Ա­ռա­ջին­աշ­խա­տան­քային­օրը­ցան­կացած­ձեռ­նար­կու­թյու­նում­դժ­վար­է­թե՛­նոր­աշ­խա­տակ­ցի­և­թե՛­կո­լեկ­տի­վի­հա­մար:­Ին­չո՞ւ...­Աշ­խա­տակ­ցի­պա­րա­գա­յում­դա­ձեռ­նար­կու­թյան­հա­մար­կեն­սա­կան­նշա­նա­կու­թյուն­ու­նե­ցող­ար­ժեք­նե­րին,­կո­լեկ­տի­վի­վար­քագ­ծի­նոր­մե­րին,­կա­նոն­նե­րին­ու­ավան­դույթ­նե­րին­ծա­նո­թա­նա­լու­պահն­է:

Նո­ճի­ներն­ու­եղև­նի­նե­րը­տնկ­վե­ցին­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րի­ձեռ­քե­րով...

Կատարվեցին­փոփոխություններ­ներքին­կարգապահական­կանոններում

Մար­տի­26­­ին­կա­յա­ցավ­ԵՊՀ­գիտ­խորհրդի­հեր­թա­կան­նիս­տը`­օրա­կար­գային­7­հար­ցե­րով:

Տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­տե­սա­կան­և­գործ­նա­կան­նշա­նա­կու­թյու­նը

Ու­սում՝­ան­հատ­ու­քա­ղա­քա­ցի­դառ­նա­լու­

ճա­նա­պար­հով

­Գա­րունն­ իր­ տա­րեր­քի­մեջ­է՝­ծաղ­կունք,­արև­ու­բարձր­ տրա­մադ­րու­թյուն...­Ձմե­ռային­ քն­նաշր­ջա­նից­ու­ ար­ձա­կուր­դից­ հե­տո­ իր­տա­րեր­քի­ մեջ­ է­ մտել­ նաև­ու­սա­նո­ղու­թյու­նը:­ Այդ­ մա­սին­են­վկա­յում­մարտ­ամ­սին­ կազ­մա­կերպ­ված­ բազ­մա­թիվ­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը,­որոնք­ ոչ­ միայն­ ու­սում­նա­գի­տա­կան,­ այլև­ հայ­րե­նա­ճա­նա­չո­ղա­կան,­ մշա­կու­թային­ ու­ մար­զա­կան­բնույթ­էին­կրում:­

Ինչ­խոսք,­առաջ­նայինն­ու­սում­նա­ռու­թյունն­է,­որա­կյալ,­մր­ցու­նակ,­մեր­ժա­մա­նակ­նե­րի­ պա­հանջ­նե­րին­հա­մա­պա­տաս­խան­ մաս­նա­գետ­ դառ­նալն­ է,­ կյան­քում­ որ­պես­ ան­հատ­ ինք­նաի­րաց­վե­լու­ ան­հրա­ժեշ­տու­թյունը,­ սա­կայն­ մյուս­կող­մից­ու­սում­նա­ռու­թյունն­այն­ ժա­մա­նա­կաշր­ջանն­ է,­երբ­ դպ­րո­ցից­ դուրս­ եկած­պա­տա­նին­ ձևա­վոր­վում­ է­որ­պես­ան­հատ,­որ­պես­երկ­րի­քա­ղա­քա­ցի,­որ­պես­հայ­րե­նի­քի­ զա­վակ:­ Եվ­ բնա­կա­նա­բար­ թե՛­ Մայր­ բու­հի­ղե­կա­վա­րու­թյան,­թե՛­ու­սա­նո­ղա­կան­կա­ռույց­նե­րի,­թե՛­այլ­ ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րի­կող­մից­մշակ­վող­ու­կյան­քի­կոչ­վող­ ոչ­ ու­սում­նա­գի­տա­կան­ծրագ­րե­րը­վե­րած­վում­են­ մի­ դարբ­նո­ցի,­ որ­տեղ­թրծվում­ են­ վաղ­վա­ ան­հատն­ու­քա­ղա­քա­ցին:­

Այս­ խո­րա­պատ­կե­րում­թերևս­ կար­ևոր­ դե­րա­կա­տա­րու­թյուն­ ու­նեն­ Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­պաշ­տո­նա­կան­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ կազ­մա­կերպ­ման­ գոր­ծըն­թա­ցում­կա­մա­վո­րա­կան­հի­մունք­նե­րով­ ու­սա­նող­նե­րի­ ներգ­րա­վվու­մը,­ ինչ­պես­նաև­ ու­սա­նող­նե­րի՝­ տար­վա­ մեջ­ մի­ քա­նի­ ան­գամ­Ար­ցախ­ կա­տար­վող­ այ­ցե­լու­թյուն­նե­րը:­ Հեր­թա­կան­այցն­ էլ­ կա­յա­ցել­ է­ մար­տի­27­­ից­29­­ը:­Այն­նվիր­ված­էր­Մեծ­ եղեռ­նի­ 100­­ա­մյա­կին­և­ՀՀ­Ազ­գային­հե­րոս,­ԵՊՀ­շր­ջա­նա­վարտ­ Թա­թուլ­Կրպե­յա­նի­ ծնն­դյան­ 50­­ա­մյա­կին­(տե՛ս՝­էջ­16­17):

­Գե­ղամ­Մե­լիք­բե­կյան

Հա­յու­թյա­նը­նվիր­ված­կյանք.­այդ­զար­մա­նահ­րաշ­էս­տո­նու­հին

­Հայ­ժո­ղո­վուր­դը­մեծ­սի­րով­ու­երախ­տա­գի­տու­թյամբ­է­հի­շում­այն­բո­լոր­օտա­րերկ­րա­ցի­նե­րին,­ով­քեր­մեր­պատ­մու­թյան­ամե­նամ­ռայլ­ժա­մա­նակ­նե­րում­օգ­նու­թյան­ձեռք­են­մեկ­նել­մեր­հայ­րե­նա­կից­նե­րին­և­իրենց­հնա­րա­վո­րու­թյան­սահ­ման­նե­րում­թեթ­ևաց­րել­նրանց­տա­ռա­պանք­նե­րը:­Նրան­ցից­մեկն­էս­տո­նու­հի­Հեդ­վիգ­Բյուլն­էր:­

Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 12-13 ¦ Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 16-17 ¦

Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 26-27 ¦ Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 2 ¦

ºäÐ ëÇ ñ» ÉÇ° ³ß ˳ ï³Ï óáõ ÑÇ Ý»ñ ¨ áõ ë³ Ýá Õáõ ÑÇ Ý»ñ,

Ç ëñï» ßÝáñ ѳ íá ñáõÙ »Ù Ó»½ γ ݳÝó ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ûñ í³ ¨ Ø³Û ñáõÃ Û³Ý áõ ·» Õ»ó ÏáõÃ Û³Ý ïá Ý»­

ñÇ ³é ÃÇí: Ø³Õ ÃáõÙ »Ù Ó»½ ù³ ç³ éáÕ çáõà ÛáõÝ, »ñ ç³Ý Ïáõà ÛáõÝ áõ ѳ çá Õáõà ÛáõÝ Ý»ñ ³ß ˳ ï³Ý ùáõÙ

¨ áõë Ù³Ý Ù»ç: ÂáÕ ·³ñ ݳ ݳ ÛÇÝ Ãá íÇã ÅåÇ ïÁ ÙÇßï à ̈³ ÍÇ Ó»ñ ³ã ù» ñáõÙ...

ºäÐ é»Ï ïáñª ². êÇ ÙáÝ Û³Ý

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 20152

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Նիս­տի­սկզ­բում­ԵՊՀ­գիտ­խորհր­դի­ էթի­կայի­ հանձ­նա­ժո­ղո­վի­ նա­խա­գահ­ Ալեք­սան­Բաղ­դա­սա­րյա­նը­ ներ­կա­յաց­րեց­ այն­ փո­փո­խու­թյուն­ներն­ու­ լրա­ցում­նե­րը,­ որոնք­ կա­տար­վել­են­ԵՊՀ­ներ­քին­կար­գա­պա­հա­կան­ կա­նոն­նե­րում:­Այդ­ փաս­տա­թուղ­թը­ վեր­ջին­ան­գամ­ թար­մաց­վել­ էր­ 2007­թ.­ի­ն:­ Նիս­տում­ բաց­ քվեար­կու­թյամբ­ ըն­դուն­վե­ցին­ նոր­կա­նոն­նե­րը:

­Գիտ­խորհր­դի­ հաս­տատ­մանն­էին­ներ­կա­յաց­ված­նաև­ԵՊՀ­ բա­կա­լավ­րիատի,­ մա­գիստ­րա­տու­րայի,­ աս­պի­րան­տու­րայի­ և­ հայ­ցոր­դու­թյան­2015­2016­ ուս­տար­վա­ ուս­ման­վար­ձավ­ճար­նե­րի­ չա­փե­րը:­Ըստ­այդմ`­փո­փո­խու­թյան­ են­են­թարկ­վել­ 3­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­ վար­ձա­չա­փե­րը.­50.000­­ա­կան­ դրա­մով­ բարձ­րա­նա­լու­ են­ «Ակ­տո­ւա­րա­կան­մա­թե­մա­տի­կա»,­ «Սո­ցաշ­խա­տանք»­ և­ «Սեր­վիս»­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­ վար­ձա­չա­փե­րը:­ Փո­փո­խու­թյուն­նե­րը­վե­րա­բե­րում­են­նաև­մա­գիստ­րա­տու­րային,­ իսկ­ հե­ռա­կա­

ու­սուց­ման­ դեպ­քում­ վար­ձը­կկազ­մի­ գոր­ծող­ վար­ձա­չա­փի­80%­­ը:­

«­Հաշ­վի­ առ­նե­լով,­ որ­ այդ­մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րը­բարձր­պա­հան­ջարկ­ու­նեն,­և­դի­մորդ­նե­րի­ հոս­քը­ լի­նում­ է­ դրանց­ուղ­ղու­թյամբ,­ այս­ փո­փո­խու­թյու­նը­կօգ­նի,­որ­հոս­քը­փոքր­ի­նչ­ուղ­ղորդ­վի,­օրի­նակ,­դե­պի­նույն­ ֆա­կուլ­տե­տի­ հա­րա­կից­մաս­նա­գի­տու­թյուն­ներ»,­­ նշեց­ԵՊՀ­ գի­տա­կան­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ և­ մի­ջազ­գային­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­գծով­պրո­ռեկ­տոր­Գե­ղամ­Գևոր­գյա­նը:

­Նիս­տում­ հաս­տատ­վեց­նաև­ հե­ռա­կա­ ու­սուց­ման­ բա­կա­լավ­րիատի­ և­ մա­գիստ­րա­տու­րայի­ 2015­2016­ ուս­տար­վա­ըն­դու­նե­լու­թյան­մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­ ցան­կը:­ Բա­կա­լավ­րիատում­ըն­դու­նե­լու­թյունն­իրա­կա­նաց­վե­լու­ է­20­մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­գծով,­ինչ­պես­նա­խորդ­ ուս­տա­րում,­ իսկ­ մա­գիստ­րա­տու­րա­յում,­ նա­խորդ­տար­վա­ հա­մե­մատ,­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­ ցան­կը­ 3­ով­նվա­զել­ է.­ ըն­դու­նե­լու­թյունն­իրա­կա­նաց­վե­լու­ է­ 11­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի­ գծով`­ 13­մա­գիստ­րո­սա­կան­ ծրագ­րով:­Նշենք,­որ­մինչ­հաս­տատ­ման­ներ­կա­յաց­նե­լը­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը­ քն­նարկ­վել­ են­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի­հետ:­

Օ­րա­կար­գային­ հա­ջորդ­հար­ցով­ նա­խա­տես­ված­ էր­առ­կա­ և­ հե­ռա­կա­ ու­սուց­մամբ­մա­գիստ­րա­տու­րայի­ 2015­2016­ ուս­տար­վա­ ըն­դու­նե­լու­

թյան­ կա­նո­նա­կար­գե­րի­ հաս­տա­տու­մը:­Ըստ­այդ­փաս­տա­թղ­թե­րում­ կա­տար­ված­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի՝­ այ­սու­հետ­ հե­ռա­կա­ հա­մա­կար­գի­ ու­սա­նող­նե­րը­ևս­կա­րող­են­մաս­նակ­ցել­ան­վճար­ տե­ղե­րի­ մր­ցույ­թին:­Նախ­կի­նի­ նման­ ըն­դու­նե­լու­թյունն­ ան­ցկաց­վե­լու­ է­ երեք­փու­լե­րով:­

«Ա­ռա­ջին­փու­լում­մր­ցույթն­իրա­կա­նաց­վե­լու­ է­ միայն­ բա­նա­կի­ տար­կետ­մամբ­ տե­ղե­րի­հա­մար­ (հու­նի­սի­ կե­սե­րին),­երկ­րորդ­ փու­լում,­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­ փո­խող­ ու­սա­նող­նե­րի­ կամ­ նա­խորդ­ տա­րի­նե­րի­շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­ դի­մում­նե­րից­բա­ցի,­ կըն­դուն­վեն­նաև­դի­մում­ներ­ առանց­ բա­նա­կի­տար­կետ­ման­ իրա­վուն­քի­ տե­ղե­րի­ հա­մար:­ Այդ­ տե­ղե­րի­հա­մար­ մր­ցույ­թին­ կա­րող­ են­մաս­նակ­ցել­և՛­առ­կա,­և՛­հե­ռա­կա­ու­սուց­ման­հա­մա­կար­գե­րի­շր­ջա­նա­վարտ­նե­րը:­ Եր­րորդ­փու­լը­ կլի­նի­ բա­նա­կից­ զո­րացր­ված­նե­րի­հա­մար»,­­նշեց­ԵՊՀ­ ու­սում­նա­կան­ աշ­խա­տանք­նե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­Ալեք­սանդր­Գրի­գո­րյա­նը:­­­

ԵՊՀ­ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան­կազ­մի­ որա­կա­վոր­ման­ բարձ­րաց­ման­ կր­թա­գի­տա­կան­ ծրագ­րի­ իրա­կա­նաց­ման­ 2014­2015­ ուս­տար­վա­1­ին­ կի­սա­մյա­կի­ ար­դյունք­նե­րը­ ներ­կա­յաց­րեց­ Հետ­բու­հա­կան­ լրա­ցու­ցիչ­ կր­թու­թյան­վար­չու­թյան­ պետ­ Ժաս­մեն­Աղա­սյա­նը:­

«Ծ­րագ­րում­ ընդ­գրկ­ված­ է­879­դա­սա­խոս,­սա­կայն­պետք­

է­ ասեմ,­ որ­ կրե­դի­տային­ ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը­ ան­հա­մա­չափ­է:­Մարդ­կա՝­ու­նի­2­3­կրե­դիտ,­ դա­սա­խոս­ներ­ էլ­ ու­նենք,­ով­քեր­ ար­դեն­ 100­ կրե­դիտ­ են­հա­վա­քել:­Նրանք,­ով­քեր­գըր­քեր­ են­ գրում­ կամ­ հրա­տա­րակ­վում­են­մի­ջազ­գային­գրա­խոս­վող­ ամ­սագ­րե­րում,­ ու­նեն­բարձր­ կրե­դիտ­ներ:­ Հա­մալ­սա­րա­նի­ դա­սա­խոս­նե­րի­ հիմ­նա­կան­կազ­մից­(շուրջ­950­հո­գի)­447­հո­գի­հաղ­թա­հա­րել­են­ան­գլե­րե­նի­միայն­A

1­և­A

2­­մա­

կար­դակ­նե­րը,­և­ըն­դա­մե­նը­250­հո­գի­ է,­ որ­հաղ­թա­հա­րել­ է­B

1­­

ից­ C2­ ­մա­կար­դակ­նե­րը»,­­ տե­

ղե­կաց­րեց­տի­կին­Աղա­սյա­նը:­

Ըն­թա­ցիկ­ հար­ցե­րը­ ևս­ մի­քա­նիսն­ էին:­ Գիտ­խորհր­դի­որոշ­մամբ`­ պրո­ֆե­սոր­ Վազ­գեն­Գաբ­րիելյա­նին­ շնորհ­վեց­Հայ­ նո­րա­գույն­ գրա­կա­նու­թյան­ ամ­բիոնի­ պատ­վա­վոր­վա­րի­չի­կո­չում:­­

Այ­սու­հետ­ԵՊՀ­­ո­ւմ­ան­վա­նա­կան­կր­թա­թո­շակ­նե­րի­շար­քը­ կհա­մալր­վի­ ևս­ մե­կով.­ Մի­ջազ­գային­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի,­ Իրա­վա­գի­տու­թյան,­Դե­ղա­գի­տու­թյան­ և­ քի­միայի,­Կեն­սա­բա­նու­թյան,­ Մա­թե­մա­տի­կայի­ և­ մե­խա­նի­կայի­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ ու­սա­նող­նե­րին­կհատ­կաց­վի­Պո­ղոս­Նու­բա­րի­ան­վան­կր­թա­թո­շակ:­

ԵՊՀ­քա­ղա­քա­կան­ինս­տի­տուտ­նե­րի­ և­ գոր­ծըն­թաց­նե­րի­ամ­բիոնի­ դո­ցենտ­ Ար­մե­նակ­Մա­նու­կյա­նի­ «Քա­ղա­քա­կան­ուս­մունք­նե­րը­ նո­րա­գույն­ ժա­մա­նակ­նե­րում»­ ու­սում­նա­կան­ձեռ­նար­կը­ գիտ­խորհր­դի­ կող­մից­ երաշ­խա­վոր­վեց­ ­ վե­րա­հրա­տա­րակ­ման,­ այ­նու­հետև­ՀՀ­ ԿԳՆ­­ին­ միջ­նոր­դու­թյուն­կներ­կա­յաց­վի­ այն­ որ­պես­ ու­սում­նա­կան­ ձեռ­նարկ­ ճա­նա­չե­լու­հա­մար:

­Նիս­տի­ ավար­տին­ հրա­պա­րակ­վե­ցին,­ ապա­ բաց­քվեար­կու­թյամբ­ հաս­տատ­վե­ցին­ դո­ցեն­տի­ և­ պրո­ֆե­սո­րի­կո­չում­նե­րի­ շնորհ­ման­քվեար­կու­թյան­ ար­դյունք­նե­րը:­ Այս­ան­գամ­ պրո­ֆե­սո­րի­ կոչ­մանն­ար­ժա­նա­ցան­5,­իսկ­դո­ցեն­տի­կոչ­մա­նը՝­12­հո­գի:

Կատարվեցին­փոփոխություններ­ներքին­կարգապահական­կանոններում

­Մար­տի­26­­ին­կա­յա­ցավ­ԵՊՀ­գիտ­խորհր­դի­հեր­թա­կան­նիս­տը`­օրա­կար­գային­7­հար­ցե­րով:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 3

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Մար­տի­ 7­ին­ Ծաղ­կա­ձո­

րում­կա­յա­ցել­է­ՀՀ­պե­տա­կան­

բու­հե­րի­ռեկ­տոր­նե­րի­խորհըր­

դի­ հեր­թա­կան­ նիս­տը,­ որին­

մաս­նակ­ցել­ է­ նաև­ ՀՀ­ կր­թու­

թյան­և­գի­տու­թյան­նա­խա­րար­

Ար­մեն­Աշո­տյա­նը:­

ՀՀ­ Կա­ռա­վա­րու­թյան­ կող­

մից­ 2011­ թ.­ի­ հու­նի­սի­ 30­­ին­

հաս­տատ­ված­ «Հա­յաս­տա­

նի­ Հան­րա­պե­տու­թյու­նում­

մաս­նա­գի­տա­կան­ կր­թա­կան­

ծրագ­րեր­ իրա­կա­նաց­նող­ ու­

սում­նա­կան­հաս­տա­տու­թյուն­

նե­րի­ և­ դրանց­ մաս­նա­գի­տու­

թյուն­նե­րի­ պե­տա­կան­ հա­

վա­տար­մագր­ման»­ կար­գով­

սահ­ման­վել­ էին­ պար­տա­դիր­

ինս­տի­տու­ցիոնալ­հա­վա­տար­

մագ­րում­ ու­ կա­մա­վոր­ ծրա­

գրային­ հա­վա­տար­մագ­րում:­

Եր­ևա­նի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­

սա­րանն­ար­դեն­ 3­տա­րի­այդ­

գոր­ծըն­թա­ցի­ մեջ­ էր:­ Հա­վա­

տար­մագր­ման­ կար­գի­ հա­

մա­ձայն՝­ ինս­տի­տու­ցիոնալ­

հա­վա­տար­մագր­ման­ գոր­

ծըն­թացն­ իրա­կա­նաց­վում­ էր­

երեք­հա­ջոր­դա­կան­փու­լե­րով:­

Առա­ջին­ փուլն­ ինք­նա­վեր­լու­

ծու­թյան­ զե­կույ­ցի­ պատ­րաս­

տումն­էր,­հա­ջորդ­քայ­լը­փոր­

ձա­գի­տա­կան­ այցն­ էր,­ որին­

էլ­հա­ջոր­դել­էր­փոր­ձա­գի­տա­

կան­զե­կույ­ցը:­

Եվ­ ահա­ ՀՀ­ պե­տա­

կան­ բու­հե­րի­ ռեկ­տոր­նե­րի­

խորհրդի­ նիս­տի­ ըն­թաց­քում­

հա­վա­տար­մագ­րու­մը­ հա­

վաս­տող­ վ­կա­յա­կա­նը­ ԵՊՀ­

ռեկ­տոր­ Արամ­ Սի­մո­նյա­նին­

հանձ­նեց­ԿԳ­նա­խա­րար­Ար­

մեն­Աշո­տյա­նը:

­Հի­շեց­նենք,­ որ­ Մաս­նա­

գի­տա­կան­ կր­թու­թյան­ որա­կի­

ապա­հով­ման­ազ­գային­կենտ­

րո­նի­ հա­վա­տար­մագր­ման­

հանձ­նա­ժո­ղո­վի­ նիս­տը­ ­կա­

յա­ցել­ էր­ փետր­վա­րի­ 21­­ի­ն:­

Նիս­տի­ըն­թաց­քում­յու­րա­քան­

չյուր­ բու­հի­ հա­մար­առան­ձին­

քն­նար­կում­ էր­ տե­ղի­ ու­նե­ցել­

հա­վա­տար­մագր­ման­ հանձ­

նա­ժո­ղո­վի,­ բու­հում­ հա­վա­

տար­մագր­ման­ գոր­ծըն­թացն­

իրա­կա­նաց­րած­ փոր­ձա­գի­

տա­կան­ խմ­բի­ ղե­կա­վա­րի,­

ԿԳՆ­ և­ բու­հի­ ներ­կա­յա­ցու­

ցիչ­նե­րի­ մաս­նակ­ցու­թյամբ:­

ԵՊՀ­ն­ներ­կա­յաց­րել­են­պրո­

ռեկ­տոր­ Ալեք­սանդր­ Գրի­գո­

րյա­նը­և­Որա­կի­ապա­հով­ման­

կենտ­րո­նի­ տնօ­րեն­ Ար­մեն­

Բու­դա­ղյա­նը:

­Ռեկ­տոր­նե­րի­ խորհր­դի­

նիս­տի­ ըն­թաց­քում­ քն­նարկ­

վե­ցին­ նաև­ մի­ շարք­ բու­հե­րի­

իրա­վա­կազ­մա­կեր­պա­կան­

ձևը­ հիմ­նադ­րա­մի­փոխ­վե­լուց­

հե­տո­ առա­ջա­ցած­ խն­դիր­նե­

րը­ և­ գնում­նե­րի­ գոր­ծըն­թացն­

ար­դյու­նա­վետ­կազ­մա­կեր­պե­

լու­հետ­կապ­ված­հար­ցե­րը:

­Նիս­տի­ սկզ­բում­ տե­ղի­ ու­

նե­ցավ­ հան­դի­պում­ ռեկ­տոր­

նե­րի­խորհր­դի­ան­դամ­նե­րի­և­

բու­հե­րի՝­հան­րային­կա­պե­րով­

զբաղ­վող­պա­տաս­խա­նա­տու­

նե­րի­ հետ,­ ով­քեր­ Ծաղ­կա­ձո­

րում­էին­«Հան­րային­կա­պե­րը­

բու­հա­կան­ հա­մա­կար­գում»­

թե­մայով­ եր­կօ­րյա­ սե­մի­նար­

քն­նարկ­ման­շր­ջա­նակ­նե­րում:­

Վեր­ջին­ներս­ ներ­կա­յաց­րին­

ոլոր­տի­ հիմ­նախն­դիր­նե­րը,­

նաև­այն­հար­ցե­րը,­որոնք­ընդ­

հա­նուր­էին­բո­լոր­բու­հե­րի­հա­

մար:­Քննարկ­ման­ըն­թաց­քում­

եր­կուս­տեք­ կար­ևոր­վե­ցին­ մի­

քա­նի­ հիմ­նա­կան­ խն­դիր­ներ,­

որոնք­հիմ­նա­կա­նում­վե­րա­բե­

րում­էին­հան­րային­կա­պե­րով­

զբաղ­վող­ հա­մա­պա­տաս­խան­

կա­ռույց­նե­րի­ տեխ­նի­կա­կան­

հա­գեց­վա­ծու­թյա­նը­ և­ ֆի­նան­

սա­կան­ կա­յուն­ ռե­սուրս­նե­րի­

առ­կա­յու­թյա­նը:

ԵՊՀ­ն­ստա­ցել­է­ինս­տի­տու­ցիոնալ­հա­վա­տար­մագր­ման­վկա­յա­կա­նը­

Ա. Աշոտյանը ինստիտուցիոնալ հավատարմագրման վկայականն է հանձնում Ա. Սիմոնյանին:

3010­աշա­կերտ­ներ­իրենց­ու­ժե­րը­փոր­ձե­ցին­«ԵՊՀ­օլիմ­պիադա­2015»­­ում

­Մար­տի­14­­ին­Եր­ևա­

նում­և­ՀՀ­մար­զե­րում­

կա­յա­ցավ­«ԵՊՀ­օլիմ­

պիադան»,­որին­հայ­

տագր­վել­էր­3324­աշա­

կերտ:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան­

Ա­մե­նա­մյա­ օլիմ­պիադան­ԵՊՀ­մինչ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­կր­թու­թյան­ վար­չու­թյան­ նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­ան­ցկաց­վում­է­ 2009­ թ.­ի­ց:­ Գի­տե­լիք­նե­րի­ստու­գա­տե­սին­ մաս­նակ­ցում­են­ ինչ­պես­ մայ­րա­քա­ղա­քի,­այն­պես­էլ­հան­րա­պե­տու­թյան­մար­զե­րի­ հան­րակր­թա­կան­դպ­րոց­նե­րի­ աշա­կերտ­ներ:­Օլիմ­պիադան­ նա­խա­տես­ված­է­12­րդ­դա­սա­րա­նի­աշա­կերտ­նե­րի­ հա­մար,­ սա­կայն­

այս­ տա­րի,­ բա­ցի­ նրան­ցից,­մաս­նակ­ցում­ էին­ նաև­ 10­րդ­և­ 11­րդ­ դա­սա­րան­նե­րի­աշա­կերտ­ներ:­Ընդ­որում՝­այդ­հան­գա­ման­քը­ մեծ­ ոգ­ևո­րու­թյուն­էր­ առա­ջաց­րել­ աշա­կերտ­նե­րի­ շր­ջա­նում:­ Ըստ­առար­կա­նե­րի՝­յու­րա­քան­չյուր­դպ­րո­ցից­օլիմ­պիադա­յում­ ընդ­գրկ­ված­էին­2­3­հո­գի:­

Ընդ­հա­նուր­առ­մամբ՝­աշա­կերտ­նե­րը­ հան­րակր­թա­կան­15­ առար­կա­նե­րի­ գծով­ (մա­

թե­մա­տի­կա,­ ֆի­զի­կա,­ քի­միա,­ին­ֆոր­մա­տի­կա,­կեն­սա­բա­նու­թյուն,­ աշ­խար­հագ­րու­թյուն,­հայ­ ժո­ղովր­դի­ պատ­մու­թյուն,­մար­դու­ իրա­վունք­ներ­ և­ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյուն,­հայոց­լե­զու­ և­ գրա­կա­նու­թյուն,­ ռու­սե­րեն,­ ան­գլե­րեն,­ գեր­մա­նե­րեն,­ֆրան­սե­րեն,­ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան­ աշ­խա­տանք,­ հայ­ եկե­ղե­ցու­ պատ­մու­թյուն)­ իրենց­ու­ժե­րը­փոր­ձե­ցին­ըն­դու­նե­լու­թյան­քն­նու­թյուն­նե­րից­առաջ:­

ԵՊՀ­մինչ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ կր­թու­թյան­ վար­չու­թյան­պետ­ Վա­չա­գան­ Գալս­տյա­նը­նշեց,­ որ­ օլիմ­պիադայի­ հիմ­նա­կան­ նպա­տա­կը­ դպ­րո­ցա­կան­նե­րի­ մաս­նա­գի­տա­կան­կողմ­նո­րո­շումն­ու­ավագ­դըպ­րոց­­Ե­ՊՀ­կապն­ամ­րապն­դելն­է.­ «Մար­զե­րում­ օլիմ­պիադան­ան­ցկաց­վում­ է­ հիմ­նա­կա­նում­ԵՊՀ­­ի­հետ­հա­մա­գոր­ծակ­ցու­

______________________________Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 4 ¦

Ինչ­պես­տե­ղե­կաց­րել­ենք­մեր­նա­խորդ­հա­մա­րում,­Մաս­նա­գի­տա­կան­կր­թու­թյան­որա­կի­ապա­հով­ման­ազ­գային­կենտ­րո­նի­որոշ­մամբ՝­«Եր­ևա­նի­պե­տա­կան­հա­մալ­սա­րան»­հիմ­նադ­րա­մը­6­տա­րով­ինս­տի­տու­

ցիոնալ­հա­վա­տար­մագ­րում­է­ստա­ցել:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 20154

թյան­ պայ­մա­նա­գիր­ ու­նե­ցող­դպ­րոց­նե­րում:­ Այն­տեղ­ նույն­պես­ աշ­խա­տանք­նե­րը­ հա­մա­կարգ­վում­են­ԵՊՀ­աշ­խա­տա­կից­նե­րի­ կող­մից:­ Նրանք­վաղ­ առա­վո­տյան­ մեկ­նել­ են­մար­զեր,­որ­պես­զի­ապա­հո­վեն­ԵՊՀ­ ներ­կա­յա­ցուց­չու­թյու­նը:­ Հա­մե­մա­տու­թյան­ հա­մար­նշեմ,­որ­եթե­առա­ջին­տա­րում­օլիմ­պիադային­ մաս­նակ­ցում­էին­600,­ապա­այս­տա­րի`­ար­դեն­3324­հայ­տագր­ված­աշա­կերտ­ներ»:

­Պա­րոն­Գալս­տյա­նը­փաս­տեց­ նաև,­ որ­ աշա­կերտ­նե­րի­թվի­ աճի­ դի­նա­մի­կան­ կապ­ված­ է­ կա­տար­վող­ աշ­խա­տանք­նե­րի­հետ.­տա­րեց­տա­րի­ավե­լա­նում­են­հան­րա­պե­տու­թյան­ դպ­րոց­նե­րի­ հետ­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ պայ­մա­նագ­րե­րը,­դպ­րոց­նե­րում­պար­բե­րա­բար­ ան­ցկաց­վում­ են­մաս­նա­գի­տա­կան­ կողմ­նո­րոշ­մա­նը­ միտ­ված­ դա­սա­խո­սու­թյուն­ներ,­ ինչ­պես­ նաև­ «Բաց­դռ­նե­րի­օր»­Մայր­բու­հում,­որի­շր­ջա­նա­կում­ աշա­կերտ­նե­րը­հան­դի­պում­ են­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ դե­կան­նե­րի­ և­ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան­ կազ­մի­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի­հետ:

«­Սա­ աշա­կերտ­նե­րի­ հա­մար­ մի­ջազ­գային­ օլիմ­պիադա­նե­րին­ մաս­նակ­ցե­լու­լավ­փորձ­է:­Մենք­անում­ենք­հնա­րա­վոր­ամեն­ինչ,­որ­պես­զի­ԵՊՀ­­ի­կող­մից­ան­ցկաց­վող­օլիմ­պիադայի­ հաղ­թող­նե­րին­տրա­մադր­վեն­ար­տո­նու­թյուն­ներ:­ Դրանք­ կա­րող­ են­ լի­նել­ըն­դու­նե­լու­թյան­ մուտ­քի­ ժա­մա­նակ­կամ­ու­սում­նա­ռու­թյան­առա­ջին­տա­րի­նե­րին՝­զեղ­չե­րի­կամ­ ուս­ման­ վար­ձավ­ճար­նե­րի­ տես­քով:­ Մենք­ մտա­ծում­ենք­ նաև­ հա­ջորդ­տար­վա­նից­օլիմ­պիադա­ներն­ ան­ցկաց­նել­եր­կու­ փու­լով,­ որ­պես­զի­ այդ­ար­տո­նու­թյուն­նե­րից­ օգտ­վեն­հենց­ երկ­րորդ­ փու­լի­ հաղ­թող­նե­րը»,­­ հա­վե­լեց­ պա­րոն­Գալս­տյա­նը:­

­ Նշենք,­ որ­ «Բաց­ դռ­նե­րի­ օր»­ ծրա­գիրն­ ան­ցկաց­վեց­ նաև­ «ԵՊՀ­ օլիմ­պիադա­2015»­­ից­ առաջ:­ Աշա­կերտ­նե­րը­ ծա­նո­թա­ցան­ ԵՊՀ­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րին,­ շր­ջե­ցին­ լսա­րան­նե­րով­ և­ հան­դես­ եկան­կր­թու­թյան­ վե­րա­բե­րյալ­ հար­ցադ­րում­նե­րով:­

ԵՊՀ­ կեն­սա­բա­նու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­ դե­կան­ Էմիլ­Գևոր­գյա­նը­ կար­ծում­ է,­ որ­օլիմ­պիադան­ նախ­ և­ առաջ­աշա­կերտ­նե­րի­հա­մար­ըն­դու­նե­լու­թյան­ քն­նու­թյուն­նե­րին­պատ­րաստ­վե­լու­ հիանա­լի­փորձ­ է,­ քա­նի­ որ­ թես­տային­առա­ջադ­րանք­նե­րի­ մեծ­ մա­սը­հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­վել­ է­շտե­մա­րան­նե­րում­ նե­րառ­ված­առա­ջադ­րանք­նե­րին.­ «Այս­տար­վա­ թես­տե­րում­ փոր­ձել­ենք­ այն­պի­սի­ հար­ցեր­ նե­րա­ռել,­ որոնք­ նախ­կի­նում­չեն­ եղել:­ Օրի­նակ`­ նա­խորդ­տա­րի­ «Կեն­սա­բա­նու­թյուն»­առար­կայի­ օլիմ­պիադայի­մաս­նա­կից­նե­րի­ 15%­­ը­ ստա­ցել­ է­ բարձր­ գնա­հա­տա­կան­ներ,­իսկ­այս­տա­րի­ավե­լի­մեծ­

ար­դյունք­ենք­ակն­կա­լում»:­Գյում­րու­ «Ֆո­տոն»­ վար­

ժա­րա­նի­ տնօ­րեն­ Ման­վել­Մով­սի­սյանն­էլ­նշեց,­որ­Մայր­բու­հի­ կող­մից­ ան­ցկաց­վող­օլիմ­պիադա­յում­ տա­րի­ներ­շա­րու­նակ­ բարձր­ ար­դյունք­ներ­են­ար­ձա­նագ­րում,­և­պա­տա­հա­կան­ չէ,­ որ­ վար­ժա­րա­նի­ շր­ջա­նա­վարտ­ներն­ ըն­դուն­վում­ են­ հենց­ԵՊՀ.­ «Այս­տա­րի­ ավե­լի­ շատ­ բարձր­ար­դյունք­նե­րի­ էինք­ սպա­սում­«Անգ­լե­րեն»,­«Պատ­մու­թյուն»­և­«Մա­թե­մա­տի­կա»­առար­կա­նե­րից,­ և­ մեր­ սպա­սե­լիք­ներն­ար­դա­րաց­վե­ցին:­ Նմա­նօ­րի­նակ­ օլիմ­պիադա­նե­րը­ նպաս­տում­են,­որ­դի­մորդ­ներն­ավե­լի­ լավ­պատ­կե­րաց­նեն­ իրենց­մաս­նա­գի­տու­թյու­նը»:

«­Ֆի­զի­կա»­ առար­կայի­գծով­ օլիմ­պիադայի­ մաս­նա­կից,­Եր­ևա­նի­Սոս­Հով­սե­փյա­նի­ան­վան­հա­մար­115­ավագ­դպ­րո­ցի­ 12­րդ­ դա­սա­րա­նի­աշա­կերտ­ Սա­րո­ Ասո­յա­նը­թեև­վս­տահ­էր,­որ­ լավ­է­գրել­առա­ջադ­րանք­նե­րը,­ այ­նու­ա­մե­նայ­նիվ­ կար­ծում­ էր,­ որ­

դրանց­ մեջ­ չն­չին­ տար­բե­րու­թյուն­ներ­ ու­ բար­դու­թյուն­ներ­եղել­ են.­ «Խն­դի­րը­ հիմ­նա­կա­նում­ կա­պում­ եմ­ բա­նաձ­ևե­րի­ հետ:­ Ըստ­ իս՝­ փոր­ձել­ եմ­հաղ­թա­հա­րել­ այն­ և­ բարձր­ար­դյունք­եմ­ակն­կա­լում:­Եթե­ըն­դու­նե­լու­թյան­ քն­նու­թյուն­ներն­էլ­բա­րե­հա­ջող­հանձ­նեմ,­կըն­դուն­վեմ­հենց­ԵՊՀ»:

­Մար­տի­27­­ին­էլ­ԵՊՀ­մեծ­դահ­լի­ճում­ տե­ղի­ ու­նե­ցավ­«ԵՊՀ­ օլիմ­պիադա­2015»­­ի­փակ­ման­ հան­դի­սա­վոր­արա­րո­ղու­թյու­նը,­ որին­ մաս­նակ­ցում­ էին­ԵՊՀ­ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը,­ պրո­ռեկ­տոր­ներ,­ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ դե­կան­ներ,­ամ­բիոնի­ վա­րիչ­ներ,­ Եր­ևա­նի­և­ մար­զե­րի­ դպ­րոց­նե­րի­ տնօ­րեն­ներ,­պարգ­ևատր­վող­դըպ­րո­ցա­կան­ներ,­ծնող­ներ:­

Ա­րամ­ Սի­մո­նյա­նը,­ ող­ջու­նե­լով­ ներ­կա­նե­րին,­ նշեց,­ որ­ար­դեն­ավան­դա­կան­դար­ձած­օլիմ­պիադան­ իրենց­ հա­մար­շատ­կար­ևոր­իրա­դար­ձու­թյուն­է­ տար­բեր­ առում­նե­րով,­ այն­ոչ­ միայն­ օգ­տա­կար­ է­ աշա­կերտ­նե­րի,­ այլև­ Մայր­ բու­հի­

հա­մար.­ այդ­ օլիմ­պիադա­նե­րի­մի­ջո­ցով­ԵՊՀ­ն­զգում­է­իր­դե­րա­կա­տա­րու­թյու­նը­ հան­րակր­թու­թյան­հետ­հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ոլոր­տում:

«­Մենք­ հպար­տա­նում­ ենք,­որ­ ու­նենք­ լավ­ երի­տա­սարդ­ներ,­ քան­զի­ մեր­ ամե­նա­մեծ­կա­պի­տա­լը,­ մեր­ ժո­ղովր­դի,­էթ­նո­սի­ ապա­գան,­ մեր­ երկ­րի­ գո­յատև­ման­ գրա­վա­կա­նը­հենց­ երի­տա­սարդ­ սե­րունդն­է,­և­մեր­ամե­նա­կար­ևոր­գոր­ծը­նրանց­կր­թելն­ու­դաս­տիարա­կելն­ է,­ որը­ մեզ­ թույլ­ կտա­ոչ­միայն­ հույ­սով,­ այլև­ վս­տա­հու­թյամբ­ նայել­ ապա­գային:­Հա­մալ­սա­րանն­ էլ­ այս­ օլիմ­պիադայի­ մի­ջո­ցով­ իր­ փոք­րիկ­ներդ­րումն­է­ու­նե­նում­իս­կա­պես­վեհ­գոր­ծում՝­ջա­նա­լով­ու­ժե­րի­նե­րա­ծին­չա­փով­օգ­նել­երի­տա­սարդ­ սերն­դին»,­­ հա­վե­լեց­Արամ­Սի­մո­նյա­նը:­

Օ­լիմ­պիադային­ ակ­տի­վո­րեն­ մաս­նակ­ցած­ և­ բարձր­առա­ջա­դի­մու­թյուն­ դրս­ևո­րած­18­դպ­րոց­ներ­ու­վար­ժա­րան­ներ,­ ինչ­պես­ նաև­ օլիմ­պիադայի­կազ­մա­կերպ­չա­կան­աշ­խա­տանք­նե­րում­ ներդ­րում­ու­նե­ցած­ մար­զային­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը­ ռեկ­տո­րի­ կող­մից­ պարգ­ևատր­վե­ցին­ շնոր­հա­կա­լագ­րե­րով:­

221­ աշա­կերտ­ներ­ պար­գևատր­վե­ցին­1­ի­ն,­2­րդ­և­3­րդ­կար­գի­ դիպ­լոմ­նե­րով­ ու­ ԵՊՀ­հրա­տա­րակ­չու­թյան­ կող­մից­լույս­ ըն­ծայ­ված­ ար­ժե­քա­վոր­գր­քե­րով,­որոնք­նրանց­հանձ­նե­ցին­ԵՊՀ­ու­սում­նա­կան­աշ­խա­տանք­նե­րի­ գծով­պրո­ռեկ­տոր­ Ալեք­սանդր­ Գրի­գո­րյա­նը,­ Մինչ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­կր­թու­թյան­ վար­չու­թյան­ պետ­Վա­չա­գան­Գալս­տյա­նը­և­դե­կան­ներ:­

Դպ­րոց­նե­րի­ տնօ­րեն­նե­րը­ խրա­խուս­վե­ցին­ Մինչ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ կր­թու­թյան­վար­չու­թյու­նում,­ իսկ­ ևս­ 244­աշա­կերտ­ներ­ ար­դեն­ իրենց­դպ­րոց­նե­րում­ կպարգ­ևատըր­վեն­գո­վա­սա­նագ­րե­րով:

ԵՊՀ պրոռեկտոր Ա. Գրիգորյանը շնորհակալագիր է հանձնում օլիմպիադիայի հաղթողներից մեկին:

______________________________§ êÏǽµÁ` ¿ç 3

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 5

­Հան­րու­թյան­դա­տին­հանձն­վեց­մե­ծա­նուն­պատ­մա­բան,­դի­վա­նա­գետ,­ԵՊՀ­պրո­ֆե­սոր­Ար­ման­Կի­րա­կո­սյա­նի­հեր­թա­կան­ծա­վա­լուն­աշ­խա­տու­թյու­նը,­որը­նվիր­վում­է­1915­թ.­ի­Հայոց­մեծ­եղեռ­նի­զո­հե­րի­հի­շա­տա­կին:

­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Մար­տի­27­­ին­ԵՊՀ­մի­ջազ­գային­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ֆա­կուլ­տե­տում­տե­ղի­ ու­նե­ցավ­«ԱՄՆ­­ի­ ար­տա­քին­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը­ և­ արևմ­տա­հա­յու­թյու­նը­ (19­րդ­ դար­1914­թ.)»­գր­քի­շնոր­հան­դե­սը:­Գր­քի­հե­ղի­նակն­է­պատմ.­գիտ.­դոկ­տոր,­պրո­ֆե­սոր,­Ավստ­րիայում­ՀՀ­ար­տա­կարգ­և­ լիազոր­դես­պան­ Ար­ման­ Ջո­նի­ Կի­րա­կո­սյա­նը:

Գր­քի­ շնոր­հան­դե­սին­ ներ­կա­ էին­ ԵՊՀ­ ռեկ­տոր­ Արամ­Սի­մո­նյա­նը,­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­դե­կան­ներ,­ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան­ կազ­մի­ և­ դի­վա­նա­գի­տա­կան­ոլոր­տի­մի­շարք­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ,­ գիտ­նա­կան­ներ,­ ու­սա­նող­ներ­ և­ այլ­հյու­րեր:­ «Մե­ծա­նուն­ պատ­մա­բա­նի­ այս­ աշ­խա­տու­թյու­նը­մեծ­ դեր­ ու­ նշա­նա­կու­թյուն­ ու­նի­ոչ­միայն­Հա­յաս­տա­նի­ար­տա­քին­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ և­դի­վա­նա­գի­տու­թյան­ ոլոր­տում,­այլև­կր­թա­կան­գոր­ծըն­թա­ցում,­քա­նի­ որ­ այն­ ապա­գա­ պատ­մա­բան­նե­րի­և­դի­վա­նա­գետ­նե­րի­հա­մար­որ­պես­դա­սա­գիրք­է­ծա­ռայե­լու»,­­իր­ող­ջույ­նի­խոս­քում­նշեց­Արամ­Սի­մո­նյա­նը:­

Այ­նու­հետև­ Ար­ման­ Կի­րա­կո­սյա­նի­ մե­նագ­րու­թյու­նը­ ներ­կա­յաց­րեց,­ առա­վել­ կար­ևոր­հատ­ված­ներն­ընդ­գծեց­ու­մեկ­նա­բա­նեց­ ԵՊՀ­ մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ ֆա­կուլ­տե­տի­ դե­կան­ Գե­ղամ­ Պետ­րո­սյա­նը.­ «Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­այս­աշ­խա­տու­թյունն­ան­վա­նի­ պրո­ֆե­սո­րի,­ պատ­մա­բա­նի­ և­ մի­ջազ­գայ­նա­գե­տի­հեր­թա­կան­ ծան­րակ­շիռ­ գիրքն­է,­ որը­ լրաց­նում­ է­ այն­ բա­ցը,­ինչն­ առ­կա­ է­ ՀՀ­ ար­տա­քին­քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ տվյալ­ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը­ներ­կա­յաց­նող­նյու­թե­րի­շար­քում»:­

ԵՊՀ­ մի­ջազ­գային­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ ֆա­կուլ­տե­տի­դե­կա­նը­ փաս­տեց,­ որ­ աշ­խա­տու­թյու­նը­ հայ­ պատ­մագրու­թյան­ մեջ­ առա­ջին­ փորձն­

է,­ որ­տեղ­ հա­մա­կող­մա­նի­ ու­խոր­քային­ քն­նու­թյան­ են­ են­թարկ­վում­ ԱՄՆ­­ի­ ար­տա­քին­քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ հիմ­նա­կան­սկզ­բունք­նե­րը,­Օս­մա­նյան­կայս­րու­թյան­ հետ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ ձևա­վո­րումն­ ու­զար­գա­ցու­մը,­ մի­սիոնե­րա­կան­շարժ­ման­ սկիզբն­ ու­ աշ­խա­տան­քի­ ուղ­ղու­թյուն­նե­րը,­ամե­րի­կյան­ դի­վա­նա­գի­տու­թյան­ և­բո­ղո­քա­կան­նե­րի­ առա­քե­լու­թյուն­նե­րի­ գոր­ծու­նեու­թյու­նը:­«Առ­հա­սա­րակ­ հարկ­ է­ ար­ձա­նագ­րել,­որ­պրո­ֆե­սո­րը­սոսկ­չի­սահ­մա­նա­փակ­վել­ հայ­ պատ­մագ­րու­թյան­ մեջ­ ձևա­վոր­ված­կարծ­րա­տի­պե­րի­ ներ­կա­յաց­մամբ,­այլ­օբյեկ­տի­վո­րեն­ցույց­է­ տվել­ իրո­ղու­թյուն­նե­րի­ ճըշ­գրիտ­ պատ­կե­րը:­ Մե­նագրու­թյու­նը­ մե­ծա­պես­ շա­հում­ է­նաև­այն­առու­մով,­որ­թե­մային­առնչ­վող­հար­ցե­րը­քն­նարկ­վում­են­ ժա­մա­նա­կի­ մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­լայն­հա­մայ­նա­պատ­կե­րի­ են­թա­տեքս­տում»,­­ավե­լաց­րեց­դե­կա­նը:

Պ­րո­ֆե­սո­րը­ լու­սա­բա­նել­ է­նաև­արևմ­տա­հա­յու­թյան­իրա­վի­ճա­կին,­ դի­վա­նա­գետ­նե­րի­և­ մի­սիոներ­նե­րի՝­ 1894­1896­ և­1909­ թթ.­ կո­տո­րած­նե­րին­ վե­րա­բե­րող­ վկա­յու­թյուն­նե­րը,­ամե­րի­կյան­ հա­սա­րա­կու­թյան­ար­ձա­գանք­ներն­ ու­ տու­ժած­հայե­րի­ հա­մար­ օգ­նու­թյան­կազ­մա­կեր­պու­մը:­

Գր­քի­ պատ­մա­կան,­ դի­վա­նա­գի­տա­կան­և­կր­թա­կան­ար­ժեք­նե­րի­մա­սին­խո­սե­ցին­նաև­ՀՀ­ ԳԱԱ­ ար­ևե­լա­գի­տու­թյան­ինս­տի­տու­տի­ տնօ­րեն­ Ռու­բեն­Սաֆ­րաս­տյա­նը,­ ԵՊՀ­ պատ­մու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ դե­կան­Էդիկ­ Մի­նա­սյա­նը,­ ՀՀ­ ԱԳՆ­սահ­մա­նա­կից­ երկր­նե­րի­ վար­չու­թյան­ պետ­ Ար­սեն­ Ավա­գյա­նը,­ Խ.­ Աբո­վյա­նի­ ան­վան­հայ­կա­կան­ պե­տա­կան­ ման­կա­վար­ժա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նի­

քա­ղա­քա­գի­տու­թյան­ և­ իրա­վուն­քի­պատ­մու­թյան­ամ­բիոնի­վա­րիչ­ Լևոն­ Շի­րի­նյա­նը­ և­ ու­րիշ­ներ:­

Ար­ման­ Կի­րա­կո­սյա­նը,­շնոր­հան­դե­սին­ մաս­նակ­ցե­լու­և­ գիրքն­ արժ­ևո­րե­լու­ հա­մար­շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ հայտ­նե­լով­ գոր­ծըն­կեր­նե­րին­ և­ ու­սա­նող­նե­րին,­ նշեց,­ որ­ իր­ հա­մար­պա­տիվ­է­հա­մալ­սա­րա­նի­ամ­բիոնից­ ներ­կա­յաց­նել­ իր­աշխա­տան­քը:­ «Բա­վա­կա­նին­եր­կար­ եմ­ աշ­խա­տել՝­ գրե­թե­8­տա­րի,­ և­ ու­րախ­եմ,­ որ­գոր­ծը­ հա­ջո­ղու­թյամբ­ ավար­տին­եմ­հասց­րել:­Ու­րա­խա­լի­է­նաև­այն­ փաս­տը,­ որ­ տվյալ­ աշ­խա­տու­թյու­նը­ոչ­միայն­պատ­մու­թյան­և­դի­վա­նա­գի­տու­թյան­ոլոր­տում­մեծ­դե­րա­կա­տա­րում­կու­նե­նա,­ այլև­ ու­սա­նող­նե­րին­օգ­տա­կար­ կլի­նի:­ Դա­ շատ­կար­ևոր­է­ինձ­հա­մար»,­­ասաց­պրո­ֆե­սո­րը­և­երի­տա­սարդ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րին­ հոր­դո­րեց­շատ­կար­դալ,­քա­նի­որ­պե­տու­թյան­վաղ­վա­օրը­հենց­երի­տա­սարդ­սերն­դից­է­կախ­ված:­

Անդ­րա­դառ­նա­լով­ գր­քին՝­հե­ղի­նակն­ ընդ­գծեց,­ որ­ 19­րդ­ դա­րի­ վար­դա­պե­տու­թյան­շնոր­հիվ­ԱՄՆ­ն­դար­ձել­է­գեր­տե­րու­թյուն`­­չ­մի­ջամ­տե­լով­եվ­րո­պա­կան­ երկր­նե­րի­ գոր­ծե­րին,­ սա­կայն­ միշտ­ էլ­ օգտ­վել­է­ երկր­նե­րի­ միջև­ առ­կա­ հա­կա­սու­թյուն­նե­րից­ ու­ պա­տե­րազմ­նե­րից:­ Նույն­ մո­տե­ցու­մը­դրս­ևոր­վել­ է­ նաև­ ­ հայ­կա­կան­հար­ցի­դեպ­քում։­«Մենք­չպետք­է­ հետ­ևենք,­ թե­ այս­ կամ­ այն­եր­կի­րն­ ինչ­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն­ կոր­դեգ­րի­ մեր­ նկատ­մամբ։­Մենք­պետք­է­ու­նե­նանք­մեր­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը­ և­թե­լադ­րենք­խա­ղի­ մեր­ կա­նոն­նե­րը»,­­­շեշ­տեց­Ար­ման­Կի­րա­կո­սյա­նը­և­հա­վե­լեց,­որ­հաշ­վի­առ­նե­լով­ պատ­մու­թյան­ դա­սե­րը՝­ չպետք­ է­ սպա­սե­լիք­ներ­ ու­

նե­նալ­ԱՄՆ­­ի­ց:­Ի­դեպ,­բա­նա­խոս­ներն­ընդ­

գծում­ էին­ պրո­ֆե­սո­րի­ և­ մեծ­դի­վա­նա­գե­տի­ ոչ­ միայն­ մաս­նա­գի­տա­կան­հմ­տու­թյուն­նե­րը,­այլև­ մարդ­կային­ ար­ժա­նիք­նե­րը՝­նրան­բնո­րո­շե­լով­որ­պես­աշ­խա­տա­սեր­ և­ նպա­տա­կա­սլաց­ան­ձնա­վո­րու­թյուն:­

«Չ­նա­յած­ զբաղ­վա­ծու­թյանն­ ու­ ծան­րա­բեռն­վա­ծու­թյա­նը՝­ Ար­ման­ Կի­րա­կո­սյա­նը­հա­վա­տա­րիմ­ է­ մնում­ գիտ­նա­կա­նի­ և­ նա­մա­նա­վանդ­պատ­մա­բա­նի­ իր­ կոչ­մա­նը­ և­գրի­չը­ եր­բեք­ վայր­ չի­ դնում,­ին­չի­ հա­մար­ շնոր­հա­կալ­ ենք­

նրան­ և­ հույս­ ենք­ հայտ­նում,­որ­ մոտ­ապա­գա­յում­ նոր­ գըր­քի­ շնոր­հան­դե­սի­ մաս­նա­կի­ցը­կլի­նենք»,­­ասաց­Արամ­Սի­մո­նյա­նը:­

ԵՊՀ­ հրա­տա­րակ­չու­թյան­ջան­քե­րով­ լույս­ տե­սած­ աշ­խա­տու­թյու­նը­ նա­խա­տես­ված­է­ պատ­մա­բան­նե­րի,­ թուր­քա­գետ­նե­րի,­ քա­ղա­քա­գետ­նե­րի,­դի­վա­նա­գետ­նե­րի,­ ու­սա­նող­նե­րի,­ինչ­պես­նաև­հան­րա­պե­տու­թյան­և­Սփյուռ­քի­ըն­թեր­ցող­նե­րի­լայն­շր­ջա­նա­կի­հա­մար:­

Հա­վե­լենք,­ որ­ մե­նագ­րու­թյունն­ ու­նի­ նաև­ ան­հրա­ժեշտ­ծա­նո­թագ­րու­թյուն­ներ,­ nրnնց­մի­ջո­ցով­ ըն­թեր­ցո­ղը­ կա­րող­ է­տե­ղե­կու­թյուն­ներ­ քա­ղել­ օգ­տա­գործ­ված­ աղ­բյուր­նե­րի,­ԱՄՆ­­ի,­ Օս­մա­նյան­ կայս­րու­թյան,­ եվ­րո­պա­կան­ տե­րու­թյուն­նե­րի­ պե­տա­կան­ ու­ քա­ղա­քա­կան­ գոր­ծիչ­նե­րի,­ դի­վա­նա­գետ­նե­րի,­ ամե­րի­կյան­ ու­հայ­ հա­սա­րա­կա­կան­ և­ կրո­նա­կան­գոր­ծիչ­նե­րի­կյան­քի­ու­գոր­ծու­նեու­թյան­մա­սին:

Հ.Գ.: Ար ման Կի րա կո­սյանն աշ խա տու թյան հա մար պատ մա կան փաս տերն ու աղ բյուր ներն ու սում նա սի րել է ԱՄՆ ­ու մ ՀՀ ար տա կարգ և լիազոր դես պան աշ խա տե լու տա րի նե րին՝ 1999­2005 թվա­կան նե րին:

Արևմ­տա­հա­յու­թյունն­ամե­րի­կա­­օս­մա­նյան­

հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­հա­մա­տեքս­տում

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 20156

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

Այդ­մա­սին­է­վկա­յում­այն­

գի­տա­ժո­ղո­վը,­ որը­ մար­տի­

20­­ին­ ան­ցկաց­վեց­ ԵՊՀ­­ու­մ:­

«Ու­սում­նա­ռու­թյան­ ռե­սուրս­

նե­րի­ վիր­տու­ա­լի­զա­ցիա.­

միջ­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ հա­

մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ փոր­ձի­

փո­խա­նա­կում»­ խո­րագ­րով­

գի­տա­ժո­ղո­վը­ նա­խա­ձեռ­նել­

էր­ ԵՊՀ­ տե­ղե­կատ­վա­կան­

տեխ­նո­լո­գիանե­րի­ կր­թա­կան­

և­ հե­տա­զո­տա­կան­ կենտ­րո­

նը:­Գի­տա­ժո­ղո­վի­հիմ­նա­կան­

նպա­տակն­էր­վեր­ջին­տա­րի­

նե­րին­այդ­ոլոր­տում­ու­նե­ցած­

ձեռք­բե­րում­նե­րի­ամ­փո­փու­մը­

և­ հե­ռան­կար­նե­րի­ քն­նար­կու­

մը:­

Հա­յաս­տա­նյան­ 3­ հա­մալ­

սա­րան­ներ՝­ ԵՊՀ­ն,­ Մ.­ Հե­

րա­ցու­ ան­վան­ պե­տա­կան­

բժշ­կա­կան­ և­ Հա­յաս­տա­նի­

ազ­գային­պո­լի­տեխ­նի­կա­կան­

հա­մալ­սա­րան­նե­րը,­ առա­ջին­

ան­գամ­ միաս­նա­բար­ ստեղ­

ծել­ են­ տա­րա­տե­սակ­ կր­թա­

կան­ մի­ջա­վայ­րե­րում­ օգ­տա­

գործ­վող­ էլեկտ­րո­նային­ դա­

սըն­թաց­ներ:­

«Սկ­սած­ 2003­ թ.­ի­ց՝­ աշ­

խա­տում­ ենք­ կր­թա­կան­ նոր­

տեխ­նո­լո­գիանե­րի­ ներդըր­

ման­ուղ­ղու­թյամբ:­Սկ­սել­ենք­

ավագ­ դպ­րոց­նե­րի­ հա­մար­

նա­խա­տես­ված­ դա­սըն­թաց­

նե­րից,­ այ­նու­հետև­ ստեղ­ծել­

ենք­ հայտ­նի­ «Հայ­կա­կան­

վիր­տու­ալ­ քո­լե­ջը»,­ հե­տո­

Ռոս­տո­կի­ հա­մալ­սա­րա­նի­

հետ­ ներդ­րե­ցինք­ «Վի­զո­ւալ­

հաշ­վարկ»­ ծրա­գի­րը:­ Այս­

ծրագ­րի­հիմ­նա­կան­մեխն­այն­

է,­որ­շատ­հա­ճախ­ժա­մա­նա­

կա­կից­ կր­թա­կան­ ծրագ­րե­րը­

դժ­վար­ է­ լի­նում­ մեկ­ հա­մալ­

սա­րա­նի­ու­ժե­րով­կյան­քի­կո­

չե­լը.­ հարկ­ է­ լի­նում­ այլ­ հա­

մալ­սա­րան­նե­րի­ օգ­նու­թյու­նը,­

ին­չի­ հնա­րա­վո­րու­թյունն­ այս­

ծրա­գի­րը­տա­լիս­է»,­­ասում­է­

ԵՊՀ­ ՏՏ­ կր­թա­կան­ և­ հե­տա­

զո­տա­կան­ կենտ­րո­նի­ գի­տա­

կան­ ղե­կա­վար­ Սամ­վել­ Շու­

քու­րյա­նը:­

­Գի­տա­ժո­ղո­վին­ ներ­կա­

էին­ ՀՀ­ կր­թու­թյան­ և­ գի­տու­

թյան­ նա­խա­րա­րու­թյան,­

հան­րա­պե­տու­թյան­ տար­բեր­

բու­հե­րի,­ կր­թա­կան­ ոլոր­տին­

առնչ­վող­ մի­ջազ­գային­ հա­

սա­րա­կա­կան­ կազ­մա­կեր­

պու­թյուն­նե­րի,­ ինչ­պես­ նաև­

Հա­յաս­տա­նում­գոր­ծող­օտա­

րերկ­րյա­ դես­պա­նատ­նե­րի­

ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ:­

«Ինչ­ խոսք,­ այս­ գի­տա­

ժո­ղո­վը­ող­ջու­նե­լի­է,­քա­նի­որ­

այն­ ամ­փո­փում­ է­ մի­ փորձ,­

որն­ իրա­կա­նաց­րել­ են­ մի­

քա­նի­ բու­հեր:­ Այս­պի­սի­ աշ­

խա­տանք­ներն­են,­որ­մեզ­օր­

օրի­մո­տեց­նում­են­կր­թա­կան­

այդ­ ձևի­ լայն­ կի­րառ­մա­նը»,­­

նշում­ է­ ՀՀ­ ԿԳՆ­ բարձ­րա­

գույն­ ու­սում­նա­կան­ հաս­տա­

տու­թյուն­նե­րի­ հա­մա­կարգ­

ման­ և­ վե­րահսկ­ման­ բաժ­նի­

պետ­Սա­սուն­Մե­լի­քյա­նը:

