ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ ΤΟΥ KRIEGSMARINE · Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨ Η ((ARCADIA)) KAI Ol ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ · ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟ ΣΑΙΝ ΝΑΖΑΙΡ · Ο ΡΟΜΜΕΑ ΑΝΤΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ - Η ΜΕΓΑΛΗ ΣΤΙΓΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ «Α Λ ΕΠ Ο Υ ΤΗΣ ΕΡΗ Μ Ο Υ» · Η ΜΑΛΤΑ ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ · ΑΝ Α Κ Α ΤΑ ΤΑ ΙΕΙΣ ΣΤΟ ΡΟΣΙΚΟ ΜΕΤΟΠΟ · Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ

ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΤΟΥΠΟΛΗΣ · ΤΟ ΟΝΕΙΛΟΣ ΤΗΣ ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗΣ · ΚΑΤΑΧΤΗΣΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΙΝΔΙΩΝ, ΒΙΡΜΑΝΙΑΣ, ΦΙΛΙΠΠΙΝΩΝ · Η ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΝΤΟΥΛΙΤΛ • ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΝ ΚΟΡΑΛΛΙΩΝ ΚΑΙ ΜΙΝΤΓΟΥΕΗ - ΟΙ ΔΥΟ ΑΕΡΟΝΑΥΜΑΧΙΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΙΑΝ ΤΟΝ ΡΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟΝ ΕΙΡΗΝΙΚΟ

E1XPQMU ΟΑΟΙΜ

Περιεχόμενα3 Επιτυχίες ίου Kriegsmarine -

Οι Σύμμαχοι αντιδρούνΗ Συνδιάσκεψη «Arcadia» και οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί Επιχειρήσεις «Paukenshlag» και «Neuland»Επιχείρηση «Zerberus» - Αγώνας δρόμου στο Στενό της Μάγχης Επιχείρηση «Chariot» - Δράμα στο Σαίν Ναζαίρ

22 Ο Ρόμμελ αντεπιτίθεται - Η Μάλτα ανθίσταταιΗ μεγάλη στιγμή για την «Αλεπού της Ερήμου»Η Μάλτα στο στόχαστρο Επιχείρηση «Ironclad»

40 Ανακατατάξεις στο ρωσικό μέτωποΟι δύο μονομάχοι αναδιοργανώνονται Το νέο σχέδιο δράσης Οι επιχειρήσειςΗ πολιορκία της Σεβαστούπολης

56 Οι Ιάπωνες παγιώνουν τις κατακτήσεις τους στην ΑνατολήΟι Αμερικανοί απαντούν στον ιαπωνικό επεκτατισμόΤο όνειδος της ΣιγκαπούρηςΟλοκληρώνεται η κατάκτηση των Ανατολικών Ινδιών

και της Βιρμανίας Επιδρομές στην Κεϋλάνη Η πτώση των Φ ιλιππινών Εισβολή στις Νότιες Θάλασσες Η επιδρομή του Ντούλιτλ Θάλασσα των Κοραλλίων και Μιντγουέη:

οι δύο αεροναυμαχίες που άλλαξαν τον ρου του πολέμου στον Ειρηνικό

82 Χρονολόγιο

ΕΞΩΦΥΛΛΟΣ ο β ιετ ικο ί σ τρατιώ τες με

υποπολυβόλο PPSh και ημ ιαυτόματο τυφ έκ ιο SVT-40.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣΓεώργιος Κουφογιώργος

ΕΚΔΟΤΗΣΣταύρος Πανέλης

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣΒασίλης Καμπάνης Στέλιος Δεμηράς

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣRichard Caruana Vincenzo Auletta Δημήτρης Χαδούλας Malcolm McGregor Pierre Turner

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΓεωργία Λουκά

ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΧΑΡΤΩΝΔήμητρα Μητσού, Δήμητρα Λαδά θωμάς Νούσιας, Γεωργία Λουκά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΧαράλαμπος Δημόπουλος Ειρήνη Τζελέπη

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚική Μιχαλοπούλου Λίνα Κατσαρού Βίκυ Βασιλοπούλου

Πρώτη έκδοση: Σεπτέμβριος 2008 Copyright ©: Εκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ"

ISSN: 1791-2784 ISBN: 978-960-6740-52-7

Απαγορεύεται η με οποιοσδήποτε τρόπο αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη

ΓΡΑΦΕΙΑΓ Σεφέρη 8,17234, Δάφνη, Αθήνα Τηλ. Κέντρο: 210.92.73.620 fax: 210.92,73.622 e-mail: info@periscopio.gr www.periscopio.gr

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΕκδόσεις “ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ”10.3951,10210, Αθήνα

ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟΣταύρος Πανέλης

ΕΚΤΥΠΩΣΗI. Ξυνός - 1. Ευστράτογλου O.E.

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΟκτωράτος Βιβλιοδετική Α.Ε.

Επιτυχίες του Kriegsmarine - Οι Σύμμαχοι αντιδρούνΗ Συνδιάσκεψη «Arcadia» και οι στρατηγικοί βομβαρδισμοί

Μια από τις συνδιασκέψεις που σημάδεψαν την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η πρώτη μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας μετά την είσο­δο των ΗΠΑ στον πόλεμο, έγινε στην Ουάσιν- γκτον από τις 22 Δεκεμβρίου 1941 μέχρι τις 14 Ια- νουαρίου 1942 και έμεινε γνωστή ως Συνδιάσκε­ψη «Arcadia». Σε αυτή συμμετείχαν φυσικά οι Τσώρτσιλ και Ρούζβελτ με τα πολιτικά και τα στρα­τιωτικά επιτελεία τους. Ενα από τα κύρια συμπε­ράσματα τα οποία εξήχθησαν, ήταν η ανάγκη να τεθεί ως προτεραιότητα των Συμμάχων η ήττα της Γερμανίας. Η στρατηγική αυτή ονομάστηκε «Πρώτα η Ευρώπη». Επιπλέον, αποφασίσθηκε να συνεργαστούν οι δύο πλευρές κατά τις επιχειρή­σεις στην Ευρώπη δρώντας υπό κοινή διοίκηση και να συνεννοούνται διαρκώς για τις κατευθύν­

σεις που έπρεπε να ακολουθήσει η πολεμική Βιο­μηχανία και για την ορθή διαχείριση του πολεμι­κού υλικού. Η πιο σημαντική ίσως απόφαση ήταν η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών, την 1η Ιανου- αρίου 1942, η οποία έφερε την υπογραφή 26 ε­θνών και άνοιξε τον δρόμο για την ίδρυση του ΟΗΕ μετά τον πόλεμο. Οι Σύμμαχοι εκδήλωσαν έ­μπρακτα τη θέλησή τους να πολεμήσουν μέχρι το τέλος για τη νίκη, χωρίς να υπογράψουν ξεχωρι­στές συμφωνίες με τον εχθρό. Ανάλογο σύμφωνο είχαν υπογράψει μερικές εβδομάδες πριν η Γερ­μανία, η Ιαπωνία και η Ιταλία.

Η αλήθεια είναι ότι χρειάστηκε πολλή υπομο­νή, θέληση και άσκηση προσωπικής επιρροής από τους Τσώρτσιλ και Ρούζβελτ για να λειτουργήσει η συμμαχία κατά τους πρώτους δύσκολους μήνες του 1942, όταν οι Σύμμαχοι δέχονταν απανωτά κτυπήματα στην Γκαζάλα, στο Τομπρούκ, στις Φι­λιππίνες, στη Σιγκαπούρη και στον Ατλαντικό. Εξάλλου, λόγω καχυποψίας, αλληλοσυγκρουόμε- νων φιλοδοξιών και συμφερόντων, προκαταλήψε­

Οι Τσώτσιλ και Ρούζβελτ κατά τη δ ιάρκεια της διάσκεψης «Arcadia».

Το μεγαλύτερο μέρος της Κολωνίας ισοπεδώ θηκε κατά τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αρχή έγ ινε με την επιδρομή των 1.000 βομβαρδιστικών τον Μάιο του 1942.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 3

Το πρώτο βρετανικό βαρύ βομβαρδιστικό

Short Stirling.

Ο ναύαρχος Ερνεστ Γζόζεφ Κινγκ, επ ικεφαλής του Αμερικανικού Ναυτικού.

ων και διαφωνιών πάνω στη στρατηγική, οι τριβές δεν έλειψαν. Αλλωστε, ούτε οι δυνάμεις του Αξο­να φημίζονταν για την τήρηση μιας ενιαίας στρα­τηγικής, ούτε εμφορούντο από τα ίδια οράματα, ούτε είχαν παράλληλες φιλοδοξίες, ως επί το πλείστον. Στην περίπτωση των Συμμάχων, η καλή συνεργασία του Βρετανού στρατάρχη σερ Τζων Ντιλ, επικεφαλής της βρετανικής αντιπροσωπεί­ας στις ΗΠΑ, με τον Αμερικανό στρατηγό Μάρ- σαλ, εγγυάτο ότι οι δύο αντιπροσωπείες στην Ουάσινγκτον θα ακολουθούσαν κοινή πολιτική σε γενικές γραμμές.

Η αποστολή αμερικανικών στρατευμάτων κρί- θηκε επιτακτική, τόσο στην Ισλανδία και στην Ιρλανδία, για να αποδεσμευτούν βρετανικές δυ­νάμεις και να προωθηθούν σε κρίσιμα και ανοικτά μέτωπα, όσο και στη βόρεια Αφρική. Εκεί το ζη­τούμενο ήταν η κοινή δράση για να εξαλειφθεί η παρουσία του Αξονα, αποστολή που οι Βρετανοί δεν έδειχναν ικανοί να φέρουν σε πέρας μόνοι τους. Παράλληλα, εγκρίθηκε η λειτουργία ενός Μικτού Επιτελείου στην Ουάσινγκτον για την πιο εύρυθμη καθοδήγηση των επιχειρήσεων. Αυτό α­παιτούσε να υιοθετήσουν και οι Αμερικανοί ένα μικτό γενικό επιτελείο (Joint Chiefs of Staff).

