοί πέτυχαν την ακαδηµαϊκή χρονιά 2010-2011 παρουσίασαν µε σαφήνεια την ανάγκη ένταξης του µαθήµατος ‘Εθνική Λαογραφία-Λαογραφία των Ροµά’ (Folklore of the ethnoi in Bulgaria – Roma folklore) στο εθνικό σχολικό πρόγραµµα. Ο µέρος όρος σχολικών απουσιών ανά µαθητή εκείνων των µαθητών που παρακολουθούν τις τάξεις έπεσε στις 20,55 (περιλαµβάνοντας όλες τις απουσίες, δικαιολογηµένες και µη) σε σύγκριση µε το όριο των 110 απουσιών που έχει θέσει το Υπουργείο Εκπαίδευσης ως έναν δείκτη µαθητών σε κίνδυνο σχολικής διαρροής. Επιπλέον, το ποσοστό σχολικής διαρροής µεταξύ των µαθητών που συµµετείχαν στις ‘τάξεις πολιτισµού των Ροµά’ ήταν 0,43% δηλαδή 4 από 924 µαθητές, σε σύγκριση µε τον µέσο όρο του ποσοστού σχολικής διαρροής της χώρας, που είναι περίπου 2%.


Η ποιότητα της πρωτοβουλίας αξιολογήθηκε αρκετές φορές από υψηλόβαθµους υπαλλήλους του Υπουργείου Παιδείας: από τον Υπουργό Παιδείας (δείτε την ταινία «Mission Amalipe») και την αναπληρώτρια Υπουργό Παιδείας Milena Damianova, από τη µια πλευρά, και από τα άτοµα που συµµετείχαν στο πρόγραµµα, από την άλλη: εκπαιδευτικοί, µαθητές και γονείς.

Χάρη στο Κέντρο Amalipe αυξήσαµε τις γνώσεις µας και τις δεξιότητες εργασίας µας σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον. Σας εµπιστευτήκαµε. Ως αποτέλεσµα τα παιδιά ‘κέρδισαν’, οι γονείς ‘κέρδισαν’ και ολόκληρη η κοινωνία ‘κέρδισε’. Θα είµαστε χαρούµενοι αν µας δώσετε την ευκαιρία να συνεχίσουµε να δουλεύουµε µαζί....

Διευθυντής του Σχολείου Δευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης ‘Tsanko Tserkovski’ Nikola Kozlevo village, Shumen district

Αυτό που µε εντυπωσίασε στη δουλειά είναι ότι τα παιδιά που αισθάνονταν το ενδιαφέρον µου για εκείνα, αύξαιναν το δικό τους ενδιαφέρον για το σχολείο

Δάσκαλος ‘Πολιτισµού των Ροµά’ “St.St.Cyril and Methodius”,

Yasenovetz village, Razgrad District.

Ο αριθµός των απουσιών είναι κατά πολύ µικρότερος τις ηµέρες που διδάσκεται το µάθηµα της Λαογραφίας των Ροµά. Σταδιακά αυτό επηρεάζει και τα υπόλοιπα µαθήµατα. .

Διευθυντής του Σχολείου Δευτεροβάθµιας “P.Hilendarski” Harsovo, Razgrad District


Δεν µπορώ να έρχοµαι στο σχολείο χωρίς να έχω προετοιµάσει τις εργασίες µου γιατί όλοι θα σταµατήσουν να µε σέβονται. Ξέρω τι σηµαίνει να σε σέβονται οι άλλοι!

Ένας µαθητής, Σχολείο “Hristo Smirnenski”, Vodoley village, Veliko Turnovo

Αναφορές

• Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2006). Two page presentation of the model once monthly from March to December 2006.

• Az Buki Newspaper of the Ministry of education (2012). Every school with a strategy how to overcome the problem of the early school leavers. Issue No.4/2012

• bTV (2011, Feb.22) Discussing the reducing of the drop-out rate among Roma children. http://www.btv.bg/news/bulgaria/obrazovanie/story/720860026-Obsajdat_preventsiya_za_otpadaneto_na_detsa_ot_uchilishte.html, last accessed: 2012-05-22

• Council of Ministers (2006). National Action Plan for the Decade of Roma Inclusion

• Deyan Kolev. (2007). “Intercultural education and Roma culture classes: a Framework for successful education integration of Roma children.” Bulgarian language and literature. No.5/2007. http://liternet.bg/publish22/d_kolev/interkulturnoto.htm

• EUMAP (2007). Equal Access of Roma to Quality Education, Vol. 1 (Bulgaria, Hungary, Romania, Serbia)

• Kolev Deyan, Krumova Teodora, Zahariev Boyan (2006). Evaluation Report for the Implementation of Phare BG 0104.01: Roma Population Integration”

• Kolev, D. T. Krumova, M.Metodieva, B.Zahariev, G.Bogdanov (2007). Annual Report on the Roma integration Policies in Bulgaria in 2006.

• Kolev, Krasteva, Krumova (2003). Razkazani patista: pomagalo za uchenitzite ot 5-8 klas (Roads retold: a textbook for the students from the 5th to the 8th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta.

• Krasteva, Kolev, Krumova (2003). Istorii kray ognishteto: pomagalo za uchenitzite ot 2-4 klas (Stories by the Fireplace: a Textbook for the students from the 2nd to the 4th grade). Co-author. Veliko Turnovo: Astarta

• Krumova, Teodora (2009). Analytical assessment report of the needs, the introduction, monitoring and evaluation of new/ alternative forms of out-of-school and extra-curriculum activities for raising tolerance in school and prevention of dropping-out within Technical assistance for the implementation of the educational component under “Improvement of the


situation and inclusion of the disadvantaged ethnic minorities with a special focus on Roma” project (Europeaid/122905/D/SER/BG)

• Krumova, Teodora (2011). Building an alternative: successful models for raising the quality of education in rural areas. Available at www.osf.bg (in Bulgarian)

• Ministry of Education and Science (2010). Strategy for educational integration of children and students from the ethnic minorities

• Περισσότερες από 50 δηµοσιεύσεις για την εφαρµογή του µοντέλου σε διάφορες περιφερειακές και εθνικές εφηµερίδες



• Ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας: http://romaeducation.com/index.php/bg/

• Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2012) Annual Report 2011.

• Център за междуетнически диалог и толерантност “Амалипе” [Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance] (2011) Decreasing the Drop-out rate among Roma Children: special issue (July 2011).


Τίτλος AMALIPE-Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance

Ιστοσελίδα www.amalipe.com www.romaeducation.com

Τηλέφωνο +34 933 043 000

e-mail [email protected], [email protected]


Ιατροκοινωνικά Κέντρα Ροµά (Στέκι Γυναικών στο Αλιβέρι)- ΕΛΛΑΔΑ !


Η δράση αυτή αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του Ιατροκοινωνικού Κέντρου

Υποστήριξης Ροµά στο Αλιβέρι της Νέας Ιωνίας του Βόλο, το οποίο παρέχει υπηρεσίες υποστήριξης στους Ροµά της περιοχής από το 1998. Η δραστηριότητα αυτή χρηµατοδοτήθηκε αρχικά από την Κοινοτική Πρωτοβουλία Integra, (πρόγραµµα Multi Roma Action Hellas) (1998-2001), το ελληνικό Υπουργείο Εσωτερικών στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου για τους Ροµά στην Ελλάδα (2000-2004), το Ελληνικό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα του τρίτου ΚΠΣ µε 75% συγχρηµατοδότηση από το ΕΚΤ (2005-2009) και από εθνικούς πόρους σε συνδυασµό µε πόρους της τοπικής αυτοδιοίκησης µέχρι σήµερα (2009-2012). Για την περίοδο 2012-2014 το πρόγραµµα συγχρηµατοδοτείται από το ελληνικό ΕΣΠΑ.

«Ιατροκοινωνικά Κέντρα για τους Ροµά» στοχεύουν στην κοινωνική ενσωµάτωση σε τοπικό επίπεδο, µε βάση τοπικά σχέδια δράσης για τους Ροµά.

Η µεθοδολογία τους είναι η ολιστική προσέγγιση (εκπαίδευση-εργασία-υγεία-στέγαση-δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώµατα). Οι δράσεις του κέντρου επικεντρώνονται κύρια στις γυναίκες και τα παιδιά.

Η ανάπτυξη των διαφόρων δράσεων βασίστηκε στα αποτελέσµατα ποσοτικών ερευνών για τον προσδιορισµό των αναγκών των κατοίκων σε συνδυασµό µε τις µεθόδους ποιοτικής ανάλυσης τύπου σπιράλ73.

κύρια ιδέα µας είναι ότι οι γυναίκες αποτελούν ένα σηµαντικό παράγοντα για την οικονοµική και την εκπαιδευτική µετεξέλιξη της περιοχής.

Περιγραφή της περιοχής και των ανθρώπων της

Στο Αλιβέρι της Νέας Ιωνίας Βόλου διαµένουν µόνιµα ή προσωρινά, πάνω από 1.225 άτοµα µε καταγωγή Ροµά (στοιχεία 2010, ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ). Αυτή η γειτονιά έχει τα χαρακτηριστικά µιας αποµονωµένης περιοχής και οριοθετείται από µια σιδηροδροµική γραµµή, το χείµαρο Ξηριά και έναν περιφερειακό δρόµο που συνδέει την Ν. Ιωνία µε την περιοχή των Μελισσιατίκων.

Στο Αλιβέρι, όταν αρχίσαµε να εργαζόµαστε το 1998, τα περισσότερα από τα παιδιά (πάνω από 80%) δεν πάνε στο σχολείο και οι γυναίκες ήταν πολύ απασχοληµένος µε τα νοικοκυριά 73! Ιστοσελίδα! του! Συμβουλίου! της! Ευρώπης,! SPIRAL! (Societal! Progress! Indicators! and! Responsibilities! for! ALL),!https://spiral.cws.coe.int/tikiQindex.php!!


ή βοηθούν τους συζύγους τους στην εργασία για να ασχοληθεί µε τα παιδιά τους. Επιπλέον, η εκπαίδευση δεν ήταν µια τιµή για τις οικογένειες (σύµφωνα µε προηγούµενες έρευνες -1998 - περισσότερο από το ήµισυ του πληθυσµού ήταν αναλφάβητοι ή λειτουργικά αναλφάβητοι). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο άρχισε ενέργειες για την προώθηση της εκπαίδευσης ως αξία µεταξύ των κατοίκων και εγγραφή σχολείο για τα παιδιά.

Οι προσπάθειες να αλλάξει η κατάσταση σχετικά µε την εκπαίδευση των Ροµά αποτέλεσε έναν από τους αρχικούς στόχους του Γραφείου Ροµ του Αλιβερίου( ξεκίνησε το 1998 και πιο έντονα µετά το 2000). Με τον καιρό καταλάβαµε ότι οι προσπάθειες αυτές "µπλοκάρονται" συχνά από τους γονείς των παιδιών κάτι που συµπεράναµε ότι οφείλεται σε έλλειψη σεβασµού για την εκπαίδευση ως αξία στην συγκεκριµένη κοινότητα. Ως εκ τούτου, έπρεπε να προσεγγισθούν αυτά τα µέλη της οικογένειας που ήταν πιο κοντά στα παιδιά καθώς και τα οποία θα µπορούσαν να επηρεάσουν την κατάσταση της εκπαίδευσής τους τους: οι µητέρες και οι γιαγιάδες τους. Έτσι, αποφασίσαµε να αλλάξουµε αυτή την κατάσταση, παρεµβαίνοντας τόσο προς τις γυναίκες όσο και προς τα ίδια τα παιδιά.

Περιµέναµε ότι οι γυναίκες, θα µπορούσαν να είναι πιο ανοικτές σε νέες ιδέες και πρακτικές και θα λειτουργούσαν ως «συνωµότης εταίρος» των δράσεών µας για την κοινωνική ένταξη, ιδίως για την εκπαίδευση και την απασχόληση των παιδιών και των νέων, έτσι θα µπορούσε να λειτουργήσουν ως ένας πόλος θετικής επιρροής προς τα άλλα µέλη της οικογένειας, ειδικά τους πατεράδες.

• Γι 'αυτό, πρώτα, αναζητήσαµε κυρίως νέες πρόθυµες για αλλαγή γυναίκες Ροµά από την περιοχή, και ξεκινήσαµε µια οµάδα συζήτησης µε συντονιστή στέλεχος του Γραφείου µας (στην περίπτωση αυτή ο συντονιστής ήταν η µεσολαβήτριά µας, η οποία ήταν η ίδια καταγωγής Ρόµικης καταγωγής και ζούσε στην κοινότητα).

• Επισκεφτήκαµε τις γυναίκες στα σπίτια τους και τις ενηµερώσαµε.

• Οι γυναίκες συναντήθηκαν µεταξύ τους και αποφάσισαν να σχηµατίσουν µια οµάδα, προκειµένου να προωθήσουµε ένα σηµείο συνάντησης έξω από το σπίτι

• πήραν την πρωτοβουλία να κάνουν το Στέκι τους πιο φιλικό και άνετο

• Έγραψαν όλες τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και τις προσδοκίες τους σε ένα κοινό άλµπουµ

• Η οµάδα των γυναικών µαζί µε το προσωπικό του κέντρου συνδιαµόρφωσαν ένα πρόγραµµα µε θέµατα του ενδιαφέροντός τους (π.χ. για θέµατα υγείας, για τα παιδιά, την απασχόληση και µαθήµατα ελληνικής γλώσσας), το οποίο στη συνέχεια µπήκε σε εφαρµογή. Το κύριο ενδιαφέρον των γυναικών ήταν η βελτίωση της γλώσσας τους, δεδοµένου ότι βασικός τρόπος επικοινωνίας τους ήταν η Ροµανί και αυτό ήταν ένα


µεγάλο εµπόδιο στην επικοινωνία µε τις δηµόσιες υπηρεσίες. Επιπλέον, επισήµαναν την ανάγκη του να µάθουν πώς να αιτούνται οι ίδιες υπηρεσίες από δηµόσιους οργανισµούς (πώς να είναι κατανοητές και έτοιµες να διεκπεραιώσουν οι ίδιες τις απαιτήσεις αυτής της εξυπηρέτησης)

• Η πρώτη οµάδα των 7-10 γυναικών αποφάσισαν να ξεκινήσουν µε τα µαθήµατα ελληνικής γλώσσας, γι αυτό, ζητήσαµε από την πρωτοβάθµια εκπαίδευση και το περιφερειακό της γραφείο εθελοντές εκπαιδευτικούς. Πολλοί δάσκαλοι δήλωσαν πρόθυµοι να συµπράξουν σε αυτή την ενέργεια και έτσι ξεκίνησαν «άτυπα µαθήµατα

εκπαίδευσης» (από τα οποία 3 γυναίκες απέκτησαν απολυτήριο τίτλο δηµοτικού ).

• Το επόµενο βήµα ήταν να οργανώσουµε τα µαθήµατα µε πιο εντατικό τρόπο και να συµπεριληφθούν σ’ αυτά και έφηβες, προκειµένου να µειωθεί το φαινόµενο των πρόωρων γάµων. Σε συνεργασία µε τις γυναίκες ήρθαµε σε επαφή µε το Κέντρο

Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ) του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας και εκτός από τα µαθήµατα ελληνικής γλώσσας που διοργανώθηκαν, έγιναν επίσης µαθήµατα συµβουλευτικής µε στόχο την ενδυνάµωση (2 γυναίκες πήραν απολυτήριο τίτλο δηµοτικού, 5 επιπλέον έφηβες έλαβαν πιστοποίηση συµµετοχής από το ΚΕΕ και 1 κορίτσι συνέχισε στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση).

Το 2006, ένα Κέντρο Επαγγελµατικής Κατάρτισης προσέφερε τη δυνατότητα οργάνωσης στο Αλιβέρι επιχορηγούµενου σεµιναρίου ίδρυσης µικρών επιχειρήσεων και έτσι αποφασίσαµε να περιληφθεί η δραστηριότητα αυτή στα θέµατα των συναντήσεων µας, τόσο ως ανταµοιβή για τις γυναίκες που συµµετείχαν καθώς και ως κίνητρο για τις άλλες γυναίκες ώστε να λάβουν µέρος (20 γυναίκες εκπαιδεύθηκαν τελικά σε διαδικασίες ίδρυσης µικρών ατοµικών επιχειρήσεων).