­Գի­տա­ժո­ղո­վի­ ըն­թաց­քում­

յու­րա­քան­չյուր­ բուհ­ ներ­

կա­յաց­րեց­ իր­ փոր­ձը,­ առ­

ցանց­ծրագ­րե­րի­մշակ­ման­ու­

ներդր­ման­ առանձ­նա­հատ­

կու­թյուն­նե­րը,­ ինչ­պես­ նաև­

այն­ ար­դյունք­նե­րը,­ որոնք­

գրան­ցել­ են­ այդ­ ծրագ­րե­րով­

սո­վո­րած­ ու­սա­նող­նե­րը:­ Զե­

կու­ցում­նե­րի­ ներ­կա­յա­ցու­

մից­ զատ՝­ գի­տա­ժո­ղո­վում­

առանձ­նաց­ված­ էր­նաև­քըն­

նար­կում­նե­րի­ հատ­ված,­ որի­

ըն­թաց­քում­ մաս­նա­գետ­ներն­

առա­ջարկ­ներ­ ներ­կա­յաց­րին­

առ­ցանց­ նոր­ դա­սըն­թաց­ներ­

մշա­կե­լու,­ ինչ­պես­ նաև­ կըր­

թա­կան­ ռե­սուրս­նե­րի­ վիր­

տու­ա­լի­զա­ցիայի­նպա­տա­կով­

շա­հա­ռու­նե­րի­ կոն­սոր­ցիում­

ստեղ­ծե­լու­վե­րա­բե­րյալ:­

Ի­դեպ,­գի­տա­ժո­ղո­վի­մաս­

նա­կից­նե­րին­ ժա­մա­նակ­ առ­

ժա­մա­նակ­ թար­մու­թյուն­ հա­

ղոր­դե­լու­ նպա­տա­կով­ հրա­

վիր­վել­էր­նաև­հա­տուկ­նվա­

գա­խումբ,­որն­ընդ­մի­ջում­նե­րը­

լց­նում­էր­դա­սա­կան­երաժըշ­

տու­թյամբ:

Հ.Գ.: Ստորև ներ կա յաց­

նում ենք վիր տո ւա լի զաց ված

դա սըն թաց նե րի բնա գա վա­

ռում ծրագ րի մաս նա կից 3

բու հե րի փոր ձը:

Վիր­տո­ւալ­ու­սում­նա­կան­ծրագ­րե­րը՝­բու­հա­կան­կր­թու­թյան­բա­ղադ­րիչ

***­«Այս­ծրա­գի­րը­մենք­ներդ­րել­ենք­4­տա­րի­առաջ:­

Մոտ­մեկ­տա­րի­պատ­րաս­տում­էինք­կուր­սը,­և­ար­դեն­3­րդ­տա­րին­է՝­փոր­ձար­կում­ենք­Փի­լի­սո­փա­յու­թյան­և­հո­գե­բա­նու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տում:­Դա­սըն­թա­ցը­տևում­է­16­շա­բաթ,­դա­սըն­թաց­նե­րից­3­ը­պար­տա­դիր­լի­նում­են­ լսա­րա­նային,­ իսկ­ մնա­ցա­ծը՝­ ըստ­ ու­սա­նող­նե­րի­ցան­կու­թյան:­Ու­նենք­ 16­ թե­մա­ (8­­ը՝­ բնու­թյան­պահ­պա­նու­թյուն,­8­ը՝­էկո­լո­գիայի­հի­մունք­ներ),­ամեն­շա­բաթ­բաց­վում­են­դրան­ցից­1­2­­ը,­ու­սա­նող­ներն­իրենց­գաղտ­նա­բա­ռով­ կա­րող­ են­ մուտք­ գոր­ծել,­ ծա­նո­թա­նալ,­ սո­վո­րել:­Ամեն­ դա­սից­ հե­տո­ու­սա­նո­ղը­պետք­ է­պա­տաս­խա­նի­ ու­սու­ցո­ղա­կան­ թես­տե­րին,­ որ­պես­զի­ստու­գի՝­ ինչ­քա­նով­ է­ յու­րաց­րել­ նյու­թը:­Եթե­ զգում­ է,­որ­ամեն­ինչ­ յու­րաց­րել­է,­կա­րող­է­ան­ցնել­մյուս­թե­մային:­Ամեն­8­դա­սից­հե­տո­նրանք­հա­մա­կարգ­չային­լսա­րա­նում­ կա­րող­ են­ մաս­նակ­ցել­ թես­տա­վոր­մա­նը՝­ստու­գարք­նե­րին:­Ես­կար­ծում­եմ՝­ու­սուց­ման­այս­ձևը­շատ­ար­դյու­նա­վետ­է,­ու­սա­նող­նե­րին­այն­դուր­է­գա­լիս.­գրա­վում­է­այն,­որ­նրանք­կա­րող­են­իրենց­ժա­մա­նա­կը­տնօ­րի­նել՝­դա­սըն­թա­ցը­վերց­նել­երբ­և­որ­տեղ­իրենց­հար­մար­է»:­

Ա­լեք­սանդր­Եսա­յան­ԵՊՀ­կեն­սա­բա­նու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի

­դե­կա­նի­տե­ղա­կալ­

***

«­Մեր­ կր­թա­փորձն­ իրա­կա­նաց­վում­ է­ «Բ­նա­պահ­

պա­նու­թյուն»­ առար­կայի­ գծով,­ որը­ մեր­ հա­մալ­սա­

րա­նում­ հա­մընդ­հա­նուր­ առար­կա­ է:­ Այդ­ խմ­բե­րում­

առանձ­նաց­րել­ էինք­ եր­կու­ հա­վա­սա­րա­զոր­ որա­կա­

կան­ խմ­բեր:­ Մի­ խմ­բում­ դա­սերն­ ան­ցկաց­վում­ էին­

ավան­դա­կան՝­լսա­րա­նային­եղա­նա­կով,­մյու­սում՝­առ­

ցանց­ դա­սըն­թա­ցի­ ծրագ­րով:­ Դա­սըն­թաց­նե­րի­ 1­ին­

ըն­թա­ցիկ­քն­նու­թյան­ար­դյուն­քում­փորձ­նա­կան­խըմ­

բում­«լավ»­և­«գե­րա­զանց»­գնա­հա­տա­կան­ներ­ստա­

ցած­նե­րը­կազ­մում­էին­70%,­իսկ­մյուս­խմ­բում՝­շուրջ­

34%:­Երկ­րորդ­ըն­թա­ցիկ­նե­րի­ար­դյունք­նե­րի­տար­բե­

րու­թյունն­ավե­լի­մեծ­էր.­փորձ­նա­կան­խմ­բի­80%­ն­էր­

վաս­տա­կել­ «լավ»­ և­ «գե­րա­զանց»­ գնա­հա­տա­կան,­

իսկ­մյուս­խմ­բում՝­30%­­ը­»:­

Ռու­բեն­Աղ­գա­շյան­

ՀԱՊՀ­պրո­ռեկ­տոր­

***«­Մենք­շատ­հա­ճախ­այ­ցե­լում­ենք­ամե­րի­կյան,­եվ­

րո­պա­կան­հա­մալ­սա­րան­ներ­և­տես­նում­ենք,­որ­առա­ջա­դեմ­հա­սա­րա­կու­թյու­նը­գնում­է­դե­պի­լսա­րա­նային­կր­թու­թյան­ թեթ­ևա­ցում:­ Բժշ­կա­կան­ կր­թու­թյունն­ իր­առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­ներն­ ու­նի,­ ոչ­ բո­լոր­ բա­ղա­դրիչ­նե­րի­ դեպ­քում­ է,­ որ­ կա­րե­լի­ է­ օգ­տա­գոր­ծել­առ­ցանց­ կր­թու­թյու­նը,­ որով­հետև­ամեն­ դեպ­քում­ պետք­է­հի­վան­դի­հետ­շփ­վել:­...Մ­շա­կե­ցինք­մի­տար­բե­րակ,­որ­տեղ­ հա­մակց­ված­ են­ առ­ցանց­ և­ լսա­րա­նային­ ու­սու­ցու­մը,­ին­չը­մեր­ու­սա­նող­նե­րը­բա­վա­կա­նին­բարձր­գնա­հա­տե­ցին:­ Ծրա­գի­րը­ սկ­սել­ ենք­ կի­րա­ռել­ 2014­2015­ ուս­տար­վա­ սեպ­տեմ­բե­րից:­ Հի­մա­ լսա­րա­նային­բա­ղադ­րի­չը­ մի­ քիչ­ շատ­ է.­ 10­ դա­սից­ 2­3­ն­ է­ լի­նում­առ­ցանց,­բայց­եթե­ամեն­ինչ­ լավ­ըն­թա­նա,­մի­գու­ցե­50/50­ տար­բե­րա­կով­ անենք:­ Առ­ցանց­ դա­սըն­թա­ցում­բա­վա­կա­նին­մեծ­ծա­վալ­ու­նեն­տե­սա­նյու­թե­րը,­որոնք­ու­սա­նող­նե­րը­պետք­է­դի­տեն,­բա­վա­կա­նին­մեծ­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ու­նի­նաև­ֆո­րու­մը,­որ­տեղ­թե՛­ու­սա­նող­ու­սա­նող,­ թե՛­ ու­սա­նող­դա­սա­խոս­ քն­նար­կում­ներ­ են­ծա­վալ­վում:­ Մեր­ ար­դյունք­նե­րը­ ցույց­ են­ տա­լիս,­ որ­առ­ցանց­դա­սըն­թա­ցից­հե­տո­մի­ջին­գնա­հա­տա­կանն­ան­կում­չի­ապ­րել»:­

Ար­մեն­Մկրտ­չյան­ԵրՊԲՀ­հի­գիենայի­և­

է­կո­լո­գիայի­ամ­բիոնի­դա­սա­խոս

­Հա­յաս­տա­նյան­առա­ջա­տար­մի­շարք­բու­հեր­որ­դեգ­րել­են­ու­սում­նա­կան­ծրագ­րե­րի­վիր­տո­ւա­լի­զա­ցիայի­ճա­նա­պար­հը:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 7

­Մար­տի­12­­ին­ԵՊՀ­տն­տե­սա­գի­տու­թյան­և­կա­ռա­վար­ման­ֆա­կուլ­տե­տում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ժա­մա­նա­կա­կից­հիմ­նա­հար­ցե­րը»­խո­րագ­րով­մի­ջազ­գային­գի­տա­ժո­ղո­վը:­Ու­սա­նող­նե­րի,­աս­պի­րանտ­նե­րի­և­երի­տա­սարդ­գիտ­նա­կան­նե­րի­քա­ռօ­րյա­3­րդ­մի­ջազ­գային­գի­տա­ժո­ղո­վի­կազ­մա­կեր­պիչ­ներն­էին­ԵՊՀ­տն­տե­սա­գի­տու­թյան­և­կա­ռա­վար­ման­ֆա­կուլ­տե­տը,­ֆա­կուլ­տե­տի­ու­սա­նո­ղա­կան­գի­տա­կան­ըն­կե­րու­թյու­նը­և­ԵՊՀ­երի­տա­սարդ­գիտ­նա­կան­նե­րի­միավո­րու­մը:

Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Բաց­ման­ արա­րո­ղու­թյա­նը­ներ­կա­էին­ԵՊՀ­ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը,­ Հա­յաս­տա­նի­ պե­տա­կան­ տն­տե­սա­գի­տա­կան­հա­մալ­սա­րա­նի­ ռեկ­տոր­ Կո­րյուն­ Աթո­յա­նը,­ ԵՊՀ­ տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ և­ կա­ռա­վար­ման­ֆա­կուլ­տե­տի­դե­կան­Հայկ­Սարգ­սյա­նը,­ կազ­մա­կեր­պիչ­կա­ռույց­նե­րի,­ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան­ կազ­մի­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ,­ու­սա­նող­ներ:­

«Ն­մա­նաբ­նույթ­ գի­տա­ժո­ղով­նե­րի­ ան­ցկա­ցու­մը­ և­ երի­տա­սարդ­նե­րի­ ներգ­րավ­վա­ծու­թյու­նը­ գի­տու­թյան­ ոլոր­տում,­ան­կաս­կած,­ող­ջու­նե­լի­են:­ԵՊՀ­ղե­կա­վա­րու­թյու­նը­միշտ­սա­տա­րել­և­շա­րու­նա­կե­լու­է­սա­տա­րել­երի­տա­սարդ­գիտ­նա­կան­նե­րին:­

Հա­ջո­ղու­թյուն­եմ­մաղ­թում­մաս­նա­կից­նե­րին­և­հոր­դո­րում­ չբա­վա­րար­վել­ տե­սա­կան­ եզ­րա­հան­գում­նե­րով­ ու­ հան­դես­ գալ­գործ­նա­կան­ կոնկ­րետ­ առա­ջարկ­նե­րով»,­­ասաց­ԵՊՀ­ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը:

­Հա­յաս­տա­նի­ պե­տա­կան­տն­տե­սա­գի­տա­կան­հա­մալ­սա­րա­նի­ ռեկ­տոր­ Կո­րյուն­ Աթո­յանն­ էլ­ նշեց,­ որ­ Հա­յաս­տա­նում­ տն­տե­սա­գետ­ներ­ պատ­րաս­տող­ բու­հերն­ ար­դյու­նա­վետ­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյուն­ են­ծա­վա­լում:­

«Այ­սօր­ տն­տե­սու­թյան­ և­ընդ­հան­րա­պես­ ցան­կա­ցած­բնա­գա­վա­ռի­ զար­գա­ցու­մը­հնա­րա­վոր­ չէ­ պատ­կե­րաց­նել­առանց­ գի­տու­թյան,­ նո­րա­րա­րու­թյուն­նե­րի­և­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի,­ ուս­տի­ գի­տու­թյան­ոլոր­տի­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի­հան­դի­պում­նե­րը,­ փոր­ձի­ և­ գի­տե­լիք­նե­րի­ փո­խա­նա­կու­մը,­ինչ­պես­ նաև­ գի­տա­ժո­ղով­նե­րի­ան­ցկա­ցու­մը­ մեծ­ նշա­նա­կու­

թյուն­ ու­նեն­ զար­գաց­ման­ գոր­ծըն­թաց­նե­րում»,­­հա­վե­լեց­Կո­րյուն­Աթո­յա­նը:

Ն­շենք,­ որ­ գի­տա­ժո­ղո­վին­մաս­նակ­ցում­ էին­ ոչ­ միայն­ապա­գա­ տն­տե­սա­գետ­նե­րը,­այլև­ այլ­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ ու­սա­նող­ներ,­ մաս­նա­կից­ներ­կային­նաև­հան­րա­պե­տու­թյան­մյուս­ բու­հե­րից­ և­ ար­տերկ­րից­(Հուն­գա­րիա,­ Ռու­սաս­տա­նի­Դաշ­նու­թյու­ն,­Ուկ­րաի­նա):­

Զե­կու­ցում­նե­րով­ հան­դես­եկան­ Հա­յաս­տա­նի­ ամե­րի­կյան,­ Հա­յաս­տա­նի­ ազ­գային­ագ­րա­րային,­ Հա­յաս­տա­նի­ազ­գային­ պո­լի­տեխ­նի­կա­կան,­ Հա­յաս­տա­նի­ պե­տա­կան­տըն­տե­սա­գի­տա­կան,­ Ռուս­հայ­կա­կան­ (Ս­լա­վո­նա­կան)­ և­Ար­ցա­խի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րան­նե­րի,­ Պե­տա­կան­ կա­ռա­վար­ման­ ակա­դե­միայի,­ԳԱԱ­ Մ.­ Քո­թա­նյա­նի­ տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ ինս­տի­տու­տի­շուրջ­91­երի­տա­սարդ­գիտ­նա­կան­ներ,­ աս­պի­րանտ­ներ,­ մա­

գիստ­րա­տու­րայի­ և­ բա­կա­լավ­րիատի­ ու­սա­նող­ներ,­ ինչ­պես­նաև­արտերկ­րի­մաս­նա­կից­նե­րը:

­Գի­տա­ժո­ղո­վի­ աշ­խա­տանք­նե­րը­կազ­մա­կերպ­վել­էին­թե­մա­տիկ­ բա­ժան­մունք­նե­րով,­որոնք­նա­խա­գա­հում­էին­ոլոր­տի­ ան­վա­նի­ գիտ­նա­կան­նե­րը,­ինչն­ էլ­ էա­պես­ բարձ­րաց­նում­էր­ քն­նար­կում­նե­րի­ ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը:­

Ե­րի­տա­սարդ­ մաս­նա­գետ­նե­րի­ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի­ թե­մա­տի­կան­ բա­վա­կա­նին­լայն­ էր՝­ կր­թու­թյու­նից­ մինչև­գյու­ղատն­տե­սու­թյուն:­ Գի­տա­ժո­ղո­վի­ մաս­նա­կից­նե­րը­ զե­կույց­նե­րում­ ար­տա­ցո­լել­ էին­տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ ար­դի­խնդիր­նե­րը­և­դրանց­ազ­դե­ցու­թյու­նը­ տն­տե­սու­թյան­ գրե­թե­բո­լոր­ճյու­ղե­րի­վրա:

­Մաս­նա­վո­րա­պես­ԵՊՀ­տըն­տե­սա­գի­տու­թյան­ և­ կա­ռա­վար­ման­ ֆա­կուլ­տե­տի­ ասիս­տենտ,­տն­տես.­ գիտ.­ թեկ­նա­ծու­ Վար­

դուշ­ Գյո­զա­լյա­նը­ գի­տե­լի­քա­հեն­ տն­տե­սու­թյան­ կա­ռուց­ման­հա­մա­տեքս­տում­ ան­դրա­դար­ձավ­ՀՀ­գի­տու­թյան­ոլոր­տի­ֆի­նան­սա­վոր­ման­ հիմ­նախն­դիր­նե­րին՝­ընդ­գծե­լով­գի­տու­թյան­և­տն­տե­սու­թյան­ միջև­ ին­տեն­սիվ­կա­պի­ բա­ցա­կա­յու­թյու­նը,­ որն­ար­տա­հայտ­վում­ է­ մաս­նա­վոր­ հատ­վա­ծի­ կող­մից­ գի­տու­թյան­ ոլոր­տում­ ներդ­րում­նե­րի­ցածր­մա­կար­դա­կով:­Հե­ղի­նա­կը­կարևո­րում­ է­ նաև­ հա­մա­խառն­պե­տա­կան­ ծախ­սե­րի­ մեջ­ գի­տու­թյանն­ ուղղ­վող­ մի­ջոց­նե­րի­տե­սա­կա­րար­ կշ­ռի­ աս­տի­ճա­նա­կան­աճի­ապա­հո­վու­մը:­

ԵՊՀ­ փի­լի­սո­փա­յու­թյան­ և­հո­գե­բա­նու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­աս­պի­րանտ­ Աստ­ղիկ­ Սե­րո­բյանն­էլ­իր՝­«Ար­ժե­քային­կողմ­նո­րո­շում­նե­րի­ դե­րը­ երի­տա­սարդ­նե­րի­ տն­տե­սա­կան­ վար­քում»­վեր­տա­ռու­թյամբ­հոդ­վա­ծում­ փոր­ձել­ էր­ բա­ցա­հայ­տել,­թե­ ար­ժե­քային­ կողմ­նո­րո­շիչ­ներն­ ինչ­պես­ են­ ազ­դում­ հայ­երի­տա­սարդ­նե­րի­ վար­կային­գոր­ծու­նեու­թյան­վրա:­

«­Հե­տա­զո­տու­թյան­ ար­դյունք­նե­րը­ցույց­են­տա­լիս,­որ­երի­տա­սարդ­ներն­ ավե­լի­ հակ­ված­են­դի­մե­լու­խո­շոր­վար­կեր­վերց­նե­լուն,­ ին­չին­ մար­զե­րում­նպաս­տում­ են­ իշ­խա­նու­թյան­և­ խո­չըն­դո­տում­ ան­վտան­գու­թյան­ ար­ժեք­նե­րը,­ իսկ­ Եր­ևա­նում­ դա­ պայ­մա­նա­վոր­ված­է­ ինք­նու­րույ­նու­թյան­ ար­ժե­քով»,­­նշում­է­հե­ղի­նա­կը:­

Հա­վե­լենք,­որ­մար­տի­14­­ին­մի­ջազ­գային­գի­տա­ժո­ղո­վի­աշ­խա­տանք­նե­րը­ շա­րու­նակ­վե­ցին­ Ծաղ­կա­ձո­րի­ ԵՊՀ­ ու­սում­նաար­տադ­րա­կան­ բա­զա­յում,­որ­տեղ­ էլ­ ամ­փոփ­վե­ցին­ գի­տա­ժո­ղո­վի­ար­դյունք­նե­րը,­իսկ­մաս­նա­կից­նե­րը­ հա­վաս­տա­գրեր­և­մր­ցա­նակ­ներ­ստա­ցան:­

Տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ար­դի­հիմ­նախն­դիր­նե­րը­ներ­կա­յաց­րին­ու­սա­նող­ներն­ու­երի­տա­սարդ­

գիտ­նա­կան­նե­րը

­Քա­ղա­քակր­թա­կան­ և­ մշա­կու­թային­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի­ կենտ­րո­նը­ (ՔՄՀԿ)­ զբաղ­վում­ է­ար­ժե­քային­ հա­մա­կար­գե­րի,­ քա­ղա­քակր­թա­կան­ հոս­քե­րի,­միջմ­շա­կու­թային­հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­մե­խա­նիզմ­նե­րի,­ տա­րա­ծաշր­ջա­նային­ քա­ղա­քա­կան­ և­ հա­սա­րա­կա­կան­գոր­ծըն­թաց­նե­րի,­ ինչ­պես­ նաև­հան­րային­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ տար­բեր­ խն­դիր­նե­րի­ ու­սում­նա­սի­րու­թյամբ:­Կենտ­րոնն­իր­ հե­տա­զո­տա­կան­ար­դյունք­նե­րը­պար­բե­րա­բար­ զե­տե­ղում­է­«Վեր­լու­ծա­կան­տե­ղե­կա­գի­ր»­և­ «Հան­րային­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան­ խորհր­դա­տու»­ հան­դես­նե­րում:­­ Եվ­ ահա­ վեր­ջերս­

լույս­տե­սած­տե­ղե­կագ­րի­7­րդ­հա­մա­րը­թե­մա­տիկ­էր.­այն­վե­րա­բե­րում­էր­«Իս­լա­մա­կան­պե­տու­թյու­ն»­խմ­բա­վոր­մա­նը:

Կ­լոր­ սե­ղան­քն­նարկ­մանն­էլ­ մաս­նակ­ցում­ էին­ ոչ­ միան­այդ­ հա­մա­րի­ հոդ­վա­ծա­գիր­նե­րը,­այլև­ՊՆ­ազ­գային­ռազ­մա­վա­րա­կան­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի­ կենտ­րո­նի­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ­Բե­նիամին­Պո­ղո­սյա­նը­և­ Դա­վիթ­ Մա­նա­սյա­նը,­ «Եվ­րա­սիա»­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ հիմ­նադ­րա­մի­ տնօ­րեն­Գևորգ­Տեր­Գաբ­րիելյա­նը,­աշ­խա­տա­կից­ Մի­քայել­ Հով­հան­նի­սյա­նը­և­մշա­կու­թա­բան­Տիգ­րան­Մա­թո­սյա­նը:

Հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի­առանց­քում­«Իս­լա­մա­կան­պե­տու­թյու­ն»­խմ­բա­վո­րումն­է­Մար­տի­26­­ին­ԵՊՀ­քա­ղա­քակր­թա­կան­և­մշա­կու­թային­հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի­

կենտ­րո­նում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Իս­լա­մա­կան­պե­տու­թյու­նը­և­մեր­ձա­վո­րար­ևե­լյան­

զար­գա­ցում­նե­րը»­խո­րագ­րով­կլոր­սե­ղան­քն­նար­կում:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

______________________________Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 8 ¦

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 20158

­Կենտ­րո­նի­ տնօ­րեն­ Դա­վիթ­ Հով­հան­նի­սյա­նը,­ ող­ջու­նե­լով­ ներ­կա­նե­րին,­նշեց,­ որ­ «Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյու­ն»­խմ­բա­վոր­մա­նը­ վե­րա­բե­րող­ թե­մա­տիկ­թո­ղարկ­ման­ մեջ­ իրենց­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րով­ փոր­ձել­ են­ նոր­ բա­ցա­հայ­տում­ներ­ անել.­ ««Իս­լա­մա­կան­պե­տու­թյու­ն»­ խմ­բա­վոր­ման­ խն­դի­րը­ հա­մա­րում­ենք­հիմ­նա­կան­ապա­կա­յու­նաց­նող­վտանգ­նե­րից­ մե­կը:­ Հա­մաշ­խար­հային­մա­կար­դա­կով­այն­լուրջ­եր­ևույթ­է­դար­ձել:­Հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րում­մենք­ավե­լի­ շատ­ փոր­ձել­ ենք­ պար­զել­ «Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյա­ն»՝­ պատ­մու­թյու­նից­եկող­ հիմ­քե­րը,­ այդ­ ամե­նի­ զար­գա­ցու­մը,­և­թե­ինչ­պես­են­դրանք­ներ­կա­յումս­դրսևոր­վում»:­

­Հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րում­ հիմ­նա­կա­նում­ ան­դրա­դարձ­ է­ կա­տար­վել­ սուն­նիական­ ուղ­ղու­թյան­ ծայ­րա­հե­ղա­կան­դրս­ևո­րում­նե­րին,­ խա­լի­ֆա­յու­թյան`­սուն­նիական­ տե­սու­թյան­ պատ­մա­կան­զար­գաց­մա­նը,­ «Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյա­ն»­ակունք­նե­րից­մինչև­խա­լի­ֆա­յու­

թյան­հռ­չակ­մա­նը,­ինչ­պես­նաև­«Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյա­ն»­ գոր­ծու­նեու­թյան­լու­սա­բան­մա­նը­ռու­սա­կան­ԶԼՄ­նե­րում:

«­«Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյա­ն»­ զար­գա­ցու­մը­ լուրջ­ մտա­հո­գու­թյուն­ներ­ է­առա­ջաց­րել­ Ծո­ցի­ միապե­տու­թյուն­նե­րում,­ քա­նի­ որ­ այդ­ կազ­մա­վոր­ման­նա­խա­հար­ձակ­ մի­տում­նե­րը,­ բա­ցի­Սի­րիայից,­ Իրա­նից­ և­ Իրա­քից,­ որոնք­

իրենց­ տե­սան­կյու­նից­ ռա­ֆի­դի­նե­րի­(ն­րանք,­ ով­քեր­մեր­ժում­են,­ չեն­ճա­նա­չում,­հրա­ժար­վում­են­ճա­նա­չել­առա­ջին­խա­լիֆ­նե­րի­ օրի­նա­կան­ իշ­խա­նու­թյու­նը)­ձեռ­քում­են,­ուղղ­ված­են­նաև­Ծո­ցի­երկր­նե­րի­ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի,­ առա­ջին­հեր­թին­ Սաու­դյան­ Արա­բիայի­ դեմ»,­­նշեց­ «Սուն­նիական­ ծայ­րա­հե­ղու­թյան­դրս­ևո­րում­նե­րը.­ ներ­կան­ և­ ապա­գան»­

հոդ­վա­ծի­ հե­ղի­նակ­Դա­վիթ­ Հով­հան­նի­սյա­նը:

«­«Իս­լա­մա­կան­ պե­տու­թյունը»­ և­ԱՄՆ­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը.­ վեր­լու­ծա­կան­ կենտ­րոն­նե­րի­ ար­ձա­գանք­նե­րը»­հոդ­վա­ծի­ հե­ղի­նակ­ Տաթ­ևիկ­ Մկըրտ­չյանն­ էլ­ ան­դրա­դար­ձել­ էր­ Իրա­քում­ և­Սի­րիայում­ ԻՊ­­ի­ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րին­առնչ­վող­ ամե­րի­կյան­ քա­ղա­քա­կան­գոր­ծիչ­նե­րի­ելույթ­նե­րին,­այդ­գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի­ գնա­հա­տա­կան­նե­րին,­ ինչ­պես­ նաև­ մեր­ձա­վո­րար­ևե­լյան­ հա­մա­տեքս­տում­«Իս­լա­մա­կան­պե­տու­թյանը»­պար­տու­թյան­ մատ­նե­լու­ ամե­րի­կյան­ռազ­մա­վա­րու­թյա­նը:­

Թե­մա­նե­րի­ հա­մա­ռոտ­ ար­ծար­ծու­մից­ հե­տո­ կլոր­ սե­ղա­նի­ մաս­նա­կից­նե­րը­ քն­նար­կե­ցին­ հե­տա­զո­տու­թյուն­ներն­ու­ ներ­կա­յաց­րին­ նաև­ մե­թո­դա­կան­դի­տար­կում­ներ:­ «Եվ­րա­սիա»­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ հիմ­նադ­րա­մի­ տնօ­րեն­ Գևորգ­ Տեր­Գաբ­րիելյա­նը­ նշեց,­որ­ ավե­լի­ ար­դյու­նա­վետ­ կլի­ներ,­ եթե­հե­տա­զո­տա­կան­ ան­դրա­դարձ­ներ­ կա­տար­վեին­ նաև­ բռ­նու­թյանն­ ու­ Հա­յաս­տա­նի­հետ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րին:­

______________________________§ êÏǽµÁ` ¿ç 7

­Դե­ղա­գի­տու­թյան­և­քի­միայի­ֆա­կուլ­տե­տի­դա­սա­խոս,­քի­միական­գի­տու­թյուն­նե­րի­դոկ­տոր,­պրո­ֆե­սոր­Գա­գիկ­Մե­լի­քյա­նը­«Չ­հա­գե­ցած­դել­տա­լակ­տամ­նե­րի­նոր­ածան­ցյալ­նե­րի­սին­թեզ­և­նրանց­կի­րա­ռու­թյու­նը­բժշ­կու­թյան­մեջ­որ­պես­դե­ղա­նյու­թեր»­նյու­թե­րի­դա­սի­հա­մար,­որոնք­ամե­նայն­հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ­պետք­է­օգ­տա­գործ­վեն­նյար­դային­հա­մա­կար­գի­խան­գա­րում­նե­րի­բուժ­ման­հա­մար,­2007­թ.­ին­ստա­ցել­է­եվ­րո­պա­կան,­իսկ­2014­թ.­ի­վեր­ջե­րին՝­նաև­ամե­րի­

կյան­ար­տո­նա­գիր:

­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան

­Վեր­ջին­ 15­20­ տա­րի­նե­րի­ըն­թաց­քում­ Գա­գիկ­ Մե­լի­քյա­նը­հա­մա­գոր­ծակ­ցում­է­ամե­րի­կյան­«Joհnson&Joհnson»­ըն­կե­րու­թյան­հետ՝­որ­պես­գի­տա­կան­գծով­խորհր­դա­կան:­Այդ­հա­մա­տեղ­ աշ­խա­տան­քի­ ըն­թաց­քում­առա­ջարկ­վեց­ ու­ քն­նարկ­վեց,­որ­ վե­րոն­շյալ­ նյու­թե­րը,­ որոնք­օր­գա­նիզ­մի­կող­մից­ լավ­են­յու­րաց­վում­ և­ նախ­կի­նում­ օգ­տա­գործ­վել­ են­ սր­տա­բա­նու­թյան­բնա­գա­վա­ռում՝­ հա­ջո­ղու­թյուն­ներ­գրան­ցե­լով,­այժմ­կա­րող­են­կի­րառ­վել­ նաև­ բժշ­կու­թյան­այլ­ոլորտ­նե­րում,­ մաս­նա­վո­րա­պես­նյար­դային­ հա­մա­կար­գի­ կար­գա­վոր­ման­հա­մար:­

Ա­մե­րի­կյան­ ըն­կե­րու­թյու­նը,­ գտ­նե­լով,­ որ­ առա­ջար­կը­բա­վա­կա­նին­ հե­ռան­կա­րային­է,­ որո­շեց­ ընդ­լայ­նել­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը­ և­ հե­տա­գա­յում­իրա­վա­բա­նա­կան­բար­դու­թյուն­նե­րից­ խու­սա­փե­լու­ հա­մար­աշ­խա­տանք­նե­րը­ ձևա­կեր­պեց­եվ­րո­պա­կան­ար­տո­նագ­րի,­ իսկ­որոշ­ժա­մա­նակ­ան­ց՝­նաև­ամե­րի­կյան­ ար­տո­նագ­րի­ ձևով:­ Ի­դեպ,­ «Joհnson&Joհnson»­ ըն­կե­րու­թյունն­ այդ­ աշ­խա­տանք­ներն­ ար­տո­նագ­րել­ է­ մոտ­ 20­երկր­նե­րում:

­«Ար­տո­նագ­րե­րում­ հե­ղի­նակ­նե­րի­շար­քում­նշ­ված­է­նաև­իմ­անու­նը,­ և­ ինձ­հա­մար­ շատ­հա­ճե­լի­ է­ Եր­ևա­նի­ պե­տա­կան­հա­մալ­սա­րա­նի­նե­րու­ժը­դր­սում­պատ­վով­ ներ­կա­յաց­նե­լը»,­­նշում­է­պա­րոն­Մե­լի­քյա­նը:­

Ա­մե­րի­կյան­ և­ եվ­րո­պա­կան­ար­տո­նագ­րե­րում­ աշ­խա­տանք­նե­րը­ շա­րու­նա­կում­ են­ մե­կը­մյու­սին,­ընդ­որում՝­գիտ­նա­կան­նե­րի­մի­մեծ­խումբ­ է­ ընդ­գըրկ­ված­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րում՝­քի­մի­կոս­ներ,­ կեն­սա­բան­ներ,­հա­մա­կարգ­չային­ վեր­լու­ծա­բան­ներ,­ որոն­ցից­ յու­րա­քան­չյուրն­անում­է­իրեն­հա­սա­նե­լիք­աշ­խա­տան­քը:­ Սկզ­բում­ քի­մի­կոս­ներն­ իրա­կա­նաց­նում­ են­նյու­թի­ ստա­ցու­մը,­ ին­չից­ հե­տո­կեն­սա­բան­նե­րը­ կա­տա­րում­ են­նյու­թի­ կեն­սա­բա­նա­կան­ թես­տա­վո­րու­մը,­ ապա­ ըստ­ այդմ՝­հա­մա­կարգ­չային­ մաս­նա­գետ­ներն­ իրա­կա­նաց­նում­ են­ դրա­հա­մա­կարգ­չային­ վեր­լու­ծու­թյու­նը­ և­աշ­խա­տանք­ներն­ուղ­ղում­ դե­պի­ նոր՝­ ավե­լի­ ար­դյու­նա­վետ­նյու­թե­րի­ստա­ցու­մը:­

Իսկ­ թե­ ապա­գա­յում­ ինչ­գործ­նա­կան­կի­րա­ռու­թյուն­կու­նե­նան­ աշ­խա­տան­քի­ վերջ­նար­դյունք­նե­րը,­դժ­վար­է­ասել:­«Մենք­ դրել­ ենք­ գոր­ծի­ հիմ­քը՝­առա­ջար­կե­լով­ քի­միական­ մա­սը,­ ստա­ցել­ մի­ջազ­գային­ իրա­վունք,­ իսկ­ ապա­գան­ կան­խա­տե­սել­ չենք­ կա­րող»,­­ նշում­ է­պա­րոն­ Մե­լի­քյա­նը:­ Եվ­ իս­կա­պես,­ ոչ­ մի­ երաշ­խիք­ չկա,­ որ­փոր­ձար­կում­նե­րի­ վեր­ջին­ փու­լում­ան­հա­ջո­ղու­թյուն­չի­գրանց­վի,­ սա­կայն­ մի­ բան­ պարզ­ է.­եթե­ այդ­պի­սի­ լուրջ­ ըն­կե­րու­թյու­նը­ հս­կա­յա­կան­ ներդ­րում­ներ­ է­ կա­տա­րել,­ ու­րեմն­ հույս­ու­նի,­որ­դա­հե­ռան­կա­րային­ու­ար­դիական­աշ­խա­տանք­է:­

«­Մեր­առաջ­ քա­շած­ գա­ղա­փա­րը­նոր­խոսք­է­ու­նոր­մո­տե­ցում­ոլոր­տում:­Հաշ­վի­առ­նե­լով­ժա­մա­նա­կա­կից­կյան­քի­տեմպն­ու­ սթ­րես­նե­րը՝­ նյար­դային­ հա­մա­կար­գի­ հի­վան­դու­թյուն­նե­րը­ժա­մա­նա­կի­ ըն­թաց­քում­ ավե­լի­կսր­վեն­ ու­ կտա­րած­վեն,­ ավե­լի­ար­դիական­կլի­նեն,­այդ­պատ­ճա­ռով­ էլ­ «Joհnson&Joհnson»­ըն­կե­րու­թյու­նը,­ որը­ փոր­ձում­ է­մի­քա­նի­քայլ­առաջ­նայել,­հա­մա­ձայ­նեց­ հա­մա­գոր­ծակ­ցել:­Հա­կա­ռակ­ պա­րա­գա­յում,­ եթե­առա­ջարկ­ված­ մո­տե­ցում­նե­րը­հե­ռան­կա­րային­ չլի­նեին,­ միա­ն­շա­նակ­ կմերժ­վեին­ ըն­կե­րու­թյան­ կող­մից»,­­ առա­ջարկ­ված­գա­ղա­փա­րի­ ար­դիակա­նու­թյունն­է­պար­զա­բա­նում­պա­րոն­Մե­լի­քյա­նը:­

Ինչ­վե­րա­բե­րում­է­այդ­նյու­թե­րի՝­ ապա­գա­յում­ դե­ղա­պատ­րաս­տու­կի­ վե­րած­վե­լուն­ ու­ կի­րա­ռա­կան­ նշա­նա­կու­թյա­նը,­

ապա­ այս­ հար­ցին­ ևս­ պրո­ֆե­սո­րը­ դժ­վա­րա­նում­ է­ պա­տաս­խա­նել:­«Մի­դեղ­կյան­քի­կո­չե­լու­հա­մար­պա­հանջ­վում­են­1­մլրդ­ից­ ավե­լի­ ամե­րի­կյան­ դո­լար­և­ 10­12­ տա­րի,­ մենք­ չու­նենք­այդ­պի­սի­ ֆի­նան­սա­կան­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ,­ ինչ­պես­ նաև­գի­տա­կան­նե­րուժ­ու­մո­տե­ցում,­բայց­ գոհ­ ենք,­ որ­ թե­կուզ­ մա­սամբ­մաս­նակ­ցում­և­մեր­փոք­րիկ­ ներդ­րումն­ ենք­ կա­տա­րում­մի­ջազ­գային­գի­տա­կան­աշ­խա­տանք­նե­րում»,­­նշում­է­պա­րոն­Մե­լի­քյա­նը:­

Ի­ դեպ,­ Գա­գիկ­ Մե­լի­քյա­նը­ոչ­ միայն­ ամե­րի­կյան­ ու­ եվ­րո­պա­կան­ար­տո­նագ­րեր­ է­ ստա­ցել:­ Նախ­կի­նում­ նոր­ հե­տե­րո­ցիկ­լիկ­ միացու­թյուն­նե­րի­ սին­թե­զի­ հա­մար­ պրո­ֆե­սո­րը­ Չե­խոս­լո­վա­կիայի­ և­ Սլո­վա­կիայի­եր­կու­ ար­տո­նա­գիր­ է­ ստա­ցել:­Հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լով­ Բրա­տիս­լա­վայի­ հա­մալ­սա­րա­նի­ քի­մի­կոս­նե­րի­ ու­ կեն­սա­բան­նե­րի­հետ՝­ աշ­խա­տան­քի­ ստաց­ված­ար­դյունք­ներն­ ար­տո­նա­գիր­ստա­նա­լուց­ հե­տո­ որ­պես­ գի­տա­կան­հոդ­ված­ներ­տպագր­վել­են­մի­ջազ­գային­ամ­սագ­րե­րում:

Հ.Գ.: Պա րոն Մե լի քյա­նը, հա մա գոր ծակ ցե լով նաև Ֆրան սիայի Պիեռ և Մա րի Կյու րի նե րի ան վան հա մալ սա­րա նի (Փա րիզ­VI) գոր ծըն կեր­նե րի հետ, հա մա տեղ կա տար­ված աշ խա տանք նե րի վե րա­բե րյալ տպագ րել է մի քա նի հոդ ված, որոնք բժշ կա կան քի­միայի եվ րո պա կան բնա գա վա­ռում ընդ գրկ վել են լա վա գույն տաս նյա կի մեջ, ին չը ևս մեծ նվա ճում է:

Քի­միայի­բնա­գա­վա­ռի­ԱՄՆ­ար­տո­նա­գի­րը­դեռևս­միակն­է­ԵՊՀ­­ու­մ

Գագիկ Մելիքյանը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 9

­Հա­մալ­սա­րա­նում­սո­վո­րող­ու­սա­նող­նե­րի­մի­մասն­օգտ­վում­է­տար­բեր­կր­թա­թո­շակ­նե­րից,­որոնք­տր­վում­են­ոչ­միայն­գե­րա­զանց­առա­ջա­դի­մու­թյան,­այլև­հա­սա­րա­կա­կան­ակ­տի­վու­թյան­հա­մար:

Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

«Եր­ևա­նի­ հա­մալ­սա­րան»­թեր­թը,­ան­դրա­դառ­նա­լով­Մայր­բու­հում­ տր­վող­ կր­թա­թո­շակ­նե­րին,­ ներ­կա­յաց­նում­ է­ դրանց­տար­բե­րու­թյուն­նե­րը,­ առա­վե­լու­թյուն­ներն­ ու­ դրան­ցից­օգտ­վե­լու­ առաջ­նային­ չա­փո­րո­շիչ­նե­րը:­ Մինչ­ այդ­ ամե­նին­ան­դրա­դառ­նա­լը­նշենք,­որ­կըր­թա­թո­շա­կի­ չա­փը­ որո­շում­ է­ ոչ­թե­ բու­հը­ կամ­ՀՀ­ կր­թու­թյան­ և­գի­տու­թյան­ նա­խա­րա­րու­թյու­նը,­այլ­ՀՀ­Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը:­

ՀՀ­ բարձ­րա­գույն­ ու­սում­նա­կան­հաս­տա­տու­թյուն­նե­րում­ու­սա­նո­ղա­կան­նպաստ­և­պե­տա­կան­ կր­թա­թո­շակ­ տրա­մադ­րե­լու՝­ ՀՀ­ Կա­ռա­վա­րու­թյան­ 2006­թվա­կա­նի­հու­լի­սի­27­­ի­N­1183­Ն­ որոշ­մամբ­ ըն­դուն­ված­ կար­գի­ 1­ին­ կե­տում­ ամ­րագր­ված­է,­ որ­ ու­սա­նո­ղա­կան­ նպաս­տը­փոխ­հա­տու­ցում­ է­ (լրիվ­ կամ­մաս­նա­կի)­ ու­սա­նո­ղի­ ուս­ման­վճա­րը­ Հա­յաս­տա­նի­ Հան­րա­պե­տու­թյան­պե­տա­կան­բյու­ջեի­ծախ­սային­մա­սում­նա­խա­տես­ված­ մի­ջոց­նե­րի,­ բարձ­րա­գույն­ու­սում­նա­կան­հաս­տա­տու­թյան,­ինչ­պես­ նաև­ ՀՀ­ օրենսդ­րու­թյամբ­չար­գել­ված­այլ­աղ­բյուր­նե­րի­ հաշ­վին­ (ա­վե­լի­ ման­րա­մասն՝­ http://www.edu.am­ պաշ­տո­նա­կան­կայ­քէ­ջում):­

ԵՊՀ­ «Ու­սա­նո­ղա­կան­նպաստ­նե­րի,­պե­տա­կան­և­ներ­բու­հա­կան­ կր­թա­թո­շակ­նե­րի­հս­տա­կեց­ման­ կա­նո­նա­կար­գի»­10­րդ­կե­տում­նշ­ված­ է,­ որ­Երևա­նի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նը­ վճա­րո­վի­ հա­մա­կար­գում­ սո­վո­րող­ ու­սա­նո­ղա­կան­հա­մա­կազ­մի­ առն­վազն­ տա­սը­տո­կո­սին­ու­սա­նող­նե­րի­վար­ձա­վ­ճար­նե­րից­ գո­յա­ցած­ բյու­ջեի­առն­վազն­ յոթ­ տո­կո­սի­ չա­փով­իր­ մի­ջոց­նե­րի­ հաշ­վին,­ հիմք­ըն­դու­նե­լով­ բարձր­ առա­ջա­դի­մու­թյու­նը­և­սո­ցիալա­կան­խում­բը,­ իրա­կա­նաց­նում­ է­ ու­սա­նո­ղա­կան­ նպաս­տի­ ձևով­ ուս­ման­ վար­ձավ­ճա­րի­ մաս­նա­կի­փոխ­հա­տու­ցում:­Այն­տր­վում­ է­հետևյալ­ կար­գա­վի­ճակն­ ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րին՝­

• սո­ցիալա­պես­ անա­պա­հով­ (ըն­տա­նիք­նե­րի­ ապա­հո­վու­թյան­ սահ­մա­նային­ միավո­րից­ բարձր­ միավոր­ ու­նե­ցող­ըն­տա­նիք­նե­րի)­ու­սա­նող­նե­րին,­

• 18­տա­րին­լրա­նա­լուց­հե­տո­առանց­ծնո­ղա­կան­խնամ­քի­մնա­ցած­ ու­սա­նող­նե­րին­ մինչև­23­տա­րին­լրա­նա­լը,­

• 23­ տա­րին­ չլ­րա­ցած­միակող­մա­նի­ ծնո­ղա­զուրկ­(միած­նող)­ու­սա­նող­նե­րին,

• ­մինչև­մեկ­տա­րե­կան­երե­խա­ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րին,­

• ե­րեք­ և­ ավե­լի­ ան­չա­փա­հաս­կամ­երեք­և­ավե­լի­ու­սա­նող­երե­խա­ ու­նե­ցող­ ըն­տա­նիք­նե­րի­ու­սա­նող­նե­րին,­

• 1­­ին­կամ­2­րդ­խմ­բի­հաշ­ման­դամ,­ինչ­պես­նաև­հաշ­ման­դամ­ազա­տա­մար­տիկ­ծնող­ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րին,­

• մար­տա­կան­ հեր­թա­պա­հու­թյուն­ իրա­կա­նաց­նող­ զո­րա­մա­սե­րում­ մար­տա­կան­ հեր­թա­պա­հու­թյան­ մեջ­ ընդ­գրկ­ված­պար­տա­դիր­ ժամ­կե­տային­զին­վո­րա­կան­ ծա­ռա­յու­թյուն­ան­ցած­ ու­սա­նող­նե­րին­ (հա­մա­պա­տաս­խան­տե­ղե­կան­քի­ներ­կա­յաց­ման­դեպ­քում),­

• սո­ցիալա­պես­ անա­պա­հով­ (ըն­տա­նիք­նե­րի­ ապա­հո­վու­թյան­ գնա­հատ­ման­ հա­մա­կար­գում­ հաշ­վառ­ված,­ անա­պա­հո­վու­թյան­ 0­ միավո­րից­բարձր­միավոր­ու­նե­ցող­ըն­տա­նիք­նե­րի)­ու­սա­նող­նե­րին,­

• ու­սա­նո­ղա­կան­ նպաստ­նե­րի­ հա­մա­կար­գում­ չընդգըրկ­ված,­ եր­կու­ կի­սա­մյակ­ անընդ­

մեջ­ առա­վել­ բարձր­ առա­ջա­դի­մու­թյուն­ ցու­ցա­բե­րած­ու­սա­նող­նե­րին,­ ով­քեր­ ու­սա­նո­ղա­կան­ նպաս­տի­ ձևով­ ուս­ման­վար­ձավ­ճա­րի­ լրիվ­ փոխ­հա­տուց­ման­ հա­մար­ ան­ցկաց­ված­փո­խա­տեղ­ման­ մր­ցույ­թի­ ար­դյուն­քում­ զրկ­վել­ են­ նպաս­տի­իրա­վուն­քից­ մինչև­ 0.1­ միավոր­տար­բե­րու­թյան­պատ­ճա­ռով,­

• մար­տա­կան­ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի­ մաս­նա­կից­նե­րի­(ա­զա­տա­մար­տիկ­նե­րի)­ երե­խա­ու­սա­նող­նե­րին­ (հա­մա­պա­տաս­խան­փաս­տաթղ­թե­րի­ներ­կա­յաց­ման­դեպ­քում),­

• հե­ռա­վոր­ լեռ­նային­ և­սահ­մա­նա­մերձ­ գյու­ղե­րի­ հան­րակր­թա­կան­դպ­րոց­նե­րի­ու­սու­ցիչ­նե­րի­(եր­կու­ծնող­նե­րը)­երե­խա­­ու­սա­նող­նե­րին,­

• Եր­ևա­նի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նում­ հիմ­նա­կան­ աշ­խա­տան­քային­ պայ­մա­նագ­րով­աշ­խա­տող­­ու­սա­նող­նե­րին­ և­նրանց­երե­խա­­ու­սա­նող­նե­րին,­

• ինչ­պես­ նաև­ առանձ­նա­հա­տուկ­ դեպ­քե­րում,­ ԵՊՀ­ռեկ­տո­րի­ որոշ­մամբ՝­ այլ­ կար­գա­վի­ճակ­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րին­(ա­վե­լի­ման­րա­մասն՝­http://www.doc.ysu.am­ պաշ­տո­նա­կան­կայ­քէ­ջում):

­Թեև­ բարձ­րա­գույն­ ու­սում­նա­կան­ հաս­տա­տու­թյուն­նե­րում­ ու­սա­նո­ղա­կան­ նպաստ­ և­

պե­տա­կան­ կր­թա­թո­շակ­ տրա­մադ­րե­լու­ կար­գում­ պար­բե­րա­բար­փո­փո­խու­թյուն­ներ­են­կա­տար­վել,­բայց­մինչ­օրս­բա­կա­լավ­րիատում­ սո­վո­րող­ և­տվյալ­կուր­սի­ մա­կար­դա­կով­ բարձր­առա­ջա­դի­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րի­ կր­թա­թո­շա­կը­ կազ­մում­ է­ 5.000­ դրամ,­ իսկ­ գե­րա­զանց­ առա­ջա­դի­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­նե­րի­նը՝­6.050­դրամ:­Միայն­բա­կա­լավ­րիատի­ավար­տա­կան­կուր­սե­րում­ է,­ որ­ սո­վո­րա­կան­կր­թա­թո­շա­կի­ չա­փը­ կազ­մում­ է­5.200­դրամ,­իսկ­գե­րա­զան­ցիկ­նե­րի­նը՝­6.300­դրամ:

­Մա ­գիստ ­րա ­տո ւ ­րա ­յ ո ւ մ­պատ­կե­րը­ հետ­ևյալն­ է`­ կուր­սի­ մա­կար­դա­կով­ բարձր­առա­ջա­դի­մու­թյամբ­ ու­սա­նող­նե­րը­ստա­նում­ են­ 5.500­ դրամ,­ իսկ­գե­րա­զանց­սո­վո­րող­նե­րը՝­6.300­դրամ:­

Աս­պի­րան­տա­կան­ կր­թա­թո­շակ­ներն­ էլ­ բա­ժան­վում­ են­3­ խմ­բի.­ հա­յա­գի­տա­կան­ ուղղ­վա­ծու­թյամբ­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րում­ սո­վո­րող­նե­րը­ ստա­նում­են­30.000­դրամ,­Իրա­վա­գի­տու­թյան,­ինչ­պես­նաև­Տն­տե­սա­գի­տու­թյան­ և­ կա­ռա­վար­ման­ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­աս­պի­րանտ­նե­րը՝­20.000­դրամ,­իսկ­մյուս­ֆա­կուլ­տետ­նե­րում­կր­թա­թո­շա­կը­կազ­մում­է­25.000­դրամ:­

Գու­մա­րային­ փո­փո­խու­

թյուն­ներ­ պար­բե­րա­բար­ կա­տար­վել­ են­ ան­վա­նա­կան­ կըր­թա­թո­շակ­նե­րի­ դեպ­քում,­ քա­նի­որ­ դրանց­ որոշ­ մա­սի­ գու­մա­րի­չա­փը­ որո­շում­ է­ ոչ­ թե­ ԵՊՀ­ն,­այլ­ տրա­մադ­րող­ կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը­ կամ­ հիմ­նադ­րա­մը:­ԵՊՀ­հաշ­վա­պա­հու­թյան­կր­թա­թո­շակ­նե­րի­բաժ­նից­նշե­ցին,­որ­ան­վա­նա­կան­կր­թա­թո­շակն­ամ­սա­կան­կազ­մում­է­20.000­դրամ­և­կա­րող­է­հաս­նել­մինչև­300.000­դրա­մի:­ Բա­ցի­ ան­վա­նա­կան­կրթա­թո­շակ­նե­րից՝­ մյուս­կր­թա­թո­շակ­նե­րի­ տար­բե­րու­թյուն­նե­րի­ վե­րա­բե­րյալ­ Մայր­ բու­հը­չի­ կա­րող­պար­զա­բա­նում­տալ,­քա­նի­ որ­ դրանք­ հաս­տատ­ված­են­ՀՀ­Կա­ռա­վա­րու­թյան­կար­գի­հա­մա­ձայն:

­Հարկ­ է­ ար­ձա­նագ­րել,­ որ­մինչ­ օրս­ լուրջ­փո­փո­խու­թյուն­ներ­ են­տե­ղի­ ու­նե­ցել­ մեր­ երկ­րում:­ Մի­ քա­նի­ ան­գամ­ բարձ­րաց­վել­ են­ մի­ջին­ աշ­խա­տա­վար­ձը,­ գրե­թե­ բո­լոր­ բու­հե­րում­ավե­լի­ քան­ 30%­­ով­ ուս­ման­վար­ձավ­ճար­նե­րը,­ սա­կայն­ ՀՀ­Կա­ռա­վա­րու­թյան­ կող­մից­ ու­սա­նող­նե­րի­հա­մար­նա­խա­տես­ված­ կր­թա­թո­շա­կի­ չափն­ այդ­պես­ էլ­ որ­ևէ­ փո­փո­խու­թյան­ չի­են­թարկ­վել:

ՀՀ­կր­թու­թյան­և­գի­տու­թյան­նա­խա­րար­ Ար­մեն­ Աշո­տյա­նը­նշեց,­ որ­ այ­սօր­ խն­դի­րը­ հնա­րա­վոր­ չէ­ լու­ծել­ ներ­կայիս­պե­տա­կան­ բյու­ջեի­ շր­ջա­նա­կում.­«Ես­չեմ­կար­ծում,­որ­5.000­կամ­6.000­­ա­կան­ դրամն­ այն­ լուրջ­օգ­նու­թյունն­է,­որ­պե­տու­թյու­նը­ցու­ցա­բե­րում­է­ու­սա­նո­ղին:­Ըստ­իս՝­այդ­օգ­նու­թյու­նը­պետք­է­դի­տար­կել­ հետ­ևյալ­ հա­մա­տեքս­տում.­ մենք­ փոխ­հա­տու­ցում­ենք­ նաև­ այդ­ ու­սա­նող­նե­րից­շա­տե­րի­ ուս­ման­ վար­ձավ­ճար­նե­րը,­ ինչն­ իրա­կա­նում­ ավե­լի­զգա­լի­ գու­մար­ է­ կազ­մում,­ քան­շա­տե­րը­ կար­ծում­ են:­ Խն­դի­րը­ սո­ցիալա­կան­ տե­սա­կե­տից­տե­ղին­ է,­ բայց­ոչ­այդ­քան­ազ­նիվ­ուս­ման­վար­ձավ­ճար­նե­րից­օգտ­վող­ու­սա­նող­նե­րի­հա­մար»:­

Մեր­ այն­ դի­տարկ­մա­նը,­ թե­ոչ­ բո­լոր­ կր­թա­թո­շա­կա­ռու­ներն­են­ան­վճար­հա­մա­կար­գում­ սո­վո­րում,­ նա­խա­րա­րը­ պա­տաս­խա­նեց.­«Մենք­խն­դի­րը­դի­տար­կում­ ենք­ ընդ­հա­նուր­ հար­թու­թյան­ վրա:­Ես­ լավ­ եմ­ հաս­կա­նում,­ որ­ այն­ իրա­կա­նում­ շատ­չն­չին­գու­մար­է­կազ­մում,­բայց,­այ­դու­հան­դերձ,­պետք­ է­ հաշ­վի­առ­նել­նաև­պե­տա­կան­բյու­ջեն:­Այս­ հար­ցը­ լուրջ­ է,­ և­ լրա­ցու­ցիչ­փո­փո­խու­թյուն­նե­րը­ կա­րող­են­ մյուս­ կող­մից­ հան­գեց­նել­այլ­ խն­դիր­նե­րի:­ Իսկ­ ուս­ման­վար­ձավ­ճար­նե­րի­ բարձ­րա­ցու­մը­ նպաս­տել­ է­ կր­թա­կան­ որա­

«Առաջիկայում­կրթաթոշակի­բարձրացում­չի­լինի...»

