2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

หลวงปมน ภรทตโต

2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3

ถาไดมโอกาสศกษาชวประวตของพระเถรานเถระ บรพาจารย

มาแลวในจ�านวนมาก เราจะเหนไดประการหนงวา พระอรยสาวกทงหลาย

ดงกลาวมาน เตมไปดวยภมธรรม ภมปญญา งดงามดวยศลาจรยาวตร

คควรแกความเลอมใสศรทธาเหนอเกลาเหนอเศยรแกสานชนทงหลาย

เปนอยางยง

เราจะเหนวา พระอรยสงฆ บรพคณาจารยทเรานอมศรทธา

ทงหลายนน หลายทานมพอแมครบาอาจารยทอบรมธรรมใหพวกทาน

ทงหลาย ชอของทานพระอาจารยมน ภรทตตเถระ นบเปนพระอาจารย

สดยอดพระนกกมมฎฐาน ทมลกศษยลกหาทวประเทศ

ทานเปนตนแบบ เปนยอดของพระอรยสงฆในสายวปสสนา ท

พวกเราควรศกษาเปนแบบอยางในแนวทางปฏปทาอนสละชวตอทศเพอ

พมพครงท ๑ พฤศจกายน 2๕๕2

จ�านวนพมพ ๕,๐๐๐ เลม

จดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม

๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า

อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐2๗๐

โทรศพท ๐-2๗๐2-๗3๕3 และ ๐-2๖3๕-3๙๙๘

ภาพปก/ภาพประกอบ เซมเบ

จดรปเลม คนขางหลง

แยกส canna graphic โทร. ๐๘-๖3๑๔-3๖๕๑

จดพมพโดย บรษท ขมทองอตสาหกรรมการพมพ จ�ากด

๐-2๘๘๕-๗๘๗๑-3

สพพทานง ธมมทานง ชนาต

การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

ขนธะวมตสะมงคธรรม

หลวงปมน ภรทตโต

ชมรมกลยาณธรรม

หนงสอดล�าดบท ๙๘

ค�าน�าจากชมรมกลยาณ

ธรรม

๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕

พระธรรมเปนอยางยง การบ�าเพญเพยรธรรมของทานถอเปนแบบอยาง

อนอกฤษฏและมงมน ทานสามารถหยงร ถงกรรมและหยงร ถงจตใจ

ของเหลาสรรพสตวนอยใหญอยางลกซง ตลอดจนสามารถพดคยกบ

สงสาราสตวตางๆ เปนทเขาใจได ธรรมะหรอบทธรรมทออกมาจากปาก

ของทาน ชางจบจตจบใจของสาธชนเปนอยางยง

ทานคอ พระอรยสงฆทยงใหญทสดในยคสมยหนง ทยากจะหาใคร

เทยบเทยมได ทานคอ เอกองคบรพาจารย ผมงการบ�าเพญเพยรภาวนา

ธรรม ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

เนองในมงคลวาระ ครบรอบ ๖๐ ป แหงการละสงขาร ของทาน

พระอาจารยมน ภรทตตเถระ ในพทธศกราช 2๕๕2 ชมรมกลยาณธรรม

ขอจดพมพหนงสอขนธะวมตสะมงคธรรมเลมน เพอแจกเปนธรรมทาน

นอมถวายแดองคบรพาจารย ดวยความเคารพศรทธาเหนอเศยรเกลา หวง

อานสงสในธรรมทานน จกไดเกอกลเหลาสรรพสตวผแสวงหาหนทาง

พนทกข ใหพบแสงสวางแหงปญญา ตามรอยพระพทธองคและพระอรย

สงฆสาวกทงหลายทวกนเทอญ

ชมรมกลยาณธรรม

ขนธะวมตสะมงคธรรม

นมตถ สคตสส ปญจ ธมมขนธาน

ทาน ศล ภาวนา

คนดมศลธรรม

สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม

อานสงสของการรกษาศล ๕

วธปฏบตของผเลาเรยนมาก

คตธรรมค�าสอน

๗

2๕

3๙

๔๗

๕๕

๖๑

๖๕

สารบญ

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๗

ขาพเจาขอนอบนอมซงพระสคต บรมศาสดาศากยมน

สมมาสมพทธเจา แลพระนวโลกตตรธรรม ๙ ประการ และอรยสงฆ

สาวกของพระพทธเจานน

บดน ขาพเจาจกกลาวซงธรรมขนธ โดยสงเขปตามสต

ปญญาฯ

ยงมทานคนหนงรกตวคดกลวทกข อยากไดสขพนภย

เทยวผายผน เขาบอกวาสขมทไหนกอยากไป แตเทยวหมนไปมา

ขนธะวมตสะมงคธรรมะนมตถ สคตสส ปญจ ธมมขนธาน

๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๙

อยชานาน นสยทานนนรกตวกลวตายมาก อยากจะพนแทๆ

เรองแกตาย วนหนงทานรจรงซงสมทยพวกสงขาร ทานกปะ

ถ�าสนกสขไมหาย เปรยบเหมอนดงกายนเองฯ

ชะโงกดถ�าสนกทกขคลาย แสนสบายรตวเรองกลวนนเบา

ด�าเนนไปเมนมาอยหนาเขา จะกลบไปปาวรองซงพวกพองเลา

กกลวเขาเหมาวาเปนบาบอ ส อย ผ เดยวหาเรองเครองสงบ

เปนอนจบเรองคดไมตดตอ ดกวาเทยวรมรามท�าสอพลอ เดยว

ถกยอถกตเปนเรองเครองร�าคาญฯ

ยงมบรษคนหนง คดกลวตายน�าใจฝอ มาหาแลวพดตรงๆ

นาสงสาร ถามวาทานพากเพยรมากชานาน เหนธรรมทแทจรง

แลวหรอยงทใจหวง เอะ! ท�าไมจงร ใจฉน บรษผนนกอยาก

อยอาศย ทานวาดด ฉนอนโมทนา จะพาดเขาใหญถ�าสนก

ทกขไมม คอกายคตาสตภาวนา ชมเลนใหเยนใจหายเดอดรอน

หนทางจรอรยวงศ จะไปหรอไมไปฉนไมเกณฑ ไมหลอกเลน

บอกความใหตามจรง

แลวกลาวปรศนาทาใหตอบ

ปรศนานนวา ระวง คอ อะไร

ตอบวา วงเรว คอวญญาณอาการใจ เดนเปนแถวตามแนว

กน สญญาตรงไมสงสย ใจอยในวงไปมา สญญาเหนยวภายนอก

หลอกลวงจต ท�าใหคดวนวายเทยวสายหา หลอกเปนธรรมตางๆ

อยางมายา

ถามวา ขนธหา ใครพนจนทงปวง

แกวา ใจซพนอยคนเดยว ไมเกาะเกยวพวพนตดสนพษหวง

หมดทหลงอยเดยวดวง สญญาลวงไมไดหมายหลงตามไป

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๑๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๑๑

