Εργασία_ΕΠΙΨΥ_Εκτελεστικές-Επιτελικές Λειτουργίες και Σχιζοφρένεια_Wisconsin Card Sorting Test

Εκτελεστικές λειτουργίες και Σχιζοφρένεια:Wisconsin Card Sorting Test Επιψυ 2010

1

Δξεπλεηηθό Παλεπηζηεκηαθό Ηλζηηηνύην Φπρηθήο Τγηεηλήο (ΔΠΗΦΤ)

Δηδηθή Μνλάδα Απνθαηάζηαζεο θαη Δπαγγεικαηηθήο Δπαλέληαμεο (ΔΜΑΔΔ)

Α΄ Φπρηαηξηθή Κιηληθή Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ (Αηγηλήηεην Ννζνθνκείν)

Κέληξν Δπαγγεικαηηθήο Πξνεξγαζίαο (ΚΔΠ)

Μεηεθπαηδεπηηθό Πξόγξακκα: «Φπρνθνηλσληθή

Απνθαηάζηαζε- Φπρνθνηλσληθέο Θεξαπεπηηθέο

Πξνζεγγίζεηο»

Θέκα Δξγαζίαο: «Εκτελεστικές-Επιτελικές Λειτοσργίες

και Στιζουρένεια: Wisconsin Card Sorting Test

(WCST)»

Δπόπηεο Δξγαζίαο: Μπαηδάλεο Νίθνο

ΠΑΝΑΓΙΧΣΟΤ ΓΗΜΗΣΡΙΟ

Αζήλα, 2010


2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

Δηζαγσγή, ζελ 3

1. Wisconsin Card Sorting Test: Ιζηορηθή αλαδροκή, σελ. 5

1.1 Από ηνλ Ach ζηνλ Goldstein, ζελ. 6

1.2 Ο Goldstein θαη ε αθαηξεηηθή ζηάζε, ζελ. 8

1.3 Σεζη ηαμηλόκεζεο, ζελ. 8

1.4 Σν Σεζη Σαμηλόκεζεο Καξηώλ ηνπ Wisconsin, ζελ 9

2. Δθδόζεης ηοσ Wisconsin Card Sorting Test, σελ. 11

2.1 Ζ γλήζηα εθδνρή (original form), ζελ.11

2.2 Ζ ζπληνκεπκέλε εθδνρή (short form), ζελ. 12

2.3 Ζ ηξνπνπνηεκέλε εθδνρή (Modified WCST), ζελ. 13

3. Βαζκοιόγεζε ηοσ WCST, σελ. 14

4. Υαραθηερηζηηθά ηοσ WCST., σελ.16

4.1 Δπηδξάζεηο ησλ δεκνγξαθηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ, ζελ.16

4.2 Γεδνκέλα ζηάζκηζεο (normative data), ζελ.17

4.3 Αμηνπηζηία, ζελ.18

4.4 Δγθπξόηεηα, ζελ. 21

5. Υρεζηκόηεηα θαη θρηηηθή ηοσ Wisconsin Card Sorting Test, ζει.22

6. Δθηειεζηηθές ιεηηοσργίες θαη ιεηηοσργίες ηωλ κεηωπηαίωλ ιοβώλ ζηε τηδοθρέλεηα,

σελ. 30

Βηβιηνγξαθηθέο Αλαθνξέο, ζελ.37


3

ΠΔΡΙΛΗΦΗ

θνπόο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο είλαη ε ζθαηξηθή παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ, ηνπ ζθνπνύ

θαη ηεο ρξεζηκόηεηαο ηνπ ςπρνκεηξηθνύ εξγαιείνπ «Wisconsin Card Sorting Test-WCST» ή

Σεζη Σαμηλόκεζεο Καξηώλ Wisconsin, αθελόο, θαη ε ζύλδεζε απηνύ ηνπ ςπρνκεηξηθνύ κέζνπ ,

κε εξεπλεηηθά δεδνκέλα ζρεηηθά κε ηε λόζν ηεο ζρηδνθξέλεηαο, αθεηέξνπ. Ζ παξνύζα εξγαζία

ρσξίδεηαη δειαδή ζε δύν κέξε, ην πξώην όπνπ εμεηάδνληαη κεκνλσκέλα ε ηζηνξία, ηα

ραξαθηεξηζηηθά, ν ζθνπόο θαη ε ρξεζηκόηεηα ηνπ WCST, θαη έλα δεύηεξν πην ζύληνκν όπνπ

εμεηάδεηαη ε ζρέζε ηεο ζρηδνθξέλεηαο κε ηελ επίδνζε ζην WCST. Πνιιέο εξεπλεηηθέο κειέηεο

έρνπλ ζπλδέζεη ηε θαθή επίδνζε ζην WCST κε βιάβεο ζε πεξηνρέο ηνπ πξνκεησπηαίνπ θινηνύ,

πεξηνρέο όπνπ ζεσξείηαη όηη εδξάδνληαη ηα ζεκαληηθόηεξα γλσζηηθά ειιείκκαηα πνπ

ζπλαληνύκε ζηα άηνκα πνπ λνζνύλ απν ζρηδνθξέλεηα. Δθηόο απν ηελ εμέηαζε ηεο παξαπάλσ

ζρέζεο, γίλεηαη θαη παξάζεζε ησλ ζεκαληηθόηεξσλ κειεηώλ πνπ εμεηάδνπλ ηε ζρέζε ηεο

επίδνζεο ζην WCST θαη ηεο ελεξγνπνίεζεο ησλ πεξηνρώλ ηνπ πξνκεησπηαίνπ θινηνύ ή άιισλ

πεξηνρώλ ηνπ εγθεθάινπ ζε θιηληθνύο θαη πγηήο πιεζπζκνύο.

Λέξειρ Κλειδιά: Νεπξνςπρνινγηθή Αμηνιόγεζε, Wisconsin Card Sorting Test, Δθηειεζηηθέο

Λεηηνπξγίεο, ρηδνθξέλεηα, Αξλεηηθά πκπηώκαηα, Γλσζηηθά Διιείκκαηα, Πξνκεησπηαίνο

Φινηόο.


4

Δηζαγωγή

Οη εθηειεζηηθέο-επηηειηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ εγθεθάινπ έρνπλ γίλεη πνιύ γλσζηέο ηηο ηειεπηαίεο

δύν δεθαεηίεο κέζα απν θιηληθέο (λεπξνινγηθνί θαη ςπρηαηξηθνί αζζελείο) θαη απεηθνληζηηθέο

κειέηεο ζηνλ κεησπηαίν θινηό. Οη εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο εδξάδνληαη ζηνπο κεησπηαίνπο

ινβνύο θαη ζύκθσλα κε ηνλ Filley (2000), όπσο αλαθέξεηαη ζην Darby & Walsh (2005), «ε

εθηειεζηηθή ιεηηνπξγία είλαη κηα ηθαλόηεηα πνπ δηαζέηεη κόλνλ ν άλζξσπνο θαη ε νπνία

επηηξέπεη ζε έλα άηνκν λα ζρεδηάδεη , λα εθηειεί θαη λα ειέγρεη ηελ εμέιημε κηαο δηαδνρήο

πξάμεσλ πνπ ζθνπνύλ ζηελ εθπιήξσζε ελόο ζηόρνπ». Ζ Lezak (2004) αλαθέξεηαη ζηηο

εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο σο «εθείλεο νη ηθαλόηεηεο πνπ εκπιέθνπλ επηηπρώο έλα άηνκν ζε

αλεμάξηεηε, ζθόπηκε θαη απην-εμππεξεηνύκελε ζπκπεξηθνξά». Γηαθέξνπλ κε αξθεηνύο

ηξόπνπο απν ηηο γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο. Δξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηηο γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο ξσηνύλ

πώρ ή εάν έλα άηνκν πξόθεηηαη λα θάλεη θάηη (π.ρ. Θα ην θάλεηο απηό, θαη άλ λαη, πώο θαη πόηε;).

Δξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηηο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο γεληθά εθθξάδνληαη σο ηί ή πόζο (π.ρ Πόζα

γλσξίδεηο; Ση κπνξείο λα θάλεηο;). Όζν δηάζηεκα νη εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο κέλνπλ άζηθηεο,

έλα άηνκν κπνξεί λα ζπγθξαηήζεη ζεκαληηθέο γλσζηηθέο απώιεηεο θαη λα ζπλερίζεη λα είλαη

αλεμάξηεην, επνηθνδνκεηηθά απην-εμππεξεηνύκελν, θαη παξαγσγηθό. Όηαλ νη εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο επεξεάδνληαη αξλεηηθά, ην άηνκν δελ κπνξεί πιένλ λα θξνληίζεη ηνλ εαπηό ηνπ

ηθαλνπνηεηηθά, λα εξγαζηεί αλεμάξηεηα θαη ρξήζηκα, ή λα δηαηεξήζεη θπζηνινγηθέο θνηλσληθέο

ζρέζεηο αλεμάξηεηα απν ην πόζν θαιά δηαηεξεκέλεο είλαη νη γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο- ή πόζν

πςειά βαζκνινγείηαη έλα άηνκν ζε δνθηκαζίεο (ηεζη) ηθαλνηήησλ θαη γλώζεσλ. Σα γλσζηηθά

ειιείκκαηα ζπλήζσο πεξηιακβάλνπλ εηδηθέο ιεηηνπξγίεο ή πεξηνρέο ιεηηνπξγηώλ. Βιάβεο ζηηο

εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο ηείλνπλ λα εκθαλίδνληαη ζθαηξηθά, επεξεάδνληαο όιεο ηηο πηπρέο ηεο

ζπκπεξηθνξάο. Παξ’όια απηά, νη εθηειεζηηθέο δπζιεηηνπξγίεο κπνξνύλ λα επεξεάζνπλ ηε

γλσζηηθή ιεηηνπξγία άκεζα, ηηο ζηξαηεγηθέο δειαδή ηεο πξνζέγγηζεο, ζρεδηαζκνύ, ή επίιπζεο

γλσζηηθώλ δνθηκαζηώλ, ή αλίρλεπζεο ηεο ειιαησκαηηθήο απόδνζεο.

Πνιιά απν ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο πνπ πξνθύπηνπλ απν βιάβεο ζηηο εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο είλαη πξνθαλή αθόκα θαη ζε ηπραίνπο ή απινύο παξαηεξεηέο. Γηα ηνπο έκπεηξνπο

θιηληθνύο, απηά ηα πξνβιήκαηα κπνξνύλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζαλ γλσξίζκαηα ζεκαληηθώλ

εγθεθαιηθώλ βιαβώλ (Lezak, 2004). Αλάκεζα ζε απηά είλαη ζεκάδηα ειιαησκαηηθήο

ηθαλόηεηαο απηνειέγρνπ όπσο ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα ή επηπέδσζε, πςειά επίπεδα


5

επεξεζηζηόηεηαο, παξνξκεηηθόηεηα, απξνζεμία, αθακςία, θαη δπζθνιία ελαιιαγήο ησλ ζεκείσλ

πξνζνρήο θαη ηεο επεξρόκελεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ κείσζε ηεο πξνζσπηθήο πεξηπνίεζεο θαη

θαζαξηόηεηαο κπνξεί επίζεο λα δηαθξίλεη απηνύο ηνπο αζζελείο. Άιιεο δπζιεηηνπξγίεο ζηηο

εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο κπνξεί λα κελ είλαη ηόζν πξνθαλείο. Σα πξνβιήκαηα κπνξεί

πεξηζηαζηαθά λα παξαιεηθζνύλ ή λα κελ αλαγλσξηζηνύλ σο λεπξνςπρνινγηθά απν ηνπο

αμηνινγεηέο πνπ παξαθνινπζνύλ ηνπο αζζελείο κόλν ζηα θαιά δνκεκέλα θιηληθά πιαίζηα όπνπ

νη ςπρηαηξηθνί θαη λεπξνινγηθνί αζζελείο παξαηεξνύληαη ζπλήζσο. Πηζαλώο, ην πην ζνβαξό απν

απηά ηα πξνβιήκαηα, απν ηελ ςπρνθνηλσληθή νπηηθή, είλαη ε κεησκέλε ηθαλόηεηα λα αλαιάβνπλ

δξαζηεξηόηεηεο, κεησκέλε ή απνύζα θηλεηνπνίεζε (αλ-εξγία), θαη ειιείκκαηα ζην ζρεδηαζκό

θαη ηελ νινθιήξσζε ηεο αθνινπζίαο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζπληζηνύλ ζηνρν-θαηεπζπλόκελε

ζπκπεξηθνξά. Οη αζζελείο ρσξίο κεγάιε βιάβε ησλ δεθηηθώλ θαη εθθξαζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ πνπ

ππνθέξνπλ αξρηθά απηνύ ηνπ είδνπο ηα ειιεηκκάηα ζηνλ έιεγρν , ζπρλά ζεσξνύληαη

ιαλζαζκέλα όηη πξνζπνηνύληαη, όηη είλαη νθλεξνί θαη θαθνκαζεκέλνη, ή ςπρηαηξηθά

δηαηαξαγκέλνη.

Οι μεηυπιαίοι λοβοί

Ο θινηόο ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ θαη ε ππνθείκελε ιεπθή νπζία απνηειεί ην ζεκείν

δηαζύλδεζεο αηζζεηηθώλ θαη θηλεηηθώλ ζπζηεκάησλ θαη ην πςειόηεξν επίπεδν απαξηίσζεο

ζπκπεξηθνξηθώλ δνκώλ. πλνιηθά, λεπξναλαηνκηθέο βιάβεο ηνπ πξνζζίνπ πξνθεληξηθνύ θινηνύ

ζπλδένληαη κε έθπησζε ζε πιεηάδα γλσζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ θαη θνηλσληθώλ ζπκπεξηθνξώλ. Σν

κεγάιν απηό ηκήκα ηνπ εγθεθάινπ δηαρσξίδεηαη ζε ηξείο πεξηνρέο (πξνθεληξηθή, πξνθηλεηηθή

θαη πξνκεησπηαία), κε δηαθνξεηηθά ιεηηνπξγηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ νπίζζηα, πποκενηπική

πεπιοσή είλαη ν πξσηνγελήο θηλεηηθόο θινηόο, πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ παξεγθεθαιίδα, ηα βαζηθά

γάγγιηα θαη ηηο θηλεηηθέο πεξηνρέο ηνπ ζαιάκνπ. Διέγρεη ηελ θίλεζε θαη βιάβεο ζηελ πεξηνρή

απηή πξνθαινύλ αδπλακία ή παξάιπζε αληίζηνηρσλ ζσκαηηθώλ κεξώλ. Μπξνζηά απν ηελ

πεξηνρή απηή βξίζθνληαη ε πποκινηηική θαη ζςμπληπυμαηική κινηηική πεπιοσή. Ζ πξνθηλεηηθή

πεξηνρή ζρεηίδεηαη κε ηελ απαξηίσζε ησλ θηλεηηθώλ ηθαλνηήησλ θαη ηε κάζεζε θηλεηηθώλ

αιιεινπρηώλ θαη , όπσο ν πξσηνγελήο θηλεηηθόο θινηόο, έρεη ακθίδξνκεο δηαζπλδέζεηο κε ηα

βαζηθά γάγγιηα θαη ην ζάιακν. Βιάβεο ηεο πεξηνρήο απηήο δελ πξνθαινύλ απώιεηα θηλεηηθώλ

ηθαλνηήησλ αιιά δπζιεηηνπξγία ζην ζπλδπαζκό απιώλ θηλήζεσλ γηα ηε παξαγσγή ζύλζεηεο

δξάζεο, ,κε αζπληόληζηε, αζπλερή θίλεζε σο απνηέιεζκα. Σέινο, ε ζπκπιεξσκαηηθή θηλεηηθή


6

πεξηνρή ζπλδέεηαη κε ηελ πξνπαξαζθεπαζηηθή λεπξσληθή δξαζηεξηνπνίεζε πνπ πξνεγείηαη ηεο

θίλεζεο. Βιάβεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο δηαηαξάζζνπλ ηελ ηθαλόηεηα έλαξμεο ηεο

θηλεζεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί όηη έλα κέξνο ηεο θηλεηηθήο ζπλεηξκηθήο πεξηνρήο ηνπο αξηζηεξνύ

εκηζθαηξίνπ είλαη αθηεξσκέλν ζηελ θηλεηηθή νξγάλσζε ηνπ ιόγνπ. Βιάβεο ηεο πεξηνρήο απηήο

κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ απν ήπηα επηβξάδπλζε ηεο νκηιίαο κέρξη πιήξε αδπλακία παξαγσγήο

ηεο, ρσξίο όκσο επίπησζε ζηελ θαηαλόεζε ηεο γιώζζαο. Ζ αληίζηνηρε πεξηνρή ηνπ δεμηνύ

εκηζθαηξίνπ θαίλεηαη λα εκπιέθεηαη ζην ζρεδηαζκό δξάζεο, ν νπνίνο δηαηαξάζζεηαη σο

ζπλέπεηα θαηαζηξνθώλ ζην ζεκείν απηό.

Σν ηξίην, πξόζζην κέξνο ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ, ε ππομεηυπιαία πεπιοσή, είλαη απηή πνπ έρεη

θαηεμνρήλ ζπλδεζεί κε ζύλζεηεο ζπκπεξηθνξηθέο δνκέο, κε πνιύπινθε θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά

θαη κε ηελ αληίιεςε ηνπ εαπηνύ. Οη νδνί πνπ πξνζάγνπλ πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ από

ηνλ νπίζζην θινηό θαη γηα ηελ εζσηεξηθή θαηάζηαζε ηνπ νξγαληζκνύ απν ην κεηαηρκηαθό

ζύζηεκα ζπκβάιινπλ ζηελ πεξηνρή απηή. Βιάβεο ζηε πξνκεησπηαία πεξηνρή δελ πξνθαινύλ

επδηάθξηηεο, πεξηραξαθσκέλεο γλσζηηθέο δηαηαξαρέο. Σα ιάζε πνπ θάλνπλ αζζελείο κε

πξνκεησπηαίεο βιάβεο ζηελ λεπξνςπρνινγηθή εμέηαζε δελ νθείινληαη ζε αδπλακία θαηαλόεζεο

θαη ρξήζεο ιεθηηθώλ θαη άιισλ πιεξνθνξηώλ, αιιά ζε ιαλζαζκέλε ή άγνλε πξνζέγγηζε ησλ

εξσηήζεσλ ή πξνβιεκάησλ. Φαίλεηαη δειαδή όηη νη βιάβεο απηέο δηαηαξάζζνπλ ηηο ακθίδξνκεο

δηαζπλδέζεηο κεηαμύ ησλ βαζηθώλ ιεηηνπξγηθώλ ζπζηεκάησλ, δειαδή κεηαμύ ησλ αηζζεηηθώλ

ζπζηεκάησλ ηνπ νπηηθνύ θινηνύ, ηνπ κεηαηρκηαθνύ ζπζηήκαηνο κλήκεο θαη ησλ δηαζπλδέζεσλ

ηνπ κε ππνθινηώδεηο πεξηνρέο πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζηελ εγξήγνξζε, ζηα θίλεηξα θαη ζηε

ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε, θαη ησλ ζπζηεκάησλ πνπ αθνξνύλ ζηηο εκηελεζηικέρ λειηοςπγίερ ηνπ

θηλεηηθνύ ζπζηήκαηνο (Σζάιηα Δ., ζην νιδάηνο & Λύθνπξαο, 2006).