Οσον αφορά την τακτική των βομβαρδισμών, τα πράγματα άλλαξαν όταν ανέλαβε τη Διοίκηση Βομβαρδισμού της RAF μια αμφιλεγόμενη μέχρι σήμερα προσωπικότητα, ο αντιπτέραρχος σερ Αρθουρ Τράβερς Χάρις, ο επικαλούμενος και «Μπόμπερ» (Βομβιστής) Χάρις. Ο Χάρις ανέλαβε καθήκοντα στις 22 Φεβρουάριου 1942 και είχε στη διάθεσή του 400 αεροσκάφη, δηλαδή 100 λιγότε- ρα από όσα διέθετε τον Δεκέμβριο του 1941 ο

προκάτοχός του, αντιπτέραρχος σερ Ρίτσαρντ Πιρς. Μετά από μια σύντομη υπηρεσιακή θητεία (8 Ιανουαρίου - 21 Φεβρουάριου 1942) του υπο­πτεράρχου Τζων Αρθουρ Μπόλντουιν στη θέση του επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού, το πηδάλιο δόθηκε στον Χάρις.

Το πρώτο πρόβλημα που έπρεπε να αντιμετω­πιστεί ήταν η κριτική την οποία δεχόταν η Διοίκη­ση για την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσε- ών της. Ο ίδιος ο Χάρις υποστήριζε τη στρατηγική του βομβαρδισμού ακρίβειας (precision bombing), ωστόσο αναγνώριζε ότι τα πληρώματα και τα αε­ροσκάφη που διέθετε δεν είχαν ακόμη τις δυνα­τότητες για να εφαρμόσουν μια τέτοια στρατηγι­κή, γ ι’ αυτό άλλαξε στάση και υποστήριξε τους μαζικούς βομβαρδισμούς περιοχής (area bom­bing). Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χάρις πρόδιδε εύ­κολα τις αρχές του αλλά ότι εκτίμησε πως τη δε­δομένη στιγμή δεν ήταν αποτελεσματικές. Αλλω­στε ο πείσμων χαρακτήρας του, ειδικά όταν είχε πεισθεί για την ορθότητα των θέσεών του, ήταν παροιμιώδης.

Η νέα στρατηγική σήμαινε ότι στο εξής ολό­κληρες πόλεις μαζί με τον άμαχο πληθυσμό τους θα ετίθεντο στο στόχαστρο της RAF, χωρίς να γί­νεται διάκριση μεταξύ στόχων στρατιωτικής αξίας (εργοστάσια κλπ.) και αστικών συγκροτημάτων. Οικιστικές ενότητες κάθε είδους που βρίσκονταν κοντά σε μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα θε­ωρούντο πλέον στόχοι και ο σκοπός ήταν να κα- ταστραφούν οι λειτουργικές υποδομές οι οποίες υποστήριζαν την πολεμική παραγωγή του εχθρού (παροχές νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και αερί­ου, επικοινωνίες κλπ.). Το εργατικό δυναμικό ετί­

4 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

θετο επίσης στο στόχαστρο, διότι μέσω αυτού θα μπορούσε να πληγεί η παραγωγική ικανότητα των εχθρικών Βιομηχανικών μονάδων και να καμφθεί το φρόνημα της κοινής γνώμης.

Μια από τις πρώτες εφαρμογές της νέας στρατηγικής, ήταν η επιδρομή στην ιστορική χαν- σεατική πόλη του Λύμπεκ, το βράδυ της 28ης Μαρτίου 1942. Το 75% των 191 αεροσκαφών που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση μετέφερε εμπρη­στικές βόμβες, με αποτέλεσμα να καταστραφούν 328 στρέμματα της πόλης. Επειτα από αυτή την ε­πιτυχή εφαρμογή της νέας στρατηγικής παρέμει- ναν κάποιοι σκεπτικιστές, όμως δύο μήνες μετά οι επιδρομές στην Κολωνία τους αποστόμωσαν. Ο Χάρις εκμεταλλεύθηκε τις επιτυχίες για να προ­σπαθήσει να βελτιώσει τις υποδομές της Διοίκη­σης Βομβαρδισμού. Συνεχώς ζητούσε περισσότε­ρα πληρώματα, περισσότερα αεροσκάφη και πιο σύγχρονο εξοπλισμό.

Από τον Απρίλιο του 1942 η σύνθεση των ε- πταμελών πληρωμάτων περιελάμβανε έναν κυ­βερνήτη, έναν πλοηγό, έναν ιπτάμενο μηχανικό, έναν βομβαρδιστή, έναν ασυρματιστή και δύο πο­λυβολητές. Από τον προηγούμενο μήνα είχαν ει- σαχθεί σε υπηρεσία νέα όργανα ναυτιλίας, όπως το H2S και το Gee, που διευκόλυναν αρκετά την α­ποστολή του πληρώματος. Ωστόσο σε αυτό τον τομέα ήταν καταλυτικός ο σχηματισμός της Pathfinder Force - PFF (Δύναμη Ανιχνευτών). Απο­στολή των πληρωμάτων του σχηματισμού αυτού ήταν η κατάδειξη των στόχων, για να είναι πιο α­ποτελεσματικό το έργο των βομβαρδιστικών. Η δημιουργία της PFF συνάντησε πολλές αντιδρά­σεις, ακόμη κι από τον ίδιο τον Χάρις. Αρκετοί ή­ταν αυτοί που πίστευαν ότι η εν λόγω δύναμη θα επιδρούσε αρνητικά στο ηθικό των άλλων μονά­δων και θα διέλυε την οργάνωσή τους, αποσπώ- ντας έμπειρους άνδρες από αυτές. Ο έμπειρος σε επιχειρήσεις σμήναρχος Σίντνεϋ Οσμπορν Μπά- φτον, έπεισε τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας για την ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου σχημα­τισμού και τελικά ο Χάρις έλαβε την εντολή να τον δημιουργήσει. Αυτό κατέστη δυνατό τον Αύ­γουστο του 1942 και διοικητής της PFF (8η Αερο­πορική Ομάδα της RAF) ορίστηκε ο 32χρονος Αυ­στραλός αντισμήναρχος Ντόναλντ Κλίφορντ Τί- νταλ Μπένετ, ο οποίος αργότερα, στα 33 του χρό­νια, έγινε ο νεώτερος υποπτέραρχος της RAF.

Στο Λύμπεκ χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φο­ρά η τακτική της κοινής πορείας των βομβαρδι­στικών προς και από τον στόχο, με πτήση σε δια­φορετικά ύψη και καταβλήθηκε προσπάθεια να μειωθεί ο χρόνος παραμονής των αεροσκαφών πάνω από αυτόν, προκειμένου να δυσχερανθεί το έργο της αντιαεροπορικής άμυνας. Με αυτό τον τρόπο αυξανόταν η επιβιωσιμότητα των πληρω­μάτων και εξασφαλιζόταν η μεγαλύτερη δυνατή

συγκέντρωση των πυρομαχικών που ρίπτονταν στον στόχο. Οι Γερμανοί βομβάρδισαν το Εξετερ στις 24 Απριλίου, ως αντίποινα για την επιδρομή στο Λύμπεκ. Ο Χίτλερ διέταξε «επιδρομές αντι­ποίνων» (Vergeltungsangriffe) εναντίον κάθε ιστο­ρικής βρετανικής πόλης η οποία συμπεριλαμβα- νόταν στους γνωστούς τουριστικούς οδηγούς του γερμανικού εκδοτικού οίκου Baedeker, γ ι’ αυ­τό οι επιδρομές αυτές ονομάστηκαν «επιδρομές Μπαίντεκερ». Από την 23η Απριλίου μέχρι την 6η Ιουνίου βομβαρδίστηκαν το Εξετερ, το Μπαθ, το Νόριτς, η Υόρκη και το Καντέρμπουρυ. Μάλιστα μερικές από αυτές τις πόλεις δέχθηκαν δύο επι­δρομές. Ο απολογισμός των επιδρομών ήταν 1.637 πολίτες νεκροί και 1.760 τραυματίες. Πενή­ντα χιλιάδες κτίρια καταστράφηκαν, μεταξύ αυ­τών και ορισμένα με ιδιαίτερη καλλιτεχνική και ι­στορική αξία.

Η Luftwaffe αντιπαρέτασσε ένα πυκνό δίκτυο ραντάρ, που κινητοποιούσε τον στόλο των μαχη­τικών μόλις εντοπίζονταν οι επιδρομείς. Η χώρα είχε διαιρεθεί σε τομείς και οι χειριστές των ρα­ντάρ μακράς και βραχείας εμβέλειας προσπαθού­σαν να υπολογίσουν τη θέση και την πορεία των

ΑΡΘΟΥΡ ΤΡΑΒΕΡΣ «ΜΠΟΜΠΕΡ» ΧΑΡΙΣ 1

Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1892 στο Τοέλτενχαμ.Ηταν γιός μηχανικού και φοίτησε στο Ντέβον, στη Σχολή Ωλ Χάλοους. Το 1909 πήγε να εργαστεί σε μια φάρμα στη Ροδεσία (σημερινή Ζιμπάμπουε) και με την έναρξη του Α’Παγκοσμίου Πολέμου έγινε σαλπιγκτής στο 1ο Σύνταγμα Ροδεσίας, στο οποίο υπηρέτησε κατά την εκστρατεία στη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική (σημερινή Ναμίμπια).Αργότερα εντάχθηκε στο Βασιλικό Ιπτάμενο Σώμα και υ­πηρέτησε σε μοίρες μαχητικών, μετά το 1915, στη Γαλλία και στη Βρετανία. Η λήξη του πολέμου τον βρήκε διοικητή της 44ης Μοίρας, μιας μονάδας νυκτερινών μαχητικών. Το 1919 εντάχθηκε μόνιμα στη RAF, με τον βαθμό του επι- σμηναγού. Κατά τη δεκαετία του 1920 υπηρέτησε σε μοί­ρες βομβαρδιστικών και μελέτησε τακτικές βομβαρδι­σμού και ειδικά τακτικές νυκτερινού βομβαρδισμού. Το 1933 υπηρετούσε στο Υπουργείο Αεροπορίας, στη θέση του αναπληρωτή διευθυντή Επιχειρήσεων και Πληροφο­ριών. Κατά το διάστημα 1934 -1937 κατείχε τη θέση του α­ναπληρωτή διευθυντή Σχεδιασμού, από την οποία υπο­στήριξε θερμά την ιδέα κατασκευής τετρακινητήριων βα­ρέων βομβαρδιστικών. Το 1937 επέστρεψε σε επιχειρησια­κή θέση ως διοικητής της 4ης Ομάδας Βομβαρδιστικών και προήχθη σε ταξίαρχο της Αεροπορίας. Μετά από σύντομο διάστημα μετέβη στις ΗΠΑ για να μελετήσει την παραγωγή αεροσκαφών και από εκεί πρότεινε την αγορά του εκπαιδευτικού Harvard και του αναγνωριστικού Hudson. Με τον βαθμό του υποπτεράρχου υπηρέτησε ως διοικητής στην Παλαιστίνη και στην Υπεριορδανία αλλά αντιμετώπισε προβλήματα υγείας και αποχώρησε. Επέ­στρεψε ως διοικητής της 5ης Ομάδας Βομβαρδιστικών πριν ξεσπάσει ο πόλε­μος. Η απόδοση του Χάρις στη διοίκηση της μονάδας αυτής ήταν το εισιτήριο για τη θέση του αναπληρωτή διοικητή του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας. Αργότερα ταξίδεψε πάλι στις ΗΠΑ, πριν ανακληθεί στη Βρετανία για να αναλά- βει την ηγεσία της Διοίκησης Βομβαρδισμού.