Παράλληλα, η παιδαγωγός του κέντρου ενέταξε τα παιδιά της οµάδας των γυναικών στο πρόγραµµα δηµιουργικής απασχόλησης του Ιατροκοινωνικού και ξεκίνησε τις προσπάθειες να εγγραφής των παιδιών στο δηµόσιο σχολείο. Αυτά τα παιδιά δεν είχαν πάει ποτέ στο σχολείο ή εµφάνιζαν σε υψηλά επίπεδα σποραδική φοίτηση. Η παιδαγωγός ξεκίνησε µε την στοιχειώδη επαφή των παιδιών µε την ελληνική γλώσσα και το αλφάβητο µέσα από διαδραστικά παιχνίδια. Επιπρόσθετα, οι γυναίκες της οµάδα θα µπορούσαν να λάβουν µέρος στις δραστηριότητες κατάρτισης χωρίς να ανησυχούν για τα παιδιά τους.

Το πρόγραµµά ενδιαφερόντων εµπλουτιζόταν Κάθε φορά και διαφοροποιούνταν ανάλογα µε τις ανάγκες των γυναικών της οµάδας και το ρεαλισµό της καθηµερινότητας (πολλές γυναίκες έπρεπε να µετακινούνται συνεχώς σε όλη την Ελλάδα για επαγγελµατικούς λόγους). Οι γυναίκες συνέχισαν µε µαθήµατα ελληνικής γλώσσας µε τη βοήθεια της Διαµεσολαβήτριας του κέντρου, µε δηµιουργικά παιχνίδια και µε τεχνικές διδασκαλίας ενηλίκων ενώ στη συνέχεια ανέπτυξαν νέα ενδιαφέροντα.


Οι Γυναίκες συµφώνησαν ότι το Στέκι Γυναικών θα έπρεπε να λειτουργεί ως ένας «drop-in», ελεύθερης πρόσβασης χώρος αλλά στον οποίο όλες θα ακολουθούσαν κάποιους κανόνες. Ο χώρος λειτούργησε κάτω από τη διαχείριση του βασικού πυρήνα των γυναικών (των οποίων οι σύζυγοι είχαν σταθερή δουλειά και δεν χρειάζονταν να τους ακολουθούν σε όλη τη χώρα), αλλά κάθε γυναίκα µε τα παιδιά της θα µπορούσαν να λάβουν µέρος σε κάθε δραστηριότητα σύµφωνα µε το ενδιαφέρον τους ή τους περιορισµούς της επαγγελµατικής τους ζωής. Επίσης, για πρώτη φορά οι γυναίκες συµφώνησαν ότι ορισµένοι άνδρες ή αγόρια θα µπορούσαν επίσης να παρακολουθήσουν µαθήµατα, εάν το επιθυµούν.

Οι βασικοί στόχοι του παραπάνω προγράµµατος ήταν: να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση, τις δεξιότητες να προετοιµασθούν για µια µελλοντική δουλειά.

Οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν µέχρι σήµερα είναι: µαγείρεµα / χορός, αθλητικές δραστηριότητες, χειροτεχνία και διακόσµηση δραστηριότητες, συζητήσεις/ εκµάθηση του Διαδικτύου, εκπαίδευση στη συµπλήρωση εντύπων αιτήσεων / στο κλείσιµο ραντεβού σε δηµόσιες υπηρεσίες, στοιχειώδης γραφή και ανάγνωση µε δηµιουργικά παιχνίδια και τεχνικές διδασκαλίας ενηλίκων, οργάνωση επιχορηγούµενων σεµιναρίων από Ινστιτούτα Επαγγελµατικής Κατάρτισης (το 2009 & 2010 περισσότερες από 31 γυναίκες εκπαιδεύτηκαν µέσω των ΚΕΚ), πρόσκληση ειδικών για ενηµέρωση σε θέµατα υγείας / για τα παιδιά / την προσωπική περιποίηση / την απασχόληση, εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους διαφόρων επαγγελµάτων/ εκµάθηση τρόπων επικοινωνίας µε εργασιακούς χώρους και υπηρεσίες ώστε να γίνονται αποδεκτές και να ξεπερνούν τις προκαταλήψεις, και τέλος, επισκέψεις σε γυναικείους συνεταιρισµούς.

Εκπαιδευτικά θέµατα στα οποία επικεντρώνεται το έργο, εκπαιδευτικό επίπεδο

• Το Στέκι Γυναικών ως δράση έχει θετικό αντίκτυπο τόσο στην εκπαίδευση των παιδιών όαο και στην εκπαίδευση των ενηλίκων.

• Η διάδοση της αναγκαιότητας της εκπαίδευσης ως αξίας για τις οικογένειες των Ροµά στο Αλιβέρι επηρέασαν θετικά την αύξηση εγγραφών στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση και τον περιορισµό της σχολικής διαρροής.

• Αυξήθηκε το ενδιαφέρον για την εκπαίδευση µε τις δηµιουργικές δραστηριότητες ελευθέρου χρόνου για τα παιδιά µέσα από γνωστικά παιχνίδια και παιχνίδια στο δρόµο (µε έµφαση κυρίως στις βασικές µεθόδους γραφής και αρίθµησης)

• Η διδακτική υποστήριξη προς τους µαθητές Ροµά από οικογένειες των οποίων οι γονείς ήταν αναλφάβητοι τους βοήθησε να παραµείνουν στο σχολείο


Επιτυχηµένα αποτελέσµατα. Ποσοτικές αποδείξεις

• Από την ίδρυση του Στεκιού γυναικών (2006) οργανώθηκαν 1-2 συνεδριάσεις κατά µέσο όρο κάθε εβδοµάδα (ακολουθώντας φυσικά τους ρυθµούς των µετακινήσεων των Ροµά για εργασία). Επιπλέον, µία φορά το µήνα συνήθως αναλαµβάνουν να οργανώσουν µια δραστηριότητα που αφορούν τα παιδιά ή άλλες γυναίκες της κοινότητας.

• Παράλληλα, τα παιδιά των γυναικών του Στεκιού συµµετέχουν όλο και πιο συχνά στις δραστηριότητες των οµάδων δηµιουργικής απασχόλησης που προσφέρει καθηµερινά το Κέντρο Στήριξης Ροµά. Οι εκπαιδευτικοί µας έχουν πλέον καθηµερινά οµάδες στις οποίες συµµετέχουν παιδιά από 8-15 και ασχολούνται µε: προετοιµασία για το σχολείο, χειροτεχνία, οµαδικά παιχνίδια και άλλες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου.

• Ως αποτέλεσµα της συµµετοχής τους οι γυναίκες άρχισαν να ενδιαφέρονται περισσότερο για την εκπαίδευση των παιδιών τους: ανάλογα µε το σχολείο, οι εγγραφές έχουν διπλασιαστεί από το 2006 και η σχολική διαρροή µειώθηκε γύρω στο 10% από 40% (τα παιδιά τους πηγαίνουν στο κοντινό δηµόσιο σχολείο ). Επίσης, περίπου 4-5 παιδιά φοιτούν σε νηπιαγωγείο κάθε χρόνο για πρώτη φορά και το ίδιο ισχύει και για βελτίωση συµµετοχή στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση.

• •Το ενδιαφέρον για την εκπαίδευσή τους καθώς και για την απασχόληση έχει αυξηθεί πάρα πολύ: µέχρι σήµερα, 20 γυναίκες έχουν εκπαιδευτεί στο στήσιµο δικών τους επιχειρήσεων και 31 ακόµη έχουν συµµετάσχει σε µαθήµατα ελληνικής γλώσσας. Πέντε γυναίκες πήραν απολυτήριο πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης, 5 έφηβες πήρε πιστοποιητικό παρακολούθησης αυτών των µαθηµάτων ενώ 1 από αυτά τα παιδιά συνέχισαν στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Αξίζει επίσης να πω το γεγονός ότι σιγά-σιγά και ορισµένοι άνδρες εξέφρασαν τη βούλησή τους να παρακολουθήσουν τα µαθήµατα: 9 άνδρες παρακολούθησαν µαθήµατα ελληνικής γλώσσας και 2 πήραν απολυτήριο υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

• 1 γυναίκα από την κοινότητα εργάστηκε ως καθαρίστρια στα µαθήµατα που οργανώθηκαν από τα ΚΕΚ και 1 ακόµα εργάστηκε ως µεσολαβήτρια. Επιπλέον, 2 γυναίκες εργαζόνται στην καθαριότητα του Δήµου Βόλου ενώ 3 γυναίκες αποφάσισαν να αιτηθούν επιδότησης για να ξεκινήσουν τη δική τους µικροµεσαία επιχείρηση.

Επιτυχηµένα αποτελέσµατα. Ποιοτική διάσταση

• Η αλλαγή που έχει παρατηρηθεί µέσω αυτής της δράσης ήταν πολύ µεγάλη: οι γυναίκες αυτές προέρχονται από µια αποµονωµένη κοινότητα και µερικές από αυτές αντιµετωπίζουν καθηµερινά φτώχεια και κακές συνθήκες διαβίωσης. Πράγµατα που άλλες γυναίκες Ροµά από πιο αναπτυγµένες γειτονιές παίρνουν ως δεδοµένα


(εκπαίδευση, εργασία, συµµετοχή σε δραστηριότητες της κοινότητας), για τις γυναίκες στο Αλιβέρι ήταν θέµατα περιορισµένα ή και απαγορευµένα.

• Προωθήθηκε η εκπαίδευσης τόσο των παιδιών τους όσο και των ίδιων των γυναικών. Συνειδητοποίησαν τη δύναµη της φωνής τους, έγιναν πιο ενεργές και υπεύθυνες και αναζήτησαν τα δικαιώµατά τους. Έµαθαν τις υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και πως να ωφελούνται από αυτές ενώ η οµάδα άρχισε να σκέφτεται την ιδέα του νηπιαγωγείου για τα παιδιά.

• Αρκετά συχνά οργανώθηκαν δραστηριότητες από κοινού των γυναικών µε τα παιδιά τους ενώ για πρώτη φορά γυναίκες και παιδιά ως µία οµάδα αποφάσισαν να λάβουν µέρος σε «εξωστρεφείς» δραστηριότητες µε στόχο την «οικοδόµηση γεφυρών» µε µη-Ροµά οµάδες. Για παράδειγµα, εκπαιδευτικού χαρακτήρα εκδροµές, εκδροµές µε τα πόδια στην πόλη, συµµετοχή σε εκπαιδευτικά παιχνίδια και δρώµενα, µαζί µε παιδιά µη-Ροµά, δραστηριότητες ευαισθητοποίησης στην πόλη για τον ετήσιο εορτασµό της 8ης Απριλίου (Παγκόσµια Ηµέρα για τους Ροµά), κλπ.

• Το 2010 2 γυναίκες (µε τη συνοδεία της Διαµεσολαβήτριας του Κέντρου µας) ταξίδεψαν στην Βαρκελώνη για να λάβουν µέρος στο 1ο Διεθνές Συνέδριο των Γυναικών Ροµά.

• Το 2011 οι γυναίκες άρχισαν να επεξεργάζονται ιδέες γύρω από την απασχόληση: σχηµάτισαν οµάδες στο Στέκι Γυναικών, όπου-µε τη βοήθεια του προσωπικού αναζήτησαν πιθανές θέσεις εργασίας µέσω εφηµερίδων αλλά και µέσω διαδικτύου, ήλθαν σε επαφή µε πιθανούς εργοδότες, και έκαναν προετοιµασίες για πιθανές συνεντεύξεις, έµαθαν να συµπληρώνουν αιτήσεις για θέσεις εργασίας, ακόµη και τον τρόπο να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό. Πρόσφατα, έχουν έρθει µε την ιδέα της δηµιουργίας συνεταιριστικών επιχειρήσεων και γυναίκες άρχισαν να συζητούν γι αυτό.

Αναφορές

• Περιφέρεια Θεσσαλίας (χ.χ.) Οι 5 καλές πρακτικές της Θεσσαλίας. Ανακτήθηκε 22 Μάη 2012. Ιατροκοινωνικό Κέντρο φροντίδας τσιγγάνων µε τίτλο "Γραφείο ΡΟΜ" (Ν.Ιωνίας Μαγνησίας) στα πλαίσια του Γ’ ΠΕΠ Θεσσαλίας (http://www.thessalia.gr/bestpractices/best5.htm )

• ΕΥΣΕΚΤ, Καλές Πρακτικές του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης στην Ελλάδα, (χ.χ.). Ανακτήθηκε 22 Μάη 2012. (http://www.hellaskps.gr/bestpractices/proj_en.asp?pId=50 )

• Δηµοτική Επιχείρηση ΙΩΝΙΑ, Τριµηνιαίο newsletter, (2003-2011). Ανακτήθηκε 22 Μάη 2012, από (http://iatrokoinonika.net/index.php?option=com_content&view=article&id=398:newsl


etters-iak-n-&catid=31:offices-for-romas&Itemid=53 ). Εκθέσεις και στατιστικά στοιχεία για τις ενέργειές της δοµής έχουν εντατικά τεκµηριωθεί σε µια σειρά τριµηνιαίων ενηµερωτικών δελτίων . Τα περισσότερα από αυτά έχουν δηµοσιευθεί επίσης και στην ιστοσελίδα του δικτύου των Ιατροκοινωνικών Κεντρων)

• ΕΥΣΕΚΤ, Η Όλγα, ο Μάρκος, η Ειρήνη µιλάνε…, Αθήνα 2009, σελίδες 38- 43. Ανακτήθηκε 22 Μαη 2012, από http://www.esfhellas.gr/bp_el/index.html

• Δήµος νέας Ιωνίας Μαγνησίας, URBAMECO –an URBACT Fast Track project, Presentation in Costanta-Romania 2008, http://urbact.eu/fileadmin/Projects/URBAMECO/events_media/nea_ionia_presentation_in_constanta_sept_08.pdf

Στοιχεία Επαφής

Τιτλος ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κοινωφελής Δηµοτική Επιχείρηση, Δήµος Βόλου

Web www.kekpa.org

Τηλέφωνο +30 24210 85841, Fax: +30 24210 68954

e-mail [email protected] [email protected]


Διαδραστικές Οµάδες: Ετερογενείς Σχολικές τάξεις µε δυνατότητα αναδιοργάνωσης των πόρων - ΙΣΠΑΝΙΑ


Οι διαδραστικές Οµάδες αποτελούν Επιτυχηµένη Εκπαιδευτική δράση η οποία υλοποιείται σε όλο και περισσότερα σχολεία. Η δράση αυτή αναπτύχθηκε µέσα από το πρόγραµµα «School as Learning Communities» (Το σχολείο ως Κοινότητα Μάθησης). Οι διαδραστικές οµάδες έχουν εκπαιδευτικά επιτυχή αποτελέσµατα για όλους τους µαθητές, συµπεριλαµβανοµένων των παιδιών από υποβαθµισµένες οµάδες όπως τα παιδιά Ροµά.

Οι Διαδραστικές οµάδες είναι µια µορφή οργάνωσης της σχολικής τάξης που προωθεί τόσο τη βελτίωση των σχολικών επιδόσεων όσο και την κοινωνική συνοχή. Βασίζεται στην οµαδοποίηση των µαθητών σε µικρές ετερογενείς οµάδες (όσον αφορά το φύλο, τον πολιτισµό, την επίτευξη σχολικών επιδόσεων, ειδικές ανάγκες κλπ.) οι οποίες ενσωµατώνονται στο υπάρχον ανθρώπινο δυναµικό της τάξης που ήδη υπάρχει στο σχολείο και στην κοινότητα, και το οποίο σε πολλές περιπτώσεις δεν αξιοποιείται σωστά. Ως ανθρώπινους πόρους εδώ εννοούµε του συντελεστές της εκπαίδευσης όπως οι οικογένειες, οι εθελοντές, οι δάσκαλοι της ενισχυτικής διδασκαλίας, κτλ. Αρκετές δραστηριότητες προτείνονται από το δάσκαλο και στη συνέχεια κάθε µικρή οµάδα εργασίας τους µε τη βοήθεια ενός µέλους οικογένειας ή ενός εθελοντή που γίνονται µέρος της οµάδας, εργάζεται πάνω σε αυτή τη δραστηριότητα. Αυτή η προσθήκη ενός ενήλικα στις οµάδες λειτουργεί ως κίνητρο µάθησης και αλληλεπίδρασης µεταξύ των µαθητών.