1. Wisconsin Card Sorting Test: Ιζηορηθή αλαδροκή1

Σν Wisconsin Card Sorting Test δεκνζηεύηεθε γηα πξώηε θνξά ην 1948 απν ηελ Esther Berg

ζην Journal of General Psychology (Berg, 1948). Ζ ζεκαηηθή όκσο πάλσ ζηελ νπνία βαζίζηεθε

ε θαηαζθεπή ηνπ ηεζη έρεη ηηο απαξρέο ηεο ζηελ επνρή όπνπ ζεκειηώλεηαη ην πξώην πεηξακαηθό

1 Το κεφ.1 βασίστηκε στο άρθρο του P.Eling et al. (2008), On the historical and conceptual background of the

Wisconsin Card Sorting Test, Brain and Cognition, 67, 247-253.


7

εξγαζηήξην Φπρνινγίαο απν ηνλ Wilhelm Wundt to 1873, ζηελ Γεξκαλία. Ο Wundt δηέθξηλε ηε

πεηξακαηηθή πξνζέγγηζε, ρξεζηκνπνηώληαο εξγαιεία γηα ηε κέηξεζε ησλ αηζζήζεσλ θαη ησλ

εκπεηξηώλ (“experimentelle Selbstbeobachtung”), απν ηε πην παξαδνζηαθή κέζνδν, ακηγώο

ελδνζθνπηθή, αμηνιόγεζεο ησλ ςπρηθώλ ιεηηνπξγηώλ (“reine Selbstbeobachtung”). Τπνζηήξημε

όηη ε πεηξακαηηθή ςπρνινγία πξέπεη λα εζηηάζεη ζηελ αληίιεςε. πλερηζηέο ηνπ έξγνπ ηνπ ήηαλ

ν Oswald Kulpe (1862-1915), καζεηήο ηνπ Wundt, θαη ν Narziss Ach (1871-1946), ν νπνίνο

ππήξμε καζεηήο ηνπ Kulpe. Ο Ach ζρεδίαζε έλα παξάδεηγκα γηα ηε παξαηήξεζε ηεο

δηαδηθαζίαο ζσημαηιζμού ησλ ελλνηώλ (concept formation) απν ηε κεξηά ηνπ πεηξακαηηζηή

(παξά κέζσ ελδνζθόπεζεο απν «ηνλ παξαηεξεηή»). Παξνπζηάδνληαλ ζε κεξηθά άηνκα

γεσκεηξηθά ζρήκαηα απν ραξηόλη (ή μύιν), κεγάια ή κηθξά ζε κέγεζνο, ειαθξηά ή βαξηά ζην

βάξνο. ε θάζε αληηθείκελν θνιινύζε κηα κηθξή θάξηα όπνπ αλαγξαθόηαλ κηα ιέμε ρσξίο

λόεκα, γηα παξάδεηγκα, Garun, Ras, Tal, Tar, Garun, νη νπνίεο αληηπξνζώπεπαλ βαξηά

αληηθείκελα. Απηέο νη ιέμεηο δηαβάδνληαλ δπλαηά απν ηνλ πεηξακαηηζηή θαη νη θάξηεο

απνκαθξύλνληαλ απν ηα αληηθείκελα. Αθνινύζσο, ην ππνθείκελν έπξεπε λα αλαθαιύςεη πσο νη

ιέμεηο ζρεηίδνληαλ κε ζπγθεθξηκέλεο πηπρέο ηνπ αληηθεηκέλνπ. Έηζη νη ρσξίο λόεκα ιέμεηο

θαηέιεμαλ λα αλαθέξνληαη ζε κηα νκάδα αληηθεηκέλσλ πνπ έρνπλ έλα θνηλό ραξαθηεξηζηηθό.

Απηό ην παξάδεηγκα κπνξεί λα ζεσξεζεί σο δνθηκαζία- κνληέιν από όπνπ εκπλεύζηεθαλ θαη

άιια ηεζη ηαμηλόκεζεο, αλάκεζα ζε απηά θαη ην WCST. Μηα βαζηθή ζπληζηώζα ζε απηά ηεζη

είλαη ην όηη παξνπζηάδεηαη ελα πνιπδηάζηαην εξέζηζκα θαη ην ππνθείκελν πξέπεη λα αλαθαιύςεη

ην κπιηήπιο ηαξινόμηζηρ (sorting principle).

1.1 Από ηνλ Ach ζηνλ Goldstein

Μηα δεύηεξε θάζε ζηελ αλαδξνκή ζηελ ηζηνξία ηνπ WCST εληνπίδεηαη ζηηο κειέηεο ζε

αζζελείο κε εγθεθαιηθέο βιάβεο ηνπ Γεξκαλνύ λεπξνιόγνπ Kurt Goldstein (1878-1965). Ζ πην

ζεκαληηθή από απηέο είλαη ε κειέηε ηνπ αζζελή Σh. ηo 1920. Ο Goldstein ζπνύδαζε ηαηξηθή ζην

Breslau, ππό ηνλ Carl Wernicke. Ίδξπζε ην 1916 καδί κε ηνλ Adhemar Gelb έλα εξεπλεηηθό

ηλζηηηνύην γηα ζηξαηηώηεο κε εγθεθαιηθέο βιάβεο. Ζ ζπλεξγαζία ηνπ κε ηνλ Gelb απέδσζε

θαξπνύο θαη θαηέιεμε αλάκεζα ζε άιια , ζηελ έθδνζε ελόο βηβιίνπ (“The Psychologische

Analyse hirnpathologischer Falle (1920), ην νπνίν πεξηέρεη 16 κειέηεο, πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο

κε πξνβιήκαηα αληίιεςεο. Αλάκεζα ζε απηέο είλαη ε κειέηε ηνπ αζζελή Σh., ζηνλ νπνίν

ρξεζηκνπνηήζεθαλ δνθηκαζίεο ηαμηλόκεζεο θαη αλαπηύρηεθαλ νη έλλνηεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαη


8

αθαηξεηηθνύ ζπιινγηζκνύ. Ζ εξώηεζε πνπ αλαθύπηεη είλαη: πώο ε εξγαζία ηνπ Goldstein

ζρεηίζηεθε κε ηελ έξεπλα ζηε ςπρνινγία ηεο ζθέςεο γεληθά θαη κε ηελ εξγαζία ηνπ Ach

εηδηθόηεξα. Ο Goldstein θαη ν Ακεξηθάλνο ςπρνιόγνο Martin Scheerer (1941) έγξαςαλ:

Σν πξόβιεκα (ησλ δηαηαξαρώλ ζηελ αθαηξεηηθή ζπκπεξηθνξά ζε αζζελείο κε εγθεθαιηθέο βιάβεο) αλαθαιύθζεθε

πξώηε θνξά θαη πξνζεγγίζηεθε πεηξακαηηθά από ηνπο Gelb & Goldstein, νη νπνίνη, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά από

ηνλ Πξώην Παγθόζκην Πόιεκν, εηζήγαγαλ έλαλ αξηζκό κεζόδσλ γηα ην θαζνξηζκό ηνπ επηπέδνπ ησλ ηθαλνηήησλ

αζζελώλ κε εγθεθαιηθέο βιάβεο. Απηνί νη εξεπλεηέο θαη νη ζπλάδειθνη ηνπο επηλόεζαλ εηδηθά ηεζη ηαμηλόκεζεο,

π.ρ. ηεζη ηαμηλόκεζεο ρξώκαηνο-αληηθεηκέλνπ γηα απηό ην ζθνπό.

ε απηό ην θεθάιαην, ν Goldstein ηνλίδεη όηη, ζηελ εξγαζία ηνπ ζηε Φξαλθθνύξηε, δόζεθε

έκθαζε ζηελ εξγαζία κε ηνπο αζζελείο παξά ζηελ πεηξακαηηθή έξεπλα ζηα εξγαζηήξηα

ζρεδηαζκέλε λα απαληήζεη ζε ζεσξεηηθά εξσηήκαηα. Έλα ζεκαληηθό θνκκάηη ηεο έξεπλαο ηνπ

θαηεπζύλζεθε από ην πξόβιεκα λα βνεζήζεη ηνπο αζζελείο λα βξνπλ έλα λέν νξγαληζκό γηα ηε

δσή ηνπο. Οη δξαζηεξηόηεηεο ηνπ θπζηνινγηθνύ θαη παζνινγηθνύ νξγαληζκνύ κπνξνύλ λα

θαηαλνεζνύλ κόλν αλ κειεηεζνύλ όπσο θαζνξίδνληαη από ηε βαζηθή ηάζε λα θαηαιαβαίλεη

κόλνο ηνπ ην θόζκν όζν πην νινθιεξσκέλα γίλεηαη ππό ηηο ππάξρνπζεο ζπλζήθεο. Γηα λα

θαηαλνήζνπκε ηε ζπκπεξηθνξά ελόο αζζελή, δελ πξέπεη λα εζηηάζνπκε ζε έλα έιιεηκκα κόλν,

αιιά λα κειεηήζνπκε όιεο ηηο πιεπξέο θαη λα πξνζπαζήζνπκε λα θαηαιάβνπκε πσο

ιεηηνπξγνύλ ηαπηόρξνλα. Με ελδηαθέξνλ, ν Goldstein ζπλερίδεη ππνζηεξίδνληαο όηη «ε νιηζηηθή

πξνζέγγηζε δελ πξνήιζε από θακία ηδέα» (ζει.157). Έπεηηα ηνλίδεη όηη νη ηδέεο παζνιόγσλ όπσο

νη Kraus, Krehl, θαη Christian ζρεηίδνληαλ κε απηή ηελ άπνςε. Αθόκα, νη απόςεηο ηνπ Άγγινπ

λεπξνιόγνπ Hughlings-Jackson ήηαλ επίζεο ζρεηηθέο, αιιά δελ ήηαλ γεληθά γλσζηέο κέρξη λα

γξάςεη γηα απηέο ν Head. O Goldstein παξεγνξήζεθε από κεξηθέο ηδέεο ηνπ Γάιινπ γηαηξνύ

Claude Bernard (1813-1878) , γηα παξάδεηγκα ε δήισζε ηνπ όηη «ζε έλα νξγαληζκό…πξέπεη λα

ζθεθηνύκε έλα ζύλνιν, κηα αξκνλία θαηλνκέλσλ» θαη «θάπνηνο πξέπεη λα επηζηξέςεη ζην

ζύλνιν [ησλ θαηλνκέλσλ] πξνηνύ πξνβεί ζε ηειηθά ζπκπεξάζκαηα» (ζει.158). Πξνθαλώο ν

Goldstein ζεώξεζε όηη απηό είλαη ην πεδίν ησλ ηδεώλ ηνπ γηα ην ζπγθεθξηκέλν θαη αθαηξεηηθό

ζπιινγηζκό. Αξγόηεξα, καζαίλνληαο γηα ηελ εξγαζία ηνπ θηιόζνθνπ Edmund Husserl, o

Goldstein έγξαςε όηη έλησζε ανξίζησο πσο ε εξκελεία ηνπ γηα ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αζζελώλ

κπνξεί λα είλαη παξόκνηα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο «θαηλνκελνινγηθήο αλάιπζεο» (ζει.162).


9

1.2 Ο Goldstein θαη ε αθαηξεηηθή ζηάζε

Οη Gelb θαη Goldstein (1920) ρξεζηκνπνίεζαλ αξρηθά έλα ηεζη ηαμηλόκεζεο ζηελ αμηνιόγεζε

ηνπ αζζελή Th. ν νπνίνο ππέθεξε από ακλεζία ρξσκάησλ. Απηό ήηαλ ην Holmgrem-test, έλα

ηεζη γηα ηε δηάθξηζε ησλ ρξσκάησλ. Ο Goldstein ζεκείσζε όηη ε απόδνζε ησλ λεπξνινγηθώλ

θαη ςπρηαηξηθώλ αζζελώλ δηέθεξε ζεκαληηθά από απηή ελόο πγηνύο αηόκνπ. Παξαηήξεζε επίζεο

όηη νη αζζελείο είραλ ηε ηάζε λα θνηηνύλ κεκνλσκέλα αληηθείκελα. Γελ κπνξνύλ πξνθαλώο λα

απνθύγνπλ ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν θαη αληρλεύνπλ νκνηόηεηεο κεηαμύ ησλ αληηθεηκέλσλ

ζε ζρέζε κε κηα εηδηθόηεξε εηθόλα. Απηέο νη παξαηεξήζεηο νδήγεζαλ ζηηο ηδέεο ηεο

ζπγθεθξηκέλεο θαη αθαηξεηηθήο ζηάζεο, γηα ηελ νπνία ν Goldstein έγηλε ηόζν δηάζεκνο. Σα πγηή

ππνθείκελα έρνπλ ηελ αθαηξεηηθή ζηάζε, θαζηζηώληαο ηνπο ηθαλνύο λα δνπλ αθαηξεηηθά ηηο

εηθόλεο, λα επηιέγνπλ ηδέεο κε ηηο νπνίεο ην πεξηβάιινλ κπνξεί λα δνκεζεί θαη λα νξγαλσζεί. Οη

αζζελείο κε εγθεθαιηθέο βιάβεο πεξηνξίδνληαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε ζηάζε, θαη επνκέλσο

εμαξηώληαη από εμσηεξηθά εξεζίζκαηα, πνπ κπνξνύλ λα νδεγήζνπλ ζε αθακςία ή έιιεηςε

αθαηξεηηθήο ζηάζεο σο πξσηαξρηθνύ ηξόπνπ δηαρείξηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζνξηζκνύ ηεο

αληίιεςεο όπσο θαη ηεο ζθέςεο θαη δξάζεο. Δηδηθά γηα απηό ην ιόγν, θάπνηνο δελ κπνξεί λα

αμηνινγήζεη ηε ζηάζε κε έλα απιό ηεζη θαη λα ζπλνςίζεη ηελ απόδνζε κε κηα απιή βαζκνινγία

από ην ηεζη.

1.3 Σεζη ηαμηλόκεζεο

Γηα λα αλαιύζεη ηηο δηαηαξαρέο ζηελ αθαηξεηηθή ζπκπεξηθνξά ν Goldstein ρξεζηκνπνίεζε

εηδηθά ηεζη ηαμηλόκεζεο. Οη Goldstein & Scheerer (1941) έδσζαλ κηα αλαιπηηθή πεξηγξαθή ελόο

αξηζκνύ απηώλ ησλ δνθηκαζηώλ. Ζ πξώηε εθδνρή , ην ηεζη ηαμηλόκεζεο ρξσκάησλ Gelb-

Goldstein , πξνήιζε από ην ηεζη Holmgrem. Δίρε ζρεδηαζηεί από ηνπο Gelb & Goldstein ην

1924 γηα ηελ αμηνιόγεζε ηνπ αζζελή Th. ε κηα πξώηε ζπλζήθε ν αζζελήο θαινύληαλ λα

επηιέμεη κία ρνξδή από κηα ζεηξά ρξσκαηηζκέλσλ ρνξδώλ θαη αθνινύζσο λα επηιέμεη εθείλεο

ηηο ρνξδέο πνπ ήηαλ παξόκνηεο κε ηε πξώηε. ε κηα δεύηεξε ζπλζήθε απηέο νη ρνξδέο

παξνπζηάδνληαλ. Ζ αξηζηεξή θαη ε κεζαία ρνξδή ηαίξηαδαλ ζε ρξώκα, ε δεμηά θαη ε κεζαία

ρνξδή ηαίξηαδαλ ζε ιάκςε. Ο αζζελήο έπξεπε λα ππνδείμεη πνηα ρνξδή ηαίξηαδε ζηε κεζαία. ε

κηα ηξίηε ζπλζήθε, δύν ζεηξέο από έμη ρνξδέο παξνπζηάδνληαλ, ε κία ζεηξά από «αλνηθηό» ζε

«θιεηζηό» θόθθηλν θαη κηα δεύηεξε ζεηξά ρνξδώλ πνπ δηέθεξαλ ζε ρξώκα αιιά όιεο είραλ ηελ

ίδηα ιάκςε. Σν ππνθείκελν έπξεπε λα επηιέμεη ηηο ρνξδέο πνπ ηαίξηαδαλ κεηαμύ ηνπο. ε κηα


10

ηέηαξηε ζπλζήθε, ην ππνθείκελν έπξεπε λα ζρεκαηίζεη ην ζπιινγηζκό ζηνλ νπνίν βαζίδνληαλ νη

απαληήζεηο ηνπ. Γελ ππήξρε πνζνηηθόο ηξόπνο βαζκνιόγεζεο θαζώο ν Goldstein ήηαλ

πεπεηζκέλνο όηη ε εηδηθή ζηάζε δελ κπνξνύζε λα εθθξαζηεί ζε κηα απιή βαζκνιόγεζε ηνπ ηεζη.

, αιιά όηη ν πεηξακαηηζηήο έπξεπε λα παξαηεξεί πσο απνδίδεη ζηα ηεζη ν εμεηαδόκελνο.

Ο Egon Weigl (1901-1979) αλέπηπμε κηα εθδνρή , ην Tεζη Tαμηλόκεζεο Gelb-Goldstein-

Weigl-Scheerer. Σν ρξεζηκνπνίεζε ζηε κειέηε ηνπ, πνπ δηεμήρζε ζην ηλζηηηνύην ηνπ Goldstein

ζηε Φξαλθθνύξηε ην 1927, ζε έλα αζζελή κε βιάβε ζην κεησπηαίν ινβό ( Weigl, 1942). Σν

ηεζη απνηεινύληαλ από κηα νκάδα θνηλώλ αληηθεηκέλσλ, πνπ ρξεζηκνπνηνύληαλ ζηε

θαζεκεξηλή δσή, θαη ηα νπνία ν αζζελήο έπξεπε λα ηαμηλνκήζεη ζε δηαθνξεηηθέο νκάδεο, γηα

παξάδεηγκα, ζύκθσλα κε ην ρξώκα, ην πιηθό ή ηε ρξεζηκόηεηα ηνπ. Αθνινύζσο έπξεπε λα ηα

ηαμηλνκήζεη ζύκθσλα κε λέν θξηηήξην, θαη επνκέλσο λα αιιάμεη (ην θξηηήξην ηαμηλόκεζεο). ην

Σεζη Σαμηλόκεζεο Υξώκα-ρήκα Weigl-Goldstein-Scheerer ν αζζελήο έπξεπε λα ηαμηλνκήζεη

γεσκεηξηθά αληηθείκελα (ηξίγσλα, ηεηξάγσλα, θαη θύθινπο ζε θόθθηλν, θίηξηλν, πξάζηλν, θαη

κπιε ρξώκα) ζύκθσλα κε ην ρξώκα ή ην ζρήκα.