Ο αντιπτέραρχος σερ Αρθουρ Τράβερς «Μπόμπερ» Χάρις, επικεφαλής της Διοίκησης Βομβαρδισμού της RAF.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 5

Αποτελέσματα της «Επιδρομής

Μπαίντεκερ» που έγ ινε στην Υόρκη στις

29 Απριλίου του 1942.

εχθρικών βομβαρδιστικών για να κατευθύνουν ε­ναντίον τους τα μαχητικά. Η εφαρμογή του κλει­στού σχηματισμού δυσχέραινε το έργο των επί­γειων ελεγκτών αναχαίτισης, διότι τα γερμανικά αεροσκάφη που περιπολούσαν σε κάθε τομέα, δεν μπορούσαν να εντοπίσουν βομβαρδιστικά τα οποία εκινούντο σε άλλον τομέα από τον δικό τους και έτσι δεν κινητοποιείτο ο μέγιστος δυνα­τός αριθμός μαχητικών.

Το πρόβλημα της εξεύρεσης ικανοποιητικού αριθμού πληρωμάτων, ήταν για τον Χάρις δυσκο­λότερο από αυτό της εξασφάλισης επαρκών ιπτά­μενων μέσων. Τα νεώτερα βομβαρδιστικά Halifax,

Stirling και Lancaster χρειάζονταν μεγαλύτερα πλη­ρώματα από αυτά που απαιτούσαν οι παλαιότεροι τύποι και την άνοιξη του 1942 η προσφορά πλη­ρωμάτων από τις σχολές εκπαίδευσης δεν αντα- ποκρινόταν στη ζήτηση. Η λειψανδρία εντεινόταν από τις μεταθέσεις έμπειρων πληρωμάτων σε άλ­λα θέατρα επιχειρήσεων και αντιμετωπίστηκε ικα­νοποιητικά μόλις το 1943. Χωρίς αμφιβολία, το «καμάρι» της Διοίκησης Βομβαρδισμού ήταν το Avro 683 Lancaster. Το τετρακινητήριο αεροσκά­φος με το επταμελές του πλήρωμα μπορούσε να μεταφέρει 6.350 kg φορτίου σε αποστάσεις μέχρι 2.675 km ή σχεδόν 101 βομβών με τις κατάλληλες μετατροπές. Οι πρώτες παραδόσεις έγιναν νωρίς το 1942 στην 44η Μοίρα (Rhodesia) που έδρευε στο Ουάντινγκτον και η πρώτη τους αποστολή έ- γινε στις 3 Μαρτίου 1942, με τη ρίψη ναρκών στην Ελιγολάνδη. Ο Χάρις τα εμπιστευόταν τόσο πολύ ώστε στις 17 Απριλίου 1942 μια μικτή ομάδα από δώδεκα αεροσκάφη της 44ης και της 97ης Μοί­ρας, με επικεφαλής τον επισμηναγό Τζων Νέτλε- τον, εκτέλεσε μια παράτολμη ημερήσια επιδρομή στο Αουγκσμπουργκ για να βομβαρδίσει το εργο­

στάσιο της εταιρίας MAN AG (Maschinenfabrik Augsburg Nürnberg) που βρισκόταν εκεί.

Η συγκεκριμένη επιδρομή συσχετιζόταν και με τον αμείλικτο πόλεμο του Ατλαντικού. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία έβλεπαν τα επιβατικά τους πλοία να αποδεκατίζονται από το Kriegsmarine και η Δι­οίκηση Βομβαρδισμού διατάχθηκε να συνεισφέ­ρει στην επίλυση του προβλήματος. Ο Χάρις πί­στευε ότι τα Lancaster είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν ημερήσιες επιδρομές, οι ο­ποίες μπορεί να ήταν σχεδόν αυτοκτονικές, από την άλλη πλευρά όμως έφερναν καλύτερα αποτε­λέσματα. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο της MAN επιλέχθηκε διότι κατασκεύαζε μεγάλο αριθμό πε- τρελαιοκινητήρων για το Kriegsmarine. Κάθε Lancaster θα μετέφερε τέσσερις βόμβες των 454 kg και έπρεπε να διασχίσει 800 km πάνω από ε­χθρικά εδάφη υπό το άπλετο φως της ημέρας, γε­γονός που δεν ενθουσίασε τα πληρώματα. Τουλά­χιστον ήλπιζαν ότι η Luftwaffe θα παρασυρόταν από τις επιθέσεις αντιπερισπασμού που θα πραγ­ματοποιούντο - ταυτόχρονα με την επιδρομή - ε­ναντίον γερμανικών αεροδρομίων στη Γαλλία και δεν θα έστρεφε την προσοχή της στα Lancaster. Παρά τα μέτρα που ελήφθησαν και μολονότι τα Lancaster προσέγγισαν τον στόχο πετώντας πολύ χαμηλά, επέστρεψαν μόλις πέντε και επτά καταρ- ρίφθηκαν: πέντε πριν και δύο μετά τον βομβαρδι­σμό. Ο στόχος επλήγη αλλά όχι καίρια. Σύντομα το εργοστάσιο επέστρεψε στους κανονικούς ρυθ­μούς παραγωγής. Το κόστος των 49 ζωών και των επτά Lancaster που χάθηκαν ήταν υπερβολικά υ­ψηλό. Οι επιδρομές σε επιλεγμένους στόχους έ­παυσαν μέχρι να εξασφαλιστεί ικανοποιητικό πο­σοστό επιβιωσιμότητας και αποτελεσματικότη- τας, για να αποφευχθεί η σπατάλη ανθρώπινων και υλικών πόρων. Ο Νέτλετον ανταμείφθηκε με τον Σταυρό της Βικτωρίας, τον πρώτο από τους δέκα που κέρδισαν τα πληρώματα των Lancaster.

Οι επιδρομές της Διοίκησης Βομβαρδισμού άρχισαν στα τέλη του α’ εξαμήνου του 1942, με τις λεγάμενες «επιδρομές των 1.000 βομβαρδιστι­κών», στις οποίες συμμετείχαν και αεροσκάφη της Διοίκησης Εκπαίδευσης, της Διοίκησης Στρα­τιωτικής Συνεργασίας και της Παράκτιας Διοίκη­σης (για την επιδρομή στη Βρέμη). Στις 30 Μαϊου διενεργήθηκε η πρώτη, επιδρομή των «1.000 βομ­βαρδιστικών» με στόχο την Κολωνία. Με αντίτιμο 40 αεροσκάφη, τα πληρώματα των 1.046 βομβαρ­διστικών του Χάρις έριξαν πάνω από την πόλη 1.4551 βομβών μέσα σε 75 λεπτά, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Millennium» (Χιλιετία). Σκοτώθηκαν 486 πολίτες και άλλοι 59.000 έμειναν άστεγοι. Η καταστροφή εξαπλώθηκε σε 2,43 τετραγωνικά χι­λιόμετρα της πόλης. Το Εσσεν, έδρα του βιομηχα­νικού κολοσσού Krupp, ήταν τυχερό στις 2 Ιουνί­ου, καθώς τα αποτελέσματα δεν ήταν τόσο σαρω-

6 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

τικά όπως στην Κολωνία, διότι τα 956 βομβαρδι­στικά που έστειλε πάνω από την πόλη ο Χάρις δεν βρήκαν στόχο λόγω κακής ορατότητας. Χάθηκαν 31 από τα αεροσκάφη τα οποία συμμετείχαν.

Ακολούθησε παρόμοια μαζική επιδρομή στη Βρέμη, στις 25 Ιουνίου, με 1.067 αεροσκάφη. Αυτή διήρκεσε 65 λεπτά και άφησε πίσω της 85 νε­κρούς, 497 τραυματίες και 6.680 κτίρια κατε­στραμμένα ολοσχερώς ή μερικώς. Εκτός από το Lancaster, ένα άλλο αεροσκάφος που διακρίθηκε στις τάξεις της Διοίκησης Βομβαρδισμού ήταν το περίφημο de Havilland Mosquito, χωρίς να παραλεί- πεται η πολύτιμη αρωγή των - λιγότερο προβε­βλημένων - Handley Page Halifax και Short Stirling, όταν βέβαια ξεπέρασαν τα αρχικά προβλήματα που παρουσίασαν στην «παιδική» τους ηλικία. Τα πληρώματά τους τα συνέκριναν χωρίς φόβο με τα Lancaster, τονίζοντας ιδιαίτερα την αντοχή τους, δηλαδή την ικανότητά τους να επιβιώνουν παρά τα πλήγματα που είχαν υποστεί.