Οι Διαδραστικές οµάδες τείνουν στην οργάνωση της σχολικής τάξης σε µικρές ετερογενείς οµάδες µαθητών (π.χ. τέσσερις οµάδες των πέντε µαθητών) ενώ περιλαµβάνει επίσης πολλούς ενήλικες, έναν/µια για κάθε οµάδα. Κάθε οµάδα εργάζεται µε τη µέθοδο της «Λειτουργικής Μάθησης74» για µικρό χρονικό διάστηµα (π.χ. 20 λεπτά). Στη συνέχεια, τα µέλη των οµάδων ανακατανέµονται µεταξύ τους για να εργαστούν σε µια διαφορετική δραστηριότητα µε διαφορετικό ενήλικα. Οι ενήλικες αυτοί είναι ή άλλοι καθηγητές ή µέλη των οικογενειών των παιδιών, εθελοντές από την κοινότητα, ή άλλοι εθελοντές. Τα άτοµα αυτά είναι υπεύθυνα για την ενίσχυση της αλληλεπίδρασης µεταξύ των παιδιών προκειµένου να επιλύσουν τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί, ενώ παράλληλα τους εισάγουν σε ένα ευρύτερο και πλουσιότερο φάσµα µαθησιακών αλληλεπιδράσεων.

Στις Διαδραστικές Οµάδες τα παιδιά µαθαίνουν να αλληλεπιδρούν µε τους συνοµηλίκους τους, οι οποίοι είναι σε διάφορα επίπεδα µάθησης, ενώ µερικά βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο σχολικών επιδόσεων. Οι οµάδες προσφέρουν στα παιδιά περισσότερες ευκαιρίες

74!«Instrumental!Learning»!ή!«Operant!conditioning»!


για αµοιβαία βοήθεια µεταξύ των παιδιών από διαφορετικά επίπεδα εκπαίδευσης και ρυθµούς, καθώς και από ένα ευρύ φάσµα διαφορετικών ενηλίκων. Η Ania Ballesteros, µια 10χρονη µαθήτρια που προέρχεται από ένα από τα επιτυχηµένα SES σχολεία, περιέγραψε την εµπειρία της στο τελικό συνέδριο που διοργανώθηκε στα πλαίσια του προγράµµατος INCLUD-ED: «Χωρίς διαδραστικές οµάδες, κάποια παιδιά θα είχαν µείνει πίσω». Αντ 'αυτού, µε τις διαδραστικές οµάδες, µαθητές µε υψηλές σχολικές επιδόσεις έγιναν ένας πολύτιµος πόρος βοήθειας για τους υπόλοιπους. Ταυτόχρονα, η προσέγγιση αυτή εγγυάται ότι οι µαθητές µε τις υψηλές επιδόσεις, δεν περιµένουν τους υπόλοιπους για να προχωρήσουν αλλά ενισχύουν τις µετα-γνωστικές ικανότητές τους, ενώ εξηγούν στους άλλους πώς να επιλύσουν θέµατα του έργου. Η ενισχυµένη αλληλεπίδραση επιταχύνει την εκµάθηση για όλους τους µαθητές και προωθεί την αλληλεγγύη µεταξύ των συµµαθητών.


Οι Διαδραστικές Οµάδες είναι µια Επιτυχηµένη Εκπαιδευτική Δράση που εφαρµόζεται σε ολοένα και περισσότερα σχολεία. Αυτή η δράση αναπτύσσεται στα πλαίσια του προγράµµατος Σχολείο ως Μαθησιακή Κοινότητα75. Υπάρχουν περισσότερα από 150 σχολεία που λειτουργούν ως Μαθησιακές Κοινότητες στην Ισπανία. Οι Διαδραστικές Οµάδες επιτυγχάνουν την εκπαιδευτική επιτυχία µεταξύ όλων των παιδιών, περιλαµβανοµένων εκείνων από τις πιο ευάλωτες οµάδες όπως τα παιδιά των Ροµά.

Εκπαιδευτικά Θέµατα στα οποία επικεντρώθηκε το έργο, εκπαιδευτικό επίπεδο

Προσχολική, Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση

Αποτέλεσµα που επιτεύχθηκαν. Ποσοτικές αποδείξεις76

Σε ένα από τα σχολεία της µελέτης (Montserrat, Terrassa), για παράδειγµα, κατά την περίοδο µεταξύ 2001 και 2007, το ποσοστό των µαθητών που απέκτησαν βασικές ικανότητες στην ανάγνωση αυξήθηκε από 17% έως 85%. Κατά την ίδια περίοδο ο αριθµός των µεταναστών µαθητών αυξήθηκε από 12% έως 46%. Τα αποτελέσµατα αυτά καθιστούν δυνατή την υπέρβαση των υποθέσεων που Κάνουµε εδώ και καιρό οι οποίες που εξηγούν τα αποτελέσµατα ενός συγκεκριµένου σχολείου µε βάση τη σύνθεση των µαθητών του. Στη

75! (Σημ.! μτφρ)!Μέρος! του! «Εκπαιδευτικού! προγράμματος! του! Δήμου! της! Βαρκελώνης»! (PECQΒ)! στα! ! πλαίσια! του!θεματικού! τομέα! "Σχολική! επιτυχία! και! πρόσβαση!στην!Απασχόληση",! οι! "! Κοινότητες!Μάθησης! ",! είναι! ένα! έργο!!που! στοχεύει! στην! κοινωνική! και! πολιτιστική! μετατροπή! των! σχολείων! και! του! περιεχομένου! τους! ή! του!περιβάλλοντός!του,!προκειμένου!να!διαμορφωθεί!ένα!περιεκτικό!και!συμμετοχικό!εκπαιδευτικό!μοντέλο!για!όλη!την!κοινότητα.!!76!Τα!δεδομένα!προέρχονται!από!το!πρόγραμμα!INCLUDQED!που!υλοποιήθηκε!με!συντονισμό!του!CREAQUB.!Κέντρο!Έρευνας! Θεωριών! και! Πρακτικών! για! την! αντιμετώπιση! των! ανισοτήτων.! 2011.! ΕΚΘΕΣΗ! 9:! Εισφορές& των& τοπικών&κοινοτήτων& στην& κοινωνική& συνοχή.! Έργο! INCLUDQED.! Στρατηγικές& για& την& ένταξη& και& την& κοινωνική& συνοχή& στην&Ευρώπη&από&την&εκπαίδευση,!2006Q2011.!6ο!Πρόγραμμα!Πλαίσιο!!


γειτονιά του Μονσεράτ, όπου βρίσκεται το συγκεκριµένο σχολείο οι περισσότεροι κάτοικοι είναι Ροµά. Η γειτονιά χαρακτηρίζεται από χαµηλά εισοδήµατα και µη προνοµιούχες κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες. Όλα τα παιδιά των Ροµά της γειτονιάς παρακολουθούν το σχολείο.

Στην περίπτωση ενός σχολείου (La Paz – Albacete) αποδεικνύεται ότι οι Επιτυχείς Εκπαιδευτικές Δράσεις (SEAs) καθιστούν δυνατή την επίτευξη του µέγιστου αποτελέσµατατος µε τους υφιστάµενους πόρους. Σε µια περίοδο πέντε ετών (2005-2006 µε 2010-2011), όταν οι διαδραστικές οµάδες και οι άλλες επιτυχείς εκπαιδευτικές δράσεις άρχισαν να εφαρµόζονται, ο αριθµός των εγγεγραµµένων µαθητών αυξήθηκε πολύ περισσότερο από τον αριθµό των εκπαιδευτικών. Κατά συνέπεια, ο αριθµός των µαθητών ανά δάσκαλο αυξήθηκε από 5,88 σε 8,05. Κατά την ίδια περίοδο, οι µαθητές βελτίωσαν σηµαντικά τα επίπεδα επιτυχίας τους. Μόνο ένα έτος µετά την σχολική εφαρµογή των διαδραστικών οµάδων και των άλλων επιτυχηµένων εκπαιδευτικών δράσεων (SEAs), οι µαθητές διπλασίασαν τα αποτελέσµατά τους στα τεστ σε έξι γνωστικά πεδία. Αυτή η θετική πορεία διατηρήθηκε σε όλο το σχολικό πρόγραµµα. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η εφαρµογή των SEAs επέτρεψε να χρησιµοποιηθούν πιο αποτελεσµατικά οι υπάρχοντες πόροι. Αυτό αποδεικνύεται από τον αριθµό των µαθητών για κάθε 1,000 ευρώ µηνιαίων δαπανών που παρακολουθούν το σχολείο ο οποίος αυξήθηκε από 2,39 σε 3,28. Ενώ το σχολείο δαπανά λιγότερα χρήµατα ανά µαθητή, τα αποτελέσµατα βελτιώνονται συνεχώς ως αποτέλεσµα της εφαρµογής των SEAs. Το σχολείο αυτό βρίσκεται σε µία από τις φτωχότερες γειτονιά της Ισπανίας, όπου η µεγάλη πλειοψηφία του πληθυσµού είναι Ροµά. Στο σχολείο της περιοχής φοιτούν παιδιά Ροµά και µη-Ροµά.

Τα αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποιοτικά χαρακτηριστικά

Οι Διαδραστικές Οµάδες ενθαρρύνουν τα οµότιµα µέλη τους να βοηθήσουν το ένα το άλλο και, όταν οι µαθητές παρουσιάζουν ετερογένεια όσον αφορά το επίπεδο των επιδόσεων, βελτιώνεται η µάθηση συνολικά. Αυτό εξηγεί το πώς η Lucia, ένα κορίτσι Ροµά που συµµετέχει σε διαδραστικές οµάδες και ο οποίος έχει βελτιώσει το επίπεδο της µάθησης και της συµπεριφοράς της στην τάξη περιγράφει πολύ απλά από την εµπειρία της για το πως προωθείται η αλληλεγγύη και η συνεργασία µεταξύ των µαθητών σε αυτές τις οµάδες:

Αχ! Σε οµάδα, τι κάνει καποιος; Λοιπόν, πως δουλεύετε [µαζί]; Ανάµεσα σε δύο [µαθητές], εγώ και η Mada, η Mada µε βοηθάει κι εγώ αυτήν, µπορώ να την βοηθήσει, o Ράφι βοηθάει τον Ramonchi, κι ο Ramonchi βοηθά τον Ράφι (Lucia, µαθήτρια Ροµά).

Μια δασκάλα δηµοτικού από το σχολείο της Λα Παζ, υποστηρίζει την ιδέα αυτή και προσθέτει τη δική της άποψη η οποία βασίζεται στην παρατήρηση της από αυτές τις οµάδες ότι η συµµετοχή των οικογενειών στις Διαδραστικές οµάδες αυξάνει την


προσπάθεια και τα κίνητρα που βάζουν τα παιδιά στο έργο τους, και κατά συνέπεια βελτιώνονται οι σχολικές επιδόσεις τους:

Συγκεκριµένα οι γονείς που ήρθαν µαζί στις αλληλεπιδραστικές οµάδες (...) είναι εµφανές ότι η κόρη ή ο γιος τους αύξησαν το ενδιαφέρον τους για συµµετοχή, βελτίωσαν τις προσπάθειές και τα κίνητρά τους, βοήθησαν τους άλλους µαθητές, ενσωµατώθηκαν σε αυτή τη δυναµική ... και µετεξελίχθηκαν σε πολύ παραγωγικά παιδιά. (Δασκάλα, Δηµοτικό σχολείο στη Λα Παζ)

Η ενσωµάτωση των οικογενειών στη σχολική τάξη συµβάλλει στη βελτίωση της συνύπαρξης και της βελτίωσης της συµπεριφοράς των συµµετεχόντων µαθητών. Οι µαθητές συµπεριφέρονται καλύτερα επικεντρώνονται στις δραστηριότητες µάθησης, όταν συγγενείς τους ή οι συγγενείς των άλλων παιδιών είναι παρόντες. Τόσο τα µέλη των οικογενειών που συµµετέχουν όσο και των εκπαιδευτικών έχουν αναγνωρίσει τη βελτίωση αυτή. Αυτή είναι η περίπτωση µιας αναλφάβητης µητέρας από το σχολείο της Λα Παζ, η οποία παρατηρεί ότι όταν συµµετέχει η ίδια στην τάξη η συµπεριφορά των µαθητών βελτιώνεται.

Πριν µπω στην τάξη, έκαναν τόση φασαρία που ήταν ανυπόφορη. Τότε ένα από τα µικρά κορίτσια, λέει, «Η µαµά του Χουάν είναι εδώ» και κάθονται [Και λέω] «Λοιπόν ελάτε να ηρεµήσουµε όλοι για λίγο για να δούµε τι θα συµβεί [αν όχι] Βρε! Θα δείτε! «και όλα τα παιδιά κάθονται ήσυχα εκεί για να κάνουµε ό, τι λέει ο δάσκαλος και όλα πάνε καλά, ενώ ο δάσκαλος είναι εκεί µαζί τους [και η δασκάλα είπε ότι] « αν δεν το είχα δει αυτό µε τα µάτια µου δεν θα το πίστευα» και πρόσθεσε,»Πότε θα µας ξαναέρθεις;» (Μητέρα, σχολείο στη Λα Παζ).

Οι ίδιοι οι µαθητές βλέπουν τα πλεονεκτήµατα αυτού του ετερογενούς τρόπου οργάνωσης της µάθησης και αισθάνονται ότι τους βοηθά να προχωρήσουν στην εκπαίδευσή τους. Όπως ένα παιδί από το Mare de Déu del Montserrat School είπε ότι σε αυτές τις οµάδες νιώθει ότι η µάθησή του επιταχύνεται: επειδή µε αυτόν τον τρόπο σε βοηθούν και µαθαίνεις περισσότερα

Ακριβώς όπως ένας δάσκαλος από το Mare de Déu Montsserat School αναφέρει, οι διαδραστικές οµάδες επιτρέπουν την επιτάχυνση της µάθησης, τόσο για τους µαθητές που βρίσκονται σε πιο µειονεκτική θέση – αποφεύγοντας µια προσαρµογή του προγράµµατος σπουδών µε τρόπο που αποκλείει τους µαθητές -, όσο και για τους µαθητές µε υψηλότερο επίπεδο. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο γεγονός ότι ορισµένοι από αυτούς αποκτούν νέες γνώσεις ενώ οι άλλοι τις εδραιώνουν µέσω µιας υποκειµενικής διαδικασίας µάθησης.

Εκείνοι που βοηθούν, επίσης µαθαίνουν. Ας δούµε για παράδειγµα, αν ένα αγόρι πρέπει να εξηγήσει ένα πρόβληµα στον συµµαθητή του (...) όταν το εξηγεί, πρέπει να περάσει από µια µικρή διαδικασία αντανάκλασης µέσα στο κεφάλι του και έχει για παράδειγµα περιορισµένο


επίπεδο κατανόησης και στη συνέχεια το επικοινωνεί προφορικά µε τους συµµαθητές του, ώστε να µπορούν να το καταλάβουν. Συνεπώς, αυτή είναι µια διαδικασία συλλογισµού στην οποία υπόκειται και που πραγµατικά τον βοηθά να µάθει περισσότερα και πραγµατικά να συνειδητοποιήσει τι ξέρει, βλέπετε; (Εκπαιδευτικός, Mare de Déu School)

Με αυτόν τον τρόπο, η οργάνωση αυτή εξασφαλίζει ότι όλα τα παιδιά προχωρούν στην εκπαίδευσή τους και ότι κανένα από αυτά δεν µένει πίσω. Αυτό είναι δυνατό επειδή οι πόροι εισάγονται στην τάξη, αντί να είναι οι µαθητές εκείνοι που βρίσκονται έξω από την τάξη, επιτρέποντας αυξηµένη αλληλεπίδραση µεταξύ των µαθητών και ταχύτερη απόκτηση των ικανοτήτων. Μία µητέρα από το Mare de Déu Montserrat School εξηγεί πώς η εισαγωγή των νέων πόρων επιτρέπει περισσότερη προσοχή σε όλους τους µαθητές.

Όταν δηµιουργούνται µικρότερες οµάδες που µπορείς να περάσεις περισσότερο χρόνο µαζί τους όταν διδάσκεις ανάγνωση ή όταν διδάσκεις προπαίδεια ή οτιδήποτε άλλο, υπάρχουν πάντα περισσότερα άτοµα και για τους καθηγητές, φυσικά, δεν είναι το ίδιο να έχουν µια οµάδα 6 ή 7 ατόµων , όπως είναι να έχουν µια οµάδα των 25 (Μητέρα, Mare de Déu School).