Ο Ρώζνο ςπρνιόγνο Lev Vygostky (1896-1934) ελδηαθέξζεθε επίζεο γηα ην ζρεκαηηζκό ησλ

ελλνηώλ, εηδηθά ζηα παηδηά, αιιά επίζεο θαη ζε ζρηδνθξεληθνύο αζζελείο. Γεκνζίεπζε κηα

ζύληνκε αλαθνξά ζηε ζπκπεξηθνξά ηαμηλόκεζεο απηώλ ησλ αζζελώλ ην 1932. Σν ηεζη ηνπ

απνηεινύληαλ από 22 μύιηλνπο θύβνπο ζε πέληε δηαθνξεηηθά ρξώκαηα, έμη κνξθέο, δύν ύςε θαη

δύν κεγέζε επηθάλεηαο. Σέζζεξηο θάξηεο κε κηα ιέμε ρσξίο λόεκα ηνπνζεηνύληαλ ζηηο ηέζζεξηο

γσλίεο ελόο κεγάινπ πίλαθα (lag, bik, ruur, cev). Ο εμεηαδόκελνο ελεκεξσλόηαλ όηη ε νκάδα

ησλ αληηθεηκέλσλ απνηεινύληαλ από ηέζζεξηο ηύπνπο θύβσλ, ν θαζέλαο κε ην δηθό ηνπ όλνκα ,

θαη όηη έπξεπε λα αλαθαιύςεη πνηνο θύβνο αλήθε ζε θάζε όλνκα.

1.4 Σν Σεζη Σαμηλόκεζεο Καξηώλ ηνπ Wisconsin

Παξαπάλσ είδακε ζύληνκα πσο αλαπηύρζεθε ε ςπρνινγηθή δηεξεύλεζε ηεο ζθέςεο θαη ε

εηζαγσγή ησλ δνθηκαζηώλ ηαμηλόκεζεο. Δίδακε πσο νη Goldstein & Gelb , εθάξκνζαλ ηε

δνθηκαζία ζηηο κειέηεο ηνπο ζε αζζελείο. Αθόηνπ κεηαλάζηεπζε ζηηο ΖΠΑ, ν Goldstein

εηζήγαγε απηή ηε δνθηκαζία ζηε θιηληθή εξγαζία ηνπ. Παξαθάησ ζρνιηάδνπκε ηελ αλάπηπμε

ηνπ Σεζη Σαμηλόκεζεο Καξηώλ ηνπ Wisconsin.


11

Σν 1946, ε Myra Zable θαη ν Ακεξηθάλνο ςπρνιόγνο Harry Harlow (1905-1981; Suomi &

Leroy, 1982) εμέηαζαλ ηε κάζεζε ηεο δηάθξηζεο εηθόλσλ αληηθεηκέλσλ ζε κηθξνύο πηζήθνπο, κε

ή ρσξίο εγθεθαιηθή βιάβε, ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Wisconsin. Δμέηαζαλ επίζεο εάλ απηά ηα δώα

κπνξνύζαλ λα κάζνπλ κηα άιιε δηάθξηζε αθόηνπ έρνπλ εδξαηώζεη έλα πξώην θαλόλα, ηελ

δηαδηθαζία ελαιιαγήο. ηηο κειέηεο ηνπο , αλέπηπμαλ έλα παξάδεηγκα γηα ηε ζπιινγή πνζνηηθώλ

δεδνκέλσλ. Ο Harlow έγηλε αξγόηεξα γλσζηόο γηα ηηο κειέηεο ηνπ ζηελ επίδξαζε ησλ κεηέξσλ

ζηελ αλάπηπμε ησλ λενγέλλεησλ πηζήθσλ, έλα εξεπλεηηθό πξόγξακκα γηα ηελ αγάπε ή ηελ

ζηνξγή. Αξρηθά, είρε εθπαηδεπζεί ζην Stanford ζαλ πεηξακαηηθόο ςπρνιόγνο θαη αθνύ

νινθιήξσζε ηε δηαηξηβή ηνπ , κεηαθηλήζεθε ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Wisconsin όπνπ ίδξπζε ην

Psychology Primate Center ην 1930. Ζ ρξεκαηνδόηεζε ηνπ θέληξνπ ηνπ αλεζύρεζε ηνλ Harlow

θαη δήηεζε από ην ζπλάδειθν ηνπ, David Grant, θαζεγεηή Φπρνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην ηνπ

Wisconsin λα ζπλεξγαζηνύλ. Μαδί ζρεδίαζαλ έλα εξεπλεηηθό project γηα ηε δεκηνπξγία ελόο

πξνηύπνπ , παξόκνηνπ κε εθείλνπ πνπ ρξεζηκνπνηείην ζηηο κειέηεο ησλ ζειαζηηθώλ, γηα λα

δηεξεπλήζεη αλζξώπηλα ππνθείκελα. ηελ Esther Berg, κηα απόθνηην ςπρνινγίαο, δόζεθε ε

επθαηξία ην 1945 λα ζπγγξάςεη ηε δηπισκαηηθή ηεο εξγαζία πάλσ ζε απηό ην project ππό ηελ

επνπηεία ηνπ Grant. Ζ δηπισκαηηθή εξγαζία εγθξίζεθε από ηνλ Grant ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1946.

Σν βαζηθό εξώηεκα ζε απηή ηελ εξγαζία ήηαλ: κπνξεί λα βξεζεί κηα κέζνδνο πνπ ζα δίλεη

κόλε ηεο θαη πνηνηηθή αιιά θαη πνζνηηθή αλάιπζε; Σα πιηθά απνηεινύληαλ από κηα ζεηξά 60

θαξηώλ απάληεζεο κε έλα σο ηέζζεξα παλνκνηόηππα ζρήκαηα (αζηέξηα, ζηαπξνύο, ηξίγσλα, θαη

θύθινπο) όια ζηα ίδηα ρξώκαηα (θόθθηλα, θίηξηλα, πξάζηλα, ή κπιε). Εεηνύζαλ από ηνλ

ζπκκεηέρνληα λα ηνπνζεηήζεη θάζε θάξηα θάησ από κηα από ηηο ηέζζεξηο αξρηθέο

παξαθηλεηηθέο θάξηεο θαη λα ζπκπεξάλεη ηελ αξρή ηεο ηαμηλόκεζεο ζύκθσλα κε ηελ

αλαηξνθνδόηεζε (ζσζηό, ιάζνο). Οη απαληήζεηο βαζκνινγνύληαλ κε όξνπο ιαζώλ, άδεισλ

ραξαθηεξηζηηθώλ, θαη βαζκνύ εκκνλήο θαη, ζύκθσλα κε ηελ Berg, παξείρε κηα αμηόπηζηε θαη

αληηθεηκεληθή κέηξεζε ηεο ηθαλόηεηαο ελαιιαγήο (επειημίαο ζθέςεο). Ζ δηπισκαηηθή εξγαζία

κε κηθξέο ηξνπνπνηήζεηο παξαδόζεθε θαη έγηλε δεθηή γηα δεκνζίεπζε ζην Journal of General

Psychology ην 1948, όπσο αλαθέξακε ζηελ αξρή ηνπ θεθαιαίνπ. Αθνινύζεζε γξήγνξα κηα

κειέηε ησλ Grant & Berg (1948), όπνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ήδε ην όλνκα “University of

Wisconsin Card Sorting Test”. Σα πιηθά θαη νη δηαδηθαζίεο από ηε κειέηε ηεο Berg ζρεκάηηζαλ

ηε βάζε ηνπ WCST θαη ρξεζηκνπνηείηαη έθηνηε από ηνπο θιηληθνύο λεπξνςπρνιόγνπο,

μεθηλώληαο κε ηελ Milner ην 1963.


12

2. Δθδόζεης ηοσ Wisconsin Card Sorting Test

2.1 Ζ γλήζηα εθδνρή (original form)

Σν WCST έρεη ρξεζηκνπνηεζεί κε δηάθνξνπο ηξόπνπο. ηε γλήζηα κνξθή ηνπ ην ηεζη όπσο

θαηαζθεπάζηεθε απν ηελ Berg (1948), απνηειείηαη απν έλα παθέην 60 θαξηώλ απάληεζεο

(response cards) θαη ηέζζεξηο αξρηθέο θάξηεο (stimulus cards). ηηο θάξηεο είλαη ηππσκέλα έλα

ώο ηέζζεξα ζρήκαηα-ηξίγσλα, αζηέξηα, ζηαπξνί, ή θύθινη- ζε θόθθηλν, πξάζηλν, θίηξηλν, ή κπιέ

ρξώκα. Σα ζρήκαηα είλαη άλαξρα θαηαλεκεκέλα σο πξνο ηα άθξα ησλ θαξηώλ. Γελ ππάξρνπλ

δύν θάξηεο πνπ λα είλαη παλνκνηόηππεο (ην παθέην θαξηώλ πνπ αλαπηύρζεθε απν ηνλ Heaton

[1981], όιεο νη θάξηεο κε ηνλ ίδην αξηζκό ζρεκάησλ έρνπλ ηα ζρήκαηα ηνπνζεηεκέλα κε ηελ ίδηα

ηζνξξνπεκέλε δηάηαμε πνπ έρνπλ ζηηο αξρηθέο θάξηεο. Έλα εγρεηξίδην κε πνιύ ζαθήο νδεγίεο

βαζκνιόγεζεο καδί κε λόξκεο γηα ηηο ειηθίεο 6.5 έσο 89 έρεη πξνεηνηκαζηεί γηα ηε ρξήζε απηνύ

ηνπ παθέηνπ θαξηώλ [Heaton, Chelune et al., 1993].).

Χοπήγηζη ηος WCST

Οη εμεηαδόκελνη πξέπεη λα κελ έρνπλ πξνβιήκαηα όξαζεο θαη αθνήο γηα λα κπνξνύλ λα

αληεπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ ηεζη. Σα δύν παθέηα θαξηώλ ηνπνζεηνύληαη κπξνζηά ζηνλ

εμεηαδόκελν. Ο εμεηαζηήο δίλεη ηελ νδεγία ζηνλ αζζελή λα ηνπνζεηήζεη θάζε θάξηα απάληεζεο

ζηηο ζηνίβεο κπξνζηά από θάζε αξρηθή θάξηα, όπνπ εθείλνο/ ε λνκίδεη όηη πάεη, θαη

πιεξνθνξείηαη από ηνλ εμεηαζηή εάλ ε επηινγή ηνπ είλαη «ζσζηή» ή «ιάζνο». Ο εμεηαδόκελνο

πξέπεη λα ηνπνζεηήζεη ηηο θάξηεο ηε κία κεηά ηελ άιιε θάησ απν ηηο ηέζζεξηο αξρηθέο θάξηεο –

έλα θόθθηλν ηξίγσλν, δύν πξάζηλα αζηέξηα, ηξείο θίηξηλνπο ζηαπξνύο, θαη ηέζζεξηο κπιέ

θύθινπο- ζύκθσλα κε έλα θξηηήξην πνπ ν ίδηνο πξέπεη λα ζπκπεξάλεη απν ην ηύπν ησλ

απαληήζεσλ ηνπ εμεηαζηή ζηηο ηνπνζεηήζεηο ησλ θαξηώλ απν ηνλ πξώην. Γηα παξάδεηγκα, εάλ

ην θξηηήξην είλαη ην ρξώκα, ε ζσζηή ηνπνζέηεζε κηαο θόθθηλεο θάξηαο είλαη θάησ απν ην ένα

κόκκινο ηπίγυνο , αλεμάξηεηα απν ην ζύκβνιν ή ηνλ αξηζκό, θαη ν εμεηαζηήο ζα πεί ζηνλ

αζζελή εάλ ε απάληεζε ήηαλ «ζσζηή» ή «ιάζνο». Ο εμεηαδόκελνο απιά μεθηλά λα ηνπνζεηεί

θάξηεο θαη ν εμεηαζηήο επηζεκαίλεη όπνηα ηνπνζέηεζε είλαη ζσζηή. Ζ ηνπνζέηεζε κπνξεί λα

είλαη ζσζηή γηα κηα κε ζηνρεπκέλε θαηεγνξία όπσο θαη γηα κηα ζηνρεπκέλε θαηεγνξία, όπσο ην

λα ηαηξηάμεηο ρξώκα θαη ζρήκα, έηζη ώζηε ε αλαηξνθνδόηεζε είλαη αζαθήο ρσξίο πεξηζζόηεξεο

πξνζπάζεηεο. Έπεηηα απν έλα ζπλερέο δέθα ζσζηώλ απαληήζεσλ, ν εμεηαζηήο αιιάδεη ην


13

θξηηήξην, ππνδεηθλύνληαο ηελ ελαιιαγή κόλν κε ην κεηαβαιιόκελν πξόηππν «ζσζηώλ» θαη

«ιαλζαζκέλσλ» απαληήζεσλ. Σν ηεζη μεθηλά κε ην ρξώκα σο θξηηήξην ηαμηλόκεζεο, αιιάδεη ζε

ζρήκα, έπεηηα ζε αξηζκό, επηζηξέθεη μαλά ζε ρξώκα, θ.ν.θ. Ο εμεηαζηήο ζπλερίδεη κέρξη ν

αζζελήο έρεη νινθιεξώζεη έμη πξνζπάζεηεο δέθα ζσζηώλ ηνπνζεηήζεσλ, έρεη ηνπνζεηήζεη

πεξηζζόηεξεο απν 64 θάξηεο ζε κηα θαηεγνξία, ή ηπραία αλαθέξεη ην ππνιαλζάλσλ θξηηήξην.

Δάλ ην παθέην εμαληιεζεί πξίλ νινθιεξσζνύλ νη έμη επηηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο, ε ζεηξά ησλ

θαξηώλ ηαθηνπνηείηαη μαλά θαη ην παθέην ρξεζηκνπνηείηαη μαλά (Lezak, 2004; Strauss et al.,

2006).

Δίλαη ηππηθά άλεπ νπζίαο-θαη πηζαλώο αλήζηθν-λα ζπλερίζνπκε εάλ 30 ή 40 θάξηεο

ηνπνζεηεζνύλ ζσζηά θαη κνηάδεη απίζαλν λα θαηαλνεί ην ηεζη ν αζζελήο. Αζζελείο πνπ έρνπλ

θησρή απόδνζε πηζαλώο λα βηώλνπλ απνγνήηεπζε απν ηελ έιιεηςε απνθάιπςεο ησλ θξηηεξίσλ

έηζη ώζηε κπνξεί λα είλαη αλαγθαίν λα κελ ζπλερίζνπκε ην ηεζη γηα λα δηαζθαιίζνπκε ηε

πεξαηηέξσ ζπλεξγαζία ηνπ εμεηαδόκελνπ. Αθόκα ην ηεζη κπνξεί λα ρξεηαζηεί πνιύ ρξόλν όηαλ

ν αζζελήο απνηπγράλεη. Αληίζηξνθα, εάλ ν αζζελήο πξαγκαηνπνηήζεη ηέζζεξηο ζσζηέο

πξνζπάζεηεο ησλ δέθα ζσζηώλ απαληήζεσλ δηαδνρηθά, θαη κπνξεί λα αλαγλσξίζεη ζσζηά ηε

γεληθή αξρή, κνηάδεη θαηάιιειν λα ζηακαηήζνπκε εθείλε ηε ζηηγκή. Ζ B. Milner (1963)

ρξεζηκνπνίεζε έλα δηπιό παθέην θαη ζηακαηνύζε ηελ εμέηαζε κεηά απν έμη πξνζπάζεηεο ή όηαλ

όιεο νη θάξηεο ρξεζηκνπνηνύληαλ. Τπνιόγηδε θαη ηνλ αξηζκό ησλ επηηπρεκέλσλ θαηεγνξηώλ θαη

ηνλ αξηζκό ησλ εζθαικέλσλ απαληήζεσλ γηα βαζκνινγίεο.

2.2 Ζ ζπληνκεπκέλε εθδνρή (short form)

Οη Axelrod, Henry & Woodard, 1992, επηρείξεζαλ λα κεηώζνπλ ηνλ απαηηνύκελν ρξόλν όηαλ

αθνινπζεί θάπνηνο ηηο νδεγίεο ηνπ Heaton (1981, ό.α. ζην Lezak,2004) λα ρξεζηκνπνηεί θαη ηηο

128 θάξηεο, δηαθόπησληαο ζην κηζό ρξόλν κε ηε ρξήζε κόλν 64 θαξηώλ. Οη παξαπάλσ

εξεπλεηέο αλαθέξνπλ όηη απηέο νη δύν εθδνρέο ηνπ WCST δίλνπλ ζπγθξίζηκα απνηειέζκαηα γηα

έμη θαηεγνξίεο βαζκνιόγεζεο. πγθξίζεηο ζηηο βαζκνινγίεο ησλ πξώησλ 64 απαληήζεσλ κηαο

ηππηθήο (128 θάξηεο) ρνξήγεζεο κε ηε πιήξε ρνξήγεζε ηνπ ηεζη, έδεημαλ όηη ζηε ζύληνκε

κνξθή ηνπ ηεζη ππάξρεη έλα πξόηππν κείσζεο ηεο απόδνζεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ειηθία

παξόκνην κε ην πξόηππν ησλ αιιαγώλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ειηθία ζηε ηππηθή εθδνρή ηνπ

ηεζη (.Axelrod, Jiron & Henry, 1993). Ζ κειέηε απηή πεξηιακβάλεη λόξκεο γηα ηελ εθδνρή ησλ

64 θαξηώλ βαζηζκέλεο ζε 20 ηθαλνπνηεηηθνύ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ άηνκα απν θάζε δεθαεηία


14

απν ηα 20 έηε έσο ηα 80. Απηή ε ζύληνκε εθδνρή έδεημε επηηπρεκέλα ρακειόηεξε απόδνζε ζε

αζζελείο κε άλνηα θαη λόζν ηνπ Alzheimer θαζώο θαη λόζν ηνπ Parkinson ζε ζύγθξηζε κε

αζζελείο κε λόζν ηνπ Parkinson ρσξίο άλνηα θαη κηα νκάδα ειέγρνπ (Paolo, Axelrod, and

Troster, 1996). Όηαλ ην WCST ρξεζηκνπνηήζεθε ζε έλα δείγκα κε λεπξνινγηθνύο θαη

ςπρηαηξηθνύο αζζελείο, νη πξώηεο 64 θάξηεο έδεημαλ παξόκνηα απνηειέζκαηα κε ηε πιήξε

εθδνρή ηνπ ηεζη ζην 86% ησλ αζζελώλ (Heaton, Chelune, et al., 1993).