Επιχειρήσεις «Paukenshlag» και «Neuland»

Τα νέα δεδομένα που διαμόρφωσε η ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ και η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο, άλλαξαν και τις προτεραιότη­τες του Kriegsmarine. Τον Ιανουάριο του 1942 υ­πήρχαν 91 επιχειρησιακά υποβρύχια στη διάθεση του αντιναυάρχου Καρλ Νταίνιτς, διοικητή του κλάδου των υποβρυχίων (Befehlshaber der Unterseeboote), από τα οποία βρίσκονταν μακριά από τη βάση τους τα 42. Μέχρι τον Ιούλιο του ίδι­ου έτους ο ναύαρχος - από τον Μάρτιο του 1942 - Νταίνιτς μπορούσε να υπολογίζει σε 138 επιχειρη­σιακά υποβρύχια, εκ των οποίων τα 70 επιχειρού­σαν μακριά από τις βάσεις τους, επιχειρώντας συ­νήθως ομαδικά και υιοθετώντας τον σχηματισμό που αποθανατίστηκε με τον όρο «Wolfsrudel» (α­γέλη λύκων).

Ο «Πόλεμος του Ατλαντικού», όπως τον απο- κάλεσε ο Τσώρτσιλ τον Μάρτιο του 1941, έλαβε νέα τροπή μετά τα γεγονότα στη Χαβάη. Οι «λύκοι του Νταίνιτς» άρχισαν να επιχειρούν εγγύτερα στα ανατολικά παράλια των ΗΠΑ, αν και δεν εκμε- ταλλεύθηκαν άμεσα το πλεονέκτημα της εμπλο­κής των ΗΠΑ σε διμέτωπο αγώνα και στους δύο ω­κεανούς. Χρειάστηκε να περάσει πάνω από ένας μήνας από την επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ (7-12- 41) για να δραστηριοποιηθούν τα γερμανικά υπο­βρύχια στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ και του Κα­ναδά, αρχικά, ενώ αργότερα η δράση τους επε- κτάθηκε στον κόλπο του Μεξικού και στην Καραϊ- βική. Η περίοδος που εγκαινιάσθηκε τον Ιανουά­ριο του 1942 και διήρκεσε περίπου μέχρι τον Αύ­

γουστο του ίδιου έτους, ονομάστηκε χαρακτηρι­στικά «δεύτερη ευτυχισμένη περίοδος», λόγω των μεγάλων επιτυχιών τις οποίες είχαν τα γερμα­νικά υποβρύχια μέσα στο 1942, παρόμοιων με αυ­τές του διαστήματος 1940-41. Το έναυσμα για τη «δεύτερη ευτυχισμένη περίοδο» έδωσε η «Unternehmen Paukenschlag» (Επιχείρηση «Χτύπη­μα του Τύμπανου»), που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1942. Αντιμέτωπος με τους ενδοιασμούς του Χίτλερ, ο Νταίνιτς δεν είχε την έγκριση να διατά­ξει νωρίτερα επιχειρήσεις κοντά στις αμερικανι­κές ακτές, όσο τουλάχιστον οι ΗΠΑ έμεναν ουδέ­τερες. Ομως αυτό το εμπόδιο δεν υπήρχε πλέον.

Το κύριο βάρος της επιχείρησης σήκωσαν τα ωκεανοπόρα υποβρύχια Typ IX των εκδόσεων «Β» και «C», τα οποία κατασκευάστηκαν κυρίως από την εταιρία AG Weser στη Βρέμη. Τα υποβρύχια της βασικής έκδοσης «C» εκτόπιζαν συνολικά 1.5401 και είχαν μήκος 76,8 m και αντίστοιχα συνο­λικό πλάτος 6,8 m. Ο περιορισμένος χώρος που διέθετε το πλήρωμα των 48 έως 56 ανδρών, οριο- θετείτο από το εσωτερικό κυλινδρικό κέλυφος, το οποίο είχε διαστάσεις 58,7 m χ 4,4 m. Στην επι­φάνεια οι δύο υπερτροφοδοτούμενοι 9-κύλινδροι πετρελαιοκινητήρες MAN M9V40/46 (3.300 kW) τους έδιναν ανώτατη ταχύτητα 18,3 kts (33,7 km/h), ενώ η αυτονομία τους - με ταχύτητα 10 kts - έφθα­νε τα 24.880 km. Κάτω από την επιφάνεια της θά­λασσας την πρόωση ανελάμβαναν δύο ηλεκτροκι­νητήρες SSW GU345/34, που απέδιδαν 740 kW και μπορούσαν να επιτύχουν ανώτατη ταχύτητα 7,3 kts (13,5 km/h). Τα Typ IX μπορούσαν να καταδυ- θούν σε μέγιστο βάθος 230 m και στο κατάστρω­μά τους φιλοξενούσαν ένα πυροβόλο Utof 10,5cm/45 διαμετρημάτων. Φυσικά ο κύριος οπλι-

Το υποβρύχιο U-68 του πιο επ ιτυχημένου κυβερνήτη στην Καραϊβική, πλωτάρχη Καρλ-Φρίντριχ Μέρτεν.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 7

Ο επικεφαλής του 2ου Στολίσκου Υποβρυχίων (2. Unter­seebootsflo ttille ), πλωτάρχης Β ίκτορ Σύτσε.

σμός τους ήταν οι 22 τορπίλες των 550 mm, γνω­στές και ως «χέλια», οι οποίες μπορούσαν να ε- κτοξευθούν από έξι τορπιλοσωλήνες, τέσσερις πρωραίους και δύο πρυμναίους.

Ο Νταίνιτς ζήτησε δώδεκα Typ IX από την Ανώ­τατη Διοίκηση Ναυτικού (ΟΚΜ) αλλά έλαβε μόλις έξι, τέσσερα Typ IXC (U-66, U-125, U-128, U-130) και δύο Typ ΙΧΒ (U-109, U-123), πλαισιωμένα από επτά υποβρύχια Typ VIIC. Μολονότι ενεπλάκησαν σε μι­κρούς αριθμούς, τα Typ IX κατόρθωσαν να βυθί­σουν αξιοσημείωτο αριθμό συμμαχικών πλοίων, αρχής γενομένης τη 12η Ιανουαρίου 1942, όταν το U-123 του υποπλοιάρχου Ράινχαρντ Χάρντεγκεν βύθισε το βρετανικό φορτηγό «Cyclops». Τη 13η Ιανουαρίου το υποβρύχιο του υποπλοιάρχου Χάρ- ντεγκεν βύθισε ένα πετρελαιοφόρο 10.0001 νότια του Λονγκ Αϊλαντ. Πριν βυθισθεί, το καταδικα­σμένο πετρελαιοφόρο έστειλε ένα αγωνιώδες σή­μα SOS αναφέροντας ότι κτύπησε νάρκη. Πέντε ημέρες μετά την επιτυχία του U-123, ο κυβερνή­της του U-66, υποπλοίαρχος Ρίχαρντ Τσαπ, και το πλήρωμά του βύθισαν το πετρελαιοφόρο «Allen Jackson». Για ευνόητους λόγους, τα πετρελαιοφό­ρα αποτελούσαν στόχους πρώτης προτεραιότη­τας για τα U-boote. Μέσα σε δύο μόλις εβδομάδες οι Γερμανοί είχαν βυθίσει 20 εμπορικά πλοία, με συνολικό εκτόπισμα που υπερέβαινε τους 150.000 t. Συνολικά 30 γερμανικά υποβρύχια επιχειρούσαν στα ανοικτά των αμερικανικών ακτών μεταξύ Ια- νουαρίου και Μαϊου 1942 και μέσα σε αυτό το διά­στημα βύθισαν 360 πλοία που εκτόπιζαν πάνω από 2.250.000 t. Μόνο το υποβρύχιο του Χάρντεγκεν βύθισε οκτώ πλοία 53.8601 μέσα σε λίγες ώρες. Το αντίτιμο για το Kriegsmarine ήταν η απώλεια οκτώ υποβρυχίων.

Η δράση των U-boote δεν είχε γίνει ακόμη α­ντιληπτή και διευκολύνθηκε από δύο παράγο­ντες: την έλλειψη οργανωμένων νηοπομπών και την ανεπαρκή έως ανύπαρκτη προστασία που μπορούσαν τότε να προσφέρουν τα αμερικανικά εναέρια μέσα. Μπορεί οι Γερμανοί να αιφνιδιάστη- καν από τα νέα δεδομένα, ωστόσο ο αιφνιδιασμός των Αμερικανών γενικά ήταν πολύ μεγαλύτερος, καθώς δεν εκτίμησαν ορθά τον κίνδυνο που αντι-

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΤΟ 1942

ΑΙΤΙΑ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ ΕΚΤΟΠΙΣΜΑ(σε τόννους) %

Αεροσκάφη 146 700.020 9Βοηθητικά καταδρομικά 30 194.625 2Νάρκες 51 104.588 3Υποβρύχια 1.160 6.266.215 70Τορπιλάκατοι -Τορπιλοβόλα 23 71.156 1Άλλα πολεμικά πλοία 31 130.461 2Αλλες αιτίες 223 323.632 13ΣΥΝΟΛΟ 1.664 7.790.697 100 |