______________________________Þ³ñáõݳÏáõÃÛáõÝÁ` ¿ç 10 ¦

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201510

Մար­տի­19­­ին­ԵՊՀ­ժուռ­նա­

լիս­տի­կայի­ֆա­կուլ­տե­տում­

տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Բ­նա­պահ­

պա­նա­կան­հիմ­նախն­դիր­

նե­րը­և­ժուռ­նա­լիս­տի­կան»­

խո­րագ­րով­սե­մի­նար­դա­սըն­

թաց:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

ԶԼՄ­նե­րը,­լի­նե­լով­հա­սա­րա­կա­կան­կար­ծիք­ձևա­վո­րող­հիմ­նա­կան­ինս­տի­տուտ­նե­րից­ մե­կը,­ նպաս­տում­ են­ հա­սա­րա­կու­թյան­ շր­ջա­նում­ տար­բեր­ հիմ­նախն­դիր­նե­րի,­այդ­ թվում՝­ էկո­լո­գիական,­ դրանց­մար­տահ­րա­վեր­նե­րի­ և­ լուծ­ման­ ու­ղի­նե­րի­մա­սին­ճշգ­րիտ­և­օբյեկ­տիվ­տե­ղե­կատ­վու­թյան­տա­րած­մանն­ու­լու­սա­բան­մա­նը:­Ապա­գա­ լրագ­րող­նե­րը,­ գտն­վե­լով­ մաս­նա­գի­տա­կան­գի­տե­լիք­նե­րի­ձեռք­բեր­ման­կար­ևոր­փու­լում,­պար­բե­րա­բար­պետք­է­ու­սում­նա­սի­րեն­նաև­այն­ոլորտ­նե­րը,­որոնք­ լուրջ­ հետ­ևո­ղա­կա­նու­թյուն­են­ պա­հան­ջում:­ Այդ­ ոլորտ­նե­րից­մե­կը­ բնա­պահ­պա­նու­թյունն­ է:­ Այն­մեր­երկ­րում­ավե­լի­վատ­վի­ճա­կում­է,­ քան­ շա­տերն­ են­ պատ­կե­րաց­նում:­

Եվ­ահա­Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նո­ղա­կան­ գի­տա­կան­ ըն­կե­րու­թյու­նը­ նա­խա­ձեռ­նել­էր­ սե­մի­նար­դա­սըն­թաց:­ ՈՒ­ԳԸ­­ա­կան­նե­րը,­ հաշ­վի­ առ­նե­լով­ Հա­յաս­տա­նում­ բնա­պահ­պա­նա­կան­ խըն­դիր­նե­րի­ առ­կա­յու­թյունն­ ու­ դրանց­լուծ­ման­ ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը,­ապա­գա­ լրագ­րող­նե­րի­ հետ­ հան­դիպ­ման­ էին­ հրա­վի­րել­ բնա­պահ­պան,­«Հա­նուն­կա­յուն­մարդ­կային­զար­գաց­ման»­ ասո­ցիացիայի­ նա­խա­գահ,­ աշ­խարհ.­ գիտ.­ դոկ­տոր,­պրո­ֆե­սոր­Կա­րի­նե­Դա­նիելյա­նին:­

­Տի­կին­ Դա­նիելյա­նը­ նշեց,­ որ­Հա­յաս­տա­նում­առ­կա­են­բնա­պահ­պա­նա­կան­ լուրջ­խն­դիր­ներ:­Եր­կի­րը­ միացել­ է­ շր­ջա­կա­ մի­ջա­վայ­րի­պաշտ­պա­նու­թյա­նը­ վե­րա­բե­րող­մի­ջազ­գային­ կոն­վեն­ցիանե­րի­ մեծ­մա­սին:­ Մի­ջազ­գային­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի­ կող­մից­ բնա­պահ­պա­նա­կան­ նպա­տակ­նե­րով­ Հա­յաս­տա­նը­ շա­րու­նա­կա­բար­ ստա­ցել­ է­տեխ­նի­կա­կան­և­մի­լիոնա­վոր­դո­լար­նե­րի­ հաս­նող­ ֆի­նան­սա­կան­աջակ­ցու­թյուն:­ Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ,­բնու­թյու­նը­ շա­րու­նա­կում­ է­ լուրջ­վնաս­ներ­կրել:­

­Հան­դիպ­ման­ ըն­թաց­քում­ հիմ­նա­կա­նում­ ար­ծարծ­վե­ցին­ տա­րա­ծաշր­ջա­նային­և­հա­մաշ­խար­հային­բնա­պահ­պա­նա­կան­ հիմ­նախըն­դիր­նե­րը,­ Հա­յաս­տա­նի­ բնա­պահ­պա­նա­կան­ մար­տահ­րա­վեր­նե­րը­ և­

դրանց­լուծ­ման­հնա­րա­վոր­ու­ղի­նե­րը,­ կա­յուն­ զար­գաց­ման­ հայե­ցա­կար­գը,­ «Պոստ­ Ռիո+20»­ գոր­ծըն­թա­ցը­ և­ «կա­նաչ­ տն­տե­սու­թյանն»­առնչ­վող­թե­մա­նե­րը:

«­Հա­սա­րա­կու­թյու­նը­ որոշ­ չա­փով­իրա­զեկ­է­բնա­պահ­պա­նա­կան­խն­դիր­նե­րին:­ Թեև­ հան­րա­պե­տու­թյան­ մի­ շարք­ ԶԼՄ­ներ­ ան­դրա­դառ­նում­ են­այդ­խն­դիր­նե­րին,­այ­դու­հան­դերձ­ դրանք­ ոչ­ միշտ­ են­ճիշտ­ներ­կա­յաց­վում­ու­մեկ­նա­բան­վում:­ Ընդ­հա­նուր­ առ­մամբ`­ բնա­պահ­պա­նու­թյունն­ այն­ ոլորտն­ է,­որը­ հայտն­վում­ է­ լրագ­րող­նե­րի­ ու­շադ­րու­թյան­ կենտ­րո­նում:­ Եր­բեմն­սուր­ ու­ հետ­ևո­ղա­կան­ հրա­պա­րա­կում­ներն­ էլ­ խն­դիր­նե­րի­ լուծ­ման­պատ­ճառ­ են­ դառ­նում:­ Նույ­նիսկ­բնա­պահ­պա­նա­կան­ ակ­տի­վիստ­նե­րի­ շար­քե­րում­ լրագ­րող­ներ­ են­ներգ­րավ­ված»,­­ նշեց­ տի­կին­ Դա­նիելյա­նը:

­Թեև­ հայ­ բնա­պահ­պա­նը­ կողմ­է­ հե­տաքն­նա­կան­ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րին,­ այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ­կար­ծում­ է,­ որ­ գոր­ծող­ ու­ ապա­գա­լրագրող­նե­րից­ շատ­ բան­ է­ կախ­ված:­Տի­կին­Դա­նիելյա­նի­հա­վաստ­մամբ`­մեր­երկ­րում­էկոկր­թու­թյու­նը­դեռ­ զար­գաց­ման­ կա­րիք­ ու­նի,­ իսկ­բու­հե­րում­այն­նե­րառ­ված­է­միայն­մաս­նա­գի­տա­կան­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րում.­ «Ի­ տար­բե­րու­թյուն­ Հա­յաս­տա­նի`­ էկո­լո­գիական­ կր­թու­թյունն­ար­դյու­նա­վե­տո­րեն­ ու­սու­ցան­վում­է­ ար­տա­սահ­մա­նյան­ կր­թա­կան­հաս­տա­տու­թյուն­նե­րում:­ Մեզ­ մոտ­նույն­պես­ նա­խա­գիծ­ է­ մշակ­վում,­որ­պես­զի­ այն­ ներդր­վի­ ու­սում­նա­կան­ծրագ­րե­րում»:

«­Հա­նուն­ կա­յուն­ մարդ­կային­զար­գաց­ման»­ ասո­ցիացիայի­ նա­

խա­գա­հը­ փաս­տում­ է,­ որ­ Հա­յաս­տա­նի­ ամե­նա­մեծ­ հարս­տու­թյու­նը­մեր­ կեն­սա­բազ­մա­զա­նու­թյունն­ է,­որը­ չենք­ գի­տակ­ցում.­ «Մեր­ երկ­րում­կան­բազ­մա­թիվ­պահ­պան­վող­տա­րածք­ներ,­ որոնց­ նկատ­մամբ­ու­շադրու­թյունն­ ու­ հետ­ևո­ղա­կա­նու­թյու­նը­ շատ­ քիչ­ են.­ պար­բե­րա­բար­ լի­նում­են­քն­նար­կում­ներ,­սա­կայն­ դրանք­ ան­պա­տաս­խան­ են­մնում:­ Մենք­ լուրջ­ խն­դիր­ ու­նենք­նաև­ գլխա­վոր­ մայ­րու­ղի­նե­րում,­որոն­ցում­ առ­կա­ է­ աղ­բի­ մեծ­ քա­նա­կու­թյուն:­Մենք­սո­վոր­ենք­խո­սել­զբո­սաշր­ջու­թյու­նից,­ սա­կայն­ այն­որա­կա­կան­ առու­մով­ բարձ­րաց­նե­լու­հա­մար­լուրջ­մի­ջոց­ներ­են­հար­կա­վոր»:­

Ու­սա­նող­նե­րից­ մե­կի­ այն­ հար­ցին,­ թե­ բնա­պահ­պա­նա­կան­ հիմ­նախն­դիր­նե­րը­ զանգ­վա­ծային­լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րով­տե­ղե­կատվա­կան­ ան­վտան­գու­թյան­ տե­սան­կյու­նից­ ներ­կա­յաց­նելն­ արդյոք­ չի­սպառ­նում­ երկ­րի­ դրա­կան­իմի­ջին,­բնա­պահ­պա­նը­ պա­տաս­խա­նեց.­«Այո՛,­ սպառ­նում­ է,­ բայց­ ան­հրա­ժեշտ­է­իրա­կա­նու­թյան­հետ­նույն­պես­հաշ­վի­նս­տել:­Դե՛,­դուք­մի՛­լու­սա­բա­նեք,­ մի՛­ ու­սում­նա­սի­րեք,­ իսկ­առ­կա­ խն­դիր­նե­րը­ թող­ մնան­ ան­պա­տաս­խան...­ Խոր­հուրդ­ եմ­ տա­լիս­ լու­սա­բա­նե­լիս­ ճիշտ­ մե­թոդ­ներ­կի­րա­ռել,­ որ­պես­զի­ մի­ջազ­գային­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րում­ խն­դիր­ներն­ակ­նա­ռու­չլի­նեն»:

­Հան­դիպ­ման­ ավար­տին­ ան­դրա­դառ­նա­լով­կա­յուն­զար­գաց­ման­հա­մա­կար­գում­ոլորտ­նե­րի­«հե­ռաց­ման»­ մի­տում­նե­րին`­ բա­նա­խո­սը­նշեց,­ որ­ էկո­լո­գիական,­ տն­տե­սա­կան­ ու­ սո­ցիալա­կան­ ոլորտ­նե­րի­

միջև­բևե­ռա­ցում­է­նկատ­վում:

Ինչպե՞ս­լուսաբանել­բնապահպանական­հիմնախնդիրները

կի­բա­րե­լավ­մա­նը:­Առա­ջի­կա­յում­ կր­թա­թո­շակ­նե­րի­բարձ­րա­ցում­չի­լի­նի»:

­Մայր­բու­հում­կր­թա­թո­շա­կի­հա­մար­նա­խա­տես­ված­տե­ղե­րը­որոշ­վում­են­տվյալ­տա­րում­ան­վճար­հա­մա­կարգ­ ըն­դուն­ված­ ու­սա­նող­նե­րի­ քա­նա­կով:­Բա­կա­լավ­րիատում­և­մա­գիստ­րա­տու­րա­յում­կրթա­թո­շա­կի­ տե­ղե­րի­ փո­փո­խու­թյու­նը­ կա­տար­վում­ է­ռո­տա­ցիոն­ (փո­խա­տեղ­ման)­ հա­մա­կար­գով:­ Այն­մշտա­կան­ բնույթ­ չի­ կրում,­ քա­նի­ որ­ ի­ տար­բե­րու­թյուն­ ան­վճար­ հա­մա­կար­գին­ ան­ցնե­լուն,­ որը­որոշ­վում­ է­ ամ­բողջ­ ուս­տար­վա­ գնա­հա­տա­կան­նե­րի­ հան­րա­գու­մա­րով,­ կր­թա­թո­շակ­ տրա­մադր­վում­է­ տվյալ­ կի­սա­մյա­կի­ ՄՈԳ­­ի­ (մի­ջին­ որա­կա­կան­գնա­հա­տա­կան)­ հի­ման­ վրա:­ Ան­վա­նա­կան­ կր­թա­թո­շա­կա­կիր­նե­րին­ էլ­ որո­շում­ է­ ֆա­կուլ­տե­տը:­ Այն­ու­սա­նող­նե­րը,­ով­քեր­4­կի­սա­մյակ­ու­նե­ցել­են­գե­րա­զանց­առա­ջա­դի­մու­թյուն­ (18­ և­ բարձր­գնա­հա­տա­կան),­կա­րող­են­մաս­նակ­ցել­մր­ցույ­թի­և­ֆա­կուլ­տե­տի­գիտ­խորհր­դի­որոշ­մամբ­օգտ­վել­հա­տուկ­կրթա­թո­շա­կից:­ Սո­վո­րա­բար­ այդ­պի­սի­ կր­թա­թո­շա­կից­օգտ­վում­ է­ մեկ­ ու­սա­նող:­ Այս­ կր­թա­թո­շա­կի­ հատ­կաց­ման­ դեպ­քում­ կարևոր­վում­ են­ նաև­ հա­սա­րա­կա­կան­ ակ­տի­վու­թյունն­ ու­ գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան­կա­րո­ղու­թյուն­նե­րը­ (հոդ­ված­ներ­ կամ­ մաս­նակ­ցու­թյուն­ գի­տա­ժո­ղով­նե­րին):­ 2014­2015­ ուս­տար­վա­1­ին­կի­սա­մյա­կի­տվյալ­նե­րով՝­ԵՊՀ­­ու­մ­առ­կա­է­55­ան­վա­նա­կան­ կր­թա­թո­շակ­ (5­­ը՝­ դրա­մաշ­նոր­հային­ծրագ­րե­րով),­ որոնք­ կրում­ են­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­կյան­քում­ մեծ­ դե­րա­կա­տա­րու­թյուն­ ու­նե­ցած­ ան­հատ­նե­րի­անուն­նե­րը:

­Մա­թե­մա­տի­կայի­ և­ մե­խա­նի­կայի­ ֆա­կուլ­տե­տի­մա­գիստ­րա­տու­րայի­ 2­րդ­ կուր­սի­ ու­սա­նող­ Յու­րի­Աշ­րա­ֆյա­նը­նշեց,­որ­ար­դեն­վեց­ամիս­է,­ինչ­օգտը­վում­ է­ՀՀ­գի­տու­թյուն­նե­րի­ազ­գային­ակա­դե­միայի­ակա­դե­մի­կոս,­հայ­մե­ծա­նուն­մա­թե­մա­տի­կոս­Մխի­թար­Ջր­բա­շյա­նի­անու­նը­կրող­ան­վա­նա­կան­կր­թա­թո­շա­կից.­ «Այն­ու­սա­նո­ղը,­ ով­սի­րով­ է­ ընտ­րում­ իր­մաս­նա­գի­տու­թյու­նը­և­սո­վո­րում,­եր­բեք­չի­մտա­ծում­պարգև­նե­րի­մա­սին:­Ընդ­հա­կա­ռա­կը՝­նա­սո­վո­րում­է­իր­ինք­նա­զար­գաց­ման­հա­մար,­բայց­երբ­ար­ժա­նա­նում­է­այդ­պի­սի­ու­շադ­րու­թյան,­ավե­լի­է­ոգ­ևոր­վում:­Բա­ցի­հպարտ­լի­նե­լուց՝­այս­կր­թա­թո­շա­կը­նաև­լրա­ցու­ցիչ­ֆի­նան­սա­կան­աջակ­ցու­թյուն­է,­որն­օգ­նում­է­ինչ­­որ­կա­րիք­ներ­հո­գալ»:

­Վեր­ջին­ երեք­ տա­րի­նե­րին­ փոխ­վել­ է­ ոչ­ միայն­ան­վճար­ հա­մա­կար­գի,­ այլև­ կր­թա­թո­շա­կի­ հա­մար­նա­խա­տես­ված­ տե­ղե­րի­ քա­նա­կը:­ Օրի­նակ՝­ եթե­նախ­կի­նում­ որոշ­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րում­ 63­ հո­գա­նոց­կուր­սե­րում­կր­թա­թո­շա­կից­օգտ­վում­էին­15­կամ­16,­ապա­այժմ­80­հո­գա­նոց­կուր­սե­րում՝­5­կամ­6­ու­սա­նող­ներ:­

Այս­հար­ցի­առն­չու­թյամբ­զրու­ցե­ցինք­նաև­ԵՊՀ­գլ­խա­վոր­ հաշ­վա­պահ­ Ռա­ֆիկ­ Գրի­գո­րյա­նի­ հետ:­Նա­ նշեց,­ որ­ այս­ դեպ­քում­ տե­ղե­րը­ հատ­կաց­նում­է­ ՀՀ­ կր­թու­թյան­ և­ գի­տու­թյան­ նա­խա­րա­րու­թյու­նը.­ «Պե­տա­կան­պատ­վե­րի­տե­ղե­րի­հետ­կապ­ված­ԵՊՀ­ն­որ­ևէ­որո­շում­չի­կա­յաց­նում:­Այն­հաս­տատ­վում­ է­ Կա­ռա­վա­րու­թյան­ որոշ­ման­ ար­դյուն­քում:­Ան­կախ­ամեն­ին­չից՝­կր­թա­թո­շա­կի­հա­մար­նա­խա­տես­ված­տե­ղե­րը­չեն­փո­փոխ­վում­ու­սում­նա­ռու­թյան­չորս­տա­րի­նե­րի­ըն­թաց­քում:­Շատ­հնա­րա­վոր­է՝­մի­տա­րում­նա­խա­տես­ված­լի­նի­7,­իսկ­մեկ­ու­րիշ­տա­րի՝­4­տեղ:­Բա­ցա­ռու­թյուն­կա­րող­են­լի­նել­բա­նա­կից­զո­րացր­ված­այն­դի­մորդ­նե­րը,­ով­քեր­տվյալ­ու­սում­նա­կան­տա­րում­ըն­դուն­վում­են­հա­մալ­սա­րան:­Նրանք­օգտ­վում­են­որո­շա­կի­ար­տո­նու­թյուն­նե­րից»:­

Ընդ­հա­նուր­առ­մամբ՝­2015­թվա­կա­նի­հուն­վա­րի­1­ի­տվյալ­նե­րով՝­ԵՊՀ­բա­կա­լավ­րիատում­կր­թա­թո­շա­կից­օգտ­վում­է­1.290­ու­սա­նող,­որոնց­ավե­լի­քան­60%­­ը՝­ գե­րա­զան­ցու­թյան,­ մա­գիստ­րա­տու­րա­յում՝­774­ ու­սա­նող,­ 80%­­ը՝­ գե­րա­զան­ցու­թյան:­ Կր­թա­թո­շա­կից­օգտ­վում­են­նաև­ար­տերկ­րի­22­ու­սա­նող,­102­աս­պի­րանտ,­երկ­կող­մա­նի­ծնո­ղա­զուրկ­46­ու­սա­նող­(33­­ը՝­բա­կա­լավ­րիատում,­13­­ը՝­հե­ռա­կա­հա­մա­կար­գում),­«Սի­նոփ­սիս­Ար­մե­նիա»­ՓԲԸ­­ու­մ­սո­վո­րող­37­հո­գի,­ ինչ­պես­ նաև­առ­կա­ են­ ՌԴ­ԳԱ­ հա­մա­կար­գային­ ծրագ­րա­վոր­ման­ ինս­տի­տու­տի­ աջակ­ցու­թյամբ­տր­ված­ լրա­ցու­ցիչ­3­կր­թա­թո­շակ­ներ,­որոնք­հատ­կաց­վել­ են­ Ին­ֆոր­մա­տի­կայի­ և­ կի­րա­ռա­կան­մա­թե­մա­տի­կայի­ֆա­կուլ­տե­տի­3­ու­սա­նող­նե­րի:

______________________________§ êÏǽµÁ` ¿ç 9

Կարինե Դանիելյանը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 11

Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Մար­տի­ 24­­ին­ ԵՊՀ­ աշ­խար­հագ­րու­թյան­ և­ երկ­րա­բա­նու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նող­նե­րի­հյուրն­էր­ՀՀ­ԱԻՆ­հիդ­րո­մետ­ ծա­ռա­յու­թյան­ պե­տի­ տե­ղա­կալ,­ ֆիզ­մաթ.­ գիտ.­թեկ­նա­ծու­ Համ­լետ­ Մել­քո­նյա­նը,­ ով­ դա­սա­խո­սու­թյուն­ կար­դաց­ «Կ­լի­մայի­ փո­փո­խու­թյան­հիմ­նախն­դիր­նե­րը­ Հա­յաս­տա­նում»­թե­մայով:

­Ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նո­ղա­կան­ գի­տա­կան­ ըն­կե­րու­թյան­ու­ Ֆի­զի­կա­կան­ աշ­խար­հա­գրու­թյան­ և­ ջրաօ­դեր­ևու­թա­բա­նու­թյան­ ամ­բիոնի­ նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­կազ­մա­կերպ­ված­սե­մի­նա­րի­ըն­թաց­քում­Համ­լետ­Մել­քո­նյա­նը­ ներ­կա­յաց­րեց­կլի­մայի­գլո­բալ­փո­փո­խու­թյան­վե­րա­բե­րյալ­ որոշ­ վի­ճա­կա­գրա­կան­ տվյալ­ներ,­ կլի­մայի­փո­փո­խու­թյան­ հետ­ևան­քով­սպաս­վող­լա­վա­գույն­և­վա­տա­գույն­ սցե­նար­նե­րը՝­ ան­դրա­դառ­նա­լով­ նաև­ Հա­յաս­տա­նի­վրա­ կլի­մայի­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի­ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րին:­

«­Հա­յաս­տա­նի­ կլի­մա­յա­կան­բնու­թա­գի­րը­որո­շա­կիորեն­փոխ­վել­ է,­ ին­չը­ կլի­մայի­ փո­փո­խու­թյան­ սցե­նար­նե­րի­ մեջ­տար­բեր­ճշգր­տում­ներ­ մտց­նե­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն­է­տա­լիս:­Վեր­ջին­80­տա­րի­նե­րի­ըն­թաց­քում­Հա­յաս­տա­նի­տա­րած­քում­դիտ­վել­ են­ ջեր­մաս­տի­ճա­նի­աճ`­ տա­րե­կան­ 0.85­ աս­տի­ճա­նով,­ և­ տե­ղում­նե­րի­ նվա­զում՝­6%­­ո­վ»,­­ նշեց­ Համ­լետ­ Մել­քոնյա­նը:­

Բա­նա­խո­սի­հա­վաստ­մամբ՝­Հա­յաս­տա­նում­լուրջ­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներ­ են­ իրա­կա­նաց­վում,­և­ար­դյուն­քում­ստեղծ­ված­տվյալ­նե­րի­ ու­ վեր­լու­ծու­թյուն­նե­րի­ բա­զան­ մուտ­քագր­վում­ է­գլո­բալ­ կլի­մա­յա­կան­ ցան­ցում,­որ­տեղ­ գրանց­ված­ տվյալ­նե­րը­մի­ջազ­գային­ գի­տա­կան­ հան­րու­թյան­ հա­մար­ լուրջ­ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի­ և­ եզ­րա­կա­ցու­թյուն­նե­րի­ հիմք­ են­ հան­դի­սա­նում:­

«Չ­նա­յած­ Հա­յաս­տա­նը­ԱՊՀ­ մյուս­ երկր­նե­րի­ հա­մե­մատ­շատ­ավե­լի­փոքր­պե­տու­թյուն­ է,­ սա­կայն­ լուրջ­ պար­տա­վո­րու­թյուն­ներ­ ու­նի:­ Մաս­նա­վո­րա­պես­ մեր­ հիդ­րո­մետ­կա­յան­նե­րը­ հա­վա­քագ­րում­ և­վեր­լու­ծում­են­ոչ­միայն­Հա­յաս­տա­նի,­ այլև­ ամ­բողջ­ Անդըր­կով­կա­սի­ կլի­մա­յա­կան­ փո­փո­խու­թյանն­ առնչ­վող­ տվյալ­նե­րը»,­­փաս­տում­է­Համ­լետ­Մել­քո­նյա­նը:­

Ի­դեպ,­Հա­յաս­տանն­առա­ջին­ երկր­նե­րից­ էր,­ որ­ 1993­թ.­ի­ն­ ­ վա­վե­րաց­րել­ է­Կլի­մայի­փո­փո­խու­թյան­ մա­սին­ շր­ջա­

նա­կային­ կոն­վեն­ցիան:­ Այդ­հա­մա­ձայ­նա­գի­րը­ ստո­րա­գրել­ են­ 154­ երկր­ներ,­ որոնք­ստանձ­նել­ են­ եր­կու­ կար­ևոր­պար­տա­վո­րու­թյուն՝­ ներ­կա­յաց­նել­ գա­զե­րի­ ան­տրո­պո­գեն­ար­տա­նե­տում­նե­րի­մա­սին­ազ­գային­ հաշ­վետ­վու­թյուն­ներ,­հրա­տա­րա­կել­այդ­տվյալ­նե­րը՝­օգ­տա­գոր­ծե­լով­ հա­մա­ձայ­նեց­ված­ մե­թոդ­ներ,­ ինչ­պես­ նաև­հա­մա­պա­տաս­խան­ ծրագ­րեր­իրա­կա­նաց­նել՝­ գա­զե­րի­ ան­տրո­պո­գեն­ ար­տա­նե­տում­նե­րը­վե­րահս­կե­լու­և­կլի­մայի­փո­փո­խու­թյու­նը­կան­խե­լու­հա­մար:

­Համ­լետ­ Մել­քո­նյանն­ ընդ­

գծեց,­ որ­ եթե­ կլի­մայի­ փո­փո­խու­թյան­ արագ­ տեմ­պը­չկանխ­վի­ ժո­ղո­վուրդ­նե­րի­ և­գի­տա­կան­ մտ­քի­ ջան­քե­րով,­ապա­ մո­լո­րա­կի­ վրա­ բա­ցա­սա­կան­ փո­փո­խու­թյուն­ներն­ան­խու­սա­փե­լի­ կլի­նեն:­ Մաս­նա­վո­րա­պես­2100­թ.­ին­ՀՀ­­ում­կլի­նեն­ ան­տառ­նե­րի­ սահ­ման­նե­րի­և­տե­սա­կային­կազ­մի­փո­փո­խու­թյուն,­ ստո­րին­ գո­տու­բարձ­րա­ցում­200­400­մետ­րով,­կա­վե­լա­նան­ հր­դեհ­նե­րը,­ սո­ղանք­նե­րը,­ հի­վան­դու­թյուն­նե­րի­ ու­ վնա­սա­տու­նե­րի­ թի­վը­ և­այլն:­

Բա­նա­խո­սի­ ելույ­թից­ հե­տո­

ու­սա­նող­նե­րը­ մի­ շարք­ հար­ցեր­ ուղ­ղե­ցին­ հյու­րին,­ որոնք­հիմ­նա­կա­նում­ վե­րա­բե­րում­էին­ տն­տե­սու­թյան­ տար­բեր­ճյու­ղե­րի­ վրա­ կլի­մայի­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րի­ ազ­դե­ցու­թյա­նը,­հնա­րա­վոր­վտանգ­նե­րին­և­դրանք­ կան­խե­լու­ մե­խա­նիզմ­նե­րի­ մշակ­ման­ գոր­ծըն­թաց­նե­րին:­Անդ­րա­դառ­նա­լով­կլի­մայի­փո­փո­խու­թյան­ ազ­դե­ցու­թյա­նը­ գյու­ղատն­տե­սու­թյան­ վրա՝­Համ­լետ­ Մել­քո­նյա­նը­ նշեց,­ որ­«Հայ­պետ­հիդ­րո­մե­տի»­ կան­խա­տե­սում­նե­րի­ հա­մա­ձայն`­2100­ թ.­ին­ Հա­յաս­տա­նում­ մի­ջին­ հաշ­վով­ հնա­րա­վոր­ են­ջեր­մաս­տի­ճա­նի­ աճ­ մինչև­5,7­ աս­տի­ճա­նով,­ տե­ղում­նե­րի­ նվա­զում­ մինչև­ 27%­­ո­վ,­վտան­գա­վոր­ հիդ­րոօ­դեր­ևու­թա­բա­նա­կան­եր­ևույթ­նե­րի­հա­ճա­խա­կիացում­և­ուժգ­նա­ցում:­Կփոխ­վեն­ ագ­րոկ­լի­մա­յա­կան­պայ­ման­նե­րը,­ ին­չի­ հետ­ևան­քով­ կա­ճի­ նաև­ ոռոգ­ման­ ջրի­պա­հան­ջը:­

Կ­լի­մայի­ փո­փո­խու­թյունն­իր­ ազ­դե­ցու­թյունն­ է­ թող­նում­ոչ­ միայն­ աշ­խար­հագ­րա­կան­թա­ղան­թի­ բնա­կան­ բա­ղադ­րիչ­նե­րի­վրա,­այլև­նպաս­տում­է­ բնակ­չու­թյան­ շր­ջա­նում­ նոր­հի­վան­դու­թյուն­նե­րի­ ի­ հայտ­գա­լուն­ և­ դրանց­ արագ­ տա­րած­մա­նը,­ինչն­էլ­հան­գեց­նում­է­վա­ղա­ժամ­մահ­վան:­

«Կ­լի­մայի­ փո­փո­խու­թյունն­ուղ­ղա­կի­կամ­անուղ­ղա­կի­կեր­պով­ է­ ազ­դում­ բնակ­չու­թյան­առող­ջու­թյան­ վրա:­ Խո­ցե­լի­կդառ­նան­ սիրտ­­ա­նո­թային,­շն­չա­ռա­կան,­ ասթ­մա­տիկ­ և­ալեր­գիկ­ հի­վան­դու­թյուն­նե­րով­տա­ռա­պող­նե­րը:­ Կա­վե­լա­նան­նաև­ թերսն­ման­ հետ­ևան­քով­առա­ջա­ցող­­հի­վան­դա­ցու­թյան­ռիս­կե­րը»,­­ամ­փո­փեց­Համ­լետ­Մել­քո­նյա­նը:

­Հա­վե­լենք,­ որ­ սե­մի­նարը­կազ­մա­կերպ­վել­ էր­ Ջրի­ և­օդերևու­թա­բա­նի­ հա­մաշ­խար­հային­ օր­վան­ նվիր­ված­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­շր­ջա­նա­կում:

Ե­թե­կլի­մայի­փո­փո­խու­թյան­արագ­տեմ­պը­չկանխ­վի,­ապա...

­Վեր­ջին­30­տա­րի­նե­րի­ըն­թաց­քում­երկ­րագն­դի­վրա­տե­ղի­ու­նե­ցող­բնա­կան­և­տեխ­նո­գեն­եր­ևույթ­նե­րի­շար­քում­ամե­նան­շա­նա­կա­լի­ցը­կլի­մայի­գլո­բալ­փո­փո­խու­թյունն­է,­որի­ստույգ­պատ­ճառ­նե­րը­դեռևս­վի­ճա­հա­րույց­են,­իսկ­դրա­հե­տա­գա­ըն­թացքն­ան­կան­խա­տե­սե­լի­է­ողջ­կեն­սո­լոր­տի­և­մարդ­կու­թյան­հա­մար:­Աշ­խար­հի­առա­ջա­տար­փոր­ձա­գետ­նե­րը­զգու­շաց­նում­են,­որ­մար­դու­

գոր­ծու­նեու­թյան­պատ­ճա­ռով­առա­ջա­ցող­գլո­բալ­տա­քա­ցու­մը­կա­րող­է­ավե­լի­զգա­լի­լի­նել,­քան­կա­տար­ված­հաշ­վարկ­նե­րը:­Ըստ­գիտ­նա­կան­նե­րի­կան­խա­տե­սում­նե­րի՝­եթե­ած­խաթ­թու­գա­զի­(CO

2)՝­մթ­նո­լորտ­կա­տար­ված­ար­տա­նե­

տում­նե­րը­կրկ­նա­պատկ­վեն,­ապա­21­րդ­դա­րի­կե­սին­մի­ջին­ջեր­մաս­տի­ճա­նը­կբարձ­րա­նա­3­4­աս­տի­ճա­նով,­ինչն­աղե­տա­լի­հետ­ևանք­ներ­կու­նե­նա­ողջ­մո­

լո­րա­կի­հա­մար:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201512

Ար­մեն­Սա­հա­կյան­ԵՊՀ­սո­ցիոլո­գիայի­տե­սու­թյան­և­պատ­մու­թյան­ամ­բիոնի­վա­րիչ,­­Սո­ցիոլո­գիական­գի­տու­թյուն­նե­րի­դոկ­տոր,­պրո­ֆե­սոր

Այդ­նոր­մերն­ու­ար­ժեք­նե­րը­կա­րող­են­ձևա­կան­բնույթ­կրել.­աշ­խա­տա­կիցն­ աշ­խա­տան­քի­ըն­դուն­վե­լիս­ ստո­րագ­րել­ է­ մի­շարք­ փաս­տաթղ­թեր,­ որոնց­թվում՝­ պաշ­տո­նեական­ հանձ­նա­րա­րա­կան,­ պայ­մա­նա­գիր,­հր­դե­հային­ ան­վտան­գու­թյան­հրա­հանգ­ներ­ և­այլն:­Սա­կայն­իրա­կա­նում­ այն­ հար­ցի­ պա­տաս­խա­նը,­թե­նա­ընդ­միջ­ման­գնա­լիս­ հա­մա­կար­գի­չը­ կան­ջա­տի,­ թե­ ոչ,­ կախ­ված­ է­ այն­հան­գա­ման­քից,­ թե­ ինչ­պես­ են­վար­վում­ մյուս­ աշ­խա­տա­կից­նե­րը,­ աշ­խա­տա­սե­նյա­կի­ նրա­գոր­ծըն­կեր­նե­րը:­

Հաս­կա­նա­լու­ հա­մար,­ թե­ակ­տիվ,­ նա­խա­ձեռ­նող,­ ստեղ­ծա­գործ­ էու­թյամբ­ ան­հատն­ինչ­պես­ է­ փոխ­վում՝­ հայտնը­վե­լով­մի­կո­լեկ­տի­վում,­որ­տեղ­լճաց­ման­ մթ­նո­լորտ­ է­տի­րում,­բա­վա­րար­չէ­ լի­նել­ լավ­տն­տե­սա­գետ,­ կա­ռա­վա­րիչ­ և­ նույ­նիսկ­ հո­գե­բան:­ Արևմտյան­երկր­նե­րում­ այդ­ հար­ցով­զբաղ­վում­ է­ ձեռ­նար­կու­թյան­սո­ցիոլո­գը:

2014­ թ.­ի­ նոյեմ­բե­րին­ ռու­սա­կան­ խո­շոր­ նավ­թային­ ըն­կե­րու­թյու­նը­ մի­ քա­նի­ ժամ­վա­ըն­թաց­քում­ ար­ժե­շու­կա­յում­կորց­րեց­ իր­ ար­ժո­ղու­թյան­ 6%­ը,­այ­սինքն՝­ նրա­ կա­պի­տա­լի­զա­ցիան­ (բաժ­նե­տոմ­սե­րի­ հան­րա­գու­մա­րը)­ կր­ճատ­վեց­ մի­քա­նի­ մի­լիարդ­ դո­լա­րով,­ և­ դա­միայն­ այն­ պատ­ճա­ռով,­ որ­հա­մա­ցան­ցում­ մի­ ան­հայտ­աղ­բյուր­ լուր­ էր­ տա­րա­ծել,­ թե­ըն­կե­րու­թյան­ սե­փա­կա­նա­տե­րե­րից­ մե­կը­ (ո­րին­ պատ­կա­նում­ էր­ ըն­կե­րու­թյան­ մեկ­քա­ռոր­դը)­ պատ­րաստ­վում­ է­վա­ճա­ռել­ բաժ­նե­տոմ­սե­րի­ խո­շոր­ փա­թեթ:­ Առա­ջին­ պա­հին­բաժ­նե­տոմ­սե­րի­ գինն­ ըն­կավ­գրե­թե­20%­­ո­վ:­Ակն­հայտ­է,­որ­իրա­վի­ճա­կից­ օգտ­վեց­ նա,­ ով­ցան­կա­նում­էր­ձեռք­բե­րել­այդ­բաժ­նե­տոմ­սե­րը:­ Ի՞նչն­ օգ­նեց,­որ­տվյալ­ան­ձն­իջեց­ված­գնով­ձեռք­բե­րի­նավ­թային­ըն­կե­րու­թյան­ բաժ­նե­տոմ­սե­րը:­ Օգ­նեց­տն­տե­սա­կան­ սո­ցիոլո­գիայի­

իմա­ցու­թյու­նը:­Բանն­այն­է,­որ­բոր­սա­յում­

առա­ջա­նում­ է­ խու­ճապ,­ մար­դիկ­զանգ­վա­ծային­որո­շում­ներ­են­ կա­յաց­նում՝­ պար­զա­պես­տես­նե­լով,­ թե­ մյուս­ներն­ ինչ­պես­ են­ հրա­ժար­վում­ ակ­տիվ­նե­րից­ (տ­վյալ­ դեպ­քում՝­ ըն­կե­րու­թյան­ բաժ­նե­տոմ­սե­րից)­կամ­եռան­դով­գնում­են­դրանք­(այդ­իրա­վի­ճակն­ էր­ 2014­թ.­ի­հոկ­տեմ­բեր­նոյեմ­բեր­ ամիս­նե­րին,­ երբ­ դո­լա­րի­ փո­խար­ժեքն­աճեց­ռուբ­լու­նկատ­մամբ):­Այս­խն­դիր­նե­րը­ ևս­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­ ու­սում­նա­սի­րու­թյան­ոլոր­տում­են:

­Վեր­ջա­պես­ բիզ­նես­ գոր­ծըն­կե­րոջ­ ընտ­րու­թյան­ մե­խա­նիզ­մը­ հիմն­ված­ չէ­ լա­վա­գույն­ որակն­ ամե­նա­ցածր­գնով­առա­ջար­կե­լու­սկզ­բուն­քի­վրա:­ 1970­1980­­ա­կան­ թթ.­ Օ.­Ուիլյամ­սոնն­ ու­սում­նա­սի­րել­ է,­թե­ ամե­րի­կյան­ ըն­կե­րու­թյուն­ներն­ինչ­պես­են­որո­շում,­թե­որ­ապ­րան­քը­ որ­ մա­տա­կա­րա­րից­գնեն­ կամ­ ում­ հետ­ գործ­ ձեռ­նար­կեն:­ Թվում­ էր,­ թե­ պա­տաս­խանն­ակն­հայտ­է՝­«ն­վա­զա­գույն­ ծախ­սե­րով­ առա­վե­լա­գույն­ որակ»,­ սա­կայն­ Օ.­Ուիլյամ­սո­նը­ հայտ­նա­բե­րեց,­որ­ ամե­րի­կյան­ ըն­կե­րու­թյուն­նե­րը­կա­յաց­նում­են­«ոչ­ար­դյու­նա­վետ»­ որո­շում­ներ:­ Ին­չո՞ւ...­Ինչ­պես­ պար­զել­ է­ գիտ­նա­կա­նը,­ ամե­րի­կյան­ ըն­կե­րու­թյուն­նե­րը­ շու­կա­յա­կան­ որո­շում­ներ­են­ըն­դու­նում՝­ հիմն­վե­լով­ոչ­թե­շու­կա­յա­կան­ սկզ­բունք­նե­րի,­այլ­ վս­տա­հու­թյան­ և­ եր­կա­րա­ժամ­կետ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­սկզ­բուն­քի­վրա:­

Ար­ձա­նագ­րենք՝­ վս­տա­հու­թյու­նը,­ խմ­բային­ կա­պե­րը­ և­սո­ցիալա­կան­ հա­մա­կար­գե­րի­կա­ռուց­ված­քը­ նույն­պես­ ու­սում­նա­սիր­վում­ են­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայում:­

Չ­նա­յած­ «սո­ցիոլո­գիա»­բա­ռը­ լա­տի­նե­րե­նից­ թարգ­ման­վում­է­որ­պես­«գի­տու­թյուն­հա­սա­րա­կու­թյան­մա­սին»,­սա­կայն­շատ­հազ­վա­դեպ­կա­րե­լի­է­լսել,­որ­սո­ցիոլո­գիան­գի­տու­թյուն­ է­ (լո­գոս)­ սո­ցիու­մի,­ այ­սինքն՝­ ցան­կա­ցած­ հան­րույ­թի­մա­սին:­ Խմ­բում­ և­ խմ­բի­ ազ­դե­ցու­թյան­ տակ­ մարդ­կանց­դրս­ևո­րած­ վար­քա­գի­ծը­ ևս­ սո­ցիոլո­գիայի­ ու­շադ­րու­թյան­կենտ­րո­նում­ է,­ չնա­յած­ այդ­

հար­ցե­րով­ մա­սամբ­ զբաղ­վում­են­նաև­թե՛­տն­տե­սա­գի­տու­թյու­նը,­ թե՛­ կա­ռա­վա­րու­մը,­ թե՛­ սո­ցիալա­կան­հո­գե­բա­նու­թյու­նը:

­Վե­րը­բեր­ված­օրի­նակ­նե­րը­ցույց­ են­ տա­լիս,­ որ­ հո­գե­բա­նու­թյան­ և­ տն­տե­սա­կան­կա­ռա­վար­չա­կան­ գի­տե­լիք­նե­րը­դեռևս­ բա­վա­րար­ չեն.­ դրանք­չեն­ մեկ­նա­բա­նում­ այն­պի­սի­մեծ­ ծա­վա­լի­ իրա­կան­ փաս­տեր,­երբ­ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րը­կամ­աշ­խա­տա­կից­ներն­ իրենց­չեն­պա­հում­«այն­պես,­ինչ­պես­հարկն­է»,­և­չեն­հետ­ևում­տըն­տե­սա­կան­կամ­հո­գե­բա­նա­կան­օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րին:­

Տն­տե­սա­կան­ սո­ցիոլո­գիան­թույլ­ է­ տա­լիս­ կա­տա­րել­ ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի­ աշ­խա­տա­կից­նե­րի­և­ղե­կա­վար­նե­րի­վար­քագ­ծի­ վեր­լու­ծու­թյուն­ և­ այդ­վար­քա­գիծն­ ուղ­ղոր­դել­ դե­պի­ար­դյու­նա­վե­տու­թյան­ բարձ­րաց­ման­հուն:­Դա­վե­րա­բե­րում­է­ինչ­պես­ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի­մար­տա­վա­րա­կան­ կա­ռա­վար­մա­նը,­ այ­սինքն`­ ստո­րին­ մա­կար­դա­կում­ օպե­րա­տիվ­ կա­ռա­վար­մա­նը,­ այն­պես­ էլ­ ռազ­մա­վա­րա­կան­ կա­ռա­վար­մա­նը,­այ­սինքն`­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի­ կա­ռա­վար­ման­ բարձ­րա­գույն­ մա­կար­դա­կում­ որո­շում­նե­րի­ըն­դուն­ման­և­խն­դիր­նե­րի­մշակ­ման­մե­խա­նիզմ­նե­րին:

­Ձեռ­նար­կու­թյան­ աշ­խա­տան­քի­ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը­պայ­մա­նա­վոր­ված­է­սո­ցիալա­կան­ այն­պի­սի­ գոր­ծոն­նե­րով,­որոնք­ ձևա­վո­րում­ են­ աշ­խա­տա­կից­նե­րի­և­բիզ­նես­գոր­ծըն­թաց­նե­րի­ մաս­նա­կից­նե­րի­ շա­հագրգռ­վա­ծու­թյու­նը,­ նրանց­ներգ­րավ­վա­ծու­թյու­նը­ կազ­մա­կեր­պու­թյան­ նպա­տակ­նե­րի­ իրա­կա­նաց­մանն­ ուղղ­ված­գոր­ծու­նեու­թյան­ մեջ,­ ինչ­պես­նաև­ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի­ ինք­նու­րույն­ հա­մա­ձայ­նեց­ման­ և­ան­բա­րյա­ցա­կամ­ ար­տա­քին­մի­ջա­վայ­րի­ պայ­ման­նե­րում­աշ­խա­տե­լու­ու­նա­կու­թյու­նը:

­Սո­ցիոլո­գիական­ գի­տե­լիք­նե­րի­ դի­նա­մի­կան­ ար­տա­ցո­լում­ է­ հա­սա­րա­կու­թյան­ զար­գաց­ման­ գոր­ծոն­նե­րի­ կտ­րուկ­ան­ցու­մը­ մար­դու­ տն­տես­վա­րա­կան,­ նյու­թա­կան­ փո­խա­կերպ­ման­ գոր­ծու­նեու­թյու­նից­դե­պի­ սո­ցիալա­կան­ հյուս­ված­քի­ բա­րե­փո­խում:­ Ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի՝­ աշ­խա­տա­կից­նե­րի,­

ներդ­րող­նե­րի,­հա­ճա­խորդ­նե­րի­խմ­բային­ վար­քագ­ծի­ ըն­կալ­ման­ վրա­ հիմն­ված­ կա­ռա­վա­րու­մը­ գնա­լով­ ավե­լի­ ու­ ավե­լի­նշա­նա­կա­լի­ տեղ­ է­ զբա­ղեց­նում­աս­տի­ճա­նա­կար­գե­րի­հա­մաշ­խար­հային­ աղյու­սա­կում­երկր­նե­րի­ ու­ տա­րա­ծաշր­ջան­նե­րի­ դիր­քե­րի­ ապա­հով­ման­տե­սան­կյու­նից,­ սո­ցիալա­կան­սուբյեկտ­նե­րի՝­ մարդ­կային­ռե­սուրս­նե­րի,­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի,­ ասո­ցիացիանե­րի,­վեր­պե­տա­կան­ կազ­մա­վո­րում­նե­րի­տե­ղա­շար­ժի­հոս­քե­րում­և­ուղ­ղու­թյուն­նե­րում:­

Այս­պես՝­ Շվեյ­ցա­րիան­ XX­դա­րում­ կա­յու­նու­թյան­ և­ սո­ցիալա­կան­ կար­գա­պա­հու­թյան,­ սո­ցիալ­մ­շա­կու­թային­կար­գա­վո­րիչ­նե­րի­կա­ռուց­ված­քի­ և­ իրա­կա­նաց­ման­ դի­նա­մի­կայի­առու­մով­ գրա­վիչ­ տա­րածք­է­հա­մար­վել:­Բազ­մա­թիվ­ըն­կե­րու­թյուն­ներ­ և­ հա­սա­րա­կա­կան­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ­ ձգ­տել­ են­ գլ­խա­մա­սային­գրա­սե­նյակ­ կամ­ կենտ­րո­նա­կա­յան­ բա­ցել­ շվեյ­ցա­րա­կան­քա­ղաք­նե­րում՝­ որ­պես­ կա­յու­նու­թյան­ և­ նշա­նա­կա­լիու­թյան­խորհր­դա­նիշ:­ Տն­տե­սա­կան­ու­ կա­ռա­վար­չա­կան­ որո­շում­ներ­ կա­յաց­նե­լիս­ վճ­ռո­րոշ­ դե­րը­ պատ­կա­նում­ է­ իմաս­տի­խորհր­դան­շա­կան­ են­թա­տեքս­տին,­ իսկ­ հա­մաշ­խար­հային­ար­տադ­րու­թյան­և­ՀՆԱ­­ի­աճի­ցու­ցա­նիշ­նե­րով­ առա­ջա­տա­րու­թյու­նը­ կամ­ ֆի­նան­սատըն­տե­սա­կան­ հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րը­մղ­վում­են­երկ­րորդ­պլան:­

Այս­օրի­նա­կը­վկա­յում­է­տե­ղե­կատ­վա­կան­ հա­սա­րա­կու­թյան­ շր­ջա­նում­ ձևա­վոր­ված­գի­տե­լի­քի­էկո­նո­մի­կայի,­տպա­վո­րու­թյուն­նե­րի­ էկո­նո­մի­կայի­պայ­ման­նե­րում­ կա­տար­վող­ընտ­րու­թյան­ գոր­ծըն­թաց­նե­րի­և­ մե­խա­նիզմ­նե­րի­ ըն­կալ­ման­նկատ­մամբ­ սո­ցիոլո­գիական­մո­տե­ցում­ ցու­ցա­բե­րե­լու­ կա­րևո­րու­թյան­ մա­սին:­ Օրի­նա­կը­մաս­նա­վո­րա­պես­ պատ­կե­րա­վոր­ներ­կա­յաց­նում­ է,­ թե­իրա­կան­ տն­տե­սա­կան­ և­ կա­ռա­վար­չա­կան­ պրակ­տի­կա­յում­գլո­բալ­գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի­հա­մար­ ինչ­պես­ են­ հիմ­նա­վո­րում­դառ­նում­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը,­որոնք­սո­ցիոլո­գիան­ու­սում­նա­սի­րում­ է­ հետ­ժա­մա­նա­կա­կից­հա­սա­րա­կու­թյան­էվո­լյու­ցիայի­

տե­սան­կյու­նից,­ հա­սա­րա­կու­թյուն,­որը­հեն­վում­է­տե­ղե­կու­թյուն­նե­րի,­ նո­րաձև­ իրա­կա­նու­թյան­ նոր­ պայ­ման­նե­րի­ և­մո­դեռ­նի­հա­սա­րա­կու­թյան­նեղ­ռա­ցիոնա­լիզ­մը­հաղ­թա­հա­րե­լու­մար­դա­սի­րա­կան­ ար­ժեք­նե­րի,­հե­տար­դյու­նա­բե­րա­կան­ հա­սա­րա­կու­թյան­այն­առանձ­նա­հատ­կու­թյան­ վրա,­ երբ­ սպա­սար­կում­նե­րի­ ոլորտն­առա­ջին­պլան­է­մղ­վում­ոչ­միայն­տն­տե­սա­կան­ պատ­ճառ­նե­րով,­ այլ­ամե­նից­ առաջ­ պոստ­մո­դեռ­նի­մար­դա­սի­րա­կան­ հի­մունք­նե­րի­իրա­գործ­ման­շր­ջա­նակ­նե­րում:­

Հա­սա­րա­կա­կան­ կյան­քը­մար­դա­սի­րա­կան­ հու­նով­ տա­նե­լու­տրա­մա­բա­նու­թյու­նը­փո­փո­խու­թյուն­ներ­ է­ են­թադ­րում­նաև­ կա­ռա­վար­չա­կան­ մո­տե­ցում­նե­րի­ և­ գոր­ծիք­նե­րի­առու­մով:­

Ե­թե­ հա­ջո­ղու­թյան­առանց­քային­ գոր­ծո­նը­ դառ­նում­ է­ձեռ­նար­կու­թյան­ կող­մից­ գնոր­դի­ճա­շակն­ու­քմա­հա­ճույք­նե­րը­ գու­շա­կե­լու­ ու­նա­կու­թյու­նը,­ապա­ որ­պես­ կա­ռա­վար­ման­հիմ­նա­րար­ բա­ղադ­րիչ­ է­ հան­դես­գա­լիս­կազ­մա­կեր­պու­թյան՝­աշ­խա­տա­կից­նե­րի­ նո­րա­րա­րա­կան­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներն­այն­պի­սի­ նոր­ ար­տադ­րան­քի­կամ­ծա­ռա­յու­թյան­ստեղծ­ման­մեջ­ օգ­տա­գոր­ծե­լու­ կա­րո­ղու­թյու­նը,­որոնք­կհա­մա­պա­տաս­խա­նեն­ապ­րան­քա­շատ­շու­կա­յում­ գեր­հա­գե­ցած­ գնորդ­նե­րի՝­օդում­ թևա­ծող,­ բայց­ դեռևս­անո­րոշ­ձգ­տում­նե­րին­ու­եր­ևա­կա­յու­թյա­նը,­ երա­զանք­նե­րին­ու­սպա­սում­նե­րին:

­Հա­սա­րա­կու­թյան­ հետ­ժա­մա­նա­կա­կից­ բնույ­թը­ սահ­մա­նում­է­կա­ռա­վար­ման­այն­պի­սի­գոր­ծիք­նե­րի­ առաջ­նայ­նու­թյու­նը,­ինչ­պի­սիք­են­տա­ղանդ­նե­րի­կա­ռա­վա­րու­մը,­ թի­մե­րի­ ձևա­վո­րու­մը,­ նո­րա­րա­րա­կան­ ու­նա­կու­թյուն­նե­րի­ զար­գա­ցու­մը,­մղում­նե­րի­ հա­մա­կար­գի­ կա­տա­րե­լա­գոր­ծումն­ ու­ կոր­պո­րա­տիվ­ մշա­կույ­թի­ վե­րա­կողմ­նո­րո­շու­մը­ դե­պի­ աշ­խա­տա­կից­նե­րի­ ներգ­րավ­վա­ծու­թյուն­և­ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան­ ազա­տու­թյուն,­ կազ­մա­կեր­պու­թյան­հան­դեպ­ ան­տար­բե­րու­թյու­նից­դե­պի­ նվիր­վա­ծու­թյուն­ ընդ­հա­նուր­գոր­ծին:

Տն­տե­սա­կան­կա­ռա­վար­չա­կան­ պա­րա­դիգ­մայի­ այն­

Տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­տե­սա­կան­և­գործ­նա­կան­նշա­նա­կու­թյու­նը

Ա­ռա­ջին­աշ­խա­տան­քային­օրը­ցան­կա­ցած­ձեռ­նար­կու­թյու­նում­դժ­վար­է­թե՛­նոր­աշ­խա­տակ­ցի­և­թե՛­կո­լեկ­տի­վի­հա­մար:­Ին­չո՞ւ...­Աշ­խա­տակ­ցի­պա­րա­գա­յում­դա­ձեռ­նար­կու­թյան­հա­մար­կեն­սա­կան­նշա­նա­կու­թյուն­ու­նե­ցող­ար­ժեք­նե­րին,­կո­լեկ­տի­վի­վար­քագ­ծի­նոր­մե­րին,­կա­նոն­նե­րին­ու­

ավան­դույթ­նե­րին­ծա­նո­թա­նա­լու­պահն­է:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 13

պի­սի­ ուղ­ղու­թյուն­նե­րի­ առա­ջա­ցու­մը,­ ինչ­պի­սիք­ գի­տե­լի­քի­էկո­նո­մի­կան­ է,­ իսկ­ավե­լի­ ուշ՝­տպա­վո­րու­թյուն­նե­րի­ էկո­նո­մի­կան,­ վկա­յում­ է­ կա­ռա­վար­չա­կան­ խնդ­րա­բա­նու­թյան­ սո­ցիոլո­գիական­ վեր­լու­ծու­թյու­նը­հան­րո­րեն­ ըն­կա­լե­լի­ դարձ­նե­լու­ ան­հրա­ժեշ­տու­թյան­ մա­սին:­ Վե­րապ­րե­լով­ մո­դեռ­նի­իրա­կան­ «շե­ղու­մը»՝­ մարդն­այ­սօր­ ընտ­րու­թյուն­ է­ կա­տա­րում­ հօ­գուտ­ առաս­պե­լա­բա­նա­կան­ և­ իռա­ցիոնալ­ բնույ­թի­մտա­ծո­ղու­թյան­ կամ,­ ըստ­ Մ.­Վե­բե­րի,­ հու­զա­կան­ և­ ար­ժե­քա­ռա­ցիոնալ­ մեկ­նա­բան­ման­սխե­մա­նե­րի:­

Կա­ռա­վար­չա­կան­ հար­ցե­րի­ և­ խնդ­րա­հա­րույց­ կե­տե­րի­նկատ­մամբ­ սո­ցիոլո­գիական­վեր­լու­ծու­թյան­ կի­րառ­ման­ ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը­ սկս­վում­է­ մե­նեջ­մեն­թի­ բնա­գա­վա­ռում­կա­ռա­վար­ման­ դա­սա­կան­դպրոց­նե­րից­ դե­պի­ ժա­մա­նա­կա­կից­ և­ հետ­ժա­մա­նա­կա­կից­հայե­ցա­կար­գեր­ էվո­լյու­ցիայի­վեր­լու­ծու­թյու­նից,­ որոնք­ ար­տա­ցո­լում­ են­ մշ­տա­կան­ ու­սուց­ման­ ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը­(«ինք­նակրթ­վող­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի»­ հայե­ցա­կարգ)­և­ աշ­խա­տա­կից­նե­րի­ նո­րա­րա­րա­կան­ ու­նա­կու­թյուն­նե­րի­ու­ շար­ժա­ռիթ­նե­րի­ խթա­նու­մը­սուբյեկտ­սուբյեկտ­ տե­սա­կի­ սո­ցիալ­կա­ռա­վար­չա­կան­տեխ­նո­լո­գիանե­րի­ շր­ջա­նակ­նե­րում:­

Տն­տե­սա­կան­ ար­դյու­նա­վե­տու­թյան­ բարձ­րաց­ման­ իրա­տե­սա­կան­ խն­դիր­ներն­ ըն­կե­րու­թյա­նը­ ստի­պում­ են­ դի­մել­գնորդ­ գրա­վե­լու­ քայ­լե­րի­ այն­պի­սի­պայ­ման­նե­րում,­ երբ­ սո­ցիալա­կան­ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյունն­ ու­ ոչ­ ֆի­նան­սա­կան­հաշ­վետ­վու­թյու­նը­ վե­րած­վում­են­ ֆի­նան­սա­կան­ հա­ջո­ղու­թյան­ գոր­ծոն­նե­րի:­ Դրա­ հետ­կապ­ված­ նյու­թերն­ ավարտ­վում­ են­ տպա­վո­րու­թյուն­նե­րի­էկո­նո­մի­կայի­հայե­ցա­կար­գի­և­կազ­մա­կեր­պա­կան­ նպա­տակ­նե­րի­իրա­գործ­ման­նկատ­մամբ­ըն­կե­րու­թյան­ սո­ցիալա­պես­պա­տաս­խա­նա­տու­ գոր­ծե­լաո­ճի­ սո­ցիոլո­գիական­ վեր­լու­ծու­թյամբ:­ Դրա­նով­ ամ­բող­ջա­կա­նա­նում­է­կա­ռա­վար­ման­պար­բե­րաշր­ջա­նը՝­ սկ­սած­ նպա­տակ­նե­րի­առա­ջադր­ման­և­շու­կա­յում­ըն­կե­րու­թյան­դե­րա­կա­տար­ման­ ու­ գոր­ծա­ռույթ­նե­րի­ռազ­մա­վա­րա­կան­ տես­լա­կա­նի­ձևա­կեր­պու­մից՝­ ան­ցնե­լով­ ըն­կե­րու­թյան­ ընդ­հան­րա­կան­նպա­տակ­նե­րի­ իրա­կա­նաց­մանն­ուղղ­ված­կազ­մա­կեր­պա­կան­ բիզ­նես­գոր­ծըն­թա­ցում­յու­րա­քան­չյուր­ մաս­նակ­ցի­ներդ­րումն­ ապա­հո­վող­ տար­բեր­ գոր­ծիք­նե­րի­ ար­դյու­նա­վե­տու­թյան­ վեր­լու­ծու­թյան­փու­լով,­ և­ վեր­ջաց­րած­ տն­տե­սա­կան­կա­ռա­վար­չա­կան­ մի­ջա­վայ­րի­ վե­րա­ցա­կա­նաց­ման,­ֆրի­լան­սի­և­վե­րա­ցա­կան­ձեռ­նար­կա­տի­րու­թյան­ արա­գըն­

թաց­ զար­գաց­ման­ պայ­ման­նե­րում­ շու­կա­յում­ զբա­ղեց­րած­դիր­քի­ և­ ընդ­հա­նուր­ առ­մամբ­սո­ցիետալ­հա­մա­կար­գում­կոր­պո­րա­տիվ­բիզ­նե­սի­դիր­քի­տե­սան­կյու­նից­ըն­կե­րու­թյան­ռազ­մա­վա­րու­թյան­սր­բագր­մամբ:

Չ­նա­յած­ ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի­տն­տես­վար­ման­և­ար­դյու­նա­վե­տու­թյան­ կա­ռա­վար­ման­նկատ­մամբ­ սո­ցիոլո­գիական­մո­տեց­ման­կի­րա­ռա­կան­բնույ­թին՝­ տն­տե­սա­կան­ սո­ցիոլո­գիան­ գի­տու­թյան­ հիմ­նա­րար­ուղ­ղու­թյուն­ է,­ որը­ պա­տաս­խա­նում­ է­ տն­տե­սա­կան­ գոր­ծու­նեու­թյան­ խնդ­րա­հա­րույց­հար­ցե­րին:­Այդ­խնդ­րա­հա­րույց­գո­տի­ներն­ ու­ հան­գույց­նե­րը­վեր­լու­ծու­թյան­ են­ են­թարկ­վում­սո­ցիոլո­գիայի­ հիմք­ հան­դի­սա­ցող­ այն­պի­սի­ եր­ևույթ­նե­րի­տե­սան­կյու­նից,­ ինչ­պի­սիք­ են­ինս­տի­տու­ցիոնա­լիզ­մը,­ փոխ­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը,­ սո­ցիալա­կան­ նա­խագ­ծու­մը,­ առեղծ­վա­ծա­բա­նու­թյու­նը:­ Կոնկ­րետ­ կի­րա­ռա­կան­խնդ­րա­բա­նու­թյա­նը­վե­րա­բե­րող­ հա­վել­վա­ծում­ դի­

տարկ­վում­են­սո­ցիոլո­գիական­հիմ­նա­կան­ բա­ցատ­րա­կան­հայե­ցա­կար­գերն­ ու­ մո­տե­ցում­նե­րը,­ որոնք­ ձևա­վո­րում­են­տնտե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­տե­սա­կան­հիմ­նակ­մախ­քը:­

Ընդ­հա­նուր­ առ­մամբ՝­ սո­ցիոլո­գիան՝­ որ­պես­ ինք­նու­րույն­ գի­տա­կան­ ուղ­ղու­թյուն,­առանձ­նա­ցավ­ այն­ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում,­ երբ­ ավան­դա­կա­նից,­ բնու­թյամբ­ պայ­մա­նա­վոր­ված­ կեն­սա­կեր­պից­հե­ռա­ցու­մը­ հատ­կա­պես­ նկա­տե­լի­դար­ձավ­ակ­տիվ­ար­դյու­նա­բե­րաց­ման­ և­ բուր­ժո­ւա­կան­հա­սա­րա­կու­թյան­ ձևա­վոր­ման­ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում:­ Համ­ընդ­հա­նուր­ հա­մար­ժե­քի­ մի­ջո­ցով­ ուղ­ղագ­ծային­ միաչափ­գնա­հատ­ման­ վրա­ (դ­րա­մա­կան­ չա­փո­րո­շում)­ հիմն­ված­կա­պի­տա­լիս­տա­կան­ մո­դե­լից­սո­ցիալա­կան­ հա­մա­կար­գը­հատ­կա­պես­ակ­նա­ռու­կեր­պով­առանձ­նա­ցավ­ կեն­սա­գոր­ծու­նեու­թյան­ իրա­կան,­ բնա­կան­պար­բե­րաշր­ջա­նային­մո­դե­լով,­ին­չը­ վեր­ջի­նիս­ վե­րա­ծեց­ շո­

շա­փե­լի­և­քն­նար­կե­լի­գոր­ծո­նի՝­այն­ դարձ­նե­լով­ հա­սա­րա­կա­կան­ գի­տու­թյան­ ու­սում­նա­սի­րու­թյան­ինք­նու­րույն­առար­կա:­

Օ.­ Կոն­տը,­ հե­տա­զո­տե­լով­սո­ցիալա­կան­ իրա­կա­նու­թյու­նը­ և­ կո­լեկ­տիվ­ փո­խազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի­ հյուս­ված­քը,­ ստեղ­ծեց­ «սո­ցիալա­կան­ ֆի­զի­կան»­կամ­ սո­ցիոլո­գիան`­ որ­պես­բնա­կան­ գի­տու­թյուն,­ որը­ կա­ռուց­ված­է­փոր­ձե­րի­կրկ­նե­լիու­թյան­ և­ եզ­րա­կա­ցու­թյուն­նե­րի­ապա­ցու­ցո­ղա­կան­ հիմ­նա­վոր­ման­պո­զի­տի­վիս­տա­կան­սկըզ­բունք­նե­րի­ վրա:­Սա­կայն­ նրա­ներդ­րած­ ավան­դը­ նույն­քան­նշա­նա­կա­լի­ է­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­ աս­պա­րե­զում:­Նա­կա­տա­րել­է­կա­պի­տա­լիզ­մի­զար­գաց­ման­ ճգ­նա­ժա­մային­փու­լի­ ձևա­վոր­ման­ վեր­լու­ծու­թյուն,­որը­միտ­ված­է­շա­հույ­թի­ան­սահ­մա­նա­փակ­ գե­րա­ճին­այն­պի­սի­ պայ­ման­նե­րում,­ երբ­սպա­ռու­մը­ (հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար՝­ նաև­ պա­հան­ջար­կը)­ սկզ­բուն­քո­րեն­ հան­դի­սա­նում­ է­ սահ­մա­նա­փակ­ մե­ծու­

թյուն:­ Այդ­ հա­կա­սու­թյանն­ան­խու­սա­փե­լիորեն­ հետ­ևում­են­ ճգ­նա­ժա­մը­ և­ ել­քը­ դե­պի­ան­սահ­մա­նա­փակ­ սպառ­ման­ոլորտ­ (այդ­ ելքն­ իրա­գործ­վեց­1960­1970­­ա­կան­ թթ.­ մար­քե­թին­գի­ շր­ջա­նակ­նե­րում,­ այ­նու­հետև՝­ 1980­1990­­ա­կան­թթ.,­ իրաց­ման­ գլո­բա­լաց­ման­հաշ­վին)­ կամ­ ձեռ­նար­կու­թյան­նպա­տա­կային­ գոր­ծա­ռույ­թի­ սահ­մա­նա­փակ­ման­ ոլորտ:­Մաս­նա­վո­րա­պես­ մի­ջերկ­րա­ծո­վյան­ մշա­կույ­թում­ ըն­տա­նե­կան­ ձեռ­նար­կու­թյան­ օրի­նա­կով­կա­րե­լի­ է­տես­նել,­ որ­գեր­շա­հույ­թը­ բիզ­նե­սի­ միակ­ հնա­րա­վոր­նպա­տա­կը­չէ:­

Ի­րա­կա­նում­բիզ­նե­սի­նպա­տակ­նե­րը­ կա­րող­ են­ միան­գա­մայն­ տար­բեր­ լի­նել,­ ձեռ­նար­կու­թյան­ տի­րա­պետ­ման­ կար­գա­վի­ճա­կա­դե­րային­ բա­ժան­ման­ (բաժ­նե­տե­րեր)­ և­ կա­ռա­վար­ման­ (մե­նե­ջեր­ներ)­ հար­ցը­բա­վա­կա­նին­ ման­րազնին­ու­սում­նա­սիր­վել­ է­ տն­տե­սա­գի­տա­կան­տե­սու­թյան­կող­մից՝­գոր­ծա­կա­լա­կան­ և­ պայ­մա­նագ­րային­ տե­սու­թյան,­ տե­ղե­կատ­վու­թյան­ ասի­մետ­րիայի­տե­սան­կյու­նից:­

Այս­պես՝­ գլ­խա­վոր­ տնօ­րե­նը­ պետք­ է­ որո­շում­ կա­յաց­նի՝­արդյոք­ ին­քը­ նոր­ «Բենթ­լի»­ավ­տո­մե­քե­նա­ գնի­ ձեռ­նար­կու­թյան­ ներ­կա­յա­ցուց­չա­կան­կա­րիք­նե­րի­ հա­մար­ (այ­սինքն՝­որ­պես­զի­ առա­ջի­կա­ տա­րի­նե­րին­ ինքն­ ան­ձամբ­ դրա­նով­երթ­ևե­կի),­ թե­ բաժ­նե­տե­րե­րին­ավե­լի­խո­շոր­գու­մար­ներ­վճա­րի՝­ որ­պես­ շա­հա­բա­ժին:­ Պա­տաս­խա­նը­ զգա­յա­կան­ մա­կար­դա­կով­ են­թադ­րե­լի­ է,­ եթե­չգոր­ծադր­վեն­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայի­ կող­մից­ առա­ջարկ­վող­ գոր­ծիք­նե­րը,­ որոնք­այ­սօր­ ար­դեն­ բա­վա­կա­նին­լայն­տա­րա­ծում­ են­ գտել­ կոր­պո­րա­ցիանե­րի­աշ­խար­հում:­

Օ­պոր­տու­նիս­տա­կան­ գոր­ծե­լաոճն­ ու­սում­նա­սիր­վում­ է­տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիայում:­Օպոր­տու­նիզ­մը­ դրս­ևոր­վում­է­ այն­ դեպ­քե­րում,­ երբ­ կազ­մա­կերպ­չա­կան­ գոր­ծըն­թա­ցի­մաս­նա­կից­նե­րի­ ան­ձնա­կան­նպա­տակ­ներն­ ու­ աշ­խար­հի­մա­սին­ ընդ­հան­րա­կան­ պատ­կե­րա­ցում­նե­րը­չեն­հա­մընկ­նում­ըն­կե­րու­թյան­նպա­տակ­նե­րին­և­տես­լա­կա­նին:­