ถามวา ทวาตาย ใครเขาตาย ทไหนกน

แกวา สงขารเขาตาย ท�าลายผล

ถามวา สงใดกอใหตอวน

แกวา กลสญญาพาใหเวยน เชอสญญาจงผดคดยนด

ออกจากภพนไปภพนนเทยวหนเหยน เลยลมจตจ�าปดสนทเนยน

ถงจะเพยรหาธรรมกไมเหน

ถามวา ใครก�าหนดใครหมายเปนธรรม

แกวา ใจก�าหนดใจหมาย เรองหาเจาสญญานนเอง คอวา

ดวาชว ผลก ตด รก ชง

ถามวา กนหนเดยวไมเทยวกน

แกวา สนอยากดไมร หวง ในเรองเหนตอไปหายรงรง

ใจกนงแทนนงทงอาลย

ถามวา สระสเหลยมเปยมดวยน�า

แกวา ธรรมสนอยากจากสงสย ใสสะอาดหมดราคไมมภย

สญญาในนนพราก สงขารขนธนนไมกวน ใจจงเปยมเตมทไมม

พรอง เงยบระงบดวงจตไมคดครวญ เปนของควรชมชนทกคนวน

แมไดสมบตทพยสกสบแสน หาแมนเหมอนร จรงทงสงขาร

หมดความอยากเปนยงสงส�าคญ จ�าอยสวนจ�า ไมก�าเกน ใจ

ไมเพลนทงสนหายดนรน

เหมอนดงเอากระจกสองเงาหนา แลวอยาคดตดสญญา

เพราะสญญานนเหมอนดงเงา อยาไดเมาไปตามเรองเครองสงขาร

ใจขยบจบใจทไมปน ไหวสวนตนรแนเพราะแปรไป ใจไมเทยง

ของใจใชตองวา ร ขนธหาตางชนดเมอจตไหว แตกอนนน

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๑2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๑3

หลงสญญาวาเปนใจ ส�าคญวาในวานอกจงหลอกลวง คราวนใจ

เปนใหญไมหมายพง สญญาหนงสญญาใดมไดหวง เกดกตาม

ดบกตามสงทงปวง ไมตองหวงไมตองกนหมสญญา เปรยบ

เหมอนขนยอดเขาสงแทแลเหนดน แลเหนสนทกตวสตว...

สงยงนกแลเหนเรองของตนแตตนมา เปนมรรคาทงนนเชนบนได

ถามวา น�าขนลงตรงสจจงนนหรอ

ตอบวา สงขารแปรแกไมได ธรรมดากรรมแตงไมแกลงใคร

ขนผลกไสจบตองกหมองมว ชวในจต ไมตองคดขดธรรมดา

สภาวะสงเปนจรงดชว ตามแตเรองของเรองเปลองแตตว

ไมพวพนสงขารเปนการเยน ร จกจรงตองทงสงขารทผนแปร

เมอแลเหน เบอแลวปลอยไดคลองไมตองเกณฑ ธรรมกเยนใจ

ระงบรบอาการ

ถามวา หาหนาท มครบกน

ตอบวา ขนธแบงแจกแยกหาฐานเรองสงขาร ตางกองรบ

หนาทมกจการ จะรบงานอนไมไดเตมในตว แมลาภยศ

สรรเสรญ เจรญสข นนทา ทกข เสอมยศ หมดลาภทว รวมลงตาม

สภาพตามเปนจรง ทงแปดสงใจไมหนไปพวพน เพราะวารปขนธ

กท�าแกไขมไดเวน นามกมไดพกเหมอนจกรยนต เพราะรบผล

ของกรรมทท�ามา เรองดพาเพลดเพลนเจรญใจ เรองชวขนวนจต

คดไมหยด เหมอนไฟจดจตหมองไมผองใส นกขนเองทงรก

ทงโกรธไปโทษใคร

อยากไมแกไมตายไดหรอคน เปนของพนวสยจะไดเชย

เชนไมอยากใหจตเทยวคดร อยากใหอยเปนหนงหวงพงเฉย

จตเปนของผนแปรไมแนเลย สญญาเคยอยไดบางเปนครงคราว

ถาร เทาธรรมดาทงหาขนธ ใจนนกขาวสะอาดหมดมลทนสน

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๑๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๑๕

เรองราว ถารไดอยางนจงดยง เพราะเหนจรงถอนหลดสดวถ

ไมฝาฝนธรรมดาตามเปนจรง จะจนจะมตามเรองเครองนอกใน

ดหรอชวต องดบเลอนลบไป ยดสงใดไมได ตามใจหมาย

ใจไมเทยง ของใจไหววบวบ สงเกตจบรไดสบายยง เลกบงใหญ

รไมทนขนธบงธรรมมดผดทน มวดขนธธรรมไมเหนเปนธลไป

สวนธรรมมใหญกวาขนธนนไมแล

ถามวา มไมม ไมมม นคออะไร

ทนตดหมด คดแกไมไหว เชญชใหชดทงอรรถแปล โปรด

แกเถด ทวาเกดมตางๆ ทงเหตผล แลวดบไมมชดใชสตวคน

นขอตนมไมมอยางนตรง ขอปลายไมมมนเปนธรรม ทลกล�า

ไตรภพจบประสงค ไมมสงขาร มธรรมทมนคง

นนแล องคธรรมเอก วเวกจรง ธรรมเปนหนงไมแปรผน

เลศภพสงบยง เปนอารมณของใจไมไหวตง ระงบนงเงยบสงด

ชดกบใจ ใจกสรางจากเมาหายเรารอน ความอยากถอนไดหมด

ปลดสงสย เรองพวพนขนธซาสนไป เครองหมนในไตรจกร

กหกลง ความอยากใหญยงกทงหลด ความรกหยดหายสนท

สนพศวง รอนทงปวงกหายหมดดงใจจง

เชญโปรดชอกอยางหนทางใจ สมทยของจตทปดธรรม

แกวา สมทยกวางใหญนก ยอลงกคอความรกบบใจอาลย

ขนธ ถาธรรมมกบจตเปนนจนรนดร เปนเลกกนสมทยมไดม

จงจ�าไวอยางนวถจต ไมตองคดเวยนวนจนปนป ธรรมไมม

อยเปนนตยตดยนด ใจตกทสมทยอาลยตว

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๑๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๑๗