προσώπευαν τα γερμανικά υποβρύχια. Είναι χα­ρακτηριστικό ότι δεν λαμβάνονταν ούτε τα στοι­χειώδη μέσα συσκότισης, ενώ αρκετά εμπορικά πλοία ταξίδευαν μόνα τους, συνεπώς το έργο των Γερμανών διευκολυνόταν σε μεγάλο βαθμό. Ο ναύαρχος Ερνεστ Τζόζεφ Κινγκ, αρχηγός του Αμερικανικού Ναυτικού (US Navy) με υπηρεσία στον κλάδο των υποβρυχίων κατά τη δεκαετία του 1920, δεν υιοθέτησε το σύστημα των νηοπο­μπών, προτιμώντας άλλα μέτρα, όπως οι επιθετι­κές περιπολίες, για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο, αλλά οι απολογητές του υποστηρίζουν ότι απλώς δεν διέθετε επαρκή αριθμό αντιτορπιλικών για να προχωρήσει σε μια τέτοια ενέργεια. Η αλήθεια εί­ναι ότι το US Navy και το Royal Navy χρειάζονταν σχεδόν 1.300 πλοία συνοδείας για να καλύψουν τις ανάγκες τους, όμως άμεσα διαθέσιμο ήταν μό­λις το 38% αυτού του αριθμού. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι η Παράκτια Διοίκηση της RAF είχε απογυμνωθεί από μέσα, π.χ. τορπιλοπλάνα, τα ο­ποία είχαν αποσπασθεί σε άλλα μέτωπα (π.χ. στην Ασία), όπου χρειάζονταν περισσότερο. Η Παρά­κτια Διοίκηση έφθασε να χρησιμοποιεί, ως τορπι­λοπλάνα, τροποποιημένα αεροσκάφη Handley Page Hampden που είχαν αποδεσμευτεί από τη Δι­οίκηση Βομβαρδισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η Πα­ράκτια Διοίκηση είχε βυθίσει μόλις οκτώ υποβρύ­χια του Αξονα, τα δύο σε συνεργασία με πλοία του Royal Navy, κατά το διάστημα Ιουνίου 1941 - Ιουνί­ου 1942. Μέχρι να τεθούν το 1943 σε υπηρεσία α­εροσκάφη μεγάλης ακτίνας δράσης, οι νηοπο­μπές ή τα μεμονωμένα πλοία δεν είχαν την πολυ­τέλεια της αεροπορικής κάλυψης στο κέντρο του Ατλαντικού, εκεί όπου σχηματιζόταν το λεγόμενο «Atlantic Gap» (Κενό του Ατλαντικού). Αυτό το κε­νό στην ανθυποβρυχιακή «ομπρέλα» των Συμμά­χων βρισκόταν μεταξύ Γροιλανδίας, Ισλανδίας και Βρετανίας. Ηταν ένας χώρος που γνώρισε πολλές απώλειες πλοίων. Μάλιστα ένα μέρος του, όπου σημειώθηκαν οι περισσότερες απώλειες, ονομά­στηκε εύγλωττα «Black Pit» (Μαύρο Πηγάδι).

Το αποτέλεσμα, σε κάθε περίπτωση, ήταν ότι από τις 8 Ιανουαρίου έως τις 12 Φεβρουάριου 12 υποβρύχια Typ VIIC βύθισαν 21 πλοία στα ανοικτά της Νιουφάουντλαντ. Με την έναρξη της δράσης των γερμανικών υποβρυχίων στις ανατολικές α­κτές των ΗΠΑ, από τις 12 Ιανουαρίου έως τις 7 Φε­βρουάριου πέντε μόλις υποβρύχια βύθισαν 26 πλοία και προκάλεσαν ζημιές σε πολλά άλλα. Στην ίδια περιοχή έδρασε και δεύτερο κύμα υποβρυ­χίων Typ IX, από την 21η Ιανουαρίου έως την 6η Μαρτίου, με συνολική λεία 19 εμπορικά στα ανοι­κτά των ΗΠΑ, ενώ άλλα οκτώ στα ανοικτά του Κα­ναδά έπεφταν θύματα των Typ VIIC. Η προσπά­θεια των Συμμάχων να αντιμετωπίσουν τα υπο­βρύχια δυσχεραινόταν και από τη χρήση του γερ­μανικού συστήματος κρυπτογράφησης το οποίο

8 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

οι Σύμμαχοι ονόμαζαν «Triton» ή «Shark» και προο­ριζόταν αποκλειστικά για τα υποβρύχια που δρού- σαν στον Ατλαντικό. Επρόκειτο για μια συσκευή Enigma με τέσσερις στροφείς που υιοθετήθηκε από το Kriegsmarine τον Φεβρουάριο του 1942 και χρειάστηκαν δέκα μήνες - και αρκετή δόση τύχης - για να αποκρυπτογραφήσουν οι Σύμμαχοι τα μυ­στικά της.

Πολύτιμη για τους «λύκους του Νταίνιτς» ή­ταν η βοήθεια των «Milchkühe» (υποβρυχίων - «α­γελάδων»), δηλαδή των υποβρυχίων ανεφοδια­σμού Typ XIVA. Το πρώτο από αυτά τα σκάφη ήταν το U-459, το οποίο καθελκύσθηκε στα ναυπηγεία της εταιρίας Deutsche Werke στο Κίελο τον Σε­πτέμβριο του 1941 και η διοίκησή του ανατέθηκε έπειτα από δύο μήνες στον πλωτάρχη Γκέοργκ φον Βιλάμοβιτς-Μέλεντορφ, που ήταν γνωστός με το προσωνύμιο «Ο άγριος Μόριτς». Τα Typ XIVA άρχισαν να επιχειρούν από την 29η Μαρτίου 1942. Ο οπλισμός τους περιελάμβανε μόνο τρία πυρο­βόλα, δύο των 37 mm και ένα των 20 mm, ούτως ή άλλως όμως η αποστολή τους δεν ήταν επιθετική. Σκοπός τους ήταν να καταστήσουν πιο αποτελε­σματική τη δράση των άλλων υποβρυχίων, δίδο­ντας λύση στο δυσεπίλυτο πρόβλημα του ανεφο­διασμού των «λύκων» που δρούσαν χιλιάδες χι­λιόμετρα μακριά από τις βάσεις τους. Οση ικανό­τητα κι αν διέθεταν ο κυβερνήτης και το πλήρωμα ενός υποβρυχίου, θα ήταν ακίνδυνοι και ευάλωτοι χωρίς καύσιμα και «χέλια». Τα πλοία εφοδιασμού που πλέουν στην επιφάνεια μπορούσαν εύκολα να γίνουν λεία των συμμαχικών πλοίων και αερο­σκαφών, ωστόσο τα υποβρύχια-«αγελάδες» μπο­

ρούσαν να περάσουν απαρατήρητα, μεταφέρο- ντας στα υποβρύχια τα οποία εκτελούσαν πολεμι­κή περιπολία 500-700 t κάθε είδους εφοδίων, από καύσιμα μέχρι τορπίλες και από ανταλλακτικά μέ­χρι φρέσκο ψωμί, φρούτα και αλληλογραφία. Από τον Απρίλιο μέχρι τα μέσα Ιουνίου τα υποβρύχια που δρούσαν στον Ατλαντικό εφοδιάζονταν από τρία υποβρύχια-«αγελάδες», τα U-459, U-460 και U-116 (Typ ΧΒ). To U-459 ανεφοδίασε 12 υποβρύ­χια (Απρίλιος - Μάιος 1942) και άλλα 16 κατά το δεύτερο ταξίδι του τον Ιούνιο. To U-116, με κυ­βερνήτη τον πλωτάρχη Βέρνερ φον Σμιντ, ανεφο­δίασε έξι υποβρύχια στα τέλη Μαϊου, ενώ το U-460 του υποπλοιάρχου Φρίντριχ Σέφερ ανεφοδίασε άλλα 14. Αργότερα, τον Αύγουστο, άρχισαν τις ε­πιχειρησιακές τους αποστολές τα U-462 και U-463.

Οι Σύμμαχοι δεν έμειναν με σταυρωμένα χέ­ρια. Οι ΗΠΑ άρχισαν να υιοθετούν το σύστημα των συνοδευόμενων νηοπομπών από τον Μάιο και μετά. Η Βρετανία άρχισε από τα τέλη του 1941 να εγκαθιστά σε πολεμικά πλοία το νέου τύπου ε- κατοστομετρικό ραντάρ, μια παραλλαγή του οποί­ου, το ASV III, άρχισε να εγκαθίσταται ευρέως και σε αεροσκάφη από το 1943, Μέχρι την άνοιξη του 1942 η παραγωγή εμπορικών πλοίων από τα συμ­μαχικά ναυπηγεία δεν αντιστάθμιζε τις απώλειες από τη δράση του Kriegsmarine. Σύντομα όμως ο αμερικανικός βιομηχανικός κολοσσός μπόρεσε να υπερκαλύψει τα κενά που δημιουργούσαν οι α­πώλειες πλοίων. Η προσοχή των «λύκων» άρχισε να στρέφεται σταδιακά προς νότο, στα ζεστά νε­ρά της Καραϊβικής.

Σε πρώτη φάση τέθηκε σε εφαρμογή η επιχεί-

7ο υποβρύχιο U-123 του υποπλοιάρχου Ράινχαρντ Χάρντεγκεν.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 9

Η γερμανική αρμάδα διαπλέει τη Μάγχη μέσα

σε κακοκαιρία.

Ο υποναύαρχος Οττο Κίλιαξ, ιβύνων νους της επιχείρησης «Zerberus».

ρηση «Westindien» (Δυτικές Ινδίες), από τον Φε­βρουάριο έως τον Μάρτιο του 1942. Πρώτα ρίχτη­κε στη μάχη η ομάδα «Neuland», δηλαδή τα υπο­βρύχια U-67, U-129, U-161 και U-502 του 2ου Στολί­σκου Υποβρυχίων, γΓ αυτό και η επιχείρηση συχνά αναφέρεται ως επιχείρηση «Neuland» (Νέα Γη). Ολα αυτά τα σκάφη ανήκαν στον τύπο IXC και αρ­γότερα ακολούθησαν άλλα υποβρύχια του ίδιου στολίσκου, όπως το U-156 του πλωτάρχη Βέρνερ Χάρτενσταϊν. Στις 15 Φεβρουάριου το U-156 έπλη- ξε τρία πετρελαιοφόρα («Oranjesrad», «Arkansas», «Pedernales») στο λιμάνι Σαν Νίκολας της νήσου Αρούμπα των Αντιλλών. Στη συνέχεια προσπάθη­σε να βάλει με το πυροβόλο των 10,5 cm εναντίον των διυλιστηρίων του λιμανιού, αλλά δεν το κα­τόρθωσε λόγω απρόσεκτης χρήσης του πυροβό­λου που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δύο αν- δρών της ομοχειρίας και τη μερική καταστροφή του όπλου. Την ίδια ημέρα το U-67 του πλωτάρχη Γκύντερ Μίλερ-Στέκχαϊμ βύθισε το πετρελαιοφό­ρο «Rafaela» στο νησί Κουρακάο και το U-502 του υποπλοιάρχου Γιούργκεν φον Ρόζενστιλ βύθισε άλλα δύο («San Nicholas», «Tia Juana») στην ανοι­κτή θάλασσα. Το παράδειγμά τους μιμήθηκε δύο ημέρες μετά το U-161 του υποπλοιάρχου Αλμπρε- χτ Ακίλες, βυθίζοντας τα «Mohicana» και «British Consul» στο λιμάνι Πορτ οφ Σπαίην της νήσου Τρι­νιντάντ.