2.3 Ζ ηξνπνπνηεκέλε εθδνρή (Modified WCST)

Ζ Nelson (1976, ό.α. ζην Ashton , 1996) πεξηέγξαςε κηα νπζησδώο κεηαζρεκαηηζκέλε εθδνρή

ηνπ WCST γηα ρξήζε κε άηνκα πνπ είλαη ππεξβνιηθά ππό ηε πίεζε ηνπ ζηξεο, ή αξλνύληαη λα

νινθιεξώζνπλ ηε ηππηθή εθδνρή. Όιεο νη θάξηεο απάληεζεο πνπ κνηξάδνληαη παξαπάλσ από

έλα ραξαθηεξηζηηθό (π.ρ. ρξώκα θαη ζρήκα) κε ηηο αξρηθέο θάξηεο εμαιείθζεθαλ , θαηαιήγνληαο

ζε δύν παθέηα ησλ 24 θαξηώλ απάληεζεο. Ζ Nelson ηξνπνπνίεζε επίζεο ην ηππηθό ηξόπν

ρνξήγεζεο ιακβάλνληαο σο ζσζηό νπνηνδήπνηε θξηηήξην επέιεγε πξώην ν αζζελήο. Δπηπιένλ,

κείσζε ηνλ αξηζκό ησλ απαηηνύκελσλ ζπλερώλ ζσζηώλ απαληήζεσλ από δέθα ζε έμη. Μεηά από

έμη ζσζηέο ηαμηλνκήζεηο , ν εμεηαζηήο πιεξνθνξεί ξεηά ηνλ εμεηαδόκελν όηη ην θξηηήξην έρεη

αιιάμεη, θαη πξέπεη λα βξνπλ ην λέν θξηηήξην γηα λα ηαμηλνκήζνπλ ηηο θάξηεο. Ζ ρνξήγεζε ηνπ

ηεζη δηαθόπηεηαη όηαλ νινθιεξσζνύλ δύν θνξέο νη ηξεηο θαηεγνξίεο ή όηαλ εμαληιεζεί ην

παθέην ησλ 48 θαξηώλ. Ζ Nelson άιιαμε ην ηξόπν βαζκνιόγεζεο ηνπ Milner, ν νπνίνο

βαζκνινγνύζε ηα ιάζε σο ιάζε εκκνλήο (Perseverative errors-PE) εάλ νη αζζελείο

ηαμηλνκνύζαλ ηε λέα θάξηα ζηελ ακέζσο πξνεγνύκελε ζσζηή θαηεγνξία, βαζκνινγώληαο έλα

ιάζνο σο ιάζνο εκκνλήο εάλ αθνινπζνύζε ην ίδην ζθεπηηθό θαηεγνξηνπνίεζεο κε ηελ ακέζσο

πξνεγνύκελε απάληεζε.

Ζ Nelson νλόκαζε ηε ηξνπνπνηεκέλε εθδνρή ηεο ηνπ WCST, Modified Card Sorting Test

(MCST), θαη πξόηεηλε κηα απνθνπή ηεο ηάμεσο ηνπ 50% ή κεγαιύηεξε ησλ ιαζώλ εκκνλήο γηα

ηελ αλίρλεπζε δπζιεηηνπξγηώλ ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ. Σν MCST έρεη ρξεζηκνπνηεζεί επξέσο

γηα ηε κέηξεζε ησλ γεληθώλ γλσζηηθώλ ειιεηκκάησλ θαη ζαλ ζεκάδη εκπινθήο ηνπ κεησπηαίνπ

ινβνύ ζε θιηληθέο κειέηεο κε δηάθνξνπο πιεζπζκνύο. Παξά ηελ επξεία ρξήζε ηνπ όκσο δελ

ππάξρεη κηα ζπλνιηθή αλαζεώξεζε ζρεηηθά κε ην MCST πνπ λα εμεηάδεη ηελ εηδηθόηεηα θαη


15

επαηζζεζία ζηε δπζιεηηνπξγία ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ, ή ηελ ηθαλόηεηα ηνπ λα ηαμηλνκεί ηνπο

αζζελείο ζε εθείλνπο κε βιάβε ζην κεησπηαίν ινβό αληί απηώλ πνπ δελ έρνπλ βιάβε ζην

κεησπηαίν ινβό θαη ησλ πγηώλ αηόκσλ. Έρνπλ δηεμαρζεί έξεπλεο πνπ δίλνπλ λόξκεο γηα ην

MCST γηα ρξήζε κε ελήιηθεο ειηθίαο 20 έσο 80 εηώλ (Caffarra et al. , 2004), αιιά πξέπεη λα

ζεκεησζεί όηη ε εθδνρή ηεο Nelson αιιάδεη ηε πνηόηεηα ηνπ ηεζη θαη ε βηβιηνγξαθία

ππνδεηθλύεη όηη ην MCST θαη ην WCST δελ είλαη εληειώο ζπγθξίζηκα θαη πξέπεη λα ζεσξεζνύλ

σο μερσξηζηά ηεζη (Ashton, 1996; Van Gorp et al., 1999).

3. Βαζκοιόγεζε ηοσ WCST

Καλόλεο βαζκνιόγεζεο ηνπ WCST, αξρηθά πξνηάζεθαλ από ηνλ Heaton (1981) θαη

πξνθάιεζαλ θάπνηα ζύγρπζε (Flashman et al., 1991). To αλαζεσξεκέλν εγρεηξίδην (manual) ηνπ

Heaton et al. (1993) (ό.α. ζην Strauss et al., 2006), παξέρεη ιεπηνκεξή θξηηήξηα βαζκνιόγεζεο

θαη απνζαθελίδεη θνηλέο πεγέο δπζθνιίαο. Σα ιάζε ζηε βαζκνιόγεζε είλαη θνηλά , αθόκα θαη

γηα ηνπο έκπεηξνπο θιηληθνύο (Greve, 1993). Σα ιάζε πηζαλώο λα ζπκβαίλνπλ όηαλ νη θάξηεο

απάληεζεο έρνπλ δύν θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε κηα αξρηθή θάξηα. Οη θιηληθνί κπνξεί λα

ζθεθηνύλ λα αγνξάζνπλ ινγηζκηθό βαζκνιόγεζεο ειεθηξνληθνύ ππνινγηζηή γηα λα κεηώζνπλ

ηα ιάζε θαηαγξαθήο θαη βαζκνιόγεζεο. Ζ απόδνζε βαζκνινγείηαη κε αξθεηνύο δηαθνξεηηθνύο

ηξόπνπο (Πίλαθαο 1, ζει. 13). Γηα παξάδεηγκα, ε βαζκνιόγεζε ολοκληπυμένερ καηηγοπίερ (

Categories Completed) αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκό ησλ θαηεγνξηώλ (θάζε πξνζπάζεηα 10

ζπλερόκελσλ ζσζηώλ απαληήζεσλ ζύκθσλα κε ην θξηηήξην ηαμηλόκεζεο) πνπ νινθιεξώλνληαη

θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ηεζη. Ζ βαζκνιόγεζε κπνξεί λα θπκαίλεηαη από 0 γηα ην άηνκν πνπ πνηέ

δελ θαηαλνεί ην ζθεπηηθό κέρξη 6, όπνπ ε ρνξήγεζε ηνπ ηεζη δηαθόπηεηαη. Όηαλ έλα άηνκν

εκκέλεη λα απαληά ζε έλα παξαθηλεηηθό ραξαθηεξηζηηθό πνπ είλαη ιαλζαζκέλν, ε απάληεζε

ιέγεηαη όηη ηαηξηάδεη ζηελ αξρή ηεο «εκκνλήο ζε» (perseverative- to principle)θαη βαζκνινγείηαη

σο εκκνλή (perseverative “p”). Ο Berry (1996) ζπλνςίδεη ηνπο ζρεηηθνύο θαλόλεο γηα ηε

βαζκνιόγεζε ηεο εκκνλήο κε έλα δηαγξακκαηηθό ηξόπν πνπ κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζεί

ζαλ βνήζεηα γηα ηε βαζκνιόγεζε. Ζ έκκνλε απάληεζε κπνξεί λα απνθαιύςεη κηα αληθαλόηεηα

λα εγθαηαιείςεη ην παιηό θξηηήξην γηα έλα λέν, ή ηελ αληθαλόηεηα λα ζπιιάβεη κηα λέα

δπλαηόηεηα. Ζ βαζκνιόγεζε αποηςσία να διαηηπήζει ηο ζεη (failure to maintain set) είλαη ν

αξηζκόο ησλ πεξηπηώζεσλ όπνπ ην άηνκν απαληά ζσζηά πέληε ή πεξηζζόηεξεο θνξέο ζηε ζεηξά

θαη κεηά θάλεη έλα ιάζνο πξηλ νινθιεξώζεη ζσζηά ηε θαηεγνξία. H βαζκνιόγεζε ποζοζηιαίο


16

εννοιολογικό επίπεδο απανηήζευν (percent conceptual level responses) νξίδεηαη σο ζπλερείο

ζσζηέο απαληήζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζε πξνζπάζεηεο ησλ δπν ή πεξηζζόηεξν. Θεσξείηαη όηη

αληαλαθιά θάπνηα δηαίζζεζε ζε ζσζηέο αξρέο ηαμηλόκεζεο. Καηαγξάθνληαη επίζεο ν αξηζκόο

ησλ πξνζπαζεηώλ, ν ζπλνιηθόο αξηζκόο ησλ ζσζηώλ απαληήζεσλ όπσο θαη ησλ ιαλζαζκέλσλ.

Ποζοζηιαία λάθη (percent errors), ποζοζηιαίερ λανθαζμένερ απανηήζειρ (percent perseverative

responses), και ποζοζηιαία λάθη πος δεν οθείλονηαι ζε εμμονή (percent non perseverative

errors) κπνξνύλ επίζεο λα ππνινγηζηνύλ γηα λα βνεζήζνπλ ζηελ έξεπλα ζηνηρείσλ. Ζ ρξήζε

ησλ ηειεπηαίσλ βαζκνινγηώλ δελ πξνηείλεηαη γηα θιηληθή εξκελεία, κεξηθώο επεηδή νη

αμηνπηζηία απηώλ ησλ «πνζνζηηαίσλ» βαζκνινγήζεσλ είλαη ρακειόηεξε από εθείλε ησλ

αληίζηνηρσλ βαζηθώλ βαζκνινγήζεσλ.

Πίνακαρ 1. Σύνοτη ηυν διαθόπυν βαθμολογιών ηος WCST

Βαζκοιογίες Περηγραθή

Αξηζκόο νινθιεξσκέλσλ θαηεγνξηώλ Ο αξηζκόο ησλ αθνινπζηώλ ησλ 10 ζπλερόκελσλ ζσζηώλ

ηαμηλνκήζεσλ (κέγ.=6)

Πξνζπάζεηεο λα νινθιεξώζεη ηε πξώηε θαηεγνξία πλνιηθόο αξηζκόο πξνζπαζεηώλ λα νινθιεξώζεη ηε

πξώηε θαηεγνξία

Έκκνλεο απαληήζεηο Ο αξηζκόο ησλ πξνζπαζεηώλ όπνπ ν αζζελήο επηκέλεη λα

απαληά ζε έλα ιαλζαζκέλν παξαθηλεηηθό

ραξαθηεξηζηηθό

Έκκνλα ιάζε

Πνζνζηηαία έκκνλα ιάζε Ζ ζπγθέληξσζε έκκνλσλ ιαζώλ ζε ζρέζε κε ηε

ζπλνιηθή απόδνζε ζην ηεζη επί ηνηο %

Απνηπρία λα δηαηεξήζεη ηε ζεηξά Όηαλ ν αζζελήο θάλεη πέληε ε παξαπάλσ ζσζηέο

ηαμηλνκήζεηο αιιά κεηά θάλεη έλα ιάζνο πξνηνύ

νινθιεξώζεη κε επηηπρία ηε θαηεγνξία

Πνζνζηηαίν ελλνηνινγηθό επίπεδν απαληήζεσλ πλερόκελεο ζσζηέο απαληήζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζε

πξνζπάζεηεο ησλ ηξηώλ

Τπάξρεη έλαο πιενλάδσλ αξηζκόο βαζκνινγήζεσλ ηνπ WCST. Γηα παξάδεηγκα, νη ζπζρέηηζε

είλαη πςειή κεηαμύ ηνπ αξηζκνύ ησλ θαηεγνξηώλ πνπ νινθιεξώλνληαη θαη ην ζπλνιηθό αξηζκό

ιαζώλ (-.76 κε -.89) θαη κεηαμύ ησλ ιαζώλ εκκνλήο θαη ησλ απαληήζεσλ εκκνλήο (.65 σο -.95)

(Bowden et al., 1998), θαη κεξηθέο βαζκνινγήζεηο (π.ρ. ζπλνιηθά ιάζε) είλαη γξακκηθόο


17

ζπλδπαζκόο άιισλ βαζκνινγηώλ (ιάζε εκκνλήο θαη ιάζε πνπ δελ νθείινληαη ζηελ εκκνλή). Οη

πην θνηλέο κεηξήζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε πξνζέγγηζε ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ

ζην WCST είλαη ν αξηζκόο ησλ θαηεγνξηώλ πνπ νινθιεξώλνληαη θαη ν αξηζκόο ησλ ιαζώλ

εκκνλήο. Ζ κέηξεζε ησλ ιαζώλ εκκνλήο είλαη νξηαθά πην επαίζζεηε κε ηελ ζρεηηθή κε ηελ

ειηθία κείσζε ηεο απόδνζεο ζε ζύγθξηζε κε ηηο θαηεγνξίεο πνπ νινθιεξώλνληαη θαη κπνξεί λα

είλαη θαιύηεξν κέηξν ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ εάλ πξόθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί κηα απιή

βαζκνινγία από ην WCST.

4. Υαραθηερηζηηθά ηοσ WCST.

4.1 Δπηδξάζεηο ησλ δεκνγξαθηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ

Ηλικία και θύλο

Ζ ειηθία έρεη ηελ ηζρπξόηεξε ζρέζε κε ηελ απόδνζε ζην WCST ζπγθξηλόκελε κε άιιεο

δεκνγξαθηθέο κεηαβιεηέο θαη επζύλεηαη γηα ην 20% ηεο κεηαβιεηόηεηαο ζηε βαζκνιόγεζε ηνπ

ηεζη (Rhodes, 2004). Ζ απόδνζε απμάλεηαη απν ηελ ειηθία ησλ 5 εηώλ κέρξη ηελ ειηθία ησλ 19

εηώλ θαη παξακέλεη ζρεηηθά ζηαζεξή κεηαμύ ησλ δεθαεηηώλ 20 κε 50 εηώλ. Μεηώζεηο ζε κεξηθέο

πηπρέο ηεο απόδνζεο (π.ρ αξηζκόο ησλ θαηεγνξηώλ, αξηζκόο ησλ ιαζώλ εκκνλήο) γίλνληαη

πξνθαλήο κεηά ηελ ειηθία ησλ 60 εηώλ (Axelrod & Henry, 1992; Axelrod et al., 1993, Rhodes,

2004).

Ζ επίδξαζε ηνπ θύινπ είλαη ακθηιεγόκελε. Οη πεξηζζόηεξνη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ όηη ην θύιν

δελ ζπζρεηίδεηαη ζεκαληηθά κε ηελ απόδνζε ζην WCST (Arffa et al., 1998). Αληίζεηα, o Boone

et al. (1993) βξήθε όηη ζε έλα πην ειηθησκέλν δείγκα, νη γπλαίθεο ππεξείραλ ησλ αλδξώλ ζην

WCST.

Μοπθυηικό επίπεδο/εκπαίδεςζη και IQ

Σν κνξθσηηθό επίπεδν επηδεηθλύεη κέηξηα ζπζρέηηζε κε ηελ βαζκνινγία ζην WCST (Boone et

al., 1993) θαη θαίλεηαη λα ζπκβάιιεη ζε έλα κηθξό αιιά ζεκαληηθό πνζνζηό κεηαβιεηόηεηαο

(πεξίπνπ 4-7%) ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία (Rhodes, 2004). Γηα ηνπο ελήιηθεο, ε επίδνζε ζην ηεζη

απμάλεηαη βαζκηαία απν ηα ρακειόηεξα ζηα πςειόηεξα επίπεδα κνξθσηηθνύ επηπέδνπ. Αξθεηνί


18

εξεπλεηέο έρνπλ βξεί κέηξηα ζπζρέηηζε κεηαμύ γεληθήο λνεκνζύλεο (IQ) θαη βαζκνινγίαο ζην

WCST (Arffa et al. 1998; Boone, 1999) .

4.2 Γεδνκέλα ζηάζκηζεο (normative data)

Ο Heaton et al. (1993) παξέρεη λόξκεο γηα άηνκα ειηθίαο από 6 έηε θαη 5 κήλεο κέρξη 89 εηώλ.

Σα δεδνκέλα πάξζεθαλ από δείγκα 899 θπζηνινγηθώλ αηόκσλ από ζπλνιηθά έμη επηκέξνπο

δείγκαηα. Σν κνξθσηηθό επίπεδν ησλ ελειίθσλ ήηαλ ιίγν πςειόηεξν από απηό ηνπ γεληθνύ

πιεζπζκνύ ζηηο ΖΠΑ ην 1987. Σν δείγκα ηνπ απνηειείην θαηά 42% από γπλαίθεο θαη 58% από

άλδξεο. Οη αξρηθέο βαζκνινγίεο κεηαηξέπνληαη ζε πνζνζηά. Γηα κεξηθέο βαζκνινγίεο ππάξρνπλ

νη αληίζηνηρεο ηηκέο ζηάζκηζεο (Μ=100, SD=15) θαη Σ ηηκέο (Μ=50, SD=10). Δπεηδή ε ειηθία

θαη ην κνξθσηηθό επίπεδν επεξεάδνπλ ηελ απόδνζε, πξνηείλνληαη ηα δεκνγξαθηθά δεδνκέλα

ζηάζκηζεο, εηδηθά γηα δηαγλσζηηθνύο ζθνπνύο. Όηαλ εμάγνληαη ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηελ

επάξθεηα ελόο αηόκνπ λα αληεπεμέιζεη ζηηο θαζεκεξηλέο ιεηηνπξγίεο (π.ρ. εξγαζία),

πξνηηκνύληαη ηα δεδνκέλα US-Census. ηαζκηζκέλεο ηηκέο από 84 θαη θάησ ή Σ ηηκέο από 39

θαη θάησ ζεσξνύληαη όηη βξίζθνληαη ζηελ δπζιεηηνπξγηθή πεξηνρή. Έρνπλ ππάξμεη θαη θάπνηεο

αληηζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ επάξθεηα ησλ λνξκώλ γηα ην WCST. Ο Fastenau (1998) έρεη

ππνζηεξίμεη όηη νη λόξκεο δεκηνπξγνύλ δηαζηξεβιώζεηο, εηδηθά γηα ηνπο πην ειηθησκέλνπο

ελήιηθεο, «δηνξζώλνληαο» ηελ ειηθία, θαη θάλνληαο ηελ απόδνζε ηνπο λα θαίλεηαη κεγαιύηεξε

από απηή πνπ πξαγκαηηθά είλαη.