Καθώς η ενισχυτική διδασκαλία έχει εισαχθεί στην τάξη και οι µαθητές δεν έχουν τεθεί εκτός, αποφεύγεται το να µπαίνουν ταµπέλες, ειδικά για εκείνες τις οµάδες που είναι πιο ευάλωτες στην εκπαιδευτική αποτυχία όπως µαθητές µε ειδικές ανάγκες και µετανάστες. Ένας από τους δασκάλους του Mare de Déu Montserrat παρατηρεί την βελτίωση στη µάθηση αυτών των µαθητών όταν περιλαµβάνονται στην τάξη µε υποστήριξη και µέσα από αλληλεπιδράσεις.

Συγκεντρώνονται καλύτερα στην εργασία τους και µαθαίνουν περισσότερα. [...] Υπάρχουν παιδιά, για παράδειγµα, που µόλις έφτασαν και µετά από ενάµιση χρόνο µπορείτε να δείτε ότι µπορούν να µιλούν ήδη, µπορείτε να δείτε ότι έχουν ενσωµατωθεί στην τάξη, µπορούν να ακολουθήσουν την τάξη µαζί µε τους άλλους. Όταν πριν τα παιδιά αυτά δεν συµπεριλαµβάνονταν στην τάξη, ήταν χωρισµένα και όταν ήταν στην τάξη ήταν παθητικά (Εκπαιδευτικός, Mare de Déu School).

Καθώς οι διαδραστικές οµάδες υπολογίζουν σε ανοµοιογενείς οµάδες µαθητών και εθελοντών, αυτού του είδους η οργάνωση της τάξης επιτρέπει τον πολλαπλασιασµό των αλληλεπιδράσεων τόσο σε αριθµό όσο και στη διαφορετικότητα. Αυτό σηµαίνει ότι οι µαθητές έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν άλλα πρότυπα, επιλογές ζωής και επαγγέλµατα, και να τροποποιήσουν τις δικές τους προσδοκίες, όπως αυτή η µητέρα του Mare de Déu Montserrat School εξηγεί:

Εάν τα παιδιά έλεγαν "Τι θέλετε να γίνετε;", "Να γίνω οικοδόµος, ο πατέρας µου είναι οικοδόµος". "Θέλω να γίνω οδηγός φορτηγού, επειδή ο πατέρας µου είναι οδηγός φορτηγού". Από την άλλη πλευρά τώρα, για παράδειγµα, έχω και εγώ ένα παιδί που


λέει ότι θέλει να γίνει δάσκαλος. Γιατί; Επειδή µπορεί να βλέπει τους εθελοντές που έρχονται και οι οποίοι πηγαίνουν στο πανεπιστήµιο για να πάρουν το πτυχίο τους και εµείς µε τη σειρά µας όταν έρχονται τους λέµε... να ο Λ. (εθελοντής), που πηγαίνει στο πανεπιστήµιο (Μητέρα, Σχολή Mare de Déu)

Οι Διαδραστικές οµάδες δίνουν τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης µε τα ενήλικα µέλη των πολιτιστικών µειονοτήτων στις οποίες ανήκουν οι µαθητές, στο πλαίσιο µιας µαθησιακής δραστηριότητας. Αυτοί οι ενήλικες γίνονται πρότυπα για τους µαθητές και τους δίνουν κίνητρα για περαιτέρω συµµετοχή στη µαθησιακή δραστηριότητα.

Η συµµετοχή µιας οικογένειας στις τάξεις και τους µαθησιακούς χώρους αυξάνει επίσης τα κίνητρά τους να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να εκπαιδευθούν οι ίδιοι Αυτή είναι µια σηµαντική αλλαγή, µιας και η πλειοψηφία των οικογενειών στο σχολείο Λα Παζ είναι χαµηλού µορφωτικού επιπέδου. Η περίπτωση του Ραµόν, ενός πατέρα Ροµά, µας δίνει ένα παράδεγµα πώς ο ίδιος άρχισε να ενδιαφέρεται όλο και περισσότερο για τη µάθηση το οποίο ενδιαφέρον στη συνέχεια άρχισε να το µοιράζεται µε το παιδί του:

Έρχοµαι µαζί και κάθοµαι µε το παιδί µου, (...) το οποίο µαθαίνει µαθηµατικά, δίπλα µου. Ας δούµε ένα παράδειγµα, Πρώτο, νοιώθω ότι έχω πια κίνητρο (...) το 90% του πληθυσµού [στην περιοχή] δεν γνωρίζει πράγµατα, δυσκολεύονται να διαβάσουν και να γράψουν (...), γνωρίζουν µηδέν από αριθµητική, τίποτε από ιστορία, περίπου µηδέν, δεν ξέρω, για οτιδήποτε. Κι όµως απέκτησαν κίνητρο. (Μέλος του Συλλόγου Κάλι Ροµά). (Πατέρας Ροµά, Σχολείο Λα Παζ)

Επιπρόσθετα, έχει αυξηθεί η εµπιστοσύνη που δείχνουν οι οικογένειες προς το σχολείο µε το που άνοιξαν οι χώροι µάθησης για όλη την κοινότητα. Τώρα, µπορούν να γνωρίζουν καλύτερα τι συµβαίνει στο σχολείο και την τάξη και η εµπιστοσύνη έχει αυξηθεί µεταξύ των οικογενειών και των δασκάλων, ενώ έχει επιτευχθεί καλύτερος συντονισµός µεταξύ τους. Μια µητέρα Ροµά µας το εξηγεί γιατί:

Εµείς, οι µητέρες, έχουµε την ελευθερία να πάµε να δούµε τα παιδιά µας, ενώ πριν δεν µπορούσαµε, πρινµπορούσαµε να τα δούµε µόνο από την πόρτα ή απ΄έξω, δεν µάθαινα για τις συναντήσεις πουοργάνωνε το σχολείο , αν δεν είχε σχολείο, έδιναν στ απαιδιά γράµµατα για µας, δεν υπήρχε καθόλου εµπιστοσύνη όπως υπάρχει τώρα µεταξύ των καθηγητών και µας, υπάρχει µεγάλη εµπιστοσύνη και το σχολείο τώρα (...) παίρνουµε πολλές πληροφορίες πια, εάν κάτι µας συµβεί µας παίρνουν τηλέφωνο. (µητέρα Ροµά, σχολείο Λα Παζ)


Αναφορές

• Mircea, T., & Sordé, T. (2011). How to turn difficulties into opportunities: drawing from diversity to promote social cohesion. International Studies in Sociology of Education, 21(1), 49 – 62.

• Tellado, I., & Sava, S. (2010). The Role of Non-expert Adult Guidance in the Dialogic Construction of Knowledge, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 163-176.

• Elboj, C., & Niemelä, R. (2010). Sub-communities of Mutual Learners in the Classroom: The case of Interactive groups, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 177-189.

• Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 9ης Μαρτίου 2011 σχετικά µε τη στρατηγική της ΕΕ για την ένταξη των Ροµά (2010/2276(INI)).

• Herrero, C., & Brown, M. (2010). Distributed Cognition in Community-based Education, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 253-268.

• Gómez Alonso, J.(2002): Learning Communities: when learning in common means

school success for all. Multicultural Teaching, Vol. 20, Num, 2, Spring, p. 13-17. Staffordshire: Trentham books.

• Elboj, C.; Puigdellívol, I.; Soler, M.; Valls, R. (2002). Comunidades de aprendizaje. Transformar la educación. [School as Learning Communities. Transforming education]. Barcelona: Graó.


Τίτλος Κέντρο Έρευνας Θεωρίας και Πρακτικών για την αντιµετώπιση των Ανισοτήτων

του πανεπιστηµίου της Βαρκελώνης

Web http://creaub.info

Τηλέφωνο +34 93 403 50 99/51 64

e-mail [email protected]


Διαλογικές Λογοτεχνικές Συγκεντρώσεις - ΙΣΠΑΝΙΑ


Οι συγκεντρώσεις οργανώνονται στα σχολεία άλλων οργανισµών µε µητέρες, πατέρες, άλλα µέλη της Κοινότητας και παιδιά. Σ΄ αυτές τις συνεδρίες, οι άνθρωποι µοιράζονται την γνώση από το διάβασµα κλασικών έργων λογοτεχνίας, από συγγραφείς όπως Κάφκα, Τζόις, Ντοστογιέφσκι, Γκαρσία Λόρκα και Θερβάντες. Με την συµµετοχή στο διάλογο για την λογοτεχνία, οι συµµετέχοντες εµβαθύνουν στην κατανόηση της γλώσσας και συµµετέχουν σε συζητήσεις που βασίζονται στις δικές τους εµπειρίες ζωής. Είναι τελικά µία πολύ ενδυναµωτική εµπειρία.

Στις συγκεντρώσεις, οι συµµετέχοντες επιλέγουν κλασικά έργα λογοτεχνίας που επιθυµούν να διαβάσουν και τον τρόπο µε τον οποίο πολλές σελίδες θα διαβαστούν σε κάθε συνεδρία. Οι συµµετέχοντες διαβάζουν τις συµφωνηµένες σελίδες στο σπίτι και επιλέγουν ένα απόσπασµα που θέλουν να το µοιραστούν µε άλλους. Κάθε φορά µαζί στην συγκέντρωση, οι άνθρωποι που έχουν επιλέξει το απόσπασµα, υποβάλουν αίτηµα για να λάβουν το λόγο από τον συντονιστή. Είναι ο συντονιστής αυτός ο οποίος δίνει το λόγο. Μετά, το άτοµο διαβάζει το απόσπασµα και εξηγεί γιατί το επέλεξε. Μετά η συζήτηση είναι ανοικτή στους ανθρώπους αυτούς οι οποίοι θέλουν να πουν την γνώµη τους για το συγκεκριµένο απόσπασµα, και η διαδικασία προχωράει έως το τέλος ανάγνωσης των αποσπασµάτων.


Οι συγκεντρώσεις οργανώνονται στα σχολεία άλλων οργανισµών µε µητέρες, πατέρες και άλλα µέλη της Κοινότητας. Οι συγκεντρώσεις διαλογικής λογοτεχνίας στοχεύουν σε ενήλικες που δεν έχουν πανεπιστηµιακού επιπέδου εκπαίδευση. Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται µπορεί να παρακολουθήσει. Αυτό αποτελεί µία διέξοδο όχι απλώς για διάβασµα, αλλά επίσης για να ανοιχθεί το σχολείο στην κοινότητα. Οι συγκεντρώσεις διαλογικής λογοτεχνίας διεξάγονται επίσης µε παιδιά, ως µία δραστηριότητα µετά το σχολείο ή ως ένα τµήµα του κανονικού προγράµµατος. Οι συγκεντρώσεις διαλογικής λογοτεχνίας τηρούνται στα σχολεία αυτά τα οποία έχουν µετατραπεί σε κοινότητες διαβάσµατος και άλλες οργανώσεις εκπαίδευσης ενηλίκων. Οι συνεδρίες των συγκεντρώσεων γίνονται µία φορά την εβδοµάδα.


Εκπαιδευτικά θέµατα στα οποία επικεντρώνεται το σχέδιο, εκπαιδευτικό επίπεδο

Σ΄ αυτές τις συνεδρίες, οι άνθρωποι µοιράζονται την γνώση από το διάβασµα κλασικών έργων λογοτεχνίας, από συγγραφείς όπως Κάφκα, Τζόις, Ντοστογιέφσκι, Γκαρσία Λόρκα και Θερβάντες. Με την συµµετοχή στο διάλογο για την λογοτεχνία, οι συµµετέχοντες εµβαθύνουν στην κατανόηση της γλώσσας και συµµετέχουν σε συζητήσεις που βασίζονται στις δικές τους εµπειρίες ζωής. Είναι τελικά µία πολύ ενδυναµωτική εµπειρία.

Αποτελέσµατα που επιτεύχθηκαν. Ποιοτικά τεκµήρια

Τα τεκµήρια καταδεικνύουν ότι οι οικογενειακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες οδηγούν στις ακόλουθες βελτιώσεις:

Η δηµιουργία ευκαιριών στην οποία παιδιά και συγγενείς µπορούν να µοιραστούν τις γνώσεις τους και δουλεύουν µαζί στο σπίτι βελτιώνοντας έτσι τα κίνητρά τους και τις ακαδηµαϊκές τους υποχρεώσεις. Αυτά τα πεδία µάθησης είναι πολύ σηµαντικά για την ανάπτυξη ακαδηµαϊκών αλληλεπιδράσεων µεταξύ συγγενών και των παιδιών τους, όπως εξηγεί αυτός ο δάσκαλος:

Η µητέρα φέρνει τον φάκελο που περιέχει φύλλα του λεξιλόγιου και το παιδί φέρνει τον φάκελο του που περιέχει τα φύλλα της εργασίας στο σπίτι, µπορώντας συχνά να µιλούν για τα ίδια πράγµατα (…) η µαµά και το παιδί βιώνουν µία ακαδηµαϊκή εµπειρία [µαζί] και µπορούν να αλληλεπιδράσουν, [µπορούν να πουν] λοιπόν σε έχω βοηθήσει ή τουλάχιστον να ρωτήσει ο ένας τον άλλο τι έχουν κάνει. Εάν το παιδί είναι πιο δραστήριο, αυτός ή αυτή θα µάθει περισσότερα. (Δάσκαλος, Σχολείο Mare De Deu)

Αυτές οι τάξεις έχουν µία ξεκάθαρη επίδραση στον εµπλουτισµό των σχέσεων µεταξύ των οικογενειών ΡΟΜΑ, οικογενειών µεταναστών και αυτοχθόνων. Συνεπώς, αυτό όχι µόνο επιδρά στην µάθηση αλλά επίσης και στην σύνδεση ανάµεσα στο σχολείο και την οικογένεια, νέες οικογενειακές αλληλεπιδράσεις και προοδευτικό µετασχηµατισµό του συνολικού µαθησιακού περιβάλλοντος των παιδιών, όπως ο δάσκαλος στο σχολείο La Paz εξηγεί:

Είναι επίσης ωφέλιµο για τα παιδιά να βλέπουν τις οικογένειές τους σαν … κάτι τόσο κοντά τους, τόσο κοντά σ΄ εκείνα όπως το σχολείο είναι και ο τρόπος µε τον οποίο εκείνες [οι µητέρες] εµπλέκονται στο σχολείο και επίσης, θα έρθουν για να µάθουν. Ως εκ τούτου, νοµίζω ότι είναι πολύ καλό, λοιπόν,


επειδή καθιερώνει περισσότερους συνδέσµους µεταξύ της οικογένειας και των µαθητών και επίσης εµάς (Δάσκαλος, σχολείο La Paz).

Λόγω της οικογένειας και της εκπαιδευτικής κοινότητας οι ευκαιρίες για την οικογένεια είναι να πρέπει να µπορούν να είναι σε θέση να βοηθήσουν τα παιδιά τους µε την δουλειά στο σπίτι να έχει αυξηθεί, και αυτό συµβάλλει στην ακαδηµαϊκή τους επίτευξη: Ένας δάσκαλος εξηγεί ότι οι περισσότεροι δάσκαλοι στο σχολείο έχουν παρατηρήσει ότι από τότε που αυτές οι τάξεις ξεκίνησαν τα παιδιά κάνουν την σχολική εργασία στο σπίτι καλύτερα:

Στις συναντήσεις προσωπικού συζητούµε µερικές φορές το γεγονός ότι ορισµένες οικογένειες που συµµετέχουν στις τάξεις, λοιπόν έως τώρα τα παιδιά τους ποτέ δεν έκαναν τις σχολικές εργασίες στο σπίτι και τώρα τις κάνουν (Δάσκαλος, σχολείο Mare De Deu).