Κατά το δεύτερο 15ήμερο του Φεβρουάριου επιχειρούσαν επίσης στα νερά της Καραϊβικής τα ιταλικά υποβρύχια «Morosini» (κλάσης «Marcello»),

«Pietro Calvi», «Giuseppe Finzi», «Enrico Tazzoli» (κλάσης «Calvi»), «Luigi Torelli»Kai «Leonardo da Vinci» (κλάσης «Marconi»), To «Luigi Torelli» βύθισε το «Scottish Star» στις 19 Φεβρουάριου και το «Giuseppe Finzi» άλλα δύο συμμαχικά πλοία την 7η Μαρτίου. Την ίδια ημέρα τα «Barbara» και «Cadona» έπεσαν θύματα του U-126, που είχε ως κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ερνστ Μπάουερ. Ενα α­κόμη υποβρύχιο του Αξονα σημείωσε μεγάλες ε­πιτυχίες από τις 7 έως τις 9 Μαρτίου. Ηταν το LI- 161, που βύθισε τα μεγάλα πετρελαιοφόρα «Uniwaleco» και «Hanseat», καθένα από τα οποία εκτόπιζαν σχεδόν 10.000 t. Ο υποπλοίαρχος Ακί­λες κατευθύνθηκε στη συνέχεια προς το λιμάνι της νήσου Σάντα Λουτσία, στα όρια Ατλαντικού - Καραϊβικής, όπου βύθισε τα «Lady Nelson» και το «Umtata».

Επειτα από τέσσερις εβδομάδες η επιχείρηση «Neuland» έληξε, με απολογισμό τη βύθιση 41 ε­μπορικών πλοίων (κυρίως πετρελαιοφόρων) με συνολικό εκτόπισμα 222.650 t και την πρόκληση ζημιών σε άλλα 11 πλοία. Η δεύτερη φάση ξεκίνη­σε με μία ακόμη αγέλη να καταφθάνει στις αρχές Απριλίου και να βυθίζει 14 εμπορικά πλοία συνολι­κού εκτοπίσματος 90.0001 μέσα σε έναν μήνα. Τα υποβρύχια που αντικατέστησαν το πρώτο κύμα «λύκων», το οποίο επέστρεψε στη Γαλλία, ήταν τα U-66, U-108, U-130, U-154, U-125 και U-507. Ολα ή­ταν Typ IXC, εκτός από το U-108 που ήταν Typ ΙΧΒ, και ανήκαν στον 2ο Στολίσκο Υποβρυχίων (2. Unterseebootsflottille) του πλωτάρχη Βίκτορ Σύτσε. Ο στολίσκος αυτός είχε τη βάση του στο γαλλικό λιμάνι του Λοριάν. Τον Μάιο του 1942 στάλθηκαν ακόμη περισσότεροι «λύκοι» στην περιοχή και ο απολογισμός του μήνα για τους Συμμάχους έγινε πιο θλιβερός: 78 απώλειες εμπορικών πλοίων. Ο πιο επιτυχημένος κυβερνήτης που επιχειρούσε στην Καραϊβική ήταν ο πλωτάρχης Καρλ-Φρίντριχ Μέρτεν του U-68, ο οποίος από την 5η μέχρι την 23η Ιουνίου βύθισε επτά πλοία συνολικού εκτοπί­σματος 50.7741.

Ο Ιούνιος αποδείχθηκε ο χειρότερος μήνας του α’ εξαμήνου του 1942 για τους Συμμάχους. Μέχρι το τέλος του είχαν χάσει 64 πλοία στην Κα- ραϊβική, ενώ συνολικά η επιχείρηση «Pauke­nschlag» είχε στείλει στον βυθό του Ατλαντικού πλοία συνολικού εκτοπίσματος 700.0001 μόνο από τη δράση των υποβρυχίων. Το πρώτο εξάμηνο του 1942 δεν σημαδεύτηκε, όμως, μόνο από επιτυχίες, αλλά και από την απώλεια 15 υποβρυχίων για το Kriegsmarine (U-93, U-581, U-82, U-656, U-503, LI- 655, U-587, U-585, U-702, U-85, U-252, U-74, U-352, U-157 και U-158) σε όλη την έκταση του Ατλαντι­κού, από τις Αζόρες και την Καραϊβική μέχρι τη Νιουφάουντλαντ και τη θάλασσα του Μπάρεντς. Ειδικά η 27η Ιουνίου αποδείχθηκε μαύρη ημέρα για τις νηοπομπές. Η νηοπομπή PQ17, που ξεκίνη-

10 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

σε εκείνη την ημέρα από την Ισλανδία για τη Ρω­σία, απώλεσε 26 από τα 37 πλοία της.

Η επιχείρηση έληξε τον Ιούλιο, όταν ο Νταί­νιτς απέσυρε τα υποβρύχιά του από τις ακτές των ΗΠΑ, καθώς οι συμμαχικές νηοπομπές ήταν πλέ­ον καλύτερα οργανωμένες και περισσότερο προε­τοιμασμένες. Σταδιακά αυξήθηκε ο αριθμός των πλοίων συνοδείας, ενώ, εκτός από το ραντάρ, τα νεότευκτα πλοία εισέρχονταν στη μάχη του Ατλα­ντικού και με το σύστημα ASDIC. Παράλληλα βελ­τιώθηκε και το επίπεδο της ανθυποβρυχιακής εκ­παίδευσης, με εξειδικευμένα σχολεία που δημι- ουργήθηκαν κατά το α’ εξάμηνο του 1942 και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Επιχείρηση «Zerberus» - Αγώνας δρόμου στο Στενό της Μάγχης

Πολλές φορές στη στρατιωτική ιστορία η επι­τυχία γεννιέται από τον συνδυασμό του αιφνιδια­σμού με μια τολμηρή ενέργεια. Κατά τον Β’ ΠΠ αυτό είχε ήδη αποδειχθεί, όπως στην περίπτωση της γερμανικής εισβολής στη Γαλλία. Γενικά, δεν είναι σώφρων επιλογή για τους στρατιωτικούς η­γέτες να αποκλείουν δογματικά μια ενέργεια του αντιπάλου, βασισμένοι πάντα στην παράδοση. Ο διάπλους του μήκους 560 χιλιομέτρων στενού της Μάγχης, μάλιστα χωρίς την κάλυψη της νύκτας, συνιστά πράξη αυτοκτονίας, υπό φυσιολογικές συνθήκες, για ένα ναυτικό εχθρικό προς τη Βρε­τανία. Επειδή, όμως, ο εφησυχασμός στις πιθανό­

τητες ενίοτε αποδεικνύεται καταστροφικός, τρεις μεγάλες μονάδες επιφανείας του Krieg­smarine και η συνοδεία τους επιχείρησαν αυτό το παράτολμο ταξίδι και κατόρθωσαν να φθάσουν α­σφαλείς στον προορισμό τους, τον Φεβρουάριο του 1942.

Τον Μάρτιο του 1941 τα αδελφά καταδρομικά μάχης «Gneisenau» και «Scharnhorst» είχαν κατα- πλεύσει στο γαλλικό λιμάνι της Βρέστης έπειτα από δίμηνη επιτυχημένη περιπολία στον Ατλαντι­κό, κατά τη διάρκεια της οποίας βύθισαν 22 πλοία με συνολικό εκτόπισμα που υπερέβαινε τους 115.0001. Με μήκος το οποίο έφθανε τα 235 m και εκτόπισμα που πλησίαζε τους 39.000 t, τα δύο πλοία υστερούσαν μόνο απέναντι στα μεγάλα θω- ρηκτάτου Kriegsmarine, όπως το «Bismarck». Μπο­ρούσαν να αναπτύξουν ταχύτητα 31,5 kts, κινού­μενα από τους 160.000 hp των μηχανών τους.Εκτός από τη θωράκισή τους, που σε ορισμένα σημεία έφθανε τα 360 mm, ο κύριος οπλισμός τους ήταν εννέα πυροβόλα SK C/34 των 28 cm, τα οποία φιλοξενούντο σε τρεις τριπλούς πύργους, δύο στην πλώρη και έναν στην πρύμνη. Ο δευτε- ρεύων οπλισμός περιελάμβανε 52 πυροβόλα με διαμέτρημα από 15 έως 2 cm, έξι τορπιλοσωλήνες των 533 mm, καθώς και τρία υδροπλάνα Arado Ar 196Α-3. Ο πλοίαρχος Οττο Φάιν διοικούσε τους 1.669 άνδρες του «Gneisenau», ενώ ο πλοίαρχος Κούρτ Κέζαρ Χόφμαν ήταν υπεύθυνος για το πλή­ρωμα των 1.968 ανδρών που διέθετε το «Scharnhorst».

Η παρουσία των δύο σκαφών στο λιμάνι της Το κ α τα δρ ομ ικό μάχης Βρέστης δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Βρε- «Scharnhorst».

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 11

Το καταδρομικό μάχης «Scharnhorst» διακρ ίνετα ι «κάτω» από τα πυροβόλα του «Prinz Eugen».

