οι γυναίκες

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 1

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 2

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ

πέτρινο μνημείο,

του Γιώργου Ζογγολόπουλου, 1960

(Ζάλογγο)

Το τεράστιο μνημείο βρίσκεται στο βράχο από όπου έπε-

σαν με τα βρέφη τους, χορεύοντας, οι Σουλιώτισσες, για

να αποφύγουν την αιχμαλωσία και την ατίμωση από τους

Τουρκαλβανούς του Αλή Πασά το 1803.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος (1902-2004) θεωρείται ως ένας

από τους πιο σημαντικούς νεοέλληνες γλύπτες. Ήταν

ακόμη ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Η προσπάθειά του να

δημιουργήσει το πρωτοποριακό Ηρώο του Ζαλόγγου, μνη-

μειακή σύνθεση με τύπωση, διήρκεσε μια τετραετία (1954-

60). Οι 5.500 τραχιές πέτρες, που έφτασαν από 160 χλμ.

απόσταση, του έδωσαν τη δυνατότητα να δημιουργήσει

ένα μνημείο απέριττο, αλλά και δυνατό. Το ηρώο στήθηκε

με λαϊκό έρανο και την έμπρακτη βοήθεια των γυναικών

του Ζαλόγγου, οι οποίες κάθε άνοιξη, για παραπάνω από

έξι χρόνια, φόρτωναν τα ζώα τους με πέτρες, που τις ανέ-

βαζαν από ένα δύσβατο μονοπάτι και τις κατέθεταν σαν

ιερή προσφορά στους πελεκητές πετράδες της περιοχής,

για να τις αρμολογήσουν μία-μία στο σιδερένιο και τσιμε-

ντένιο σκελετό. Το ηρώο αποτελείται από σχηματοποιη-

μένες γεωμετρικά γυναικείες μορφές που είναι πιασμένες

στο χορό του θανάτου, σαν πρόσωπα χορού αρχαίας τρα-

γωδίας. Ο Ζογγολόπουλος προτιμούσε να το ονομάζει ως

“Ο χορός των γυναικών στο Ζάλογγο”. Η φθίνουσα κλίμακα

των τεσσάρων γυναικών, η πρώτη από τις οποίες έχει

ύψος 12,60 μ., υπαινίσσεται με την καθοδική διαγώνιο, την

ηρωική πτώση. Χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά στα πρό-

σωπα και στα σώματα, οι γυναίκες στέκονται βουβές. Κα-

τασκευασμένο από σκληρή λευκή πέτρα, λαξεύτηκε επί

τόπου. Το μνημείο είναι ορατό από 40 χλμ.

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 3

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 4

Το γιγαντιαίο ορειχάλκινο άγαλμα είναι

αφιερωμένο στις ανώνυμες ηπειρώτισ-

σες, οι οποίες κατά τον πόλεμο του 1940-

41, προσέφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες

μεταφέροντας στην πλάτη τους πυρομα-

χηκά, τρόφιμα και εφόδια, στις απόκρυ-

μνες πλαγιές της Πίνδου, όπου μάχονταν

οι έλληνες στρατιώτες.

Το έργο του Γιώργου Καλακαλλά (Τύρνα-

βος 1938) διαπνέεται από έναν εσωτε-

ρικό δυναμισμό. Συνδυάζει την κλασική

ισορροπία με την αφαίρεση. Η μορφή του

είναι απόλυτα καθαρή, οι γραμμές απλές

και οι επιφάνειες λιτές, χωρίς περιττές

πτυχές. Ο Γ. Καλακαλλάς έχει φιλοτεχνή-

σει επίσης ενδιαφέρουσες προτομές.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ

ορειχάλκινο άγαλμα,

του Γιώργου Καλακαλλά, 1993

(Κεντρικό Ζαγόρι)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 5

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΩΝ ΤΣΕΡΙΤΣΑΝΩΝ

ορειχάλκινο ανάγλυφο,

του Κώστα Καζάκου, 2003

(Πλατάνια-Τσερίτσανα)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 6

ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ

ορειχαλκινο άγαλμα,

του Μιχάλη Τόμπρου, 1952

(Κόνιτσα)

Από τα ωραιότερα δείγματα της πρώϊμης

ελληνικής μεταπολεμικής γλυπτικής. Πα-

ριστάνει τη βασίλισσα Φρειδερίκη (1917-

1981), φορώντας τοπική ενδυμασία και

κρατώντας στην αγκαλιά της ένα ορφανό

του πολέμου. Τοποθετήθηκε αρχικά στην

Κεντρική Πλατεία της Κόνιτσας το 1953.

Έμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1970,

όταν μικρόνοες, άτεχνοι και ανιστόρητοι

εκπρόσωποι του τότε στρατιωτικού κα-

θεστώτος το απομάκρυναν, ύστερα από

ένα “δημοψήφισμα” που καταργούσε τη

βασιλεία. Σήμερα βρίσκεται δυστυχώς

“φυλακισμένο” σε μια σκοτεινή αποθήκη

της Κόνιτσας. Ο Μιχάλης Τόμπρος τραυ-

ματίστηκε ψυχικά από αυτή τη μεταχεί-

ρηση του έργου του, το οποίο θεωρούσε

από τα πιο σημαντικά.

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 7

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 8

Η ηπειρώτισσα γλύπτρια, ζωγράφος και εικονο-

γράφος Νίτσα Συνίκη-Παπακώστα (Γιάννενα 1941)

δουλεύει το σκληρό υλικό του μαρμάρου σε όλες

του τις εκφάνσεις. Το παρατιθέμενο ανάγλυφο

είναι λιτό και εκφράζει -όπως τα περισσότερα

έργα της- τη χαρά της ζωής. Η μεγάλη κυρία του

Ζαγορίου, η Αγγελική Παπάζογλου, αποδίδεται

μετωπικά, με εκφραστικό πρόσωπο και περίτε-

χνη φορεσιά. Τα δύο παιδιά νοιώθουν σιγουριά

κοντά της, κρατώντας στα χέρια τους τα σχολικά

είδη που τόσο απλόχερα τους προσέφερε.

Η Αγγελική Παπάζογλου (1810-1891) καταγόταν

από το Σκαμνέλι. Έκανε έργα κοινής ωφέλειας

στα Γιάννενα και στο Ζαγόρι. Επισκεύασε τους

δρόμους, ανακαίνισε τις εκκλησίες και έδωσε το

σπίτι της στα Γιάννενα για τη δημιουργία υφαντι-

κής σχολής για τα φτωχά κορίτσια. Όρισε επίσης

να δίνονται χρήματα κάθε χρόνο στο Νοσοκομείο

Γ. Χατζηκώστα για τους αρρώστους με χρόνιες ή

σοβαρές νόσους, καθώς και στους άπορους της

πόλης. Το κληροδότημά της εξακολουθεί ακόμη

να αποδίδει καρπούς για την εκπαίδευση.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ

μαρμάρινο ανάγλυφο,

της Νίτσας Συνίκη - Παπακώστα, 1999

(Βίτσα)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 9

Η ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΚΕΡΑΣΟΒΟΥ

ορειχάλκινη προτομή,

του Jean - Mark Koisneref

(Αγία Παρασκευή)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 10

Η ΠΩΓΩΝΙΣΙΑ ΜΑΝΑ

ορειχάλκινο άγαλμα,

του Τζων Ματζολίνι, 2005

(Πωγωνιανή)

Ο αμερικανός γλύπτης αποδίδει πιστά την πα-

ραδοσιακή φορεσιά του Πωγωνίου. Τριάντα

χωριά φορούσαν την ίδια με λίγες παραλλα-

γές. Ήταν λιτή και μόνο στο γάμο τους τα κο-

ρίτσια πρόσθεταν επιπλέον στολίδια. Λευκός

κεφαλόδεσμος σφιχτά δεμένος. Το εσωτε-

ρικό ρούχο ήταν υφαντή λευκή μάλλινη φα-

νέλα. Το πουκάμισο είναι από χασέ, με γιακά

στολισμένο με λεπτή μεταξωτή δαντέλλα

στα τελειώματα. Το υφαντό μακρύ άσπρο σε-

γκούνι που φορούσαν από πάνω δεν είχε κα-

θόλου κεντίδι, καθώς και η λευκή ποδιά τους.