วาอยางยอทกขกบธรรมประจ�าจต เอาจนคดรเหนจรง

จงเยนทว จะสขทกขเทาไรมไดกลว สรางจากเครองมวคอสมทย

ไปทด ร เทานกคลายหายความรอน พอพกผอนเสาะแสวงหา

ทางหน จตรธรรมลมจตทตดธล ใจรธรรมทเปนสข ขนธทกขแท

แนประจ�า ธรรมคงเปนธรรม ขนธคงขนธเทานนแล ค�าวาเยนสบาย

หายเดอดรอน หมายจตถอนจากผดทตดแก สวนสงขารขนธ

ปราศจากสขเปนทกขแท เพราะตองแกไข ตายไมวายวน

จตรธรรมทล�าเลศจตกถอน จากผดเครองเศราหมองของแสลง

ผดเปนโทษของใจอยางรายแรง เหนธรรมแจง ถอนผดหมดพษใจ

จตเหนธรรมดลนทพนผด พบปะธรรมเปลองเครองกระสน

มสตอยในตวไมพวพน เรองรกขนธขาดสนหายยนด สนธลทง

ปวงหมดหวงใย ถงจะคดกไมหามตามนสย เมอไมหามกลบไมฟง

พนยงไป พงรไดบาปมขนเพราะขนจรง ตอบวา บาปเกดได

เพราะไมร ถาปดประตเขลาไดสบายยง ชวทงปวงเงยบหาย

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

๑๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๑๙

ไมไหวตง ขนธทกสงยอมทกขไมสขเลย

แตกอนขาพเจามดเขลาเหมอนเขาถ�า อยากเหนธรรม

ยดใจจะใหเฉย ยดความจ�าวาเปนใจหมายจนเคย เลยเพลน

เชยชม “จ�า” ธรรมมานาน ความจ�าผดปดไวไมใหเหน จงหลง

เลนขนธหานาสงสาร ใหยกตวอวดตนพนประมาณ เทยวระราน

ตคนอนเปนพนไป ไมเปนผล เทยวดโทษคนอนนนขนใจ เหมอน

กอไฟเผาตวตองมวมอม

ใครผดถกดชวกตวเขา ใจของเราเพยรระวงตงถนอม อยา

ใหอกศลวนมาตอม ควรถงพรอมบญกศลผลสบาย เหนคนอน

เขาชวตวกด เปนราคยดขนธทมนหมาย ยดขนธตองรอนแท

เพราะแกตาย เลยซ�ารายกเลสกลมเขารมกวน เตมทงรกทงโกรธ

โทษประจกษ ทงกลวนกหนกจตคดโหยหวน ซ�าอารมณกามหา

กมาชวน ยกกระบวนทกอยางตางๆ ไป

เพราะยดขนธทงหาวาของตน จงไมพนทกขภยไปไดนา

ถารโทษของตวแลวอยาชาเฉย ดอาการสงขารทไมเทยงร�าไป

ใหใจเคย คงไดเชยชมธรรมะอนเอกวเวกจต ไมเทยงนนหมายใจ

ไหวจากจ�า เหนแลวซ�าดๆ อยทไหว พออารมณนอกดบระงบไป

หมดปรากฏธรรม เหนธรรมแลวยอมหายว นวายจต จตนน

ไมตดคจรงเทานหมดประต รไมรอยางนวถใจ รเทาทไมเทยง

จตตนพนรเรม คงจตเดมอยางเทยงแท ร ตนจตพนจากผด

ทงปวงไมหวง ถาออกไปปลายจตผดทนท

ค�าทวามดนนเพราะจตคดหวงด จตหวงนปลายจตคดออก

ไป จตตนดเมอธรรมะปรากฏหมดสงสย เหนธรรมอนเลศล�า

โลกา เรองคดคนว นหามาแตกอน กเลกถอนเปลองปลด

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

2๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต2๑

ไดหมดสน ยงมทกขตองหลบนอนกบกนไปตามเรอง ใจเชองชด

ตนจตคดไมครวญ ธรรมดาของจตกตองนกคด พอร สก

จตตนพนโหยหวยเงยบสงดจากเรองเครองรบกวน ธรรมดาสงขาร

ปรากฏหมดดวยกน เสอมทงนนคงทไมมเลย

ระวงใจเมอจ�าท�าละเอยด มกจะเบยดใหจตไปตดเฉย

ใจไมเทยงของใจซ�าใหเคย เมอถงเอยหากร เองเพลงของใจ

เหมอนดงมายาทหลอกลวง ทานวาวปสสนปกเลสจ�าแลงเพศ

เหมอนดงจรงทแทไมจรง ร ขนเองหมายนามวาความเหน

ไมใชเชนฟงเขาใจชนไตถาม ทงตรกตรองแยกแยะแกะรปนาม

กใชความเหนเองจงเลงด รขนเองใชเพลงคด รตนจต จตตน

พนโหยหวนตนจตรตวแนวาสงขาร เรองแปรปรวนใชกระบวนไป

ดหรอรอะไร

รอยเพราะหมายคกไมใช จตคงรจตเองเพราะเพลงไหว

จตรไหวๆ กจตตดกนไป แยกไมไดตามจรงสงเดยวกน จตเปน

สองอาการเรยกวาสญญาพาพวพน ไมเทยงนนกตวเองไปเลงใคร

ใจรเสอมของตวกพนมวมด ใจกจดสนรสหมดสงสย ขาดคนควา

หาเรองเครองนอกใน ความอาลยทงปวงกรวงโรย ทงโกรธรก

เครองหนกใจกไปจาก เรองใจอยากกหยดไดหายหวนโหย

พนหนกใจทงหลายโอดโอย เหมอนฝนโปรยใจ ใจเยนเหนดวยใจ

ใจเยนเพราะไมตองเทยวมองคน รจตตนปจจบนพนหวนไหว

ดหรอชวทงปวงไม ห วงใย ต องดบไปทงเรองเครองรงรง

อย เงยบๆ ตนจตไมคดอาน ตามแตการของจตสนคดหวง

ไมตองวนตองวายหายระวง นอนหรอนงนกพนอยตนจต

ทานชมรรคฟงหลกแหลม ชางตอแตมกวางขวางสวางไสว

ยงอกอยางทางใจไมหลดสมทย ขอจงโปรดชใหพสดารเปนการด

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

22 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต23

ตอบวา สมทย คอ อาลยรก เพลนยงนกท�าภพใหม

ไมหนายหน วาอยางต�ากามคณหาเปนราค อยางสงชสมทย

อาลยฌาน ถาจบตามวถ มในจตกเรองคดเพลนไปในสงขาร

เพลนทงปวงเคยมาเสยช านานกลบเป นการดไปให เจรญ

จตไปในสวนทผด กเลยแตกกงกานฟงซานใหญ เทยวเพลนไป

ในผดไมคดเขน สงใดชอบอารมณกชมเพลน เพลนจนเกนลมตว

ไมกลวภย

เพลนดโทษคนอนดนดวยชว โทษของตวไมเหนเปนไฉน

โทษคนอนเขามากสกเทาไร ไมท�าใหเราตกนรกเลย โทษของเรา

เศราหมองไมตองมาก สงวบากไปตกนรกแสนสาหส หมนดโทษ

ตนไวใหใจเคย เวนเสยซงโทษนน คงไดเชยชมสขพนทกขภย

เมอเหนโทษตนชดรบตดทง ท�าออยองคดมากจากไมได

เรองอยากดไมหยดคอตวสมทย เปนโทษใหญกลวจะไมดนกแรง

ดแลไมดนเปนพษของจตนก เหมอนไขหนกถกตองของแสลง

ก�าเรบโรคดวยพษผดส�าแลง ธรรมไมแจงเพราะอยากดนเปน

เดม ความอยากดมมากมกลากจต ใหเทยวคดวนไปจนใจเหม

สรรพชวมวหมองกตองเตม ผดยงเพมร�าไปไกลจากธรรม

ทจรงชสมทยนใจฉนคราม ฟงเนอความไปขางนงทางย งยง

เมอชมรรคฟงใจไมไหวตง ระงบนงใจสงบจบกนทฯ

อนนชอวาขนธวมตสะมงคธรรมประจ�าอยกบทไมมอาการ

ไปไมมอาการมา สภาวธรรมทเปนจรงสงเดยวเทาน และไมม

เรองจะแวะเวยน สนเนอความแตเพยงเทานฯ

ผดหรอถกจงใชปญญาตรองดใหรเถดฯ

พระภรทตโตฯ (มน)