τανούς. Οταν αυτά συμπλήρωσαν μία εβδομάδα επισκευών στις εγκαταστάσεις του λιμανιού, δέ­χθηκαν την «επίσκεψη» της RAF. Οι βρετανικές αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των πλοίων διε­ξάγονταν ημέρα και νύκτα, ανάλογα και με τις και­ρικές συνθήκες, κατά τα τέλη Μαρτίου και μέσα στον Απρίλιο. Το πιο καίριο κτύπημα σημειώθηκε στις 6 Απριλίου 1941, όταν ο 24χρονος σκωτικής καταγωγής υποσμηναγός Κένεθ Κάμπελ έπληξε με τορπίλη τη δεξιά πλευρά της πρύμνης του «Gneisenau», προκαλώντας ένα μεγάλο άνοιγμα στα ύφαλα του πλοίου και καταστρέφοντας τη μία από τις τρεις τρίφυλλες έλικες μαζί με τον άξονά της. Ο Κάμπελ πετούσε με ένα Bristol Beaufort I (Ν1016) της 22ης Μοίρας, που ανήκε στην Παρά­κτια Δοίκηση, μαζί με τους σμηνίες Σκοτ, Χίλμαν και Μάλις. To Beaufort, κατά την προσπάθειά του να αφήσει την τορπίλη από ιδανικό ύψος και να ε- κτελέσει ελιγμό διαφυγής, καταρρίφθηκε από το πυκνότατο αντιαεροπορικό πυρ που εξαπέλυσαν εκατοντάδες όπλα, με αποτέλεσμα να συντρίβει χωρίς επιζώντες. Οι Γερμανοί έθαψαν το πλήρωμα με πλήρεις στρατιωτικές τιμές και ο Κάμπελ τιμή- θηκε μετά θάνατον με τον Σταυρό της Βικτωρίας. Ηταν ένας από τους μόλις τέσσερις κυβερνήτες της Παράκτιας Διοίκησης που τιμήθηκαν με αυτή τη διάκριση.

Στις 10 Απριλίου το «Gneisenau» επλήγη εκ νέ­ου από βόμβες που σκότωσαν 50 μέλη του πλη­ρώματος και προκάλεσαν ζημιές στις υπερκατα­σκευές. Την 1η Ιουνίου τα «Gneisenau» και «Scharnhorst» απέκτησαν «συντροφιά» όταν στο λιμάνι της Βρέστης κατέπλευσε το βαρύ κατα­δρομικό (schwere kreuzer, κλάσης «Admiral Hipper») «Prinz Eugen» με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Χέλ- μουτ Μπρίνκμαν. Το «Prinz Eugen» επιχειρούσε μόνο του στον Ατλαντικό μετά την απώλεια του

«Bismarck» και είχε καταφύγει κι αυτό στη Βρέστη για επισκευές. Είχε μήκος 208 m και εκτόπισμα πε­ρί τους 19.000 t. Ο κύριος οπλισμός του ήταν οκτώ πυροβόλα SK των 20,3 cm σε τέσσερις διπλούς πύργους με μέγιστο πάχος θωράκισης 160-170 mm, ενώ ο δευτερεύων οπλισμός περιελάμβανε δώδεκα πυροβόλα L765 C/33 των 10,5 cm σε έξι δι­πλούς πύργους. Δεκάδες πυροβόλα με διαμέτρη­μα από 4 έως 2 cm εξασφάλιζαν αντιαεροπορική προστασία, ενώ στα επιθετικά του μέσα περιλαμ­βάνονταν και δώδεκα τορπιλοσωλήνες των 533 mm. Οι μηχανές ισχύος 136.000 hp επέτρεπαν στο πλοίο να αναπτύξει μέγιστη ταχύτητα 33,5 kts. Το «Prinz Eugen» εξυπηρετούσαν και τρία υδροπλάνα Arado Ar 196Α-3 και είχε πλήρωμα 1.550-1.600 αν- δρών.

Ο αρχηγός του Kriegsmarine, ναύαρχος Εριχ Ραίντερ, ήλπιζε να χρησιμοποιήσει τις πολύτιμες αυτές μονάδες στον Ατλαντικό, διότι, εκτός των άλλων, όσο παρέμεναν στη Βρέστη προκαλούσαν παρά έλυναν προβλήματα. Ακόμη και το «Prinz Eugen» δέχθηκε πλήγματα από τους Βρετανούς και τέθηκε αρκετούς μήνες εκτός δράσης. Τα πλοία έπρεπε να μετακινηθούν σε ασφαλέστερο αγκυροβόλιο. Το «Scharnhorst» αναχώρησε για το λιμάνι Λα Παλίς, 450 χλμ. νοτίως της Βρέστης, στις 23 Ιουλίου. Σκοπός ήταν να δοκιμασθούν τα όπλα και οι μηχανές του, μετά τις επισκευές που είχαν πραγματοποιηθεί. Αν και οι δοκιμές στέ- φθηκαν από επιτυχία, οι παρενοχλήσεις συνεχίζο­νταν από τη RAF. Στις 24 και στις 25 Ιουλίου η RAF επιτέθηκε στη Λα Παλίς και στη Βρέστη. Από τις επιδρομές αυτές τα «Gneisenau» και «Prinz Eugen» βγήκαν αλώβητα αλλά το «Scharnhorst» δέχθηκε πέντε πλήγματα και έπρεπε να επισκευασθεί.

Σε μια συνάντησή τους στο Ράστενμπουργκ της Πρωσίας ο Χίτλερ πίεσε τον Ραίντερ να απο- μακρύνει τα τρία πλοία από τα γαλλικά λιμάνια και να τα στείλει στη Νορβηγία, όπου ο πρώτος πί­στευε ότι σίγουρα θα εκδηλωνόταν συμμαχική α­πόβαση. Ο φύρερ δήλωσε μάλιστα έτοιμος να πα­ροπλίσει τα πλοία, να αφαιρέσει τα πυροβόλα τους και να τα πουλήσει ως παλιοσίδερα, εάν δεν επέστρεφαν άμεσα στη Βόρεια θάλασσα. Αναπό­φευκτα το Kriegsmarine συναίνεσε και στις 12 Ια- νουαρίου 1942 ο Χίτλερ ενέκρινε την «Unterne­hmen Zerberus» (επιχείρηση «Κέρβερος»), για την παλιννόστηση των πλοίων.

Η πρόταση να επιστρέψουν τα πλοία από το συντομότερο - αλλά πολύ πιο επικίνδυνο - δρομο­λόγιο μέσω της Μάγχης είχε ήδη απορριφθεί, από τα τέλη της άνοιξης του 1941. Το δρομολόγιο που θα τα έφερνε στη Γερμανία μέσω του βόρειου Ατλαντικού ήταν πιο μακρύ, αλλά ασύγκριτα α­σφαλέστερο. Οι Βρετανοί είχαν πληροφορηθεί από τη γαλλική Αντίσταση ότι οι Γερμανοί σχέδια­ζαν την έξοδο των πλοίων τους από τη Βρέστη και

12 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Δήμ

ητρα

Λ

αόά

/Εκό

όσει

ς Π

ΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

Η πορεία των γερμανικώ ν θω ρηκτώ ν μέσω τη ς Μ άγχης.

έλαβαν τις προφυλάξεις τους, εκτελώντας συνε­χείς περιπολίες. Η επιλογή, όμως, του δρομολογί­ου που διέσχιζε τη Μάγχη έδινε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Οπως τόνισε ο Χίτλερ, τα πλοία έπρεπε να αναχωρήσουν ακόμη κι αν κάποιο από αυτά δεν ήταν σε θέση να ακολουθήσει τα υπό­λοιπα, αρκεί αυτό να μην ήταν το «Prinz Eugen». Ο υποναύαρχος Οττο Κίλιαξ, ο οποίος ανέλαβε τα η­νία της επιχείρησης, δεχόταν να αναλάβει τον κίν­δυνο, εφόσον η Luftwaffe εγγυάτο επαρκή αερο­πορική κάλυψη. Ο επιτελάρχης της Luftwaffe, αντι- πτέραρχος Χανς Γιέσονεκ, εγγυήθηκε την ύπαρ­ξη 250 μαχητικών από τη Βρέστη ως το Αμβούργο. Ο Κίλιαξ θα είχε την αμέριστη συμπαράσταση του ναυάρχου Αλφρεντ Ζααλβέχτερ, επικεφαλής της Ναυτικής Διοίκησης «Δύση».

Η μυστικότητα που περιέβαλε την επιχείρη­ση, δεν επέτρεπε τη διαρροή πληροφοριών ούτε καν στη σύμμαχο Ιταλία. Ιδανικότερη περίοδος για το εγχείρημα θεωρήθηκε η 12η Φεβρουάριου, διότι συνδύαζε μικρή διάρκεια ημέρας και ευνοϊ­κές συνθήκες σχετικά με τους ανέμους και τον κυμάτισμά, σύμφωνα με τις μετεωρολογικές προ­βλέψεις. Οι προβλέψεις αυτές έγιναν έπειτα από μεθοδική έρευνα, κατά την οποία χρησιμοποιή- θηκαν για μετρήσεις υποβρύχια, ακόμη και ένα α­εροσκάφος Fw 200 Condor. Επειδή τα πλοία ανέ­πτυσσαν ευκολότερα τη μέγιστη ταχύτητά τους σε βαθιά νερά, σημειώθηκαν με σημαδούρες τα πιο βαθιά σημεία του στενού της Μάγχης και 80

ναρκαλιευτικά φρόντισαν να αφαιρέσουν περισ­σότερες από 110 νάρκες, προκειμένου να μη συμ- βεί κάποιο απρόοπτο.

Οι Βρετανοί με τη σειρά τους, υλοποιώντας την επιχείρηση «Füller», βομβάρδιζαν την περιοχή της Βρέστης και πόντιζαν νάρκες στο γαλλικό αυ­τό λιμάνι, όπως και στα σημεία που είχαν προη­γουμένως «καθαρίσει» τα γερμανικά ναρκαλιευτι- κά. Αυτό συνέβαινε από τον Δεκέμβριο του 1941 συστηματικά. Η αυξημένη δραστηριότητα των τριών μεγάλων γερμανικών πλοίων αλλά και των υπολοίπων μονάδων του Kriegsmarine, δεν διέφυ­γαν από την προσοχή των Βρετανών. Η Παράκτια Διοίκηση προέβλεψε με μνημόνιο ότι αναμενό- ταν προσπάθεια διάσχισης της Μάγχης από τη γερμανική μοίρα κατά το διάστημα 10-15 Φεβρου-

Ο ναύαρχος σερ Μ πέρτραμ Ράμσεϋ.Ως αντιναύαρχος δ ιετέλ εσ ε ναυτικός δ ιο ικη τής στην περιοχή του Ντόβερ και των Στενών, όταν έγ ινε ο περίφημος αγώνας δρόμου στο στενό της Μάγχης.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 13

Τα αδελφό καταδρομικά μάχης «Gneisenau» και «Scharnhorst» το 1939.