Μηα πξόζθαηε κεηαλάιπζε ( Rhodes, 2004), 34 κειεηώλ πνπ δεκνζηεύηεθαλ από ην 1990

κέρξη ην 2003 θαη πεξηιάκβαλαλ πεξίπνπ 3000 ζπκκεηέρνληεο, αμηνιόγεζε ηηο δηαθνξέο πνπ

νθείινληαη ζηελ ειηθία ζε λένπο (ειηθία 20-35, Μ= πεξίπνπ 24 έηε, SD=3; Δθπαίδεπζε, Μ=

πεξίπνπ 14 ρξόληα; Ν=1350; 55% γπλαίθεο,) θαη κεγαιύηεξνπο ζε ειηθία (ειηθίεο 55+, Μ=

πεξίπνπ 71 έηε, SD=7; Δθπαίδεπζε, Μ=13 ρξόληα; Ν= πεξίπνπ 1650; 58% γπλαίθεο) πγηείο

ελήιηθεο ζηε ηππηθή εθδνρή ηνπ ηεζη θαη ζηελ εθδνρή ηνπ Nelson. Ζ κειέηε αλαθέξεη ηζρπξέο

αιιαγέο ζηελ απόδνζε πνπ νθείινληαη ζηελ ειηθία θαη ζηηο δύν εθδνρέο ηνπ ηεζη, ζηηο

θαηεγνξίεο πνπ νινθιεξώζεθαλ θαη ζηνλ αξηζκό ησλ ιαζώλ εκκνλήο. Σα δεδνκέλα ηνπ Rhodes

(2004), θαίλεηαη λα απνθαιύπηνπλ πςειόηεξεο βαζκνινγίεο από απηέο πνπ αλέθεξε ν Heaton et

al. (1993) γηα λένπο όζν θαη γηα πην ειηθησκέλνπο ελήιηθεο. Πνπ ζεκαίλεη όηη, νη λόξκεο ηνπ


19

Heaton ζεσξνύλ σο κέζν όξν γηα λένπο ελήιηθεο θαινύ κνξθσηηθνύ επηπέδνπ (20-29 εηώλ, 13-

15 έηε εθπαίδεπζεο), ηα 11 ιάζε εκκνλήο θαη 21 ιάζε εκκνλήο είλαη ν κέζνο όξνο γηα

κεγαιύηεξνπο ζε ειηθία ελήιηθεο θαινύ επίζεο κνξθσηηθνύ επηπέδνπ (70-74 εηώλ, 13-15 έηε

εθπαίδεπζεο).

Σν εγρεηξίδην ρξήζεο (manual) ηνπ WCST πεξηιακβάλεη λόξκεο γηα 459 παηδηά , ειηθίαο 6-17

εηώλ. Ο Paniak et al.(1996, ό.α. ζην Strauss et al., 2006) έρεη επίζεο δώζεη λόξκεο από 685 πγηή

παηδηά από ηνλ Καλαδά, ειηθίαο 9 έσο 14 εηώλ, θπζηνινγηθήο ιεθηηθήο λνεκνζύλεο. Σα παηδηά

επέδεημαλ γεληθή βειηίσζε κε ηελ αύμεζε ηεο ειηθίαο, αιιά δελ έθηαζαλ ηα επίπεδα ησλ

ελειίθσλ ζηελ απόδνζε, δείρλνληαο όηη ην WCST είλαη επαίζζεην ζηηο αιιαγέο ηηο εθηειεζηηθέο

ηθαλόηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ειηθία, πεξηιακβαλνκέλσλ απηώλ πνπ ζπκβαίλνπλ ζηελ

εθεβεία. Γηα ην εύξνο ειηθηώλ 9 έσο 14 εηώλ πξνηηκνύληαη ηα δεδνκέλα πνπ έρνπλ πξνηαζεί απν

ηνπο Paniak et al.(1996) απν ηα δεδνκέλα ησλ Heaton et al. (1993), Chelune & Baer (1986;

N=105), θαη Roselli & Ardilla (1993; N=233) επεηδή ην δείγκα ηνπο είλαη κεγαιύηεξν θαη

θαίλεηαη αληηπξνζσπεπηηθό ηνπ πιεζπζκνύ ηεο Βόξεηαο Ακεξηθήο ζε ζρέζε κε ηε ιεθηηθή

λνεκνζύλε. Γηα παηδηά ειηθίαο 5 έσο 8 εηώλ, ηα δεδνκέλα πνπ ζπιιέρζεθαλ ζηε Μπνθνηά ηεο

Κνινκβίαο, από ηνπο Roselli & Ardilla (1993) ζε Ηζπαλόθσλα παηδηά , δελ έδεημαλ θάπνηεο

δηαθνξέο κεηαμύ ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθώλ νκάδσλ. Οη ζηαζκηζκέλεο ηηκέο είλαη ιίγν

κεγαιύηεξεο απν απηέο πνπ αλαθέξνπλ νη Chelune & Baer (1986) γηα κηθξό δείγκα Ακεξηθάλσλ

θαη απν ηε Shu et al. (2000) γηα έλα δείγκα παηδηώλ απν ηε Σαηβάλ.

4.3 Αμηνπηζηία

Αξιοπιζηία επαναληπηικών μεηπήζευν

Μηα νκάδα 46 πγηώλ παηδηώλ θαη εθήβσλ νινθιήξσζε ην WCST ζε δύν πεξηπηώζεηο, κε

δηάζηεκα πνπ κεζνιαβεί πεξίπνπ έλα κήλα (Heaton et al., 1993). Οη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ

γεληθόηεξνπο ζπληειεζηέο πνπ θπκαίλνληαη από .37 (πνζνζηηαία ιάζε εκκνλήο) ζε .72 (ιάζε

πνπ δελ νθείινληαη ζε εκκνλή). Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί όηη ηα ιάζε ζηάζκηζεο ηεο

κέηξεζεο γηα ηηο ηηκέο ζηάζκηζεο ηνπ WCST ζε θπζηνινγηθά παηδηά είλαη αξθεηά κεγάια. Έηζη

ε επαλεμέηαζε ησλ θπζηνινγηθώλ παηδηώλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα

θαη νη βαζκνινγίεο ηνπ WCST πξέπεη λα εξκελεπηνύλ κε πνιύ πξνζνρή. Παξόκνηα επξήκαηα

αλαθέξνπλ θαη νη Paolo, Axelrod & Troester (1996,ό.α. ζην Strauss et al., 2006). Δπαλεμέηαζαλ


20

87 θπζηνινγηθνύο ειηθησκέλνπο κεηά από έλα δηάζηεκα ελόο έηνπο. Γηα λα δηαζθαιίζνπλ όηη

θάζε ζπκκεηέρνληαο ζα είρε θπζηνινγηθέο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο θαη ζηηο δύν

λεπξνςπρνινγηθέο αμηνινγήζεηο, θαζέλαο απν απηνύο έπξεπε λα έρεη αξρηθή βαζκνινγία DRS

κεγαιύηεξε απν 130 θαη λα κελ είρε θάπνηα έλδεημε ζεκαληηθήο έθπησζεο (π.ρ., πηώζε 10

βαζκώλ ή κεγαιύηεξε). Οη ζπληειεζηέο ζηαζεξόηεηαο ήηαλ γεληθά ρακεινί, θαη θπκαίλνληαλ

από .12 ζηε θιίκαθα Learning to Learn έσο .66 ζηε θιίκαθα Total Number of Errors. Ζ

πιεηνλόηεηα ησλ αηόκσλ βειηηώζεθε ζηελ επαλάιεςε, κε πέληε βαζκνινγίεο WCST λα

εκθαλίδνπλ ζεκαληηθέο θαηα κέζν όξν απμήζεηο ησλ πέληε έσο επηά βαζκώλ. Ο Basso et al.

(1999) επαλαμηνιόγεζε κηα νκάδα 50 πγηώλ αλδξώλ (Μ.Ο. ειηθίαο=32.5, SD=9.27)

αθνινπζώληαο έλα 12-κελν δηάζηεκα θαη βξήθε όηη ε επαλαρνξήγεζε ηνπ ηεζη θαηέιεμε ζε

ζεκαληηθέο βειηηώζεηο ζε όινπο ηνπο δείθηεο, εηδηθά ζηνλ αξηζκό ησλ πξνζπαζεηώλ πνπ

ρξεηάζηεθαλ λα νινθιεξώζνπλ ην ηεζη. Καηά κέζν όξν, ζηελ αξρηθή αμηνιόγεζε ρξεηάζηεθαλ

101.12 θάξηεο, ελώ ζηελ επαλαρνξήγεζε ηνπ WCST, 12 κήλεο αξγόηεξα, ρξεηάζηεθαλ κόλν

84.74 πξνζπάζεηεο, θαη ν αξηζκόο ησλ ιαζώλ εκκνλήο θαη ησλ απαληήζεσλ κεηώζεθαλ ζρεδόλ

ζηα κηζά. Ζ παξνπζία θαη ην κέγεζνο ησλ επηδξάζεσλ ηεο επαλαρνξήγεζεο (practice effects)

ήηαλ παξόκνηα γηα ηα άηνκα κέζεο λνεκνζύλεο όζν θαη γηα ηα άηνκα κε άλσ ηεο κέζεο

θπζηνινγηθήο γεληθήο λνεκνζύλεο. Οη εξεπλεηέο ππνιόγηζαλ επίζεο ηνπο δείθηεο αμηνπηζηίαο

ρξεζηκνπνηώληαο ην ηππηθό ζθάικα πξόβιεςεο γηα λα εθηηκήζνπλ ην εύξνο ηεο αιιαγήο ζηηο

βαζκνινγίεο πνπ ζα αλέκελαλ όηαλ κεηξνύζαλ ην ζθάικα κέηξεζεο θαη ηελ επίδξαζε ηεο

επαλαρνξήγεζεο. Ο πίλαθαο 2 (ζει. 18) δείρλεη ηηο κέζεο πξαγκαηηθέο βαζκνινγίεο ζηνπο 12

κήλεο καδί κε ην ηππηθό ζθάικα πξόβιεςεο (SΔp) θαη ηα δηαζηήκαηα εκπηζηνζύλεο γηα ην 90%

ησλ πεξηπηώζεσλ. Σν κεγάιν εύξνο ησλ βαζκνινγηώλ ηεο επαλαρνξήγεζεο πνπ πέθηεη κέζα ζην

90% ηνπ δηαζηήκαηνο εκπηζηνζύλεο, κπνξεί αθόκα λα αληαλαθιά ζθάικα κέηξεζεο παξά

ζεκαληηθή αιιαγή. Γηα παξάδεηγκα, έλα άηνκν κπνξεί λα απμήζεη ή λα κεηώζεη ηελ επίδνζε ηνπ

πεξίπνπ δύν θαηεγνξίεο, 17 ιάζε, ή ελλέα ιάζε εκκνλήο ρσξίο λα επηδείμεη ζεκαληηθή αιιαγή

ζηελ επίδνζε. Γηα λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηα δηαζηήκαηα εκπηζηνζύλεο, ην 90% ηεο δώλεο

εκπηζηνζύλεο κπνξεί λα αζξνηζηεί κε κηα εθηηκώκελε βαζκνινγία ηνπ αηόκνπ (Ytrue= M +

r[YOBS – M] ), όπνπ Μ είλαη ν κέζνο όξνο ηνπ δείγκαηνο, YOBS είλαη ε πξαγκαηηθή βαζκνινγία

πνπ επηηεύρζε απν ην άηνκν, θαη r είλαη ν ζπληειεζηήο αμηνπηζηίαο. εκαληηθέο αιιαγέο

αληαλαθινύλ ηελ ζπρλόηεηα ησλ βαζκνινγηώλ πνπ πέθηνπλ πάλσ ή θάησ απν ην δηάζηεκα

εκπηζηνζύλεο.


21

Έρεη ππνζηεξηρζεί όηη απν ηε ζηηγκή πνπ έλα άηνκν κε αλέπαθε κλήκε έρεη θαηαλνήζεη ηηο

ηαμηλνκήζεηο ησλ θαηεγνξηώλ θαη ην θξηηήξην ηαμηλόκεζεο, ηόηε ην WCST παύεη λα κεηξά ηελ

ηθαλόηεηα επίιπζεο πξνβιήκαηνο (Lezak et al., 2004). Απηό δείρλεη όηη ε κηθξή ζηαζεξόηεηα

ηνπ WCST γηα ηνπο θπζηνινγηθνύο αλζξώπνπο κπνξεί λα αληαλαθιά όηη, ζηελ επαλαρνξήγεζε,

δελ κεηξά πηα κε ηνλ ίδην ηξόπν ηηο ηθαλόηεηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο. Δίλαη απίζαλν λα

ζπκνύληαη νη εμεηαδόκελνη ηε ζπγθεθξηκέλε πξόνδν ησλ αιιαγώλ ησλ θξηηεξίσλ. Πεξηζζόηεξν

πηζαλό είλαη όηη ζπγθξαηνύληαη νη απαηηήζεηο ηεο γλώζεο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ ηεζη θαη νη

απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο ιήςεο ηνπ ηεζη, δηακνξθώλνληαο επνκέλσο θαη βειηηώλνληαο ηελ

επίδνζε (Basso et al., 1999). ε θιηληθά δείγκαηα, σζηόζν, νη εθηηκήζεηο ηεο αμηνπηζηίαο κπνξεί

λα είλαη ζεκαληηθά πςειέο, δείρλνληαο όηη ην ηεζη είλαη πεξηζζόηεξν επαίζζεην ζε αιιαγέο ζε

θιηληθνύο παξά ζε κε θιηληθνύο πιεζπζκνύο.

Πίνακαρ 2. Πεπιγπαθικά ζηαηιζηικά ζηοισεία και διαζηήμαηα εμπιζηοζύνηρ για ηιρ εκηιμώμενερ

ππαγμαηικέρ βαθμολογίερ ζηη 12-μηνη επανασοπήγηζη ηος WCST (από Basso et al., 1999)

Οη Greve et al. (2002) εμέηαζαλ ηε ζηαζεξόηεηα επηδώλησλ απν ζνβαξό εγθεθαιηθό

ηξαπκαηηζκό (TBI patients) ησλ νπνίσλ ε θαηάζηαζε ήηαλ ζηαζεξή (ηνπιάρηζηνλ γηα έλα ρξόλν

κεηά ηνλ ηξακαηηζκό). Σν ελδηάκεζν δηάζηεκα απν ηελ επαλαρνξήγεζε ήηαλ 53 εβδνκάδεο.

Καηά κέζνλ όξν, νη βαζκνινγίεο βειηηώζεθαλ πεξίπνπ πέληε Σ-ηηκέο. Οη ζπληειεζηέο

ζηαζεξόηεηαο ήηαλ γεληθά νξηαθά θαινί (>60), εθηόο απν ηα ιάζε πνπ δελ νθείινληαλ ζηελ

εκκνλή, ηηο νινθιεξσκέλεο θαηεγνξίεο, ηηο πξνζπάζεηεο γηα ηε πξώηε θαηεγνξία, ηελ απνηπρία

λα δηαηεξήζεη ηε ζεηξά , πνπ ήηαλ όια απξνζδόθεηα ρακειά. Έδηλαλ επίζεο ην 90% ησλ

δηαζηεκάησλ εκπηζηνζύλεο γηα λα θαζνξίζνπλ εάλ νη δηαθνξέο ζηηο βαζκνινγίεο ηεο ρνξήγεζεο


22

θαη ηεο επαλαρνξήγεζεο ηνπ ηεζη (Time 2 & Time 1) είλαη αζπλήζηζηεο γηα αζζελείο TBI. Μηα

αξλεηηθή βαζκνινγία δηαθνξάο δείρλεη όηη ε βαζκνινγία WCST ζηε Time 2 ήηαλ ρακειόηεξε

απν ηε Time 1. Δμαξηώκελε θαη απν ηε κεηαβιεηή, απηό κπνξεί λα δείρλεη βειηίσζε (π.ρ.

ζπλνιηθά ιάζε, απαληήζεηο εκκνλήο, θαη πξνζπάζεηεο λα νινθιεξώζεη ηε πξώηε θαηεγνξία) ή

κείσζε (π.ρ. αξηζκόο ησλ θαηεγνξηώλ, πνζνζηηαίν ελλνηνινγηθό επίπεδν απαληήζεσλ). Οη

εξεπλεηέο δηαπίζησζαλ αθόκα, όηη ε ζηαζεξόηεηα ηνπ WCST-64 ήηαλ θησρόηεξε από ηε

ζηαζεξόηεηα ηεο ηππηθήο κνξθήο ηνπ WCST, θαη γηα ηηο πεξηζζόηεξεο κεηαβιεηέο (εθηόο απν ηα

ζπλνιηθά ιάζε θαη ην πνζνζηηαίν ελλνηνινγηθό επίπεδν απαληήζεσλ), ήηαλ θάησ απν ηα

απνδεθηά επίπεδα.

Αξιοπιζηία ιζοδύναμυν ηύπυν

Ο Bowden et al. (1998) δεκηνύξγεζε κηα ελαιιαθηηθή κνξθή, κε αιιαγκέλε ηε ζεηξά ηεο

ζσζηήο ηαμηλόκεζεο. Πνπ ζεκαίλεη όηη δεηνύζαλ απν ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα ηαμηλνκήζνπλ ηηο

θάξηεο πξώηα ζύκθσλα κε ην ζρήκα, έπεηηα κε ην ρξώκα θαη ηέινο ζύκθσλα κε ηνλ αξηζκό.

Γόζεθαλ ζε θνηηεηέο παλεπηζηεκίνπ θαη νη δύν εθδνρέο ζηελ ίδηα ζπλάληεζε αμηνιόγεζεο, κε

εμηζνξξνπεκέλε ηε ζεηξά παξνπζίαζεο. Οη ζπληειεζηέο αμηνπηζηίαο ήηαλ ρακεινί (.63 θαη

θάησ). Δπνκέλσο, ε ρξήζε ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ δελ θαίλεηαη λα απμάλεη ηελ αμηνπηζηία ζηελ

εμέηαζε καδί κε ηε ηππηθή κνξθή ηνπ ηεζη δύν θνξέο.

Αξιοπιζηία εζυηεπικήρ ζςνέπειαρ

Οη δείθηεο αμηνπηζηίεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ήηαλ εμαηξεηηθνί ζηελ κειέηε ηνπ Greve (1993),

πάλσ απν .83, ελώ κηα άιιε κειέηε (Flashman et al., 1991) έδεημε όηη ε αμηνπηζηία εζσηεξηθήο

ζπλέπεηαο ζηνπο δείθηεο εκκνλήο ήηαλ πνιύ ρακειή (νη ζπζρεηίζεηο δελ αλαθέξνληαη).