Այս­պի­սով՝­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիան­ պա­տաս­խա­նում­է­ բիզ­նե­սի­ մի­ ամ­բողջ­ շարք­ամե­նաար­դիական­և­հրա­տապ­խն­դիր­նե­րի­ինչ­պես­մեր­տե­ղա­կան,­ մեզ­ հա­մար­ հա­րա­զատ­հայ­րե­նա­կան­ ոչ­ մեծ­ ձեռ­նար­կու­թյան,­ այն­պես­ էլ­ գլո­բալ­կոր­պո­րա­ցիայի­ աշ­խար­հում:­Բո­լոր­ըն­կե­րու­թյուն­ներն­իրենց­գոր­ծու­նեու­թյան­ ցան­կա­ցած­մա­կար­դա­կում­ բախ­վում­ են­մարդ­կանց­ իրա­կան­ վար­քա­գծի­ խն­դիր­նե­րին.­ տն­տե­սա­կան­սո­ցիոլո­գիան­զբաղ­վում­է­հենց­դրանց­լուծ­մամբ:­

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201514

­Մար­տի­13­­ին­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րի­հա­մար­առ­ցանց­դա­սա­խո­սու­թյամբ­հան­դես­եկավ­Կա­լի­ֆոռ­նիայի­տեխ­նո­լո­գիական­ինս­տի­տու­տի­պրո­ֆե­սոր,­կեն­սա­բա­նու­թյան­բնա­գա­վա­ռում­հայտ­նի­գիտ­նա­կան,­բազ­մա­թիվ­մր­ցա­նակ­նե­րի­դափ­նե­կիր,­հա­յազ­գի­Սար­կիս­Մազ­մա­նյա­նը:­

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Մի­ջո­ցա­ռու­մը­ «ԱՐ­ՓԱ»­ինս­տի­տու­տի­ «Հե­ռա­վար­ ու­սու­ցում»­ծրագ­րի­շր­ջա­նա­կում­կազ­մա­կերպ­վել­ էր­ ԵՊՀ­ կեն­սա­բա­նու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­գե­նե­տի­կայի­ և­ բջ­ջա­բա­նու­թյան,­ ման­րէաբա­նու­թյան­ և­ման­րէ­նե­րի­ու­բույ­սե­րի­կեն­սա­տեխ­նո­լո­գիայի­ամ­բիոն­նե­րի­և­«Ե­րի­տա­սարդ­կեն­սա­բան­նե­րի­ասո­ցիացիա»­ՀԿ­­ի­հա­մա­տեղ­ջան­քե­րով:­ Սար­կիս­ Մազ­մա­նյանն­ աշ­խար­հում­ հայտ­նի­է­ իր՝­ աղես­տա­մոք­սային­ հա­

մա­կար­գի­ բակ­տե­րիանե­րի­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րով­ և­հայտ­նա­գոր­ծու­թյուն­նե­րով:­Նրա­ վա­րած­ դա­սա­խո­սու­թյան­ խո­րա­գիրն­ էր­ «Ինչ­պես­են­աղի­քային­բակ­տե­րիաներն­ազ­դում­ մար­դու­ առող­ջու­թյան­վրա­ և­ հան­դի­սա­նում­ նոր­ դե­ղա­մի­ջոց»:­ Այն,­ որ­ այդ­ բակ­տե­րիանե­րը­ մաս­նակ­ցում­ են­մար­սո­ղա­կան­ հա­մա­կար­գի­աշ­խա­տան­քին,­ հայտ­նի­ էր­վա­ղուց,­ սա­կայն­ թե­ ինչ­պի­սի­այլ­ գոր­ծա­ռույթ­ներ­ են­ դրանք­կա­տա­րում,­ բա­ցա­հայ­տեց­ամե­րի­կա­հայ­պրո­ֆե­սո­րը:­

«­Մենք­ ու­սում­նա­սի­րել­ ենք­բակ­տե­րիանե­րի­ թա­ղան­թային­կոմ­պո­նենտ­նե­րից­ մե­կը՝­ մի­պո­լի­սա­խա­րիդ:­ Նախ­ ստեղ­ծել­ ենք­ մկ­ներ,­ որոնք­ չու­նեին­աղես­տա­մոք­սային­հա­մա­կար­գի­այս­կամ­այն­տե­սա­կի­բակ­տե­րիաներ:­Դրա­նից­հե­տո­տե­սանք,­որ­այդ­բակ­տե­րիանե­րը­չու­նե­ցող­ մկ­նե­րի­ մոտ­ ի­ հայտ­են­ գա­լիս­ նեյ­րո­դե­գե­նե­րա­տիվ­հի­վան­դու­թյուն­ներ,­ իսկ­ երբ­ավե­լաց­րինք­ այդ­ պո­լի­սա­խա­րի­դը,­ տե­սանք,­ որ­ այդ­ վնաս­վածք­նե­րը­գրե­թե­վե­րա­նում­են­

կամ­ պա­կա­սում»,­­ դա­սա­խո­սու­թյան­ ուղ­ղու­թյուն­նե­րից­ մե­կը­ներ­կա­յաց­նե­լիս­նշեց­Սար­կիս­Մազ­մա­նյա­նը:­­

­Դա­սա­խո­սու­թյան­ ըն­թաց­քում,­որը,­ի­դեպ,­ան­գլե­րեն­էր,­Սար­կիս­Մազ­մա­նյա­նը­ներ­կա­յաց­րեց­իր­մի­քա­նի­ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներն­ ու­ ստա­ցած­ար­դյունք­նե­րը,­խո­սեց­նաև­նոր­մե­թոդ­նե­րի­ մա­սին,­ որոն­ցով­աշ­խա­տում­են­իրենք:­­

«­Սա­ առա­ջին­ դեպ­քը­ չէ,­նմա­նաբ­նույթ­ դա­սա­խո­սու­

թյուն­ ան­ցած­ տա­րի­ կազ­մա­կեր­պել­ ենք­ նաև­Գի­տու­թյուն­նե­րի­ազ­գային­ակա­դե­միայում:­Այս­ կերպ­ փոր­ձում­ ենք­ կապ­ստեղ­ծել­ դր­սի­ հա­յազ­գի­ գիտ­նա­կան­նե­րի­ և­տե­ղի­ ու­սա­նող­նե­րի­ միջև,­ թե­կուզև­ առ­ցանց­տար­բե­րա­կով:­Փոր­ձում­ենք­և՛­հայ­ գիտ­նա­կան­նե­րին­ կա­պել­Հա­յաս­տա­նի­հետ,­և՛­ու­սա­նող­նե­րին­ հասց­նել­ որա­կյալ­ գի­տա­կան­ ար­դյունք­նե­րի­ մա­սին­զե­կու­ցում­ներ»,­­ասում­է­«Ե­րի­տա­սարդ­կեն­սա­բան­նե­րի­ասո­

ցիացիա»­ ՀԿ­­ի­ ան­դամ,­ ԵՊՀ­կեն­սա­բա­նու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ շր­ջա­նա­վարտ­ Հո­վա­կիմ­Զա­քա­րյա­նը:­

Ն­շենք,­ որ­ գիտ­նա­կա­նը­բազ­միցս­ այ­ցե­լել­ է­ Հա­յաս­տան,­ սա­կայն­ ԵՊՀ­ ու­սա­նող­նե­րի­հա­մար­դա­սա­խո­սու­թյուն­էր­կար­դում­առա­ջին­ան­գամ:­

«­Նա­ այս­տեղ­ մաս­նակ­ցել­է­ երի­տա­սարդ­ գիտ­նա­կան­նե­րի­ նս­տաշր­ջան­նե­րի,­ որոնք­նվիր­ված­ էին­ մո­լե­կու­լային­կեն­սա­բա­նու­թյա­նը:­Այժմ­էլ­նա­հա­մար­վում­է­ԱՄՆ­ամե­նաան­վա­նի­ հայ­ գիտ­նա­կան­նե­րից­մե­կը:­Սա­շատ­լավ­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ է­ մեր­ ու­սա­նող­նե­րի­հա­մար­ հայտ­նի­ գիտ­նա­կա­նի­ հետ­ կապ­ հաս­տա­տե­լու­ և­անգլե­րե­նի­ իմա­ցու­թյու­նը­ բա­րե­լա­վե­լու­առու­մով»,­­կար­ծում­է­Գե­նե­տի­կայի­ և­ բջ­ջա­բա­նու­թյան­ ամ­բիոնի­ վա­րիչ­ Ռու­բեն­Հա­րու­թյու­նյա­նը:

­Շուրջ­ 1­ ժամ­ տևած­ հան­դիպ­ման­ ըն­թաց­քում­ ամե­րի­կա­հայ­ պրո­ֆե­սո­րը­ պա­տաս­խա­նեց­ նաև­ ներ­կա­նե­րի­ հար­ցե­րին:

Գի­տա­կան­վեր­ջին­նվա­ճում­նե­րը՝­ամե­րի­կա­հայ­գիտ­նա­կա­նի­մա­տուց­մամբ

­Նյու­Յոր­քի­Բիգն­հեմ­թոն­հա­մալ­սա­րա­նի­պրո­ֆե­սոր­Սյու­զան­Էփ­փը­ԵՊՀ­ու­սա­նող­նե­րին­ներ­կա­յաց­րեց­այն­ամե­նը,­ինչ­պետք­է­հա­սա­րա­կա­կան­սեկ­տո­րում­կա­րիերա­կա­ռու­ցե­լու­հա­մար:

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Մար­տի­24­­ին­ԵՊՀ­մի­ջազ­գային­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նող­նե­րը­հյու­րըն­կա­լել­ էին­ հան­րային­կա­ռա­վար­ման­ պրո­ֆե­սո­րի,­ով­ ման­րա­մասն­ ներ­կա­յաց­րեց­ ոչ­ պե­տա­կան,­ շա­հույթ­չհե­տապն­դող­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներն­ ու­ դրան­ցում­ ինք­նադրս­ևոր­վե­լու­ հե­ռան­կար­նե­րը:­ Դա­սա­խո­սու­թյու­նը­ կրում­էր­«Կա­ռա­վա­րու­թյան­և­քա­ղա­քա­ցիական­ հա­սա­րա­կու­թյան­փո­խազ­դե­ցու­թյան­ խն­դիր­նե­րը.­ շա­հույթ­ չհե­տապն­դող­ մե­նե­ջեր­նե­րի­ դե­րը»­ խո­րա­գի­րը:­Մի­ջո­ցառ­ման­ կազ­մա­կեր­պիչն­էր­ ԵՊՀ­ մի­ջազ­գային­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­վար­չու­թյու­նը:­

Սյու­զան­ Էփ­փի­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը­ վե­րա­բե­րում­ են­ կա­ռա­վա­րու­թյուն­­ոչ­առևտրային­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րին,­ ինչ­պես­ նաև­ զար­գա­ցած­և­ զար­գա­ցող­ երկր­նե­րում­ ոչ­պե­տա­կան­ սեկ­տո­րի­ էվո­լյու­ցիային­ և­ չա­փե­րին:­ Նա­ ու­սում­նա­սի­րել­է­նաև,­թե­ինչ­պես­է­ պե­տա­կան­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն­ ազ­դում­ ու­ ձևա­վո­րում­քա­ղա­քա­ցիական­ հա­սա­րա­կու­թյուն­և­ոչ­առևտ­րային­կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ:­

Սյու­զան­ Էփ­փը­ ներ­կա­յաց­րեց,­ թե­ ինչ­խմ­բե­րի­ է­ բա­ժան­վում­ հա­սա­րա­կու­թյու­նը,­այ­նու­հետև­ ման­րա­մասն­ ան­դրա­դար­ձավ­ դրան­ցից­ մե­կին՝­ քա­ղա­քա­ցիական­ հա­սա­րա­կու­թյա­նը:­ Խո­սեց­ նաև­սո­ցիալա­կան­ զար­գաց­ման­գոր­ծում­ դրա­ ու­նե­ցած­ դե­րի­մա­սին:­Նա­­փաս­տեց,­որ­հա­սա­րա­կա­կան­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի­ հիմ­նա­կան­առա­քե­լու­թյունն­է­գտ­նել­անու­շադ­րու­թյան­ մատն­ված­ խն­դիր­ներն­ու­ հա­սա­րա­կու­թյան­ ու­շադ­րու­թյու­նը­սևե­ռել­դրանց­վրա:­Այդ­կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը­ հիմ­

նա­կա­նում­ գոր­ծում­ են­ առող­ջա­պա­հու­թյան,­կր­թու­թյան,­սո­ցիալա­կան,­մշա­կու­թային­և­այլ­բնա­գա­վառ­նե­րում:­

«Այ­սօր­ ԱՄՆ­­ո­մ­ գոր­ծում­են­հար­կե­րից­ազատ­ված­2­մի­լիոն,­ տար­բեր­ ծա­ռա­յու­թյուն­ներ­ մա­տու­ցող­ շուրջ­ 1­ մի­լիոն­և­100.000­ լոբ­բիս­տա­կան­կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ,­ 114.000­հիմ­նադ­րամ­ներ­ և­ 400.000­­ից­

ավե­լի­ կրո­նա­կան­ միավո­րում­ներ»,­­ նշեց­հան­րային­կա­ռա­վար­ման­ պրո­ֆե­սո­րը՝­ հա­վե­լե­լով,­ որ­ դրան­ցից­ յու­րա­քան­չյու­րի­զար­գա­ցու­մը­կախ­ված­է­ճիշտ­կա­ռա­վա­րու­մից:­­­

Ա­մե­րի­կա­ցի­ մաս­նա­գե­տը­ թվար­կեց­ նաև­այն­ հմ­տու­թյուն­նե­րը,­ որոնք­ պետք­ են­հա­սա­րա­կա­կան­ սեկ­տո­րում­գոր­ծու­նեու­թյուն­ ծա­վա­լե­լու­

հա­մար՝­ընդ­գծե­լով,­որ­առանձ­նա­հա­տուկ­ տեղ­ են­ զբա­ղեց­նում­ նաև­ հա­մա­պա­տաս­խան­կր­թու­թյունն­ ու­ մարդ­կային­որակ­նե­րը,­ինչ­պես­նաև­կա­ռա­վար­ման,­առաջ­նոր­դու­թյան­ու­նա­կու­թյուն­նե­րը,­քա­ղա­քա­կան­գի­տե­լիք­նե­րը­և­այլն:­­

­Հան­դիպ­ման­ ըն­թաց­քում­պրո­ֆե­սո­րին­ ու­ղեկ­ցում­ էր­«Save­ The­ Children»­ մի­ջազ­գային­ կազ­մա­կեր­պու­թյան­հա­յաս­տա­նյան­ գրա­սե­նյա­կի­ղե­կա­վար­Ար­սեն­Ստե­փա­նյա­նը,­ ով­ ևս­ բա­վա­կա­նին­ շատ­տե­ղե­կու­թյուն­ներ­ հա­ղոր­դեց­ու­սա­նող­նե­րին՝­ հիմն­վե­լով­անձնա­կան­փոր­ձի­ վրա:­ԵՊՀ­մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ ֆա­կուլ­տե­տի­ հան­րային­կա­ռա­վար­ման­ամ­բիոնի­վա­րիչ­Վա­հագն­Ագ­լյանն­էլ­հան­դիպ­մա­նը­ ներ­կա­ ու­սա­նող­նե­րին­խոր­հուրդ­ տվեց­ հե­տա­գա­յում­իրենց­ ավար­տա­կան­ աշ­խա­տանք­նե­րը­գրե­լիս­ընտ­րել­նաև­այն­պի­սի­թե­մա­ներ,­որոնց­շըր­ջա­նա­կում­ կու­սում­նա­սի­րեն­հա­սա­րա­կա­կան­սեկ­տո­րը:

­Դա­սա­խո­սու­թյու­նը­ եզ­րա­փակ­վեց­հարց­ու­պա­տաս­խա­նով:­

Հա­սա­րա­կա­կան­սեկ­տո­րը՝­կա­րիերայի­լուրջ­հե­ռան­կար

Սյուզան Էփփը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 15

­Մար­տի­13­­ին­ԵՊՀ­­ու­մ­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Խա­ղե­րը՝­ան­գլե­րե­նի­ու­սուց­ման­մաս.­տե­սա­կա­նից­դե­պի­գործ­նա­կան­իրա­կա­նու­թյուն»­խո­րագ­րով­սե­մի­նար­դա­սըն­թաց:­

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

ԵՊՀ­ շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­ և­կա­րիերայի­ կենտ­րո­նի­ ու­ «Այ­Էյ­ Բի»­ բիզ­նե­սի­ մի­ջազ­գային­ակա­դե­միայի­ կող­մից­ կազ­մա­կերպ­ված­ դա­սըն­թա­ցին­ մաս­նակ­ցում­ էին­ տար­բեր­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ու­սա­նող­ներ:­Բա­նա­խոս­նե­րը­«Այ­Էյ­Բի»­­ի­լե­զու­նե­րի­կա­տա­րե­լա­գործ­ման­բաժ­նի­աշ­խա­տա­կից­ներն­ էին,­ ով­քեր­հան­դիպ­ման­ սկզ­բում­ ներ­կա­յաց­րին­ բիզ­նե­սի­ մի­ջազ­գային­ակա­դե­միան­ ու­ դրա­ երեք­ բա­ժին­նե­րը:

­«Այ­Էյ­Բի»­­ի­լե­զու­նե­րի­կա­տա­րե­լա­գործ­ման­ բաժ­նի­ ­ ղե­կա­վար­ Կա­րի­նե­ Վար­դա­զա­րյա­նը­ նշեց,­ որ­ իրենց­ աշ­խա­տան­քային­ պրակ­տի­կայի­ 13­տար­վա­ կու­տակ­ված­ հա­րուստ­փոր­ձը­ թույլ­ է­ տա­լիս­ արագ­ և­ար­դյու­նա­վե­տո­րեն­ ար­ձա­գան­քել­ան­հատ­նե­րի­մաս­նա­գի­տա­կան­զար­գաց­ման­կա­րիք­նե­րին,­ինչ­պես­նաև­աջակ­ցել­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րին­ կադ­րե­րի­մաս­նա­գի­տա­կան­ հմ­տու­թյուն­նե­րի­աճի­գոր­ծըն­թա­ցում:­

Սե­մի­նար­դա­սըն­թա­ցի­մաս­նա­կից­նե­րին­ ներ­կա­յաց­վե­ցին­խա­ղեր՝­ լեզ­վի­ ու­սուց­ման­ ըն­թաց­քում­ կի­րա­ռե­լու­ հա­մար,­ինչ­պես­նաև­ան­գլե­րե­նի­ու­սուց­ման­բազ­մա­թիվ­տար­բե­րակ­ներ­և­այդ­ուղ­ղու­թյամբ­կա­րիերայի­զար­գաց­ման­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ:­ Ու­սա­նող­նե­րը­ ստա­ցան­ նաև­ կի­րա­ռե­լի­խոր­հուրդ­ներ­ ու­ար­ժե­քա­վոր­տե­ղե­կատ­վու­թյուն­այն­մա­սին,­թե­ինչ­պես­

դառ­նալ­պա­հանջ­ված­ և­ մր­ցու­նակ­դա­սա­խոս:

­Բա­ցի­ գործ­նա­կա­նում­ կի­րառ­վող­ հմ­տու­թյուն­նե­րից`­ բա­նա­խոս­նե­րը­խո­սե­ցին­նաև­«Այ­Էյ­ Բի»­ բիզ­նե­սի­ մի­ջազ­գային­ակա­դե­միայում­ պրակ­տի­կա­ և­աշ­խա­տան­քի­ ան­ցնե­լու­ հնա­

րա­վո­րու­թյուն­նե­րի­մա­սին:­Կա­րի­նե­ Վար­դա­զա­րյանն­ ու­սա­նող­նե­րին­ներ­կա­յաց­րեց­դա­սա­խոս­նե­րի­ վե­րա­պատ­րաստ­ման­ծրա­գի­րը,­ որը­ հա­տուկ­ նա­խա­տես­ված­ է­ ան­գլե­րե­նով­ թրեյ­նինգ­ներ­իրա­կա­նաց­նող­դա­սա­խոս­նե­րի­հա­մար:­

Ըստ­ Կա­րի­նե­ Վար­դա­զա­րյա­նի՝­ ԵՊՀ­­ի­ հետ­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը­ պա­տա­հա­կան­չէ,­ քա­նի­ որ­ ան­գլե­րե­նի­ լա­վա­գույն­ մաս­նա­գետ­նե­րը­ տա­լիս­է­ հենց­ Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­բա­նա­սի­րու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տը:

Խա­ղե­րը՝­որ­պես­օտար­լեզ­վի­ու­սուց­ման­մաս

­Մար­տի­3­ի­ն,­5­ին­և­6­ին­ԵՊՀ­ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ֆա­կուլ­տե­տում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Ինչ­պե՞ս­կա­տա­րել­գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան­աշ­խա­տանք»­թե­մայով­եռօ­րյա­սե­մի­նար­դա­սըն­թաց:

Ք­նար­Մի­սա­կյան­Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ֆա­կուլ­տետ,­3­րդ­կուրս

­Գի­տա­կան­ միտք­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րը­ սո­վո­րե­լուն­զու­գա­հեռ­ զբաղ­վում­ են­ նաև­տա­րաբ­նույթ­ մաս­նա­գի­տա­կան­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րով­և­ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րով:­Նրանք­ գրում­ են­ գի­տա­կան­հոդ­ված­ներ­և­հա­ջո­ղու­թյուն­ներ­ակն­կա­լում­ իրենց­ բնա­գա­վա­ռում:­Ընդ­հա­նուր­առ­մամբ՝­այդ­աշ­խա­տանք­նե­րի­ ան­դրա­նիկ­փոր­ձե­րը­նպաս­տում­են,­որ­գի­տու­թյան­ ճա­նա­պար­հը­ բռ­նած­ու­սա­նող­նե­րը­ հե­տա­գա­յում­ավե­լի­ ար­դյու­նա­վետ­ ու­ լուրջ­աշ­խա­տանք­ներ­ իրա­կա­նաց­նեն:­ Եվ­ ահա­ հաշ­վի­ առ­նե­լով­այդ­ ամե­նի­ կար­ևո­րու­թյունն­ու­ ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը՝­ Մայր­բու­հում­պար­բե­րա­բար­կազ­մա­կերպ­վում­ են­ գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան­ ճիշտ­ աշ­խա­տանք­ներ­կա­տա­րե­լուն­ միտ­ված­ դա­սըն­թաց­ներ:

­Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ ֆա­կուլ­տե­տը­ևս,­զերծ­չմ­նա­լով­գի­տու­

թյան­ մար­տահ­րա­վեր­նե­րից,­ապա­գա­ լրագ­րող­նե­րի­ հա­մար­կազ­մա­կեր­պել­էր­սե­մի­նար­դա­սըն­թաց:­ Ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նո­ղա­կան­ գի­տա­կան­ ըն­կե­րու­թյան­ կող­մից­ կազ­մա­կերպ­ված­դա­սըն­թա­ցին­ մաս­նակ­ցում­ էին­ինչ­պես­բա­կա­լավ­րիատի­և­մա­գիստ­րա­տու­րայի­ առ­կա,­ այն­պես­էլ­հե­ռա­կա­ու­սուց­ման­հա­մա­կար­գում­ սո­վո­րող­ ու­սա­նող­ներ:­ Եռօ­րյա­ սե­մի­նար­դա­սըն­թա­ցի­առա­ջին­օրը­թե­ման­ներ­կա­յաց­րեց­ Ռա­դիոհե­ռուս­տա­տե­սային­ ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ամ­բիոնի­ վա­րիչ­ Մու­շեղ­ Հով­սե­փյա­նը,­ երկ­րորդ­ օրը՝­ ԵՊՀ­ՈՒ­ԳԸ­ նա­խա­գահ­ Մի­քայել­Մալ­խա­սյա­նը,­իսկ­եր­րորդ­օրն­այն­ամ­փո­փեց­Մա­մու­լի­պատ­մու­թյան­և­տե­սու­թյան­ամ­բիոնի­վա­րիչ­Դա­վիթ­Պետ­րո­սյա­նը:

«­Մենք­ պետք­ է­ կա­րո­ղա­նանք­ ու­սա­նող­նե­րին­ առաջ­մղել­ դե­պի­գի­տու­թյուն:­Այն­ու­սա­նող­նե­րը,­ ով­քեր­ իրենց­ ու­սում­նա­ռու­թյան­ ըն­թաց­քում­ու­նե­նում­ են­ տպագր­ված­ գի­տա­կան­հոդ­ված­ներ,­հե­տա­գա­յում­ լուրջ­ հա­ջո­ղու­թյուն­ներ­ են­ար­ձա­նագ­րում:­Մեր­նպա­տակն­է­ բա­ցա­հայ­տել­ այդ­ ու­նա­կու­թյուն­ներն­ ու­ աշ­խա­տա­սի­րու­թյունն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րին,­նպաս­տել­ նրանց­ գի­տա­կան­ձեռք­բե­րում­նե­րին:­ Հա­ճախ­ ու­սա­նող­նե­րի­ իրա­զեկ­վա­ծու­թյան­պա­կասն­է­պատ­ճառ­դառ­նում,­որ­ ու­սում­նա­ռու­թյան­ ըն­թաց­քում­նրանք­գի­տա­կան­հոդ­ված­ներ­ չեն­ գրում»,­­ նշեց­ Ժուռ­

նա­լիս­տի­կայի­ ֆա­կուլ­տե­տի­ՈՒ­ԳԸ­ նա­խա­գահ­ Հով­հան­նես­Վար­դա­նյա­նը:

­Սե­մի­նար­դա­սըն­թա­ցի­ բա­նա­խոս­նե­րը­ ման­րա­մասն­ ներ­կա­յաց­րին­ գի­տա­կան­ հոդ­ված­գրե­լու­չա­փո­րո­շիչ­նե­րը,­բեր­ված­օրի­նակ­նե­րով­ ցույց­ տվե­ցին­գի­տա­կան­ ու­ լրագ­րո­ղա­կան­հոդ­ված­նե­րի­ տար­բե­րու­թյուն­նե­րը:­ Երեք­ բա­նա­խոս­ներն­ էլ­փաս­տե­ցին,­ որ­ ու­սա­նող­նե­րը­շատ­հա­ճախ­կանգ­նում­են­այդ­խնդ­րի­առջև,­ինչն­էլ­իր­հեր­թին­լրա­ցու­ցիչ­ աշ­խա­տանք­ է­ պա­հան­ջում:­Ներ­կա­յաց­վե­ցին­նաև­ռե­ֆե­րա­տի,­ կուր­սային­ աշ­խա­տան­քի,­ ավար­տա­կան­ աշ­խա­տան­քի­ ու­ մա­գիստ­րո­սա­կան­թե­զի­տար­բե­րու­թյուն­նե­րը:­

«­Հա­յաս­տա­նում­ օր­ օրի­ստեղծ­վում­ են­ կր­թա­կան­ գոր­ծըն­թաց­նե­րը­ հեշ­տաց­նող­կենտ­րոն­ներ:­ Վեր­ջին­ տա­րի­

նե­րի­ փոր­ձը­ ցույց­ է­ տվել,­ որ­ու­սա­նող­նե­րի­ մի­ մա­սը­ շատ­հա­ճախ­ օգտ­վում­ է­ այդ­պի­սի­ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րից:­ Անհ­րա­ժեշտ­ է­ գտ­նել­ ու­սա­նող­նե­րի­մաս­նա­գի­տա­կան­ հե­տաքըրք­րու­թյուն­նե­րը,­ ապա­ ուղ­ղոր­դել,­որ­պես­զի­ նրանք­ կա­րո­ղա­նան­իրա­կա­նաց­նել­ նպա­տա­կային­հե­տա­զո­տու­թյուն­ներ­ և­ ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­ներ:­ Հա­յաս­տա­նում­ կան­ մի­ քա­նի­ գի­տա­կան­ամ­սագ­րեր,­ իսկ­ դրանց­ առա­քե­լու­թյու­նը­ գի­տու­թյամբ­ հե­տաքրքր­վող­ ու­սա­նող­նե­րին­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ տալն­ է,­ որ­պես­զի­ նրանց­ հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը­ նույն­պես­ տե­սա­նե­լի­լի­նեն­շա­տե­րին»,­­նշեց­պա­րոն­Հով­սե­փյա­նը:­

ԵՊՀ­ ՈՒ­ԳԸ­ նա­խա­գահ­Մի­քայել­ Մալ­խա­սյանն­ ու­սա­նող­նե­րին­ նախ­ ներ­կա­յաց­րեց­գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան­ աշ­խա­

տանք­կա­տա­րե­լու­հմ­տու­թյուն­նե­րին­ վե­րա­բե­րող­ նոր­ հրա­տա­րակ­ված­գիր­քը­և­խոր­հուրդ­տվեց­ գի­տա­կան­ հոդ­ված­ գրե­լիս­ հաշ­վի­ առ­նել­ գր­քում­ տըր­ված­ մե­թո­դա­կան­ ցու­ցում­նե­րը:­Այ­նու­հետև,­ըստ­մաս­նա­գի­տա­կան­ ոլորտ­նե­րի,­ առանձ­նաց­րեց­ կա­տար­վող­ աշ­խա­տանք­նե­րը`­ փաս­տե­լով,­ որ­ բո­լո­րի­դեպ­քում­ էլ­ նպա­տա­կը­ մեկն­ է՝­ներ­կա­յաց­նել­ գի­տա­կան­ նո­րույթ:­

Ու­սա­նող­նե­րին­ հե­տաքըրք­րող­ հար­ցե­րին­պա­տաս­խա­նեց­նաև­ Մա­մու­լի­ պատ­մու­թյան­ և­տե­սու­թյան­ ամ­բիոնի­ վա­րի­չը:­Պա­րոն­ Պետ­րո­սյա­նը­ գի­տա­կան­ հոդ­ված­ գրե­լու­ հա­մար­ներ­կա­յաց­րեց­ 12­ խոր­հուրդ­ներ,­որոնք­վե­րա­բե­րում­էին­օգ­տա­գործ­վող­ գրա­կա­նու­թյա­նը,­դրան­ցից­ դուրս­ գր­ված­ նշում­նե­րին,­ հո­գե­բա­նա­կան­ նա­խա­պատ­րաստ­վա­ծու­թյա­նը,­հա­մե­մա­տա­կան­քն­նու­թյա­նը,­գի­տա­կան­աշ­խա­տան­քի­տրա­մա­բա­նա­կան­ավար­տին­և­այլն:­

Ե­ռօ­րյա­ սե­մի­նար­դա­սըն­թացն­ ավարտ­վեց­ հա­վաս­տա­գրե­րի­ հանձն­մամբ:­ Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի­ֆա­կուլ­տե­տի­ՈՒ­ԳԸ­ան­դամ­նե­րը,­ մաս­նա­կից­նե­րին­տե­ղե­կաց­նե­լով,­ որ­ առա­ջի­կա­յում­ ան­ցկաց­վե­լու­ է­ «Լա­վա­գույն­ հոդ­վա­ծա­գիր­նե­րը»­ խո­րագ­րով­ գի­տա­կան­ նյու­թե­րի­մր­ցույթ,­ հույս­ հայտ­նե­ցին,­ որ­մր­ցույ­թի­մաս­նա­կից­նե­րի­թվում­կտես­նեն­նաև­սե­մի­նա­րին­մաս­նակ­ցած­ու­սա­նող­նե­րին:

Գի­տա­կան­աշ­խա­տան­քի­առանց­քը­պետք­է­լի­նի­գի­տա­կան­նո­րույ­թը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201516

Հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­

րի­ար­ցա­խյան­շր­ջա­գա­

յու­թյու­նը­տար­բեր­վեց­

նա­խորդ­տա­րի­նե­րի­այ­

ցե­րից:­Հաշ­վի­առ­նե­լով­

Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­

100­րդ­տա­րե­լիցն­ու­ՀՀ­

Ազ­գային­հե­րոս­Թա­

թուլ­Կր­պե­յա­նի­ծնն­դյան­

50­­ա­մյա­կը՝­մի­ջո­ցա­

ռում­նե­րը­հիմ­նա­կա­նում­

նվիր­վել­էին­պատ­մա­կան­

ող­բեր­գու­թյանն­ու­ԵՊՀ­

պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տե­

տի­շր­ջա­նա­վարտ­հե­րո­

սին...

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

Մեզ բա րի ճա նա պարհ...­Տա­րի­ներ­ առաջ,­ երբ­ ըն­

կեր­նե­րիցս­մեկն­ինձ­հարց­րեց,­թե­արդյոք­Ար­ցա­խում­եղել­եմ,­ան­կեղծ­ասած,­ես­ չգի­տեի,­թե­նրան­ինչ­պա­տաս­խա­նեմ:­Ան­ցել­են­տա­րի­ներ,­և­այդ­օր­վա­նից­հե­տո­ես­երեք­ան­գամ­եղել­եմ­ Ար­ցա­խում:­ Հի­մա­ եմ­ հաս­կա­նում,­թե­նա­ինչ­նկա­տի­ու­ներ՝­այդ­հարցն­ինձ­ուղ­ղե­լով...

Իմ­ ու­ Ար­ցա­խի­ հան­դիպ­ման­ ժա­մա­նակ­ մեզ­ հետ­ էին­նաև­ հա­րյու­րա­վոր­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ներ,­ որոն­ցից­ շա­տե­րի­հա­մար­Ար­ցախ­այ­ցե­լե­լը­նույն­պես­ նույն­քան­սպաս­ված­էր,­ որ­քան­ ինձ­ հա­մար:­ Իրոք,­մի­ու­րիշ­զգա­ցո­ղու­թյուն­է,­երբ­Ար­ցա­խը­ տես­նում­ ես­ քո­ հա­սա­կա­կից­նե­րի,­ ըն­կեր­նե­րի­ ու­գոր­ծըն­կեր­նե­րի­ հետ:­ Թերևս­հենց­այդ­զգա­ցո­ղու­թյու­նը­կըր­կին­ վե­րապ­րե­լու­ մղումն­ է,­ որ­ամեն­ան­գամ­ստի­պում­ է­ գոր­ծե­րը­մի­կողմ­թող­նել­ու­եռօ­րյա­շր­ջա­գա­յու­թյան­ մեկ­նել­ Հայոց­պատ­մա­կան­մի­աշ­խարհ,­ որը­միշտ­աչ­քի­է­ըն­կել­իր­ազա­տա­տեն­չու­թյամբ­և­այ­սօր­կեր­տում­է­իր­պե­տա­կա­նու­թյու­նը:­

Եվ­ ահա­ հեր­թա­կան­ «ե­ռ­օրյա­նե­րից»­մեկն­էլ­կա­յա­ցավ­մար­տի­27­­ից­29­­ը:­Ամե­նա­մյա­այս­ նա­խա­ձեռ­նու­թյան­ շնոր­հիվ­հա­րյու­րա­վոր­ու­սա­նող­ներ­տար­վա­ մեջ­ մի­ քա­նի­ ան­գամ­ոչ­ միայն­ Ար­ցա­խը­ տես­նե­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ են­ ստա­նում,­ այլև­ մաս­նա­կիցն­ են­դառ­նում­ մի­ գոր­ծըն­թա­ցի,­ որը­հե­տաքր­քիր­է,­հի­շո­ղու­թյուն­նե­րով­ լե­ցուն­ ու­ նպա­տա­կային:­Է՛լ­ գի­տա­կան­ մի­ջո­ցա­ռում­ներ,­է՛լ­ ճա­նա­չո­ղա­կան­ այ­ցեր,­ է՛լ­մշա­կու­թային­ իրա­րան­ցում,­ է՛լ­ծա­ռա­տունկ...­ Ա՛յ,­ այս­ վեր­ջի­նը,­ իրոք,­ամե­նա­շատն­ եմ­ սի­

րում:­ Ծա­ռա­տուն­կի,­ իրա­կա­նաց­ված­ծրագ­րե­րի­մա­սին­դեռ­կպատ­մեմ...

ԵՊՀ­ռեկ­տո­րա­տը­և­Ու­սա­նող­նե­րի­հետ­տար­վող­աշ­խա­տանք­նե­րի­ բա­ժինն­ Ար­ցախ­մեկ­նե­լու­հա­մար­մեզ­եր­կու­մեծ­ավ­տո­բուս­ էին­ տրա­մադ­րել:­Ավ­տո­բուս­ներն­ այն­քան­ մեծ­էին,­որոնց­մեջ­100­ու­սա­նող­և­մի­ քա­նի­ հա­մա­կար­գող­ պա­տաս­խա­նա­տու­ներ­էին­տե­ղա­վոր­վել:­ Իսկ­ ին­չո՞ւ­ հենց­ 100­ու­սա­նող...­Թերևս­ինք­նին­հաս­կա­նա­լի­ է.­ ծա­ռա­տունկն­ այս­ան­գամ­ նվիր­վե­լու­ էր­ Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցին:­Եվ­հենց­այդ­փաստն­էլ­հաշ­վի­առ­նե­լով՝­Մայր­բու­հի­տար­բեր­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րից­ և­ու­սա­նո­ղա­կան­ կա­ռույց­նե­րից­ընտր­վել­ էին­ 100­ ու­սա­նող­ներ,­որ­պես­զի­ նո­ճի­ներն­ ու­ եղև­նի­նե­րը­ հենց­ նրանց­ ձեռ­քե­րով­տնկ­վեին:­

Օրն­ այն­քան­ լու­սա­վոր­ ու­ոգ­ևո­րող­ էր,­ որ­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րը­ժամ­առաջ­ու­զում­էին­ հա­տել­ այդ­ հա­րյու­րա­վոր­կի­լո­մետ­րե­րը՝­ իրա­կա­նաց­վե­լիք­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին­ մեծ­ցան­կու­թյամբ­ ու­ բարձր­ տրա­մադր­վա­ծու­թյամբ­ մաս­նակ­ցե­լու­ հա­մար:­ Ամ­բողջ­ ճա­նա­պար­հին­ եր­գե­ցինք,­ ու­րա­խա­ցանք,­նույ­նիսկ­մի­լավ­հոգ­նե­ցինք,­ բայց...­ Ար­ցա­խի­ շունչն­ու­րիշ­ է:­ Երբ­ հա­սանք­ Լեռ­նային­Ղա­րա­բա­ղի­Հան­րա­պե­տու­թյան­ հի­նա­վուրց­ քա­ղաք­Շու­շի,­ հյու­րա­նոց­նե­րի­ բա­ժա­նում­ կա­տար­վեց:­ Մեծ­ մա­սը­գնաց­ Ստե­փա­նա­կերտ,­ իսկ­մյուս­ներս­մնա­ցինք­Շու­շիում...­Գի­շե­րը­ թեժ­ էր,­ սպաս­ված­ և­նույն­քան­ ցան­կա­լի:­ Ըն­դա­մե­նը­ժա­մեր­ան­ց­հյու­րա­նո­ցի­նոր­բնա­կիչ­ներս­մի­ըն­տա­նիք­էինք­դար­ձել,­ընդ­հուպ­այն,­որ­ժա­մը­02:30­­ին­ մի­մյանց­ սուրճ­ խմե­լու­ և­ «բ­լի­բել»­ խա­ղա­լու­ էինք­

հրա­վի­րում:­ Հա­մոզ­ված­ եմ՝­շա­տերն­այդ­պես­ էլ­ չկա­րո­ղա­ցան­գո­նե­մի­քա­նի­ժամ­քնել...­Ար­ցա­խյան­մեր­այ­ցե­լու­թյու­նը­հա­մըն­կել­ էր­ ըն­թա­ցիկ­ քն­նու­թյուն­նե­րի­շր­ջա­նի­հետ:­Ու­սա­նող­նե­րից­ շա­տե­րի­ ձեռ­քե­րին­տես­նե­լով­ պատ­ճե­նա­հան­ված­քն­նա­կան­ նյու­թե­րը՝­ այն­պի­սի­տպա­վո­րու­թյուն­ էր,­ թե­ գար­նա­նային­ այս­ հան­դի­պու­մը­տար­բեր­վե­լու­է­նա­խորդ­նե­րից,­բայց­բա­րե­բախ­տա­բար­սխալ­վե­ցի...­«Հաղ­թե­ցին»­ժա­մանցն­ու­Շու­շին­վայե­լե­լու­հս­տակ­գի­տակ­ցու­մը:

­ԱրՊՀ ­ից մինչև Գան ձա սար...­Մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ շարքն­

ազ­դա­րար­վեց­ մար­տի­ 28­­ին­Ար­ցա­խի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նում­ կազ­մա­կերպ­ված­սե­մի­նար­քն­նարկ­մամբ,­ որը­նվիր­ված­ էր­ ՀՀ­ Ազ­գային­ հե­րոս­ Թա­թուլ­ Կր­պե­յա­նի­ ծնըն­դյան­ 50­­ա­մյա­կին:­ Սե­մի­նա­րին­ մաս­նակ­ցում­ էին­ ԵՊՀ­պատ­մու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­դե­կան­Էդիկ­Մի­նա­սյա­նը,­Թա­թուլ­Կրպե­յա­նի­դուստ­րը՝­Ասպ­րամ­Կր­պե­յա­նը,­և­եր­կու­բու­հե­րի­ու­սա­նող­ներ:­Նշեմ,­որ­սե­մի­նար­քն­նարկ­մամբ­ ազ­դա­րար­վեց­նաև­ՀՀ­Ազ­գային­հե­րո­սին­նվիր­ված­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­շար­քը:­Ըստ­այդմ՝­ինչ­պես­տե­ղե­կաց­րեց­ ԵՊՀ­ ու­սա­նող­նե­րի­հետ­ տար­վող­ աշ­խա­տանք­նե­րի­բաժ­նի­վա­րիչ­Վա­հագն­Վա­րա­գյա­նը,­առա­ջի­կա­յում­մի­ջո­ցա­ռում­ներ­ կանց­կաց­վեն­ նաև­Մայր­ բու­հում,­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րը­ կր­կին­ կայ­ցե­լեն­Ար­ցախ­և­Կով­սա­կա­նի­Թա­թուլ­Կր­պե­յա­նի­ ան­վան­ միջ­նա­կարգ­դպ­րո­ցում­հան­դես­կգան­«Դա­սը­ վա­րում­ են­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րը»­ ծրագրով:­Ավե­լին՝­ Կով­սա­կա­նում­ նա­խա­տես­վում­ է­ նաև­ հիմ­նել­ ՀՀ­

Ազ­գային­ հե­րո­սի­ հի­շա­տա­կին­նվիր­ված­պու­րակ:

­Շատ­ եմ­ լսել,­ որ­ Թա­թուլ­Կր­պե­յա­նը,­ կի­սատ­ թող­նե­լով­իր­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ կյան­քը,­ մեկ­նել­ է­ ռազ­մա­ճա­կատ­և­ արա­րել­ իրեն­ յու­րա­հա­տուկ­կեն­սագ­րու­թյան­ հե­րո­սա­կան­դր­վագ­նե­րը:­Հի­շում­եմ­նաև,­թե­նրա­ըն­կեր­նե­րից­մեկն­ինչ­պես­էր­մեկ­նա­խա­դա­սու­թյամբ­բնո­րո­շել­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ հե­րո­սին.­«Օր­վա­առա­ջին­կե­սին­դպ­րո­ցում­ հայ­րե­նա­սի­րու­թյուն­էր­ դաս­տիարա­կում,­ իսկ­ մյուս­կե­սին­ հայ­րե­նի­քի­ սահ­ման­

ներն­էր­պաշտ­պա­նում»:­Վա­հագն­ Վա­րա­գյա­նը­

նշեց,­որ­այդ­պու­րա­կում­տընկ­վե­լու­ են­ ըն­կու­զե­նի­ներ,­ որոնց­պտուղ­ներն­ ար­ցա­խա­հա­յու­թյու­նը­ ճա­շա­կե­լու­ է­ տա­րի­ներ­ան­ց.­ «Ու­սա­նող­նե­րի­ ջան­քե­րով­ստեղծ­վե­լիք­պու­րա­կը­մեզ­հա­մար­լի­նե­լու­է­խորհր­դանշա­կան,­ որ­տեղ­ այ­ցե­լու­թյուն­նե­րը­ մշ­տա­կան­ են­ լի­նե­լու:­ Այդ­նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­ մենք­ մեր­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րին­ հի­շեց­նում­ ենք,­ որ­ Կով­սա­կա­նում­ մա­սունք­ ու­նենք,­ և­ այն­մեզ­ կա­պում­ է­ նաև­ ազ­գային­հե­րոս­նե­րի,­ հո­ղի­ ու­ հայ­րե­նի­քի­ հետ:­ Երի­տա­սար­դու­թյունն­այ­սօր­հենց­թա­թուլ­նե­րի­ու­թա­թուլ­նե­րով­ապա­գա­սե­րունդ­նե­րին­ դաս­տիարա­կե­լու­ կա­րիք­ու­նի»:

­«Ար­ցա­խյան­ հիմ­նախնդ­րի­պատ­մաի­րա­վա­կան­և­գրա­կան­ան­դրա­դարձ­նե­րը»­ խո­րագրով­սե­մի­նար­քն­նարկ­մա­նը­ մաս­նակ­ցում­ էին­ նաև­ ԱրՊՀ­ գի­տա­կան­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­Վա­լե­րի­ Ավա­նե­սյա­նը,­ ԱրՊՀ­ու­սա­նող­նե­րի­ հետ­ տար­վող­աշ­խա­տանք­նե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­ Վի­տյա­ Յա­րա­մի­շյա­նը,­ինչ­պես­նաև­ԱրՊՀ­ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­դե­կան­ներ:

­Սե­մի­նար­քն­նարկ­մա­նը­ԵՊՀ­ պատ­մու­թյան­ ֆա­կուլ­

­Նո­ճի­ներն­ու­եղև­նի­նե­րը­տնկ­վե­ցին­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րի­ձեռ­քե­րով...

Վ. Ավանեսյանը, Է. Մինասյանը, Վ. Յարամիշյանը և Վ. Ավանեսյանը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 17

տե­տի­դե­կան,­պրո­ֆե­սոր­Էդիկ­Մի­նա­սյա­նը­Թա­թուլ­ Կր­պե­յա­նի­ ան­ցած­ ու­ղին­ ներ­կա­յաց­րեց­ ««Օ­ղակ»­ օպե­րա­ցիան­և­ Թա­թուլ­ Կր­պե­յա­նի­ գոր­ծու­նեու­թյու­նը­ Ար­ցա­խում»­ զե­կուց­ման­ շր­ջա­նա­կում:­ ԵՊՀ­իրա­վա­գի­տու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ 2­րդ­ կուր­սի­ մա­գիստ­րանտ­Վար­դու­հի­Ավա­նե­սյանն­էլ­ ներ­կա­նե­րի­ ու­շադ­րու­թյու­նը­հրա­վի­րեց­ Ար­ցա­խյան­ հիմ­նախնդ­րի­ իրա­վա­կան­ կող­մի­վրա՝­ ներ­կա­յաց­նե­լով­ «Ժո­ղո­վուրդ­նե­րի­ ինք­նո­րոշ­ման­ իրա­վուն­քի­ և­ տա­րած­քային­ ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան­ սկզ­բուն­քի­հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան­ խն­դի­րը­Ար­ցա­խյան­հիմ­նախնդ­րի­օրի­նա­կով»­զե­կու­ցու­մը:­

ԱրՊՀ­ քա­ղա­քա­գի­տու­թյան­ամ­բիոնի­ աս­պի­րանտ­ Նա­նա­ Առս­տա­մյանն­ էլ­ հան­դես­եկավ­ «Ղա­րա­բա­ղյան­ հա­կա­մար­տու­թյան­ կար­գա­վոր­ման­բա­նակ­ցային­ գոր­ծըն­թա­ցի­առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը»­զե­կուց­մամբ:­ Սե­մի­նար­քըն­նար­կումն­ ամ­փոփ­վեց­ գրա­կա­նա­գի­տա­կան­ան­դրա­դարձ­նե­րով:­ ԵՊՀ­ հայ­ բա­նա­սի­րու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ մա­գիստ­րանտ­Հեր­մի­նե­Կա­րա­պե­տյա­նը­սե­մի­նա­րի­մաս­նա­կից­նե­րին­ներ­կա­յաց­րեց­ «Ար­ցա­խյան­գո­յա­մար­տի­ ­ ար­ձա­գանք­նե­րը­ժա­մա­նա­կա­կից­ հայ­ գրա­կա­նու­թյան­մեջ»­զե­կու­ցու­մը:­

Ան­կեղծ­ասած,­ վեր­ջին­ զե­կու­ցումն­ինձ­ավե­լի­ շատ­դուր­եկավ:­ Եր­ևի­ պատ­ճառն­ այն­էր,­ որ­ գրա­կա­նու­թյուն­ առ­հա­սա­րակ­շատ­եմ­սի­րում:­Հեր­մի­նեն­նշեց,­որ­հայտ­նի­փաստ­է՝­գրա­կա­նու­թյու­նը­ կյան­քի­ ար­

տա­ցոլ­ման­ մի­ջոց­նե­րից­ մեկն­է.­«Ար­ցա­խյան­հե­րո­սա­մար­տը­նույն­պես­դար­ձավ­հայ­գե­ղար­վես­տա­կան­ գրա­կա­նու­թյան­նյութ՝­իր­ու­րույն­տեղն­ու­նե­նա­լով­ժա­մա­նա­կա­կից­հայ­գրող­նե­րի­ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րում:­ Նո­րան­կախ­պե­տու­թյան­հա­մար­պա­տե­րազ­մը­մեծ­հար­ված­էր»:­

ԵՊՀ­ մա­գիստ­րան­տը­ ներ­կա­նե­րին­ հայտ­նեց,­ որ­ ին­քը­փոր­ձել­ է­ պար­զել,­ թե­ Ար­ցա­խյան­ հե­րո­սա­մարտն­ ինչ­ ար­ձա­գանք­ներ­ ու­նե­ցավ,­ ինչ­պես­ըն­կալ­վեց­ և­ հո­գե­բա­նա­կան­ինչ­պի­սի­ հատ­կա­նիշ­նե­րով­դրս­ևոր­վեց­ հայ­ գրա­կա­նու­թյան­ մեջ:­ Բա­նա­սե­րը­ փոր­ձել­էր­հաս­կա­նալ­նաև,­թե­արդյոք­Ար­ցա­խյան­պա­տե­րազ­մի­հաղ­թա­նա­կը­նա­խադ­րյալ­դար­ձավ­

հաղ­թա­կան­ գրա­կա­նու­թյուն­ու­նե­նա­լու­ հա­մար.­ «Ու­սում­նա­սի­րե­լով­ և­ ընդ­հան­րաց­նե­լով­ Ար­ցա­խյան­ ազա­տա­մար­տի­ գրա­կա­նու­թյու­նը՝­ կա­րող­ենք­փաս­տել,­որ­հայ­գրող­նե­րը­փոր­ձե­ցին­ դի­տել­ և­ վեր­լու­ծել­պա­տե­րազ­մի­ բե­րած­ հո­գե­բա­նա­կան­ տե­ղա­շար­ժե­րը:­ Խոս­վեց­ ոչ­ այն­քան­ հաղ­թա­նա­կի,­որ­քան­պա­տե­րազ­մի­հետ­ևան­քով­ ու­նե­ցած­ մարդ­կային­ կո­րուստ­նե­րի­մա­սին»:­

Ար­ցա­խի­ պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նում­ օրն­ ամ­փո­փե­լուց­հե­տո­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­ներս­այ­ցե­լե­ցինք­Գան­ձա­սար:­Պրո­ֆե­սոր­ Էդիկ­ Մի­նա­սյա­նը­խո­սեց­Գան­ձա­սա­րի­պատ­մու­թյան­ մա­սին՝­ նշե­լով,­ որ­ 17­րդ­դա­րում­Գան­ձա­սա­րի­կա­թո­ղի­կոս­նե­րը­ սեր­տո­րեն­ աջակ­ցել­են­ Ար­ցա­խի­ մե­լի­քու­թյուն­նե­րի­ազա­տագ­րա­կան­ ոգո­րում­նե­րին,­ իսկ­ XVIII­ դա­րում­ այն­դար­ձել­ է­ ազա­տագ­րա­կան­շար­ժում­նե­րի­ կենտ­րոն.­ «Դա­րասկզ­բին­Եսայի­Հա­սան­Ջա­լա­լյան­կա­թո­ղի­կո­սի­շուրջն­էին­հա­մախմբ­վել­ շարժ­ման­ղե­կա­վար­ գոր­ծիչ­նե­րը։­ Ազա­տա­գրա­կան­ շարժ­ման­ կենտ­րո­նի­դե­րը­պահ­պան­վել­է­մինչև­1815­թ.­ը,­ երբ­ ցա­րա­կան­կա­ռա­վա­րու­թյան­ հրա­հան­գով­ Գան­ձա­սա­րի­ կա­թո­ղի­կո­սու­թյու­նը­վե­րա­ցավ,­իսկ­նրան­փո­խա­րի­նած­միտ­րո­պո­լի­տու­թյան­աթո­ռա­նիս­տը­դար­ձավ­Շու­շին»։­

Ար­ցա­խում­ ան­ցկաց­րած­երկ­րորդ­ օրն­ ավար­տե­ցինք՝­այ­ցե­լե­լով­«Մենք­ենք,­մեր­սա­րե­րը»­ հու­շար­ձան­կո­թող,­ այ­նու­հետև՝­ երե­կո­յան,­ «Շու­շիի­բնա­կիչ­նե­րիս»­ միացան­ նաև­Ստե­փա­նա­կեր­տում­ հանգըր­վա­նած­ մեր­ մյուս­ ըն­կեր­նե­րը:­Պատ­ճառն­ու­սա­նող­նե­րի­մաս­նակ­ցու­թյամբ­ ան­ցկաց­վե­լիք­մշա­կու­թային­երե­կոն­էր:

100 ու սա նող՝ 100 ծառ...Ա­մե­նաս­պաս­ված­ եր­րորդ­

օրը­ նույն­պես­ եկավ:­Թեև­ամ­բողջ­ Ար­ցա­խը­ պատ­ված­ էր­մա­ռա­խու­ղով,­ այ­նու­ա­մե­նայ­նիվ­ մենք­ հա­մոզ­ված­ էինք,­ որ­

օրը­ոչ­միայն­բաց­վե­լու­է,­այլև­նոր­ տնկ­ված­ շի­վե­րին­ ժպ­տա­լու­է­ար­ևը:­

Ա­վան­դա­կան­դար­ձած­ծա­ռա­տունկն­ու­նի­եր­կար­տա­րի­նե­րի­ պատ­մու­թյուն:­ Բեր­ձոր­յան­ նո­րաս­տեղծ­ պու­րա­կի­ և­հու­շա­քա­րի­ բաց­ման­ արա­րո­ղու­թյա­նը­ ներ­կա­ էին­ ԼՂՀ­նա­խա­գահ­ Բա­կո­ Սա­հա­կյա­նը,­ ԼՂՀ­ փոխ­վար­չա­պետ­ Ար­թուր­ Աղա­բե­կյա­նը,­ ԼՂՀ­ ԿԳ­նախարար­ Սլավա­ Ասրյանը,­ԵՊՀ­ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը,­ԱրՊՀ­ռեկ­տոր­Մա­նուշ­Մի­նա­սյա­նը,­ ԵՊՀ­ ու­սա­նող­նե­րի,­շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­ և­ հա­սա­րա­կայ­նու­թյան­ հետ­ կա­պե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­ Ռու­բեն­Մար­կո­սյա­նը,­ինչ­պես­նաև­եր­կու­հա­մալ­սա­րան­նե­րի­աշ­խա­տա­կից­ներ­և­ու­սա­նող­ներ:

­Մայր­ բու­հի­ 100­ ու­սա­նող­նե­րով­ Բեր­ձո­րում­ տն­կե­ցինք­մեր­շի­վե­րը­և­մեր­ներդ­րումն­ու­նե­ցանք­ պու­րա­կի­ ստեղծ­ման­գոր­ծում:­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­պու­րա­կում­տն­կե­ցինք­ 60­նո­ճի­ներ­և­40­եղև­նի­ներ,­որոնք­հա­տուկ­այդ­ծա­ռա­տուն­կի­հա­մար­ բեր­վել­ էին­Իրա­նի­Իս­լա­մա­կան­Հան­րա­պե­տու­թյու­նից:

­«Ար­դեն­ ավան­դույթ­ է,­ որ­Մայր­բու­հը­տա­րին­եր­կու­ան­գամ­գա­լիս­է­Բեր­ձոր­կամ­Ար­ցա­խի­այլ­վայ­րեր`­ծա­ռա­տուն­կի:­Այս­տար­վա­ծա­ռա­տուն­կը­խորհր­դան­շա­կան­է,­որով­հետև­այն­այ­գին,­որ­հիմն­վեց,­նվիր­ված­ է­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­ տա­րե­լի­ցին:­ Այս­տա­րած­քում­ ավե­լի­ ուշ­ տընկ­վե­լու­ են­ նաև­ 100­ ըն­կու­զե­նի­ներ­ և­ կե­ռա­սե­նի­ներ:­ Եր­ևա­նի­պե­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նը,­նրա­ ողջ­ ու­սա­նո­ղու­թյու­նը,­դա­սա­խո­սա­կան­ կազ­մը,­ Հա­յաս­տա­նի­ Հան­րա­պե­տու­թյան­և­Լեռ­նային­Ղա­րա­բա­ղի­Հան­րա­պե­տու­թյան­ բու­հա­կան­ ողջ­աշ­խա­տող­ներն­ ու­ կո­լեկ­տիվ­նե­րը­ միակամ­են՝­Ար­ցախ­աշ­խար­հում­բա­րի­գոր­ծեր­անե­լու­հա­մար:­ Ծա­ռա­տունկն­ էլ­ մեր­փոքր­ ներդ­րումն­ է­ այդ­ բա­րի­ գոր­ծե­րի­ շար­քում,­ և­ մենք­

Մայր­ բու­հի­ անու­նից­ հա­վաս­տիաց­նում­ ենք,­ որ­ այ­սու­հետ­ևս­ ջանք­ չենք­ խնայե­լու`­ մեր­եռան­դը,­ նվի­րումն­ ու­ հո­գու­ավյու­նը­տա­լու­Ար­ցա­խում­բա­րի­ գոր­ծեր­ անե­լու­ հա­մար»,­­նշեց­ ԵՊՀ­ ռեկ­տոր­ Արամ­ Սի­մո­նյա­նը:­

ԵՊՀ­ ռեկ­տո­րը­ հա­վաս­տեց­նաև,­ որ­ յու­րա­քան­չյուր­ այ­ցե­լու­թյան­ժա­մա­նակ­Մայր­բու­հի­գոր­ծըն­կեր­ներն­ու­ու­սա­նող­նե­րը­ գա­լու­ են­ պու­րակ`­ որ­պես­հանգս­տա­վայր:­ Այ­ցե­լե­լով­ Բեր­­ձոր`­ մեկ­ դույլ­ ջուր­ են­ լց­նե­լու­այդ­ ծա­ռե­րի­ ար­մատ­նե­րին,­որով­հետև­հա­մոզ­ված­պետք­ է­լի­նեն,­որ­պու­րակն­իրենցն­է,­ու­այն­բա­րի­գոր­ծի­հա­մար­է­ծա­ռա­յում:­

ԵՊՀ­ պրո­ռեկ­տոր­ Ռու­բեն­Մար­կո­սյանն­էլ­նշեց,­որ­նման­օ­րի­նակ­ ծրագ­րե­րը­ հայ­րե­նա­ճա­նա­չո­ղա­կան­ և­ ռազ­մա­հայ­րե­նա­սի­րա­կան­ դաս­տիարա­կու­թյան­ ուղ­ղու­թյուն­ ու­նեն­ և­մեծ­տեղ­են­զբա­ղեց­նում­ու­սա­նո­ղա­կան­ աշ­խա­տանք­նե­րում:­Պա­րոն­ Մար­կո­սյա­նը­ նաև­վս­տա­հեց­րեց,­ որ­ այդ­պի­սի­ծրագրերն­իրենց­բո­վան­դա­կու­թյամբ­ և­ աշ­խար­հագ­րու­թյամբ­այս­տա­րի­առա­վել­ ընդ­գր­կուն­են­լի­նե­լու:­

Բա­րի­ ավան­դույ­թի­ հա­մա­ձայն`­ ծա­ռա­տուն­կը­ Լևոն­Զա­վեն­ Սյուր­մե­լյա­նի­ հայտ­նի­բա­նաս­տեղ­ծու­թյան­ տո­ղե­րով­օրհ­նեց­ ԵՊՀ­ ար­ևե­լա­գի­տու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ դե­կան­Գուր­գեն­ Մե­լի­քյա­նը:­ Նա­ հա­մոզ­ված­ է՝­ բեր­ձո­րյան­ պու­րա­կը­գե­ղե­ցիկ­է­լի­նե­լու,­իսկ­եկող­սե­րունդն­ այն­ պար­զա­պես­վայե­լե­լու­ է.­ «Ես­ եր­ջա­նիկ­ եմ,­որ­մասն­եմ­կազ­մում­բնու­թյու­նը­սի­րող­նե­րի,­այն­հա­վերժ­ու­գե­ղե­ցիկ­ պահ­պա­նող­ ջո­կա­տի:­Այս­գոր­ծը­մենք­սկ­սել­ենք­դեռևս­1960­­ա­կան­նե­րից,­բայց­ահա­ Ար­ցա­խյան­ շար­ժու­մից­հե­տո­կենտ­րո­նա­ցել­ենք­միայն­Ար­ցա­խում:­ Հի­շում­ եմ`­ առա­ջին­ծա­ռերն­ու­սա­նող­նե­րի­հետ­տն­կե­ցինք­ Մաճ­կա­լա­շե­նում:­Մեզ­ հետ­ էր­ նաև­ լու­սա­հո­գի­Խո­րեն­ Պա­լյա­նը,­ ով­ ծա­ռա­տուն­կը­ զար­դա­րում­ էր­ իր­ եր­գե­րով»:

­Պա­րոն­ Մե­լի­քյա­նը­ ծա­ռա­տուն­կի­ մաս­նա­կից­նե­րին­հայտ­նեց­ նաև,­ որ­ Բեր­ձո­րում­տա­րի­նե­րի­ըն­թաց­քում­տնկ­վել­են­ավե­լի­քան­8.000­ըն­կու­զե­նի­ու­ սո­սի,­ իսկ­ նոր­տնկ­ված­ նո­ճի­ներն­ու­եղև­նի­նե­րը­շատ­դի­մաց­կուն­են:­Դրանք­կա­րող­են­դի­մա­նալ­ մինչև­ 25­ աս­տի­ճան­ցր­տին­ և­ մինչև­ 40­ աս­տի­ճան­ջեր­մու­թյա­նը:

­Ծա­ռա­տունկն­ ավար­տե­լուց­ հե­տո­ մեզ­ սպա­սում­ էր­խնջույք­ու­րա­խու­թյու­նը:­ Լավ­սն­վե­ցինք,­ մի­ լավ­ ու­րա­խա­ցանք­ ու­ պա­րե­ցինք:­ Ֆի­նան­սա­կան­ աջակ­ցու­թյան­ հա­մար­էլ­ շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ հայտ­նե­լով­ Հա­յաս­տա­նի­ երի­տա­սար­դա­կան­ հիմ­նադ­րա­մին՝­ շարժ­վե­ցինք­Եր­ևան...