วดสระประทมวน เปนผแตงฯ

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

2๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต2๕

ทาน คอ เครองแสดงน�าใจของมนษยผมจตใจสง มเมตตา

จตตอเพอนมนษยและสตวดวยการให การเสยสละแบงปน มาก

นอยตามก�าลงของวตถเครองสงเคราะหทมอย จะเปนวตถทาน

ธรรมทานหรอวทยาทาน เพอสงเคราะหผอนโดยไมหวงสงตอบแทน

ใดๆ นอกจากกศล คอ ความดทไดจากทานนน เปนสงตอบแทน

ทเจาของทานไดรบอยโดยดเทานน อภยทานควรใหแกกนเมออก

ฝายหนงผดพลาดหรอลวงเกน

ทาน ศล ภาวนา

2๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต2๗

คนมทานยอมเปนผสงาผาเผยและเดนในปวงชน เปนท

เคารพรกในหมชน จะตกอยทศใดยอมไมอดอยากขาดแคลน

จะมสงหรอผอปถมภจนได ไมอบจนทนทกข ผมทานประดบตน

ยอมไมเปนคนลาสมย บคคลทกชนไมรงเกยจ

ผมทานยอมเปนผอบอน หนนโลกใหชมเยน การเสยสละจง

เปนเครองค�าจนหนนโลก การสงเคราะหกนท�าใหโลกมความหมาย

ตลอดไป ไมเปนโลกทไรชาตขาดกระเจง เหลอแตซากแผนดน

ไมแหงแลงแขงกนทกขตลอดไป

ศล คอ รวกนความเบยดเบยนและท�าลายสมบตรางกาย

และจตของกนและกน ศล คอ พชแหงความดอนยอดเยยมทควร

มประจ�าชาตมนษย ไมปลอยใหสญหายไป เพราะมนษยไมมศล

เปนรวกน เปนเครองประดบตว จะไมมทใหซกหวนอนหลบสนท

ไดโดยปลอดภย แมโลกเจรญดวยวตถจนกองสงกวาพระอาทตย

แตความรมรอนแผดเผาจะทวคณยงกวาพระอาทตย ถามวคดวา

วตถมคามากกวาศลธรรม ศลธรรมเปนเพยงสมบตของมนษย

พระพทธเจาผ ค นพบและน�ามาประดบโลกทก�าลงมดมดให

สวางไสว รมเยนดวยอ�านาจศลธรรมเปนเครองปดเปา

ความคดของมนษยผมกเลส ผลตอะไรออกมาท�าใหโลก

รอนจะบรรลยอยแลว ยงปลอยใหความคดตามอ�านาจโดยไมม

ศลธรรมชวยเปนยาชโลมไวบาง จะผลตยกษใหญทรงพษขนมา

กวาน กนมนษยจนไมมอะไรเหลออยบางเลย ความคดของคน

สนกเลสททรงคณอยางสง คอพระพทธเจา มผลใหโลกไดรบความ

รมเยนซาบซง กบความคดทเปนกเลสมผลใหตนเองและผอนไดรบ

ความเดอดรอนจนคาดไมถงผดกนอย มาก ควรหาทางแกไข

ผอนหนกใหเบาลงกอนจะหมดทางแกไข ศลจงเปนเหมอนยาปราบ

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

2๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต2๙

โรค ทงโรคระบาดและเรอรง

ภาวนา คอ การอบรมใจใหฉลาดเทยงตรงตอเหตผลอรรถ

ธรรม รจกวธปฏบตตอตวเองและสงทงหลาย ยดการภาวนาเปนรว

กนความคดฟงของใจใหอยในเหตผลอนจะเปนทางแหงความ

สงบสข ใจทยงมไดรบการอบรมจากภาวนา จงเปรยบเหมอนสตว

ทยงมไดรบการฝกหด ยงมไดรบประโยชนจากมนเทาทควร จ�า

ตองฝกหดใหท�าประโยชน ถงจะไดรบประโยชนตามควร

ใจจงควรไดรบการอบรมใหรเรองของตว จะเปนผควรแก

งานทงหลาย ทงสวนเลกสวนใหญภายนอกภายใน ผมภาวนาเปน

หลกใจ จะท�าอะไรชอบใชความคดอานเสมอ ไมเสยงและไมเกด

ความเสยหายแกตนและผเกยวของ

การภาวนาจงเปนงานเพอผลในปจจบนและอนาคต การ

งานทกชนดทท�าดวยใจของผ มภาวนาจะส�าเรจลงดวยความ

เรยบรอย ท�าดวยความใครครวญเลงถงประโยชนทจะไดรบ เปน

ผมหลกมเหตผล ถอหลกความถกตองเปนเขมทศทางเดนของ

กาย วาจา ใจ ไมเปดชองใหความอยากอนไมมขอบเขตเขามา

เกยวของเพราะความอยากดงเดมเปนไปตามอ�านาจของกเลส

ตณหา ซงไมเคยสนใจตอความผดถก ดชว พาเราเสยไปจนนบ

ไมถวนประมาณไมถก จะเอาโทษมนกไมได ยอมใหเสยไปอยาง

นาเสยดาย ถาไมมสตระลกบางเลยแลว ของเกากเสยไป ของใหม

กพลอยจมไปดวยไมมวนฟนคนตว ฉะนน การภาวนาจงเปนเครอง

หกลางความไมมเหตผลของตนไดด วธภาวนานนล�าบากอยบาง

เพราะเปนวธบงคบใจ

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

3๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3๑

วธภาวนากคอวธสงเกตตวเอง สงเกตจตทมนสยหลกหลก

ไมอยเปนปกตสข ดวยมสตตามระลกรความเคลอนไหวของจต

โดยมธรรมบทใดบทหนงเปนค�าบรกรรม เพอเปนยารกษาจตใจให

ทรงตวอยไดดวยความสงบสขในขณะภาวนา

ทใหผลดกม อานาปาณสต คอ ก�าหนดจตตามลมหายใจ

เขาออกดวยค�าภาวนา พทโธ พยายามบงคบใจใหอยกบอารมณ

แหงธรรมบททน�ามาบรกรรมขณะภาวนา พยายามท�าอยางนเสมอ

ดวยความไมลดละความเพยร จตทเคยท�าบาปหาบทกขอยเสมอ

จะคอยรสกตว และปลอยวางไปเปนล�าดบ มความสนใจหนกแนน

ในหนาทของตนเปนประจ�า จตทสงบตวลงเปนสมาธ เปนจตท

มความสขเยนใจมากและจ�าไมลม ปลกใจใหตนตวและตนใจได

อยางนาประหลาด

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

32 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต33

เมอพดถงการภาวนา บางทานรสกเหงาหงอยนอยใจวาตน

มวาสนานอยท�าไมไหว เพราะกจการยงยากทงภายในบานและ

นอกบาน ตลอดงานสงคมตางๆ ทตองเปนธระ จะมานงหลบตา

ภาวนาอย เหนจะไมทนอยทนกนกบโลกเขา ท�าใหไมอยากท�า

ประโยชนทควรได จงเลยผานไป ควรพยายามแกไขเสยบดน

แทจรงการภาวนา คอ วธแกความยงยากล�าบากใจทกประเภท

ทเปนภาระหนกใหเบาและหมดสนไป ไดอบายมาแกไขไลทกขออก

จากตว การอบรมใจดวยการภาวนากเปนวธหนงแหงการรกษาตว

เปนวธทเกยวกบจตใจผเปนหวหนางานทกดาน