Οι αυξηµένες µαθησιακές αλληλεπιδράσεις και το µαθησιακό περιβάλλον έχουν οδηγήσει σε αυξηµένες προσδοκίες για τις πιθανότητες ακαδηµαϊκής κατεύθυνσης των παιδιών. Ένας δάσκαλος συγκρίνει την εξέλιξη αυτών των προσδοκιών ως ένα αποτέλεσµα των οικογενειακών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Από τότε που υπάρχουν οι τάξεις αυτό σηµαίνει ότι οι γονείς διευρύνουν λίγο τις προσδοκίες τους για τα παιδιά τους, ίσως συνήθιζαν να λένε ότι λοιπόν, τον τέταρτο ή τον έκτο χρόνο του γυµνασίου είναι τόσο όσο τα παιδιά τους θα µπορούσαν να φθάσουν και τώρα µιλούν για πανεπιστήµιο (…) Συνήθιζε να µε σοκάρει πολύ όταν έφθασα, ότι τα παιδιά όταν γινόντουσαν 14 ετών, ξαφνικά µιλούσαν για το γεγονός ότι όταν θα φθάσουν 15 ή 16 ετών αµέσως θα ξεκινήσουν να δουλεύουν, αλλά τώρα λένε, θέλω να γίνω κτηνίατρος, θέλω να πάω στο Πανεπιστήµιο. (Δάσκαλος, σχολείο Mare De Deu)

Η συµµετοχή των οικογενειών έχει οδηγήσει σε ορισµένες περιπτώσεις σε αύξηση οικογενειακής συµµετοχής σε άλλες δραστηριότητες στο σχολείο ως αποτέλεσµα της καλύτερης κατανόησης του σχολείου και της ευκαιρίας της συµµετοχής που έχουν εκεί, όπως ο δάσκαλος εξηγεί:

Έχει λοιπόν επίπτωση στην κατανόηση από εκείνους του πως δουλεύουν τα πράγµατα στο σχολείο. Αυτό σηµαίνει ότι περισσότεροι γονείς τότε συνεργάζονται (…). Όταν βλέπουν πως αυτό δουλεύει, οι γονείς εµπλέκονται περισσότερο και είναι περισσότερο ενήµεροι επειδή κάποιες φορές οι άνθρωποι δεν συνεργάζονται καθώς δεν είναι ενήµεροι για το πως αυτό δουλεύει κι έτσι τότε δίνουν περισσότερα. (Δάσκαλος, σχολείο Mare De Deu).


Ιδιαίτερα, οικογενειακά εκπαιδευτικά µαθήµατα είναι σηµαντικά για τις οικογένειες, έτσι µπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους και να τα κινητοποιήσουν περισσότερο για να σπουδάσουν εφόσον λειτουργούν ως πρότυπα για µελέτη, όπως ένας ΡΟΜΑ διαµεσολαβητής στο σχολείο La Paz τονίζει:

Οι γονείς µαθαίνουν και στη συνέχεια µπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους, αυτό επίσης σηµαίνει ότι [τα παιδιά] εµπλουτίζονται και παροτρύνονται στο να συνεχίζουν να διαβάζουν. (µέλος της Κοινότητας ΡΟΜΑ, σχολείο La Paz)

Τα οικογενειακά µαθήµατα έχουν επίδραση στην συµπεριφορά των µαθητών. Σε ορισµένες περιπτώσεις, παιδιά συγγενών οι οποίοι συµµετέχουν στα οικογενειακά εκπαιδευτικά τµήµατα, έχουν τώρα περισσότερο καλή συµπεριφορά. Ένας δάσκαλος το επεξηγεί αυτό µε την περίπτωση ενός αγοριού που η µητέρα του συµµετέχει στα διαλεκτικά τµήµατα στο La Paz:

(…) τον πρώτο χρόνο και τον δεύτερο χρόνο στην περίπτωση του JM η µητέρα του οποίου ήρθε µαζί στα τµήµατα διαλεκτικής, και νοµίζω ότι η αδερφή του τα πήγε καλά και έτσι τον κινητοποίησε, βλέποντας την µητέρα του να έρχεται µία φορά την εβδοµάδα… κι επίσης το γεγονός ότι επίσης µάθαινε και το ότι άρχιζε να µαθαίνει να διαβάζει γράµµατα και το ότι ήταν χαρούµενη, λοιπόν αυτό σήµαινε ότι συµπεριφερόταν καλύτερα. (Δάσκαλος, σχολείο La Paz)

Οι γυναικείες συµµετοχές στα οικογενειακά εκπαιδευτικά τµήµατα γίνονται οι πρωταγωνιστές της δικής τους προόδου και αναπτύσσουν την αυτοεκτίµησή τους. Στο δηµόσιο σχολείο La Paz, οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που συµµετέχουν στα τµήµατα διαλεκτικής και άλλους τύπους τµηµάτων είναι γυναίκες ΡΟΜΑ χωρίς καµία εκπαίδευση. Οι περισσότερες από αυτές έµαθαν να γράφουν και να διαβάζουν σ΄ αυτά τα τµήµατα. Αυτές οι δραστηριότητες προωθούν επίσης την ενδυνάµωση αυτών των γυναικών. Ένα µέλος της κοινότητας το εξηγεί αυτό, καθώς το σχολείο καθίσταται ελεγκτής µηνυµάτων:

Νοµίζω ότι αυτό είναι η επιτυχία στο La Paz, ότι ο τρόπος µε τον οποίο νιώθουν µέρος της οµάδας, αλήθεια θέλω να ευχαριστήσω την οµάδα πάρα πολύ (…) Το γεγονός ότι βλέπουν τους εαυτούς τους µέσα στα λευκά τους παλτό και το γεγονός ότι τα παιδιά τους αποκαλούν δασκάλους, λοιπόν είναι σαν να τοποθετείς ένα στέµµα στην Παρθένο (Μαρία), και νιώθουν κάτι, το εγώ τους είναι ανεβασµένο, και νοµίζω ότι είναι οι µόνοι που είναι περισσότερο θετικοί σχετικά µε τον κύκλο µαθηµάτων, βλέποντας ότι δύο εβδοµάδες πριν το


τέλος των µαθηµάτων ότι κανένας από αυτούς δεν έχει εγκαταλείψει τον κύκλο µαθηµάτων, η παρουσία είναι πολύ τακτική, ότι οι περισσότεροι που µπορεί να χάνουν µία ή δύο ώρες µαθήµατος επειδή θα έπρεπε να επισκεφθούν τον γιατρό, για εµάς είναι εκπληκτικό, εκπληκτικό όταν εξετάζεις εµπειρίες στους άλλους κύκλους µαθηµάτων. (εθελοντής, σχολείο La Paz).

Αναφορές

• Κέντρο Έρευνας Θεωρίας και Πρακτικών για την αντιµετώπιση των Ανισοτήτων. 2011.

REPORT 9: Contributions of local communities to social cohesion. INCLUD-ED Project. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education, 2006-2011. 6th Framework

• Flecha, R. (2000). Sharing Words. Lanham, M.D: Rowman & Littlefield.

• Pulido, C. & Zepa, B. (2010) La interpretación interactiva de los textos a través de las tertulias literarias dialógicas. Signos 43 (2), 295-30.

• Racionero, S., & Padrós, M. (2010). The Dialogic Turn in Educational Psychology, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 143-162.

• Serrano, M. A., Mirceva, J., & Larena, R. (2010). Dialogic Imagination in Literacy Development, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 191-205.

• Tellado, I., & Sava, S. (2010). The Role of Non-expert Adult Guidance in the Dialogic Construction of Knowledge, Revista de Psicodidáctica, 15(2), 163-176.


Τίτλος Κέντρο Έρευνας Θεωρίας και Πρακτικών για την αντιµετώπιση των Ανισοτήτων

του πανεπιστηµίου της Βαρκελώνης

Web http://creaub.info

Τηλέφωνο +34 93 403 50 99/51 64



Η Μάθηση στις Οικογένειες Ροµά, Πρόγραµµα Comenius Regio (RoFaL) - ΙΡΛΑΝΔΙΑ Η σηµασία της γονικής συµµετοχής στην εκπαίδευση των παιδιών

Μεθοδολογία To RoFal είναι ένα πρόγραµµα του Comenius Regio που χρηµατοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το έργο προσπάθησε να ενθαρρύνει τη συµµετοχή των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών µέσω της στήριξης των οικογενειών να βοηθήσουν τα παιδιά τους να µάθουν, την αύξηση του χρόνου αλληλεπίδρασης των οικογενειών και των παιδιών σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και την υποστήριξη των γονέων στις δικές τους αλφαβητικές και αριθµητικές ανάγκες. Κατά τη διάρκεια των δύο ετών το σχέδιο υποστήριξε περισσότερους από 55 γονείς να συµµετάσχουν σε Τάξεις Μάθησης για την Οικογένεια (Family Learning Classes). Το πρόγραµµα αφορούσε την κοινότητα των Ροµά στο Ennis, Co. Clare. Η κοινότητα των Ροµά στο Ένις εκτιµάται ότι είναι περίπου 300, συµπεριλαµβανοµένων των παιδιών.

Το Πρόγραµµα Clare Family Learning συνεργάστηκε µε πολλούς φορείς για να µεγιστοποιηθεί η χρήση των πόρων και η δυνατότητα να ωφεληθούν οι γονείς στην περιοχή Clare. Μεγάλος αριθµός θεσµοθετηµένων και µη υπηρεσιών συµµετείχαν ενεργά στο έργο. Η Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού του Ένις (Ennis Educate Together National School), ο Σύνδεσµος Εκπαιδευτικών του Σχολείου της Κοινότητας (the Home School Community Liaison Teacher), το πρόγραµµα Ολοκληρώνω το Σχολείο του Κολλεγίου της κοινότητας του Ένις (the school Completion Project in Ennis Community Project), και το Κέντρο Υποστήριξης Μεταναστών του Clare (Clare Immigrant Support Centre), όλα συνεργάστηκαν στενά µε την κοινότητα των Ροµά στην περιοχή. Η διαχείριση και υλοποίηση του έργου έγινε µέσω του Προγράµµατος Η Μάθηση στην Οικογένεια στο Clare, όπου γίνονταν οι µηνιαίες συνεδριάσεις του έργου στο Ένις. Ο διεθνής οργανισµός-εταίρος τους ήταν ο Aydin Il Milli Egitim Mudurlugu στην Επαρχία Aydin, στην Τουρκία.

Οι κύριοι στόχοι του έργου ήταν:

• Η αύξηση της ένταξης της µειονοτικής κοινότητας (των Ροµά), στην εκπαίδευση των παιδιών τους

• Η προώθηση δραστηριοτήτων συνεργασίας µεταξύ των τοπικών και περιφερειακών αρχών στις χώρες εταίρους

• Η υποστήριξη των οικογενειών για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να µάθουν


• Η αύξηση του χρόνου αλληλεπίδρασης γονέων – παιδιών σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες

• Η υποστήριξη των γονέων στις δικές τους αλφαβητικές και αριθµητικές ανάγκες

• Η προώθηση της έννοιας της δια βίου µάθησης.

Οι στόχοι αυτοί επιτεύχθηκαν µέσω µιας σειράς δραστηριοτήτων, συµπεριλαµβανοµένων των Τάξεων για τη Μάθηση στην Οικογένεια. Τα ερωτηµατολόγια µοιράστηκαν κατά την έναρξη του έργου, ζητώντας πληροφορίες σχετικά µε το τι οι γονείς θα ήθελαν να µάθουν καθώς και ορισµένες βασικές πληροφορίες σχετικά µε το δικό τους εκπαιδευτικό υπόβαθρο και τις προσδοκίες για τα παιδιά και τους ίδιους. Οι χώροι των µαθηµάτων επιλέχθηκαν όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο σχολείο, αν όχι µέσα στο σχολείο, έτσι ώστε οι γονείς να µπορέσουν να παρακολουθήσουν αφού είχαν αφήσει τα παιδιά τους στο σχολείο.

Το έργο παρήγε ένα φυλλάδιο που µεταφράστηκε στα Τσέχικα, το οποίο παρουσίαζε συνοπτικά τα βασικά σηµεία σχετικά µε την έναρξη του σχολείου στην Ιρλανδία, τρόπους για τη στήριξη των παιδιών και τον τρόπο λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήµατος.

Οι οργανώσεις που συµµετείχαν στο πρόγραµµα Η Μάθηση στην Οικογένεια στο Clare προτίθενται να συνεχίσουν τις µηνιαίες συναντήσεις καθώς η συνεργασία τους βοήθησε να στηρίξουν καλύτερα τις οικογένειες αλλά είναι επίσης και ένας γρήγορος και εύκολος τρόπος να κατανοούν τι συµβαίνει στις οικογένειες, ζητήµατα της κοινότητας που µπορούν να επηρεάσουν τη φοίτηση στο σχολείο κλπ.

Το έργο έχει λειτουργήσει καλά όσον αφορά την οικοδόµηση µιας σχέσης µεταξύ οικογενειών Ροµά στην περιοχή και των αντίστοιχων δηµοτικών σχολείων. Αρχικά, θεωρήθηκε ότι πολλοί γονείς Ροµά ανησυχούσαν κατά την είσοδο τους στο σχολείο ή όταν πλησίαζαν το προσωπικό του σχολείου λόγω προηγούµενων αρνητικών εµπειριών ή ίσως λόγω έλλειψης εµπιστοσύνης. Το έργο δηµιούργησε µια καλή βάση εµπιστοσύνης και επικοινωνίας µεταξύ γονέων και σχολείων από την οποία περαιτέρω πρωτοβουλίες που θα εµπλέκουν και εκπροσώπους της κοινότητας θα µπορέσουν ενδεχοµένως να προκύψουν. Μαζί µε άλλες οργανώσεις, το έργο έχει συµβάλει στην αύξηση του ποσοστού µεταφοράς των µαθητών Ροµά από την πρωτοβάθµια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση.

Περιγραφή της περιοχής – στόχου και των ανθρώπων

Υπάρχουν περίπου 300 µέλη της κοινότητας των Ροµά, συµπεριλαµβανοµένων των παιδιών που ζουν σήµερα στην πόλη Ennis, Co Clare. Αυτές οι οικογένειες είναι από την Τσεχική Δηµοκρατία και τη Σλοβακία και ζουν στην πόλη Ennis για πολλά χρόνια. Τα παιδιά τους


βρίσκονταν σε κίνδυνο της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου εξαιτίας ακανόνιστης σχολικής φοίτησης. Οι γονείς στην κοινότητα δεν γνωρίζουν καλά Αγγλικά ιδιαίτερα όσον αφορά την ανάγνωση και τη γραφή και είναι κυρίως άνεργοι. Οι γονείς συχνά έχουν περιορισµένη κατανόηση του ιρλανδικού σχολικού συστήµατος .

Το πρόγραµµα δούλεψε µε τα τέσσερα δηµοτικά σχολεία της περιοχής µε επίκεντρο την Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού του Ένις (Ennis Educate Together National School) καθώς το σχολείο αυτό έχει το υψηλότερο ποσοστό των µαθητών Ροµά στο 60%.

Εκπαιδευτικά Θέµατα που επικεντρώθηκε το έργο, µορφωτικό επίπεδο

Το πρόγραµµα εστιάστηκε στη βελτίωση των γνώσεων και των σχέσεων µε οικογένειες Ροµά, υποστηρίζοντας τις οικογένειες να βοηθήσουν τα παιδιά τους να µάθουν και υποστηρίζοντας τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ίδιων των γονέων, και το έκανε αυτό µε διάφορους τρόπους.

Πρώτον, το Πρόγραµµα η Μάθηση στην Οικογένεια στο Clare δούλεψε σε συνεργασία µε τους τοπικούς φορείς για να µεγιστοποιηθεί η χρήση των πόρων και η δυνατότητα να ωφεληθούν οι γονείς της περιοχής Clare. Μεγάλος αριθµός θεσµικών και µη φορέων συνεργάστηκαν στενά στο έργο. Η Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού στο Ένις (Ennis Educate Together National School) και το πρόγραµµα Ολοκληρώνω το Σχολείο του Κολλεγίου της κοινότητας του Ένις (the school Completion Project in Ennis Community Project), ο Σύνδεσµος Εκπαιδευτικών του Σχολείου της Κοινότητας (the Home School Community Liaison Teacher), και το Κέντρο Υποστήριξης Μεταναστών του Clare (Clare Immigrant Support Centre), όλοι εργάζονται στενά µε την κοινότητα των Ροµά στην περιοχή. Η συνεργασία βοήθησε τις οργανώσεις που συµµετέχουν να προσφέρουν περισσότερη υποστήριξη στις οικογένειες των Ροµά και να παρέχουν έναν αποτελεσµατικό τρόπο για τον εντοπισµό των δυσκολιών που µπορεί να αντιµετωπίζουν οι οικογένειες ή ζητήµατα της κοινότητας που µπορούν να επηρεάσουν τη φοίτηση στο σχολείο κλπ.