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201518

­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­աշ­խա­տանք­նե­րին­աջակ­ցե­լու­հա­մար­ՀՀ­տար­բեր­բու­հե­րի­ավե­լի­քան­350­ու­սա­նող­նե­րից­ստեղծ­վել­է­կա­մա­վո­րա­կան­խումբ:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

­Մար­տի­ 24­­ին­ ԵՊՀ­ մեծ­դահ­լի­ճում­ Եր­ևա­նի­ պե­տա­կան,­ Խ.­ Աբո­վյա­նի­ ան­վան­հայ­կա­կան­ պե­տա­կան­ ման­կա­վար­ժա­կան,­ Վ.­ Բրյու­սո­վի­ան­վան­ պե­տա­կան­ լեզ­վա­հա­սա­րա­կա­գի­տա­կան­ և­ Ռուս­հայ­կա­կան­ (Ս­լա­վո­նա­կան)­հա­մալ­սա­րան­նե­րի­ ու­սա­նող­նե­րի­ հետ­ հան­դի­պե­ցին­ ՀՀ­նա­խա­գա­հի­ աշ­խա­տա­կազ­մի­ղե­կա­վար,­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­պե­տա­կան­ հանձ­նա­ժո­ղո­վի­ հա­մա­կար­գող­ Վի­գեն­ Սարգ­սյա­նը,­ ՀՀ­ Սփյուռ­քի­ փոխ­նա­խա­րար,­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­ նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ հա­մա­կար­գող­ Վա­հագն­ Մե­լի­քյա­նը,­ ՀՀ­պե­տա­կան­ արա­րո­ղա­կար­գի­ծա­ռա­յու­թյան­ղե­կա­վար­Վար­դան­ Ասո­յա­նը,­ ԵՊՀ­ ու­սա­նող­նե­րի,­ շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­և­ հա­սա­րա­կայ­նու­թյան­ հետ­կա­պե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­Ռու­բեն­Մար­կո­սյանն­ ու­ԿԳՆ­բարձ­րա­գույն­և­հետ­բու­հա­կան­մաս­նա­գի­տա­կան­ կր­թու­թյան­վար­չու­թյան­ քա­ղա­քա­կան­մշակ­ման­ բաժ­նի­պետ­ Էդ­գար­Ալեք­սա­նյա­նը:

­Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­ նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­աշ­խա­տանք­նե­րում­ նա­խա­տես­վում­ է­ որ­պես­ կա­մա­վոր­ներ­ ընդ­գր­կել­ու­սա­նող­նե­րի:­ Մար­տի­ 18­­ի­ն՝­Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցի­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­հա­մա­կար­գող­նե­րի­ հետ­ տե­ղի­ու­նե­ցած­առա­ջին­հան­դիպ­ման­ժա­մա­նակ,­ Մայր­ բու­հի­ ու­սա­նող­նե­րին­բա­ժան­վել­էին­մաս­նակ­ցու­թյան­ հայ­տեր,­ որոն­ցում­ԵՊՀ­սո­վո­րող­նե­րը­պետք­է­ նշեին,­ թե­ որ­ մի­ջո­ցառ­մանն­են­ ցան­կա­նում­ կա­մա­վո­րու­թյան­սկզ­բուն­քով­մաս­նակ­ցել:­

ԵՊՀ­ պրո­ռեկ­տոր­ Ռու­բեն­Մար­կո­սյա­նի­ փո­խանց­մամբ`­ԵՊՀ­ բազ­մա­թիվ­ ու­սա­նող­ներ­ցան­կու­թյուն­ են­ հայտ­նել­ որ­պես­ կա­մա­վոր­ներ­ ընդ­գըրկ­վել­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­­ա­մյա­կին­ նվիր­ված­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ կազ­մա­կերպ­ման­աշ­խա­տանք­նե­րում,­ սա­կայն­ընտ­րու­թյու­նը­ հիմ­նա­կա­նում­կանգ­ է­ առել­ հա­մա­պա­տաս­խան­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րով­սո­վո­րող­ու­սա­նող­նե­րի­վրա:

­Մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­վե­րա­բեր­յալ­տե­ղե­կատ­վու­թյուն­հա­ղոր­դե­լուց­ բա­ցի՝­ ՀՀ­ նա­խա­գա­հի­աշ­խա­տա­կազ­մի­ ղե­կա­վար­Վի­գեն­ Սարգ­սյանն­ ու­սա­նող­նե­րին­ման­րա­մասն­ներ­կա­յաց­րեց­ Հայոց­ ցե­ղասպա­նու­թյան­100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­ նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ նա­խա­պատ­րաս­տա­կան­ աշ­խա­տանք­նե­րի­հիմ­նա­կան­ խնդիր­նե­րը:­ Պա­րոն­ Սարգ­սյա­նը,­ կար­ևո­րե­լով­նաև­ ու­սա­նող­ կա­մա­վոր­նե­րի­մաս­նակ­ցու­թյու­նը­ մեր­ երկ­րի­հա­մար­ չա­փա­զանց­ կար­ևոր­գոր­ծըն­թա­ցում,­ երի­տա­սարդ­

նե­րին­ խոր­հուրդ­ տվեց­ ամե­նայն­ լր­ջու­թյամբ­ ու­ «սե­փա­կա­նա­տի­րոջ­իրա­վուն­քով»­մո­տե­նալ­իրա­կա­նաց­վող­աշ­խա­տանք­նե­րին­և­անել­հնա­րա­վոր­ամեն­ինչ՝­այդ­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­ կազ­մա­կերպ­մա­նը­ հա­վուր­պատ­շա­ճի­ մաս­նակ­ցե­լու­ հա­մար:

­«Ես­ հույս­ եմ­ հայտ­նում,­որ­ այս­ մեկ­ ամս­վա­ ըն­թաց­քում­ armeniangenocide100.org­­պաշ­տո­նա­կան­ հա­մա­ցան­ցային­պոր­տա­լը­ լի­նե­լու­ է­ ձեր­ու­շադրու­թյան­ կենտ­րո­նում:­Դուք­այս­պես­թե­այն­պես­մաս­նա­կից­եք­դառ­նում­մի­գոր­ծըն­թա­ցի,­ որը­ ոչ­ միայն­ նպա­տա­կային­ է,­ այլև­ կար­ևոր­ ու­ ող­ջու­նե­լի:­ Այս­ կայ­քում­ օրեցօր­ավե­լա­նում­ են­ փաս­տերն­ ու­տե­ղե­կու­թյուն­նե­րը,­ հի­շո­ղու­թյուն­ներն­ ու­ պատ­մու­թյուն­նե­րը­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­մա­սին:­ Ինչ­­որ­ առու­մով­ այն­

նաև­ձեր­գի­տե­լիք­նե­րը­կա­տա­րե­լա­գոր­ծե­լու,­ կա­մա­վո­րա­կան­փորձ­ ձեռք­ բե­րե­լու­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­է:­Ընդ­որում՝­մաս­նակ­ցու­թյան­հա­մար­պետք­է­իմա­նաք­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­վե­րա­բե­րյալ­ այն­ տե­ղե­կու­թյուն­նե­րը,­որոնք­տեղ­կգտ­նեն­armeniangenocide100.org­ու­մ»,­­նշեց­պա­րոն­Սարգսյա­նը:

­Հան­դիպ­ման­ըն­թաց­քում­ՀՀ­նա­խա­գա­հի­ աշ­խա­տա­կազ­մի­ ղե­կա­վա­րը­ պա­տաս­խա­նեց­ նաև­ ու­սա­նող­նե­րին­ հե­տաքրք­րող­հար­ցե­րին:­Պա­րոն­Սարգսյա­նը­ նշեց,­ որ­ Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցի­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը­ նաև­մի­ քա­նի­ խն­դիր­ներ­ լու­ծե­լու­առիթ­են.­«Մենք­պետք­է­բարձ­րաց­նենք­ մի­ջազ­գային­ իրա­զեկ­վա­ծու­թյու­նը,­ ամ­րապըն­դենք­ մեր­ կո­լեկ­տիվ­ հի­շո­ղու­թյու­նը­ և­ իրա­զեկ­վա­ծու­թյան­մա­կար­դա­կը,­ ինչ­պես­ նաև­

քայ­լեր­ ձեռ­նար­կենք­ Հա­յաս­տա­նի­Հան­րա­պե­տու­թյան­ան­վտան­գու­թյու­նը­բարձ­րաց­նե­լու­և­ Հայ­ դա­տի­ խնդ­րի­ լուծ­ման­ուղ­ղու­թյամբ»:­

Հ.Գ.: Նշենք, որ ապ րի լի 22 ­ից 25 ­ը մայ րա քա ղաք Եր ևա նի մի շարք վայ րե րում ան ցկաց­վե լու են լայ նա ծա վալ մի ջո ցա­ռում ներ: Ընդ հա նուր առ մամբ` ու սա նող նե րի ներգ րավ վա­ծու թյու նը լի նե լու է 10 վայ րե­րում: Դրանց մեջ նե րառ ված են «Զ վարթ նոց» մի ջազ գային օդա նա վա կա յա նում հյու րե րի դի մա վո րու մը, Մար զա հա մեր­գային հա մա լի րում իրա կա­նաց վե լիք ծրագ րե րը, Հան րա­պե տու թյան հրա պա րա կում կա յա նա լիք «System of a down» խմ բի, ինչ պես նաև սիմ ֆո նիկ հա մերգ նե րի կազ մա կերպ չա­կան տար բեր հար ցեր և այլն:

Ու­սա­նող­կա­մա­վոր­նե­րի­թի­վը­հաս­նում­է­350­­ի

Մար­տի­20­­ին­ԵՊՀ­Պա­լեան­նե­րի­ան­վան­դահ­լի­ճում­ՊՆ­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը­հան­դի­պե­ցին­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րի­հետ:

­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

2015­թ.­ի­ամա­ռային­զո­րա­կո­չից­առաջ­ՀՀ­պաշտ­պա­նու­թյան­ նա­խա­րա­րու­թյու­նը­ բո­լոր­ բու­հե­րի­ բա­կա­լավ­րիատի­և­ մա­գիստ­րա­տու­րայի­ վեր­ջին­կուր­սե­րի­ու­սա­նող­նե­րին­առա­ջար­կում­է­պար­տա­դիր­զին­ծա­ռա­յու­թյուն­ ան­ցնե­լու,­ միաժա­

մա­նակ­ ու­սու­մը­ շա­րու­նա­կե­լու­կամ­ 2­րդ­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­ձեռք­բե­րե­լու­նոր­տար­բե­րակ:

­Հյու­րե­րին­ ող­ջու­նեց­ ԵՊՀ­ու­սա­նող­նե­րի,­ շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­ և­ հա­սա­րա­կայ­նու­թյան­հետ­ կա­պե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­ Ռու­բեն­ Մար­կո­սյա­նը:­Հան­դիպ­մա­նը­ ներ­կա­ էին­նաև­ ԵՊՀ­ ու­սում­նա­մե­թո­դա­կան­վար­չու­թյան­պետ­Հրանտ­Ժամ­հարյա­նը,­ ՊՆ­ մար­շալ­Ար­մե­նակ­Խան­փե­րյան­ցի­ան­վան­ռազ­մաա­վիացիոն­ինս­տի­տու­տի­դա­սա­խոս­ներ:­

Ու­սա­նող­նե­րին­ ներ­կա­յաց­նե­լով­ծրա­գի­րը՝­ՊՆ­կադ­րե­րի­և­ռազ­մա­կան­ կր­թու­թյան­ բաժ­նի­

պետ,­ գն­դա­պետ­ Ա.­ Դավ­թյա­նը­ նշեց,­ որ­ այս­ տա­րի­ նույն­պես­ ՊՆ­ բարձ­րա­գույն­ ռազ­մաու­սում­նա­կան­ հաս­տա­տու­թյուն­նե­րում­ ըն­դու­նե­լու­թյուն­ է­իրա­կա­նաց­վե­լու­ երեք՝­ ՊՆ­Վ.­Սարգ­սյա­նի­ ան­վան­ ռազ­մա­կան­ ինս­տի­տու­տում­ հրե­տա­նա­վո­րի,­ մար­շալ­ Ար­մե­նակ­Խան­փե­րյան­ցի­ ան­վան­ ռազ­մաա­վիացիոն­ ինս­տի­տու­տում­կա­պա­վո­րի­ և­ հա­կաօ­դային­պաշտ­պա­նու­թյան­ մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րով:

­Մե­կա­մյա­ ու­սումն­ ավար­տե­լուց­ հե­տո­ զին­ծա­ռայո­ղը­նախ­կին­ 5­ տար­վա­փո­խա­րեն­այժմ­3­տա­րի­ժամ­կե­տով­պար­

տա­դիր­ծա­ռա­յու­թյան­պայ­մա­նա­գիր­ է­ կն­քում,­ ին­չից­ հե­տո­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ է­ ստա­նում­ազատ­ որո­շում­ կա­յաց­նե­լու՝­շա­րու­նա­կել­ կա­րիերա­ կա­ռու­ցել­ (այդ­ թվում`­ վե­րա­պատ­րաստ­վել)­ զին­ված­ ու­ժե­րո՞ւմ,­թե՞­ գոր­ծու­նեու­թյուն­ ծա­վա­լել­քա­ղա­քա­ցիական­ մաս­նա­գի­տու­թյամբ:

­Մե­կա­մյա­ դա­սըն­թաց­ներն­ավար­տե­լուց­ հե­տո­ շր­ջա­նա­վար­տը­ ստա­նում­ է­ լեյ­տե­նան­տի­ կո­չում­ և­ դա­սա­կի­ հրա­մա­նա­տա­րի­ որա­կա­վո­րում,­ այ­նու­հետև­ վի­ճա­կա­հա­նու­թյան­սկզ­բուն­քով­ պար­տա­դիր­ զին­ծա­ռա­յու­թյան­ է­ ան­ցնում­ ՀՀ­

տա­րած­քում­տե­ղա­կայ­ված­զո­րա­մա­սե­րից­ որ­ևէ­ մե­կում:­ Գե­րա­զանց­ առա­ջա­դի­մու­թյամբ­ավար­տած­նե­րը­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ կս­տա­նան­ ներ­կա­յաց­ված­ցան­կից­ինք­նու­րույն­ընտ­րե­լու­ այն­ զո­րա­մա­սը,­ որ­տեղ­պետք­է­ծա­ռա­յու­թյան­ան­ցնեն:

­Հան­դիպ­ման­ վեր­ջում­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րը­մի­շարք­հար­ցեր­ ուղ­ղե­ցին­ՊՆ­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին,­ ով­քեր­ բա­վա­կա­նին­ հան­գա­մա­նո­րեն­ պա­տաս­խա­նե­ցին­ ու­սա­նող­նե­րին­հու­զող­հար­ցե­րին:­

Ս­պա­յա­կան­կր­թու­թյուն­ստա­նա­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն

Է. Ալեքսանյանը, Վ. Մելիքյանը, Վ. Սարգսյանը, Վ. Ասոյանը և Ռ. Մարկոսյանը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 19

Կր­թու­թյան­իրա­վուն­քը­մար­դու­հիմ­նա­րար­իրա­վունք­նե­րից­մեկն­է,­իսկ­դրա­իրա­ցու­մը՝­ան­հա­տի­ձևա­վոր­ման,­կա­յաց­ման,­հե­տա­գա­աշ­խա­տան­քային­զբաղ­վա­ծու­թյան­և­հու­սա­լի­ապա­գայի­հիմ­նա­րար­գրա­վա­կա­նը:­Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ան­ձանց­հա­մար­որա­կյալ­կր­թու­թյունն­ավե­լի­նշա­նա­կա­լի­է,­քա­նի­որ­սո­ցիալա­կան­այդ­խմ­բի­հա­մար­կրթու­թյու­նը­ոչ­միայն­ան­ձնային­և­մաս­նա­գի­տա­կան­աճի­երաշ­խիք­է,­այլև­երկ­րի­սո­ցիալա­կան,­մշա­կու­թային,­տն­տե­սա­կան­և­քա­ղա­քա­կան­գոր­ծըն­թաց­նե­րում­նրանց­մաս­նակ­ցու­թյունն­ապա­հո­վող­

կար­ևո­րա­գույն­գոր­ծոն:

­Պատ­րաս­տեց­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյա­նը

ՀՀ­բժշ­կա­սո­ցիալա­կան­փոր­ձաքն­նու­թյան­գոր­ծա­կա­լու­թյան­2014­թ.­ի­տվյալ­նե­րի­հա­մա­ձայն՝­Հա­յաս­տա­նում­ապ­րող­ավե­լի­ քան­ 197.000­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ ան­ձանց­ հա­մար­ հա­սա­րա­կա­կան­ կյան­քում­ ին­տեգր­ման­ նշա­նա­կա­լի­ար­գելք­ է­ նե­րա­ռա­կան­ կր­թու­թյան­ գոր­ծուն­ հա­մա­կար­գի­ բա­ցա­կա­յու­թյու­նը,­որը­ոչ­միայն­ան­հնար­ է­դարձ­նում­կամ­սահ­մա­նա­փա­կում­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ ան­ձանց­ մաս­նակ­ցու­թյունն­ ու­սում­նա­կան­գոր­ծըն­թաց­նե­րում,­այլև­բա­ցա­սա­կան­է­ազ­դում­կյան­քի­ընդ­հա­նուր­որա­կի­վրա:

­Հա­յաս­տա­նում­կր­թա­կան­հա­մա­կար­գի­ նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ ապա­հո­վու­մը­պաշ­տո­նա­պես­հա­մար­վում­է­ՀՀ­Կա­ռա­վա­րու­թյան՝­ կր­թու­թյան­ ոլոր­տի­ առաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րից­ մե­կը­ և­ կր­թա­կան­բա­րե­փո­խում­նե­րի­ կար­ևոր­ բա­ղադ­րիչ:­Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ան­ձանց­կր­թու­թյան­ կազ­մա­կեր­պումն­ ամ­րագըր­ված­ է­ «Կրթու­թյան­ առանձ­նա­հա­տուկ­պայ­ման­նե­րի­ կա­րիք­ ու­նե­ցող­ ան­ձանց­կր­թու­թյան­մա­սին»­ՀՀ­օրեն­քով,­որի­հա­մա­ձայն՝­ 2005­թ.­ից­նե­րա­ռա­կան­կր­թու­թյունն­ընդ­գրկ­վել­է­կր­թու­թյան­զար­գաց­ման­պե­տա­կան­ծրագ­րե­րի­մեջ:­Ավե­լին՝­ՀՀ­­ի­ կող­մից­ վա­վե­րաց­ված՝­ «Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ան­ձանց­իրա­վունք­նե­րի­մա­սին»­ՄԱԿ­­ի­կոն­վեն­ցիան­սահ­մա­նում­է.­«Մաս­նա­կից­պե­տու­թյուն­ներն­ապա­հո­վում­ են,­ որ­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ ան­ձանց­ առանց­ խտ­րա­կա­նու­թյան­ ու­ մյուս­նե­րի­ հետ­ հա­վա­սար­ հի­մունք­նե­րով­ մատ­չե­լի­ լի­նեն­ ու­սու­ցու­մը­և­ կր­թու­թյունն­ ամ­բողջ­ կյան­քի­ ըն­թաց­քում:­ Այդ­ նպա­տա­կով­ մաս­նա­կից­ պե­տու­թյուն­ներն­ ապա­հո­վում­ են,­ որ­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ան­ձանց­տրա­մադրվեն­ ան­հրա­ժեշտ­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ»­(Հոդ­ված­24):

­Սա­կայն,­ չնա­յած­ օրենս­դրա­կան­որո­շա­կի­ բա­րե­փո­խում­նե­րին­ և­ ֆոր­մալ­գոր­ծըն­թաց­նե­րին,­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­

ու­նե­ցող­ան­ձանց­հա­մար­կր­թա­կան­հա­մա­կար­գը­ հիմ­նա­կա­նում­ շա­րու­նա­կում­ է­մնալ­ոչ­նե­րա­ռա­կան:­Եթե­հան­րակր­թա­կան­նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ստեղծ­ման­ուղ­ղու­թյամբ­որո­շա­կի­քայ­լեր­են­ձեռ­նարկ­վում,­ ապա­ բարձ­րա­գույն­ կր­թու­թյան­նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ և­ մատ­չե­լիու­թյան­ապա­հով­ման­ հարցն­ ան­գամ­ պատ­շաճ­հն­չե­ղու­թյուն­ չի­ ստա­նում:­ Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ան­ձանց­ հա­մար­բարձ­րա­գույն­ կր­թու­թյան­ ֆի­զի­կա­կան,­ծրագ­րային­ մատ­չե­լիու­թյու­նը­ և­ ակա­դե­միական­ նե­րա­ռա­կա­նու­թյու­նը­ գնա­հա­տե­լու­ նպա­տա­կով­ «Ու­նի­սոն»­ ՀԿ­ն­ԵԱՀԿ­ եր­ևա­նյան­ գրա­սե­նյա­կի­ աջակ­ցու­թյամբ­ իրա­կա­նաց­րել­ է­ մի­ հե­տա­զո­տու­թյուն,­որը­թույլ­է­տա­լիս­որա­կա­կան­և­ քա­նա­կա­կան­ տվյալ­նե­րի­ հա­մադ­րու­թյան,­ ֆի­զի­կա­կան­ մատ­չե­լիու­թյան­ դի­տարկ­ման­ու­վի­ճա­կագ­րա­կան­տվյալ­նե­րի­հա­վա­քագր­ման­ար­դյուն­քում­ստա­նալ­ՀՀ՝­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ան­ձանց­հա­մար­ բարձ­րա­գույն­ կր­թու­թյան­ ֆի­զի­կա­կան­ և­ ծրագ­րային­ մատ­չե­լիու­թյան,­ինչ­պես­ նաև­ ակա­դե­միական­ նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ վե­րա­բե­րյալ­ ամ­բող­ջա­կան­պատ­կե­րա­ցում:

­Մաս­նա­վո­րա­պես­ հե­տա­զո­տու­թյունն­իրա­կա­նաց­վել­է­Եր­ևան,­Գյում­րի­և­Վա­նա­ձոր­ քա­ղաք­նե­րում,­ քա­նի­ որ­ բու­հե­րի­ճն­շող­ մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը­ կենտ­րո­նաց­ված­է­այդ­երեք­քա­ղաք­նե­րում:­Ընտ­րան­քում­նե­րառ­վել­է­29­պե­տա­կան­և­ոչ­պե­տա­կան­ բուհ:­ Ու­սում­նա­սիր­ված­ բու­հե­րում­հա­վա­քագր­ված­տվյալ­նե­րի­հա­մա­ձայն՝­ 7.877­ դա­սա­խոս­նե­րի­ 0.7%­­ը­ (56­հո­գի)­ ու­նի­ հաշ­ման­դա­մու­թյան­ երկ­րորդ­կամ­եր­րորդ­կարգ,­73.581­ու­սա­նող­նե­րի­0.5%­­ը­ (339­ հո­գի)­ նույն­պես­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նի.­58.7%­­ը՝­եր­րորդ­խըմ­բի,­19.5%­­ը՝­երկ­րորդ­խմ­բի,­իսկ­5.3%­­ը՝­առա­ջին:­ Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րի­ 62.3%­ն­ արա­կան­ սե­ռի­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ է,­ իսկ­ 37.7%­­ը՝­ իգա­կան:­ Առ­կա­ ու­սուց­ման­ հա­մա­կար­գում­սո­վո­րում­ է­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րի­68.1%­­ը,­ իսկ­հե­ռա­կա­ու­սուց­ման­հա­մա­կար­գում՝­31.9%­­ը:­

Հարկ­ է­ նշել,­ որ­ բու­հե­րում­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ թե՛­ դա­սա­խոս­նե­րի,­թե՛­ու­սա­նող­նե­րի­վե­րա­բե­րյալ­տվյալ­նե­րը­և­վի­ճա­կագ­րու­թյու­նը­լիար­ժեք­չեն.­ոչ­բո­

լո­րի­հաշ­ման­դա­մու­թյան­խմ­բի­և­տե­սա­կի­վե­րա­բե­րյալ­կան­հա­մա­պար­փակ­տվյալ­ներ,­ին­չը­խիստ­կար­ևոր­տե­ղե­կու­թյուն­է­բու­հի­ ըն­թա­ցա­կար­գե­րը­ հար­մա­րեց­նե­լու­տե­սան­կյու­նից:­

Ընդ­հա­նուր­ առ­մամբ՝­ ՀՀ­­ում­ բու­հե­րի­ ֆի­զի­կա­կան­ մատ­չե­լիու­թյունն­ապա­հով­ված­ չէ.­ մաս­նա­վոր­ դեպ­քե­րում­ այն­սահ­մա­նա­փակ­վում­ է­ մուտ­քի­ թե­քա­հար­թա­կի­ և­ վե­րե­լա­կի­ առ­կա­յու­թյամբ:­Հե­տա­զո­տու­թյան­ հա­մա­ձայն՝­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րի­ հա­մար­բու­հե­րի­կր­թա­կան­ծրագ­րե­րի­մատ­չե­լիու­թյու­նը­ նույն­պես­ ապա­հով­ված­ չէ:­Այ­նուամե­նայ­նիվ,­ նրանց­ հա­մար­բարձ­րա­գույն­ կր­թու­թյան­ նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ապա­հո­վու­մը­ բու­հե­րը­ դի­տար­կում­ են­որ­պես­ան­հրա­ժեշ­տու­թյուն­ հե­նա­շար­ժո­ղա­կան,­ տե­սո­ղա­կան,­ լսո­ղա­կան,­ խոս­քային­և­ ընդ­հա­նուր­խն­դիր­ներ­ու­նե­ցող­նե­րի­հա­մար՝­բա­ցա­ռե­լով­մտա­վոր­խըն­դիր­ներ­ու­նե­ցող­նե­րին:­Ավե­լին՝­հարց­ված­գրե­թե­բո­լոր­դա­սա­խոս­ներն­իրենց­պատ­րաս­տա­կա­մու­թյունն­ ու­ ցան­կու­թյունն­են­ հայտ­նել­ մաս­նակ­ցե­լու­ նե­րա­ռա­կան­կր­թու­թյան­ վե­րա­բե­րյալ­ վե­րա­պատ­րաս­տում­նե­րին,­իսկ­բու­հե­րի­վար­չա­կազ­մե­րի­ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը­նե­րա­ռա­կան­կր­թու­թյան­թե­մայով­վե­րա­պատ­րաստ­ման­ան­հրա­ժեշ­տու­թյու­նը­ դի­տար­կել­ են­ որ­պես­առաջ­նային­հարց:

29­բու­հե­րից­միայն­մեկ­միջ­պե­տա­կան­բու­հում՝­ Հա­յաս­տա­նի­ ամե­րի­կյան­ հա­մալ­սա­րա­նում,­գոր­ծում­է­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րի­ կրթու­թյան­կազ­մա­կերպ­ման­ վե­րա­բե­րյալ­ հա­տուկ­ըն­թա­ցա­կարգ:­Մյուս­բու­հե­րում­ըն­թա­ցա­կար­գե­րը­վե­րա­բե­րում­են­միայն­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­նե­րի­ըն­դու­նե­լու­թյան­պայ­ման­նե­րին­և­վար­ձի­զեղչ­մա­նը:

­Հաշ­ման­դա­մու­թյան­ հիմ­նախնդ­րի,­ինչ­պես­ նաև­ նե­րա­ռա­կա­նու­թյան­ վե­րա­բե­րյալ­ իրա­զեկ­վա­ծու­թյան­ պա­կա­սը­ հան­գեց­նում­ է­ նրան,­ որ­ շա­տե­րը­ չեն­կար­ևո­րում­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րի­ կր­թու­թյան­ կազ­մա­կերպ­ման­ վե­րա­բե­րյալ­ հա­տուկ­ ըն­թա­ցա­կար­գի­ ստեղ­ծու­մը՝­ հիմ­նա­վո­րե­լով,­ որ­ այդ­կերպ­ ոչ­ ցան­կա­լի­ տար­բե­րա­կում­ կցու­ցա­բեր­վի­ այդ­ ու­սա­նող­նե­րի­ կր­թու­թյան­հար­ցում:­

Հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող,­ երբ­ևէ­բու­հում­ չսո­վո­րած­ բնակ­չու­թյան­ հե­ռա­խո­սային­ հարց­ման­ ար­դյունք­նե­րի­ հա­մա­ձայն՝­ հարց­ված­նե­րի­ 86.1%­ը­ երբ­ևէ­չի­ էլ­ փոր­ձել­ բուհ­ ընդուն­վել:­ Բու­հե­րի­ֆի­զի­կա­կան­ մատ­չե­լիու­թյու­նը­ որ­պես­բուհ­չըն­դուն­վե­լու­պատ­ճառ­նշել­է­12.9%­­ը:­ Ներ­կա­յումս­ բու­հե­րում­ սո­վո­րող­ և­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րի­83.2%­­ի­հա­մար­բու­հի­ֆի­զի­կա­կան­մատ­չե­լիու­թյու­նը­ լիովին­ ապա­հով­ված­է,­ իսկ­կր­թա­կան­ծրագ­րե­րը­մատ­չե­լի­են­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րի­80.2%­­ի­հա­մար:­Այս­տվյալ­նե­րի­հա­մադ­րու­մը­ ցույց­ է­ տա­լիս,­ որ­ բու­հա­կան­հա­մա­կար­գում­ընդ­գրկ­վում­են­հիմ­նա­կա­նում­ հաշ­ման­դա­մու­թյան­ այն­պի­սի­ տե­սակ­ներ­ ու­նե­ցող­ մար­դիկ,­ ով­քեր­ տվյալ­բու­հում­նշա­նա­կա­լի­ֆի­զի­կա­կան­խո­չըն­դոտ­նե­րի­ չեն­ հան­դի­պում:­Սա­կայն­ այն­փաս­տը,­որ­հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ու­սա­նող­նե­րը­կազ­մում­են­բու­հե­րի­ու­սա­նո­ղու­թյան­ միայն­ 0.5%­­ը,­ հաս­տա­տում­է­այն,­ որ­բու­հե­րի­մատ­չե­լիու­թյունն­այլ­գոր­ծոն­նե­րին­զու­գա­հեռ­առաջ­նային­դեր­է­ խա­ղում­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­երի­տա­սարդ­նե­րին­ բու­հա­կան­ հա­մա­կար­գում­ներգ­րա­վե­լու­հար­ցում:

­Հու­սադ­րող­ է­ այն­ փաս­տը,­ որ­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ ու­նե­ցող­ ու­սա­նող­նե­րը­ բու­հում­ խտ­րա­կան­ վե­րա­բեր­մուն­քի­հազ­վա­դեպ­են­ար­ժա­նա­նում:­Հարց­ված­հաշ­ման­դամ­ ու­սա­նող­նե­րի­ 80.9%­­ը­ եր­բեք­չի­բախ­վել­դա­սա­խոս­նե­րի,­86.3%­­ը՝­բու­հի­ վար­չա­կազ­մի,­ իսկ­ 93.6%­­ը՝­ հա­մա­կուր­սե­ցի­նե­րի­ խտ­րա­կան­ վե­րա­բեր­մուն­քին:­Հարց­ված­նե­րի­հիմ­նա­կան­մա­սը­ բո­լոր­ տե­սա­կի­ հաշ­ման­դա­մու­թյուն­ու­նե­ցող­ան­ձանց­ հան­դեպ­ իր­ վե­րա­բեր­մուն­քը­ նկա­րագ­րել­ է­ «փոր­ձում­ եմ­ օգ­նել»,­«վե­րա­բեր­վում­եմ­այն­պես,­ինչ­պես­մյուս­նե­րին»­ և­ «հար­գում­ եմ»­ ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րով:­Հազ­վա­դեպ­են­հն­չել­«խղ­ճում­ եմ»,­ «խու­սա­փում­ եմ­ նրան­ցից»­ պա­տաս­խան­նե­րը­ (հիմ­նա­կա­նում­այդ­պա­տաս­խան­նե­րը­նշ­վել­են­մտա­վոր­խնդիր­ներ­ ու­նե­ցող­ ան­ձանց­ պա­րա­գա­յում):­

Հաշ­վի­ առ­նե­լով­ այս­ օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը՝­կա­րե­լի­է­ասել,­որ­հան­րու­թյու­նը­պատ­րաստ­է­նե­րա­ռա­կան­գա­ղա­փա­րի­ըն­կալ­մանն­ու­տա­րած­մա­նը:

Հան­րու­թյու­նը­պատ­րա՞ստ­է­արդյոք­նե­րա­ռա­կան­կր­թու­թյան­ներդր­ման­

գոր­ծըն­թա­ցին

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201520

­Խոսքն­Անա­հիտ­Քո­չա­րյա­նի՝­ԵՊՀ­կազ­մա­կերպ­չա­կան­բաժ­նի­վա­րի­չի՝­նվի­րյալ­հա­մալ­սա­րա­նա­կա­նի­մա­սին­է,­ով­իր­կյան­քի­ավե­լի­քան­չորս­տաս­նա­մյա­կը­նվի­րել­է­հա­րա­զատ­կր­թօ­ջա­խին՝­իրե­նից­հե­տո­թող­նե­լով­վառ­հետք­ու­հի­շա­տակ:­2015­թ.­ի­հուն­վա­րի­14­­ի­ն,­ավա՜ղ,­նա­հե­ռա­ցավ­երկ­րային­կյան­քից:­

­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան

Ա­նա­հիտ­ Կա­րա­պե­տի­ Քո­չա­րյա­նը­ ծնվել­ է­ 1951­ թ.­ին­ նախ­կին­ Հոկ­տեմ­բե­րյա­նի­ շր­ջա­նի­ Մր­գա­շատ­ գյու­ղում՝­մտա­վո­րա­կա­նի­ ըն­տա­նի­քում:­ 1968­ թ.­ին­ավար­տել­ է­ տե­ղի­ միջ­նա­կարգ­ դպ­րո­ցը,­սո­վո­րել­է­գե­րա­զանց­առա­ջա­դի­մու­թյամբ:­1971­ թ.­ին­ ըն­դուն­վել­ է­ Եր­ևա­նի­ պե­տա­կան­հա­մալ­սա­րա­նի­բա­նա­սի­րա­կան­ֆա­կուլ­տե­տի­հայոց­ լեզ­վի­և­գրա­կա­նու­թյան­բա­ժի­նը:­1972­թ.­ից­աշ­խա­տել­է­ԵՊՀ­­ու­մ,­սկզ­բում՝­որ­պես­ լա­բո­րանտ,­հե­տո՝­ավագ­տե­սուչ,­ 2000­ թ.­ի­ց՝­ առա­ջա­տար­ մաս­նա­գետ,­ 2006­ թ.­ի­ց՝­ Կազ­մա­կերպ­չա­կան­բաժ­նի­վա­րիչ:­

Դպ­րո­ցա­կան­ տա­րի­նե­րին­ Անա­հի­տը­ թղ­թակ­ցում­ էր­ շր­ջա­նային­ ռա­դիոյին,­

ունկնդ­րի­ հա­մար­ թեր­թե­րից­ նյու­թեր­ էր­կար­դում,­ բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­ներ­ էր­գրում:­Մայ­րե­նի­լե­զուն­և­գրա­կա­նու­թյու­նը­նրա­հա­մար­առանձ­նա­հա­տուկ­առար­կա­ներ­էին:­Պոե­զիա­շատ­էր­սի­րում,­ան­դա­դար­կար­դում­էր­ու­մեկ­մեկ­էլ­ար­տա­սա­նում:­ Սի­րում­ էր­ Թու­մա­նյան,­ Սա­հյան,­Չա­րենց:­

Ըն­կեր­նե­րի­ու­մտե­րիմ­նե­րի­խոս­քե­րով՝­շատ­էր­սի­րում­ճա­նա­պար­հոր­դել,­իր­այ­ցե­լած­յու­րա­քան­չյուր­երկ­րում­մի­յու­րօ­րի­նակ­ բան­ էր­ գտ­նում.­ գտածն­ իր­ չէր,­այլ­միտք,­նկար,­քան­դակ,­պոե­զիա:­Եվ­ամեն­ան­գամ­վե­րա­դառ­նա­լուց­հե­տո­տե­սա­ծի­ու­զգա­ցա­ծի­մա­սին­պատ­մում­էր­տպա­վո­րիչ­խոս­քե­րով,­այն­քան­գե­ղե­ցիկ,­որ­ամեն­մի­պատ­մու­թյու­նը­կար­ծես­փոք­րիկ­նո­վել­լի­ներ,­որն­ար­ժեր­գրել:­

Ա­նա­հի­տը­ շատ­ ըն­կե­րա­սեր­ էր,­ ամե­նա­սի­րած­ կե­նացն­ էլ­ ըն­կե­րա­սի­րու­թյան­մա­սին­էր:­Հա­ճախ­էր­ըն­կեր­նե­րին­հա­վա­քում­իր­տա­նը՝­իր­իսկ­պատ­րաս­տած­սե­ղա­նի­շուրջ,­և­սի­րում­էր­ասել.­«Հա­րա­զա­տին,­ բա­րե­կա­մին­ չես­ ընտ­րում,­ ընտ­րում­ես­ըն­կե­րո­ջը:­Ըն­կեր՝­ըն­կե­րո­վի­կեր»:­Նա­ըն­կե­րոջն­ ու­ ըն­կե­րու­թյանն­ ան­մնա­ցորդ­նվիր­ված­ան­ձնա­վո­րու­թյուն­էր:­

Ա­նա­հիտ­Քո­չա­րյա­նի­խոս­քը­շատ­դի­պուկ­ էր­ ու­ գե­ղե­ցիկ,­ սուր,­ խո­րի­մաստ,­հու­մո­րով­ հա­մեմ­ված,­ եր­բեմն՝­ կտ­րուկ­ ու­կոշտ,­նրան­չճա­նա­չո­ղի­հա­մար՝­հա­ճախ­վի­րա­վո­րա­կան:­Սա­կայն­ով­նրան­ճա­նա­

չում­էր,­զգում­էր­այդ­խոս­քե­րի­մեջ­թաքնը­ված­մեծ­սերն­ու­սր­տա­ցա­վու­թյու­նը:­Նա­մարդ­կանց­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ էր­ տա­լիս,­որ­ իրենք­ իրենց­ նայեն­ ու­րի­շի­ աչ­քե­րով,­գու­ցե­քն­նա­դա­տա­բար,­բայց­իրա­կան:­

Ըն­կեր­նե­րից­ մե­կի­ խոս­քե­րով՝­ Անա­հիտն­այն­եզա­կի­մարդ­կան­ցից­էր,­ով­եր­բեք­իր­տե­սա­կը­ չփո­խեց­ու­նե­ցած­դժ­վա­րին­ ու­ հե­տաքր­քիր­ կյան­քում,­ նա­ միշտ­պա­հում­ էր­ իր­ հպարտ­ ու­ ար­ժա­նա­պա­տիվ­ կեց­ված­քը՝­ եր­ևույթ­նե­րին­ նայե­լով­փի­լի­սո­փայո­րեն:­

Չէր­ամուս­նա­ցել,­երե­խա­չու­ներ,­բայց­ու­րի­շի­երե­խային­կա­րող­էր­սի­րել­քնք­շու­թյամբ,­մայ­րա­կան­ջեր­մու­թյամբ:­Շա­տե­րի­երե­խա­նե­րին­է­օգ­նել,­որ­ու­սում­ստա­նան,­աշ­խա­տանք­գտ­նեն:­Անա­հիտ­Քո­չա­րյա­նը­ շատ­ նե­րո­ղա­միտ­ էր,­ ճշ­մար­տա­խոս­և­ խի­զախ,­ չէր­ հան­դուր­ժում­ անազ­նիվ­երևույթ­նե­րը:­ Նա­ ու­րախ,­ պայ­ծառ,­ կեն­սա­խինդ­ ան­ձնա­վո­րու­թյուն­ էր՝­ կյան­քով­ու­ապա­գայի­վառ­ծրագ­րե­րով­լե­ցուն:­Ըն­կեր­նե­րի­ ու­ մտե­րիմ­նե­րի­ խոս­քե­րով՝­ նա­իրեն­ցից­ յու­րա­քան­չյու­րի­ կյան­քում­ իր­դերն­ու­նե­ցավ,­ոչ­մե­կին­անու­շադ­րու­թյան­չէր­մատ­նում:­

Հա­րա­զատ­ներն­ու­ծա­նոթ­նե­րը­դժ­վա­րա­նում­են­նրա­մա­սին­խո­սել­ան­ցյա­լով,­դժ­վա­րա­նում­ են­ հա­վա­տալ,­ որ­ այդ­քան­ան­ժա­մա­նակ­ ու­ անակն­կալ­ ընդ­հատ­վեց­նրա­կյան­քի­թե­լը.­չէ՞­որ­նա­դեռ­այն­քա՜ն­անե­լիք­ներ­ու­ներ­կյան­քում:­

Նա­ու­րախ,­պայ­ծառ,­կեն­սա­խինդ­ան­ձնա­վո­րու­թյուն­էր...

Այս­տա­րի­Փա­րի­զի­ գր­քի­ավան­դա­կան­ տո­նա­վա­ճառն­ան­ցկաց­վել­ է­ մար­տի­20­23­­ը­:

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Հա­յաս­տա­նի­ Հան­րա­պե­տու­թյունն­ այդ­ հե­ղի­նա­կա­վոր­մի­ջազ­գային­ տո­նա­վա­ճա­ռին­մաս­նակ­ցում­ էր­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­ տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը­ հա­մա­կար­գող­ պե­տա­կան­ հանձ­նա­ժո­ղո­վի­աջակ­ցու­թյամբ:­Հայ­կա­կան­ պատ­վի­րա­կու­թյու­նը­գլ­խա­վո­րում­ էր­ ՀՀ­ մշա­կույ­թի­նա­խա­րա­րի­ տե­ղա­կալ­ Ներ­սես­Տեր­Վար­դա­նյա­նը:­ Հայ­կա­կան­տա­ղա­վա­րում­ ցու­ցադր­ված­էր­ Հա­յաս­տա­նում­ պե­տա­կան­պատ­վե­րով­ և­ մաս­նա­վոր­ հրա­տա­րակ­չու­թյուն­նե­րի­տպագ­րած­շուրջ­ 200­ անուն­ գիրք:­ Գե­ղար­վես­տա­կան,­ պատ­մա­կան,­ ար­վես­տա­բա­նա­կան,­ գի­տա­հան­րա­մատ­չե­լի­ գրա­կա­նու­թյունն­այն­տեղ­ներ­կա­յաց­ված­էր­հայե­րե­նով,­ ան­գլե­րե­նով,­ ֆրան­սե­րե­նով:­ Առան­ձին­ բա­ժին­ էր­ հատ­կաց­ված­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյա­նը­ նվիր­ված­ գր­քե­րին:­ ԵՊՀ­

հրա­տա­րակ­չու­թյու­նը­ տո­նա­վա­ճա­ռում­ ներ­կա­յաց­րել­ էր­ հենց­Եղեռ­նի­ թե­մային­ վե­րա­բե­րող­գր­քե­րը:

­Հայ­կա­կան­ տա­ղա­վա­րում­ԵՊՀ­ հրա­տա­րա­կած­ գր­քե­րից­մաս­նա­վո­րա­պես­ներ­կա­յաց­ված­էին­ Լեոյի­ «Հայ­կա­կան­ հար­ցի­վա­վե­րագ­րե­րը»­ (վե­րատըպ­վել­ է­ 1915­ թ.­ին­ լույս­ տե­սած­

գիր­քը),­ Ալեք­սեյ­ Ջի­վի­լե­գո­վի­«Թուր­քիան­ և­ հայ­կա­կան­ հար­ցը»­ հոդ­ված­նե­րի­ ժո­ղո­վա­ծուն,­Ար­ման­ Կի­րա­կո­սյա­նի­ «ԱՄՆ­­ի­ար­տա­քին­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը­և­արևմ­տա­հա­յու­թյու­նը­(19­րդ­դար­1914­ թ.)»­ մե­նագրու­թյու­նը,­ Լևոն­ Հով­սե­փյա­նի­ «Թուր­քիայի­պաշտ­պա­նա­կան­ հա­մա­կար­գի­ ար­դիակա­նա­ցումն­ ու­

ան­վտան­գու­թյան­ ոլոր­տի­ բա­րե­փո­խում­նե­րը»,­ Ջու­լիա­ Եսա­յա­նի­ «Հայոց­ տե­ղա­նուն­նե­րը­և­ դրանց­ թուր­քա­կան­ այ­լա­փո­խում­նե­րը»,­Սե­դա­Գաս­պա­րյա­նի­ «The­ Armenian­ Genocide­ a­Linguocognitive­ Perspective»­ մե­նագ­րու­թյու­նը­և­այլն:­

«­Շատ­ ենք­ կար­ևո­րում­օտար­ լե­զու­նե­րով­ գրա­կա­նու­

թյան­ ստեղ­ծու­մը­ հատ­կա­պես­հի­մա,­երբ­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­թե­ման­շատ­է­քն­նարկ­վում­հա­մաշ­խար­հային­ մա­կար­դա­կով:­Եվ­ շատ­կար­ևոր­ է,­ որ­ մեր­գրահրա­տա­րակ­չա­կան­ ոլոր­տը­ներ­կա­յա­նա­ օտա­րա­լե­զու­ գըր­քե­րով,­ որոն­ցում­ Ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­ կներ­կա­յաց­վի­ բո­լոր­կող­մե­րով»,­­ նշեց­ ԵՊՀ­ հրա­տա­րակ­չու­թյան­տնօ­րեն­Կա­րեն­Գրի­գորյա­նը:­

Հայ­կա­կան­ հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րի­ կող­քին­ ցու­ցադր­ված­էր­նաև­ֆրան­սա­հայ­հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի­և­գրող­նե­րի`­ֆրան­սե­րե­նով­տպագր­ված­գրա­կա­նու­թյու­նը։­Փա­րի­զի­գր­քի­տո­նա­վա­ճա­ռի­ավար­տին­ հայ­կա­կան­ տա­ղա­վա­րի­ ծրա­գիրն­ ամ­փոփ­վել­ է­«Մ­տա­վո­րա­կա­նու­թյան­դե­րը­ցե­ղաս­պա­նու­թյուն­նե­րի­ կան­խար­գել­ման­ գոր­ծում»­ խո­րագ­րով­կլոր­սե­ղա­նով,­որին­մաս­նակ­ցել­են­ հայ­ և­ ֆրան­սիացի­ մտա­վո­րա­կան­նե­րը:

­Հա­վե­լենք,­ որ­ԵՊՀ­հրա­տա­րակ­չու­թյան­կող­մից­տպագր­ված­գր­քե­րը­ 2014­ թ.­ի­ հոկ­տեմ­բե­րին­ներ­կա­յաց­վել­ էին­ նաև­ Ֆրանկ­ֆուր­տի,­իսկ­նոյեմ­բե­րին՝­Ստամ­բու­լի­ գր­քի­ մի­ջազ­գային­ տո­նա­վա­ճառ­նե­րում:

ԵՊՀ­հրա­տա­րա­կած­գր­քե­րը­Փա­րի­զի­գր­քի­տո­նա­վա­ճա­ռում­

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 21

­Մի­ջազ­գային­փոր­ձա­

գետ­նե­րը­վս­տա­հեց­նում­

են,­որ­այլ­երկր­նե­րում­

պտ­ղի­սե­ռի­բա­ցա­հայ­

տումն­ար­գե­լե­լը­կամ­

սահ­մա­նա­փա­կե­լը­դրա­

կան­ար­դյունք­չի­տվել:­

Որ­պես­խնդ­րի­լուծ­ման­

այ­լընտ­րան­քային­ճա­

նա­պարհ՝­Հա­յաս­տա­

նին­խոր­հուրդ­են­տա­լիս­

խթա­նել­գեն­դե­րային­հա­

վա­սա­րու­թյու­նը,­պայ­քա­

րել­գեն­դե­րային­կարծ­րա­

տի­պե­րի­դեմ­և­հա­վա­սար­

հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ­

ստեղ­ծել­ինչ­պես­տղա,­

այն­պես­էլ­աղ­ջիկ­երե­

խա­նե­րի­հա­մար:

­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Մար­տի­3­ին­ԵՊՀ­Ռո­բերտ­Շու­մա­նի­ան­վան­սրա­հում­Հա­մաշ­խար­հային­ բան­կի­ (ՀԲ)­ավագ­ տն­տե­սա­գետ­ Նիս­թա­Սին­հայը­ և­ ՀԲ­ եր­կա­րա­ժամ­կետ­ խորհր­դա­տու­ Ջոր­ջիա­Դե­մար­խին­ ներ­կա­յաց­րին­ԵՊՀ­­ո­մ­ գոր­ծող­ Հե­տա­զո­տա­կան­ ռե­սուրս­նե­րի­ կով­կա­սյան­կենտ­րո­նի­ (ՀՌԿԿ­Հա­յաս­տան)­ և­ ՀԲ­ եր­ևա­նյան­ գրա­սե­նյա­կի­ հետ­ հա­մա­տեղ­ կա­տա­րած­ «Չծն­ված­աղ­ջիկ­նե­րը­Հա­րա­վային­ Կով­կա­սում»­ հե­տա­զո­տու­թյան­ար­դյունք­նե­րը:­

Քն­նարկ­ման­ մաս­նա­կից­նե­րին­ ող­ջու­նեց­ «ՀՌԿԿ­Հա­յաս­տան»­­ի­ տնօ­րեն­ Հե­ղի­նե­ Մա­նա­սյա­նը,­ ով­ հա­տուկ­շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ հայտ­նեց­հե­տա­զո­տու­թյան­ իրա­կա­նաց­մանն­ աջակ­ցած­ կա­ռույց­նե­րի­և­ մաս­նա­վո­րա­պես­ ԵՊՀ­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րին՝­ ընդ­գծե­լով,­որ­ար­դեն­եր­կար­ժա­մա­նակ­է,­ինչ­«ան­հետ­կո­րած­կա­նանց»­խն­դիր­նե­րը­ գտն­վում­ են­ պե­տու­թյան,­ինչ­պես­նաև­մի­ջազ­գային­ ու­ լո­կալ­ հա­սա­րա­կա­կան­ կա­ռույց­նե­րի­ ու­շադ­րու­թյան­կենտ­րո­նում:­

Հա­յաս­տա­նում­ հե­տա­զո­տա­կան­ աշ­խա­տանք­ներն­առաջ­նոր­դել­է­«ՀՌԿԿ­Հա­յաս­տան»­հիմ­նադ­րա­մը,­իսկ­իրա­կա­նաց­մանն­ օժան­դա­կել­ են­ԵՊՀ­սո­ցիոլո­գիայի­ֆա­կուլ­տե­տի­մի­խումբ­հե­տա­զո­տող­ներ՝­Սո­ցիալա­կան­ աշ­խա­տան­քի­ և­սո­ցիալա­կան­տեխ­նո­լո­գիանե­րի­ ամ­բիոնի­ ասիս­տենտ­ Յու­

լիանա­ Մել­քու­մյա­նի­ ղե­կա­վա­րու­թյամբ:

­Հե­տա­զո­տու­թյան­ հե­ղի­նակ­ներն­ ընդ­գծե­ցին,­ որ­ ու­սում­նա­սի­րու­թյան­ հիմ­նա­կան­նպա­տակն­ է­ տղա­ երե­խա­ ու­նե­նա­լու­ առու­մով­ խրա­խու­սել­ոչ­ֆոր­մալ­կա­ռույց­նե­րի­մո­տե­ցում­նե­րի­ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը,­ինչ­պես­ նաև­ ԶԼՄ­նե­րի­ օգ­նու­թյամբ­ պայ­քա­րել­ բնակ­չու­թյան­ զա­նա­զան­ խմ­բե­րի­ ան­ցան­կա­լի­ գեն­դե­րային­ կարծ­րա­տի­պե­րի­դեմ:

«­Հա­մաշ­խար­հային­ բան­կը­կար­ևո­րում­է­նմա­նաբ­նույթ­հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րը,­ քա­նի­ որ­դրանք­ոչ­միայն­վեր­են­հա­նում­հա­սա­րա­կու­թյան­ տար­բեր­շեր­տե­րում­ թաքն­ված­ սո­ցիալ­տնտե­սա­կան­խն­դիր­նե­րը,­այլև­հայ­գիտ­նա­կան­նե­րի­և­մաս­նա­գետ­նե­րի­ հետ­ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լու­ լավ­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­են­ըն­ձե­ռում»,­­ասաց­Հա­մաշ­խար­հային­ բան­կի՝­ Հա­յաս­տա­նի­գծով­ղե­կա­վար­Լաու­րա­Բեյ­լին:­

Անդ­րա­դառ­նա­լով­հե­տա­զո­տու­թյան­ ար­դյունք­նե­րին՝­ նա­մտա­հո­գու­թյուն­ ար­տա­հայ­տեց­ այն­ մա­սին,­ որ­ չծն­ված­աղ­ջիկ­նե­րի­ ցու­ցա­նի­շը­ Հա­րա­վային­ Կով­կա­սում­ բա­վա­կա­նին­բարձր­է:­Հե­տա­զո­տու­թյան­հա­մա­ձայն՝­յու­րա­քան­չյուր­100­նո­րա­ծին­ աղջ­կա­ դի­մաց­ Հա­յաս­տա­նում­ծն­վում­է­115­տղա,­ին­չը­ հա­մե­մա­տե­լի­ է­ Չի­նաս­տա­նի­և­Հնդ­կաս­տա­նի­ցու­ցա­նիշ­նե­րի­հետ:­

«­Սե­ռով­ պայ­մա­նա­վոր­ված­հղիու­թյան­ ընդ­հա­տում­նե­րը­հա­սա­րա­կու­թյան­ մեջ­ առա­ջաց­նում­ են­ սո­ցիալա­կան­ան­հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյուն,­ ին­չը­

վաղ­թե­ուշ­ազ­դե­լու­է­ժո­ղովըր­դագ­րա­կան­ զար­գաց­ման,­ ինչ­պես­ նաև­ աշ­խա­տա­շու­կայի­վրա»,­­նշեց­Լաու­րա­Բեյ­լին:

­Դաշ­տային­ հե­տա­զո­տա­կան­աշ­խա­տանք­ներն­իրա­կա­նաց­վել­են­2014­թ.­ի­փետր­վա­րից­ ապ­րիլ­ ըն­կած­ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում:­ Զու­գա­հե­ռա­բար­ ու­սում­նա­սիր­վել­ են­ նաև­հար­ևան­ երկր­նե­րում,­ մաս­նա­վո­րա­պես­ Վրաս­տա­նում­ և­Ադր­բե­ջա­նում­տի­րող­ սե­ռային­խտ­րա­կա­նու­թյան­ դրս­ևո­րում­նե­րը:­ Յու­րա­քան­չյուր­ երկ­րում­ հե­տա­զո­տա­կան­ վայ­րերն­ ընտր­վել­ են­ այն­պես,­ որ­հար­ցում­նե­րի­ շր­ջա­նակ­նե­րում­ընդ­գրկ­վեն­տն­տե­սա­կան­և­սո­

ցիալա­կան­բնու­թագ­րիչ­ներ­ու­նե­ցող­տար­բեր­հա­մայնք­ներ:

«­Ներ­կա­յումս­սե­ռային­հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը­ Հա­յաս­տա­նում­(114.5),­Վրաս­տա­նում­(109.4)­և­Ադր­բե­ջա­նում­(116.5)­ամե­նա­բարձրն­ է­ աշ­խար­հում:­Եթե­Հնդ­կաս­տա­նում­և­Չի­նաս­տա­նում­ նկա­տե­լի­ սո­ցիալա­կան­ հետ­ևանք­նե­րը­ կա­րող­ են­էա­կան­ չլի­նել,­ ապա­ Հա­րա­վային­ Կով­կա­սի­փոքր­ երկըր­նե­րում­պտ­ղա­բե­րու­թյան­ցածր­գոր­ծա­կի­ցը­ և­ հօ­գուտ­տղա­նե­րի­ կա­տար­վող­ ընտ­րու­թյու­նը­կա­րող­ են­ ազ­դել­ ապա­գա­ ըն­տա­նի­քի­մո­դե­լի­վրա»,­­նշ­ված­է­հե­տա­զո­տու­թյան­մեջ:­

Ու­սում­նա­սի­րու­թյան­ հե­ղի­նակ­նե­րը­ փաս­տում­ են,­ որ­Հա­յաս­տա­նի­ բնակ­չու­թյու­նը­հա­վա­սա­րա­չափ­ չէ­ բաշխ­ված­ըստ­ սե­ռե­րի.­ 65­ տա­րե­կա­նից­բարձր­ տա­րի­քային­ խմ­բում­կա­նայք­կազ­մում­են­62%,­իսկ­0­14­ տա­րե­կան­նե­րի­ խմ­բում՝­մոտ­ 46%:­ Հե­տա­զո­տու­թյան­հա­մա­ձայն՝­ տղա­ զա­վակ­ ու­նե­նա­լու­ նա­խա­պատ­վու­թյու­նը­հիմ­նա­կա­նում­ տր­վում­ է­ գյու­ղե­րում,­ինչն­էլ,­ըստ­հարց­ված­նե­րի,­ հիմ­նա­կա­նում­ պատ­ճա­ռա­բան­վում­է­տոհ­մը­շա­րու­նա­կե­լու­ ձգտ­մամբ­ և­ ըն­տա­նի­քի­սո­ցիալա­կան­վի­ճա­կը­բա­րե­լա­վե­լու­ցան­կու­թյամբ:­Հարց­ված­նե­րի­մեծ­մա­սը­հայ­տա­րա­րել­է,­որ­տղա­մար­դիկ­հիմ­նա­կա­նում­տղա­երե­խա­են­նա­խընտ­րում,­այ­նինչ­աղ­ջիկ­նե­րին­ավե­լի­են­սի­րում,­ տղա­ներն­ ավե­լի­ շատ­օգ­նա­կա­նի­ դե­րում­ են,­ իսկ­

իրա­կա­նում­աղ­ջիկ­ներն­ավե­լի­հո­գա­տար­են:

­Հարկ­ է­ նշել,­ որ­ ի­ տար­բե­րու­թյուն­ ասիական­ մյուս­երկր­նե­րի՝­Հա­յաս­տա­նում­գեն­դե­րային­ խն­դիր­ներն­ այդ­քան­էլ­ սուր­ չեն­ ար­տա­հայտ­ված:­Օրի­նակ՝­ աղ­ջիկ­նե­րի­ հա­մար­կր­թու­թյու­նը­ հա­վա­սա­րա­պես­հա­սա­նե­լի­ է,­ և­ նրանց­ թի­վը­բու­հե­րում­նույ­նիսկ­ավե­լի­ մեծ­է,­ քան­ տղա­նե­րի­նը:­ Ուս­տի­խնդրի­ ար­մատ­նե­րը­ թաղ­ված­են­ ըն­տա­նիք­նե­րի­ սո­ցիալ­տնտե­սա­կան­վի­ճա­կի­և­ավան­դա­կան­կարծ­րա­տի­պե­րի­մեջ:­

Ինչ­ վե­րա­բե­րում­ է­ ծնե­լիու­թյան­ մա­կար­դա­կի­ նվազ­մա­նը,­ ապա­ հե­տա­զո­տու­թյու­նը­փաս­տում­ է,­ որ­այն­գրանց­վել­է­դեռ­նա­խորդ­դա­րի­90­­ական­նե­րի­սկզ­բից,­ին­չին­զու­գա­հեռ՝­աճում­է­նո­րա­ծին­նե­րի­սե­ռային­հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան­ տար­բե­րու­թյու­նը:­ ­Վի­ճա­կագ­րու­թյու­նը­վկա­յում­է,­որ­նշ­ված­ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծից­սկ­սած՝­ծնե­լիու­թյու­նը­նվա­զել­է­թե՛­քա­ղաք­նե­րում,­ թե՛­ գյու­ղե­րում,­ սա­կայն­սե­ռի­հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան­աճը­հատ­կա­պես­մեծ­է­գյու­ղե­րում:­

Հե­տա­գա­խն­դիր­նե­րից­խու­սա­փե­լու­հա­մար,­օրի­նակ,­Չի­նաս­տա­նը,­ Հնդ­կաս­տանն­ ու­Հա­րա­վային­ Կո­րեան­ ար­գե­լել­ են­ նա­խածնն­դյան­ փու­լում­երե­խայի­ սե­ռի­ բա­ցա­հայ­տու­մը,­ իսկ­ Հնդ­կաս­տանն­ աղ­ջիկ­ու­նե­նա­լու­հա­մար­տրա­մադրել­է­ լրա­ցու­ցիչ­ ֆի­նան­սա­կան­լծակ­ներ:

Պտ­ղի­սե­ռի­բա­ցա­հայտ­ման­սահ­մա­նա­փա­կումն­այլ­երկր­նե­րում­

դրա­կան­ար­դյունք­ներ­չի­տվել

Նիսթա Սինհայը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201522

­«Յուրաքանչյուր­ոք­իր­կյանքով­պետք­է­իր­իսկ­սյուժեն­ստեղծի...» «Եր ևա նի հա մալ սա րան» թեր­թը բա ցում է նոր խո րա գիր՝ «Գր քա սեր»: Խո րա գիր, որի շրջա նա կում կներ կա յաց վեն հա մալ սա րա նա կան նե րի գրա­կան նա խա սի րու թյուն ներն ու գր քե րի հան դեպ ու նե ցած պատ կե րա ցում նե րը ... Եվ այս­պես՝ «Գր քա սեր» խո րագ րի առա ջին հյու րը ԵՊՀ ռո մա­նա գեր մա նա կան բա նա սի րու­թյան ֆա կուլ տե տի ար տա սահ­մա նյան գրա կա նու թյան ամ­բիոնի դա սա խոս, բան. գիտ. թեկ նա ծու, դո ցենտ Անա հիտ Շահ մու րա դյանն է:

Պատ րաս տեց Հով­հան­նես­Վար­դա­նյա­նը

-­Ձեր­ամե­նա­սի­րե­լի­գրո­ղը...­ Վեր ջերս սկ սե ցի ավե լի շատ

նա խա պատ վու թյուն տալ 20­րդ դա­րի ամե րի կյան վի պա սան նե րին՝ առանձ նաց նե լով Թո մաս Վուլ ֆի ստեղ ծա գոր ծու թյուն նե րը: Վուլ ֆի մտա ծո ղու թյու նը հիմ նա կա նում կապ ված է ըն տա նի քի գա ղա փա րի հետ, ինչն ար տա հայտ ված է նաև Վի­լյամ Սա րո յա նի ստեղ ծա գոր ծու թյուն­նե րում: Եր կուսն էլ գտ նում էին, որ ըն տա նի քի ամ րու թյու նից է կախ ված երկ րի ամ րու թյու նը: Վուլ ֆը կա րո­ղա նում է մի ըն տա նի քի տե սա րա նով ներ կա յաց նել երկ րում առ կա խն դիր­նե րը:

­-­Ձեր­ամե­նա­սի­րե­լի­գիր­քը...­ Որ պես այդ պի սին՝ սի րե լի գիրք

չու նեմ, քա նի որ ժա մա նակ առ ժա­մա նակ նոր գր քեր եմ բա ցա հայ տում: Վեր ջին քիչ թե շատ նոր գրող նե րից Սոլ Բե լո ի «Հեն դեր սոն՝ ան ձր ևի ար­քան»­ն եմ կար դա ցել ու շատ հա վա­նել: Թեև չեմ կա րող ժխ տել, որ բո լոր մե ծե րի գր քերն էլ տվյալ ժա մա նա կա­հատ վա ծում հա մար վում են սի րե լի, և դրանք տա րի նե րի ըն թաց քում էա կան նշա նա կու թյուն են ու նե նում մարդ­կանց կյան քում: 20­րդ դա րի գրե թե բո լոր ան գլո ­ա մե րի կյան վի պա սան­նե րի ստեղ ծա գոր ծու թյուն ներն էլ սի­րով եմ ըն թեր ցում՝ Վի լյամ Գոլ դինգ, Իվ լին Վոու, Քուրտ Վո նե գուտ, Ջոն Դոս Պա սոս, Վի լյամ Ֆոլք ներ, Ջոն Սթայն բեք և այլն:

­-­Ձեր­ամե­նա­սի­րե­լի­գրա­կան­հե­րո­սը...­ Հեր ման Հես սեի «Տա փաս տա նի

գայ լը» (կեր պա րում՝ Հա րիի Հալ լեր), ով Սոլ Բե լո ի նման փնտ րող կեր­պար է: Առ հա սա րակ կան հե րոս ներ, որոնք ինչ ­որ բան են կորց րել, բայց, այ նո ա մե նայ նիվ, շա րու նա կում են պայ քա րել: Պայ քա րող հե րոս ներն ըն­թեր ցո ղին միշտ ինչ ­որ բան են սո վո­րեց նում: Այդ պի սին է նաև Վի լյամ Գոլ դին գի «Ա զատ ան կում» վե պի հե­րոս Սե մյո ել Մաունթ ջոյը:

­-­Ո՞րն­է­եղել­Ձեր­կար­դա­ցած­

առա­ջին­ գիր­քը,­ և­ ի՞նչ­ տպա-վո­րու­թյուն­ներ­եք­ստա­ցել:­ Ինչ պես շա տե րի, այն պես էլ իմ

պա րա գա յում առա ջին գիրքն ասո­ցիաց վում է դպ րո ցի հետ: Դրանց շար քում եղել են Մու րա ցա նը, Րաֆ­ֆին: Վեր ջի նիս ստեղ ծա գոր ծու թյուն­նե րից, օրի նակ, «Խեն թը» սի րով եմ կար դա ցել, իսկ «Սամ վե լը»՝ ոչ այն­քան: Շատ լավ հի շում եմ նաև իմ՝ հայ գրա կա նու թյան ու սուց չու հու հետ ու նե ցած վի ճա բա նու թյու նը: Պատ­ճառն այն էր, որ իմ դի տարկ մամբ՝ Սամ վե լը ոչ թե հե րոս, այլ հա կա հե­րոս է. ըստ իս՝ հո րը և մո րը սպա նե լու մո տիվն այն քան էլ ար դա րաց ված չէ:

­ -­ Ի՞նչն­ եք­ առա­ջին­ հեր­թին­կար­ևո­րում­ գրա­կան­ ստեղ­ծա-գոր­ծու­թյան­մեջ:­ Նախ ևա ռաջ՝ բա րո յա խո սու­

թյու նը: Ստեղ ծա գոր ծու թյու նը պետք է մար դուն նոր բան ասի ու ստի պի մտա ծել: Ըն թեր ցո ղի հա մար ավե լի շատ պետք է լի նեն բա ցա հայ տում նե­րը: Իմ պա րա գա յում ևս այդ բա ցա­հայ տում նե րը շատ հա ճախ մտո րե լու տե ղիք են տվել: Կորս տի ու մահ վան գա ղա փա րը դեռևս ման կուց ինձ տան ջել է ու հետ ևա բար հե տաքրք րու­թյուն առա ջաց րել: Գր քերն օգ նում են, որ մար դիկ բազ մա թիվ հար ցե րի պա տաս խան նե րը գտ նեն:

-­Որ­տե՞ղ­կամ­ի՞նչ­պայ­ման­նե-րում­ եք­ սի­րում­ ըն­թեր­ցա­նու-թյամբ­զբաղ­վել:­­ Որ քան հնա րա վոր է, փոր ձում

եմ մե կու սաց ված վի ճա կում գր քեր ըն թեր ցել՝ մեկ գա վաթ թեյով կամ սուր ճով...