จตจ�าตองเปนตวการรบภาระแบกหาม โดยไมค�านงถงความ

หนกเบาวาชนดใดพอยกไหวไหม จตตองรบภาระทนท ดชวผดถก

หนกเบา เศราโศกเพยงใด บางเรองแทบเอาชวตไปดวย ขณะนน

จตใจยงกลาเอาตวเขาเสยงแบกหามจนได มหน�าซ�ายงหอบเอา

มาคดเปนการบานอกจนนอนไมหลบ รบประทานไมไดกม ค�าวา

หนกเกนไปยกไมไหวเกนก�าลงใจจะคดและตานทานนนไมม

งานทางกายยงมเวลาพกผอนนอนหลบ และยงรประมาณวา

ควรหรอไมควรแกก�าลงของตนเพยงใด สวนงานทางใจไมมเวลาได

พกผอนเอาเลย พกไดเลกนอยขณะนอนหลบเทานน แมเชนนนจต

ยงอตสาหท�างานดวยการละเมอเพอฝนตอไปอก ไมรจกประมาณ

วาเรองตางๆ นนควรแกก�าลงของใจเพยงใด เมอเกดอะไรขน

ทราบแตวาทกขเหลอทน ไมทราบวาทกขเพราะงานหนกและเรอง

เผดรอนเหลอก�าลงใจจะสไหว

ใจคอนกตอส ดกส ชวกส สจนไมรจกหยดยงไตรตรอง

สจนไมรจกตาย หากปลอยไปโดยไมมธรรมเปนเครองยบยง คง

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

3๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3๕

ไมไดรบความสข แมจะมสมบตกายกอง

ธรรม เปนเครองปกครองสมบตและปกครองใจ ถาขาด

ธรรมเพยงอยางเดยว ความอยากของใจจะพยายามหาทรพย ได

กองเทาภเขากยงหาความสขไมเจอ ไมมธรรมในใจเพยงอยางเดยว

จะอยในโลกใด กองสมบตใด กเปนเพยงโลกเศษเดนและกอง

สมบตเดนเทานน ไมมประโยชนอะไรแกจตใจแมแตนด ความทกข

ทรมาน ความอดทน ทนทานตอสงกระทบกระทงตางๆ ไมมอะไร

จะแขงแกรงเทาใจ ถาไดรบความชวยเหลอทถกทาง ใจจะกลาย

เปนของประเสรฐ ใหเจาของไดชมอยางภมใจตอเรองทงหลายทนท

จตเปนสมบตส�าคญมากในตวเรา ทควรไดรบการเหลยวแล

ดวยวธเกบรกษาใหด ควรสนใจรบผดชอบตอจตอนเปนสมบตทม

คายงของตน วธทควรกบจตโดยเฉพาะกคอ ภาวนา ฝกหดภาวนา

ในโอกาสอนควร ควรตรวจดจตวามอะไรบกพรองและเสยไป จะ

ไดซอมสขภาพจต คอนงพนจพจารณาดสงขารภายใน คอ ความ

คดปรงแตงของจตวาคดอะไรบาง ในวนและเวลาทนงๆ มสาระ

ประโยชนไหม คดแสหาเรอง หาโทษ ขนทกขมาเผาตนอยนน

พอรผดถกของตวบางไหม พจารณาสงขารภายนอกวามความ

เจรญขนหรอเจรญลง สงขารรางกายมอะไรใหมหรอมความเกา

แกชราหลดลงไป พยายามเตรยมตวเตรยมใจเสยแตเวลาทพอจะ

ท�าได ตายแลวจะเสยการ

ใหทองอยในใจเสมอวา เรามความแกเจบตายอยประจ�า

ตวทวหนากน ปาชาอนเปนทเผาศพภายนอก และปาชาทฝงศพ

ภายในคอตวเราเอง เปนปาชารอยแปดพนเกาแหงศพทน�ามาฝง

ภายในหรอบรรจอยในตวเราตลอดเวลา ทงศพใหมศพเกาทกวน

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

3๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3๗

พจารณาธรรมสงเวช พจารณาความตายเปนอารมณ ยอมม

ทางถอดถอนความเผลอเยอหยงในวนในชวตและวทยฐานะตางๆ

ออกได จะเหนโทษแหงความบกพรองของตว และพยายามแกไข

ไดเปนล�าดบมากกวาจะไปเหนโทษของคนอนแลวมานนทาเขา

ซงเปนความไมดใสตน

นคอการภาวนา คอวธเตอนตน สงสอนตน ตรวจตรา

ดความบกพรองของตนวาควรแกไขจดใดตรงไหนบาง ใชความ

พจารณาอยท�านองนเรอยๆ ดวยวธสมาธภาวนาบาง ดวยการร�าพง

ในอรยาบทตางๆ บาง ใจจะสงบเยนไมล�าพองผยองตว และ

ไมเอาความทกขมาเผาลนตวเอง เปนผร จกประมาณในหนาท

การงานทพอเหมาะพอดแกตวทงทางกายและทางใจ ไมลมตว

มวสมในสงทเปนหายนะตางๆ คณสมบตของผภาวนานมมากมาย

ไมอาจพรรณนาใหจบสนได

ทาน ศล ภาวนา ธรรมทง 3 น เปนรากแกวของความเปน

มนษย และเปนรากเหงาของพระศาสนา ผเกดมาเปนมนษยตอง

เปนผเคยสงสมธรรมเหลานมาอยในนสยของผจะมาสวมรางเปน

มนษยทสมบรณดวยมนษยสมบตอยางแทจรง

ข น ธ ะ ว ม ต ส ะ ม ง ค ธ ร ร ม

3๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต3๙

หาคนดมศลธรรมในใจ หายากยงกวาเพชรนลจนดา ไดคน

เปนคนดเพยงคนเดยวยอมมคณคามากกวาเงนเปนลานๆ เพราะ

เงนเปนลานๆ ไมสามารถท�าความรมเยนใหแกโลกไดอยางถงใจ

เหมอนไดคนดมาท�าประโยชน

คนดมศลธรรม

๔๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๔๑

คนดแมเพยงคนเดยว ยงสามารถท�าความเยนใหแกโลกได

มากมายและยงยน เชนพระพทธเจาและพระสาวกทงหลายเปน

ตวอยาง คนดแตละคนมคณคามากกวาเงนเปนกายกอง เปน

คณคาแหงความดของตนทจะท�าตอไปมากกวาเงน แมจะจนก

ยอมจน ขอแตใหตวดและโลกมความสข

แตคนโงชอบเงนมากกวาคนดและความด ขอแตไดเงนแม

ตวจะเปนอยางไรไมสนใจคดสนใจด ถงจะชวชาลามกหรอแสน

โสมมเพยงไรไมหลกหาง ขนาดยมบาลเกลยดกลวไมยอมนบเขา

บญชผตองหา กลวจะไปท�าลายสตวนรกดวยกนใหเดอนรอน ขอ

แตไดเงนกเปนทพอใจ สวนจะผดถกประการใดเขาไมยงเกยว

คนดกบคนชว สมบตเงนทองกบธรรมะคอคณความด ผด

กนอยางนแล ใครมหมตากคดแกไขเสยแตบดน อยาใหสายเกน

แก ฉะนน สตวโลกจงตางกนทงภพก�าเนด รปรางลกษณะ จรต

นสย ด-ชว สข-ทกข เพราะกฎของกรรมหรอกฎของตวเองทท�า

ขน ไมใชกฎของใครไปท�าให ตวท�าเอาเอง

ของดมอยกบตวเราทกคน กพากนปฏบตเอา ท�าเอา เมอ

เวลาตายแลววนวาย หานมนตพระมากสลามาตกา ไมใชเกาถกท

คน ตองรบแกเสยแตบดน คอเรงท�าความดแตบดน จะไดหายหวง