Υπήρχαν προβλήµατα µε απουσίες µεταξύ των παιδιών Ροµά στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση και θεωρήθηκε ότι µια πρωτοβουλία που θα ανέπτυσσε τη συµµετοχή των γονέων στο σχολείο θα µπορούσε να λειτουργήσει για να καταπολεµηθεί αυτό το φαινόµενο. Ένα 16 ωρο, 8 εβδοµάδων πρόγραµµα των Τάξεων Μάθηση στην Οικογένεια αναπτύχθηκε. Τα µαθήµατα κανονίστηκαν σε βολικές ώρες και µέρη για τους γονείς Ροµά. Στο πλαίσιο των τάξεων, υπήρχε η δυνατότητα για φύλαξη και απασχόληση των παιδιών. Αρχικά ένα ερωτηµατολόγιο που µεταφράστηκε στα Τσέχικα διανεµήθηκε στις οικογένειες για να διαπιστωθούν τα ενδιαφέροντα των γονιών ως προς τα µαθήµατα.


Στην αρχή, τα ποσοστά συµµετοχής ήταν αρκετά χαµηλά, ωστόσο υπήρξε µια σταθερή αύξηση σε όλο το πρόγραµµα µε 100% ποσοστά συµµετοχής σε κάποιες τάξεις κοντά στο τέλος του έργου. Τα µαθήµατα συνήθως γίνονταν στο χώρο των γονέων στα δηµοτικά σχολεία, κάτι που ενθάρρυνε και ενίσχυσε τη σχέση µεταξύ των σχολείων και των γονιών Ροµά – αναπτύχθηκε µια σχέση εµπιστοσύνης µε τον καιρό. Μέχρι το τέλος του προγράµµατος οι συµµετέχοντες φαίνονταν να αισθάνονται πολύ πιο άνετα στη σχέση τους µε το σχολείο και το προσωπικό.

Το πρόγραµµα παρήγε ένα φυλλάδιο που µεταφράστηκε στα Τσέχικα το οποίο παρουσίαζε συνοπτικά τα βασικά σηµεία σχετικά µε την έναρξη του σχολείου στην Ιρλανδία, τρόπους για τη στήριξη των παιδιών και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήµατος για να ενθαρρύνει τη συµµετοχή των µαθητών και των γονέων στο εκπαιδευτικό σύστηµα.

Αποτελέσµατα – Ποσοτικά Στοιχεία

• 55 γονείς συµµετείχαν στις Τάξεις η Μάθηση στην Οικογένεια

• 100% µεταφορά των παιδιών Ροµά από την πρωτοβάθµια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση

• 31 απαντήσεις στο ερωτηµατολόγιο για τις εκπαιδευτικές ανάγκες και το εκπαιδευτικό υπόβαθρο

• Ανάπτυξη και διάδοση του φυλλαδίου µε την περιγραφή των βασικών σηµείων σχετικά µε την έναρξη του σχολείου στην Ιρλανδία, τρόπους για τη στήριξη των παιδιών και του τρόπου λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήµατος

• Οι γονείς παρακολουθούν κανονικές τάξεις στο κέντρο εκπαίδευσης ενηλίκων

Αποτελέσµατα – Ποιοτικά Στοιχεία

• Πραγµατοποιήθηκε µια Τσέχικη Σλοβάκικη βραδιά για τους γονείς και τα παιδιά τους στο Κολέγιο της Κοινότητας του Ένις

• Σηµαντική αύξηση του αριθµού των γονέων που παρακολουθούν εκπαίδευση ενηλίκων

• Υποβλήθηκε πρόταση για τη χρηµατοδότηση ενός µεταφραστή στην κοινότητα

• Σηµαντική αύξηση της σχολικής φοίτησης.

• Δηµιουργία δικτύου των φορέων από την περιοχή που συνεργάζονται σε θέµατα που επηρεάζουν τις οικογένειες των Ροµά.


Στο τέλος του έργου οι γονείς αισθάνονταν πολύ πιο άνετα στο σχολικό περιβάλλον των παιδιών τους. Οι γονείς συνεργάστηκαν µε το προσωπικό και τις τοπικές αρχές για µια σειρά θεµάτων.

Αναφορές

• http://www.rofalproject.com/

• Ηλεκτρονικό δελτίο στην ιστοσελίδα Leargas µε επισκόπηση του έργου στη σελίδα 6: http://www.leargas.ie/media/ComeniusRegioFundedProjects2010.pdf

• Μελέτη περίπτωσης του έργου RoFaL στην ιστοσελίδα Leargas: http://www.leargas.ie/programme_extra.php?prog_code=7125&content=9138


Τίτλος Pavee Point Travellers Centre - Ιρλανδία

Ιστοσελίδα http://paveepoint.ie/

Τηλέφωνο +35 3187 80255

e-mail hilary.harmon@ pavee.ie

!!


Ένα Καλό Ξεκίνηµα (στη προσχολική εκπαίδευση) - ΡΟΥΜΑΝΙΑ !


Το πρόγραµµα «Ένα Καλό Ξεκίνηµα» χρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υποστήριξε περισσότερα από 4.000 παιδιά ηλικίας από µηδέν έως έξι για να αποκτήσουν πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και τις υπηρεσίες φροντίδας σε 16 τοποθεσίες σε τέσσερις χώρες (Ουγγαρία, FYROM, Ρουµανία και Σλοβακία). Παρά το γεγονός ότι το πρόγραµµα ασχολείται κυρίως µε τους Ροµά, υποστηρίζει επίσης και µη Ροµά παιδιά και οικογένειες.

Οι εταίροι του «Ένα Καλό Ξεκίνηµα» (µη-κυβερνητικές οργανώσεις) δουλεύουν µε τις εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις στα διάφορα µέρη για τη δηµιουργία βιώσιµων εταιρικών σχέσεων που θα µπορέσουν να αυξήσουν και να βελτιώσουν το φάσµα των υπηρεσιών που παρέχονται σε µικρά παιδιά µε την πάροδο του χρόνου.

Η διαχείριση και η εφαρµογή του γίνεται µέσω µιας εταιρικής σχέσης συνεργασίας µεταξύ του Ταµείου Εκπαίδευσης των Ροµά (Roma Education Fund) και τριών διεθνών εταίρων, τη Διεθνή Οργάνωση Βήµα Βήµα (International Step by Step Association), το Ισπανικό Fundacion Secretariado Gitano, το Κυβερνητικό Ινστιτούτο της Σλοβακίας (Slovak Governance Institute), και διάφορες ΜΚΟ –εταίρους που δραστηριοποιούνται στην κοινωνική ένταξη και την εκπαίδευση των παιδιών Ροµά στις χώρες-στόχους. Στη Ρουµανία, το έργο υλοποιήθηκε σε δύο νοµούς, Bihor και Dolj. Η οργάνωση Romani CRISS ήταν η αρµόδια ΜΚΟ για την υλοποίηση του έργου στη κοµητεία Dolj, περιοχή Craiova - Mofleni.

Οι κύριοι στόχοι του έργου ήταν να αυξήσει την πρόσβαση των Ροµά και µη Ροµά παιδιών σε ποιοτικές υπηρεσίες προσχολικής εκπαίδευσης και να βελτιώσει τα αποτελέσµατα της πρώιµης ανάπτυξης και προετοιµασίας των παιδιών για το σχολείο και, επιπλέον, για ευκαιρίες στη ζωή.

Οι στόχοι αυτοί επιτεύχθηκαν µέσω µιας σειράς δραστηριοτήτων µε βάση τις ανάγκες των κοινοτήτων των Ροµά, όπου υλοποιούνταν το έργο. Το έργο σχεδιάστηκε µε βάση την έρευνα πεδίου που διεξήχθη από το Ταµείο Εκπαίδευσης των Ροµά (REF) και τους εταίρους του, πριν από τη σύνταξη της αίτησης για να υπάρχει µια γενική άποψη της ποιότητας της προσχολικής και σχολικής εκπαίδευσης σε κάθε χωριό στόχο.

Το Ταµείο Εκπαίδευσης των Ροµά και οι συνεργάτες του θα χρησιµοποιήσουν την εµπειρία που αποκτήθηκε σε αυτό το έργο για να βοηθήσουν να βελτιωθούν οι πολιτικές, µε τη


διάδοση πληροφοριών σχετικά µε υπηρεσίες που είναι διαθέσιµες για τα παιδιά Ροµά στα κράτη – µέλη της ΕΕ, καθώς και στις υποψήφιες χώρες.

To "Ένα Καλό Ξεκίνηµα» έχει ως στόχο 5000 παιδιά, ηλικίας 0 έως 6 ετών, βοηθώντας τα να συµµετάσχουν σε προγράµµατα προσχολικής εκπαίδευσης και σε υπηρεσίες φροντίδας σε 16 τοποθεσίες σε τέσσερις χώρες (Ουγγαρία, FYROM, Ρουµανία και Σλοβακία). Σε αυτές τις κοινότητες, εθνικές και τοπικές αρχές θα συνεργαστούν µε τις ΜΚΟ για την επίτευξη βιώσιµων εταιρικών σχέσεων µε σκοπό να αυξήσουν το φάσµα των υπηρεσιών που παρέχονται σε µικρά παιδιά µε την πάροδο του χρόνου. Το έργο αυτό θα αποτελέσει ένα σηµαντικό ξεκίνηµα για µια µακρά και αποτελεσµατική υποστήριξη των παιδιών Ροµά, σύµφωνα µε τις αναπτυξιακές ανάγκες τους.

Περιγραφή της περιοχής – στόχο και των ανθρώπων

Το Mofleni είναι µια κοινότητα που βρίσκεται στο περιθώριο µιας από τις γειτονιές της Κραϊόβα, στη Κοµητεία Dolj. Εδώ ζουν περίπου 100 παιδιά µέχρι 6 ετών. Τα παιδιά µιλούν τη Ροµανί στο σπίτι, µερικά απ’ αυτά έµαθαν γαλλικά ενώ ταξίδευαν στη Γαλλία µε τους γονείς τους και γράφτηκαν σε παιδικούς σταθµούς ή νηπιαγωγεία εκεί. Οι γονείς Ροµά είναι αναλφάβητοι και οι οικογένειές τους ζουν σε ένα µέσο όρο 5-6 ατόµων στο ίδιο δωµάτιο. Δεν έχουν πρόσβαση σε νερό, ηλεκτρικό, δρόµους και συστηµάτων θέρµανσης. Το σχολείο και το νηπιαγωγείο στη γειτονιά είναι χωρισµένα µε βάση την εθνότητα, οι εκπαιδευτικοί είναι προκατειλληµένοι απέναντι στους Ροµά και η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι πολύ κακή. Οι µη Ροµά γονείς που ζουν στο Mofleni στέλνουν τα παιδιά τους σε διαφορετικό σχολείο και νηπιαγωγείο. Οι αλληλεπιδράσεις µεταξύ των Ροµά και των µη Ροµά είναι πολύ περιορισµένες. Δεν υπάρχει οικογενειακός γιατρός και προσωπικό υγείας στην περιοχή ή στη γειτονιά. Οι γονείς εργάζονται χωρίς µόνιµες συµβάσεις εργασίας, και τα µικρά παιδιά τα φροντίζουν τα µεγαλύτερα αδέρφια και αδελφές (7-10 ετών). Τα παιδιά δεν έχουν παιχνίδια ή βιβλία στα σπίτια τους.


Το «Ένα Καλό Ξεκίνηµα» στο Mofleni είχε δύο προσεγγίσεις, τη θεσµική και µια άλλη που επικεντρώθηκε στη κοινότητα.

Για τη θεσµική προσέγγιση υλοποιήθηκαν µια σειρά δραστηριότητες οι οποίες αποσκοπούσαν στην ευαισθητοποίηση των αρχών σχετικά µε τη σηµασία της εκπαίδευσης και την κατάσταση των παιδιών Ροµά από την Κραϊόβα. Ένα άλλο θέµα που εξετάστηκε


ήταν αυτό της διαπολιτισµικότητας στο νηπιαγωγείο του Mofleni, στη Κραϊόβα, που εντάχθηκε στο πρόγραµµα. Οι δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν ήρθαν να υποστηρίξουν το νηπιαγωγείο της κοινότητας και να ευαισθητοποιήσουν τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται εκεί σχετικά µε τη σηµασία του πολιτισµού των Ροµά και την διαπολιτισµικότητα. Οι νηπιαγωγοί επωφελήθηκαν από ένα πρόγραµµα καθοδήγησης και κατάρτισης µε στόχο να αναπτύξουν τις γνώσεις τους και να βοηθηθούν να αποκτήσουν νέες µεθόδους και τεχνικές, προσαρµοσµένες στο πολυπολιτισµικό περιβάλλον που εργάζονται. Το νηπιαγωγείο επίσης εξοπλίστηκε µε υλικά για τις δραστηριότητες των παιδιών.

Όσον αφορά τη προσέγγιση που επικεντρώθηκε στην κοινότητα, αυτή υλοποιήθηκε µε το άνοιγµα ενός κέντρου για τους γονείς και τα παιδιά από 0 έως 6 ετών. Εδώ υλοποιήθηκαν εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τα παιδιά, µε σκοπό την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους και την προετοιµασία τους για το σχολείο και το νηπιαγωγείο. Οι γονείς επίσης ενεπλάκησαν σε δραστηριότητες και συναντήσεις που διοργανώθηκαν στο κέντρο. Οργανώθηκαν επίσης εκστρατείες ευαισθητοποίησης εντός της κοινότητας και επισκέψεις πόρτα πόρτα, συζητήσεις και συναντήσεις µε τους γονείς σε θέµατα που σχετίζονται µε τη σηµασία της εκπαίδευσης, της υγείας και της φροντίδας των παιδιών ηλικίας µεταξύ 0 και 6 ετών, εκπαιδευτικά σεµινάρια µε µητέρες και έγκυες γυναίκες. Ο διαµεσολαβητής υγείας που εργάστηκε στο πρόγραµµα πρόσφερε υποστήριξη στα µέλη της κοινότητας για τους εµβολιασµούς των παιδιών, για την εγγραφή των ανθρώπων στον παθολόγο της περιοχής ή για την απόκτηση αστυνοµικών ταυτοτήτων. Επίσης, στο πλαίσιο του έργου, οι γονείς υποστηρίχτηκαν στη διαδικασία να εγγράψουν τα παιδιά τους στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο, καθώς και µε υλικά για το σχολείο και συνοδεία, προκειµένου να τους βοηθήσουν να συµµετέχουν σε µαθήµατα και να διατηρήσουν ένα υψηλό ποσοστό σχολικής παρακολούθησης. Στο κέντρο τα παιδιά επωφελήθηκαν από την εµπειρογνωµοσύνη ενός ψυχολόγου, ενός λογοθεραπευτή και δύο δασκάλων.

Το πρόγραµµα είχε ως κύρια οµάδα-στόχο τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, µε ηλικίες από 0 έως 6 ετών. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια του έργου υπήρξαν οργανωµένες δραστηριότητες για τους γονείς, µε στόχο την εκπαίδευση των γονέων.