4.4 Δγθπξόηεηα

Έρνπλ δεκνζηεπζεί πνιιέο κειέηεο αλάιπζεο παξαγόλησλ (Bell et al., 1997; Greve et al.,

1993), ρξεζηκνπνηώληαο δηάθνξνπο πιεζπζκνύο (π.ρ. λεπξνινγηθνύο θαη ςπρηαηξηθνύο

αζζελείο, ζρηδνθξεληθνύο αζζελείο, κε TBI). Οη πεξηζζόηεξεο έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη

δηεξεπλεηηθή αλάιπζε παξαγόλησλ θαη έρνπλ βξεί ζηνηρεία γηα δύν ή πεξηζζόηεξνπο

παξάγνληεο, αιιά πην ζπρλά αλαθέξνληαη ηξείο παξάγνληεο. Απηνί νη κεραληζκνί

πεξηιακβάλνπλ ηελ ηθαλόηεηα λα αιιάμνπλ θξηηήξην, ηελ δνθηκαζία επίιπζεο


23

πξνβιήκαηνο/ππόζεζεο , θαη δηαηήξεζε ηεο απάληεζεο. ε κηα κεγάιεο θιίκαθαο επηβεβαησηηθή

αλάιπζε παξαγόλησλ από δείγκα λεπξνινγηθώλ (Ν=620) θαη ςπρηαηξηθώλ (228) αζζελώλ θαη

νκάδα ειέγρνπ θπζηνινγηθώλ αηόκσλ (373) βξέζεθαλ ελδείμεηο γηα ηελ ύπαξμε ησλ ηξηώλ

παξαγόλησλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθία ηεο δηεξεπλεηηθή αλάιπζεο παξαγόλησλ (Greve

et al., 2005). Χζηόζν, κόλν ν πξώηνο παξάγνληαο (πνπ πεξηιακβάλεη ηηο Απαληήζεηο Δκκνλήο,

ην Πνζνζηηαίν Δλλνηνινγηθό Δπίπεδν Απαληήζεσλ, ηηο Οινθιεξσκέλεο Καηεγνξίεο, θαη ηηο

πλνιηθέο σζηέο Απαληήζεηο), πνπ αληαλαθινύλ ηε γεληθόηεξε εθηειεζηηθή ιεηηνπξγία,

θάλεθε ζηαηηζηηθά πγηήο. Οη δεπηεξεύνληεο παξάγνληεο (α: Πνζνζηηαίν Δπίπεδν Δλλνηνινγηθώλ

Απαληήζεσλ, Οινθιεξσκέλεο Καηεγνξίεο, πλνιηθέο σζηέο Απαληήζεηο, θαη Λάζε πνπ δελ

νθείινληαη ζε εκκνλή; β: πλνιηθά σζηέο Απαληήζεηο θαη Απνηπρία λα δηαηεξήζεη ηε ζεηξά),

ελώ είλαη πηζαλό λα αληαλαθινύλ ζεκαληηθέο γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο , είλαη ιηγόηεξν ζηαζεξέο

εθηόο όηαλ όια ηα ππνθείκελα αινθιεξώλνπλ όιεο ηηο 128 θάξηεο. Πνπ ζεκαίλεη όηη, ην WCST

είλαη επαίζζεην ζε δηαδηθαζίεο δηαθνξεηηθέο απν ηε γεληθή εθηειεζηηθή ιεηηνπξγία, αιιά

θαίλεηαη λα κελ ηηο κεηξάεη θαιά. Ζ απνπζία κε θπζηνινγηθώλ ιαζώλ πνπ νθείινληαη ζε

εκκνλή ή ε απνηπρία λα δηαηεξήζεη ηε ζεηξά κπνξεί λα έρνπλ κηθξή θιηληθή ζεκαζία, ελώ ε

παξνπζία ηνπο κπνξεί λα ππνδεηθλύεη εηδηθά ειιείκκαηα άμηα επαλεμέηαζεο. Ο Greve et al.

(2005) ζεσξεί επίζεο όηη ην λα έρεηο δύν θξηηήξηα ηεξκαηηζκνύ (π.ρ., νινθιήξσζε ησλ έμη

θαηεγνξηώλ ή όισλ ησλ 128 θαξηώλ, όπνην είλαη πξώην) έρεη πηζαλώο ζπλεηζθέξεη ζηηο

δηαθνξεηηθέο ιύζεηο αλάιπζεο παξαγόλησλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθία. Πξνηείλνπλ ηε

ρξήζε όισλ ησλ 128 θαξηώλ, απν ηε ζηηγκή πνπ ε πξώηκε δηαθνπή κπνξεί λα θαηαιήμεη ζηελ

κεξηθή απώιεηα ρξήζηκσλ πιεξνθνξηώλ.

5. Υρεζηκόηεηα θαη θρηηηθή ηοσ Wisconsin Card Sorting Test

To Wisconsin Card Sorting Test είλαη έλα επξέσο ρξεζηκνπνηεκέλν ςπρνκεηξηθό εξγαιείν ην

νπνίν, όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί ζηα πξνεγνύκελα θεθάιαηα, ζεσξείηαη όηη αμηνινγεί ηηο

ιεηηνπξγίεο ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ θαη ηηο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο γεληθόηεξα. ε κηα

πξόζθαηε κεηα αλάιπζε (Νyhus & Barcelo, 2009) γίλεηαη κηα αλαζθόπεζε ησλ εξεπλώλ πνπ

έρνπλ εμεηάζεη ηε ρξεζηκόηεηα , ή πην αθξηβέζηεξα, ην ζθνπό ηεο ρξήζεο ηνπ WCST, κέρξη

ζήκεξα, θαζώο θαη ηε θξηηηθή πνπ έρεη αζθεζεί γύξσ από απηό. ην πίλαθα 3 (ζει. 21)

παξνπζηάδνληαη νη θιηληθέο κειέηεο πνπ έρνπλ εμεηάζεη ηα παξαπάλσ ζέκαηα θαη νη νπνίεο

έρνπλ θαηαιήμεη άιιεο ζε παξόκνηα θαη άιιεο ζε δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα.


24

Πίνακαρ 3. Κλινικέρ μελέηερ πος σπηζιμοποίηζαν ηη βαθμολογία ηος WCST για να αξιολογήζοςν

ηο μεηυπιαίο ή μή- λοβό υρ έδπα εγκεθαλικού ηπαςμαηιζμού. (από Nyhus & Barcelo, 2009).

Σςνέσεια ζηη ζελ.22 και 23


25


26

Ζ κειέηε ηεο Milner, πνπ δεκνζηεύηεθε ζην Archives of Neurology (1963, ό.α ζην Nyhous &

Barcelo, 2009) , βξήθε όηη 18 αζζελείο κε επηιεπηνγελή εζηία ζηνλ πιαγηνξαρηαίν πξνκεησπηαίν

θινηό (dorsolateral prefrontal cortex-dPFC) ζεκείσζαλ πεξηζζόηεξα ιάζε εκκνλήο από αζζελείο

κε εζηία ζην θνγρνκεησπηαίν θινηό (orbitofrontal cortex-oPFC), ζην κεησπηαίν ή ζην θξνηαθηθό

ινβό. Σα ιάζε πνπ δελ νθείινληαλ ζε εκκνλή δελ είραλ ζεκαληθέο δηαθνξέο ζε όιεο ηηο

θιηληθέο νκάδεο. Ζ Milner ζπλέδεζε ηνλ κηθξό αξηζκό ησλ θαηεγνξηώλ πνπ νινθιεξώζεθαλ

ζηνπο dPFC αζζελείο κε ηηο ηάζεηο γηα εκκνλή, παξά κε ηελ ηάζε ηνπο λα απνζπνύλ ηελ

ζπγθέληξσζε ηνπο. Γηα αξθεηά ρξόληα, απηά ηα αξρηθά επξήκαηα θαη νη εξκελείεο ηνπο

εδξαίσζαλ ην αλακελόκελν πξόηππν λεπξνςπρνινγηθήο απόδνζεο γηα αζζελείο κε βιάβεο ζηνλ

πξνκεησπηαίν θινηό, θαη εηδηθόηεξα ζηνλ dPFC. Πεξηζζόηεξα απν 40 ρξόληα κεηά ε κειέηε ηεο

Milner έρεη επεξεάζεη πνιύ ηελ ζρεηηθή έξεπλα. Τπάξρνπλ κειέηεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηα

πνξίζκαηα ηεο κειέηεο ηεο Milner, θαη άιιεο νη νπνίεο δηαθσλνύλ. Πνιιέο θνξέο βέβαηα νη

ζπγθξίζεηο κεηαμύ ησλ κειεηώλ δελ είλαη πιήξεηο. Πξόζθαηα, πνιιέο θιηληθέο κειέηεο, όπσο

θαίλεηαη θαη ζηνλ Πίλαθα 3 (ζει.21-23) αλαθέξνπλ θαθή επίδνζε ζην WCST αζζελώλ κε

βιάβε ζην κεησπηαίν θινηό. Αλ θαη έρεη αλαθεξζεί όηη ε βιάβε ηνπ αξηζηεξνύ κεησπηαίνπ

θινηνύ επεξεάδεη ηελ απόδνζε ζην WCST πεξηζζόηεξν απν ηε βιάβε ζην δεμί κεησπηαίν

θινηό, άιινη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ πσο δελ ππάξρεη δηαθνξά ζηελ πιεπξίσζε ηεο βιάβεο ζην

κεησπηαίν θινηό. Δπηπιένλ, πνιιέο θιηληθέο κειέηεο δείρλνπλ όηη βιάβε ζε πεξηνρή εθηόο ηνπ


27

κεησπηαίνπ θινηνύ ή δηάρπηε βιάβε ζε πεξηνρέο ηνπ κεησπηαίνπ θαη άιινπ εθηόο απηνύ θινηνύ

επεξεάδνπλ ηελ απόδνζε ζην WCST. Πην εηδηθά, πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ αλαθέξεη όηη βιάβε

ζηηο πεξηνρέο ηνπ θξνηαθηθνύ θινηνύ, ηνπ ηππνθάκπνπ, ζε ππνθινηώδεηο αθόκα θαη ζε πεξηνρέο

ηεο παξεγθεθαιίδαο, πξνθαινύλ παξόκνηεο θαθέο επηδόζεηο ζην WCST όπσο εθείλεο πνπ

νθείινληαη ζε βιάβεο ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ.

Οη ζύγρξνλεο λεπξναπεηθνληζηηθέο ηερληθέο έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε πνιιέο κειέηεο γηα λα

πεξηγξάςνπλ ηηο αιιαγέο ζηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ εγθεθάινπ θαηα ηε δηάξθεηα ηεο ρνξήγεζεο

ηνπ WCST. Οη πεξηζζόηεξεο απν απηέο ηηο κειέηεο έρνπλ εζηηάζεη ζε νκάδεο ςπρηαηξηθώλ

αζζελώλ θαη θπζηνινγηθώλ νκάδσλ ειέγρνπ. ην πίλαθα 4 (ζει. 25-28) παξνπζηάδνληαη ηα

απνηειέζκαηα απν ηνπο πγηείο πιεζπζκνύο. Γεληθά, ηα θπζηνινγηθά άηνκα δείρλνπλ έλα πην

νκνγελνπνηεκέλν επίπεδν απόδνζεο ζηε ζπκπεξηθνξά ζε ζρέζε κε θιηληθά δείγκαηα , θαη,

επαθόινπζα, ηα απνηειέζκαηα ηεο ιεηηνπξγηθήο απεηθόληζεο ηνπ εγθεθάινπ, αλακέλνληαη λα

δείρλνπλ θαιύηεξε αλαηνκηθή ζπλεθηηθόηεηα θαη εηδηθόηεηα απν ηηο κειέηεο κε βιάβεο. Οη

πεξηζζόηεξεο λεπξναπεηθνλνζηηθέο κειέηεο ηεο απόδνζεο ζην WCST αλαθέξνπλ ζεκαληηθή

αύμεζε ηεο κεηαβνιηθήο ή λεπξσληθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηηο πεξηνρέο ηνπ κεησπηαίνπ ή

πξνκεησπηαίνπ θινηνύ. ηε πιεηνςεθία ησλ κειεηώλ , ε αύμεζε ζηελ ελεξγνπνίεζε βξέζεθε

ζηνλ dFPC, θαη κεξηθέο κειέηεο απνθάιπςαλ επίζεο ελεξγνπνίεζε ζηνλ θνηιηαθό-πιάγην

πξνκεησπηαίν θινηό (ventrolateral prefrontal cortex-vPFC). Ζ πιεπξίσζε απηήο ηεο αύμεζεο

ζηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ πξνκεησπηαίνπ θινηνύ ζην αξηζηεξό ή ζην δεμί εκηζθαίξην ζπλερίδεη λα

είλαη ππν δηεξεύλεζε. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνλόηεηα ησλ ιεηηνπξγηθώλ λεπξναπεηθνληζηηθώλ

κειεηώλ δείρλνπλ ελεξγνπνίεζε ζε έλα δίθηπν πεξηνρώλ ηνπ εγθεθάινπ πνπ ζρεηίδνληαη κε

δηάθνξεο πηπρέο κε ηελ επίδνζε ζην WCST. Ζ απνηειεζκαηηθή επίδνζε ζην WCST έρεη

ζπζρεηηζζεί ζπλερώο κε αύμεζε (ή κείσζε) ζηε λεπξσληθή δξαζηεξηόηεηα ζε έλα εθηεηακέλν

δίθηπν αλαηνκηθώλ πεξηνρώλ , πνπ εθηόο απν ηηο πξνκεησπηαίεο θινηώδεηο πεξηνρέο

πεξηιακβάλεη επίζεο πεξηνρέο ησλ θάησ βξεγκαηηθώλ ιόβησλ, ηνπ θξνηαθηθνύ-βξεγκαηηθνύ

θινηνύ. Ληγόηεξε ζπκθσλία ππάξρεη ζρεηηθά κε άιιεο δνκέο ηνπο εγεθάινπ όπσο ν κέζν-

ζάιακνο, ηα βαζηθά γάγγιηα, θαη ε παξα-ηππνθάκπεηα έιηθα. Απηέο νη ελεξγνπνηήζεηο

ζπκθσλνύλ κε πξόηεξεο κειέηεο κε αζζελείο θαη ππνζηεξίδνπλ ηελ εκπινθή ελόο εθηεηακέλνπ

λεπξσληθνύ δηθηύνπ ζηελ επηηπρή απόδνζε ζην WCST, πνπ πεξηιακβάλεη όρη κόλν

πξνκεησπηαίεο ή νπίζζηεο θινηώδεηο πεξηνρέο, αιιά θαη ππνθινηώδεηο δνκέο όπσο ηα βαζηθά

γάγγιηα.


28

Πίνακαρ 4. Λειηοςπγικέρ νεςποαπεικονιζηικέρ μελέηερ πος αξιολόγηζαν ηην ενεπγοποίηζη ηυν

μεηυπιαίυν ή μή πεπιοσών ηος εγκεθάλος καηά ηη διάπκεια ηηρ σοπήγηζηρ ηος WCST ζε ςγιή

άηομα. (από Nyhus & Barcelo, 2009).


29


30


31

6. Δθηειεζηηθές ιεηηοσργίες θαη ιεηηοσργίες ηωλ κεηωπηαίωλ ιοβώλ ζηε τηδοθρέλεηα.

Από ηε πξώηε αλαθνξά ηνπ Kraepelin ζηε ζρηδνθξέλεηα ην 1896, έλα ηεξάζηην κέξνο ηεο

επηζηεκνληθήο έξεπλαο έρεη επηρεηξήζεη λα θαηαλνήζεη ηηο δηαθνξεηηθέο παζνθπζηνινγηθέο

δηεξγαζίεο πνπ θξύβνληαη πίζσ απν απηή ηε πνιύπινθε δηαηαξαρή ηνπ εγθεθάινπ. Σηο

ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρεη ζεκεησζεί ζεκαληηθή πξόνδνο ζηελ θαηαλόεζε ησλ πηζαλώλ θαη


32

δνκηθώλ θαη ιεηηνπξγηθώλ δηαηαξαρώλ ηνπ θεληξηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο ζε αζζελείο κε

ζρηδνθξέλεηα. Αλ θαη είλαη αλαγθαίεο νη απνδείμεηο γηα ηελ λεπξνπαζνινγία εο ζρηδνθξέλεηαο ,

δελ έρνπλ παξαηεξεζεί ζε όινπο ηνπο αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα λεπξναλαηνκηθέο

δπζιεηηνπξγίεο, ππνζθάπηνληαο έηζη ην επηρείξεκα όηη ππάξρεη κία, θνηλή

λεπξνπαζνθπζηνινγία. Ζ έκθαζε ζηελ έξεπλα ηεο ζρηδνθξέλεηαο, πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ

θαηαλόεζε ησλ δπζιεηηνπξγηώλ ζε ζπγθεθξηκέλα εγθεθαιηθά θπθιώκαηα παξά ζε θεληξηθέο

πεξηνρέο ηνπ εγθεθάινπ. Ζ κειέηε ησλ θπθισκάησλ ηνπ εγθεθάινπ έρεη δώζεη κηα πινύζηα

εθηίκεζε ησλ ππνζεηηθώλ βηνινγηθώλ κεραληζκώλ πνπ ξπζκίδνπλ ηα ζεκάδηα θαη ηα

ζπκπηώκαηα ηεο ζρηδνθξέλεηαο. Έλα εθηελέο εξεπλεηηθό έξγν έρεη δείμεη όηη νη δηαθνξεηηθέο

παζνθπζηνινγηθέο δηεξγαζίεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ζρηδνθξέλεηα παξάγνπλ «κηα θνηλή ηειηθή

νδό» ηππηθώλ θιηληθώλ εθδειώζεσλ πνπ εμππεξεηνύληαη απν ηνπο κεησπηαίνπο ινβνύο. Ζ

έκθαζε ζηελ έξεπλα ηεο ζρηδνθξέλεηαο, ηνπνζεηείηαη έηζη ζηελ θαηαλόεζε ησλ δπζιεηηνπξγηώλ

ζε εηδηθά εγθεθαιηθά θπθιώκαηα πνπ παξάγνπλ «κηα θνηλή ηειηθή νδό» ηππηθώλ θιηληθώλ

εθδειώζεσλ πνπ εμππεξεηνύληαη απν ηνπο κεησπηαίνπο ινβνύο. Πξάγκαηη, από ηελ επνρή ηνπ

Kraepelin ζηηο αξρέο ηνπ 20νπ

αηώλα, νη κεησπηαίνη ινβνί είλαη πεδίν ηεο πξσηαξρηθήο έκθαζεο

ζηελ έξεπλα ηεο ζρηδνθξέλεηαο. Ζ έκθαζε ηνπ Kraepelin ζην ξόιν ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ ζηε

ζρηδνθξέλεηα βαζίζηεθε ζηε παξαηήξεζε όηη ππάξρεη κηα ζεκαληηθή ζπκθσλία κεηαμύ ησλ

αξλεηηθώλ ζπκπησκάησλ (π.ρ. ζπλαηζζεκαηηθή επηπέδσζε) θαη δπζθνιίεο ζην ζρεδηαζκό ζηε

ζρηδνθξέλεηα , θαη ζηηο δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο πνπ παξαηεξνύληαη ζε αζζελείο κε

ηξαπκαηηζκό ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ.