อะไรๆ ทเปนสมบตของโลก มใชสมบตอนแทจรงของเรา

ตวจรงไมมใครเหลยวแล สมบตในโลกเราแสวงหามา หามาทจรต

กเปนไฟเผา เผาตวท�าใหฉบหายไดจรงๆ ขอนขนอยกบความ

ฉลาดและความโงเขลาของผแสวงหาแตละราย ทานผพนทกขไป

ดวยความอตสาหสรางความดใสตนจนกลายเปนสรณะของพวกเรา

ทานไมเคยมสมบตเงนทองเครองหวงแหนเปนคนร�ารวย สวยงาม

เฉพาะสมย จงพากนรกพากนหวงจนไมรจกเปนรจกตาย ส�าคญ

ท า น ศ ล ภ า ว น า

๔2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๔3

ตนวาจะไมตายและพากนประมาทจนลมตว เพลดเพลนตกตวง

เอาแตสงไมเปนทาใสตนแทบหาบไมไหว

อยาส�าคญตนวาเกงกาจสามารถฉลาดรกวาเขาเลย ถงกบ

สรางความมดมดปดตาทบถมตวเองจนไมมวนสรางซา เมอถงเวลา

จนตรอกอาจจนยงกวาสตว ถาไมเตรยมทราบไวเสยแตบดน

ซงอย ในฐานะอนควร อาตมาขออภยดวยถาพดหยาบคายไป

แตค�าพดทสงสอนคนใหละชวท�าความด จดเปนหยาบคายอยแลว

โลกเรากจะถงคราวหมดสนศาสนา เพราะไมมผยอมรบความจรง

การท�าบาปหยาบคายมมาประจ�าแทบทกคน ทงใหผลเปนทกขตน

ยงไมอาจรได และต�าหนมนบางพอมทางคดแกไข แตกลบต�าหน

ค�าสงสอนหยาบคาย กนบเปนโรคทหมดหวง

เมอมผเตอนสต ควรยดมาเปนธรรมค�าสอน จะเปนคนม

ขอบเขตมเหตผล ไมท�าตามความอยาก เมอพยายามฝาฝนใหเปน

ไปตามทางของนกปราชญได จะประสบผลคอความสขในปจจบน

ทนตา แมจะมไดเปนเจาของเงนลาน แตมทางไดรบความสขจาก

สมบตและความประพฤตดของตน

คนฉลาดปกครองตนใหมความสขและปลอดภย ไมจ�าเปน

ตองเทยวแสวงหาทรพยมากมาย หรอเทยวกอบโกยเงนเปนลานๆ

มาเปนเครองบ�ารงจงมความสข ผมสมบตพอประมาณในทาง

ทชอบมความสขมากกวาผไดมาในทางมชอบเสยอก เพราะนน

ไมใชสมบตของตนอยางแทจรง ทงๆ ทอยในกรรมสทธ แตกฎ

ความจรงคอกรรม สาปแชงไมเหนดวย และใหผลเปนทกขไมสน

สด นกปราชญทานจงกลวกนนกหนา แตคนโงอยางพวกเราผชอบ

สกเอาเผากนและชอบเหนแกตว ไมมวนอมพอ ไมประสบผลคอ

ความสขดงใจหมาย

ท า น ศ ล ภ า ว น า

๔๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๔๕

คนหวอยเปนปกตสขไมได จงวงหาโนนหาน เจออะไรกควา

ตดมอมาโดยไมส�านกวาผดหรอถก ครนแลวสงความากมาเผา

ตวเองใหรอนยงกวาไฟ คนทหลงจงตองแสวงหา ถาไมหลงกไม

ตองหา จะหาไปใหล�าบากท�าไม อะไรๆ กมอยกบตวเองอยาง

สมบรณอยแลว จะตนเงาตะครบเงาไปท�าไม เพราะรอยแลววาเงา

ไมใชตวจรง ตวจรงคอสจจะทงสทมอยในกายในใจอยางสมบรณ

แลว ความมงมศรสขจะไมบงเกดแกผทจรตสรางกรรมชว มมาก

เทาไหรยอมหมดไป พอแม ปยา ตายาย ทสรางบาปกรรมไว

ผลกรรมนนยอมตกอยกบลกหลานรนหลงใหมอนเปนไป ผทจรต

เบยดเบยนรงแกผอน จะหาความสขความเจรญไมไดเลย

ท า น ศ ล ภ า ว น า

๔๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๔๗

เราทงหลายตางเกดมาดวยวาสนา มบญพอเปนมนษยได

อยางเตมภม ดงททราบอยแกใจ อยาลมตวลมวาสนา โดยลม

สรางคณงามความดเสรมตอ ภพชาตของเราทเคยเปนมนษยจะ

เปลยนแปลงและกลบกลายหายไปเปนชาตทต�าทรามไมปรารถนา

จะกลายมาเปนตวเราเขาแลวแกไมตก

สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม

๔๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๔๙

ความสงศกด ความต�าทราม ความสขทกชนจนถงบรมสข

และความทกขจนเขาขนมหนตทกขเหลาน มไดกบทกคนตลอด

สตว ถาตนเองท�าใหม อยาเขาใจวามไดเฉพาะผก�าลงเสวยอย

เทานน โดยผอนไมม เพราะสงเหลานเปนสมบตกลาง แตกลบ

กลายมาเปนสมบตจ�าเพาะของผผลตผท�าเองได ทานจงสอนไมให

ดถกเหยยดหยามกน เราอาจมเวลาเปนเชนนน หรอยงกวานนกได

เมอถงวาระเขาจรงๆ ไมมใครมอ�านาจหลกเลยงได เพราะกรรมด

กรรมชวเรามทางสรางไดเชนเดยวกบผอน จงมทางเปนไดเชนเดยว

กบผอน และผอนกมทางเปนไดเชนเดยวกบทเราเคยเปน

ศาสนาเปนหลกวชาตรวจตราดตวเองและผอนไดอยาง

แมนย�า ไมมวชาใดในโลกเสมอเหมอน สงดชวทมและเกดอยกบ

ตนทกระยะมใจเปนตวการ พาใหสรางกรรมประเภทตางๆ จนเหน

ไดชดวากรรมมอยกบผท�า มใจเปนเหตของกรรมทงมวล

กรรมเปนของลกลบและมอ�านาจมาก ไมมผใดหนกฎแหง

กรรมไดเลย ถาเราสามารถรเหนกรรมด กรรมชว ทตนและผอนท�า

ขนเหมอนเหนวตถตางๆ จะไมกลาท�าบาป แตจะกระตอรอรน

ท�าแตความด ซงเปนของเยนเหมอนน�า ความเดอดรอนในโลกก

จะลดนอยลงเพราะตางกรกษาตว กลวบาปอนตราย

ทานวาดชวมไดเกดขนเอง แตอาศยการท�าบอยกชนไป

เอง เมอชนแลวกกลายเปนนสย ถาเปนฝายชวกแกไขยาก คอย

แตจะไหลลงไปตามนสยทเคยท�าอยเสมอ ถาเปนฝายดกนบวา

คลองแคลวกลาขนเปนล�าดบ เราเกดเปนมนษยมความสงศกด

มากอยาน�าเรองของสตวมาประพฤต มนษยเราจะต�าลงกวาสตว

และจะเลวกวาสตวอกมากมาย อยาพากนท�า ใหพากนละบาป

บ�าเพญบญท�าแตคณความด อยาใหเสยชวตเปลาทมวาสนาเกด

มาเปนมนษย

ส ต ว โ ล ก ย อ ม เ ป น ไ ป ต า ม ก ร ร ม

๕๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕๑

การท�าความเขาใจเรองของกรรมเปนการศกษาธรรมะเพอ

เตรยมพรอมทจะรบภาวะของตวเราเอง ซงจะตองเปนไปตามกรรม

ทไดท�าไว ตามพทธภาษตทมวา “กรรม จ�าแนกสตวใหทรามและ

ประณตตางกน”