Αποτελέσµατα – Ποσοτικά στοιχεία

• 60 γονείς συµµετείχαν σε εργαστήρια για την άτυπη µορφή εκπαίδευσης

• Συνοδεία στο νηπιαγωγείο - 17 παιδιά που µεταφέρονταν καθηµερινά, κατά µέσο όρο, στο νηπιαγωγείο και στο κέντρο


• 164 εκπαιδευτικές συνεδρίες και δραστηριότητες παιχνιδιού πραγµατοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράµµατος µε τη συµµετοχή 10-30 παιδιών ανά συνεδρία

• θεραπευτικές συνεδρίες παιδιών µε ψυχολογική υποστήριξη και λογοθεραπεία: 41 συνεδρίες για ψυχολογική υποστήριξη και 56 συνεδρίες λογοθεραπείας µε µέσο όρο 4-5 παιδιά ανά συνεδρία, 17 παιδιά συµµετείχαν συνολικά

• 62 µητέρες σε συµβουλευτική σχετικά µε τη σηµασία της προσχολικής εκπαίδευσης

• εκστρατείες ευαισθητοποίησης σχετικά µε τη σηµασία της εκπαίδευσης - 159 συµµετέχοντες

• εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τις αρχές – συµµετείχαν 50 άτοµα

• εκστρατεία εµβολιασµού και εγγραφή στον οικογενειακό γιατρό

• καθοδήγηση για τους εκπαιδευτικούς του νηπιαγωγείου στην κοινότητα

• 312 επισκέψεις στα σπίτια της κοινότητας

• εργαστήρια για την υγεία - 83 συµµετέχοντες

• υποστήριξη στα υλικά - ρούχα, σχολικά είδη και δώρα (παιχνίδια, σνακ, κλπ.) για περίπου 50 παιδιά, δικαιούχους του προγράµµατος

• συνοδεία των ανθρώπων της κοινότητας κατά την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες

• οργάνωση εκστρατειών και υποστήριξη των γονέων για να εγγράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο και το νηπιαγωγείο - περίπου 100 παιδιά γράφτηκαν στο σχολείο και το νηπιαγωγείο κατά τη διάρκεια του πρόωραµµατος

Αποτελέσµατα - Ποιοτικά Στοιχεία

Συνεντεύξεις και οµάδες εργασίας έγιναν µε τους δικαιούχους του προγράµµατος από την Παγκόσµια Τράπεζα που θα συµπεριληφθούν στην έκθεση αξιολόγησης. Η έκθεση αυτή δεν έχει ακόµη δηµοσιευθεί, αλλά οι γονείς που ερωτήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, δήλωσαν ότι οι δραστηριότητες του προγράµµατος ήταν πολύ χρήσιµες για αυτούς και για τα παιδιά τους, αφού είχαν υποστήριξη για να γράψουν και να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο και στο νηπιαγωγείο, και η φοίτηση των παιδιών στο σχολείο και στο νηπιαγωγείο αυξήθηκε. Δήλωσαν, επίσης, ότι το πρόγραµµα ήταν χρήσιµο για αυτούς, επειδή τους βοήθησε να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στη σηµασία της εκπαίδευσης και απέναντι στα παιδιά τους.


Μία από τις µητέρες δήλωσε στο τέλος του προγράµµατος ότι «Το πρόγραµµα ήταν πολύ καλό, επειδή µε άλλαξε, µε έκανε να συνειδητοποιήσω ότι πρέπει να δώσω µεγαλύτερη προσοχή στην εκπαίδευση των παιδιών µου, όσο περισσότερο µπορώ. Φυσικά, λόγω της δουλειάς και επειδή δεν ξέρω να διαβάζω και να γράφω, δεν είµαι σε θέση να βοηθήσω τα παιδιά µου τόσο πολύ, αλλά τώρα ξέρω ότι χρειάζονται περισσότερη προσοχή από µέρους µου», Enciu Maria, µητέρα που συµµετείχε στο πρόγραµµα «ένα Καλό Ξεκίνηµα». Οι γονείς έµαθαν τη σηµασία της εκπαίδευσης και άλλαξαν τον τρόπο σκέψης τους, ενθαρρύνοντας τα παιδιά τους να συµµετέχουν στα µαθήµατα.

Ένα άλλο σηµαντικό αποτέλεσµα που επετεύχθη στο πλαίσιο του προγράµµατος ήταν ότι τα παιδιά εξοικειώθηκαν µε τη Ρουµάνικη γλώσσα, δεδοµένου ότι τα περισσότερα µιλούσαν Ροµανί στο σπίτι και είχαν πρόβληµα στο νηπιαγωγείο και στο σχολείο, όπου έπρεπε να µάθουν στη Ρουµάνικη γλώσσα.

«Έµαθαν να µιλούν Ρουµάνικα από το κέντρο, επειδή στο σπίτι µας δεν µιλάµε Ρουµάνικα, µιλάµε µόνο Ροµανί.», Daniela Udrilescu, µητέρα που συµµετείχε στο πρόγραµµα «Ένα Καλό Ξεκίνηµα».

«Όταν µαθαίναµε για τα φρούτα, συνήθιζα να τους δείχνω µια εικόνα και ρωτούσα τί είναι αυτό. Απαντούσαν στη Ροµανί και εγώ απαντούσα ξανά στα Ρουµάνικα, έτσι, αρχίσαµε να µαθαίνουµε Ρουµάνικα, επαναλαµβάνοντας τις λέξεις στα Ρουµάνικα και στη Ροµανί», Vasile Catalina, δάσκαλος Ροµά στο εκπαιδευτικό κέντρο που άνοιξε στα πλαίσια του προγράµµατος.

Αναφορές

• «Ένα Καλό Ξεκίνηµα" - αύξηση της πρόσβασης σε ποιοτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες για τα παιδιά Ροµά http://www.romanicriss.org/prez %20proiect% 20good%20start.pdf

• ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ- The EU ROMA PILOT http://www.romaeducationfund.hu/good-start-eu-roma-pilot

• Συνέντευξη Τύπου: Πρόγραµµα "Ένα Καλό Ξεκίνηµα" http://www.romadecade.org/press_conference_a_good_start_project

• «Ένα Καλό Ξεκίνηµα", Ταµείο Εκπαίδευσης των Ροµά http://www.romaeducationfund.hu/sites/default/files/documents/a_good_start_booklet.2001.pdf

• Προκαταρκτική εκπαίδευση, Περίληψη: Επιτροπή για την Προσχολική Εκπαίδευση http://www.visegradinclusion.org/page/preliminary-education:197/


• για τα παιδιά Ροµά που προέρχονται από µειονεκτικό περιβάλλον στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, Πρόγραµµα "Ένα καλό ξεκίνηµα" - Κλιµάκωση στη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για µικρά παιδιά Ροµά

• Κλιµάκωση «µια καλή αρχή», την πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες για µικρά παιδιά Ροµά, Υψηλού Επιπέδου για την κοινωνική ένταξη των Ροµά, 23 Μαΐου, 2011, η Σλοβακία

• «Μια καλή αρχή, επίκεντρο έρευνα στις τοποθεσίες και τα νοικοκυριά της" http://www.oportunitatiegale.ro/pdf_files/ref-ags-household-survey-screen_0.pdf

• Διαπολιτισµικού Διαλόγου και η Ρόµα: Ο καίριος ρόλος των γυναικών και Εκπαίδευση »πρωτοβουλίες, προγράµµατα, µελέτες" http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/SOC337_additional-info.pdf


Τίτλος Ροµά CRISS - Ρόµα Κέντρο Κοινωνικής Παρέµβασης και Μελετών

Ιστοσελίδα www.romanicriss.org

Τηλέφωνο Tel: +4 021 310 70 70



Ένα Καλό Ξεκίνηµα στο σχολείο - ΡΟΥΜΑΝΙΑ


Το πρώτο βήµα του προγράµµατος ήταν η επιλογή µιας κοινότητας για την εφαρµογή ενός εντατικού πιλοτικού εκπαιδευτικού προγράµµατος για τα παιδιά. Χρησιµοποιήθηκαν δύο κριτήρια για την επιλογή της τοποθεσίας: η ύπαρξη µιας κοινότητας Ροµά µε σχολική διαρροή και δύσκολη προσαρµογή των παιδιών Ροµά στις σχολικές απαιτήσεις, και το γνήσιο ενδιαφέρον των τοπικών αρχών στην επιτυχία του προγράµµατος, που αποδεικνύεται από την άµεση εµπλοκή τους στις δραστηριότητες. Μετά την επιλογή της τοποθεσίας, έγινε µια µελέτη σκοπιµότητας στην κοινότητα των Ροµά η οποία βασίστηκε σε ένα ερωτηµατολόγιο, προκειµένου να ανταποκριθεί στις πραγµατικές ανάγκες της κοινότητας.

Το επόµενο στάδιο του προγράµµατος αποτέλεσε η οργάνωση ενός σεµιναρίου κατάρτισης για το διδακτικό προσωπικό του έργου. Η εκπαίδευση υπογράµµισε τη σηµασία της προσαρµογής του εκπαιδευτικού περιεχοµένου στα χαρακτηριστικά των παιδιών (ηλικία, οικογενειακό περιβάλλον, χαρακτηριστικά της κοινότητας),την αποτίµηση της κινητοποίησης και του πνευµατικού δυναµικού των παιδιών, και µε µια στρατηγική διδασκαλίας βασισµένη στο παιχνίδι, για να αυξήσει την προσβασιµότητα των ενεργειών.

Με βάση την εµπειρία αυτού του πιλοτικού προγράµµατος, τα επόµενα έργα για την προσχολική εκπαίδευση που δηµιουργήθηκαν και υλοποιήθηκαν από το Romani CRISS περιελάµβαναν µια διαπολιτισµική διάσταση. Έτσι, το 2006, 2007 και 2008 το Romani CRISS οργάνωσε καλοκαιρινά νηπιαγωγεία για τα παιδιά που ήταν έτοιµα να εγγραφούν στο δηµοτικό σχολείο. Οι δραστηριότητες αποσκοπούσαν να υπονοµεύσουν τα πολιτιστικά και εθνικά στερεότυπα, να προωθήσουν τον διαπολιτισµικό διάλογο και την ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των συµµετεχόντων, να βοηθήσουν τους συµµετέχοντες να κατανοήσουν τη συλλογική τους ταυτότητα, και να τους ευαισθητοποιήσουν σχετικά µε τον πλούτο των παραδόσεων των Ροµά. Πέρα από αυτό, το Romani CRISS οργάνωσε διαπολιτισµικές δραστηριότητες στα κανονικά νηπιαγωγεία µε εθνοτικά µεικτό πληθυσµό µαθητών. Οι δραστηριότητες επικεντρώθηκαν στην έκφραση των καλλιτεχνικών δεξιοτήτων (ζωγραφική, πηλός, κατασκευή κούκλας, και υποκριτική) και στην απόκτηση πληροφοριών σχετικά µε την ιστορία και τις παραδόσεις των Ροµά.

Τα νηπιαγωγεία παρέχουν στα παιδιά τις απαραίτητες ικανότητες για την επιτυχή ένταξη στο δηµοτικό σχολείο. Κατά τη διάρκεια του προγράµµατος, οι συµµετέχοντες βελτίωσαν τις προφορικές επικοινωνιακές τους δεξιότητες, χρησιµοποίησαν τη φαντασία και τη δηµιουργικότητά τους, και απέκτησαν βασικές γνώσεις µαθηµατικών. Ως εκ τούτου, πιστεύουµε ότι το να γίνουν διαθέσιµα τα νηπιαγωγεία για τα παιδιά από µειονεκτούσες


οµάδες ,µπορεί να αυξήσει τη συµµετοχή τους στο σχολείο και την ικανότητά τους να είναι ανταγωνιστικά.

Η διαπολιτισµικότητα διευκολύνει την εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών της µειονότητας. Η προσέγγισή µας βασίστηκε στις αρχές της ανεκτικότητας, του σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, και της αποδοχή της διαφορετικότητας ως κάτι το φυσιολογικό. Οι συµµετέχοντες Ροµά ήταν πρόθυµοι να µάθουν για την πολιτιστική τους κληρονοµιά και τις πολιτιστικές διαφορές στην κοινωνία, και έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα θέµατα που είχαν σχέση µε το πολιτισµικό τους υπόβαθρο. Ως εκ τούτου, υποστηρίζουµε την ενσωµάτωση των διαπολιτισµικών δραστηριοτήτων στο επίσηµο εκπαιδευτικό σύστηµα.

Περιγραφή της περιοχής - στόχο και των ανθρώπων

Στο έργο συµπεριελήφθησαν 30 παιδιά Ροµά ηλικίας 6-12 τα οποία είτε δεν είχαν παρακολουθήσει το νηπιαγωγείο ή το δηµοτικό σχολείο, ή αντιµετώπιζαν σχολική αποτυχία ή εγκατάλειψη του σχολείου από την τοποθεσία Panciu, Κοµητεία της Vrancea της Ρουµανίας.

Ο οικισµός της πόλης Panciu βρίσκεται στο βόρειο-ανατολικά της Κοµητείας Vrancea. Ο πληθυσµός από την 1 Ιανουαρίου 2000 (συµπεριλαµβανοµένων των χωριών και των γύρω περιοχών) ήταν 9.637 άτοµα, κυρίως Ρουµάνοι (30 Ροµά, 8 Ούγγροι). Οι περισσότερες πηγές εισοδήµατος των οικογενειών Ροµά είναι από διάφορες εποχιακές δραστηριότητες όπως η γεωργία, η τοιχοποιία, η συλλογή απορριµµάτων, ή σε πολλές περιπτώσεις, το οικογενειακό επίδοµα.

Το εκπαιδευτικό δίκτυο της πόλης έχει 5 νηπιαγωγεία, 6 δηµοτικά και γυµνάσια και ένα λύκειο. Πολλά µορφωµένα παιδιά Ροµά εγκατέλειψαν πρόωρα το σχολείο, λόγω της δύσκολης κατάστασης της οικογένειας και των δύσκολων απαιτήσεων των σχολικών δραστηριοτήτων που δεν µπορούσαν να ανταποκριθούν.

Στο µεγαλύτερο µέρος, αυτά τα παιδιά δεν παρακολούθησαν καθόλου νηπιαγωγείο.


Το πρόγραµµα «Ένα Καλό Ξεκίνηµα στο Σχολείο» είχε σκοπό τη βελτίωση της προσαρµοστικότητας και της σχολικής επίδοσης των παιδιών Ροµά από το Panciu, κοµητεία Vrancea. Ήταν µια κοινή πρωτοβουλία της UNICEF, του Υπουργείου Παιδείας της Ρουµανίας, και του Κέντρο Κοινωνικής Παρέµβασης και Μελετών για τους Ροµά (RomaniCRISS) που προσπάθησαν να αντιµετωπίσουν το πρόβληµα των υψηλών ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου των παιδιών Ροµά.


Αποτελέσµατα – Ποσοτικά στοιχεία

Εντατική εκπαίδευση των παιδιών Ροµά διοργανώθηκε τον Αύγουστο του 2001. Η µέση ηµερήσια διάρκεια των δραστηριοτήτων αυξήθηκε σταθερά από 4 ώρες την ηµέρα κατά την πρώτη εβδοµάδα, στις 5 ώρες τη δεύτερη εβδοµάδα, και στις 6 ώρες στην τρίτη εβδοµάδα.

• Εκπαίδευση για την εγγραφή στο δηµοτικό σχολείο σε θέµατα όπως: ανάπτυξη της γλώσσας, µαθηµατικές δεξιότητες, περιβαλλοντική εκπαίδευση, παιχνίδια και δηµιουργική απασχόληση, αγωγή του πολίτη, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, φυσική αγωγή, µουσική και χορός.

• Ίδρυση του Εκπαιδευτικού Κέντρου Υποστήριξης που παρείχε στα παιδιά πρόσθετη στήριξη µετά το σχολείο. Στο Εκπαιδευτικό Κέντρο Υποστήριξης, τα παιδιά µπορούσαν να κάνουν τις εργασίες τους για την επόµενη µέρα, να προετοιµαστούν για τη τάξη, και να ζητήσουν βοήθεια όποτε χρειαζόταν.

• Οργάνωση συνεδρίας κατάρτισης για το διδακτικό προσωπικό.

• Ένα ποσοστό 56% των παιδιών προωθήθηκαν στο επόµενο επίπεδο σπουδών

Αποτελέσµατα – Ποιοτικά Στοιχεία

Το πρόγραµµα των δραστηριοτήτων αντικατόπτριζε το αρχικό πλάνο, και η συµµετοχή των παιδιών ήταν εξαιρετική. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν θετικά στις προσδοκίες των εκπαιδευτικών και απέκτησαν ικανότητες και δεξιότητες χρήσιµες όχι µόνο για το σχολείο, αλλά και για την καθηµερινή ζωή. Παρ 'όλα αυτά, το πρόγραµµα αντιµετώπισε διάφορα εµπόδια λόγω της διγλωσσίας των παιδιών (από φόβο περιθωριοποίησης, µερικά παιδιά αρνούνταν να µιλήσουν Ροµανί), των οικιακών εργασιών των παιδιών, του αναλφαβητισµού των γονέων, και των ευρέως διαδεδοµένων στερεοτύπων και προκαταλήψεων.