Το πανωφόρι -πάνω από το σεγκούνι- ήταν

μεταξωτό, με μακριά μανίκια. Στο στήθος μία

σειρά ασημένια κουμπιά και ένα ζεύγος πόρ-

πες. Ο νυφικός κεφαλόδεσμος ήταν πολύ-

πλοκος και συμπληρώνονταν με κορώνα, που

δανείζονταν, συνήθως, από την εκκλησία

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 11

Η ΜΑΝΑ ΤΩΝ ΠΡΑΜΑΝΤΩΝ

ορειχάλκινο ανάγλυφο,

του Σπύρου Στρατόπουλου, 2003

(Πράμαντα)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 12

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΣ

μαρμάρινο άγαλμα,

του Χρήστου Λάμπρου, 1996

(Κεφαλοχώρι Κόνιτσας)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 13

Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΑ ΑΓΡΟΤΙΣΣΑ

μαρμάρινο ανάγλυφο,

του Γιάννη Καγιώργη, 1996

(Καλοχώρι)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 14

Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ

πέτρινο ανάγλυφο,

του Στέφανου Παπαμιχάλη, 2003

(Βρυσούλα)

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 15

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΩΝ ΠΡΑΜΑΝΤΩΝ

μαρμάρινο ανάγλυφο,

του Χρήστου Λάμπρου, 2000

(Πράμαντα)

Ο κονιτσιώτης γλύπτης και ζωγράφος

Χρήστος Λάμπρου (Κόνιτσα 1951) δίνει

τη δική του διατύπωση για την αγρότισσα

του ηπειρωτικού χωριού. Αποδίδει την

ανθρωποκεντρική του σύνθεση με λιτή

αφαιρετική γραμμή, σε λευκό μάρμαρο,

όπως είναι γενικά η προτίμηση. Το παρα-

τιθέμενο έργο του μπορεί να χαρακτηρι-

στεί ως γεωμετρικό και οι φόρμες του,

χωρίς καμπυλότητες και λεπτομέρειες,

αποδίδουν τόσο την κίνησή του, όσο και

τη στατικότητα, με πειστικότητα. Η απου-

σία μορφολογικών στοιχείων δίνει στο

ανάγλυφο μια ενδιαφέρουσα αυστηρό-

τητα και λιτότητα.

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 16

ΖΑΚΕΛΙΝ ΛΙΕΡΟΒ-ΦΡΕΣΤΑ

ορειχάλκινο άγαλμα,

του Κώστα Καζάκου, 1998

(Κοσμηρά)

H AΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ

μαρμάρινο ανάγλυφο,

του Ακίμ Αράπ, 1998

(Καστάνιανη)

Η Ζακελίν Λιερόβ-Φρέστα (1942-1997)

ήταν φαρμακοποιός και ο σύζυγος της

τοπικός ευεργέτης του χωριού Κοσμηρά.

Το γλυπτό είναι από τις πιο ενδιαφέρου-

σες διατυπώσεις του Κώστα Καζάκου.

Απλή σύνθεση με απαλές γραμμές και

χωρίς περιττά στοιχεία, αποδίδει αυτό

που ήταν στη ζωή της η Ζακελίν, μια μορ-

φωμένη και απλή γυναίκα. Οι ανεπαίσθη-

τες πτυχώσεις των αστικών ρούχων της

συνυπάρχουν αρμονικότατα με το κομψό

σώμα της, η μελετημένη απόδοση των

χεριών της -με ένα τριαντάφυλλο στην

παλάμη- το χτένισμα και τα φυσιογνω-

μικά χαρακτηριστικά και κυρίως η στητή

και αποφασιστική στάση της εικονιζόμε-

νης, κάνουν το άγαλμα να ξεχωρίζει.

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 17

�ginaikes:Layout 1 10/2/2009 10:49 �μ Page 18