-­ Գրա­կան­ ժան­րե­րից­ ո՞րն­ եք­

նա­խընտ­րում­և­ին­չո՞ւ:­ Ավե լի շատ վե պը, քա նի որ այն

ինձ հո գե հա րա զատ է: Նույ նիսկ եղել է ժա մա նակ, երբ պատ կե րաց րել եմ, թե ինչ պես կա րե լի է գրել կամ սյու­ժեին այլ ըն թացք տալ: Հույս ու նեմ, որ մի օր վեպ գրե լու այդ պի սի փորձ կկա տա րեմ...

-­Ըստ­Ձեզ՝­ո՞րն­է­այն­գիր­քը,­որ­պետք­ է­ յու­րա­քան­չյուր­ ոք­ ըն-թեր­ցի:­ Աստ վա ծա շուն չը:-­ Ու­նե՞ք­ գրա­դա­րան,­ հատ­կա-պես­ի՞նչ­գր­քեր­կան­այն­տեղ:­ Այո՛, ու նեմ, բայց իմ պատ կե րաց­

րած այն գրա դա րա նը չէ, որի մա սին երա զում եմ: Անգ լիական հին տնե­րի գրա դա րան ներն առանձ նա նում են իրենց ձևա վոր մամբ: Մտա ծում եմ ապա գա յում ստեղ ծել այն պի սի գրա դա րան, որ տեղ խո սուն կլի նեն ոչ միայն գր քե րի քա նա կը, այլ դրանց տե ղադր ման առանձ նա հա տուկ ոճը: Հի մա գրա դա րանս թար մաց վում է ժա մա նա կա կից գրա կա նու թյամբ ու այն գր քե րով, որոնք նախ կի նում հա­սա նե լի չէին:

-­ Ավե­լի­ հա­ճախ­ գիրք­ ստա-նո՞ւմ­եք,­թե՞­նվի­րում...­ Ավե լի հա ճախ գնում եմ

(ժպտում է): Եր բեմն նվեր ստա նում եմ, բայց ես այն կար ծի քին եմ, որ յու­րա քան չյուր ոք պետք է իր նա խա սի րու­թյամբ գիրք ընտ րի:

-­ Ո՞րն­ է­ ավե­լի­ գե­րա­դա­սե­լի՝­գրա­կան­ իրա­կա­նությո՞ւ­նը,­թե՞­բուն­իրա­կա­նու­թյու­նը...­ Բնա կա նա բար առաջ նայի նը

պետք է լի նի բուն իրա կա նու թյու նը: Գրա կա նը կա րող է պար զա պես օգ­

նել, որ ինչ ­որ պա հե րի ճիշտ կողմ նո­րոշ վես կամ մտա ծես երկ րորդ տար բե­րա կի մա սին: Ռեալիս տա կան գր քե­րում հա ճախ կա րե լի է հան դի պել այն պի սի դր վագ նե րի, որոնք կան նաև իրա կան կյան քում: Այս պես թե այն պես՝ եր կուսն էլ մի մյանց հետ փոխ կա պակց ված են:

-­Արդյոք­Ձեր­կեր­պա­րը­գտե՞լ­եք­որ­ևէ­գր­քում:­ Եթե հարցն ինձ ուղղ վեր ավե լի

փոքր հա սա կում, կպա տաս խա նեի՝ այո՛, այն էլ՝ շատ հա ճախ, իսկ հի­մա՝ ո՛չ: Մի բան էլ կա. տղա մարդ հե րոս նե րի կեր պար ներն ինձ ավե լի հո գե հա րա զատ են, ու նրանց փնտ րո­ղու նա կու թյունն ավե լի հա մա հունչ է իմ իրա կան կեր պա րին:

-­ Գիր­քը՝­ որ­պես­ քա­րոզ­չա­մի-ջոց.­ ինչ­պե՞ս­ եք­ պատ­կե­րաց-նում...­ Ուղ ղա կիորեն այն կա րող է լի նել

քա րոզ չա մի ջոց, բայց պետք է նյութն այն պես մա տու ցես, որ այն լի նի հե­տաքր քիր ու հաս նի իր նպա տա կին:

-­ Գր­քերն­ ի՞նչ­ են­ փո­խել­ Ձեր­կյան­քում:­ Եթե ան կեղծ, կար ժա մա նակ,

երբ գր քերն ինձ ավե լի ռո ման տիկ էին դարձ րել: Ես իրա կա նու թյան շունչն ավե լի ուշ եմ զգա ցել:

-­ Ինչ­պի­սի՞ն­ կլի­ներ­ աշ-խարհն­առանց­գր­քե­րի...­ Պար զա պես հե տաքր քիր չէր լի նի:

Միև նույն ժա մա նակ նոր տար բե րակ­ներ ու գա ղա փար ներ չէին լի նի, իսկ ներ քին պա շա րը կախ ված է հենց այդ ամե նից: Գր քե րից ձեռք բե րած փորձն օգ նում է ավե լի լուրջ դա տել...

-­Նշե՛ք­որ­ևէ­ար­տա­հայ­տու­թյուն­գր­քե­րից,­ որն­ առանձ­նա­կի­տպա­վո­րել­է­Ձեզ:­ Թո մաս Վուլֆ. «Ե՛տ նայիր քո տա­

նը, հրեշ տա՛կ»: Առ հա սա րակ ես չեմ ըն դու նում աֆո րիզմ նե րից կառ չե լու գա ղա փա րը: Դրանք սյու ժեից դուրս են և կա րող են կի րառ վել տար բեր նպա տակ նե րով, իսկ եր բեմն՝ նաև հար մա րեց վել: Սա կայն Նոր կտա­կա րա նից հա ճախ մեջ բե րում ներ եմ անում՝ «Մար գա րիտ ներդ խո զե րի առաջ մի՛ գցիր», «Քո աչ քի գե րա նը չես տես նում, ու րի շի չոփն ես տես­նում» և այլն:

-­Ո՞ր­գր­քի­սյու­ժեում­կցան­կա-նայիք­հայտն­վել:­ Շատ կցան կա նայի, որ դա լի ներ

նոր գիրք, որ տեղ չէր լի նի պա տե րազմ: Օրի նակ, ծո վում լո ղա լիս լի նեի, բայց նաև չզ գայի, որ որ ևէ բա նով պար տա վոր ված եմ: Գր քային ճա նա­պար հոր դու թյունն ու մի ջա վայ րը կա­րող են միայն տվյալ պա հին ցան կու­թյուն արթ նաց նել... Յու րա քան չյուր ոք իր կյան քով պետք է իր իսկ սյու ժեն ստեղ ծի...

-­Վեր­ջա­բա­նի­փո­խա­րեն...­ Խոր հուրդ կտայի սի րե լի գր քերն

ըն թեր ցել բնագ րե րով՝ ավե լի լավ ըմբռ նե լու հե ղի նա կի մտա ծո ղու­թյան առանձ նա հատ կու թյուն նե րը: Թարգ մա նու թյունն ու բնագ րե րը շատ տար բեր են...

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 23

­Մար­տի­21­22­­ը­Հա­յաս­տա­նի­ամե­րի­կյան­հա­մալ­սա­րա­նի­և­«Էյ­ԴիԱր­Փարթ­ներս»­(ADR­Partners)­ըն­կե­րու­թյան­նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­կազ­մա­կերպ­վել­էր­առևտ­րային­ար­բիտ­րա­ժին­նվիր­ված­

եր­րորդ­խաղ­մր­ցույ­թը:

­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան

­Միջ­բու­հա­կան­ մր­ցույ­թին­մաս­նակ­ցում­ էին­ 9­ բու­հե­րի­ թի­մեր,­ ընդ­ որում՝­ յու­րա­քան­չյուր­բուհ­ կա­րող­ էր­ հան­դես­ գալ­ եր­կու­ թի­մով:­ ԵՊՀ­ն­ ներ­կա­յաց­նում­էին­Իրա­վա­գի­տու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­եր­կու­ թի­մեր՝­ 5­ա­կան­մաս­նա­կից­նե­րից­կազմ­ված:­Թի­մե­րի­ ան­դամ­նե­րին­ ընտ­րել­ էր­ֆա­կուլ­տե­տը:­Ըստ­մր­ցույ­թի­կա­նոն­նե­րի՝­կա­րող­էին­մաս­նակ­ցել­միայն­ մա­գիստ­րանտ­ներն­ ու­աս­պի­րանտ­նե­րը:­

Մր­ցույթն­ան­ց­ է­կաց­վել­դա­տա­խա­ղի­ ձևա­չա­փով­ և­ երեք­փու­լե­րով՝­նախ­նա­կան,­կի­սաեզ­

րա­փա­կիչ­ և­ եզ­րա­փա­կիչ:­ Յու­րա­քան­չյուր­ թիմ­ հայց­վո­րի­ և­պա­տաս­խա­նո­ղի­ կար­գա­վի­ճա­կում­ներ­կա­յաց­րել­է­իր­դիր­քո­րո­շում­նե­րը,­ ըստ­ այդմ­ էլ՝­ որոշ­վել­են­ թի­մի­ կո­լեկ­տիվ­ և­ան­հա­տա­կան­ ցու­ցա­նիշ­նե­րը:­ Ընդ­ որում՝­որ­պես­ար­բիտր­ներ­ հան­դես­ էին­գա­լիս­ դա­տա­վոր­ներ,­ փաս­տա­բան­ներ,­ ոլոր­տի­ այլ­ մաս­նա­գետ­ներ:­

ԵՊՀ­թի­մե­րից­մե­կը՝­«ԵՊՀ­II­թի­մը»­(ան­դամ­ներ՝­Տիգ­րան­Խա­չի­կյան,­ Շու­շա­նիկ­ Ղու­կա­սյան,­Լի­լիթ­ Պետ­րո­սյան,­ Քրիս­տի­նե­Գա­բու­զյան­ և­ Մա­րի­նե­ Թով­մասյան),­ բո­լոր­փու­լե­րում­ մյուս­թի­մե­րի­ նկատ­մամբ­ ու­նե­ցել­ է­միավոր­նե­րի­ առա­վե­լու­թյուն­ և­«Հա­յաս­տա­նում­ ֆրան­սիական­հա­մալ­սա­րան»­ հիմ­նադ­րա­մի­ թի­մի­ հետ­ եզ­րա­փա­կիչ­ փուլ­դուրս­ գա­լով՝­ հաղ­թել­ է­ար­ժա­նի­պայ­քա­րում:

­Սա­կայն­միայն­«Լա­վա­գույն­թիմ»­տիտ­ղո­սը­չէ,­որ­նվա­ճել­են­ապա­գա­ իրա­վա­գետ­նե­րը.­ հաղ­թող­ թի­մի­ մաս­նա­կից,­ Իրա­վա­գի­տու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­աս­պի­րանտ­Շու­շա­նիկ­Ղու­կա­սյանն­էլ­

ար­ժա­նա­ցել­ է­ «Լա­վա­գույն­ բա­նա­խոս»­տիտ­ղո­սին:­

Ի­դեպ,­ար­դեն­երկ­րորդ­տա­րին­է,­ինչ­թի­մի­ավագ,­Իրա­վա­գի­տու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­քա­ղա­քա­ցիական­ դա­տա­վա­րու­թյան­ամ­բիոնի­ աս­պի­րանտ­ Տիգ­րան­Խա­չի­կյանն­ ու­ Շու­շա­նիկ­ Ղու­կա­սյա­նը­ մաս­նակ­ցում­ են­ այդ­մր­ցույ­թին:­ Ինչ­պես­ նրանք­ նշե­ցին,­ ԵՊՀ­ թի­մը­ հաղ­թող­ է­ ճա­նաչ­վել­ նաև­ ան­ցյալ­ տար­վա­խաղ­մր­ցույ­թում,­ իսկ­ «Լա­վա­

գույն­ բա­նա­խոս»­ տիտ­ղո­սին­ար­ժա­նա­ցել­ էր­ Տիգ­րան­ Խա­չի­կյա­նը:­ Վեր­ջի­նիս­ կար­ծի­քով՝­մր­ցույթն­ առա­ջին­ հեր­թին­ վե­րա­հաս­տա­տեց­ԵՊՀ­­ի­առա­ջա­տար­դիրքն­ու­հե­ղի­նա­կու­թյու­նը:­

«Մր­ցույ­թը­ լուրջ­ նա­խա­պատ­րաս­տու­թյուն­ էր­ պա­հան­ջում,­ուս­տի­հա­տուկ­շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ենք­հայտ­նում­մեր­թի­մի­մարզ­չին՝­դե­կա­նի­տե­ղա­կալ­պա­րոն­ Հայ­կյան­ցին,­ ինչ­պես­ նաև­ֆա­կուլ­տե­տի­ամ­բողջ­պրո­ֆե­սո­

րա­դա­սա­խո­սա­կան­ան­ձնա­կազ­մին,­քա­նի­որ­այն­գի­տե­լիք­նե­րը,­որոնց­շնոր­հիվ­հաղ­թել­ենք,­մենք­ձեռք­ ենք­ բե­րել­ մեր­ ֆա­կուլ­տե­տում­ ու­սում­նա­ռե­լու­ տա­րի­նե­րին»,­­նշեց­«Լա­վա­գույն­բա­նա­խոս»­ տիտ­ղո­սին­ ար­ժա­նա­ցած­Շու­շա­նի­կը:­

Հա­վե­լենք­ նաև,­ որ­ հաղ­թած­թի­մի­ մաս­նա­կից­նե­րը­ պար­գևատր­վե­ցին­ մաս­նա­գի­տա­կան­գր­քե­րով,­հու­շան­վեր­նե­րով­և­հա­վաս­տագ­րե­րով:­

«­Լա­վա­գույն­թիմ»­և­«Լա­վա­գույն­բա­նա­խոս»

­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­րդ­տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­«Հայ­աս­պետ»­հե­ռուս­տա­խաղ­մր­ցույթն­այս­ան­գամ­ան­ցկաց­վեց­բու­

հա­կան­մա­կար­դա­կով:­

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

Հե­ռուս­տա­խաղ­մր­ցույ­թին­մաս­նակ­ցում­էին­Հա­յաս­տա­նի­9­բու­հե­րի­ թի­մեր:­ Կի­սաեզ­րա­փա­կիչ­փու­լից­հե­տո­առա­վե­լա­գույն­միավոր­ներ­հա­վա­քած­երեք­թի­մեր­ մար­տի­ 29­­ին­ խա­ղա­ցին­եզ­րա­փակ­չում:­Եր­ևա­նի­պե­տա­

կան­ հա­մալ­սա­րա­նի­ և­Գյում­րու­պե­տա­կան­ ման­կա­վար­ժա­կան­ինս­տի­տու­տի­թի­մե­րը­գրա­վե­ցին­առա­ջին­պատ­վա­վոր­հո­րի­զո­նա­կա­նը:

­Հե­ռուս­տա­խա­ղի­ թե­մա­տի­կան­ ընդ­գր­կում­ էր­ Հայոց­ մեծ­եղեռ­նի­կազ­մա­կերպ­ման­և­իրա­կա­նաց­ման­պատ­մու­թյու­նը,­հա­յու­թյան­ինք­նա­պաշտ­պա­նա­կան­մար­տե­րը,­ հայոց­ պա­հան­ջա­տի­րու­թյան­ իրա­վա­կան­ հիմ­քե­րը,­ Ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ խնդ­րի­ար­ծար­ծու­մը­ թուր­քա­կան­ ար­դի­գրա­կա­նու­թյան­մեջ­և­այլն:­Խա­ղի­ մաս­նա­կից­նե­րի,­ մաս­նա­վո­րա­պես­ ԵՊՀ­ թի­մի­ կող­մից­ ցու­

ցադր­վեց­շատ­դի­տար­ժան­խաղ՝­գե­ղե­ցիկ­ հայե­րե­նով,­ վեր­լու­ծա­կան­տար­րե­րով­հա­մեմ­ված­խոս­քի­ կուռ­ տրա­մա­բա­նու­թյամբ,­ար­ժա­նա­հի­շա­տակ­ տե­ղե­կատ­վու­թյամբ­հա­գե­ցած:­

ԵՊՀ­ թի­մի­ նա­խա­պատ­րաս­տա­կան­ աշ­խա­տանք­նե­րը­ հա­մա­կար­գել­ է­ ԵՊՀ­ գիտ­քար­տու­ղար­Մե­նո­ա­Սո­ղո­մո­նյա­նը:­Պա­րոն­Սո­ղո­մո­նյա­նը­նշեց,­որ­խա­ղի­հիմ­նա­կան­նպա­տակն­է­եղել­Հայոց­ մեծ­ ցա­վի­ հաղ­թա­հար­ման­ խնդ­րի­ շուրջ­ հայ­ երի­տա­սար­դու­թյա­նը­միավո­րե­լը,­պատ­մու­թյան­դա­սեր­առ­նե­լը,­ինչ­պես­նաև­հան­րու­թյա­նը­բազ­մաբ­նույթ­

տե­ղե­կու­թյուն­հա­ղոր­դե­լը:­ԵՊՀ­թի­մի­11­հաղ­թող­ու­սա­

նող­նե­րին­ ռեկ­տո­րի­ ու­ ռեկ­տո­րա­տի­ անու­նից­ շնոր­հա­վո­րեց­և­ պատ­վոգ­րեր­ հանձ­նեց­ ԵՊՀ­ու­սա­նող­նե­րի,­ շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­ և­ հա­սա­րա­կայ­նու­թյան­ հետ­կա­պե­րի­գծով­պրո­ռեկ­տոր­Ռու­բեն­ Մար­կո­սյա­նը:­ «Այս­ հաղ­թա­նակն­ առա­ջին­ հեր­թին­ ձեր­ան­հա­տա­կան­ ձեռք­բե­րումն­ է:­Երբ­ կա­ թիմ,­ և­ այն­ ու­նե­նում­ է­հա­ջո­ղու­թյուն,­ ամ­րապնդ­վում­ է­թի­մային­ոգին­և­ձեզ­փո­խան­ցում­ու­սա­նո­ղա­կան­ կյան­քի­ ամե­նադրա­կան­ու­կար­ևոր­լից­քե­րից­մե­կը:­Շատ­ոգ­ևո­րող­է­այն­հան­գա­ման­քը,­ երբ­ ու­սա­նո­ղա­կան­ըն­կեր­նե­րով­ մեկ­ թի­մում­տո­նում­եք­ ին­տե­լեկ­տո­ալ­ հաղ­թա­նակ»,­­ասաց­ պրո­ռեկ­տորն­ ու­ հա­վե­

լեց,­որ­նմա­նօ­րի­նակ­յու­րա­քան­չյուր­հաղ­թա­նակ­ևս­մեկ­ան­գամ­վե­րա­հաս­տա­տում­ է,­ որ­ Մայր­բուհն­ու­նի­խե­լա­ցի­ու­ներ­կա­յա­նա­լի­ու­սա­նող­ներ:

Ն­շենք,­ որ­ԵՊՀ­թի­մում­ ընդ­գրկ­ված­ են­ եղել­ 11­ ու­սա­նող­ներ­տար­բեր­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րից:­Նրանց­ մեծ­ մասն­ ու­սա­նո­ղա­կան­ կա­ռույց­նե­րի­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ­ են:­ Հիմ­նա­կան­ թի­մում­ներգ­րավ­ված­ են­ եղել­ 5­ը,­ իսկ­6­ը­ հան­դես­ են­ եկել­ որ­պես­ օգ­նա­կան­ներ:­

Հա­վե­լենք,­որ­բո­լոր­խա­ղե­րը­Հա­յաս­տա­նի­հան­րային­հե­ռուս­տաըն­կե­րու­թյամբ­ ցու­ցադր­վե­լու­են­ապ­րի­լին,­ իսկ­հաղ­թող­եր­կու­բու­հե­րի­թի­մերն­Արևմ­տյան­Հա­յաս­տան­ ու­ Ար­ցախ­ մեկ­նե­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն­են­ստա­ցել:

ԵՊՀ­ն`­«Հայ­աս­պետ»­հե­ռուս­տա­խաղ­մր­ցույ­թի­հաղ­թող

Մր ցույ թին մաս նակ ցել են՝

• ­Մե­րի­Բա­դա­լյա­նը­(Ի­րա­վա­գի­տու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­1­ին­կուրս),• Գ­ևորգ­Ար­շա­կյա­նը­ (Փի­լի­սո­փա­յու­թյան­և­հո­գե­բա­նու­թյան­ֆա­

կուլ­տետ,­1­ին­կուրս),­• Է­րիկ­ Դավ­թյա­նը­ (Մի­ջազ­գային­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ ֆա­կուլ­

տետ,­մագ.­2­րդ­կուրս),• ­Հաս­միկ­Գրի­գո­րյա­նը­(Մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ֆա­

կուլ­տետ,­1­ին­կուրս),• ­Մա­րիամ­Հա­կո­բյա­նը­(Պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­2­րդ­կուրս),• ­Սար­գիս­Բալ­դա­րյա­նը­(Պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­3­րդ­կուրս),­• Ա­նա­հիտ­ Մու­կու­չյա­նը­ (Պատ­մու­թյան­ ֆա­կուլ­տետ,­ մագ.­ 2­րդ­

կուրս),­• Ան­նա­Ստե­փա­նյա­նը­ (Հայ­բա­նա­սի­րու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­մագ.­

1­ին­կուրս),• ­Շո­թա­Ղա­զա­րյա­նը­(Պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­3­րդ­կուրս),• Գ­ևորգ­Կե­սո­յա­նը­(Պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տետ,­մագ.­2­րդ­կուրս),­• Էդ­գար­Էլ­բա­կյա­նը­(Մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­ֆա­կուլ­

տետ,­մագ.­2­րդ­կուրս):

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201524

­Մար­տի­18­­ին­ԵՊՀ­գիտ­խորհր­դի­նիս­տե­րի­դահ­լի­ճում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­հան­դի­պում­Ժուռ­նա­լիստ­նե­րի­մի­ջազ­գային­ֆե­դե­րա­ցիայի­(The­International­Federation­of­Journalists­IFJ)­նա­խա­գահ­Ջիմ­Բու­մե­լայի­հետ:­Հան­դիպ­մա­նը­մաս­նակ­ցում­էին­Ժուռ­նա­լիս­տի­կայի,­Մի­ջազ­գային­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի­և­Սո­ցիոլո­գիայի­ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ու­սա­նող­նե­րը:

­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Ջիմ­ Բու­մե­լան­ խո­սեց­ ժուռ­նա­լիս­

տի­կայի­ վրա­ ժա­մա­նա­կա­կից­ տեխ­

նո­լո­գիանե­րի­դրա­կան­և­բա­ցա­սա­կան­

ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի­ մա­սին՝­ ընդ­գծե­լով­

այն­միտ­քը,­որ­հա­մա­ցան­ցը­և­առ­ցանց­

լրագ­րու­թյու­նը­ լուրջ­ մար­տահ­րա­վեր­

ներ­են­նե­տում­ամ­սագ­րային­ժուռ­նա­

լիս­տի­կային՝­ ստի­պե­լով,­ որ­ վեր­ջինս­

նույն­պես­ մուտք­ գոր­ծի­ հա­մաշ­խար­

հային­սար­դոս­տայն:­

«Այ­սօր­վա­ տեխ­նո­լո­գիանե­րը­

ստեղ­ծում­են­մե­դիայի­նոր­տե­սակ­ներ,­

որոնք­բա­վա­կա­նին­արագ­են­տա­րած­

վում­ ու­ զար­գա­նում:­ Մե­դիայի­ավան­

դա­կան­ տե­սակ­ներն­ էլ,­ որ­պես­զի­ կա­

րո­ղա­նան­դի­մա­կայել­մր­ցակ­ցու­թյա­նը,­

փոր­ձում­ են­ ներգ­րավ­վել­ նոր­ գոր­ծըն­

թաց­նե­րում»,­­ նշեց­ Ջիմ­ Բու­մե­լան­ և­

հա­վե­լեց,­ որ,­ ան­շուշտ,­ ժա­մա­նա­կա­

կից­տեխ­նո­լո­գիաներն­ու­նեն­մի­ շարք­

դրա­կան­ կող­մեր՝­ օպե­րա­տի­վու­թյուն­

ու­ թա­փան­ցի­կու­թյուն,­ սա­կայն­ զու­

գա­հե­ռա­բար­ պա­րու­նա­կում­ են­ այն­

պի­սի­ ռիս­կային­ տար­րեր,­ ինչ­պի­սիք­

են­հե­ղի­նա­կային­և­ան­ձնա­կան­կյան­

քի­ իրա­վուն­քի­ խախ­տու­մը,­ ան­ձին­ ու­

հան­րային­ ան­վտան­գու­թյանն­ առընչ­

վող­մի­շարք­խն­դիր­ներ­և­այլն:­

Բա­նա­խո­սի­ ելույ­թից­ հե­տո­ ու­սա­

նող­նե­րը­ հար­ցեր­ ուղ­ղե­ցին­ հյու­րին:­

Հարկ­է­նշել,­որ­առա­վել­աչ­քի­էին­ընկ­

նում­ ապա­գա­ լրագ­րող­նե­րը,­ որոնց­

հար­ցե­րը­ վե­րա­բե­րում­ էին­ հե­ղի­նա­

կային­ իրա­վուն­քին,­ առ­ցանց­ լրագ­

րու­թյանն­ ու­ տե­ղե­կատ­վու­թյուն­­ ան­

վտան­գու­թյուն­ հա­մա­տեքս­տում­ լրագ­

րո­ղա­կան­էթի­կային­և­այլն:­

Հան­դիպ­ման­վեր­ջում­ԵՊՀ­մի­ջազ­

գային­ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան­ վար­չու­

թյան­ պետ­ Ալեք­սանդր­ Մար­գա­րո­վը­

հե­տաքր­քիր­ զրույ­ցի­ հա­մար­ շնոր­հա­

կա­լու­թյուն­ հայտ­նեց­ հյու­րին­ և­ գր­քեր­

նվի­րեց:

­Ջիմ­ Բու­մե­լան­ նշեց,­ որ­ այ­ցե­լու­

թյուն­նե­րի­ ժա­մա­նակ­ միշտ­ ու­րա­խու­

թյամբ­և­մեծ­պատ­րաս­տա­կա­մու­թյամբ­

է­հան­դի­պում­ու­սա­նող­նե­րի­հետ,­քա­նի­

որ­հենց­նրանք­են­վաղ­վա­ժուռ­նա­լիս­

տի­կայի­ստեղ­ծող­նե­րը:

Հ.Գ.: «IFJ» ­ի հիմ նա կան նպա­

տակն է պաշտ պա նել և ամ րապն դել

լրագ րող նե րի իրա վունք ներն ու ազա­

տու թյուն նե րը: Կազ մա կեր պու թյան

առա քե լու թյունն է նաև աշ խար հում

հա մե րաշ խու թյան, ժո ղովր դա վա րու­

թյան հաս տա տու մը, սո ցիալա կան

ար դա րու թյան, աշ խա տան քային և

մար դու իրա վունք նե րի պաշտ պա նու­

թյու նը, ինչ պես նաև պայ քարն աղ քա­

տու թյան և կո ռուպ ցիայի դեմ:

Ժուռ նա լիստ նե րի մի ջազ գային ֆե­

դե րա ցիան, որն այ սօր ու նի երեք պաշ­

տո նա կան լե զու՝ ան գլե րեն, ֆրան­

սե րեն, իս պա նե րեն, 1926 թ.­ին հիմ­

նադր վել է Փա րի զում: Հե տա գա յում

կազ մա կեր պու թյու նը վե րա գոր ծարկ­

վել է եր կու ան գամ՝ 1946 թ.­ին և 1952

թ.­ի ն: Այ սօր այն շուրջ 100 երկր նե րում

ու նի ավե լի քան 600.000 ան դամ ներ:

«IFJ» ­ի գլ խա վոր գրա սե նյա կը գտնը­

վում է Բրյու սե լում (Բել գիա):

«­Հա­մա­ցան­ցը­և­առ­ցանց­լրագ­րու­թյու­նը­լուրջ­

մար­տահ­րա­վեր­ներ­են­նե­տում...»

Ի՞նչ­նշա­նա­կու­թյուն­ու­նեն­գեր­մա­նա­կան­

աղ­բյուր­նե­րը­Մեծ­եղեռ­նի­ճա­նաչ­ման­գոր­ծում

Ջիմ Բումելան և Ալեքսանդր Մարգարովը

­Մար­տի­16­­ին­ԵՊՀ­Պա­լեան­նե­րի­ան­վան­դահ­լի­ճում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Հայ­կա­կան­հար­ցը­և­Գեր­մա­նիան»­վեր­տա­ռու­թյամբ­դա­սա­խո­սու­թյու­նը,­որը­վա­րում­էր­ԵՊՀ­պատ­մու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­պրո­ֆե­սոր­Աշոտ­Հայ­րու­նին:­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­­ա­մյա­տա­րե­լի­ցին­նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի­շր­ջա­նա­կում­կազ­մա­կերպ­ված­դա­սա­խո­սու­թյունն­առա­ջինն­էր­«Հայ­կա­կան­հար­ցը­և­մեծ­տե­րու­թյուն­նե­րը»­դա­սա­խո­սու­թյուն­նե­րի­շար­քում:

­Վար­դու­հի­Զա­քա­րյան

­Մի­ջո­ցառ­ման­ կազ­մա­կեր­պիչ­ներն­

էին­ Պատ­մու­թյան­ և­ Ռո­մա­նա­գեր­

մա­նա­կան­ բա­նա­սի­րու­թյան­ ֆա­կուլ­

տետ­նե­րի­ ու­սա­նո­ղա­կան­ գի­տա­կան­

ըն­կե­րու­թյուն­նե­րը:­ Նպա­տա­կը­ ու­սա­

նող­նե­րին­ խո­րա­գի­տակ­ մաս­նա­գե­տի­

օգ­նու­թյամբ­ Գեր­մա­նիայի՝­ Առա­ջին­

աշ­խար­հա­մար­տի­ տա­րի­նե­րին­ վա­

րած­քա­ղա­քա­կան­ու­ղեգ­ծի­ներ­կա­յա­

ցումն­էր:

Պ­րո­ֆե­սո­րը­ ոչ­ միայն­ ներ­կա­յաց­

րեց­ պատ­մա­կան­ որոշ­ դր­վագ­ներ­ և­

փաս­տագ­րա­կան­ տվյալ­ներ,­ այլև­

անդրա­դար­ձավ­ ներ­կա­ քա­ղա­քա­կան­

իրա­վի­ճա­կին՝­ վեր­լու­ծե­լով­ և­ գնա­հա­

տե­լով­ մեծ­ տե­րու­թյուն­նե­րի,­ մաս­նա­

վո­րա­պես­ Գեր­մա­նիայի՝­ Հայ­կա­կան­

հար­ցի­և­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­վե­

րա­բե­րյալ­ քա­ղա­քա­կան­ դիր­քո­րո­շու­

մը,­ինչ­պես­նաև­խո­սեց­առա­ջի­կա­յում­

ակն­կալ­վող­քայ­լե­րից:­

«­Պետք­ է­ նշել,­ որ­ Հայոց­ ցե­ղա­

սպա­նու­թյան­ մի­ջազ­գային­ ճա­նաչ­

ման­ընդ­հա­նուր­հա­մա­տեքս­տում­շատ­

կար­ևոր­ է­ հատ­կա­պես­ Գեր­մա­նիայի­

հետ­հա­մա­կարգ­ված­և­նպա­տա­կային­

աշ­խա­տանք­նե­րի­ վա­րու­մը,­ քա­նի­ որ­

հենց­այս­դաշ­տում­մենք­ու­նենք­զար­

գա­ցում­նե­րի­նոր­նա­խադ­րյալ­ներ:­Եվ­

չնա­յած­ Գեր­մա­նիայում­ հայ­կա­կան­

հա­մայն­քը,­ի­տար­բե­րու­թյուն­թուր­քա­

կա­նի,­ բա­վա­կա­նին­փոքր­ է,­այ­նու­ա­

մե­նայ­նիվ­ վեր­ջին­ տաս­նա­մյա­կում­

լուրջ­տե­ղա­շար­ժեր­են­եղել:­Դրա­վառ­

ապա­ցույցն­են­Մեծ­եղեռ­նին­նվիր­ված­

բազ­մա­թիվ­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը,­ որոնց­

մի­ մա­սը,­ ի­ դեպ,­ կազ­մա­կերպ­վում­ է­

գեր­մա­նա­ցի­նե­րի­կող­մից»,­­նշեց­բա­

նա­խո­սը:­

Ա­շոտ­Հայ­րու­նին­ընդ­գծեց,­որ­գեր­

մա­նա­կան­փաս­տագ­րա­կան­աղ­բյուր­

նե­րը­շատ­կար­ևոր­են,­քա­նի­որ­Թուր­

քիան­ Առա­ջին­ աշ­խար­հա­մար­տի­

տա­րի­նե­րին­իր­առա­ջին­և­հիմ­նա­կան­

դաշ­նակ­ցին­չի­կա­րող­մե­ղադ­րել­կողմ­

նա­պա­հու­թյան­ և­ հայ­կա­կան­ կող­մի­

շա­հե­րը­պաշտ­պա­նե­լու­մեջ:­

«­Զանգ­վա­ծային­ կո­տո­րած­նե­րի­

ժա­մա­նակ­ թուր­քա­կան­ գրաքն­նու­

թյու­նը­չէր­վե­րահս­կում­գեր­մա­նա­կան­

փաս­տաթղ­թերն­ ու­ նա­մա­կագ­րու­թյու­

նը,­ուս­տի­դրանք­իս­կա­պես­լուրջ­նշա­

նա­կու­թյուն­ու­նեն­Թուր­քիային­սե­փա­

կան­ պատ­մու­թյան­ հետ­ առե­րես­ման­

տա­նե­լու­ դժ­վա­րին­ գոր­ծըն­թա­ցում»,­­

ասաց­պրո­ֆե­սո­րը:­

Անդ­րա­դարձ­եղավ­դեռևս­1895­թ.­

ին­սկ­սած­և­մինչև­1923­թ.­ը­տե­ղի­ու­

նե­ցած­զանգ­վա­ծային­կո­տո­րած­նե­րի­

մեջ­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­չտար­

րա­լու­ծե­լու­ տե­սա­կե­տին:­ Պրո­ֆե­սոր­

Հայ­րու­նին­շեշ­տեց,­որ­1915­թ.­ի­ապ­

րի­լը­պետք­ է­ հս­տակ­տա­րան­ջատ­վի,­

հա­կա­ռակ­ դեպ­քում­ այն­ կկորց­նի­ իր­

քա­ղա­քա­կան­որո­շա­կիու­թյու­նը:

­Բա­նա­խո­սը­ վեր­ջում­ հա­վե­լեց,­ որ­

եթե­ նույ­նիսկ­ Գեր­մա­նիան­ այս­ տա­

րի­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­ դա­

տա­պար­տող­ոչ­մի­բա­նաձև­չըն­դու­նի,­

ապա­հիաս­թափ­վել­պետք­չէ,­քա­նի­որ­

սա­րե­րի­հետ­ևում­չէ­այն­օրը,­երբ­Գեր­

մա­նիան­ հօ­գուտ­ մեզ­ վճ­ռո­րոշ­ քայ­

լեր­ կձեռ­նար­կի.­ գոր­ծըն­թացն­ ար­դեն­

սկսվել­է:

Պ­րո­ֆե­սո­րի­ ելույ­թից­ հե­տո­ ու­սա­

նող­նե­րը­ մի­ շարք­ հար­ցեր­ ուղ­ղե­ցին­

բա­նա­խո­սին,­ ին­չի­ ար­դյուն­քում­ ակ­

տիվ­քն­նար­կում­ծա­վալ­վեց:­

Հա­վե­լենք,­ որ­ դա­սա­խո­սու­թյա­նը­

մաս­նակ­ցում­էին­ոչ­միայն­նա­խա­ձեռ­

նող,­ այլև­ տար­բեր­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­

ու­սա­նող­ներ­ և­ ստո­րա­բա­ժա­նում­նե­րի­

ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ:­

Աշոտ Հայրունին

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 25

­Մար­տի­19­­ին­ԵՊՀ­ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­բա­նա­սի­րու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տում­տե­ղի­ու­նե­ցան­դա­սա­խո­սու­թյուն­և­ֆիլ­մի­ցու­ցադ­րու­թյուն`­նվիր­ված­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­­ա­մյա­տա­րե­լի­ցին:

­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան­

Ող­ջու­նե­լով­ մի­ջո­ցառ­ման­մաս­նա­կից­նե­րին՝­ Անգ­լիական­բա­նա­սի­րու­թյան­ամ­բիոնի­վա­րիչ­Սե­դա­Գաս­պա­րյա­նը­նշեց,­որ­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­­ա­մյա­ տա­րե­լի­ցին­ ըն­դա­ռաջ­ Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­բա­նա­սի­րու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տը­նա­խա­տե­սել­ է­ մի­ շարք­ մի­ջո­ցա­ռում­ներ,­ որոն­ցից­ մեկն­ էլ­այդ­ օր­վա­ դա­սա­խո­սու­թյունն­էր,­ որը­ վա­րում­ էր­ ՀՀ­ ԳԱԱ­պատ­մու­թյան­ ինս­տի­տու­տի­տնօ­րեն­Աշոտ­Մել­քո­նյա­նը:

­Բա­նա­խո­սը­նշեց,­որ­իր­դա­սա­խո­սու­թյունն­ամեն­ևին­ող­բի­ու­լալ­կա­նու­թյան­մա­սին­չէ,­այլ­Ցե­ղաս­պա­նու­թյան­խն­դի­րը­շո­շա­փե­լու­ է­ քա­ղա­քա­կան­ տե­սան­կյու­նից,­ քա­նի­ որ­խն­դիրն­ի­ սկզ­բա­նե­ քա­ղա­քա­կան­ է­եղել,­ ին­չը,­ սա­կայն,­ մե­զա­նում­հաշ­վի­չի­առն­վել:­

Ա­շոտ­ Մել­քո­նյա­նը­ խո­սեց­ ինչ­­ի­նչ­ պատ­ճառ­նե­րով­խն­դի­րը­ քա­նիցս­ լռեց­նե­լու­ և­կր­կին­ վե­րար­ծար­ծե­լու,­ մեծ­տե­րու­թյուն­նե­րի­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան,­ Թուր­քիայի­ ժխ­տո­ղա­կան­ կեց­ված­քի,­ տար­բեր­երկրնե­րի­ կող­մից­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ ճա­նաչ­ման,­հայե­րի­ պա­հան­ջա­տի­րու­թյան­և­ մեր­ առա­ջի­կա­ անե­լիք­նե­րի­մա­սին:­

Ե­ղեռ­նից­մա­զա­պուրծ­հայե­րը­Նան­սե­նյան­ան­ձնագրե­րով­սփռ­վե­ցին­ աշ­խար­հով­ մեկ­ և­

չէին­ կա­րող­ բարձ­րաց­նել­ Ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ հար­ցը,­ նույ­նը­ և­ ԽՍՀՄ­ կա­ռա­վար­ման­տա­րի­նե­րին,­ երբ­ բռ­նու­թյուն­նե­րի­ ու­ ճն­շում­նե­րի­ մամ­լի­չի­ներ­քո­ գտն­վե­լով՝­ հայ­ ժո­ղո­վուր­դը­ ոչինչ­ չէր­ կա­րող­անել,­այ­սինքն՝­ խն­դի­րը­ լռեց­վեց­ ու­միայն­ Երկ­րորդ­ հա­մաշ­խար­հային­ պա­տե­րազ­մից­ հե­տո­կրկին­բարձ­րաց­վեց:­

«1920­ թ.­ին­ մեծ­ տե­րու­թյուն­նե­րը­ որո­շե­ցին­ ստեղ­ծել­Ազ­գե­րի­ լի­գա,­ որը­ կզ­բաղ­վեր­ոչ­ միայն­ ան­հե­տա­ցող­ բու­սա­տե­սակ­նե­րի­ ու­ կեն­դա­նա­տե­սակ­նե­րի­ հար­ցե­րով,­ այլև­առա­վել­ մեծ­ ու­շադ­րու­թյուն­կդարձ­ներ­ վե­րա­ցող­ էթ­նոս­նե­րի­խնդ­րին:­Եվ­առա­ջինն­Անգ­լիայի­վար­չա­պետ­Լլոյդ­Ջորջն­էր,­ ով­ բարձ­րա­ձայ­նեց­ հայե­րի՝­որ­պես­տե­սա­կի­վե­րաց­ման­վտան­գի­մա­սին»,­­ նշեց­Աշոտ­Մել­քո­նյա­նը՝­ ան­դրա­դառ­նա­լով­ այն­ հար­ցին,­ որ­ թեև­ 1915­թ.­ից­ սկ­սած­խոս­վել­ է­ հայե­րի­զանգ­վա­ծային­ կո­տո­րած­նե­րի­մա­սին,­ սա­կայն­ խն­դիրն­ առ­այ­սօր­մնում­է­չլուծ­ված:

­Բա­նա­խո­սը­ զու­գա­հեռ­ներ­ան­ցկաց­րեց­ հայե­րի­ Ցե­ղաս­

պա­նու­թյան­ և­ հրեանե­րի­ Հո­լո­քոս­տի­ միջև՝­ փաս­տե­լով,­ որ­մեզ՝­ տե­ղաբ­նիկ­նե­րիս,­ քոչ­վոր­թուր­քե­րը­ցե­ղաս­պա­նել­են­մեր­իսկ­ պատ­մա­կան­ հայ­րե­նի­քում,­այ­սինքն՝­հայե­րի­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­նպա­տա­կը­նրանց­հայ­րե­նազր­կելն­ էր,­ այ­նինչ­հրեանե­րի­պա­րա­գա­յում­տե­ղի­է­ ու­նե­ցել­ հա­կա­ռա­կը.­ նրանք­եկ­վոր­ էին­ Գեր­մա­նիայում­ և­բնաջնջ­վել­ են­ տե­ղաբ­նիկ­նե­րի­կող­մից:­

ՀՀ­ԳԱԱ­պատ­մու­թյան­ինս­տի­տու­տի­ տնօ­րե­նը­ միաժա­մա­նակ­ շեշ­տեց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյուն­ իրա­կա­նաց­րած­ եր­կու­երկր­նե­րի՝­ Թուր­քիայի­ և­ Գեր­մա­նիայի­ վա­րած­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն­նե­րի­ տար­բե­րու­թյուն­նե­րը.­ «Հ­րեանե­րին­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ են­թար­կե­լով՝­Գեր­մա­նիան­1952­թ.­ից­առ­այ­սօր­ հա­տու­ցում­ է­ Իս­րայե­լին՝­ի­տար­բե­րու­թյուն­Թուր­քիայի,­որը­ շա­րու­նա­կում­ է­ իր­ ժխ­տո­ղա­կան­ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝­ամեն­կերպ­խու­սա­փե­լով­փոխ­հա­տու­ցու­մից»:

­Պատ­մա­բա­նը­ կա­տա­րեց­ևս­ մեկ­ կար­ևոր­ շեշ­տադ­րում.­հայե­րի­ կար­ևո­րա­գույն­ խըն­

դի­րը­ պետք­ է­ լի­նի­ ոչ­ միայն­Թուր­քիայի­կող­մից­Մեծ­եղեռ­նի­ճա­նա­չու­մը,­այլև­մեր­պատ­մա­կան­ հայ­րե­նի­քի­ ու­ հո­ղե­րի­վե­րա­դար­ձը՝­ որ­պես­ փոխ­հա­տու­ցում.­ «Դեռևս­ 1965­ թ.­ի­ն՝­Եղեռ­նի­50­րդ­տա­րե­լի­ցին,­մեծ­պոռթ­կում­ տե­ղի­ ու­նե­ցավ­ և՛­Խորհր­դային­ Հա­յաս­տա­նում,­և՛­ Սփյուռ­քում,­ տե­ղի­ ու­նե­ցավ­հայե­րի­ զանգ­վա­ծային­ ընդ­վզում.­ նրանց­ պա­հան­ջը­ մեկն­էր­ և­ լիովին­ ճիշտ­ ձևա­կերպ­ված՝­ վե­րա­դարձ­նել­ կորց­րած­հո­ղե­րը:­ Մինչ­դեռ­ այ­սօր­ մեզ­հա­մար­ կար­ևո­րը­ կար­ծես­ Ցե­ղաս­պա­նու­թյունն­ ըն­դու­նած­երկր­նե­րի­թիվն­է,­ին­չը­մեզ­քիչ­բան­կտա»:­

Յու­րա­քան­չյուր­ երկ­րի­քրեական­ օրենսդ­րու­թյան­ մեջ­գո­յու­թյուն­ ու­նի­պա­տիժ՝­ մար­դուն­սպա­նե­լու,­նրա­սե­փա­կա­նու­թյան­նկատ­մամբ­ոտնձգու­թյուն­ կա­տա­րե­լու­ հա­մար,­մինչ­դեռ­ մի­ջազ­գային­ օրենս­դրու­թյունն­ այս­ առու­մով­ խո­ցե­լի­ է.­ մի­ջազ­գային­ իրա­վուն­քի­ տե­սան­կյու­նից­ ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­ քրեորեն­ պատ­ժե­լի­է­ պե­տա­կան­ մա­կար­դա­կով,­սա­կայն­ մի­ջազ­գային­ իրա­վուն­քում­չկա­մի­ձևա­կեր­պում,­որ­ազ­գին­հայ­րե­նի­քից­զր­կե­լու­հա­մար­պա­տիժ­սահ­մա­նի:­Այ­նինչ,­ բա­նա­խո­սի­ կար­ծի­քով,­երբ­մի­ամ­բողջ­ազգ­զրկ­վում­է­հայ­րե­նի­քից,­ կա­րե­լի­ է­ խո­սել­այն­ մա­սին,­ որ­ ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­շա­րու­նակ­վում­է:­

«­Մեր­ սխալ­նե­րից­ մեկն­ էլ­այն­է,­որ­մենք­անընդ­հատ­չենք­շեշ­տում,­ որ­ մեզ­ ցե­ղաս­պա­նել­ են­ մեր­ իսկ­ հայ­րե­նի­քում՝­Արևմ­տյան­ Հա­յաս­տա­նում:­Հե­տաքր­քիրն­այն­ է,­ որ­Եղեռ­նը­ճա­նա­չած­երկր­նե­րի­ըն­դու­նած­ բա­նաձ­ևե­րում­ նշ­վում­ է,­որ­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյու­նը­տե­ղի­ է­ ու­նե­ցել­Օս­մա­նյան­Թուր­քիայում,­ որն­ իրա­վա­կան­

առու­մով­ մեզ­ ոչինչ­ չի­ տա­լիս,­ միակ­ եր­կի­րը,­ որի­ ըն­դու­նած­ բա­նաձ­ևում­ նշ­վում­ է,­ որ­Եղեռ­նը­տե­ղի­ է­ ու­նե­ցել­ հայե­րի­ պատ­մա­կան­ հայ­րե­նի­քում՝­Արևմ­տյան­ Հա­յաս­տա­նում,­Ռու­սաս­տա­նի­ Դաշ­նու­թյունն­է»,­­հա­վե­լեց­Աշոտ­Մել­քո­նյա­նը՝­տե­ղե­կաց­նե­լով,­որ­վեր­ջերս­էլ­Թուր­քիայի­կող­մից­շր­ջա­նա­ռու­թյան­մեջ­է­մտել­մի­տեր­մին.­եթե­նախ­կի­նում­քար­տե­զի­վրա­նշ­վում­ էր­ Արևմ­տյան­ Հա­յաս­տան,­ այժմ­ դրա­ փո­խա­րեն՝­Ար­ևե­լյան­Անա­տո­լիա:­

Ա­շոտ­Մել­քո­նյանն­ան­դրա­դար­ձավ­ նաև­ հա­ճախ­ հն­չող­այն­տե­սա­կե­տին,­թե­վե­րոն­շյալ­մա­կար­դա­կով­ Թուր­քիային­պա­հանջ­ներ­ ներ­կա­յաց­նելն­իր­մեջ­պա­տե­րազմ­հրահ­րե­լու­վտանգ­է­պա­րու­նա­կում,­մինչ­դեռ­ պատ­մա­բա­նը­ հա­կա­ռակ­կար­ծիքն­ու­նի.­որ­քան­պա­հան­ջա­տեր­լի­նեն­հայե­րը,­այն­քան­դա­ կզս­պի­ Թուր­քիային՝­ թույլ­չտա­լով­ մտա­ծել­ երկ­րորդ­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­մա­սին:

­ Ամ­փո­փե­լով­ դա­սա­խո­սու­թյու­նը՝­ բա­նա­խո­սը­ կար­ևո­րեց­հայե­րի`­ պա­հանջ­նե­րի­ առու­մով­ մաք­սի­մա­լիստ­ լի­նե­լը,­մինչ­դեռ­ մենք,­ ցա­վոք­ սր­տի,­միշտ­ նվա­զա­գույն­ պա­հանջ­ներ­ենք­ներ­կա­յաց­րել՝­վեր­ջում­կանգ­նե­լով­ կոտ­րած­ տաշ­տա­կի­առաջ:

­Դա­սա­խո­սու­թյան­ ավար­տից­ հե­տո­ ցու­ցադր­վեց­ 2007­թ.­ին­ նկա­րա­հան­ված­ «Ա­րա­րատ»­ֆիլ­մը:­10­հո­գուց­կազմ­ված­ հայ­ գիտ­նա­կան­նե­րի­խում­բը­եռօ­րյա­վե­րել­քից­հե­տո­հաղ­թա­հա­րում­ է­ Արա­րա­տի­5165­ մետ­րա­նոց­ բարձ­րու­թյու­նը­ և­ օգոս­տո­սի­ 10­­ի­ն՝­ Սև­րի­դաշ­նագ­րի­ 87­­ա­մյա­կի­ օրը­(ի­ դեպ,­ այդ­ օրն­ ամեն­ևին­ էլ­պա­տա­հա­բար­ չէր­ ընտր­վել),­հաս­նում­ լեռ­նա­գա­գաթ՝­ այն­տեղ­ ծա­ծա­նե­լով­ հայոց­ եռա­գույն­ դրո­շը:­ Ար­շա­վախմ­բի­մաս­նա­կից­ Աշոտ­ Մել­քո­նյա­նի­խոս­քե­րով՝­ լեռ­նագ­նա­ցու­թյան­փորձ­ չու­նե­ցող­ գիտ­նա­կան­նե­րը,­ բա­զում­ դժ­վա­րու­թյուն­ներ­հաղ­թա­հա­րե­լով,­հա­նուն­իրենց­գա­ղա­փա­րի՝­ հա­նուն­ հայ­րե­նա­սի­րու­թյան,­ իրա­գոր­ծե­ցին­իրենց­առջև­դր­ված­նպա­տա­կը՝­նվա­ճել­Արա­րա­տի­գա­գա­թը:

­Ֆիլ­մի­ ցու­ցադ­րու­թյու­նից­հե­տո­ Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­բա­նա­սի­րու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­դե­կան­ Սամ­վել­ Աբ­րա­հա­մյա­նը­ հե­տաքր­քիր­ դա­սա­խո­սու­թյան,­կար­ևոր­շեշ­տադ­րում­ներ­կա­տա­րե­լու,­ ինչ­պես­ նաև­ մեր­հե­տա­գա­ պայ­քա­րի­ ուղ­ղու­թյուն­ներն­ուր­վագ­ծե­լու­հա­մար­շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ հայտ­նեց­բա­նա­խո­սին:­

Հայե­րի­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­նպա­տա­կը­նրանց­հայ­րե­նազր­կելն­էր

Աշոտ Մելքոնյանը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201526

­Հայ­ժո­ղո­վուր­դը­մեծ­սի­րով­ու­

երախ­տա­գի­տու­թյամբ­է­հի­շում­

այն­բո­լոր­օտա­րերկ­րա­ցի­նե­

րին,­ով­քեր­մեր­պատ­մու­թյան­

ամե­նամռայլ­ժա­մա­նակ­նե­րում­

օգ­նու­թյան­ձեռք­են­մեկ­նել­մեր­

հայ­րե­նա­կից­նե­րին­և­իրենց­հնա­

րա­վո­րու­թյան­սահ­ման­նե­րում­

թեթևաց­րել­նրանց­տա­ռա­պանք­

նե­րը:­Նրան­ցից­մեկն­էս­տո­նու­հի­

Հեդ­վիգ­Բյուլն­էր:­

Պատ­րաս­տեցԱր­մի­նե­Առա­քե­լյա­նըԵգիպ­տա­գի­տու­թյան­հայ­կա­կան­կենտ­րոն

Իր­գի­տակ­ցա­կան­կյան­քի­չորս­տաս­նա­մյակ­նա­նվի­րել­է­հայե­րին՝­մայ­րա­կան­գուր­գու­րան­քով­ շր­ջա­պա­տե­լով­ Եղեռ­նի­ար­հա­վիրք­նե­րից­ մա­զա­պուրծ­ եղած­ հայ­մարդ­կանց,­հատ­կա­պես­որ­բե­րին­ու­այ­րի­կա­նանց:­Մեր­ժո­ղովր­դի­հա­մար­նա­եղել­է­գթու­թյան­քույր,­նվի­րյալ­դաս­տիարակ­չու­հի,­ան­կեղծ­ու­հո­գա­տար­խորհր­դա­տու­և­վեր­ջա­պես­գո­րո­վա­գութ­ու­սի­րող­մայր:­Ահա­ թե­ ին­չու­ հայե­րը­ նրան­ կո­չում­ էին­Մայ­րիկ­կամ­միս­Բյուլ­մայ­րիկ:­Նա­կյան­քում­ան­ձնա­կան­ եր­ջան­կու­թյուն­ չի­ ու­նե­ցել,­ նրա­ ու­րա­խու­թյու­նը­ եղել­ են­ հայե­րը,­ իսկ­ կյան­քի­ նպա­տա­կը՝­ ամեն­ գնով­օժան­դա­կել­ կա­րո­տյալ­նե­րին՝­ ոչ­ միայն­թեթևաց­նե­լով,­այլև­կի­սե­լով­նրանց­վիշտն­ու­դառ­նու­թյուն­նե­րը:­

Ան­նա­Հեդ­վիգ­Բյու­լը­ծն­վել­է­1887­թ.­ի­հուն­վա­րի­ 23­­ին­ էս­տո­նա­կան­ փոք­րիկ­Հաապ­սա­լու­քա­ղա­քում՝­էս­տո­նա­ցի­բա­րե­պաշտ­և­ուն­ևոր­ըն­տա­նի­քում:­Նրա­հայ­րը­ հա­րուստ­ վա­ճա­ռա­կան­ էր,­ ով­առևտ­րային­ մեծ­ կա­պեր­ ու­ներ­ Ռու­սաս­տա­նի­հետ:­ Բյու­լի­ հայ­րը­ Հաապ­սա­լու­ քա­ղա­քում­մեծ­հե­ղի­նա­կու­թյուն­ու­ներ­և­շու­տով­ընտր­վում­է­քա­ղա­քագ­լուխ:­

Հեդ­վիգ­Բյուլն­ իր­ նախ­նա­կան­ կր­թու­թյու­նը­ ստա­ցել­ է­ Հաապ­սա­լու­ում,­ ապա­ման­կա­վար­ժա­կան­ բարձ­րա­գույն­ կր­թու­թյուն­ստա­նա­լու­հա­մար­մեկ­նել­է­Սանկտ­Պե­տեր­բուրգ:­Փայ­լուն­իմա­նա­լով­մայ­րե­նի­էս­տո­նե­րե­նը՝­նա­սո­վո­րել­է­նաև­ռու­սե­րեն,­ֆրան­սե­րեն,­ան­գլե­րեն,­գեր­մա­նե­րեն,­

հե­տա­գա­յում­էլ՝­հայե­րեն­ու­թուր­քե­րեն:­Ման­կա­վար­ժի­ վկա­յա­կան­ ստա­նա­

լուց­ հե­տո­ նա­ մեկ­նում­ է­ Գեր­մա­նիա­ ու­ըն­դուն­վում­ Ֆրեն­ցեն­վալ­դի­ Սուրբ­ գրոց­բարձ­րա­գույն­ վար­ժա­րան:­ Ման­կու­թյան­տա­րի­նե­րից­նա­հա­ճախ­է­շփ­վել­ավե­տա­րա­նա­կան­ (բո­ղո­քա­կան)­ քա­հա­նա­նե­րի­հետ,­ ով­քեր­ մեծ­ ազ­դե­ցու­թյուն­ են­ թո­ղել­ռո­ման­տիկ­ խառն­ված­քով,­ տպա­վոր­վող­ու­ խիստ­ զգա­յուն­ աղջ­կա­ վրա:­ Էս­տո­նա­ցի­նե­րը,­ ինչ­պես­ և­ գեր­մա­նա­ցի­նե­րը,­բո­ղո­քա­կա­նու­թյան­ հիմ­նա­կան­ ուղ­ղու­թյուն­նե­րից­ մե­կի՝­ լյու­թե­րա­կա­նու­թյան­հետևորդ­ներ­են:­Գեր­մա­նա­կան­քա­րո­զիչ­նե­րի­ հա­մար­ Էս­տո­նիան­ հա­րա­զատ­ մի­ջա­վայր­էր,­և­նրանք­հա­ճախ­էին­հյու­րըն­կալ­վում­այդ­երկ­րում:­Այդ­պի­սի­մի­քա­րո­զիչ­էր­վե­րա­պատ­վե­լի­Ի.­Ե.­Քար­կե­լը,­ով­եղել­է­Հաապ­սա­լու­քա­ղա­քում,­երբ­Բյու­լը­տասն­չորս­տա­րե­կան­էր:­Նրա­քա­րոզ­ներն­ու­ իմաս­տուն­ զրույց­նե­րը­ վճ­ռա­կան­ նշա­նա­կու­թյուն­ են­ ու­նե­ցել­ Բյու­լի­ հե­տա­գա­կյան­քի­հա­մար:­Քար­կե­լը­դառ­նում­է­Բյու­լի­առա­ջին­ու­ամե­նագլ­խա­վոր­ու­սու­ցի­չը,­ում­ պատ­գամ­նե­րը­ Բյու­լին­ ու­ղեկ­ցում­ են­իր­գոր­ծու­նեու­թյան­ողջ­ըն­թաց­քում:­Հեդ­վիգն­իր­կո­չու­մը­տես­նում­էր­տկար­նե­րին­ու­զրկ­ված­նե­րին­օգ­նու­թյուն­ցույց­տա­լու,­մի­սիոնե­րա­կան­գոր­ծու­նեու­թյուն­ծա­վա­լե­լու­մեջ­և­վերջ­նա­կա­նա­պես­հոգ­ևոր­կյան­քին­նվիր­վե­լու­որո­շում­է­ըն­դու­նում:

1909­ թ.­ին­ եվ­րո­պա­կան­ թեր­թե­րը­ լու­րեր­ են­ տա­րա­ծում­ Թուր­քիայում­ հայ­բնակ­չու­թյան­ կո­տո­րած­նե­րի­ մա­սին:­Սուլ­թան­ Հա­մի­դին­ տա­պա­լած­ «Իթ­թի­հադ»­ կու­սակ­ցու­թյան­ պա­րագ­լուխ­նե­րը՝­«ե­րի­տա­սարդ­ թուր­քե­րը»,­ քո­ղարկ­վե­լով­ ազա­տու­թյան,­ հա­վա­սա­րու­թյան­ ու­եղ­բայ­րու­թյան­ կար­գա­խոս­նե­րով,­ շատ­չան­ցած­ ցույց­ տվե­ցին­ իրենց­ իրա­կան­դեմ­քը:­Ինչ­պես­«կար­միր­սուլ­թա­նը»,­այն­պես­ էլ­ նրանք­ որո­շե­ցին­ լու­ծել­ հայ­կա­կան­ հար­ցը՝­ Օս­մա­նյան­ կայս­րու­թյու­նում­ապ­րող­ հայե­րին­ բնաջն­ջե­լով:­ Օգտ­վե­լով­եվ­րո­պա­կան­ պե­տու­թյուն­նե­րի­ թողտ­վու­թյու­նից՝­ 1909­ թ.­ին­ նրանք­ Ադա­նա­յում,­Մա­րա­շում­ և­ Կի­լի­կիայի­այլ­ բնա­կա­վայ­րե­րում­ իրա­կա­նաց­րին­ հայ­ բնակ­չու­թյան­զար­հու­րե­լի­ կո­տո­րած­ներ:­ Եվ­րո­պայի­տար­բեր­ երկր­նե­րում­ ապ­րող­ հա­յա­սեր­ան­ձինք­ մի­ջոց­ներ­ էին­ որո­նում­ հայե­րին,­հատ­կա­պես­ ծնող­նե­րից­ զրկ­ված­ երե­խա­նե­րին­օգ­նե­լու­հա­մար:

Օ­րիորդ­ Հեդ­վիգ­ Բյու­լը­ մեծ­ ցա­վով­ է­տե­ղե­կա­նում­ քրիս­տո­նյա­ հայե­րին­ բա­ժին­ հա­սած­ ահա­վոր­ տա­ռա­պանք­նե­րի­մա­սին:­Նա­չա­փա­զանց­բա­րի­ու­զգա­յուն­աղ­ջիկ­էր,­տա­նել­ չէր­կա­րող­որ­ևէ­բռ­նու­թյուն:­ Կա­րե­լի­ է­ եր­ևա­կայել,­ թե­ ման­կա­մարդ­օրիորդն­ինչ­ծանր­ապ­րում­ներ­է­ու­նե­ցել,­երբ­ լրագ­րե­րում­կար­դա­ցել­է­թուր­քե­րի­ գա­զա­նու­թյուն­նե­րի­ մա­սին:­ Ահա­այդ­ժա­մա­նակ­էլ­նա­ցան­կա­ցել­է­մեկ­նել­ոճ­րա­գործ­ վար­չա­կար­գի­ տի­րա­պե­տու­թյան­ներ­քո­գտն­վող­այդ­ան­ծա­նոթ­ու­հե­ռա­վոր­ եր­կի­րը՝­ քրիս­տո­նյա­ երե­խա­նե­րի­փր­կու­թյան­գոր­ծին­մաս­նակ­ցե­լու­հա­մար:

Շու­տով­ նա­ իր­ մար­դա­սի­րա­կան­զգաց­մունք­ներն­ ու­ ցան­կու­թյուն­նե­րը­գործ­նա­կա­նում­ դրս­ևո­րե­լու­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­է­ստա­նում:­Նրան­առա­ջար­կում­են­մեկ­նել­ Կի­լի­կիայի­ Մա­րաշ­ քա­ղաք՝­ ծնո­ղա­զուրկ­հայ­երե­խա­նե­րի­հա­մար­գեր­մա­նա­ցի­նե­րի­բա­ցած­Հիլֆս­փուն­թի­«Բել­թել»­որ­բա­նո­ցում­վար­ժու­հի­աշ­խա­տե­լու:­1911­թ.­ին­մեկ­այլ­օրիոր­դի­հետ­Բյու­լը­մեկ­նում­է­Կի­լի­կիա:

Անհ­րա­ժեշտ­ է­ նշել,­ որ­ հայ­ բնակ­չու­թյան­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ գոր­ծում­ մեղ­քի­իր­մեծ­բա­ժինն­ու­ներ­կայ­սե­րա­կան­Գեր­մա­նիան:­ Ձգ­տե­լով­ թու­լաց­նել­ Ռու­սաս­տա­նի­ ազ­դե­ցու­թյու­նը­ Մեր­ձա­վոր­ Ար­ևել­քում,­ թույլ­ չտալ,­ որ­ ռուս­նե­րը­ մո­տե­նան­իրա­քյան­ նավ­թին,­ Վիլ­հելմ­ Երկ­րոր­դը­դեռևս­1898­թ.­ի­ն՝­Երու­սա­ղեմ­կա­տա­րած­այ­ցե­լու­թյան­ ժա­մա­նակ,­ լի­նե­լով­ Ստամ­բու­լում,­որ­տեղ­նրան­չորս­օր­հյու­րըն­կա­լե­լու­հա­մար­սուլ­թա­նը­մի­շքեղ­պա­լատ­էր­կա­ռու­ցել,­ թուրք­ սուլ­թա­նին­ հաս­կաց­նել­տվեց,­որ­գեր­մա­նա­ցի­նե­րը­հա­վա­նու­թյուն­են­տա­լիս­Ռու­սաս­տա­նի­պո­տեն­ցիալ­բա­րե­կա­մի՝­ հայ­ բնակ­չու­թյան­ կո­տո­րած­նե­րին:

Թուր­քիան­ Բալ­կան­նե­րում­ կորց­րել­էր­ իր­ տի­րա­պե­տու­թյու­նը­ և­ վա­խե­նում­էր,­ որ­ դիր­քե­րը­ կկորց­նի­ նաև­ Ար­ևել­քում՝­ Արևմտյան­ Հա­յաս­տա­նի­ տա­րած­քում:­Ուս­տի­դեռ­այն­ժա­մա­նակ­թուր­քա­կան­ վար­չա­կար­գը­ որո­շում­ էր­ ըն­դու­նել­բնաջնջել­ Արևմտյան­ Հայաստանի­ հայ­բնակ­չու­թյա­նը՝­ հայ­կա­կան­ հար­ցից­ ընդ­միշտ­ազատ­վե­լու­հա­մար:­Ցա­վա­լի­փաստ­է,­որ­ինչ­պես­այդ­տա­րի­նե­րին,­այն­պես­էլ­հե­տա­գա­յում­ Գեր­մա­նիան­ ամեն­ կերպ­օժան­դա­կել­է­Թուր­քիային:­

Այն­ ժա­մա­նակ,­ երբ­ գեր­մա­նա­կան­զին­վո­րա­կան­ խորհր­դա­տու­նե­րը­ մար­զում­ էին­ թուր­քա­կան­ բա­նա­կը,­ նո­րա­նոր­զենք­ ու­ զի­նամ­թերք­ հասց­նում­Թուր­քիա,­իսկ­ կա­ռա­վա­րու­թյունն­ անու­շադ­րու­թյան­էր­ մատ­նում­ թուր­քա­կան­ գա­վառ­նե­րում­հայե­րի­զար­հու­րե­լի­կո­տո­րած­նե­րի­մա­սին­լու­րե­րը,­ Գեր­մա­նիայում­ ապ­րող­ ազ­նիվ­մար­դիկ,­ եկե­ղե­ցա­կան­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը,­ հոգ­ևո­րա­կան­ներն­ անում­ էին­ամեն­ինչ,­որ­պես­զի­օգ­նեն­հայե­րին:

Գեր­մա­նա­կան­ մար­դա­սի­րա­կան­կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի­ ու­շադ­րու­թյան­կենտ­րո­նում­Կի­լի­կիան­էր­ու­հատ­կա­պես­Մա­րաշ­ քա­ղա­քը,­ որ­տեղ­ կու­տակ­վել­ էին­հա­զա­րա­վոր­ ծնո­ղա­զուրկ­ երե­խա­ներ­ ու­այ­րիացած­ կա­նայք:­ Նրանց­ թիվն­ այն­քան­շատ­էր,­որ­Մա­րաշն­ան­վա­նում­էին­որ­բա­քա­ղաք:­ 1895­96­ թթ.­ ջար­դե­րի­ ժա­մա­նակ­ որ­բա­ցած­ հայ­ երե­խա­նե­րի­ հա­մար­ Մա­րա­շում­ առա­ջին­ որ­բա­նոց­նե­րը­ստեղ­ծել­են­ամե­րի­կա­ցի­նե­րը,­բայց­հնա­րա­վոր­չէր­ըն­դու­նել­ու­պատս­պա­րել­բո­լո­րին:­Դրսում­ մնա­ցած­հա­րյու­րա­վոր­ երե­խա­նե­րին­օգ­նու­թյան­ձեռք­է­մեկ­նում­գեր­մա­նա­ցի­ հա­յա­սեր,­ պաս­տոր­ Լո­մեն,­ ով­Մա­րաշ­է­ու­ղար­կում­օրիորդ­Ռու­պա­խին:­Վեր­ջինս­1898­թ.­ին­հիմ­նում­է­գեր­մա­նա­կան­որ­բա­նոց:­Բյուլն­աշ­խա­տան­քի­է­ան­ցնում­աղ­ջիկ­նե­րի­հա­մար­նա­խա­տես­ված­որ­բա­նո­ցում:­ Հետզ­հե­տե­ ավե­լա­նում­ են­որ­բա­նոց­նե­րի­թիվն­ու­աշ­խա­տան­քի­ծա­վա­լը:­ Բյու­լը­ միշտ­ վար­ժա­րա­նում­ էր՝­ իր­խնամ­քին­հանձն­ված­որ­բե­րի­հետ:

Եվ­ այս­պես՝­ հրա­ժար­վե­լով­ աշ­խար­հիկ­հա­ճույք­նե­րից,­եվ­րո­պա­կան­ապա­հով­կյան­քի­հար­մա­րու­թյուն­նե­րից­ու­ան­ձնա­կան­ եր­ջան­կու­թյու­նից՝­Բյուլն­ իր­ կյանքն­ընդ­միշտ­ կա­պում­ է­ հայ­ ժո­ղովր­դի­ ամե­նադժ­բախտ­ հատ­ված­նե­րից­ մե­կի՝­ Կի­լի­կիայի­ հա­յու­թյան­ հետ:­Դժ­վար­ է­ բա­ռեր­գտ­նել­ բնո­րո­շե­լու­ էս­տո­նա­ցի­ օրիոր­դի­արար­քի­վե­հու­թյու­նը:­Ամեն­րո­պե­նա­կա­րող­էր­լքել­ամեն­ինչ,­վե­րա­դառ­նալ­իր­հա­րա­զատ­նե­րի­մոտ­և­ազատ­վել­այդ­ամե­նը­տես­նե­լու­ու­լսե­լու­մղ­ձա­վան­ջից:­Սա­կայն­փխ­րուն­ու­այդ­ժա­մա­նակ­ար­դեն­բա­վա­կա­նին­ հյուծ­ված­ էս­տո­նու­հին­ եր­կա­թե­կամք­ ու­ներ,­ ան­կա­սե­լի­ հա­մա­ռու­թյուն­ և­

մեծ­սեր­իր­խնամ­քին­հանձն­ված­ծնո­ղա­զուրկ­երե­խա­նե­րի­նկատ­մամբ:­Նա­չլ­քեց­նրանց­ 1915­ թ.­ի­ գար­նա­նը­ և­ հե­տա­գա­զար­հու­րե­լի­ օրե­րին,­ մնաց­ մեր­ ժո­ղովր­դի­մեջ­և­իր­հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի­սահ­ման­նե­րում­աշ­խա­տեց­օգ­տա­կար­լի­նել:­

Հե­տա­գա­յում՝­ 1957­ թ.­ի­ն,­ հայե­րեն­գրած­ իր­ մի­ գր­քում­ Բյու­լը­ դա­տա­պար­տում­ է­թուր­քե­րին.­«Ծ­րա­գի­րը­դժո­խային­էր,­ ու­ մարդ­կային­ բա­ռերն­ ան­կա­րող­ են­նկա­րագ­րել­ այն­ խոշ­տան­գում­ներն­ ու­խժդ­ժու­թյուն­նե­րը,­ որոնք­ ի­ գործ­ դրո­ւե­ցան:­ Հայ­ ժո­ղո­վուր­դը­ ինք­նա­պաշտ­պա­նու­թեան­ բո­լոր­ մի­ջոց­նե­րէ­ մեր­կաց­նե­լով­եւ­ անոնց­ բո­լոր­ առաջ­նորդ­նե­րը­ ար­գե­լա­փա­կե­լով՝­ յանձ­նե­ցին­ զա­նոնք­ թիւրք­բար­բա­րոս­ խու­ժա­նին­ եւ­ գա­զա­նա­բա­րոյ­ու­ժե­րուն...­ Արեան­ գե­տեր­ հո­սե­ցան,­ եւ­մի­լիոնէ­աւե­լի­հայեր­ապ­րե­ցան­ու­մե­ռան­իբր­ հա­ւա­տա­րիմ­ հե­տե­ւորդ­ներ­Քրիս­տո­սի»:­

1916­ թ.­ին­ Բյու­լը­ տե­ղա­փոխ­վում­ է­Հա­րու­նիե­ գյու­ղում­ (Մա­րա­շից­ հա­րավ)­գտն­վող­և­նույն­մի­սիոնե­րու­թյա­նը­պատ­կա­նող­ գեր­մա­նա­կան­ որ­բա­նո­ցը,­ որ­տեղ­սկզ­բում­ աշ­խա­տում­ է­ որ­պես­ վար­ժու­հի:­ Ար­մե­նակ­ Կե­սա­րեն­ցը,­ ով­ 1916­1918­թթ.­ եղել­ է­այդ­որ­բա­նո­ցում,­ «Ջա­նա­սէր»­հան­դե­սի­մեջ­հրա­պա­րա­կած­«Քոյր­Հէտ­վիկ­Պիւ­լի­յի­շա­տա­կին»­հոդ­վա­ծում­գրում­է,­թե­ինչ­պես­1918­թ.­ին­Կ.­Պոլ­սից­հրա­ման­ է­ գա­լիս­ գեր­մա­նա­կան­ որ­բա­նո­ցի­բո­լոր­ երե­խա­նե­րին­ աք­սո­րե­լու­ մա­սին:­Մի­սիոներ­նե­րը­շատ­լավ­հաս­կա­նում­էին,­որ­աք­սո­րը­ստույգ­մահ­էր­նշա­նա­կում­որ­բե­րի­ հա­մար:­ Հա­պա­ղու­մը­ կն­շա­նա­կեր­հաշտ­վել­որ­բե­րի­կո­տո­րա­ծի­հետ:­Կե­սա­րեն­ցը­ վկա­յում­ է.­ «Հայր­Պէն­նո­Ֆօն­Տօ­պեյե­րի­հետ­քոյր­Պիւլն­էր,­որ­գեր­մարդ­կային­ ջան­քե­րով­ որ­բե­րը­ ազա­տե­ցին:­Ասի­կա­պար­զա­պես­աս­տո­ա­ծային­հրաշք­մըն­ էր»:­ Հե­տա­գա­ նա­մակ­նե­րից­ մե­կում­նա­վկա­յում­է,­որ­Բյու­լը­շատ­է­տա­ռա­պել­գլուխ­ բե­րե­լու­ փր­կա­րա­րու­թյան­ գոր­ծը,­որի­հետ­ևան­քով­ծանր­հի­վան­դա­ցել­է:

Որ­բա­նո­ցում­նա­դա­սա­վան­դել­է­բնա­գի­տու­թյուն­և­կրոն:­Դա­սա­վանդ­ման­հիմ­նա­կան­լե­զուն­եղել­է­գեր­մա­նե­րե­նը:­Բյու­լը­նշում­է,­որ­երե­խա­նե­րը­շուտ­են­ոգ­ևոր­վում­ու­հատ­կա­պես­լավ­են­զգում,­երբ­ուս­ման­մեջ­հա­ջո­ղու­թյուն­են­ու­նե­նում:

Հեդ­վիգ­ Բյուլն­ աշ­խա­տում­ էր­ Հե­րու­նիեի­ որ­բա­նո­ցում,­ երբ­ 1918­ թ.­ մայի­սի­28­­ին­ Հա­յաս­տանն­ ան­կա­խու­թյուն­ ձեռք­բե­րեց:­ Նա­ մտա­ծում­ էր,­ որ­ հայ­ որ­բերն­ի­ վեր­ջո­տե­ղա­փոխ­վե­լու­ են­ Հա­յաս­տան,­և­ինքն­էլ­նրանց­հետ­պետք­է­լի­նի:­Դրա­հա­մար­ան­հրա­ժեշտ­էր­ լավ­տի­րա­պե­տել­հայե­րե­նին:­ Լեզ­վա­կան­ փայ­լուն­ ըն­դու­նա­կու­թյուն­նե­րի­ տեր­ օրիորդ­ Հեդ­վի­գը,­յոթ­ տա­րի­ աշ­խա­տե­լով­ հա­յա­խոս­ երե­խա­նե­րի­ հետ­ ու­ ապ­րե­լով­ այն­պի­սի­ մի­հա­յա­շունչ­ քա­ղա­քում,­ ինչ­պի­սին­ Մա­րաշն­ էր,­ան­շուշտ­գի­տեր­խո­սակ­ցա­կան­հայե­րե­նը,­բայց­ցան­կա­ցել­է­իմա­նալ­կա­տա­րե­լա­պես,­ այ­սինքն՝­ ոչ­ միայն­ խո­սել,­այլև­կար­դալ­ու­գրել:­Դրա­նով­նա­լր­ջո­րեն­զբաղ­վել­ է­ հայ­կա­կան­ պե­տա­կա­նու­թյան­լուրն­ առ­նե­լուց­ հե­տո:­ Պետք­ է­ խոս­տո­վա­նել,­որ­նա­դա­արել­ է­ամե­նա­փայ­լուն­ձևով:­Այդ­մա­սին­է­վկա­յում­նրա՝­գեր­մա­նե­րե­նից­ հայե­րեն­ կա­տա­րած­ թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րի,­ինք­նու­րույն­գր­վածք­նե­րի­ու­նա­մակ­նե­րի­ լե­զուն.­ դժ­վար­ է­ հա­վա­տալ,­որ­դրանց­հե­ղի­նա­կը­հայ­չէ:­Նրա­հս­տակ­շա­րադ­րան­քը,­ հա­րուստ­ բա­ռա­պա­շա­րը,­գրա­կան­արևմ­տա­հայե­րե­նը,­գե­ղե­ցիկ­

Հա­յու­թյա­նը­նվիր­ված­կյանք.­այդ­զար­մա­նահ­րաշ­էս­տո­նու­հին

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 27

դարձ­վածք­ներն­ ու­ պատ­կե­րա­վոր­ լե­զուն­ վկա­յում­ են­այն­ մա­սին,­ որ­ նա­ոչ­ միայն­գրել,­այլև­մտա­ծել­ է­ հայե­րեն,­ այ­սինքն՝­եղել­է­հա­յա­գիր­հե­ղի­նակ:

1918­ թ.­ին­ ֆրան­սիական­բա­նա­կը­ մտ­նում­ է­ Կի­լի­կիա:­Ֆրան­սիացի­նե­րը­ չէին­ կա­րող­հան­դուր­ժել,­որ­Ֆրան­սիայի­դեմ­պա­տե­րազ­մող­ Գեր­մա­նիայի­քա­ղա­քա­ցի­նե­րը­ շա­րու­նա­կեն­գոր­ծել­ իրենց­ գրա­ված­ վայ­րե­րում,­ուս­տի­վռն­դում­են­որ­բա­նո­ցի­ գեր­մա­նա­ցի­ ու­սու­ցիչ­նե­րին:­Օրիորդ­Բյու­լին­ թույ­լատր­վում­ է­մնալ,­քա­նի­որ­նա­էս­տո­նու­հի­էր:­Նրա­ վրա­ դր­վում­ են­ նաև­տնօ­րե­նի­ պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը:­Ի­ վեր­ջո,­ նրան­ ևս­ ստի­պում­ են­հե­ռա­նալ,­և­նա­1919­թ.­ին­վե­րա­դառ­նում­է­Էս­տո­նիա:

Բ­նա­կա­նա­բար,­օրիորդ­Բյու­լը­չէր­կա­րող­եր­կար­հե­ռու­մնալ­հայե­րից­ և­ ամեն­ կերպ­ ձգ­տում­էր­մաս­նակ­ցել­հայ­գաղ­թա­կան­նե­րի­ օգ­նու­թյան­ գոր­ծին:­ 1922­թ.­ին­ իր­ նման­ մի­ մի­սիոնե­րու­հու­ հետ­ նա­ ժա­մա­նում­ է­ Հա­լեպ՝­ որ­պես­ «Ք­րիս­տո­նեական­առա­քե­լու­թյուն­ Ար­ևել­քի­ մեջ»­մար­դա­սի­րա­կան­ կազ­մա­կեր­պու­թյան­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ:­ Կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը­հիմ­նադր­վել­էր­Ֆրան­սիայում,­ որի­ հիմ­նա­կան­նպա­տակն­ էր­ օգ­նել­ Մեր­ձա­վոր­ Ար­ևել­քի­ քրիս­տո­նյա­նե­րին:­Կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը­ կա­րո­ղա­ցավ­ Հա­լե­պում­ և­ շր­ջա­կա­ այլ­քա­ղաք­նե­րում­ ստեղ­ծել­ շատ­կա­յան­ներ,­ այդ­ թվում՝­ բժշ­կա­կան­ մի­սիա,­ այ­րի­նե­րի­ օգ­նու­թյան­կա­յան,­երե­խա­նե­րի­մի­ջա­վայ­րում­ հոգ­ևոր­ աշ­խա­տան­քի­կազ­մա­կեր­պու­թյուն,­ կույ­րե­րին­օգ­նե­լու­ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ և­այլն:­ Սի­րիայում­պատս­պար­վել­էին­ շուրջ­ 160.000­ հայ­ գաղ­թա­կան­ներ,­ ով­քեր­ ծայ­րաս­տի­ճան­ծանր­ վի­ճա­կում­ էին.­ չկային­օթ­ևան­ ու­ աշ­խա­տանք,­ նրանց­սպառ­նում­էին­վա­րա­կիչ­հի­վան­դու­թյուն­նե­րը,­ որոնք­ մեծ­ թվով­զո­հեր­էին­խլում:­Անհ­րա­ժեշտ­էր­շտապ­ կազ­մա­կեր­պել­ հի­վանդ­նե­րի­ փրկու­թյան­ ու­ բուժ­ման­գոր­ծը:­Ամե­նա­կար­ևո­րը­և­ան­հե­տաձ­գե­լին­հի­վան­դա­նո­ցի­ստեղ­ծումն­էր,­որը­Բյու­լին­հա­ջող­վում­է­ իրա­կա­նաց­նել­ իր­գոր­ծու­նեու­թյան­ հենց­ սկզ­բում:­ Հի­վան­դա­նո­ցը­սկ­սում­է­գոր­ծել,­և­այդ­տեղ­աշ­խա­տում­էին­Հա­լե­պում­հայտ­նի­ բժիշկ­ներ:­ Հիմ­նադր­վում­ է­նաև­բու­ժա­րան,­որ­տեղ­հի­վանդ­ներն­ ան­վճար­ բու­ժօգ­նու­թյուն­էին­ ստա­նում:­ Ակա­նա­տես­նե­րի­վկա­յու­թյամբ՝­ հայ­ գաղ­թա­կան­նե­րը­գտն­վում­էին­սո­ցիալա­կան,­տն­տե­սա­կան­ գեր­ծանր­ կա­ցու­թյան­ մեջ.­ չկային­ աշ­խա­տանք,­փող,­ու­տե­լիք,­հա­գուստ,­մար­դիկ­կա­րոտ­էին­օգ­նու­թյան:­Ահա­այդ­պայ­ման­նե­րում­էլ­օրիորդ­Բյու­լը­հայ­կա­կան­ ճամ­բար­նե­րի­ մեջ­ծա­վա­լել­է­իր­գոր­ծու­նեու­թյու­նը:­Նա­ձգ­տում­ էր­օգ­նու­թյան­հաս­նել­բո­լո­րին,­բայց­ամե­նից­առաջ՝­ան­չա­փա­հաս­ զր­կյալ­նե­րին:­Մտա­ծում­էր,­որ­պետք­է­գաղ­թա­կան­նե­րին­ապ­րուս­տի­մի­ջոց­ներ­վաս­տա­կե­լու­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­տալ:­ Մա­րա­շի­ իր­ ծա­նոթ­նե­րի­ օգ­նու­թյամբ­ օրիորդ­ Հեդ­վիգ­Բյու­լը­ ստեղ­ծում­ է­ հյուս­ված­քե­ղե­նի­ գոր­ծա­րան՝­ ջուլ­հա­կա­նոց,­

և­ ձե­ռա­գոր­ծի­ մաս­նա­ճյուղ,­ որ­տեղ­աշ­խա­տանք­են­գտ­նում­500­հայ­ կա­նայք­ ու­ աղ­ջիկ­ներ:­ Այդ­գոր­ծա­րա­նի­ հա­մար­ գն­վում­ են­հաս­տոց­ներ,­և­տե­ղա­կան­բր­դից­գոր­ծում­ էին­ կար­պետ­ներ:­ Վա­ճա­ռե­լու­ հա­մար­ կար­պետ­ներն­ու­ղարկ­վում­ էին­ Ֆրան­սիա,­ Հո­լան­դիա,­ Շվեյ­ցա­րիա:­ Երկ­րորդ­հա­մաշ­խար­հային­ պա­տե­րազ­մի­տա­րի­նե­րին­ բա­նա­կի­ կա­րիք­նե­րի­ հա­մար­ հա­լեպ­ցի­ կա­նայք­բր­դե­ղեն­ էին­ գոր­ծում:­ Տն­տե­սած­ գու­մար­նե­րով­ Բյու­լը­ եր­կու­շենք­ է­ կա­ռու­ցում­ գոր­ծատ­նե­րի­հա­մար:­ Նրա­ նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­ հաս­տատ­վում­ են­ կր­թա­թո­շակ­ներ,­ որոն­ցից­ օգտ­վում­

էին­ շուրջ­ 250­ հայ­ երե­խա­ներ՝­կր­թու­թյուն­ ստա­նա­լով­ Հա­լե­պի­դպ­րոց­նե­րում:­ Չքա­վոր­ հայ­ ըն­տա­նիք­նե­րին­ օգ­նե­լու­ նպա­տա­կով­ ստեղծ­վում­ է­ որ­դեգր­ման­մի­ յու­րօ­րի­նակ­ ձև:­ Եվ­րո­պա­ցի­բա­րե­գործ­մար­դիկ­Բյու­լի­առա­ջար­կու­թյամբ­ կամ­ հոր­դոր­մամբ­որ­դեգ­րում­ էին­ կա­րի­քա­վոր­ հա­լե­պա­հայ­ գաղ­թա­կան­ ըն­տա­նի­քի­ երե­խա­նե­րից­ մե­կին­ և­ նրա­անու­նով­ ամ­սա­կան­ մե­կա­կան­ոս­կի­ու­ղար­կում­տվյալ­ըն­տա­նի­քի­ապ­րուս­տի­հա­մար:­Այդ­կերպ­200­ըն­տա­նիք­օգտ­վում­էր­բա­րե­գոր­ծու­թյու­նից:­

Բյու­լը­գոր­ծում­էր՝­հաշ­վի­առ­նե­լով­ ստեղծ­ված­ պայ­ման­ներն­ու­ հան­գա­մանք­նե­րը:­ Նա­ հա­մար­ձակ­ որո­շում­ներ­ էր­ կա­յաց­նում­ և­ անում­ ամեն­ ինչ՝­ դրանք­իրա­գոր­ծե­լու­ հա­մար:­ Եվ­ այդ­ամե­նը՝­ միայն­ և­ միայն­ ի­ շահ­հայ­ գաղ­թա­կան­նե­րի:­ Այդ­պի­սի­նա­խա­ձեռ­նու­թյուն­նե­րից­ մեկն­ան­տուն­որբ­ևայ­րի­կա­նանց­հա­մար­կա­ռուց­ված­բնա­կե­լի­շենքն­էր,­ որ­տեղ­ նրանք­ ան­վճար­ էին­ապ­րում:­ Բյու­լը­ մեծ­ ճի­գեր­ էր­թա­փում,­ որ­պես­զի­ Հա­լե­պի­ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը­ հայե­րի­ հյու­ղակ­նե­րը­ հետզ­հե­տե­ փո­խա­րի­նեն­տնե­րով­ու­շեն­քե­րով:

Ա­ռող­ջու­թյամբ­ տկար,­ թեր­սնված­ու­թու­լա­ցած­հայ­երե­խա­նե­րին­ կազ­դու­րե­լու­ նպա­տա­կով­Բյու­լը­Ալեք­սանդ­րե­տի­սան­ջա­կի­Աթըգ­գյու­ղում­կազ­դուր­ման­կա­յան­է­ստեղ­ծում:­Դա­նո­րու­թյուն­էր­ոչ­միայն­Հա­լե­պում,­այլև­ողջ­Սի­րիայում:­Տա­րի­ներ­շա­րու­նակ­չուն­ևոր­ երե­խա­նե­րը­ մեկ­նել­ են­այն­տեղ՝­ օդա­փոխ­վե­լու­ և­ կազ­դուր­վե­լու:­

Երկ­րորդ­ հա­մաշ­խար­հային­պա­տե­րազ­մից­ հե­տո­ սի­րիահա­յու­թյան­ հա­մար­ մայր­ հայ­րե­նիք՝­Հա­յաս­տան­վե­րա­դառ­նա­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն­ ստեղծ­վեց:­Մեկ­նում­էին­Բյուլ­մայ­րի­կի­սա­նե­րը,­ բա­րե­կամ­նե­րը,­ գոր­ծըն­կեր­նե­րը:­ Նա­ իր­ կյան­քը­ չէր­պատ­կե­րաց­նում­առանց­իր­սըր­տին­մոտ­ու­հա­րա­զատ­դար­ձած­այդ­ մարդ­կանց­ և­ դի­մում­ է­ ներ­կա­յաց­նում­ ներ­գաղ­թը­ կազ­մա­կեր­պող­կո­մի­տեին՝­խնդ­րե­լով,­որ­իրեն­ էլ­ ու­ղար­կեն­ Հա­յաս­տան,­բայց­նրան­մեր­ժում­են:

1951­ թ.­ը­ հո­բե­լյա­նա­կան­ էր­Բյու­լի­ հա­մար:­ Ու­ղիղ­ քա­ռա­

սուն­ տա­րի­ առաջ­ նա­ եկել­ էր­Կի­լի­կիա՝­ լծ­վե­լու­ հայ­ որ­բե­րի­խնամ­քի­ու­դաս­տիարա­կու­թյան­գոր­ծին:­Նա­ակա­նա­տես­էր­եղել­20­րդ­ դա­րի­ առա­ջին­ ցե­ղաս­պա­նու­թյա­նը:­ Թուր­քե­րի­ ահա­վոր­ոճ­րա­գոր­ծու­թյու­նը­ոչ­միայն­հա­րու­ցել­ էր­նրա­խո­րին­վր­դով­մուն­քը,­այլև­առաջ­էր­բե­րել­զո­հե­րին,­ որ­քան­կա­րե­լի­ է,­ օգ­տա­կար­լի­նե­լու­ազ­նիվ­զգա­ցում­ներ:­Նա­ եկել­ էր­ Հա­լեպ՝­այն­ վայ­րը,­որ­տեղ­ գլ­խա­վո­րա­պես­ կու­տակ­վել­ էին­ ջար­դե­րից­ մա­զա­պուրծ­եղած­ հայե­րը:­ Օգ­նել­ էր­ նրանց­հնա­րա­վոր­ բո­լոր­ մի­ջոց­նե­րով:­Նրա­ խնամ­քի­ ու­ հս­կո­ղու­թյան­տակ­ որ­բե­րը­ մե­ծա­ցել­ էին,­ ըն­տա­նի­քի­տեր­դար­ձել:­Նրանց­մի­մա­սը­ հաս­տատ­վել­ էր­ Սի­րիայի­ու­Լի­բա­նա­նի­բնա­կա­վայ­րե­րում,­մյուս­նե­րը­ցր­վել­ էին­աշ­խար­հով­մեկ,­ոմանք­ներ­գաղ­թել­էին­Հա­յաս­տան:

Օ­րիորդ­ Բյու­լի­ հա­մար­ մեծ­եր­ջան­կու­թյուն­ էր,­ երբ­ հրա­վիր­վում­էր­իր­նախ­կին­սա­նե­րի­հար­սա­նիք­նե­րին:­ Ամուս­նա­ցող­ներն­ու­ հար­սան­քա­վոր­նե­րը­ հրա­պա­րա­կավ­ դրս­ևո­րում­ էին­ իրենց­սերն­ ու­ երախ­տա­գի­տու­թյու­նը­ազ­նիվ­ էս­տո­նու­հու­ նկատ­մամբ,­ով­ ամուս­նա­ցող­նե­րից­ մե­կին­կամ­ եր­կու­սին­ մայ­րու­թյուն­ էր­արել:­Ասում­են,­որ­նրան­Մայ­րիկ­էին­ասում­նույ­նիսկ­նրա­նից­տա­րի­քով­ մե­ծե­րը:­ Երբ­ Բյուլ­ մայ­րի­կի­ նախ­կին­ սա­նե­րը­ երե­խա­էին­ ու­նե­նում,­ մկր­տու­թյան­ ժա­մա­նակ­ ան­պայ­ման­ նրա­ ձեռքն­էին­տա­լիս­իրենց­փոք­րիկ­նե­րին:­Ամեն­ քայ­լա­փո­խի­ Բյու­լը­ զգում­էր­ հա­յու­թյան­ երախ­տա­գի­տու­թյունն­իր­նկատ­մամբ:

Նրա­ աչ­քե­րի­ առջև­ փոխ­վել­ էր­ հա­լե­պա­հայե­րի­ կյան­քը:­ Իրենց­ ազ­նիվ­ աշ­խա­տան­քով­երեկ­վա­գաղ­թա­կան­ներն­ու­նրանց­նոր­սե­րուն­դը­բա­րե­կե­ցիկ­կյանք­ էին­ ստեղ­ծել­ իրենց­ հա­մար:­Նրանք­կար­ծես­թե­ար­դեն­Բյու­լի­ օգ­նու­թյան­ կա­րի­քը­ չու­նեին:­ Իհար­կե,­ կային­ թշ­վառ­մար­դիկ,­ ծե­րեր,­ հի­վանդ­ներ­ ու­որ­բեր,­ բայց­ ազ­գային­ հաս­տա­տու­թյուն­նե­րը­և­բա­րե­գոր­ծա­կան­հիմ­նարկ­նե­րը­ կա­րո­ղա­նում­ էին­օգ­նու­թյան­հաս­նել­նրանց:

Այդ­իրա­վի­ճա­կում­Բյու­լը,­ով­ար­դեն­64­տա­րե­կան­էր,­որո­շում­է­ հե­ռա­նալ­Հա­լե­պից:­Էս­տո­նիա­

վե­րա­դառ­նալ­ նա­ չէր­ կա­րող.­ստա­լի­նյան­ժա­մա­նակ­ներն­էին:­Բյու­լը­ որո­շում­ է­ մեկ­նել­ Եվ­րո­պա:­ Երբ­ նա­ պատ­րաստ­վում­էր­Հա­լե­պից­ընդ­միշտ­հե­ռա­նալ,­բո­ղո­քա­կան­ հա­մայն­քը­ որո­շում­է­նշել­նրա­գոր­ծու­նեու­թյան­40­­ամյա­կը:

Հա­լե­պից­ մեկ­նե­լուց­ հե­տո­օրիորդ­ Հեդ­վի­գը­ շր­ջա­գայել­ է­Եվ­րո­պայի­մի­շարք­երկր­նե­րում՝­Գեր­մա­նիայում,­ Ֆրան­սիայում,­Շվեյ­ցա­րիայում:­ Նա­ Եվ­րո­պա­յում­ էր,­ բայց­ ուշքն­ ու­ միտ­քը­Հա­լե­պում­ էին,­ որ­տեղ­ թո­ղել­ էր­տաս­նա­մյակ­նե­րի­ ըն­թաց­քում­հայե­րի­ հա­մար­ ստեղ­ծած­ իր­հաս­տա­տու­թյուն­նե­րը,­ որ­տեղ­մնա­ցել­ էին­ իր­ կր­թած­ ու­ դաս­տիարա­կած­ հա­զա­րա­վոր­ հայ­պա­տա­նի­ներ­ ու­ աղ­ջիկ­ներ,­ ով­քեր­ար­դեն­մեծ­կյանք­էին­մտել:­Հա­լե­պում­ սի­րով­ ու­ մեծ­ ջեր­մու­թյամբ­ էին­ հի­շում­ նրան:­ Բյու­լի­նա­մակ­նե­րից­ պարզ­ է­ դառ­նում,­որ­նա­ոչ­ միայն­ու­շադ­րու­թյամբ­հետ­ևել­ է­հա­լե­պա­հայե­րի­կյան­քին,­այլև­ դար­ձյալ­ ձգ­տել­ է­ օգ­տա­կար­լի­նել­նրանց:

1964­ թ.­ին­ Բյու­լը­ կր­կին­ Հա­լեպ­ գնա­լու­ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ է­ստա­նում:­ Հա­լե­պա­հայե­րը­ մեծ­սի­րով­ են­ ըն­դու­նում­ իրենց­ բա­րե­րար­Մայ­րի­կին:­ 1911­ թվա­կա­նից­ապ­րե­լով­ հայե­րի­ շր­ջա­նում,­ամե­նօ­րյա­ շփում­ներ­ ու­նե­նա­լով­նրանց­հետ,­սո­վո­րե­լով­նրանց­լե­զուն,­ ըն­դու­նե­լով­ սո­վո­րույթ­նե­րը՝­Բյու­լը­ հա­մա­րյա­ հա­յա­ցել­ էր­ և­դժ­վա­րու­թյամբ­էր­տա­նում­եվ­րո­պա­կան՝­իր­հա­մար­ար­դեն­խորթ­դար­ձած­ մի­ջա­վայ­րը:­Նա­ հայե­րի­ հետ­ կապ­ված­ էր­ հո­գե­կան­ան­խզե­լի­կա­պե­րով­ու­ սի­րում­ էր­

կրկ­նել,­որ­իր­սիր­տը­հայ­է:­1965­ թ.­ին­ հայ­ ժո­ղո­վուր­դը­

նշում­էր­Մեծ­եղեռ­նի­50­­ա­մյա­կը:­Հեդ­վիգ­Բյու­լը,­ով­այդ­ժա­մա­նակ­78­տա­րե­կան­էր,­ չէր­կա­րող­հե­ռու­ մնալ­ իր­ սի­րած­ ժո­ղովր­դից:­Մեծ­ եղեռ­նը­ նա­ տե­սել­ էր­ իր­աչ­քե­րով,­ տե­սել­ նրա­ զո­հե­րին,­ծայ­րաս­տի­ճան­հյուծ­ված­ու­հու­սա­հատ­ված­ վե­րապ­րող­նե­րին,­թշ­վա­ռու­թյան­ մեջ­ տա­ռա­պող­մարդ­կանց,­ ծնող­նե­րից­ զրկ­ված­հայ­ մա­նուկ­նե­րին:­ Նա­ տե­սել­էր­ արա­բա­կան­ անա­պատ­նե­րից­բեր­ված­ ու­ մայ­րե­նին­ մո­ռա­ցած­հայ­ մա­նուկ­նե­րի,­ հա­րեմ­նե­րից­փա­խած­աղ­ջիկ­նե­րի,­տե­սել­ հի­վան­դու­թյուն­նե­րից­ մա­հա­ցած­մարդ­կանց­դիակ­ներ,­դիակ­նե­րի­կույ­տեր:­ Սա­կայն­ Բյուլը­ սոսկ­դի­տո­ղի­ դե­րում­ չէր­ եղել,­ այլ­ապա­քի­նո­ղի­ ու­ փր­կա­րա­րի,­ իր­ձեռ­քե­րով­բու­ժել­էր­նրանց­վեր­քե­րը,­խնա­մել,­կե­րակ­րել,­ու­սում­տվել­կամ­աշ­խա­տան­քով­ապա­հո­վել:­Եվ­հի­մա­նաև­իր­փր­կած­մար­դիկ,­ նրանց­ զա­վակ­ներն­ ու­թոռ­նե­րը­ նշում­ էին­ 20­րդ­ դա­րի­ առա­ջին­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­50­­ա­մյա­կը:­ Եվ­ նա­ մեկ­նում­ է­Հա­լեպ,­հե­տո­գնում­է­Լի­բա­նան:­Հայե­րի­ վե­րած­նուն­դը­ տես­նելն­իր­հա­մար­մեծ­ու­րա­խու­թյուն­էր:­

Կյան­քի­ մայ­րա­մու­տը­ Բյուլն­ան­ց­ է­ կաց­րել­ մի­սիոներ­նե­րի­ծե­րա­նո­ցում,­ որը­ գտն­վում­ էր­Արևմ­տյան­ Գեր­մա­նիայի­ Հայ­դել­բերգ­ քա­ղա­քի­ մոտ:­ Այն­տեղ­կային­ բո­լոր­ պայ­ման­նե­րը­ ար­ժա­նա­վայել­ ապ­րե­լու­ հա­մար:­Նա­ այ­ցե­լու­թյուն­ներ­ էր­ անում,­բազ­մա­թիվ­ նա­մակ­ներ­ էր­ գրում­հայե­րին:­ Նրան­ մեծ­ հրճ­վանք­էին­պատ­ճա­ռում­նախ­կին­սա­նե­րից­ստա­ցած­նա­մակ­նե­րը:­Բյու­լը,­ որ­ փայ­լուն­ գի­տեր­ բազ­մա­թիվ­ լե­զու­ներ,­ խո­րը­ ծե­րու­թյան­մեջ­ ան­հաս­կա­նա­լի­ մի­ հի­վան­դու­թյան­ պատ­ճա­ռով­ մո­ռա­ցել­էր­այդ­բո­լոր­լե­զու­նե­րը­և­խո­սում­էր­ միայն...­ հայե­րեն:­ Ծե­րա­նո­ցի­ ան­ձնա­կազ­մը­ հայտնվել­ էր­դժ­վա­րին­ կա­ցու­թյան­ մեջ.­ չէին­հաս­կա­նում՝­ ինչ­ է­ ու­զում­ նա,­ին­չով­ կա­րող­ էին­ նրան­ օգ­նել:­Սրտով­ու­հո­գով­նա­հայե­րի­հետ­էր,­ իսկ­ լե­զուն­ թարգ­մանն­ էր­նրա­ զգա­ցում­նե­րի:­ Իր­ վեր­ջին­օրե­րին­ Բյու­լը­ ծե­րա­նո­ցի­ վար­չու­թյանն­ էր­ հանձ­նել­ տար­բեր­երկր­նե­րում­ ապ­րող­ հայե­րի­ 30­հաս­ցե,­որ­պես­զի­նրանց­գրա­վոր­տե­ղե­կաց­նեն­ իր­ մահ­վան­ մա­սին:

Նա­մա­հա­ցել­է­94­տա­րե­կան­հա­սա­կում՝­1981­թ.­ի­հոկ­տեմ­բե­րի­ 3­ի­ն:­Թա­ղու­մը­ կա­տար­վել­ է­ծե­րա­նո­ցի­ գե­րեզ­մա­նա­տա­նը:­Բյու­լի­մահ­վան­տխուր­լու­րը­մեծ­ցա­վով­ ըն­դուն­վեց­ հատ­կա­պես­Հա­լե­պի­ հա­յու­թյան­ կող­մից,­ որ­տեղ­առ­այ­սօր­հի­շում­են­նրան­և­պատ­վում:­Նրա­անու­նով­ է­ կոչ­վում­Հա­լե­պի­փո­ղոց­նե­րից­մե­կը:

Հ.Գ.: Հեդ վիգ Բյու լի կյան քի ու գոր ծու նեու թյան վե րա բե րյալ գր քի հե ղի նակն է Մա տե նա­դա րա նի նախ կին փոխտ նօ րեն, պատ մա կան գի տու թյուն նե րի դոկ տոր Վար դան Գրի գո րյա նը: Այդ աշ խա տու թյան հա մար նա ար ժա նա ցել է Էս տո նիայի Կա­ռա վա րու թյան պե տա կան շքա­ն շա նի:

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201528

­Մար­տի­12­­ին­ԵՊՀ­մշա­կույ­թի­կենտ­րո­նի­դահ­լի­ճում­տե­ղի­ու­նե­ցավ­«Գա­րուն,­սեր,­կի­թառ...»­խո­րագ­րով­գրա­կան­­ե­րաժշ­տա­կան­երե­կո:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

­Գար­նան­գալս­տյան­ և­ կա­նանց­ միամ­սյա­կի­ կա­պակ­ցու­թյամբ­ մի­ջո­ցա­ռում­ իրա­կա­նաց­նե­լու­ նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ­էր­հան­դես­եկել­ԵՊՀ­մշա­կույ­թի­ կենտ­րո­նը:­ ԵՊՀ­ երգ­չա­խում­բը,­պա­րային­հա­մույթն­ու­«Հա­մալ­սա­րա­նա­կան»­ թատ­րոն­ս­տու­դիան­ երաժշ­տա­կան­երե­կոն­վե­րա­ծել­էին­թա­տե­րա­կան­ մի­ բե­մա­կա­նաց­ման,­ որ­տեղ­չկային­ո՛չ­գլ­խա­վոր,­ո՛չ­էլ­երկ­րոր­դա­կան­դե­րեր,­իսկ­բե­մը­զար­դար­ված­էր­գար­նա­նը­բնո­րոշ­ յու­րօ­րի­նակ­ առար­կա­նե­րով:

Գ­րա­կան­­ե­րաժշ­տա­կան­երե­կոյին­ներ­կա­էին­ԵՊՀ­ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը,­Ու­սա­նող­նե­րի,­շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի­և­հա­սա­րա­կայ­նու­թյան­հետ­կա­պե­րի­ գծով­ պրո­ռեկ­տոր­ Ռու­

բեն­ Մար­կո­սյա­նը,­ տար­բեր­ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­ պրո­ֆե­սո­րա­դա­սա­խո­սա­կան­ կազ­մի­ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ­և­ու­սա­նող­ներ:

Մ­շա­կույ­թի­կենտ­րո­նի­տնօ­րեն­ Կա­րի­նե­ Դավ­թյա­նի­ հա­վաստ­մամբ`­ կա­նանց­ միամ­սյա­կին­նվիր­ված­մի­ջո­ցա­ռու­մը­հիանա­լի­հնա­րա­վո­րու­թյուն­էր­վեր­հի­շե­լու­հայտ­նի­ու­սիր­ված­հայ­ և­ օտա­րազ­գի­ գրող­նե­րի,­ար­վես­տա­գետ­նե­րի­այն­ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը,­ որոնք­նվիր­վել­են­սի­րուն­ու­կա­նանց:

­Մի­ջո­ցառ­ման­ մաս­նա­կից­նե­րի­ մեծ­ մա­սը­ տար­բեր­ ֆա­կուլ­տետ­նե­րի­1­ին­և­2­րդ­կուր­սե­րի­ ու­սա­նող­ներ­ էին:­ Մշա­կույ­թի­ կենտ­րո­նի­ տնօ­րե­նը­նշեց­նաև,­որ­շատ­ու­րա­խա­լի­է­ու­սա­նող­կի­թա­ռիստ­նե­րի­մաս­նակ­ցու­թյունն­ իրա­կա­նաց­վող­մշա­կու­թային­ մի­ջո­ցա­ռում­նե­րին.­ «Ս­տեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րից­ եր­կու­սը­ գրել­ էին­ մեր­ կի­թա­ռիստ­նե­րը,­ իսկ­ գրա­կան­­ե­րաժշ­տա­կան­ երե­կոն­ կի­թա­ռի­հն­չյուն­նե­րով­ հա­մե­մե­լու­ գա­ղա­փա­րը­ոչ­միայն­հե­տաքր­քիր­էր,­ այլև­ ոգ­ևո­րող­ ներ­կա­նե­րի­հա­մար:­ Եր­գե­րից­ մե­կը­ նույն­պես­նո­րույթ­էր­հան­դի­սա­տե­սի­

հա­մար,­ քա­նի­ որ­այն­ գրել­ էր­մեր­ երգ­չախմ­բի­ ան­հատ­ կա­տա­րող­նե­րից­մե­կը»:­

Ի­ դեպ,­ գրա­կան­­ե­րաժըշ­տա­կան­ երե­կոյի­ ըն­թաց­քում­տեղ­ էր­ գտել­ նաև­ առանձ­նա­հա­տուկ­ մի­ հա­մար.­ Մշա­կույ­թի­ կենտ­րո­նի­ երգ­չախմ­բի­

ու­սա­նող­նե­րից­ մեկն­ առա­ջին­ ան­գամ­ օգ­տա­գոր­ծում­ էր­երաժշ­տա­կան­մի­գոր­ծիք,­որն­իրա­կա­նում­եր­կար­տա­րի­նե­րի­պատ­մու­թյուն­ ու­նի:­ Թեև­ շվին­սո­վո­րա­բար­պատ­րաստ­վում­ է­փայ­տից,­ բայց­ երաժշ­տա­կան­այդ­ «նո­րույ­թը»­ եր­կա­թից­ էր:­

Ար­ևե­լա­գի­տու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ թուր­քա­գի­տու­թյան­ բաժ­նի­ մա­գիստ­րա­տու­րայի­ 2­րդ­կուր­սում­սո­վո­րող­Գևորգ­Գալ­թա­կյա­նը,­ մի­ջո­ցառ­ման­ հյու­րե­րին­ պատ­մե­լով­ յու­րօ­րի­նակ­շվիի­ պատ­մու­թյու­նը,­ նշեց,­ որ­այն­ եղել­ է­ իր­ պա­պի­կի­նը,­ ով­փրկ­վել­է­Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ժա­մա­նակ­և­տե­ղա­փոխ­վել­ Ար­ևե­լյան­ Հա­յաս­տան:­Շվին­էլ­հե­տը­բե­րել­է­ու­խնամ­քով­պահ­պա­նել:­Եր­կա­թե­շվին­իրա­կա­նում­ այլ­ հն­չո­ղու­թյուն­ու­նի,­ և­ այն­ նվա­գե­լը,­ փայ­տե­ շվի­նե­րի­ հա­մե­մատ,­ավե­լի­բարդ­ է,­ միև­նույն­ ժա­մա­նակ՝­հե­տաքր­քիր...

«Շ­վին­ Հայոց­ ցե­ղաս­պա­նու­թյան­100­­ա­մյա­շե­մին­հըն­չեց­նելն­ ար­դա­րաց­ված­ է­ ու­տե­ղին:­ Մենք­ սո­վոր­ ենք­ գա­րու­նը­նույ­նաց­նել­սի­րո­ու­զար­թոն­քի­ հետ,­ բայց­ մո­ռա­նում­ենք­մի­բան,­որ­հենց­գար­նան­գալս­տյան­ հետ­ էլ­ վեր­հի­շում­ենք­ սար­սա­փե­լի­ այդ­ ոճ­րա­գոր­ծու­թյու­նը»,­­ մի­ջո­ցա­ռումն­ամ­փո­փեց­ Մշա­կույ­թի­ կենտ­րո­նի­տնօ­րենն­ու­ներ­կա­նե­րին­մաղ­թեց,­որ­նրանց­հո­գի­նե­րում­միշտ­թևա­ծի­գա­րու­նը...

Ար­դեն­մի­քա­նի­տա­րի­է,­ինչ­Հով­հան­նես­Շա­րամ­բե­յա­նի­ան­վան­ժո­ղովր­դա­կան­ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան­կենտ­րո­նում­գար­նան­գա­լուստն­ազ­դա­րա­րում­են­Նել­լի­Գևոր­գյա­նի­ցու­ցա­հան­դես­նե­րը:­

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

Այս­ տա­րի­ ևս­ մար­տի­ 3­ից­ 13­­ը­կենտ­րո­նի­ցու­ցաս­րա­հի­պա­տե­րին­նրա­աշ­խա­տանք­ներն­ էին:­ ԵՊՀ­ պատ­մու­թյան­թան­գա­րա­նի­ար­խի­վի­վա­րիչ­Նել­լի­ Գևոր­գյա­նի­ կո­լաժ­նե­րի­ ան­հա­տա­կան­ ցու­ցա­հան­դես­ներն­ ավան­դա­բար­նվիր­ված­ են­ լի­նում­ գար­նա­նա­մու­տին,­սա­կայն­ այս­ տա­րի­ հե­ղի­նակն­ աշ­խա­տանք­նե­րում­ նե­րա­ռել­ էր­ նաև­ Հայոց­ցե­ղաս­պա­նու­թյան­ 100­րդ­ տա­րե­լի­ցի­թե­ման:­ «Հիմ­նա­կա­նում­ ծա­ղիկ­նե­րով­պատ­րաստ­ված­ աշ­խա­տանք­ներն­ են­Ցե­ղաս­պա­նու­թյան­թե­մայով:­Կո­լաժ­նե­րում­ օգ­տա­գոր­ծել­ եմ­ նաև­ Արևմ­տյան­Հա­յաս­տա­նի­բնա­կա­վայ­րե­րի­և­Եղեռ­նի­զո­հե­րի­ լու­սան­կար­ներ»,­­ ասում­ է­ տի­կին­Նել­լին:

­Բո­լոր­ այն­ իրերն­ ու­ առար­կա­նե­րը՝­կո­ճակ­ներ,­ ծաղ­կա­թեր­թեր,­ ապա­կու­և­ կաշ­վե­ կտոր­ներ,­ թղ­թեր,­ ու­լունք­ներ,­

ժա­պա­վեն­ներ,­ թե­լեր,­ տա­րա­տե­սակ­կտո­րե­ղեն­և­այլն,­որոնք­մար­դիկ­հա­մա­րում­են­ան­պետք­և­շպր­տե­լու­են­թա­կա,­տի­կին­Նել­լիի­ձեռ­քե­րում­վե­րած­վում­են­ար­վես­տի­գոր­ծե­րի:­Այս­տար­վա­հա­վա­քա­ծու­ի­մեջ­նո­րու­թյուն­էր­փայ­տե­տա­շեղ­նե­րի­օգ­տա­գոր­ծու­մը:­­

­Կո­լաժ­նե­րը­ դի­տե­լու­ էին­ եկել­ ար­վես­տա­գետ­ներ,­ Նել­լի­ Գևոր­գյա­նի­ ըն­կեր­նե­րը,­գոր­ծըն­կեր­նե­րը­և­պար­զա­պես­նրա­ար­վես­տի­գնա­հա­տող­նե­րը:­

«­Տի­կին­ Գևոր­գյանն­ ամեն­ տա­րի­ներ­կա­յա­նում­ է­ նո­րա­րա­րու­թյամբ:­Նա­չի­սի­րում,­երբ­մար­դու­ան­ցյա­լը­մնում­է­սքող­ված.­ նկուղ­նե­րից,­ պատշ­գամբ­նե­րից,­ մո­ռա­ցու­թյան­ մատն­ված­ արկ­ղե­րից­ հա­նում­ ու­ գտ­նում­ է­ մեր­ ան­ցյա­լի­բե­կո­րը­ և­ դրան­տա­լիս­ նոր­ նշա­նա­կու­թյուն­ ու­ գե­ղա­գե­տի­ աչ­քով­ ներ­կա­յաց­նում­ որ­պես­ մշա­կու­թային­ ար­ժեք»,­­այս­պես­ է­ տի­կին­ Գևոր­գյա­նի­ աշ­խա­տանք­նե­րի­ մա­սին­ խո­սում­ Հով­հան­նես­Շա­րամ­բե­յա­նի­ ան­վան­ ժո­ղովր­դա­կան­ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան­կենտ­րո­նի­տնօ­րեն­Հո­վիկ­Հո­վե­յա­նը:­

ԿԳ­նա­խա­րա­րու­թյան­լեզ­վի­պե­տա­կան­տես­չու­թյան­պետ­Սեր­գո­Երի­ցյա­նը­ ևս­ ցու­ցա­հան­դե­սի­ մշ­տա­կան­այ­ցե­լու­նե­րից­է­և­վս­տա­հեց­նում­է,­որ­աշ­խա­տանք­նե­րը,­ որոնք­ ներ­կա­յաց­ված­ են­ցու­ցա­հան­դե­սում,­ եր­բեք­ չեն­ կրկ­նում­նա­խորդ­տա­րի­նե­րի­գոր­ծե­րը:­«Այս­աշ­

խա­տանք­նե­րում­ կա­ բա­րու­թյուն,­ կա­գե­ղեց­կու­թյուն,­ կա­հա­վատ,­ սեր­ և­այն­լա­վա­գույ­նը,­ որը­ եր­բեմն­ մարդ­կանց­կյան­քում­ պա­կա­սում­ է:­ Այդ­ պա­կասն­այ­սօր­ մեծ­ չա­փա­բաժ­նով­ լրաց­նում­ է­Նել­լին»,­­ասում­է­պա­րոն­Երի­ցյա­նը:­­

­Կո­լաժ­նե­րի­հե­ղի­նա­կը,­ ով­այս­տա­րի­ ևս­ ներ­կա­յաց­րել­ է­ բա­ցա­ռա­պես­նոր­աշ­խա­տանք­ներ,­ խոս­տո­վա­նում­ է,­որ­ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան­ բուռն­ շր­ջա­նը­տևում­է­մեկ­ամիս:­Այս­տա­րի­ևս­ներ­կա­յաց­ված­36­աշ­խա­տանք­նե­րը­ստեղծ­վել­

են­վեր­ջին­1­ամս­վա­ըն­թաց­քում:­«Այ­սօր­ մենք­ ակա­նա­տես­ ենք­

«ծննդա­բե­րու­թյան»:­ Նայե­լով­ աշ­խա­տանք­նե­րին՝­ ես­ տես­նում­ եմ­ պոե­տի­ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներ,­ որ­տեղ­ կան­ու­րույն­մո­տե­ցում­ու­սր­տի­թր­թիռ:­Հենց­այդ­թր­թիռն­էլ­տա­նում­է­դե­պի­գե­ղե­ցի­կը:­Շնոր­հա­կալ­եմ­հե­ղի­նա­կին՝­իր­«զա­վակ­նե­րին­ ծնն­դա­բե­րե­լու»­ հա­մար»,­­նշեց­ ցու­ցա­հան­դե­սին­ ներ­կա­ նկա­րիչ­Մայիս­Մխի­թա­րյա­նը:

Երբ­գա­րու­նը­սի­րո­եր­գով­է­գա­լիս...