Αναφορές

• Handbook of ECD Experiences, Innovations, and Lessons from CEE/CIS http://www.issa.nl/news/Handbook%20of%20ECD%20Experiences,%20Innovations,%20and%20Lessons%20from%20CEE_CIS%20.pdf


• A Good Start for School – intercultural program for optimizing the adaptation of the Roma children to school requirements, http://www.romanicriss.org/rap_narativ_start_scoala_mec_unicef.pdf

• A Good Start for School, Final Report; http://www.civica-online.ro/proiecte/ise_start_raport.pdf

• Guide for positives practices for the education of the Roma children http://www.oportunitatiegale.ro/pdf_files/Ghid%20practici%20pozitive%20pentru%20ed.%20copiilor%20romi.pdf

• Report regarding the implementation of the strategy of the Romanian Government for the improvement of the situation of Roma, at one year after the approval http://miris.eurac.edu/mugs2/do/blob.pdf?type=pdf&serial=1046446920802

• From theory to genuine effective practices – the case of Roma from Romania, Margareta Matache, 2009, http://rapidlibrary.com/files/tp-2-magda-matache-from-theory-to-genuine-effective-practices-the-case-of-roma-from-romania-1-ppt_ulzy8nybr9i89on.html

• Evaluation of programmes targeting roma communities in Romania http://www.google.ro/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&sqi=2&ved=0CC8QFjAB&url=http%3A%2F%2Ferc.undp.org%2Fevaluationadmin%2Fdownloaddocument.html%3Fdocid%3D503&ei=u-rHT93QKoPA0QW_vO2EDw&usg=AFQjCNFuVx9liOwiAjN0S-N8gnyNLSGLjw&sig2=OErwwG2zQgR08cC2pd9TEw

• The success of the Romanian model in Rroma education and in teaching Rromani as a mother tongue, Ph.D. Gheorghe Sarau http://www.google.ro/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&sqi=2&ved=0CCsQFjAB&url=http%3A%2F%2Fadministraresite.edu.ro%2Findex.php%3Fmodule%3Duploads%26func%3Ddownload%26fileId%3D1613&ei=5OfHT8KbPKi-0QXb-diqDw&usg=AFQjCNHjRVZrj1m6JeDI_BZrKO-q0NjvKw&sig2=URryKhUDkiGG1lqyuroaDQ


Τίτλος Ροµά CRISS - Ρόµα Κέντρο Κοινωνικής Παρέµβασης και Μελετών

Ιστοσελίδα www.romanicriss.org

Τηλέφωνο Tel: +4 021 310 70 70



Ευρετήριο

,!, σχολείο Mare De Deu, 119

1!10 Κοινές Βασικές Αρχές για την Ένταξη των Ροµά, 5 1st International Congress of Roma Women: The Other

Women, 81 1ο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Ροµά: οι Άλλες Γυναίκες,

81

A!A Good Start (pre-school)” project’, 56 A Good Start in School’, 59 Amare Rromentza, 43 Asociación ROMI de Granada, 11 Aydin Il Milli Egitim Mudurlugu, 122

B!BULGARIA, 21

C!Catalan Television, 81 Clare Family Learning, 122 Clare Immigrant Support Centre, 124 Comenius Regio, 122 Comenius Regio Project-The importance of parental

involvement in children’s education’, 56 Congreso de los Diputados, 11 Consejo Estatal del Pueblo Gitano, 19 Consell Assesor del Poble Gitano, 20

D!Decade of Roma Inclusion, 40 Decreasing the drop-out rate among Roma children, 56, 59 Dialogic Literary Gatherings, 73, 84 Drom Kotar Mestipen, 81

E!Education Act, 49 Education Disadvantage Committee (EDC), 50 Ennis Educate Together National School, 124 Eκπαιδευτικό σύστηµα στη Βουλγαρία, 23

F!families’ assembly, 71 Family and Community Education, 73, 84 Family Learning Classes, 122 Fundacion Secretariado Gitano, 127 Fundación Secretariado Gitano, 12

H!Home School Community Liaison Teacher, 124

I!INCLUD-ED, 53 INCLUDE-ED, 74 instrumental learning, 61 Interactive Groups, 58, 73, 84 Interactive Groups’, 61 Irish Traveller movement, 50

L!Learning Communities, 56 Learning Community, 77

M!MECT, 45 Mofleni, 128

N!National Policies, 9 NCCEII, 28

O!ODIHR, 43

P!Panciu, 134 Parent Clubs, 56 Pavee Point, 46, 51 PHARE, 45 PIRLS 2006, 62 PISA 2006, 62 PROROMI, 38

Q!QEG, 64 Quality Evaluation Group, 64, 67

R!RoFaL, 56, 122 Roma culture classes, 56 Roma Families Learning RoFaL Comenius Regio Project-

The importance of parental involvement in children’s education, 58

Roma Students Meetings, 64, 79 Romani CRISS, 38, 45, 133


S!school Completion Project in Ennis Community Project, 124 school constitution, 77 Schools as Leaning Communities, 58 Schools as Learning Communities, 84 SEICSEM, 24 SPAIN, 11 Student Parliament or Council, 57 Student Parliament or Student Council’, 64

T!Task Force, 48 Traveller, 47 Traveller Education Advisory and Consultative Forum,

TEACF, 51 Travellers, 46, 52

U!UNICEF Ρουµανίας, 45

W!Welfare) Act, 49

Α!Αλιβέρι, 56 Απόφαση 5083/26.11.1998, 42 Απόφαση Αρ.1540 / 19.07.2007, 43 Απόφαση Νο. 1540 / 19.07.2007, 43 Απόφαση Νο.1529/18.07.07, 44 Απόφαση Νο.1539 / 19.07.2007, 44 αρχή της θετικής δράσης, 49 Αυτόνοµη Περιοχή των Βάσκων, 18

Β!βελτίωση της ποιότητας ζωής των Ελλήνων Ροµ, 29 Βουδαπέστη, 40

Γ!Γενικές Αρχές και Ευρείς Στόχοι για την Εκπαίδευση των

Travellers, 48 Γενική Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής της Ε.Ε, 36 γιαγιάδες Ροµά, 80 γονεϊκή συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων, 49 γυναίκες Ροµά, 81

Δ!δάσκαλος - καθηγητής γλώσσας Ροµανί, 43 δεύτερη Εγκύκλιος (Γ1/206/14-4-1987), 29 Διαδραστικές Οµάδες, 84 Διαλογικές Συγκεντρώσεις Λογοτεχνίας, 73 Διαλογικές Συναντήσεις Λογοτεχνίας, 84 Διαπολιτισµική Στρατηγική για την Εκπαίδευση, 49 διαπολιτισµικότητα, 134 Διαρθρωτικά ταµεία της ΕΕ:, 7 Διάταξη αρ.1529/18.07.07, 42 Διεθνή Οργάνωση Βήµα Βήµα, 127 ΔΙΚΤΥΟ ΡΟΜ, 30

Ε!Εγκύκλιο (Φ1/206/14-4-1987), 29 εθνική στρατηγική για τη βελτίωση της κατάστασης των Ροµά από τη Ρουµανία, 40

Εθνική στρατηγική για την ενσωµάτωση των Ροµά στην Ελλάδα, 33

Εθνική στρατηγική της Ιρλανδίας για την ενσωµάτωση των Travellers/ Ροµά, 47

Εθνική Σχολή Εκπαίδευση από Κοινού του Ένις, 124 Εθνικό Forum των γυναικών Travellers, 50 Εθνικό Κατάλογο των Επαγγελµάτων από τη Ρουµανία, 45 Εθνικό Πρόγραµµα για την Ανάπτυξη της Σχολικής και Προσχολικής Εκπαίδευσης (2006 - 2015), 25

Εθνικό Συµβούλιο των Ροµά, 19 Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Ρατσισµού στην Ιρλανδία, 48

Έκθεση για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers, 52

Έκθεση και οι Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers" (2006), 47

Έκθεση του 2006 και Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers, 51

Έκθεσης και Συστάσεις για µια Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers, 50

εκπαίδευση της οικογένειας, 83 Εκπαίδευση της Οικογένειας και της Κοινότητας, 73, 84 ΕΛΛΑΔΑ, 29 Ένα Καλό Ξεκίνηµα, 131 Ένωση Ροµά της Γρανάδας, 11 ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, 31 Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανάπτυξης Ανθρώπινων Πόρων (ΕΠ ΑΝΑΠ), 27

ετερογενείς οµάδες, 60 Ευρώπη της γνώσης, 3

Η!Η κοινωνική και οικονοµική ένταξη των Ροµά στην Ευρώπη,

COM (2010) 133, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 7 Απριλίου 2010, 6

Ι!Ιάσι, 42 Ινστιτούτο Εθνικής Στατιστικής, 12 ΙΡΛΑΝΔΙΑ, 46, 122 Ιρλανδία, 125 ΙΣΠΑΝΙΑ, 71, 79, 83

Κ!Καταλανικό Κοινοβούλιο, 17 Κλουζ, 42 Κοινότητες Μάθησης στην Ισπανία, 71 Κοινοτικό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ροµά µέχρι το 2020, 5

κοινωνική αναπαραγωγή, 61 Κοµητεία Dolj, 128 Κοµητεία της Vrancea, 134 κορίτσια Ροµά, 79 Κυβερνητικό Ινστιτούτο της Σλοβακίας, 127 Κυβερνητικό διάταγµα αριθ. 4/11.01.2005, 24


Λ!Λευκή Βίβλος για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, 3 Λευκή Βίβλος για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, 3

Μ!Μάθηση στην Οικογένεια, 123, 124 Μαθητικά Κοινοβούλια, 64 µοντέλα ρόλων στις κοινότητες των Ροµά, 80 Μοντέλα ρόλων των Ροµά στο σχολείο, 57 Μουσουλµάνοι της Θράκης, 29

Ν!Ν.1566/85, 29

Ο!ΟΑΣΕ, 41, 43 Οδηγία 2000/43/ΕC του Συµβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2000 περί εφαρµογής της αρχής της ίσης µεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, Ευρωπαϊκό Συµβούλιο, 4

Ολοκληρώνω το Σχολείο, 122 Οµάδα Αξιολόγησης της Ποιότητας, 64, 65 Οµάδες Αλληλεπίδρασης, 73 οφέλη της συνεργατικής µάθησης, 60

Π!Παγκόσµια Τράπεζα, 40 Πανελλήνια Οµοσπονδία Συλλόγων Ελλήνων Ροµά, 30 Πανελλήνιο Δίκτυο Πόλεων για τους Ροµά, 30 Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, 36 Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων, 31 Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας, 32 Πανεπιστήµιο του Βουκουρεστίου, 43 Πλαίσιο της ΕΕ για Εθνικές Στρατηγικές Ένταξης των Ροµά, 27

πόλη Ennis, Co Clare, 123 ΠΟΣΕΡ, 30 Προγράµµατα Αρχικών Επαγγελµατικών Προσόντων, 16

Ρ!Ροµά της Ανδαλουσίας, 19 Ροµανί, 43 ΡΟΥΜΑΝΙΑ, 38

Σ!Στέκι Γυναικών Ροµά στο Αλιβέρι της Ν. Ιωνίας Βόλου, 63 Στρατηγική για την Εκπαίδευση των Travellers (2009), 51 Συµβουλευτικό Συµβούλιο των Ροµά, 20 Συµβουλευτικό Φόρουµ (Traveller Education Advisory and

Consultative Forum-TEACF), 51 Συµβούλιο της Ευρώπης, 41 Συµµετοχή της Οικογένειας και της Κοινότητας, 61 Συµµετοχή της οικογένειας και της κοινότητας σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων, 53

Συµπεράσµατα του Συµβουλίου σχετικά µε το κοινοτικό πλαίσιο για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ροµά µέχρι το 2020, 6

Συµπεράσµατα του Συµβουλίου της 12ης Μαΐου 2009, 4 συναντήσεις των µαθητών Ροµά, 79 συνέλευση των οικογενειών, 71 Σχέδια Διαφοροποίησης Σχολικού Προγράµµατος, 16 Σχολεία ως Κοινότητες Μάθησης, 84 σχολείο La Paz, 121 σχολείο Mare De Deu, 119 Σχολείο La Paz, 74 Σχολείο Mare de Déu de Montserrat, 85 σχολικός διαµεσολαβητής, 45 Σώστε τα Παιδιά, 43

Τ!Ταµείου Εκπαίδευσης των Ροµά, 127 Τάξεις πολιτισµού των Ροµά, 56 Τιµισοάρα, 42 Τµήµα Ξένων Γλωσσών και Λογοτεχνίας στο Βουκουρέστι,

43 Τουρκία, 122 Τράπεζα Ανάπτυξης του Συµβουλίου της Ευρώπης, 41

Ψ!Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 9ης Μαρτίου

2011, 5

Συντονιστής Φορέας Ένωση Γυναικών Ροµά (ΙΣΠΑΝΙΑ) Drom Kotar Mestipen Ιστοσελίδα: www.dromkotar.org Επικοινωνία: Ana Contreras Fernandez Email: [email protected]

Το ROM-UP! χρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για διάστηµα ενός έτους, από τον Απρίλη του 2012 έως τον Μάρτη του 2013. Στο έργο συνεργάζονται οκτώ Ευρωπαίοι εταίροι. Ο κύριος στόχος του ROM-UP! είναι η δηµιουργία ενός Διεθνούςς Δικτύου των Ροµά για την ευαισθητοποίηση των επιτυχηµένων εκπαιδευτικών εµπειρίών που έχουν αποδειχθεί επιστηµονικά ότι είναι αποτελεσµατικές στην προαγωγή της κοινωνικής ένταξης των παιδιών των Ροµά αλλά και σε γενικές γραµµές όλων των µαθητών, όσον αφορά τη βιώσιµη εκπαιδευτική επιτυχία. Οι ειδικοί στόχοι του προγράµµατος είναι: Η Διάδοση των επιτυχών εκπαιδευτικών εµπειριών που προωθούν την εκπαίδευση των

Ροµά Η Ανάπτυξη στρατηγικών για τη διεξαγωγή επιτυχών δράσεων στις συµµετέχουσες

χώρες Η Συµµετοχή των Ροµά στην επιλογή των καλών εκπαιδευτικών πρακτικών που

πραγµατοποιούνται στις κοινότητές τους Η Δηµιουργία δικτύων συντονισµού µεταξύ των συντονιστών, των κοινοτήτων των Ροµά

και των φορέων της εκπαίδευσης, προκειµένου να ξεπεραστούν αποκλεισµοί στην εκπαίδευση των Ροµά.

Το ROM-UP! θα συµβάλει στην επίτευξη των κύριων στόχων του νέου πλαισίου της ΕΕ για τις εθνικές στρατηγικές ένταξης των Ροµά µέχρι το 2020, προσφέροντας σαφείς, λεπτοµερείς και συγκεκριµένες επιτυχηµένα εκπαιδευτικά παραδείγµατα που µπορούν να µεταφερθούν και να εφαρµοστούν από χώρα σε χώρα. Η παρούσα Έκθεση διανέµεται στις εξής γλώσσες: Αγγλικά, Ισπανικά, Ελληνικά, Βουλγάρικα, Ρουµάνικα και στη Ροµανί

Ιστοσελίδα προγράµµατος: www.rom-up.eu

AMALIPE Centre for Interethnic Dialogue and Tolerance Ιστοσελίδα: www.amalipe.com Επικοινωνία: Teodora Krumova Email: [email protected] ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ, Κοινωφελής Δηµοτική Επιχείρηση του Δήµου Βόλου Ιστοσελίδα: www.kekpa.org Επικοινωνία: Νίκος Αντωνάκης Email: [email protected] Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities of the University of Barcelona Ιστοσελίδα: www.creaub.info Επικοινωνία: Adriana Aubert Email: [email protected]

Generalitat de Catalunya, Department of Social Welfare and Family Ιστοσελίδα: www20.gencat.cat/portal/ site/bsf/?newLang=en_GB Επικοινωνία: Violant Cervera Godia Email: [email protected] Roma Center for Social Intervention and Studies Ιστοσελίδα: www.romanicriss.org Επικοινωνία: Margareta Matache Email: [email protected] Pavee Point Travellers Centre Ιστοσελίδα: www.pavee.ie Επικοινωνία: Frances Keyes Email: [email protected] European Roma Information Office Ιστοσελίδα: www.erionet.eu Επικοινωνία: Marta Pinto Email: [email protected]

Διακρατικοί Εταίροι:

Το σχέδιο αυτό χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Η παρούσα δηµοσίευση δεσµευ� ει µόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθυύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.