ผสงสยกรรม หรอไมเชอกรรมวามผล คอ ลมตนจนกลาย

เปนผมดบอดอยางชวยไมได แมเขาจะเกดและไดรบการเลยงด

จากพอแมมาเปนอยางดเหมอนโลกทงหลายกตาม เขากมอง

ไมเหนคณของพอแมวาไดใหก�าเนดและเลยงดตนมาอยางไรบาง

แตเขาจะมองเหนเฉพาะรางกายเขาทเปนคนหนงก�าลงรกโลก

อยโดยเจาตวไมรเทานน ไมสนใจคดวาเขาเตบโตมาจากทานทง

สอง ซงเปนแรงหนนรางกายชวตจตใจเขาใหเจรญเตบโตมาจน

ถงปจจบน การดมกนเปนการสรางสขภาพความเจรญเตบโตแก

รางกายไมจดวาเปนกรรม

กรรม คอ การกระท�าดชวทางกาย วาจา ใจ ตางหาก

ผลจรงคอความสขทกขทไดรบกนอยทวโลก กระทงสตวผไมรจก

กรรม รแตกระท�าคอหากนหาอย ทางศาสนาเรยกวากรรมของสตว

ของบคคล และผลกรรมของสตวของบคคล ควรมเมตตาสงสาร

ในสตวทงหลายซงมความเกดแกเจบตายเชนเดยวกบเรา ไมมอะไร

ยงหยอนกวากน

ความยงหยอนแหงวาสนาบารมนนมไดทงคนและสตว

สตวบางตวมวาสนาบารมและอธยาศยดกวามนษยบางคน แตเขา

ตกอยในภาวะความเปนสตวกจ�าตองทนรบเสวยไป สตวเดรจฉาน

กยงมและเสวยกรรมไปตามวบากของมน มใหประมาทเขาวาเปน

สตวทเกดในก�าเนดต�าทราม ความจรงเขาเพยงเสวยกรรมตาม

วาระทเวยนมาถงเทานน เชนเดยวกบมนษยขณะทตกอยในความ

ทกขจนขนแคนกจ�าตองทนเอาจนกวาจะสนกรรม

ส ต ว โ ล ก ย อ ม เ ป น ไ ป ต า ม ก ร ร ม

๕2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕3

เมอมนษยเราเกดเสวยชาตเปนคน มสขบางมทกขบางตาม

วาระของกรรมทอ�านวย มนษยกมกรรมชนดหนงทพาใหมาเปน

เชนน ซงลวนผานก�าเนดตางๆ มาจนนบไมถวน ใหตระหนกใน

กรรมของสตววามตางๆ กน

เพราะฉะนน ไมใหดถกเหยยดหยามในชาตก�าเนดความ

เปนอยของกนและกน และสอนใหรวาสตวทงหลายมกรรมดกรรม

ชวเปนของๆ ตน

ส ต ว โ ล ก ย อ ม เ ป น ไ ป ต า ม ก ร ร ม

๕๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕๕

ค�ำวำ ศล ไดแกสภำพเชนไร ศลอยางแทจรงเปนไปดวย

ความมสต รสงทควรหรอไมควร ระวงการระบายออกทางทวาร

ทงสาม คอยบงคบ กาย วาจา ใจ ใหเปนไปในขอบเขตของศลท

เปนสภาพปกต ศลทเกดจำกกำรรกษำมสภำพปกตไมคะนองทำง

กำย วำจำ ใจ ใหเปนทเกลยด นอกจำกควำมปกตงดงำมทำงกำย

วำจำ ใจของผมศล วำเปนศลเปนธรรม เรำควรรกษำศล ๕

อานสงสของการรกษาศล ๕

๕๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕๗

๑. สงมชวต เปนสงทมคณคา จงไมควรเบยดเบยนขมเหง

และท�าลายคณคาแหงความเปนอยของเขาใหตกไป

2. สงของของใครๆ กรกและสงวน ไมควรท�าลาย ฉก ลก

ปลน จ เปนตน อนเปนการท�าลายสมบตและท�าลายจตใจกน

3. ลก หลาน สาม ภรรยาใครๆ กรกสงวนอยางยง ไม

ปรารถนาใหใครมาอาจเออมลวงเกน เปนการท�าลายจตใจของ

ผอนอยางหนก และเปนบาปไมมประมาณ

๔. มสา การโกหกพกลมเปนสงท�าลายความเชอถอของ

ผอนใหขาดสะบนลงอยางไมมด แมเดรจฉานเขากไมพอใจค�า

หลอกลวง จงไมควรโกหกหลอกลวงใหผอนเสยหาย

๕. สรา ยาเสพตด เปนของมนเมาและใหโทษ ดมเขาไป

ยอมท�าใหคนดๆ กลายเปนคนบาได ลดคณคาลงโดยล�าดบ

ผตองการเปนคนดมสตปกครองตวอยางมนษย จงไมควรดมสรา

เครองท�าลายสขภาพทางรางกายและใจอยางยง เปนการท�าลาย

ตวเองและผอนไปดวยในขณะเดยวกน

อานสงสของศล ๕ เมอรกษาได

๑. ท�าใหอายยน ปราศจากโรคภยเบยดเบยน

2. ทรพยสมบตทอยในความปกครอง มความปลอดภยจาก

โจรผรายมาราวเบยดเบยนท�าลาย

3. ระหวางลก หลาน สาม ภรรยา อยดวยกนเปนผาสก

ไมมผคอยลวงล�ากล�ากราย ตางครองกนอยดวยความเปนสข

๔. พดอะไรมผ เคารพเชอถอ ค�าพดมเสนหเปนทจบใจ

ไพเราะดวยสตยดวยศล

อ า น ส ง ส ข อ ง ก า ร ร ก ษ า ศ ล ๕

๕๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๕๙

๕. เปนผมสตปญญาดและเฉลยวฉลาด ไมหลงหนาหลง

หลง จบโนนชนนเหมอนคนบาคนบอหาสตไมได ผมศลเปนผปลก

และสงเสรมสขบนหวใจคนและสตวทวโลกใหมแตความอบอน

ไมเปนทระแวงสงสย ผไมมศลเปนผท�าลายหวใจคนและสตวใหได

รบความทกขเดอดรอนทกหยอมหญา

อ า น ส ง ส ข อ ง ก า ร ร ก ษ า ศ ล ๕

๖๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๖๑

ผ ทไดศกษาเลาเรยนคมภรวนยมาก มอบายมาก เปน

ปรยายกวางขวาง ครนมาปฏบตทางใจ จตไมคอยจะรวมงาย

ฉะนน ตองใหเขาใจวาความรทไดศกษามาแลวตองเกบใสตใสหบ

ไวเสยกอน ตองมาหดผรคอจตน หดสตใหเปนมหาสต หดปญญา

ใหเปนมหาปญญา ก�าหนดรเทามหาสมมตมหานยม อนเอาออก

ไปตงไววาอนนนเปนอนนน เปนวนคนเดอนป เปนดนฟาอากาศ

วธปฏบต

ของผเลาเรยนมาก

๖2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๖3

กลางหาว ดาวนกขตตฤกษ สารพดสงทงปวง อนเจาสงขาร คอ

อาการจตหากออกไปตงไวบญญตไววาเขาเปนนนเปนน จนรเทา

แลว เรยกวาก�าหนดรทกข สมทย เมอท�าใหมาก เจรญใหมาก

รเทาเอาทนแลว จตกจะรวมลงได

เมอก�าหนดอยกชอวาเจรญมรรค หากมรรคพอแลวนโรธ

กไมตองกลาวถง หากจะปรากฏชดแกผปฏบตเอง เพราะศลกมอย

สมาธกมอย ปญญากมอยในกายวาจาจตน

ทเรยกวา อกาลโก ของมอยทกเมอ โอปนยโก เมอผปฏบต