Ն­կուղ­նե­րում­մո­ռաց­ված­իրե­րին­երկ­րորդ­կյանք­տվո­ղը

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 29

Էու­թյամբ­լռա­կյաց­ու­ինք­նամ­փոփ­է­Լևոն­Շահ­նու­րը՝­ԵՊՀ­աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­հե­ռա­կա­ու­սուց­ման­բաժ­նի­5­րդ­կուր­սի­ու­սա­նո­ղը,­բայց­փո­խա­րե­նը­խո­սուն,­ավե­լին՝­այն­քա՜ն­պեր­ճա­խոս­են­նրա­պատմ­վածք­նե­րը,­որոնք­ըն­թեր­ցո­ղին­տե­ղա­փո­խում­են­մի­ուրույն­աշ­խարհ:­2013­թ.­ին­լույս­է­տե­սել­Լևոն­Շահ­նու­րի­առա­ջին՝­«Ա­րար­ման­գի­շեր»­պատմ­վածք­նե­րի­ժո­ղո­վա­ծուն:­

­Հաս­միկ­Աս­լա­նյան

Գ­րե­լու­ջի­ղը­Լևո­նի­մոտ­դրս­ևոր­վել­է­դեռ­ման­կուց.­փոքր­հա­սա­կում­օրա­գիր­է­պա­հել,­ու­եթե­ու­շադ­րու­թյուն­գրա­վող­բան­ է­ պա­տա­հել,­ նշել­ է,­ չնա­յած­ դա­կա­րող­ էր­մի­բառ­ լի­նել,­օրի­նակ՝­Ջե­րի­անու­նով­շու­նը­(«­Ջե­րի՝­1995­թվա­կան»)՝­հա­զա­րա­վոր­թա­փա­ռա­կան­ շնե­րից­մե­կը,­ որին­ բա­կի­ երե­խա­նե­րով­ կե­րակ­րում­ էին,­ խնա­մում.­ «Ք­նե­լուց­ առաջ­շշն­ջում­էի՝­«Ջե­րի՛,­Ջե­րի՛»,­ու­երա­զումս­նրա­հետ­ճամ­փոր­դում­էի.­ինձ­թվում­էր՝­նա­ նույն­պես­ միև­նույն­ երազն­ էր­տես­նում...»:­

27­­ա­մյա­ Լևո­նի­ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներն­ար­ձակ­են,­եր­բեմն­թան­կայի­(ճա­պո­նա­կան­ պոե­զիայի­ հնա­գույն­

ժանր)­ նման­

բա­ներ­ է­ գրում,­ բայց­ դրանք­ չի­տպա­գրում,­միայն­հա­յաց­քը­բառ­մտ­քին­սևե­ռե­լու­ և­ մտո­րե­լու­ հա­մար­ է­ ստեղ­ծում:­Գր­վածք­նե­րը­ տպագր­վում­ են­ հայ­կա­կան­և­ռու­սա­կան­մա­մու­լում՝­«Գ­րա­կան­թերթ»,­ «Նար­ցիս»,­ «Ան­դին»,­ «Нева»,­«Бельские просторы»­ և­ այլն,­ ինչ­պես­նաև­հա­մա­հա­վաք­գր­քե­րում:

­«Իմ եր կե րը ծն վում են ինք նա բե րա բար…»Ն­րա­ եր­կե­րը­ ծն­վում­ են­ ինք­նա­բե­

րա­բար՝­ առանց­ հե­ղի­նա­կին­ հարց­նե­լու.­ երբ­ան­ծա­նոթն­ու­շագ­նաց­ է­ լի­նում­ու­փռ­վում­ շե­միդ,­ ու­զած­չու­զած­պետք­է­ներս­տա­նես,­երե­սին­ջուր­ցայես­կամ­առա­ջին­օգ­նու­թյու­նը­ցույց­տաս.­նման­մի­բան­է­կա­տար­վում,­երբ­գիրն­է­ծըն­վում.­ «Ե­թե­ ներ­սից­ ար­ձա­գանք­ ու­նեմ,­բա­վա­կան­ է,­ նաև...­ հո­նո­րար:­Չգի­տես­ին­չու,­ խմ­բա­գիր­նե­րից­ շա­տե­րը­ կար­ծում­են,­որ­գրողն­ան­պայ­ման­ծակ­տա­բա­տով­պետք­ է­ զբոս­նի,­ և­ հե­րիք­ է,­ որ­տպագր­վում­է:­Կու­զե­նայի,­որ­այդ­կըր­ծող­նե­րի­ ըն­տա­նի­քին­ պատ­կա­նող­ ու­տո­պիան­վե­րա­նայեն»:­

Ա րա րում է ոչ միայն Արա րի չը... Անդ­րա­նիկ­ գր­քի՝­ «Ա­րար­ման­ գի­

շեր»­ի­ մա­սին­խո­սե­լիս­ապա­գա­աստ­վա­ծա­բա­նը­նշեց,­որ­սի­րում­ է­արա­րել.­Ադա­մը­քնած­էր,­երբ­Աստ­ված­արա­րում­էր­Եվային,­իսկ­ին­քը­չի­ու­զում­քնել,­աչ­քի­տա­կով­կնայի,­քան­զի­նրա­սր­տով­չէ,­երբ­ ան­գամ­ իրեն­ ինչ­­որ­ ան­հայտ­ ուժ­արա­րում­ է.­ մի՞­թե­ին­քը­ չի­կա­րող,­գու­ցե­մե­ծամ­տու­թյուն­ է,­ հա­մե­նայն­դեպս,­եթե­ ոչ­ ոչն­չից,­ գո­նե­ եղա­ծից­ ստաց­վում­ է:­ «Իսկ­ թե­ ին­չու­ «Ա­րար­ման­գի­շեր»,­որով­հետև­գր­քում­նե­րառ­ված­պատմ­վածք­նե­րի­ մեծ­մա­սը­գի­շերն­է­գր­վել,­երբ­բո­լո­րը­քնած­էին,­իսկ­ես­ինձ­զգում­էի­որ­պես­վե­րը­ նշ­ված­ ան­հայտ­ ուժ»,­­պար­զա­բա­նում­ է­ երի­տա­սարդ­գրո­ղը:­ Ի­ դեպ,­ «Ար­ձակ­2013»­գրա­կան­մր­ցույ­թում­գր­քում­նե­րառ­ված­«Լու­սա­վոր­մի­կետ»­պատմը­վածքն­ար­ժա­նա­ցել­է­«VTB»­բան­կի­հա­տուկ­ մր­ցա­նա­կին,­ իսկ­ «Գ­րի՛ր»­2012­թ.­ի­գրա­կան­մր­ցույ­թում­«Փա­

թի­լը»­ պատմ­ված­քը­ հաղ­թող­է­ճա­նաչ­վել:

Ա ն մ ա ր դ ա -բնա կը և սերմ-նա կիր կի նը՝ վե-պի հե րոս ներ

­Պատմ­վածք­նե­րից­ բա­ցի՝­Լևոն­ Շահ­նու­րը­ հե­ղի­նա­կել­ է­նաև­մի­վեպ,­որը­դեռևս­լույս­չի­տե­սել:­ Փա­կագծե­րը­շատ­ չբա­ցե­լով՝­նա­ նշեց,­ որ­ վե­պում­ ոչ­ մի­ դըր­վագ­ իր­ ավար­տին­ չի­ հաս­նում:­Այն­ դա­տարկ­ված­տղա­մար­դու՝­

ԱՆ­ՄԱՐ­ԴԱԲ­ՆԱ­ԿԻ­և­սեր­մը­կրող­կնոջ­մա­սին­ է:­ «Ճա­նա­պար­հոր­դու­թյուն.­ սի­րուց­ առաջ»­ վեր­նագ­րով­ վե­պում­ ամե­նուր­կյան­քի­և­մահ­վան­նշան­ներ­են:­

Ազ գա նու նը ծնունդ տվեց կեղ ծան-վա նը

Ինչ­վե­րա­բե­րում­է­գրա­կան­կեղ­ծան­վա­նը,­ ապա­ էա­կան­ դեր­ է­ խա­ղա­ցել­նրա­ազ­գա­նու­նը.­«Երբ­գրե­ցի­առա­ջին­պատմ­ված­քիս­ («Լ­ռու­թյան­ ձայ­նը»)­վեր­ջին­ նա­խա­դա­սու­թյու­նը,­ ինք­նա­բե­րա­բար­ ստո­րագ­րե­ցի­ Լևոն­ Շահ­նուր:­Եր­ևի­Շահ­նա­զա­րյան­ազ­գան­վանս­ար­մատ­նե­րից­ մեկն­ան­պայ­ման­ ու­զում­ էր­մնալ.­այն­պես­որ­նա­զար­­ը,­որ­նշա­նա­կում­է­հա­յացք,­«փա­խավ»,­և­մնաց­ան­հա­յացք­շահ­­ը՝­ար­քան»:

­Խու սա փում եմ ինձ բախ վող կեր պար նե րից... Լ­ևո­նի­խոս­քե­րով՝­երբ­սկ­սում­է­գրել,­

տվյալ­ կեր­պա­րին­ տե­ղա­փո­խում­ է­ իր­մոտ,­մի­գու­ցե­նրա­կյան­քից­է­ինչ­­որ­բան­խլում.­«Ե­թե­կանգ­նեմ­կեր­պա­րի­դի­մաց­ու­ասեմ՝­գի­տեք՝­Դուք­իմ­կեր­պարն­եք,­ապա­ կընկ­նեմ­ Ու­նա­մու­նոյի­ «Մա­ռա­խուղ»­ վե­պի­ մեջ,­ որ­տեղ­ հե­ղի­նակն­ ու­ստեղծ­ված­ կեր­պա­րը­ հան­դի­պում­ են­ և­վի­ճում,­ թե­ ով­ ում­ է­ իրա­կա­նում­ ստեղ­ծել...­Այն­պես­որ՝­աշ­խա­տում­եմ­չխո­սել­ընտ­րյալ­ կեր­պար­նե­րի­ մա­սին.­ վտան­գա­վոր­ է,­ որով­հետև­անա­սե­լի­ իրա­կան­են,­ ու­ ցան­կա­ցած­պա­հի­ ինձ­ բախ­վող­կեր­պար­նե­րից­խու­սա­փում­եմ...»:­

Սյու­ժեն­ էլ­ փո­փո­խա­կան­ է,­ քա­նի­որ­ ըն­թացքն­ ու­ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը­ հե­ղի­նա­կի­ հա­մար­ հա­ճախ­ ան­հայտ­ ու­անակն­կալ­են­լի­նում:­

Ն րա պատմ վածք նե րը «ս տի պում են» արա րել­Հե­տաքր­քիր­ հա­մե­մա­տու­թյուն­ է­

ան­ցկաց­նում­ երի­տա­սարդ­ գրո­ղը,­ երբ­խոս­քը­ վե­րա­բե­րում­ է­ գրե­լու­ մա­սին­ իր­պատ­կե­րա­ցում­նե­րին.­ «Փոքր­ էի՝­ եր­ևի­մի­ հինգ­վեց­ տա­րե­կան,­ գետ­նին­ նըս­տած՝­կա­վի­ճով­ինչ­­որ­բան­էի­նկա­րում,­երբ­ գլուխս­ բարձ­րաց­րի,­ մի­ սևա­մորթ­էր­գա­լիս,­առա­ջին­ան­գամ­էի­սևա­մորթ­տես­նում,­ կար­ծում­ եմ՝­ բե­րանս­ բաց­ եմ­նայել՝­զար­մա­ցած,­մի­քիչ­վա­խե­ցած­ու­ման­կա­կան­ հե­տաքրք­րա­սի­րու­թյամբ,­իսկ­նա­ժպ­տաց­ու­ան­ցավ:­Ինձ­հա­մար­գիրն­ այդ­ սևա­մոր­թի­ առա­ջաց­րած­ ու­դեռ­ նո­րա­նոր­ զգա­ցո­ղու­թյուն­ներ­ արթ­նաց­նող­բան­է»:­

Այն­հար­ցին,­թե­իր­գրա­կա­նու­թյունն­ինչ­ է­տա­լիս­ ըն­թեր­ցո­ղին,­ նա­ասում­ է.­«Մի­աղ­ջիկ­ նա­մակ­ գրեց.­ «Լու­սին­ կե­րած­նո­րա­ծի­նը»­պատմ­վածքս­էր­կար­դա­ցել­ու­սկ­սել­էր­գրել:­Ասում­էր՝­ըն­թեր­ցե­լուց­ հե­տո­ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լու­ ցան­կու­թյուն­ ու­նե­ցա:­ Կար­ծում­ եմ՝­ գո­նե­ այդ­աղջ­կան­ արա­րե­լու­ տրա­մադ­րու­թյուն­փո­խան­ցե­ցի»:­

«Գ րա կան որ բը»՝ քն նա դա տու թյան մա սինԼ­ևո­նի­ առա­ջին­ քն­նա­դա­տը­ ժա­մա­

նակն­է:­Նա­առ­հա­սա­րակ­քն­նա­դա­տու­թյա­նը­ սո­վո­րա­կան,­ առանց­ բարձ­րա­

հարկ­ շեն­քից­ նետ­վե­լու­ հու­զախ­ռո­վու­թյան­է­վե­րա­բեր­վում:

­Փոր­ձում­ է­ ար­ձա­գանք­նե­րի­ խո­ղո­վա­կից­դուրս­ լի­նել,­ իսկ­եթե­տես­նում­ է­մե­կին,­ ով­ իր­ «մար­գա­րեական­ մա­տը»­կծում­ ու­խե­լա­ցի­ բան­ է­ասում,­ հա­վա­տում­է.­«Ընդ­հան­րա­պես­ինձ­հա­մա­րում­եմ­ «գ­րա­կան­ որբ».­ դա­ նշա­նա­կում­ է,­որ­ոչ­ոքի­իրա­վունք­չեմ­տվել­ասե­լու­իր­սի­րած­խոս­քը՝­«իմ­հայտ­նա­բե­րածն­է»­կամ­ «ես­ եմ­ գտել,­ առաջ­նոր­դել»...­ Եվ­փառք­Աստ­ծո,­որ­առանց­«պոչս­դնե­լու­ոտ­քի­տակ»՝­շա­րու­նա­կում­եմ­քայ­լել»:

Բա ռի խոր հուր դը՝ ամե նա մեծ ձեռք բե րումԼ­ևո­նը­ սի­րում­ է­ ճա­նա­պար­հոր­դել.­

նա­վով,­ ցա­մա­քում՝­ ձի­ հե­ծած,­ անա­պատ­նե­րով՝­ ուղ­տի­ թի­կուն­քին­ օրոր­վե­լիս,­ թե­կուզ­ ոտ­քով,­ որ­ ծնկ­նե­րը­ զգան­նո­րա­նոր­ ճա­նա­պարհ­նե­րի­ հա­մը...­Ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան­ երա­զանք­նե­րին­ան­դրա­դառ­նա­լիս­ գրո­ղը­ նշեց,­ որ­ սի­րում­ է­ իր­ եր­կերն­ օտար­ լե­զու­նե­րով­տես­նե­լը,­ հատ­կա­պես­ այն­ լե­զու­նե­րով,­որոնք­ չի­ հաս­կա­նում:­ Իր­ ամե­նա­մեծ­ձեռք­բե­րու­մը­ կյան­քում­ նա­ հա­մա­րում­է­ բա­ռի­ խոր­հուր­դը,­ իսկ­ հա­ջո­ղու­թյան­բա­նաձ­ևը­ձևա­կեր­պում­է­այս­պես՝­«ձա­խոր­դու­թյունն­ ու­ հա­ջո­ղու­թյունն­ իրար­խառ­նե­լու,­զն­նե­լու­և­կր­կին­դեն­շպր­տե­լու­ու­նա­կու­թյու­նը»:

Ա պա գա յում գոր ծա զուրկ՝ գրա սե ղա նի առջև գրե լիս...­Մաս­նա­գի­տու­թյան­ ընտ­րու­թյան­

առու­մով­ Լևո­նը­ կար­ծում­ է,­ որ­ ավե­լի­շուտ­ մաս­նա­գի­տու­թյունն­ է­ իրեն­ ընտ­րել,­ քան­ ին­քը.­ «Ըն­դուն­վե­ցի­ Աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան­ ֆա­կուլ­տետ,­ ին­չը­ չէի­նա­խա­տե­սել,­ բայց­ հենց­ առա­ջին­ կի­սա­մյա­կից­ հե­տաքրք­րու­թյուն­ առա­ջա­ցավ.­ այս­տեղ­ աշ­խար­հա­յացք­ է­ ձևա­վոր­վում,­իսկ­ամե­նա­կար­ևորն­այն­է,­որ­գաղտ­նա­զեր­ծող­մտա­ծո­ղու­թյուն­և­ճա­նա­պար­հոր­դին­ հա­տուկ­ ցուպ­ ես­ ձեռք­բե­րում,­ ինչն­ ինձ­ դուր­ է­ գա­լիս»:­ Սա­կայն­ չնա­յած­դրան՝­ապա­գա­աստ­վա­ծա­բանն­իրեն­այդ­ոլոր­տում­չի­պատ­կե­րաց­նում:­Հա­վա­նա­կան­է,­որ­նա­ընտ­րի­նաև­երկ­րորդ­մաս­նա­գի­տու­թյուն՝­գու­ցե­հո­գե­բա­նու­թյուն.­ «Իսկ­ ավե­լի­ ման­րա­մասն՝­ ես­ ինձ­ պատ­կե­րաց­նում­ եմ­ ար­դեն­ գոր­ծա­զուրկ...­ գրա­սե­ղա­նի­ առջև­գրե­լիս»:

Կա տա րյալ ու նայ նաց ման միայն Աստ ված հա սավ...Լ­ևո­նը­փոր­ձեց­պատ­կե­րաց­նել­իրեն՝­

առանց­ գրե­լու,­ բայց...­ «Գու­ցե­ պատ­կե­րաց­նեմ­ առանց­ տպագր­վե­լու՝­ ինքս­ինձ­ հա­մար­ միայն­ ստեղ­ծա­գոր­ծե­լիս,­ինչ­պես­ իր­ վեր­ջին­ տա­րի­նե­րին­ անում­էր­դաշ­նա­կա­հար­Գլեն­Գուլ­դը,­սա­կայն­առանց­ գրե­լու­ չեմ­ կա­րող:­ «Կե­նո­զիս»­տեր­մին­կա,­որը­նշա­նա­կում­է­ու­նայ­նա­ցում.­գրե­լով­ինքս­ինձ­ու­նայ­նաց­նում­եմ:­Երբ­հաս­նեմ­մինչև­տա­կը,­չեմ­գրի,­ին­չը­չի­ կա­րող­ տե­ղի­ ու­նե­նալ,­ քա­նի­ որ­ ես­Նա­րե­կա­ցի­չեմ,­իսկ­կա­տա­րյալ­ու­նայ­նաց­ման­միայն­Աստ­ված­հա­սավ...»:

Լ­ևոն­Շահ­նուր.«Խու­սա­փում­եմ­ինձ­բախ­վող­կեր­պար­նե­րից...»

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201530

ԵՊՀ­­ո­մ­հյու­րըն­կալ­վել­էր­ար­ձա­կա­գիր,­դրա­մա­տուրգ­և­թարգ­մա­նիչ­Էլ­ֆիք­

Զոհ­րա­բյա­նը:­

­Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

Ար­դի­ գրա­կա­նու­թյան­ սպա­ռող­նե­րի­ և­ դրա­ ստեղ­ծող­նե­րից­մե­կի­ հան­դի­պու­մը­ մար­տի­ 5­ին­նա­խա­ձեռ­նել­ էր­ Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­ բա­նա­սի­րու­թյան­ֆա­կուլ­տե­տի­ ու­սա­նո­ղա­կան­գի­տա­կան­ ըն­կե­րու­թյու­նը:­ Սա­նոր­ սկիզբ­ առած­ հան­դի­պում­նե­րի­շար­քից­առա­ջինն­էր:­Հան­դիպ­ման­ առանց­քը­ հե­ղի­նա­կի՝­վեր­ջերս­ լույս­ ըն­ծա­յած­ «Հո­գե­վի­ճակ­ 13»­ գիրքն­ էր,­ որում­ընդ­գրկ­ված­ են­ սա­տի­րա­ներ­ և­պատմ­վածք­ներ:­

«­Տար­բեր­ նա­խա­սի­րու­թյուն­ներ­ու­նե­ցող­մար­դիկ­իրենց­հա­մար­ հե­տաքր­քիր­ բան­ կգտ­նեն,­քա­նի­որ­շատ­տար­բեր­են­և՛­սա­տի­րա­նե­րը,­ և՛­ պատմ­վածք­նե­րը:­Այ­սօր­այն­քան­եր­ևույթ­ներ­կան,­որոնց­ պետք­ է­ մո­տե­նալ­ ոչ­ թե­քն­նա­դա­տա­բար,­ այլ­ հեգ­նան­քով:­Հեգ­նան­քով­դու­ոչն­չաց­նում­ես,­ ու­ եր­ևում­ է­ քո­ դիր­քո­րո­շու­մը:­Գր­քի­լույ­սըն­ծա­յու­մից­հե­տո­եղան­բուռն­ար­ձա­գանք,­ան­գամ­սպառ­նա­լիք­ներ,­ քա­նի­ որ­ ձեզ­

հայտ­նի­որոշ­մար­դիկ­իրենց­տե­սել­ էին­ այդ­ սա­տի­րա­նե­րում»,­­հան­դիպ­ման­ ըն­թաց­քում­ նշեց­Էլ­ֆիք­Զոհ­րա­բյա­նը:­

Ն­րա­ կար­ծի­քով՝­ նույ­նիսկ­ան­ձնա­կան­ ես­­ին­ կա­րե­լի­ է­ վե­րա­բեր­վել­սա­տի­րայով­ու­հու­մո­րով,­քա­նի­որ­դա­մար­դուն­օտա­րում­է­մեղ­քից:­­

­Հան­դիպ­մա­նը­ ներ­կա­ էին­Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­ բա­նա­

սի­րու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ ղե­կա­վա­րու­թյունն­ ու­ դա­սա­խոս­ներ,­ու­սա­նող­ներ­ոչ­միայն­ԵՊՀ­ֆա­կուլ­տետ­նե­րից,­այլև­Խ.­Աբո­վյա­նի­ ան­վան­ հայ­կա­կան­ պե­տա­կան­ման­կա­վար­ժա­կան­հա­մալ­սա­րա­նից:­

«­Մեր­ նպա­տակն­ է,­ որ­ այ­սօր­վա­ ու­սա­նո­ղու­թյունն­ ավե­լի­շատ­ կար­դա­ ժա­մա­նա­կա­կից­գրա­կա­նու­թյուն,­իսկ­նրանք,­ով­

քեր­ ստեղ­ծա­գոր­ծում­ են,­ խան­դա­վառ­վեն:­ Հու­սով­ ենք՝­ սա­կդառ­նա­ ավան­դույթ,­ և­ ար­դի­հայ­ գրող­նե­րի,­ թարգ­մա­նիչ­նե­րի­հետ­հան­դի­պում­նե­րը­պար­բե­րա­կան­բնույթ­կկ­րեն»,­­ասում­է­մի­ջո­ցառ­ման­ կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րից­մե­կը՝­ Ռո­մա­նա­գեր­մա­նա­կան­բա­նա­սի­րու­թյան­ ՈՒ­ԳԸ­ ան­դամ­Անա­հիտ­Մար­գա­րյա­նը:­­

Էլ­ֆիք­ Զոհ­րա­բյա­նը­ թարգ­մա­նել­է­նաև­Վի­լյամ­Սա­րո­յա­նի­«Բան­ ու­նեմ­ասե­լու»­պիես­նե­րի­ժո­ղո­վա­ծուն,­որում­ընդ­գրկ­ված­5­պիես­նե­րը՝­որ­պես­ավարտական­աշ­խա­տանք­ներ,­ այ­սօր­ բեմա­դր­վում­ են­ Եր­ևա­նի­ թատ­րո­նի­ և­կի­նոյի­ պե­տա­կան­ ինս­տի­տու­տի­Գյում­րու­և­Վա­նա­ձո­րի­մաս­նա­ճյու­ղե­րում:­ Թարգ­մա­նի­չը­խոս­տո­վա­նում­ է,­ որ­ Սա­րո­յա­նի­ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը­ շուրջ­5­6­տա­րի­ու­սում­նա­սի­րե­լուց­հե­տո­ միայն­ դրան­ցից­ մի­ քա­նի­սը­թարգ­մա­նե­լու­ հա­մար­ձա­կու­թյուն­ու­նե­ցավ:­­

­Հան­դիպ­ման­ ըն­թաց­քում­տե­ղի­ ու­նե­ցավ­ նաև­ նրա­ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րից­ մե­կի­ աու­դիոտար­բե­րա­կի­ պրե­միերան.­«Օ­րիոր­դը­ և­ Կե­սա­րը»­ պատմը­ված­քը­ հն­չում­ էր­ դե­րա­սա­նու­հի­Գրե­տա­Մեջ­լու­մյա­նի­ձայ­նով:­

Այ­նու­հետև­ ու­սա­նող­նե­րը­նա­խա­պես­պատ­րաս­տած­փոք­

րիկ­զե­կույց­նե­րով­ներ­կա­յաց­րին­հյու­րի­ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը՝­ դրանք­ դի­տար­կե­լով­ տար­բեր­ տե­սան­կյուն­նե­րից,­ ապա­ան­ցան­հարց­ու­պա­տաս­խա­նին­և­ քն­նարկ­մա­նը:­ Հյու­րը­ խո­սեց­նաև­ մե­րօ­րյա­ գրա­կա­նու­թյան,­այդ­ գրա­կա­նու­թյան­ լեզ­վի­ և­ մի­շարք­այլ­հար­ցե­րի­մա­սին:­

«Այս­ շր­ջա­նում­ ստեղծ­վում­է­ հե­տաքր­քիր­ գրա­կա­նու­թյուն,­կար­ծես­ գրա­կան­ փնտր­տուք­նե­րի­ շր­ջան­ է:­ Շուրջ­ 20­30­ տա­րի­հե­տո­մենք­կու­նե­նանք­հե­տաքըր­քիր­ անուն­ներ,­ մաս­նա­վո­րա­պես­ար­ձա­կում»,­­ կար­ծում­ է­ պա­րոն­Զոհ­րա­բյա­նը:­

Ն­շենք,­որ­Էլ­ֆիք­Զոհ­րաբյա­նը­ ծն­վել­ է­Վա­նա­ձո­րում:­Գրա­կան­գոր­ծու­նեու­թյու­նը­հա­ջո­ղու­թյամբ­ հա­մա­տե­ղում­ է­ թա­տե­րա­կա­նի­ հետ.­ նա­ Վա­նա­ձո­րի­Հով­հան­նես­ Աբե­լյա­նի­ ան­վան­պե­տա­կան­ թատ­րո­նի­ առա­ջա­տար­ ար­տիստ­նե­րից­ է,­ ինչ­պես­նաև­Հա­յաս­տա­նի­թա­տե­րա­կան­գոր­ծիչ­նե­րի­ միու­թյան­ ան­դամ:­Թարգ­մա­նել­է­Վի­լյամ­Սա­րո­յա­նի,­Օս­կար­Ուայլ­դի,­Լիա­Կա­րա­վիայի,­ Արամ­ Սա­րո­յա­նի­ և­ այլ­գրող­նե­րի­ եր­կեր:­ Առա­ջի­կա­յում­էլ­ըն­թեր­ցող­նե­րի­դա­տին­է­հանձ­նե­լու­իր­նոր­գիր­քը,­որը­բաղ­կա­ցած­է­լի­նե­լու­հե­քիաթ­նե­րից:­

­«ԵՊՀ­ռեկ­տո­րը­ներ­կա­յաց­նում­է...­Սա­թյան­նե­րին».­ԵՊՀ­­ու­մ­ան­ցկաց­ված­մի­ջո­ցա­ռու­մը­նվիր­ված­էր­Սա­թյան­նե­րի­կոմ­պո­զի­տո­րա­կան­գեր­դաս­տա­նին:

Ծո­վի­նար­Կա­րա­պե­տյան

­Մար­տի­ 31­­ին­ ԵՊՀ­ մշա­կույ­թի­կենտ­րո­նում­էին­հա­վաք­վել­ ու­սա­նող­ներ,­ դա­սա­խոս­ներ,­հյու­րեր,­ ով­քեր­ եկել­ էին­ մաս­նակ­ցե­լու­Սա­թյան­նե­րի­ու­նրանց­ար­վես­տի­ հետ­ հան­դիպ­մա­նը:­Վերսկս­վել­ է­ «ԵՊՀ­ ռեկ­տո­րը­ներ­կա­յաց­նում­ է...»­ մշա­կույ­թի­կենտ­րո­նի­հան­դի­պում­նե­րի­շար­քը,­որի­շր­ջա­նակ­նե­րում­հա­մալ­սա­րա­նա­կան­նե­րը­ հյու­րըն­կա­լում­ են­ մշա­կույ­թի­ և­ ար­վես­տի­ակա­նա­վոր­գոր­ծիչ­նե­րի,­հար­ցեր­տա­լիս,­ զրու­ցում­ նրանց­ հետ:­Այս­ ան­գամ­ զրույ­ցը­ երաժշտու­թյան­ լեզ­վով­ էր:­ Փոք­րիկ­ ֆիլ­մե­րի­ մի­ջո­ցով­ ներ­կա­յաց­վեց­Սա­թյան­նե­րի­ կոմ­պո­զի­տո­րա­կան­ գեր­դաս­տա­նը՝­ եղ­բայր­ներ­Աշոտ­Սա­թյա­նը­(1906­1958­թթ.)­

և­ Արամ­ Սա­թուն­ցը­ (1913­1990­թթ.),­ ով­քեր­ բազ­մա­թիվ­ հայտ­նի­եր­գե­րի­ ան­հայտ­ հե­ղի­նակ­ներն­են,­այ­սօր­վա­Կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի­և­ երաժշ­տա­գետ­նե­րի­ միու­թյան­նա­խա­գահ­ Արամ­ Սա­թյա­նը­ և­նրանց­երի­տա­սարդ­սե­րուն­դը:­

Ն­րանց­գրած­հայտ­նի­ու­սիր­ված­ եր­գերն­ էլ­ բե­մից­ հն­չեց­րին­Մշա­կույ­թի­ կենտ­րո­նի­ սա­նե­րը՝­ան­հատ­ եր­գիչ­ներն­ ու­ երգ­չա­խում­բը,­ ինչ­պես­ նաև­ հրա­վիր­

ված­ կա­տա­րող­նե­րը:­ «Կային­եր­գեր,­որոնք­20­տա­րի­ չէի­ լսել:­Ինձ­ բռ­նե­ցի­այն­ մտ­քի­ վրա,­ որ­մեր­ ժո­ղո­վուր­դը­ շատ­ տա­ղան­դա­վոր­ է.­ Մայր­ բուհ,­ փայ­լուն­գիտ­նա­կան­ներ,­և­զար­մա­նա­լի­է՝­ինչ­պես­են­իրենց­դրս­ևո­րում­ար­վես­տի­մեջ:­Ես­զար­մա­ցած­եմ­և՛­ձայ­նե­րի,­և՛­մո­տեց­ման­վրա:­Եվ­զար­մա­նա­լի­ չէ,­ որ­ աշ­խար­հում­հայտ­նի­գիտ­նա­կան­ներ­միաժա­մա­նակ­ նվա­գել­ են­ տար­բեր­

գոր­ծիք­ներ­ և­ ստեղ­ծա­գոր­ծել»,­­մի­ջո­ցառ­ման­ ավար­տին­ նշեց­Կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի­ և­ երաժ­շտա­գետ­նե­րի­միու­թյան­նա­խա­գա­հը՝­շնոր­հա­կա­լու­թյուն­ հայտ­նե­լով­ԵՊՀ­­ին­այդ­չափ­ջերմ­ մթ­նո­լոր­տի­հա­մար:­

Բազ­մա­թիվ­ ֆիլ­մե­րի­ ու­ ներ­կա­յա­ցում­նե­րի­ երաժշ­տու­թյուն­ներ,­ ռո­մանս­ներ,­ եր­գեր­ ու­ նույ­նիսկ­ հայ­կա­կան­ առա­ջին­ մյու­զիք­լը՝­ «Լի­լի­թը»,­ ստեղծ­վել­ են­

Սա­թյան­նե­րի­ ձեռ­քով­ ու­ մտ­քի­թռիչ­քով:

«Սա­թյան­նե­րի­ այս­ հզոր­տոհ­մի­ մի­ շարք­ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներ­ մո­ռա­ցու­թյան­ փո­շուց­ հա­նե­լու­խն­դիր­ ու­նենք:­Իմ­ման­կու­թյունն­ան­ցել­է­Սա­թյա­նի­երաժշ­տու­թյան­տակ:­Աշոտ­Սա­թյա­նը­ հան­ճա­րեղ­ գործ­ է­ արել.­հետ­կո­մի­տա­սյան­շր­ջա­նում­մեր­եր­գար­վես­տը­ լց­վել­ էր­ «կոլ­խո­զային»­ երաժշ­տու­թյամբ:­ Նա­խի­զա­խու­թյուն­ ու­նե­ցավ­ մեր­երաժշ­տա­կան­ կյան­քը­ մաք­րե­լու:­ Տա­րի­ներ­ առաջ­ ես­ դի­մե­ցի­Հան­րային­ ռա­դիոյի­ խմ­բագրու­թյա­նը­ և­ ասա­ցի,­ որ­ ու­զում­ եմ­գնել­ Սա­թյան­նե­րի­ ձայ­նագրու­թյուն­նե­րը,­ ինձ­ ասա­ցին,­ որ­դրանց­ մեծ­ մասն­ ար­դեն­ չկա:­Սա­ ող­բեր­գու­թյուն­ է:­ Հենց­ այդ­պատ­ճա­ռով­ նա­խա­ձեռ­նե­ցինք­այս­հան­դի­պու­մը,­որ­պես­զի­երի­տա­սարդ­ներն­էլ­իմա­նան­նրանց­մա­սին»,­­ նշեց­ ԵՊՀ­ ռեկ­տոր­Արամ­Սի­մո­նյա­նը:­

Մի­ջո­ցառ­ման­ ավար­տին­ԵՊՀ­երգ­չախմ­բի­հետ­բեմ­բարձ­րա­ցավ­ նաև­ մաեստ­րոն՝­ Արամ­Սա­թյա­նը,­ նրա­ նվա­գակ­ցու­թյամբ­հն­չեց­«Արդյոք­հի­շում­ես»­հայտ­նի­եր­գը:­

«­Հո­գե­վի­ճակ­13».­սա­տի­րան­ու­հեգ­նան­քը՝­մեղ­քից­օտար­վե­լու­մի­ջոց­

Էլֆիք Զոհրաբյանը

Սա­թյան­ներ.­երաժշ­տու­թյու­նը­գե­նե­րով­փո­խան­ցող­կոմ­պո­զի­տոր­նե­րը­ԵՊՀ­­ու­մ­էին

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ | www.ysu.am 31

Շախ մա տի մր ցա պայ քա-րում ար դյունք ներն այն քան էլ գո հա ցու ցիչ չէին...

­Հա­յաս­տա­նի­ ու­սա­նո­ղա­կան­մար­զա­կան­խա­ղե­րի­ մեկ­նար­կը­մար­տի­ 14­­ին­ տր­վեց­ շախ­մա­տի­ մր­ցա­շա­րով:­ Մար­տի­ 17­­ին­Տիգ­րան­ Պետ­րո­սյա­նի­ ան­վան­շախ­մա­տի­տա­նը­կա­յա­ցավ­16­րդ­ ու­սա­նո­ղա­կան­ մար­զա­կան­խա­ղե­րի­ բաց­ման­ և­ շախ­մա­տի­մր­ցա­շա­րի­ հաղ­թող­նե­րի­ պար­գևատր­ման­ արա­րո­ղու­թյու­նը:­Ու­սա­նող­նե­րը­ հիմ­նա­կա­նում­Հա­յաս­տա­նի­ պե­տա­կան­ և­ ոչ­պե­տա­կան­բու­հե­րից­էին,­առողջ­ապ­րե­լա­կեր­պի­ կողմ­նա­կից­ ու­սա­նող­ներ­ կային­ նաև­ Ար­ցա­խից:­

Ինչ­պես­նա­խորդ,­այն­պես­էլ­այս­տա­րի­ շախ­մա­տի­ թի­մային­և­ ան­հա­տա­կան­ մր­ցա­շա­րե­րին­մաս­նակ­ցում­էին­նաև­ԵՊՀ­շախ­մա­տիստ­նե­րը:­ Այս­ տա­րի­ԵՊՀ­ շախ­մա­տի­աղ­ջիկ­նե­րի­թի­մը­զբա­ղեց­րեց­2­րդ­մր­ցա­նա­կային,­­իսկ­տղա­նե­րի­թի­մը՝­4­րդ­տե­ղը:­Աղ­ջիկ­ներն­ար­ժա­նա­ցան­ար­ծա­թե­ մե­դալ­նե­րի­ և­ պատ­վոգրե­րի:­ Ար­ձա­նագ­րենք­ այն­փաս­տը,­որ­ար­դեն­եր­կու­տա­րի­է,­ ինչ­ ու­սա­նո­ղա­կան­ մար­զա­կան­խա­ղե­րին­ մաս­նակ­ցում­ են­նաև­ Ֆի­զի­կա­կան­ կուլ­տու­րայի­հայ­կա­կան­ պե­տա­կան­ ինս­տի­

տու­տի­ ու­սա­նող­նե­րը,­ ով­քեր,­բնա­կա­նա­բար,­ հայտն­վում­ են­բարձր­հո­րի­զո­նա­կան­նե­րում:­

Ա­րագ­ շախ­մա­տի­ մր­ցա­շա­րին­մաս­նակ­ցե­ցին­տղա­նե­րի­14­և­աղ­ջիկ­նե­րի­10­թի­մեր:­Թե՛­թի­մային,­ թե՛­ ան­հա­տա­կան­ հաշ­վար­կում­ հա­վա­սա­րը­ չու­նե­ցան­պրո­ֆե­սոր­ Գա­գիկ­ Հա­կո­բյա­նի­գլ­խա­վո­րած­ թի­մի՝­Ֆի­զի­կա­կան­կուլ­տու­րայի­ հայ­կա­կան­ պե­տա­կան­ ինս­տի­տու­տի­ սա­նե­րը:­Աղ­ջիկ­նե­րի­պայ­քա­րում­բո­լո­րին­գե­րա­զան­ցեց­ Հա­յաս­տա­նի­ կա­նանց­ առաջ­նու­թյան­ 2015­ թ.­ի­չեմ­պիոնու­հի­ և­ Հա­յաս­տա­նի­կա­նանց­ազ­գային­հա­վա­քա­կա­նի­ ան­դամ­ Սու­սան­նա­ Գաբո­յա­նը:­ Տղա­նե­րի­ պայ­քա­րում­ ևս­հաղ­թող­ ճա­նաչ­վեց­ ՖԿՀ­ՊԻ­­ի­սան,­ մի­ջազ­գային­ վար­պետ­Տիգ­րան­ Հա­րու­թյու­նյա­նը:­ Թի­մային­պայ­քա­րում­այդ­ ինս­տի­տու­տի­թի­մե­րը­ևս­ան­գե­րա­զան­ցե­լի­էին:

­Շախ­մա­տի­մր­ցա­շա­րի­հաղ­թող­նե­րին­ պարգ­ևատ­րեց­ ՀՀ­ԿԳ­ նա­խա­րար,­ Հա­յաս­տա­նի­ու­սա­նո­ղա­կան­ մար­զա­կան­ ֆե­դե­րա­ցիայի­ նա­խա­գահ­­ Ար­մեն­Աշո­տյա­նը:­ 16­րդ­ան­գամ­անց­կաց­վող­խա­ղե­րում,­նա­խա­րա­րի­կար­ծի­քով,­ զգաց­վում­ է­ երկր­պա­գու­նե­րի­ պա­կա­սը,­ հատ­կա­պես­ թի­մային­ մար­զաձ­ևե­րում,­

որ­տեղ­ կան­ ադ­րե­նա­լին,­ երկր­պա­գե­լու,­ սա­տա­րե­լու,­ ու­րա­խա­նա­լու­ և­ տխ­րե­լու­ հնա­րա­վո­րու­թյուն:­ ­Պա­րոն­Աշո­տյա­նը­լրագ­րող­նե­րի­ հետ­ զրույ­ցում­նշեց­նաև,­որ,­ցա­վոք,­սպոր­տով­զբաղ­վե­լը­դեռևս­չի­դար­ձել­Հա­յաս­տա­նի­ու­սա­նո­ղա­կան­կյան­քի­ան­բա­ժա­նե­լի­մաս­նի­կը:­

«­Նախ­ևա­ռաջ­ չկա­ տար­րա­կան­ են­թա­կա­ռուց­վածք`­ լո­գա­րան­ներ,­ մար­զա­դահ­լիճ­ներ,­բայց­մյուս­կող­մից`­ոչ­բո­լոր­ու­սա­նող­ներն­ ակ­տիվ­ կյանք­ վա­րե­լու­ և­ առողջ­ ապ­րե­լա­կերպն­իրենց­առօ­րյայի­մի­մա­սը­դարձ­նե­լու­ցան­կու­թյուն­ու­նեն»,­­նշեց­նա­խա­րա­րը:

Ի­դեպ,­սպորտն­ավե­լի­մաս­սա­յա­կան­ դարձ­նե­լու­ և­ ու­սա­նո­ղա­կան­ մար­զա­կան­ խա­ղերն­առա­վել­ ընդ­լայ­նե­լու­ հա­մար­դրանց­ բյու­ջեն­ այս­ տա­րի­ մե­ծա­ցել­ է­ շուրջ­ 7.5­ մի­լիոն­ դրա­մով:­Խա­ղե­րը­կըն­թա­նան­մինչև­տար­վա­ վերջ՝­ բա­ժան­վե­լով­գար­նա­նային­ և­ աշ­նա­նային­շրջա­փու­լե­րի:­

«16­րդ­ ու­սա­նո­ղա­կան­ խա­ղե­րին­կմաս­նակ­ցեն­ավե­լի­քան­3000­ ու­սա­նող­ներ,­ ով­քեր­ կմըր­ցեն­ 10­ խա­ղային­ մար­զաձ­ևե­րում։­ Մեր­ նպա­տա­կը­ մեկն­ է՝­խա­ղերն­ ու­սա­նող­նե­րի­ հա­մար­դարձ­նել­ իս­կա­կան­ մար­զա­կան­տոն»,­­ նշեց­ ԵՊՀ­ ֆի­զի­կա­կան­դաս­տիարա­կու­թյան­ և­ սպոր­տի­ամ­բիոնի­վա­րիչ­Սար­գիս­Սանթ­րո­սյա­նը:­

Ի­ դեպ,­ այս­ ան­գամ­ լա­վա­գույն­ ար­դյունք­ ար­ձա­նագ­րած­շախ­մա­տիստ­նե­րը­ հոկ­տեմ­բե­րին­ կմաս­նակ­ցեն­ Եր­ևա­նում­կա­յա­նա­լիք­ շախ­մա­տի­ եվ­րո­

պա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նա­կան­խա­ղե­րին:

Սե ղա նի թե նիս. աղ ջիկ նե րը գե րա զան ցե ցին տղա նե րին...

­Մար­տի­ 21­22­­ը­ «Ս­պար­տակ»­ մար­զա­հա­մա­լի­րում­ կա­յա­ցավ­ սե­ղա­նի­ թե­նի­սի­ մր­ցա­շա­րը,­որին­մաս­նակ­ցե­ցին­տղա­նե­րի­13­և­աղ­ջիկ­նե­րի­11­թի­մեր:­Ընդ­հա­նուր­առ­մամբ`­ու­ժե­րը­չա­փե­ցին­72­(33­աղ­ջիկ­և­39­տղա)­ու­սա­նող­ներ։­ Տղա­մարդ­կանց­թի­մային­ հաշ­վար­կում­ ԵՊՀ­ն­հայտն­վեց­ 4­րդ­ հո­րի­զո­նա­կա­նում:­ Լա­վա­գույն­ եռյա­կը­ կազ­մե­ցին­ ՖԿՀ­ՊԻ­­ի,­ Վա­նա­ձո­րի­ման­կա­վար­ժա­կան­ ու­ Հա­յաս­տա­նի­ ազ­գային­ պո­լի­տեխ­նի­կա­կան­ հա­մալ­սա­րան­նե­րի­ թի­մե­րը։­ Աղ­ջիկ­նե­րի­ պայ­քա­րում­լա­վա­գույ­նը­ ճա­նաչ­վեց­ ԵՊՀ­­ի­թի­մը,­2­րդ­տե­ղում­էր­Ռուս­հայ­կա­կան­ (Ս­լա­վո­նա­կան)­ հա­մալ­սա­րա­նը,­իսկ­3­ր­դում՝­Վ.­Բրյու­սո­վի­ան­վան­պե­տա­կան­լեզ­վա­հա­սա­րա­կա­գի­տա­կան­ հա­մալ­սա­րա­նը։­Աղ­ջիկ­նե­րի­ան­հա­տա­կան­ մր­ցա­շա­րում­ լա­վա­գույն­թե­նի­սիս­տու­հի­ներ­ ճա­նաչ­վե­ցին­Իրա­վա­գի­տու­թյան­ ֆա­կուլ­տե­տի­ հե­ռա­կա­ ու­սուց­ման­ 3­րդ­կուր­սի­ ու­սա­նո­ղու­հի­ Լու­սի­նե­Վար­դա­նյա­նը­(2­րդ­տեղ)­և­Տըն­տե­սա­գի­տու­թյան­ և­ կա­ռա­վար­ման­ ֆա­կուլ­տե­տի­ 1­ին­ կուր­սի­ու­սա­նո­ղու­հի­Վեր­ժի­նե­Բախ­չա­դյա­նը­(3­րդ­տեղ):­

ԵՊՀ­ ֆի­զի­կա­կան­ դաս­տիարա­կու­թյան­և­սպոր­տի­ամ­բիոնի­դա­սա­խոս,­սե­ղա­նի­թե­նիս­սպոր­տաձ­ևի­ մար­զիչ­ Ար­թուր­Պո­ղո­սյա­նը­նկա­տում­է՝­սե­ղա­նի­թե­նի­սը­Հա­յաս­տա­նում­տա­րած­ված­ մար­զաձև­ է.­ «Մար­զաձ­ևը­վեր­ջին­ տա­րի­նե­րին­ կար­ծես­վե­րա­կեն­դա­նա­ցավ:­ Սե­ղա­նի­թե­նիսն­ ամ­րաց­նում­ է­ մկան­նե­րը,­ զար­գաց­նում­ շար­ժում­նե­րը,­ռեակ­ցիայի­ արա­գու­թյու­նը­ և­էներ­գիա­է­հա­ղոր­դում։­Գն­դա­կի­թռիչ­քին­հետ­ևե­լը­հիանա­լի­վար­ժու­թյուն­ է­աչ­քե­րի­ հա­մար։­ Սե­ղա­նի­ թե­նիս­ խա­ղա­լը­ հիանա­լի­մե­թոդ­է­հոգ­նա­ծու­թյունն­ու­լար­վա­ծու­թյու­նը­ թո­թա­փե­լու­ հա­մար»։­

ԵՊՀ վո լեյ բո լի աղ ջիկ նե րի հա վա քա կա նը՝ առա ջա տար...

­Մար­տի­20­­ին­էլ­Հա­յաս­տա­նի­ ու­սա­նո­ղա­կան­ մար­զա­կան­

ֆե­դե­րա­ցիայի­ գրա­սե­նյա­կում­կա­յա­ցավ­ 16­րդ­ ու­սա­նո­ղա­կան­մար­զա­կան­ խա­ղե­րի­ ծրագ­րով­վո­լեյ­բոլ­մար­զաձ­ևի­տղա­նե­րի­և­աղ­ջիկ­նե­րի­ առաջ­նու­թյան­ վի­ճա­կա­հա­նու­թյու­նը:­ Առաջ­նու­թյա­նը­ մաս­նակ­ցում­ էին­ տղա­նե­րի­ 11­ և­աղ­ջիկ­նե­րի­ 9­ թի­մեր:­Մար­տի­ 21­­ին­ մեկ­նար­կե­ցին­աղ­ջիկ­նե­րի­ թի­մե­րի­ հան­դի­պում­նե­րը,­որոնք­ան­ցկաց­վե­ցին­ՀՊՏՀ­ մար­զա­դահ­լի­ճում­ (տ­ղա­նե­րի­ մր­ցա­շա­րը­ սկս­վել­ է­ մար­տի­31­­ի­ն):­

Ա­ռաջ­նու­թյան­առա­ջին­փու­լի­ ըն­թաց­քում­ եղան­ շատ­ դի­տար­ժան­և­լար­ված­հան­դի­պում­ներ:­ Առա­ջին­ փու­լի­ ար­դյունք­նե­րով­ առա­ջա­տա­րը­ ՖԿՀ­ՊԻ­­ի­աղ­ջիկ­նե­րի­ թիմն­ է,­ որը­ վաս­տա­կել­է­23­միավոր,­22­միավո­րով­2­րդ­տե­ղում­է­ԵՊՀ­թի­մը,­18­միավոր­ էլ­ վաս­տա­կել­ է­ ՀՊՏՀ­թի­մը:­ Առաջ­նու­թյան­ երկ­րորդ­փու­լը­կկա­յա­նա­հոկ­տեմ­բե­րին:­

Վո­լեյ­բո­լի,­ բաս­կետ­բո­լի­ ու­ֆուտ­զա­լի­աղ­ջիկ­նե­րի­և­տղա­նե­րի­մր­ցում­նե­րի­ընդ­հա­նուր­հաշ­վար­կը­կամ­փոփ­վի­եր­կու­փու­լե­րի­խա­ղե­րի­ար­դյուն­քում:

«Հատ­կա­պես­այս­տա­րի­­վո­լեյ­բո­լի­ խա­ղե­րը­ կազ­մա­կերպ­չա­կան­ տե­սան­կյու­նից­ ան­ցան­բարձր­ մա­կար­դա­կով:­ Տա­րեց­տա­րի­ առա­վել­ զգաց­վում­ է,­ որ­խա­ղե­րի­ կազ­մա­կերպ­ման­ և­անցկաց­ման­գե­ղե­ցիկ­­մշա­կույթ­է­ ձևա­վոր­վում»,­­ նշեց­ ԵՊՀ­մար­զա­կում­բի­ նա­խա­գահ­ Հեն­րիկ­Թու­մա­նյա­նը:­

ԵՊՀ­ ֆի­զի­կա­կան­ դաս­տիարա­կու­թյան­և­սպոր­տի­ամ­բիոնի­դա­սա­խոս,­վո­լեյ­բո­լի­աղ­ջիկ­նե­րի­ թի­մի­ մար­զիչ­ Կա­րեն­Շահ­բա­զյանն­ էլ­ փաս­տեց,­ որ­աղ­ջիկ­նե­րի­ խա­ղը­ գո­հա­ցու­ցիչ­էր.­ «Լար­ված­պայ­քա­րում­ԵՊՀ­աղ­ջիկ­նե­րի­ թիմն­ այժմ­ զբա­ղեց­նում­ է­ 2­րդ­ մր­ցա­նա­կային­տե­ղը,­ինչն­ու­ժեղ­մր­ցա­կից­նե­րի­դեպ­քում­ ­լավ­ ար­դյունք­ է:­ Մեր­մաս­նակ­ցու­թյու­նը­ հա­մա­րում­եմ­ հա­ջող,­ առա­ջի­կա­ խա­ղե­րում­կփոր­ձենք­առա­վել­լավ­ար­դյունք­ներ­ար­ձա­նագ­րել»:

Ն­շենք,­ որ­ ու­սա­նո­ղա­կան­մար­զա­կան­ խա­ղե­րը­ կազ­մա­կեր­պում­է­ԿԳ­նա­խա­րա­րու­թյու­նը՝­ հա­մա­գոր­ծակ­ցե­լով­ մար­զա­կան­ֆե­դե­րա­ցիանե­րի­և­ար­հես­տա­վարժ­մր­ցա­վար­նե­րի­հետ:

Մեկ­նար­կել­են­16­րդ­ու­սա­նո­ղա­կան­մար­զա­կան­խա­ղե­րը­Հայ­ու­սա­նող­ներն­ապ­րում­են­մար­զա­կան­ակ­տիվ­կյան­քով:­Հա­յաս­տա­նի­16­րդ­ուսա­նո­ղա­կան­մար­զա­կան­խա­ղե­րը­կտ­ևեն­մինչև­2015­թ.­ի­դեկ­տեմ­բեր,­և­ու­սա­նողնե­րի­հա­մար­կլի­նի­իս­կա­կան­մար­զա­կան­տոն:

­Հով­հան­նես­Վար­դա­նյան

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՄարտ, 201532

àõëáõÙݳ·Çï³Ï³Ý Ë׳Ýϳñ

ä³ï ñ³ë ï»ó ì³ñ ¹áõ ÑÇ ¼³ ù³ñ Û³ ÝÁ

Բ­ժիշկ­նե­րի­նոր­օգ­նա­կան­նե­րը՝­բժշ­կա­կան­միկ­րո­սար­քեր

­Կա­լի­ֆոռ­նիայի­ հա­մալ­սա­րա­նի­ գիտ­նա­կան­նե­րին­ հա­ջող­վել­է­փոր­ձամկ­նե­րի­օր­գա­նիզմ­նե­րար­կել­միկ­րոս­կո­պիկ­բժշ­կա­կան­մե­խա­նիզմ­ներ,­որոնք­կեն­դա­նի­նե­րի­ստա­մոքս­են­տե­ղա­փո­խել­որո­շա­կի­քա­նա­կու­թյամբ­ան­հրա­ժեշտ­դե­ղո­րայք:­Մինչ­այդ­միկ­րո­մե­խա­նիզմ­նե­րը­փոր­ձարկ­վում­էին­միայն­բջ­ջային­նմուշ­նե­րի­վրա,­սա­կայն­նա­խագ­ծի­հե­ղի­նակ­նե­րին­հա­ջող­վել­է­մկ­նե­րին­տր­վող­սնն­դի­մեջ­թաքց­նել­հա­տուկ­միկ­րո­սար­քեր:­Դրանք­ցին­կա­պատ­խո­ղո­վա­կաձև­պո­լի­մեր­ներ­ են,­ որոնք­ ու­նեն­ 20­ միկ­րոն­ եր­կա­րու­թյուն:­Գիտ­նա­կան­նե­րի­հա­վաստ­մամբ՝­ցին­կը­ռեակ­ցիայի­մեջ­է­մտ­նում­ստա­մոք­սա­նյու­թի­հետ՝­առա­ջաց­նե­լով­ջրած­նային­փու­չիկ­ներ,­որոնք­էլ­նյու­թը­հասց­նում­են­ստա­մոք­սի­պա­տե­րին,­ամ­րաց­նում­ դրանք­և­ սկ­սում­ հետզ­հե­տե­քայ­քայ­

վել,­ար­դյուն­քում­բժշ­կա­կան­նյու­թե­րը­ներծծ­վում­են­բջ­ջի­մեջ:­Բժշ­կա­կան­այս­տեխ­նո­լո­գիայի­մաս­նա­գետ­նե­րը­կա­րող­են­բու­ժել­մար­սո­ղա­կան­հա­մա­կար­գի­մի­շարք­խո­ցեր,­ինչ­պես­նաև­ստա­մոք­սի­այլ­հի­վան­դու­թյուն­ներ:­Հարկ­է­նշել,­որ­բջ­ջային­մա­կար­դա­կի­վի­րա­բու­ժու­թյան­միտ­քը­1959­թ.­ին­առա­ջին­ան­գամ­հղա­ցել­է­ֆի­զի­կոս­Ռի­չարդ­Ֆեյն­մա­նը:­Իր­զե­կույ­ցում­նա­նշել­է.­«Ի­հար­կե,­դա­բա­վա­կա­նին­խե­լա­գար­գա­ղա­փար­է,­սա­կայն­լավ­կլի­ներ,­որ­մար­դը­մի­վի­րա­բույժ­կուլ­տար,­ով­արյու­նա­տար­անոթ­նե­րի­մի­ջո­ցով­կհաս­ներ­հի­վանդ­օր­գա­նին,­տե­ղում­կու­սում­նա­սի­րեր­և­կբու­ժեր­այն»:

http://www.bbc.com/news/science-environment-30875102

Ցե­րե­կային­նին­ջը­թար­մաց­նում­է

­Ցե­րե­կը՝­ճա­շից­հե­տո,­15­րո­պե­նն­ջելն­աշ­խա­տու­նա­կու­թյու­նը­բարձ­րաց­նում­ է­2­ան­գամ:­Այս­կար­ծի­քին­են­հո­գե­բան­նե­րը,­ով­քեր­վս­տա­հեց­նում­են,­որ­24­ժամ­վա­ըն­թաց­քում­մար­դը­պետք­է­քնի­առն­վազն­2­ան­գամ՝­գի­շե­րը­7­8­ժամ,­իսկ­ցե­րե­կը՝­ճա­շից­հե­տո՝­15­30­րո­պե:­Դա­կապ­ված­է­մար­դու­ջեր­մաս­տի­ճա­նի­նվազ­ման­հետ:­15­30­րո­պեն­առողջ­մար­դուն­բա­վա­րար­է­ու­ժե­րի­և­աշ­խա­տու­նա­կու­թյան­վե­րա­կանգն­ման­հա­մար­և­օգ­նում­է­նաև­գի­շե­րը­հան­գիստ­ու­ամուր­քնել:­Ցե­րե­կային­նին­ջը­նպաս­տում­է­նաև­տրա­մադ­րու­թյան­բարձ­րաց­մա­նը,­ու­շադ­րու­թյան­հեշտ­կենտ­րո­նաց­մա­նը,­որո­շում­նե­րի­վս­տահ­ըն­դուն­մա­նը,­վա­ղա­ժամ­ծե­րաց­ման­կանխ­մա­նը,­ընկ­ճախ­տից­զերծ­մնա­լուն­ և­արյան­ճնշ­ման­կա­յու­նաց­մա­նը:­Ցե­րե­կային­ հանգս­տի­սի­րա­հար­ներ­են­եղել­Լեոնար­դո­դա­Վին­չին,­Ֆրանկ­լին­Ռուզ­վել­տը,­Ուինս­թոն­Չեր­չի­լը­և­մի­շարք­այլ­հան­րա­հայտ­մար­դիկ:­

http://www.topglobus.ru/novost-23-posleobedennyj-son-bodrit

Վա­ճառ­քի­է­հան­վել­«մար­տա­կան»­ռո­բոտ

«Amazon»­ ին­տեր­նե­տային­ հան­գույ­ցում­ ճա­պո­նա­ցի­նե­րը­ վա­ճառ­քի­ են­ հա­նել­ «Կու­րա­տա­սու»­ անու­նով­«մար­տա­կան»­ռո­բոտ,­որի­գի­նը­կազ­մում­է­ավե­լի­քան­1­մլն­դո­լար:­Ռո­բո­տը­կանգ­նած­վի­ճա­կում­գրե­թե­4­մետր­բարձ­րու­թյուն­ ու­նի,­ իսկ­ ընդ­հա­նուր­ քա­շը­ 5­ տոն­նա­ է:­Կու­րա­տա­սուն­ տե­ղա­շարժ­վում­ է­ բա­վա­կա­նին­ արագ,­իսկ­սնուց­ման­աղ­բյու­րը­դի­զե­լային­վա­ռե­լիքն­է:­Ռո­բո­տը­կա­ռա­վար­վում­ է­ ոչ­ միայն­ սար­քի­ ներ­սում­առ­կա­խցի­կից,­այլև­տա­րա­ծու­թյան­վրա:­Ավե­լին՝­ռո­բո­տին­կա­րե­լի­է­կա­ռա­վա­րել­սո­վո­րա­կան­սմարթ­ֆո­նի­մի­ջո­ցով:­Այն­զին­ված­ է­ տար­բեր­ տե­սա­կի­ խա­ղա­լիք­ զեն­քե­րով,­ կա­րո­ղա­նում­է­հետ­ևել­և­նշա­նա­ռու­թյան­տակ­պա­հել­ցան­կա­ցած­թի­րախ:­Այդ­ամե­նից­զատ՝­նա­ի­վի­ճա­կի­է­նաև­կրկ­նել­տի­րոջ­խոս­քե­րը:­Առայժմ­Կու­րա­տա­սուն­միակն­է­իր­տե­սա­կի­մեջ,­սա­կայն­պա­հան­ջար­կի­դեպ­քում­հե­ղի­նակ­նե­րը­պատ­րաստ­են­նոր­օրի­նակ­ներ­ար­տադ­րել:­http://www.uznayvse.ru/tehnologii/na-amazon-vyistavlen-

na-prodazhu-chetyirehmetrovyiy-robot-72274.html

Google­­ը­նա­խա­տե­սում­է­ֆան­տաս­տիկ­գրա­սե­նյակ­

կա­ռու­ցել

Google­­ը­մինչև­2020­թ.­ը­նա­խա­տե­սում­է­Կա­լի­ֆոռ­նիա­նա­հան­գում­սկ­սել­ֆու­տու­րիս­տա­կան­շտաբ­գ­րա­սե­նյա­կի­կա­ռուց­ման­աշ­խա­տանք­ներ:­Շեն­քը­կտար­բեր­վի­իր­ու­րույն­դի­զայ­նով,­ապա­կե­պա­տե­րով­և­թա­փան­ցիկ­տա­նի­քով:­Հա­մա­ցան­ցում­ար­դեն­իսկ­հայտն­վել­են­«Heatherwick­Studio»­և­«BIG»­ըն­կե­րու­թյուն­նե­րի­ մաս­նա­գետ­նե­րի­ պատ­րաս­տած­ նա­խագ­ծե­րը:­ Կա­ռույ­ցի­բա­ղադ­րիչ­նե­րը­լի­նե­լու­են­հեշ­տու­թյամբ­տե­ղա­շարժ­վող­են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րը՝­մո­դուլ­նե­րը,­որոնց­շնոր­հիվ­շեն­քը­կա­րող­ է­ կեր­պա­րա­նա­փոխ­վել­ ան­ճա­նա­չե­լիու­թյան­ աս­տի­ճա­նի:­Շենքն­ու­նե­նա­լու­է­օդա­փոխ­ման­և­էներ­գիայի­ստաց­ման­տար­բեր­աղ­բյուր­ներ:­Կա­ռույ­ցի­ներ­սում­կլի­նեն­ըն­դար­ձակ­կա­նաչ­տա­րածք­ներ,­ծա­ռեր­և­այ­գի­ներ,­որոնք­կջն­ջեն­շեն­քի­և­շր­ջա­կա­մի­ջա­վայ­րի­հետ­առ­կա­սահ­մա­նը:

http://plurrimi.com/gadgets/127

­Կո­կոր­դի­լոս­նե­րի­արյու­նը՝­նո­րա­գույն­հա­կա­բիոտիկ­նե­րի­հիմք

­Հե­տա­զո­տող­նե­րը­ փոր­ձաքն­նու­թյան­ են­ հանձ­նել­ Մի­սի­սի­պիում­ բնակ­վող­ալի­գա­տոր­նե­րի­արյու­նը­ և­պար­զել,­որ­ դրանց­ իմու­նային­ հա­մա­կար­գում­ առ­կա­ են­ հա­տուկ­նյու­թեր,­ որոնք­ այդ­ կեն­դա­նի­նե­րի­ իմու­նի­տե­տը­ գրե­թե­ան­պար­տե­լի­ են­ դարձ­նում:­ Կեն­դա­նա­կան­ աշ­խար­հի­ ոչ­մի­ ներ­կա­յա­ցուց­չի­ իմու­նի­տետ­ չի­ կա­րող­մր­ցել­ կո­կոր­դի­լոս­նե­րի­իմու­նի­տե­տի­հետ:­Դա­էլ­հիմք­է­հան­դի­սա­ցել,­որ­գիտ­նա­կան­նե­րը­ ձեռ­նա­մուխ­ լի­նեն­ նոր­ հա­կա­բիոտի­կի­ստեղծ­մա­նը:­37­մի­լիոն­տար­վա­էվո­լյու­ցիայի­ար­դյուն­քում­այդ­կեն­դա­նի­ներն­իրենց­իմու­նային­հա­մա­կարգն­այն­պես­են­կա­տա­րե­լա­գոր­ծել,­որ­զերծ­են­մնում­ցան­կա­ցած­վա­րա­կից:­Նրանց­մոտ­եր­բեք­ լուրջ­բար­դու­թյուն­ներ­չեն­ լի­նում՝­չնա­յած­այն­բա­նին,­որ­իրենց­բնա­կու­թյան­վայ­րը­հե­ռու­է­մա­քուր­լի­նե­լուց:­Մաս­նա­գետ­ներն­ու­սում­նա­սի­րել­են­նաև­

կո­կոր­դի­լոս­նե­րի­8­մո­լե­կուլ­ներ,­որոնք­բա­վա­կա­նին­հա­ջող­և­արագ­վնա­սա­զեր­ծել­են­մի­շարք­վա­րակ­նե­րի­տե­սակ­ներ:­Ներ­կա­յումս­գիտ­նա­կան­նե­րը­մտա­դիր­են­ու­սում­նա­սի­րել­նաև­կո­կոր­դի­լոս­նե­րի­մյուս­տե­սակ­նե­րի­արյան­բա­ղադ­րու­թյու­նը,­ին­չը­մաս­նա­գետ­նե­րին­հա­կա­բոր­բո­քային­բա­վա­կա­նին­հզոր­մի­ջոց­ստեղ­ծե­լու­հնա­րա­վո­րու­թյուն­կտա:

http://www.newscientist.com/article/dn27059-germkilling-molecules-identified-in-alligator-blood.html#.VPbApHyUfzn