Πνιιέο πςειέο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο ζεσξνύληαη όηη ειέγρνληαη απν ηνπο κεησπηαίνπο

ινβνύο (Lezak, 2004) πεξηιακβάλνληαο ηηο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο, , ηελ εξγαδόκελε κλήκε,

ηε πξνζνρή, ηελ εκκνλή, ηελ αλαζηνιή, θαη ηε ιεθηηθή ηθαλόηεηα. Όιεο απηέο νη ιεηηνπξγίεο

αιιεινεπηθαιύπηνληαη. ηε παξώλ θεθάιαην ζα καο απαζρνιήζνπλ κόλν νη εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ θαη ε ζρέζε ηνπο κε ηε ζρηδνθξέλεηα. Οη εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο έρνπλ θεξδίζεη ηε πξνζνρή ησλ εξεπλεηώλ ζηε βηβιηνγξαθία ηεο ζρηδνθξέλεηαο

θαζώο ζεσξνύληαη βαζηθή λεπξνγλσζηαθή δπζιεηηνπξγία ηεο δηαηαξαρήο. Οη Reed, Harrow,

Herbener, θαη Martin (2002) εμέηαζαλ ηελ απόδνζε ζηηο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο ζε 42 άηνκα

κε ζρηδνθξέλεηα, κε ή ρσξίο παξνπζία ζεηηθώλ ζπκπησκάησλ, 42 άηνκα κε άιιεο ςπρσηηθέο

δηαηαξαρέο (π.ρ. δηπνιηθή δηαηαξαρή, θαηάζιηςε κε ςπρσζηθά ζηνηρεία), θαη 73 αζζελείο ρσξίο

θάπνηα ςπρσηηθή ςπρηαηξηθή δηαηαξαρή. Οη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα παξνπζίαζαλ ζεκαληηθά


33

πεξηζζόηεξα ειιείκκαηα απν ηηο άιιεο νκάδεο. Οη αζζελείο απηνί είραλ επίζεο κεγαιύηεξε

βιάβε ζηηο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο αλεμάξηεηα απν ηελ ύπαξμε ςπρσζηθώλ ζπκπησκάησλ ηε

πεξίνδν ηεο αμηνιόγεζεο, ππνζηεξίδνληαο ηελ ππόζεζε όηη ηα ειιείκκαηα ζηηο εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο είλαη βαζηθό ζπζηαηηθό ηεο ζρηδνθξέλεηαο παξά κηα άκεζε ζπλέπεηα ησλ

ζπκπησκάησλ ή ησλ επηδξάζεσλ ηεο ζεξαπείαο, όπσο εθείλα πνπ ζπλεπάγεηαη ε ρξήζε

αληηςπρσζηθήο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο.

Σα ειιείκκαηα ζηε ζρηδνθξέλεηα έρνπλ ζπζρεηηζηεί ζπρλόηεξα κε ηνλ ππνιιεηκκαηηθό ππόηππν

ηεο ζρηδνθξέλεηαο. Ζ ζρέζε κεηαμύ ησλ εθηειεζηηθώλ δπζιεηηνπξγηώλ θαη ησλ αξλεηηθώλ

ζπκπησκάησλ είλαη ζεκαληηθή, επεηδή ηα αξλεηηθά ζπκπηώκαηα (π.ρ. έιιεηςε πξνζνρήο, πελία

ινγνπ), κπνξνύλ λα παξαηεξεζνύλ θιηληθά αλάκεζα αλάκεζα ζε αζζελείο κε βιάβε ζην

κεησπηαίν ινβό. Οη Mahurin, Velligan , θαη Miller (1998) εμέηαζαλ ηε ζρέζε κεηαμύ ησλ

εθηειεζηηθώλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ ππόηππσλ ησλ ζπκπησκάησλ ηεο ζρηδνθξέλεηαο. Υνξήγεζαλ

κηα κπαηαξία κέηξεζεο ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ ζε αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα θαη

αμηνιόγεζαλ ηα ζπκπηώκαηα ησλ αζζελώλ ρξεζηκνπνηώληαο ηε πιήξε εθδνρή ηεο Brief

Psychiatric Rating Scale (BPRS). Οη βαζκνινγίεο απν ελλέα εξσηήκαηα ηεο BPRS αλαιύζεθαλ

κε παξαγνληηθή αλάιπζε γηα λα θαζνξηζηνύλ νη θξπθέο δηαζηάζεηο ηεο έθθξαζεο ησλ

ζπκπησκάησλ. Ζ παξαγνληηθή αλάιπζε θαηέιεμε ζε ηξείο δηαζηάζεηο ζπκπησκάησλ:

απόζπξζε-επηβξάδπλζε, λνεηηθή απνδηνξγάλσζε, θαη δηαζηξέβισζε ηεο πξαγκαηηθόηεηαο. Οη

αζζελείο έπεηηα ηνπνζεηήζεθαλ ζε κηα από απηέο ηηο νκάδεο ζύκθσλα κε ηηο βαζκνινγίεο ζηε

BPRS. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ όηη νη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα είραλ ζεκαληηθέο βιάβεο ζε

όιεο ηηο δνθηκαζίεο ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ. Δθείλνη όκσο ηεο νκάδαο απόζπξζε-

επηβξάδπλζε, σζηόζν, παξνπζίαζαλ δπζιεηηνπξγία ζην κεγαιύηεξν κέξνο ησλ δνθηκαζηώλ. Οη

Donohoe & Robertson (2003) κειέηεζαλ ηε ζρέζε κεηαμύ ησλ θιηληθώλ ζπκπησκάησλ θαη ηεο

λεπξνγλσζηαθήο βιάβεο ζηε ζρηδνθξέλεηα. Οη εξεπλεηέο απηνί αλέθεξαλ όηη 10 απν ηηο 11

κειέηεο πνπ εμέηαζαλ βξήθαλ όηη ηα αξλεηηθά θαη απνδηνξγαλσηηθά ζπκπηώκαηα

ζπζρεηίζηεθαλ ηζρπξόηεξα κε ηηο βιάβεο ζηηο εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο, ελώ θακηά κειέηε δελ

αλέθεξε ζπζρέηηζε κε ηα ζεηηθά ζπκπηώκαηα.

Αλάκεζα ζηα εξέσο ρξεζηκνπνηεκέλα λεπξνςπρνινγηθά ηεζη κέηξεζεο ησλ εθηειεζηηθώλ

ιεηηνπξγηώλ είλαη ην WCST, ην νπνίν είλαη έλα απν ηα ειάρηζηα εξγαιεία πνπ έρεη θαλεί λα

είλαη εηδηθά «επαίζζεην» ζε βιάβεο ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ (Heaton, 1981) , θαζηζηώληαο ην


34

ηδαληθό γηα ηελ αλίρλεπζε πηζαλήο παζνινγίαο ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ ζηε ζρηδνθξέλεηα. ε κηα

ζεηξά κειεηώλ ν Weinberger θαη νη ζπλάδειθνη ηνπ (Weinberger et al., 1986, ό.α. ζην Miller &

Cummings, 2007 ) έδεημαλ ην ξόιν ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ ζηε ζρηδνθξέλεηα ζπγθξίλνληαο ηελ

απόδνζε ζην WCST κίαο νκάδαο ρξόλησλ ζρηδνθξελώλ , νη νπνίνη, εμαηηίαο ηεο ρξνληόηεηαο ηεο

λόζνπ, αλακελόηαλ λα απνδόζνπλ πνιύ ρακειόηεξα ζε ζύγθξηζε κε έλα δείγκα πγηώλ,

θπζηνινγηθώλ αηόκσλ. Ζ ηνπηθή εγεθαιηθή αηκαηηθή ξνή (regional cerebral bood flow- rCBF)

ησλ αζζελώλ κε ζρηδνθξέλεηα θαη ησλ πγηώλ αηόκσλ ζύγθξηζεο κεηξήζεθε θαζώο ηνπο

ρνξεγνύληαλ ην WCST ζε ειεθηξνληθό ππνινγηζηή. Οη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα θάλεθε όηη

είραλ κεησκέλε rCBF ζηνλ πιαγηνξαρηαίν πξνκεησπηαίν θινηό θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

δνθηκαζίαο., ελώ ηα πγηή άηνκα ηεο νκάδαο ειέγρνπ έδεημαλ ελεξγνπνίεζε ζηελ ίδηα πεξηνρή.

Υξεζηκνπνηώληα παξόκνηα κεζνδνινγία, νη Liu, Tam, Xie, & Zhao (2002) ζύγθξηλαλ ην rCBF

ζε 21 αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα θαη κε αξλεηηθά ζπκπηώκαηα κε 12 πγηή , θπζηνινγηθά άηνκα

θαζώο ηνπο ρνξεγνύζαλ ην WCST. Σα απνηειέζκαηα δελ έδεημαλ θάπνηα δηαθνξά αλάκεζα ζηηο

δύν νκάδεο. Χζηόζν, θαηα ηε δηάξθεηα ηεο δνθηκαζίαο, νη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα έδεημαλ

ζεκαληηθή ιηγόηεξε αύμεζε ηεο rCBF ζηελ αξηζηεξή πξνκεησπηαία πεξηνρή ζε ζύγθξηζε κε ηα

θπζηνινγηθά άηνκα ηεο νκάδαο ειέγρνπ.

Ζ θύζε ησλ γλσζηηθώλ ειιεηκκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζρηδνθξέλεηα θαη ηνλ εηδηθόηεξν

ξόιν ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ έρεη επίζεο θαλεί ζηε ζύγθξηζε ηεο επίδνζεο ζην WCST αζζελώλ

κε ζρηδνθξέλεηα θαη αζζελώλ κε εγθεθαιηθό ηξαπκαηηζκό. Ο Haut θαη νη ζπλάδειθνη ηνπ

(1996) ζύγθξηλαλ ηελ επίδνζε ζην WCST 12 αζζελώλ κε ζρηδνθξέλεηα κε αζζελείο κε δεμί ή

αξηζηεξό ρακειήο έληαζεο εγθεθαιηθό ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ, αζζελείο κε πςειήο έληαζεο

εγεθαιηθό εθηόο ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ, θαη πγηή, θπζηνινγηθά άηνκα. ην WCST, νη αζζελείο

κε ζρηδνθξέλεηα, θαη νη αζζελείο κε ην ρακειήο έληαζεο εγεθαιηθό είραλ παξόκνηα επίδνζε. Καη

νη δύν απηέο νκάδεο είραλ θαηαλνήζεη ιηγόηεξν ηε δνθηκαζία ζε ζρέζε κε ηηο ππόινηπεο νκάδεο

ηεο κειέηεο, θαζώο εκθάληζαλ θαη κεγαιύηεξν αξηζκό εκκνλώλ. Έηζη, ε παξαπάλσ κειέηε

ζηεξίδεη ην ξόιν ηεο δπζιεηηνπξγίαο ησλ κεησπηαίσλ ινβώλ ζηε ζρηδνθξέλεηα.

Ζ έξεπλα πνπ αθνινύζεζε ηελ επίδνζε ηνπ WCST ζηε ζρηδνθξέλεηα εμέηαζε ην αλ ε θησρή

επίδνζε ησλ αζζελώλ κε ζρηδνθξέλεηα δελ νθεηιόηαλ ζε δπζιεηηνπξγία ηνπ κεησπηαίνπ ινβνύ

αιιά πεξηζζόηεξν ζε παξάγνληεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ελππάξρνπλ ζηε λόζν, όπσο ε αδπλακία

ζπγθέληξσζεο, ε θησρή ζπλεξγαζία, ή έιιεηςε θηλήηξνπ. Γηα λα κειεηήζεη απηή ηε πηζαλόηεηα,


35

νη Goldberg et al. (1987, ό.α. ζην Miller & Cummings, 2007) εμέηαζαλ ην αλ νη αζζελείο κε

ζρηδνθξέλεηα κπνξνύζαλ λα κάζνπλ ηε δνθηκαζία θαη λα βειηηώζνπλ έηζη ηελ επίδνζε ηνπο.

Υνξεγήζεθε ην WCST ζε απηνύο ηνπο αζζελείο ζε δύν ζπλζήθεο: ε κηα πξώηε ζπλζήθε, νη

αζζελείο πιεξνθνξνύληαλ γηα ηα θξηηήξηα ηαμηλόκεζεο (π.ρ. λα ηαμηλνκήζεη ζύκθσλα κε ηνλ

αξηζκό ε ην ρξώκα), ελώ ζηελ άιιε ζπλζήθε, νη εμεηαζηέο έδηλαλ νδεγίεο ζηνπο αζζελείο κεηά

απν θάζε ηνπνζέηεζε ησλ θαξηώλ. Αλ θαη εθείλνη ζηε πξώηε ζπλζήθε είραλ πιεξνθνξεζεί γηα

ηα θξηηήξηα ηαμηλόκεζεο, απέηπραλ λα βειηηώζνπλ ηελ επίδνζε ηνπο ζηε δνθηκαζία θαη

ζπλέρηζαλ λα θάλνπλ πνιιά ιάζε εκκνλήο. Δθείλνη πνπ είραλ ιάβεη νδεγίεο κεηά από ηηο

ηνπνζεηήζεηο ησλ θαξηώλ, αληίζεηα, έδεημαλ βειηίσζε ζηελ επίδνζε ηνπο. Όηαλ ηνπο δεηήζεθε

λα νινθιεξώζνπλ μαλά ηε δνθηκαζία ρσξίο νδεγίεο, σζηόζν, ηα ίδηα άηνκα παιηλδξόκεζαλ ζηε

πξόηεξε θαθή ηνπο επίδνζε. ε αληίζεζε κε άιια επξήκαηα πνπ ππνζηήξηδαλ όηη νη αζζελείο

κπνξνύζαλ λα κάζνπλ λα απνδίδνπλ ζε άιια ηεζη ηα νπνία δελ εμαξηώληαη απν ηνπο

κεησπηαίνπο ινβνύο, ν Goldberg θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ ζπκπέξαλαλ όηη νη αζζελείο κε

ζρηδνθξέλεηα δελ ήηαλ ζε ζέζε λα κάζνπλ ην WCST. Δπνκέλσο, ηα ειιείκκαηα ζε απηό ην ηεζη

νθείινληαλ ζε δπζιεηηνπξγία ηνπ πιαγηνξαρηαίνπ πξνκεησπηαίνπ θινηνύ (DLPFC) θαη δελ είλαη

απιά κηα αληαλάθιαζε ησλ παξαγόλησλ ηεο ζπκπεξηθνξάο. Γηα δύν δεθαεηίεο κεηά ηε

δεκνζηίεπζε απηήο ηεο έξεπλαο έρεη θαηαβιεζεί πξνζπάζεηα λα αμηνινγεζεί εάλ κπνξεί λα είλαη

ζεξαπεύζηκε ε επίδνζε ζην WCST ζε αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα. Αξθεηνί εξεπλεηέο έρνπλ

δείμεη όηη ε ηππηθά θαθή απόδνζε απηώλ ησλ αζζελώλ είλαη πξάγκαηη ζεξαπεύζηκε κε

εθπαίδεπζε , ππνζηεξίδνληαο όηη ην έιιεηκκα κπνξεί λα κελ είλαη ζηέξεν (Everett et al., 2001).

Μηα κεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε ρξεζηκνπνίεζε ρξεκαηηθή αλαηξνθνδόηεζε γηα λα θαζνξηζηεί

εάλ ε αλαηξνθνδόηεζε κπνξνύζε λα κεηώζεη ηνλ αξηζκό ησλ ιαζώλ εκκνλήο πνπ θάλνπλ νη

αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα. Αλ θαη ε αλαηξνθνδόηεζε ήηαλ ζπρλά επηηπρήο , αξθεηνί εξεπλεηέο

έρνπλ βξεί όηη ηα επηπιένλ θίλεηξα δελ βειηίσλαλ ηελ επίδνζε εθηόο από ηηο ιεπηνκεξείο

νδεγίεο (Nisbet et al., 1996).

ε κηα κειέηε πνπ κειεηνύζε αξθεηνύο δηαθνξεηηθνύο ηύπνπο ελίζρπζεο θαη ηε ζηαζεξόηεηα

ηνπο ζην ρξόλν, νη Vollema et al., (1995), εμέηαζαλ 34 αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα νη νπνίνη

επηιέρζεθαλ βάζεη ηεο θαθήο επίδνζεο ηνπο. Οη αζζελείο ινηπόλ ρσξίζηεθαλ ηπραία γηα λα ηνπο

δνζνύλ ηππηθέο νδεγίεο, νδεγίεο γηα ηα θξηηήξηα ηαμηλόκεζεο θαη γηα ηελ ελαιιαγή ησλ ζεηξώλ,

ή γηα λα ηνπο δνζνύλ νδεγίεο γηα ηα θξηηήξηα ηαμηλόκεζεο θαη ηελ ελαιιαγή ησλ ζεηξώλ γηα 25

ζεληο γηα θάζε ζσζηή απάληεζε. Υνξεγήζεθε ην WCST αξρηθά, θαη κεηά απν δύν εβδνκάδεο.


36

ηελ επαλαρνξήγεζε, ε δνθηκαζία ρνξεγήζεθε κηα θνξά ζηε ηππηθή ηεο κνξθή θαη κηα ακέζσο

κεηά ηε παξέκβαζε. Οη επηπιένλ ρνξεγήζεηο έγηλαλ 10 ιεπηά αξγόηεξα, 1 εκέξα κεηά θαη δύν

εβδνκάδεο αξγόηεξα. Δθείλνη νη αζζελείο κε ζεκαληηθά ειιείκκαηα ζην WCST επσθειήζεθαλ

από ηελ εθπαίδεπζε. Μεξηθνί, ζηε πξαγκαηηθόηεηα, πέηπραλ θπζηνινγηθή επίδνζε. Δπηπιένλ, νη

βειηηώζεηο ήηαλ αθόκα εκθαλείο ζηελ επαλαρνξήγεζε δύν εβδνκάδεο αξγόηεξα. Ζ πξόζζεζε

ηεο ρξεκαηηθήο ελίζρπζεο ζηηο νδεγίεο νδήγεζε ζε αύμεζε ησλ θαηεγνξηώλ πνπ

νινθιεξώζεθαλ, αιιά ην θέξδνο ήηαλ κηθξόηεξν από απηό πνπ παξαηεξήζεθε κεηά ηηο νδεγίεο

ρσξίο ρξεκαηηθή ελίζρπζε. Οη εξεπλεηέο ππέζεζαλ όηη ε πξόζζεζε ρξεκαηηθνύ θηλήηξνπ

απέζπαζε ηνπο αζζελείο ή νδήγεζε ζε πάξα πνιπ πιεξνθνξία γηα ηνλ αζζελή ώζηε λα ηελ

αθνκνηώζεη ζε κηα θνξά. Υξεζηκνπνηώληαο παξόκνηα κεζνδνινγία, νη Everett et al. (2001),

αμηνιόγεζαλ ην βαζκό ζηνλ νπνίν αζζελείο κπνξνύλ λα βειηηώζνπλ ηελ επίδνζε ηνπο κε

νδεγίεο από θάξηα ζε θάξηα θαη ζπλερή ιεθηηθή αλαηξνθνδόηεζε. Σν δείγκα απνηεινύζαλ 30

αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα θαη 30 πγηή άηνκα γηα ηελ νκάδα ειέγρνπ. Σν WCST ρνξεγήζεθε ζε

θάζε άηνκν κε ηππηθέο δηαδηθαζίεο. Έπεηηα απν έλα δηάιιεηκκα άλσ ησλ 10 ιεπηώλ, ρνξεγήζεθε

μαλά ην ηεζη ζε εθείλνπο πνπ ήηαλ πξόζπκνη λα ην μαλαθάλνπλ. Καηα ηε δηάξθεηα ηεο

επαλαρνξήγεζεο, δόζεθαλ νδεγίεο από θάξηα ζε θάξηα (όπσο ππελζύκηζε ζηνλ αζζελή όηη

άιιαμε ην θξηηήξην ηαμηλόκεζεο). Όπσο αλακελόηαλ, πξνηνύ ηνπο δνζνύλ νδεγίεο θαη

αλαηξνθνδόηεζε, νη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα πέηπραλ ιίγεο θαηεγνξίεο θαη έθαλαλ πνιιά ιάζε

εκκνλήο. Όηαλ όκσο ηνπο δόζεθαλ νδεγίεο θαη αλαηξνθνδόηεζε έθαλαλ ζεκαληηθά ιηγόηεξα

ιάζε εκκνλήο. Όπσο πξνηάζεθε απν ηνλ Goldman (1994, ό.α. ζην Miller & Cummings, 2007),

εάλ κηα βιάβε είλαη ηξνπνπνηήζηκε θαη παξέρνληαο ζηνηρεία ή άιιεο ζηξαηεγηθέο επίδνζεο,

βνεζάεη λα βειηησζεί ε επίδνζε, απηή ε βειηίσζε κπνξεί λα δείρλεη ππνιιεηκκαηηθή

λεπξνζπκπεξηθνξηζηηθή πιαζηηθόηεηα θαη λα παξέρεη επίγλσζε ηεο θύζεο ή ηεο «έληαζεο» ησλ

ειιεηκκάησλ ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ ησλ αζζελώλ κε ζρηδνθξέλεηα.