มาพจารณาของทมอย ปจจตตง จงจะรเฉพาะตว คอมาพจารณา

กายอนนใหเปนของอสภะ เป อยเนาแตกพงลงไปตามสภาพ

ความจรงของภตธาต ปพเพส ภเตส ธมเมส ในธรรมอนมมาแต

เกากอนสวางโรอยทงกลางวนและกลางคน ผมาปฏบตพจารณา

พงรอปมารปเปรยบดงน

อนบคคลผท�านากตองท�าลงไปในแผนดน ลยตมลยโคลน

ตากแดดกร�าฝน จงจะเหนขาวเปลอกขาวสาร ขาวสกมาได และ

ไดบรโภคดมสบาย กลวนท�ามาจากของมอยทงสนฉนใด ผปฏบต

กฉนนน เพราะศล สมาธ ปญญา กมอย ในกายวาจาใจของ

ทกคนฯ

ว ธ ป ฏ บ ต ข อ ง ผ เ ล า เ ร ย น ม า ก

๖๔ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๖๕

* ผ สนใจศกษาปฏบตธรรม คอผ สนใจหาความร ความ

ฉลาดเพอคณงามความดทงหลายทโลกเขาปรารถนากน

เพราะคนเราจะอยและไปโดยไมมเครองปองกนตว ยอม

ไมปลอดภยตออนตรายทงภายนอกภายใน เครองปองกนตว

คอ หลกธรรม มสตปญญาเปนอาวธส�าคญ จะเปนเครองมนคง

ไมสะทกสะทาน มสตปญญาแฝงอยกบตวทกอรยาบท จะคดพด

ท�าอะไรๆ ไมมการยกเวน มสตปญญาสอดแทรกอยดวยทงภายใน

คตธรรมค�าสอน

๖๖ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๖๗

และภายนอก มความเขมแขงอดทน มความเพยรทจะประกอบ

คณงามความด คนออนแอโงเงาเตาตนว นวายอยกบอารมณ

เครองผกพนดวยความนอนใจ และเกยจครานในกจการทจะ

ยกตวใหพนภย

* การต�าหนตเตยนผอน ถงเขาจะผดจรงกเปนการกอกวน

จตใจตนเองใหขนมวไปดวย

ความเดอดรอนวนวายใจทคดแตต�าหนผอนจนอยไมเปนสข

นน นกปราชญถอเปนความผดและบาปกรรม ไมดเลย จะเปนโทษ

ใหทานไดสงไมพงปรารถนามาทรมานอยางไมคาดฝน

การกลาวโทษผอนโดยขาดการไตรตรอง เปนการสงสมโทษ

และบาปใสตนใหไดรบความทกข จงควรสลดสงเวชตอความผด

ของตน งดความเหนทเปนบาปภยแกตนเสย ความทกขเปนของ

นาเกลยดนากลว แตสาเหตทท�าใหเกดทกขท�าไมพอใจสรางขนเอง

* เมอเกดมาอาภพชาตแลว อยาใหใจอาภพอก

ผเกดมาชาตนอาภพแลว อยาใหใจอาภพ คดแตผลตโทษ

ท�าบาปอกศลเผาผลาญตนใหไดทกขเปนบาปกรรมอกเลย

คนชว ท�าชวไดงาย และตดใจไมยอมลดละแกไขใหด

คนด ท�าดไดงายและตดใจกลายเปนคนรกธรรมตลอดไป

* เราตองการของด คนดกจ�าตองฝก ฝกจนด จะพนการ

ฝกไปไมได

งานอะไรกตองฝกทงนนฝกงานฝกคน ฝกสตว ฝกตน

ฝกใจ นอกจากตายแลวจงหมดการฝก ค�าวา ด จะเปนสมบตของ

ผฝกดแลวแนนอน

* ผเหนคณคาของตว จงควรเหนคณคาของผอนวามความ

รสกเชนเดยวกน ไมเบยดเบยนท�าลายกน

ค ต ธ ร ร ม ค� า ส อ น

๖๘ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๖๙

ผมศลสตย เมอท�าลายขนธไปในสคตในโลกสวรรค ไมตกต�า

เพราะอ�านาจศลคมครองรกษาและสนบสนน จงสมควรอยางยง

ทจะพากนรกษาใหบรบรณ ธรรมกสงสอนแลวควรจดจ�าใหด

ปฏบตใหมนคง จะเปนผทรงคณสมบตทกอยางแนนอน

* ศลนนอยทไหน มตวตนเปนอยางไร

ใครเปนผรกษาแลวกรวาผนนเปนศล ศลกอยทตนน เจตนา

เปนตวศล เจตนาคอจตใจ คนเราถาจตใจไมมกไมเรยกวาคน

มแตกายจะท�าอะไรได รางกายกบจตตองอาศยซงกนแลกน เมอ

จตไมเปนศล กายกประพฤตไปตางๆ มโทษตางๆ ผมศลแลว

ไมมโทษ จะเปนปกตแนบเนยนไมหวนไหว ไมมเรองหลงหาหลง

ขอ คนทหาคนทขอตองเปนทกข ขอเทาไหรยงไมม ยงอดอยาก

ยากเขญ

กายกบจตเราไดมาแลวมอยแลว ไดมาจากบดามารดา

พรอมบรบรณแลว จะท�าใหเปนศลกรบท�า ศลมอยทเรานแลว

รกษาไดไมมกาล ไดผลไมมกาล ผมศลยอมเปนผองอาจกลาหาญ

ผมศลยอมมความสข ผจกมงคง บรบรณ สมบรณ ไมอด ไมยาก

ไมจน กเพราะรกษาศลไดสมบรณ จตดวงเดยวเปนศล เปนสมาธ

เปนปญญา

* ผมศลแทเปนผหมดเวรหมดภย

* พระพทธเจาตรสสอนเรองกายวาจาจต มไดสอนอยางอน

ทรงสอนใหปฏบตฝกหดจตใจ

ใหเอาจตพจารณากาย เรยกวา กายานปสสนาสตปฏฐาน

หดสตใหมาก ในการคนควาทเรยกวา ธมมวจยะ พจารณาใหพอ

ทเดยว เมอพจารณาพอจนเปน สตสมโพชฌงค จตจงจะเปนสมาธ

รวมลงเอง การประกอบความพากเพยรท�าจตใหยง เปนการปฏบต

ค�าสอนตามค�าสอนของพระบรมศาสดาสมมาสมพทธเจา

ค ต ธ ร ร ม ค� า ส อ น

๗๐ ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๗๑

* คณธรรม ยงผ เขาถงใหเปนผ ฉลาดปราดเปรองเลอง

ระบอ มความฉลาดกวางขวางในอบายวธ ไมมความคบแคนจนมม

* ความไมยงยน เปนสงทยงใหญแนนอน

ความยงใหญ คอ ความไมยงยน ชวตทยงใหญ คอ ชวต

ทอยดวยทาน ศล เมตตา และกตญญ ชวตทมความด อาจมใช

ความยงใหญ แตชวตทยงใหญ ตองอาศยคณธรรมความดเทานน

* วาสนา นนเปนไปตามอธยาศย

คนทมวาสนาในทางทดมาแลว แตคบคนพาลวาสนากอาจ

เปนเหมอนคนพาลได บางคนวาสนายงออน เมอคบบณฑตวาสนา

กเลอนขนขนเปนบณฑต ฉะนน บคคลควรพยายามคบแตบณฑต

เพอเลอนภมวาสนาของตนใหสงขน

ค ต ธ ร ร ม ค� า ส อ น

* ผมปญญาไมควรใหสงทลวงมาแลวตามมา ไมควรหวงใน

สงทยงมาไมถง ผมปญญาไดเหนในธรรมซงเปนปจจบน ควรเจรญ

ความเหนนนไวเนองๆ ควรรบท�าเสย

ผมปญญาซงมธรรมเปนเครองอย มความเพยรแยกกเลส

ใหหมดไป จะไมเกยจคราน ขยนหมนเพยรทงกลางวนและ

กลางคน

๗2 ห ล ว ง ป ม น ภ ร ท ต โ ต๗3

บ น ท ก