Οη Goldman & Weinberger (1994), σζηόζν, επηζήκαλαλ όηη αλ θαη ζε πνιιέο απν απηέο ηηο

κειέηεο νη αζζελείο βειηίσζαλ ηελ επίδνζε ηνπο κε παξερόκελεο νδεγίεο θαη ιεθηηθή

αλαηξνθνδόηεζε, ζπρλά δελ πέηπραλ θπζηνινγηθέο βαζκνινγίεο ζηηο απαληήζεηο θαη ηα ιάζε

εκκνλήο. Δπηπιένλ, ππνζηήξημαλ όηη ε παξνρή νδεγηώλ άιιαμε ηελ δνκή ηνπ ηεζη, θαζώο πιένλ

δελ αμηνινγνύζε ζρεδηαζκό , δνθηκαζία ππνζέζεσλ, αθνινπζία, θαη άιιεο εθηειεζηηθέο

ιεηηνπξγίεο. ε απάληεζε ησλ δύν παξαπάλσ κειεηώλ (Goldman, 1994; Goldberg& Weinberger,

1994) , νη Perry, Potterat, & Braff (2001) ρξεζηκνπνηήζαλ κηα κεζνδνινγία πνπ απαηηνύζε απν


37

ηνπο εμεηαδόκελνπο λα θάλνπλ ρξήζε ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ θαζώο ηνπο ρνξεγνύληαλ

ην WCST ρσξίο λα αιιάδεη ζεκαληηθά ηελ δνκή ηνπ ηεζη. Απηνί νη εξεπλεηέο εμέηαζαλ δύν

νκάδεο αζζελώλ κε ζρηδνθξέλεηα ρξεζηκνπνηώληαο κηα βνήζεηα εθηειεζηηθήο ιεηηνπξγίαο.

ηνπο κηζνύο από απηνύο ηνπο αζζελείο ρνξεγήζεθαλ νη πξώηεο 64 θάξηεο ηνπ WCST κε ηηο

ηππηθέο νδεγίεο, ελώ ην άιιν κηζό ησλ αζζελώλ απιά ξσηήζεθε, «Γηαηί ηνπνζέηεζεο εθεί ηε

θάξηα ζνπ;» κεηά ηελ ηαμηλόκεζε ηνπο, ρσξίο ηε ζπλδξνκή άιισλ νδεγηώλ ή

αλαηξνθνδόηεζεο. Οη ζπλζήθεο κεηά ηξνπνπνηήζεθαλ γηα ηηο ππόινηπεο 64 θάξηεο. Δθείλα ηα

άηνκα πνπ αξρηθά ηνπο δεηήζεθε λα πνύλ ηηο ζηξαηεγηθέο πνύ νδήγεζαλ ζηε ηαμηλόκεζε ηνπο

απέδσζαλ παξόκνηα κε ηα θπζηνινγηθά άηνκα ζύκθσλα κε ηηο ζηαζκηζκέλεο λόξκεο σο πξνο

ηελ ειηθία θαη ηελ εθπαίδεπζε. ηελ νκάδα πνπ είρε δνζεί βνήζεηα γηα ηηο πξώηεο 64 θάξηεο, ε

επίδξαζε ζπλέρηζε λα ππάξρεη θαη ζην δεύηεξν παθέην θαξηώλ, αθόκα θαη όηαλ δελ ηνπο

δεηνύζαλ πιένλ λα πνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο ηνπο. Ζ νκάδα ε νπνία δελ έιαβε βνήζεηα γηα ηηο

πξώηεο 64 θάξηεο αιιά ξσηήζεθε γηα ηε ηνπνζέηεζε ηεο θάξηαο ζην δεύηεξν παθέην ησλ 64

θαξηώλ επίζεο βειηηώζεθε ζην δεύηεξν πάθεην. Απηνί νη αζζελείο, σζηόζν, δελ επέδεημαλ ηόζν

δξακαηηθά απνηειέζκαηα όπσο νη αζζελείο πνπ έιαβαλ βνήζεηα ζην ηέινο. Οη εξεπλεηέο

ππνζέηνπλ όηη, από ηε ζηηγκή πνπ έλαο αζζελήο κε ζρηδνθξέλεηα κάζεη κηα ζηξαηεγηθή, απηή ε

ζηξαηεγηθή είλαη πην αλζεθηηθή ζε λενεηζεξρόκελεο πιεξνθνξίεο, απμάλνληαο ή όρη ηα ζεηηθά

απνηειέζκαηα. Οη εξεπλεηέο θαηέιεμαλ όηη νη αζζελείο κε ζρηδνθξέλεηα έρνπλ έλα έιιεηκκα

ζηελ θηλεηνπνίεζε θαη δηαηήξεζε ησλ εθηειεζηηθώλ ιεηηνπξγηώλ, θαη ην λα ηνπο αλαγθάδεη

θαλείο λα ιεθηηθνπνηνύλ ηηο απαληήζεηο ηνπο ελεξγνπνηνύληαη ή νύησο ή άιισο θξαγκέλεο

εθηειεζηηθέο ιεηηνπξγίεο, όπσο ε πξνζνρή, ε εξγαδόκελε κλήκε, θαη ν ζρεδηαζκόο, νη νπνίεο

είλαη αλαγθαίεο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δνθηκαζίαο.


38

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ

Λύθνπξαο Λ., νιδάηνο Κ. (2006). Σύγγπαμμα Ψςσιαηπικήρ, Σόκνο Α΄. Αζήλα: Δθδόζεηο Βήηα.

Anderson S. W. et al. (1991). WCST performance as a measure of frontal lobe damage. Journal

of Clinical and Experimental Neuropsychology, 13, 909-922.

Anderson C.V. et al. (1995). Frontal lobe lesions, diffuse damage, and neuropsychological

functioning in Traumatic Brain Injury patients. Journal of Clinical and Experimental

Neuropsychology, 6, 900-908.

Arffa S. et al. (1998). WCST performance in above average and superior school children,

relationship to intelligence and age. Archives of Clinical Neuropsychology, 13, 713-720.

Ashendorf L. et al. (2003). Specifity of malingering detection strategies in older adults using the

CVLT and WCST. The Clinical Neuropsychologist, 17, 255-262.

Axelrod B.N., Goldman R.S., Woodard J.L. (1992). Interrater reliability in scoring the WCST.

The Clinical Neuropsychologist, 6, 143-155.

Axelrod B.N. & Henry R.R. (1992). Age related performance on thw WCST, similarities, and

controlled oral word association tests. The Clinical Neuropsychologist, 6, 16-26.

Axelrod B.N., Woodard J.L., Henry R.R. (1992). Analysis of an abbreviated form of the WCST,


Axelrod B.N., Jiron C.C., Henry R.R. (1993). Performance of adults ages 20 to 90 on the

abbreviated WCST, The Clinical Neuropsychologist, 7, 205-209.

Axelrod B.N. et al. (1996). Discriminability of the WCST using the standardization sample,

Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 18, 338-342.

Basso M.R. (2001). Practice effects on the WCST-64 card version across 12 months, The

Clinical Neuropsychologist, 15, 471-478.

Basso M.R. et al. (1999). Practice effects on commonly used measures of executive function

across twelve months, The Clinical Neuropsychologist, 13, 283-292.

Bell M.D. et al. (1997). WCST dimensions in schizophrenia: factorial, predictive, and divergent

validity. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 19, 933-941.

Berg E. A. (1948). A simple objective technique for measuring flexibility in thinking. Journal of

General Psychology, 39, 15-22.

Bernard L.C. et al. (1996). The differential effects of simulating malingering, closed head injury,

and other CNS pathology on the WCST: Support for the “pattern of performance” hypothesis.

Archives of Clinical Neuropsychology, 11, 231-245.

Berry S. (1996). Diagrammatic procedure for scoring the WCST, The Clinical

Neuropsychologist, 10, 117-121.


39

Boone K.B. et al. (2007). The association between neuropsychological scores and ethnicity,

language, and acculturation variables in a large patient population. Archives of Clinical


Boone K.B., Ponton M.O. et al. (1998). Factor analysis of four measures for prefrontal lobe

functioning. Archives of Clinical Neuropsychology, 13, 585-595.

Bowden S.C. et al. (1998). The reliability and internal validity of the WCST.

Neuropsychological Rehabilitation, 8, 243-254.

Caffara P. et al. (2004). Modified Card Sorting Test: Normative data. Journal of Clinical and

Experimental Neuropsychology, 26, 246-250.

Chan CWY et al. (2003). Modified Card Sorting Test performance among community dwelling

elderly Chinese people. Hong Kong Journal of Psychiatry, 13, 2-7.

Chase- Carmichael C.A. et al. (1999). Neurologic validity of WCST with a pediatric population.


Chaytor N. et al. (2006). Improving the ecological validity of executive functioning assessment,

Archives of Clinical Neuropsychology, 21 , 217-227.

Chelune G.J. and Baer R.A. (1986). Developmental norms for the WCST. Journal of Clinical

and Experimental Neuropsychology, 8, 219-228.

Cianchetti C. et al. (2005). Modified WCST: proposal of a supplementary scoring method.


Cianchetti C. et al. (2006). Modified WCST (MCST, MWCST): Normative data in children 4-13

years old, according to classical and new types of scoring. The Clinical Neuropsychologist, 21,

456-478.

Coffey D.M. et al. (2005). The influence of acculturation on the WCST by Mexican Americans.


Darby D., Walsh K. (2005). Walsh’s Neuropsychology, a clinical approach (5th

ed.). Elsevier

Limited.

Donders J, Wildboer M.A. (2004). Validity of the WCST-64 after TBI in children. The Clinical


Donohoe G., Robertson J.H. (2003). Can specific deficits in executive functioning explain the

negative symptoms of schizophrenia? A review. Neurocase, 9, 97-108.

Eling P. et al. (2008). On the historical and conceptual background of the WCST. Brain and

Cognition, 67, 247-253.

Everett J. et al. (2001). Performance of patients with schizophrenia on the WCST. Journal of

Psychiatry and Neuroscience, 26, 123-130.


40

Fastenau P.S. (1998). Validity of regression-based norms: an empirical test of the comprehensive

norms with older adults. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 20, 906-916.

Feldstein S. N. et al. (1999). A comparison of computerized and standard versions of the WCST.


Ferland M.B. et al. (1998). Comparison of the performance of normal individuals and survivors

of TBI on repeat administrations of the WCST. Journal of Clinical and Experimental


Fisk J.E., Sharp C.A. (2004). Age related impairment in executive functioning: updating,

shifting, inhibition, and access. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 26, 874-

890.

Flashman L.A. et al. (1991). Noye on scoring perseveration on the WCST. The Clinical


Fortuny L.A., Heaton R.K. (1996). Standard versus computerized administration of the WCST.


Goldberg T.E., Weinberger D.R. (1994). Schizophrenia, training paradigms, and the WCST

redux. Schizophrenia Research, 11, 291-296.

Greig de Zubicaray, Ashton R. (1996). Nelson’s (1976) Modified Card Sorting Test: a review.


Greve K.W. et al. (1993). Can perseverative responses on the WCST be scored accurately?.


Greve K.W. et al. (1996). The role of attention in WCST performance. Archives of Clinical


Greve K.W. et al. (2005). Latent structure of the WCST: a confirmatory factor analytic study.


Hartman M. et al. (2001). Accounting for age differences on the WCST: Decreased working

memory, not inflexibility. Psychology and Aging, 16, 385-399.

Hartman M. et al. (2003). WCST performance in schizophrenia: the role of working memory.

Schizophrenia Research, 63, 201-217.

Haut M.W. et al. (1996). On the nature of WCST performance in schizophrenia. Psychiatry

Research, 65, 15-22.

Heaton R.K. et al. (1999). Further crossvalidation of regression-based neuropsychological norms

with an update for the Boston naming Test. Journal of Clinical and Experimental


Horner M.D. et al. (1996). Temporal lobe epilepsy and performance on the WCST. Journal of

Clinical and Experimental Neuropsychology, 18, 310-313.


41

Kantrowitz J.T. et al. (2009). It’s all in the cards: effect of stimulus manipulation on WCST

performance in schizophrenia. Psychiatry Research, 168, 198-204.

King J.H. et al. (2002). Validity indicators within the WCST: application of new and previously

researched multivariate procedures in multiple TBI samples. The Clinical Neuropsychologist, 16,

506-523.

Kurtz M.M. et al. (2004). The Penn Condition Exclusion Test (PCET): relationship to the WCST

and work function in patients with schizophrenia. Schizophrenia Research, 68, 95-102.

Kurtz M.M., Wexler B.E. (2006). Differences in performance and learning proficiency on the

WCST in schizophrenia: do they reflect distinct neurocognitive subtypes with distinct functional

profiles?. Schizophrenia Research, 81, 167-171.

Laurent A. et al. (2001). WCST performance and schizotypal features in the first degree relatives

of patients with schizophrenia. Psychiatry Research, 104, 133-144.

Laws K.R. (1999). A meta analytic review of WCST studies in schizophrenia: general

intellectual deficit in disguise?. Cognitive Neuropsychiatry, 4, 1-35.

Lezak, M.D., Howieson, D.B., & Loring D.W. (2004). Neuropsychological Assessment (4th

. Ed.).

New York: Oxford University Press.

Lin C.H. et al. (2000). Performance on the WCST among adolescents in Taiwan: norms, factorial

structure, and relation to schizotypy. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 22,

69-79.

Liu Z. et al. (2002). The relationship between regional cerebral blood flow and the WCST in

negative schizophrenia. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 56, 3-7.

Mahurin R.K. et al. (1998). Executive frontal lobe cognitive dysfunction in schizophrenia: a

symptom subtype analysis. Psychiatry Research, 79, 139-149.

McDonald A.S. (2002). The impact of individual differences on the equivalence of computer

based and paper-and-pencil educational assessments. Computer and education, 39, 299-312.

Merrick E.E. et al. (2003). Validity of the WCST and the WCST-64 after TBI. The Clinical


Miller, B. L., & Cummings, J. L. (2007). The human frontal lobes, functions and disorders. (2nd

ed.), New York: The Guilford Press.

Monchi O. et al. (2001). Wisconsin Card Sorting Revisited: Distinct neural circuits participating

in different stages of the task identified by event-related functional magnetic resonance imaging.

The Journal of Neuroscience, 21, 7733-7741.

Nyhus E., Barcelo F. (2009). The WCST and the cognitive assessment of prefrontal executive

functions: a critical update. Brain and Cognition, 71, 437-451.


42

Paolo A. M., Troster A. I. (1995). Construct validity of the WCST in normal elderly and persons

with Parkinson’s disease. Archives of Clinical Neuropsychology, 10, 463-473.

Perry W. et al. (2001). Self-monitoring enhances WCST performance in patients with

schizophrenia: performance is improved by simply asking patients to verbalize their sorting

strategy. Journal of the International Neuropsychological Society, 7, 344-352.

Purdon S.E., Waldie B. (2001). A short form of the WCST. Journal of Psychiatry and

Neuroscience, 26, 253-256.

Rabin R.A. et al. (2009). Corellation of prepulse inhibition and WCST in schizophrenia and

controls: effects of smoking status. Schizophrenia Research. 114, 91-97.

Rhodes M.G. (2004). Age related differences in performance on the WCST: a meta analytic

review. Psychology and Aging, 19, 482-494.

Rosselli M., Ardila A. (1993). Developmental norms for the WCST in 5-to-12 years old children.


Rossi A. et al. (2002). WCST performance does not discriminate different patterns of premorbid

behavioral abnormalities in schizophrenia patients. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 56,

403-407.

Sherer M. et al. (2003). Use of the WCST and the WCST-64 in the assessment of TBI. Journal

of Clinical and Experimental Neuropsychology, 25, 512-520.

Shu B-C. et al. (2000). Norms of the WCST in 6 -to-11 year old children in Taiwan, The Clinical

Neuropsychologist,14, 275-286.

Stordal K.I. et al.(2005). General psychopathology is more important for executive functioning

than diagnosis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 111, 22-28.

Stratta P. et al. (2003). Relationship of good and poor WCST performance to illness duration in

schizophrenia: a cross sectional analysis. Psychiatry Research, 121, 219-227.

Strauss, E., Sherman, E. M. S., & Spreen, O. (2006). A compendium of neuropsychological tests:

Administration, norms, and commentary (3rd

ed.). New York: Oxford University Press.

Su C-Y. et al. (2008). Construct validity of the WCSt in patients with stroke. The Clinical


Tallent K.A., Gooding D.C. (1999). Working memory and WCST performance in schizotypic

individuals: a replication and extension. Psychiatry Research, 89, 161-170.

Van Gorp W.G. et al. (1997). A clinical comparison of two forms of the CST. The Clinical


Vollema M.G. et al. (1995). Durable improvements in WCST performance in schizophrenic

patients. Schizophrenia Research, 16, 209-215. Waford R.N., Lewine R. (2010). Is perseveration

uniquely characteristic of schizophrenia?. Schizophrenia Research, 118, 128-133.


43

Documents

Εργασία_ΕΠΙΨΥ_Εκτελεστικές-Επιτελικές Λειτουργίες και Σχιζοφρένεια_Wisconsin Card Sorting Test