Ο πλωτάρχης Γ ιουτζήν Κίνγκσμιλ Εσμοντ, επ ικεφαλής των Swordfish της 825 Μοίρας τα οποία επ ιτέθηκαν με γεννα ιότητα αλλά χωρίς επ ιτυχία στη γερμανική αρμάδα.

αρίου. Πιο πιθανή θεωρείτο η ασέληνη νύκτα της 15ης Φεβρουάριου. Για τον σκοπό αυτό η Παρά­κτια Διοίκηση ανέπτυξε τρεις διαφορετικές περι­πολίες αεροσκαφών από τη Βρέστη έως τη Μάγ­χη, με τις κώδικές ονομασίες «Stopper», «Habo» και «Line SE». Επιπλέον το υποβρύχιο «Sealion», κλάσης «Shark», πραγματοποίησε συχνές περιπο­λίες κοντά στη Βρέστη. Οι υπόλοιπες διοικήσεις της RAF και το Ναυαρχείο συμφώνησαν με τις ε­κτιμήσεις της Παράκτιας Διοίκησης. Με δεδομέ­νη την εμπειρία της βύθισης του «Bismarck», εκτι- μήθηκε ότι ο ενδεδειγμένος τρόπος ενέργειας ή­ταν η προσβολή των στόχων με τορπιλοπλάνα, προκειμένου ναπροκληθούν καίρια πλήγματα και να διευκολυνθεί το έργο των μονάδων επιφανείας του Royal Navy. Μόνο ο αντιναύαρχος Μπέρτραμ Ράμσεϋ, ναυτικός διοικητής στην περιοχή του Ντόβερ και του Στενού, ανέμενε ότι η προσπά­θεια των Γερμανών θα γινόταν υπό το φως της η­μέρας και ζήτησε να αναπτυχθεί στην περιοχή η 825 Μοίρα, που πετούσε με Fairey Swordfish, για να ενισχυθεί η δύναμη τορπιλοπλάνων της Παρά­κτιας Διοίκησης στην περιοχή.

Ο Κίλιαξ θα διοικούσε τη Μοίρα των τριών με­γάλων πλοίων, υψώνοντας τον επισείοντά του στο «Scharnhorst». Για την επιχείρηση κινητοποιήθη- καν ο 5ος Στολίσκος Αντιτορπιλικών, τρεις στολί­σκοι τορπιλακάτων (2ος, 3ος και 5ος ), αντιτορπι- λικά συνοδείας (τορπιλοβόλα) και άλλα μικρά σκά­φη από τις Διοικήσεις Ναυτικών Δυνάμεων Αμυ­νας «Δύση» και «Βορράς». Η Luftwaffe προσέφερε 176 βομβαρδιστικά από τον Luftflotte 3, μεταξύ των οποίων ήταν και δύο ειδικά εξοπλισμένα Heinkel He 111 με αποστολή να προκαλέσουν πα­ρεμβολές στα βρετανικά ραντάρ. Οι πτέρυγες δίωξης JG1, JG2 και JG 26 διέθεσαν συνολικά 252 μαχητικά, στη διοίκηση των οποίων είχε πρωταγω­νιστικό ρόλο ο διάσημος άσσος Αντολφ Γκάλαντ.

Οι Βρετανοί διέθεταν δύο στολίσκους υπο­βρυχίων στο Πόρτσμουθ και στα Δυτικά Περάσμα­

τα, βορειοδυτικά της Βρέστης, ενώ οι ναυτικές δι­οικήσεις στο Πόρτσμουθ, στο Ντόβερ και στο Πλύμουθ παρέτασσαν αντιτορπιλικά και τορπιλα­κάτους, αλλά όχι μεγάλες μονάδες επιφανείας. Ο επικεφαλής του Μητροπολιτικού Στόλου, ναύαρ­χος σερ Τζων Τόβεϋ, δεν ήθελε να διακινδυνεύ­σουν τα θωρηκτά του τόσο κοντά στις γαλλικές α­κτές. Εξυπακούεται ότι υπήρχαν και οι παράκτιες πυροβολαρχίες που μπορούσαν να πλήξουν τα ε­χθρικά πλοία, ειδικότερα στα πιο στενά σημεία της Μάγχης. Οι δυνάμεις που είχε τελικά στη διά­θεσή του ο Ράμσεϋ δεν ήταν το μόνο πρόβλημα. Το μεγαλύτερο από όλα τα προβλήματα ήταν ότι μόνον εκείνος πίστευε ότι οι Γερμανοί θα εκινού- ντο τολμηρά, υπό το φως της ημέρας, ποντάρο­ντας στον αιφνιδιασμό. Συνεπώς το θέμα δεν ή­ταν πόσες δυνάμεις της RAF ή του Royal Navy ή­ταν παρούσες αλλά σε πόσο χρόνο μπορούσαν να αντιδράσουν.

Οι Γερμανοί προετοιμάζονταν για την αναχώ­ρηση πυρετωδώς. Ακόμη και οι διαδικασίες φόρ- τωσης ήταν ένα μέσο παραπλάνησης της γαλλι­κής Αντίστασης, που είχε ανθρώπους της στο λι­μάνι στη Βρέστης. Οι λανθασμένες αναφορές της Αντίστασης θα παραπληροφορούσαν ακούσια τους Βρετανούς. Στις 23.00 της 11ης Φεβρουάρι­ου 1942 η μοίρα του Κίλιαξ μαζί με τη συνοδεία της ξεκίνησε. Στις 11.00 της 12ης Φεβρουάριου η γερμανική αρμάδα εντοπίστηκε από δύο Spitfire της Διοίκησης Μαχητικών κοντά στα στενά του Ντόβερ. Ο Ράμσεϋ έστειλε στις 12.00 τις τορπιλα­κάτους του αλλά οι επιθέσεις τους έγιναν από με­γάλη απόσταση και αστόχησαν. Μία ώρα μετά, έξι Fairey Swordfish της 825 Μοίρας απογειώθηκαν χω­ρίς να περιμένουν την προβλεπόμενη κάλυψη μα­χητικών και προσπάθησαν να επιτεθούν με τορπί­λες, μέσα σε μια κόλαση πυρός. Πέντε από αυτά καταρρίφθηκαν χωρίς να πετύχουν πλήγμα. Για την ενέργεια αυτή ο Ιρλανδός πλωτάρχης Γιου- τζήν Κίνγκσμιλ Εσμοντ, επικεφαλής των Swordfish, τιμήθηκε μετά θάνατον με τον Σταυρό της Βικτωρίας.

Ο,τι δεν κατάφεραν οι Βρετανοί σχεδόν το κα­τόρθωσε μία νάρκη. Στις 14.30 το «Scharnhorst» κτύπησε μία νάρκη στα ανοικτά των ολλανδικών ακτών, όμως υπέστη μόνο ελάσσονος σημασίας βλάβες και μπόρεσε να συνεχίσει το ταξίδι του. Οι Βρετανοί ανανέωσαν την επίθεσή τους, αυτή τη φορά με αντιτορπιλικά από το λιμάνι του Χάρου- ιτς και αεροσκάφη από τη Διοίκηση Βομβαρδιστι­κών και την Παράκτια Διοίκηση. Συνολικά 675 αε­ροσκάφη από όλες τις διοικήσεις της RAF αναζη­τούσαν τους Γερμανούς. Ούτε αυτές οι ενέργειες κατόρθωσαν να αναχαιτίσουν τα πλοία του Κίλιαξ, εν μέρει και λόγω της δράσης των μαχητικών της Luftwaffe. Τα αντιτορπιλικά, αντίθετα, δέχθηκαν πλήγματα από τα γερμανικά πλοία και το αντιτορ-

14 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

πιλικό «Worcester» υπέοτη σοβαρές ζημιές. Ούτε οι παράκτιες πυροβολαρχίες εμπόδισαν την αρ­μάδα του Κίλιαξ, που είχε και την τύχη με το μέ­ρος της, καθώς ορισμένα βρετανικά ραντάρ πα­ρουσίασαν δυσλειτουργίες. Συνολικά τα παρά­κτια πυροβόλα έβαλαν 33 οβίδες εναντίον της γερμανικής αρμάδας, χωρίς αποτέλεσμα.

Οι νάρκες φαινόταν να τα πηγαίνουν καλύτε­ρα. Στις 20.35 ήταν η σειρά του «Gneisenau» να δε­χθεί πλήγμα από νάρκη και είκοσι λεπτά αργότε­ρα το μάλλον άτυχο «Scharnhorst» δέχθηκε το δεύτερο πλήγμα νάρκης μέσα σε μία ημέρα. Αμφότερα, πάντως, τα πλοία συνέχισαν το ταξίδι τους μέχρι το Βιλχελμσχάφεν, όπου έφθασαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 13ης Φεβρουάριου, με πρώτο το «Scharnhorst». Τα υπόλοιπα σκάφη κατέ­πλευσαν μέχρι το μεσημέρι. Ο υποναύαρχος Κί­λιαξ ενημέρωσε με σήμα τον ναύαρχο Ζααλβέ- χτερ ότι «η αποστολή εξετελέσθη». Οι γερμανι­κές απώλειες ήταν 13 νεκροί και δύο τραυματίες, ζημιές στο «Gneisenau», στο «Scharnhorst» και σε δύο μικρότερα σκάφη, καθώς και 17 αεροσκάφη. Οι Βρετανοί είχαν 40 νεκρούς και 21 τραυματίες. Το αντιτορπιλικό «Worcester» υπέστη αρκετές ζη­μιές και 42 αεροσκάφη καταστράφηκαν. Η κυριό- τερη, όμως, απώλεια των Βρετανών ήταν στον η­θικό τομέα, διότι το στενό θεωρείτο ανέκαθεν α- πόρθητο.

Επιχείρηση «Chariot» - Δράμα στο Σαίν Ναζαίρ

Το λιμάνι του Σαίν Ναζαίρ βρίσκεται στη δεξιά όχθη του ποταμού Λίγηρα, πολύ κοντά στις εκβο­λές του στον Ατλαντικό ωκεανό. Για την ακρίβεια, βρίσκεται στη βόρεια όχθη του Λίγηρα, σε από­σταση εννέα χιλιομέτρων από το στόμιο του πο­ταμού. Τα μεγάλα πλοία έπρεπε να προσεγγίζουν το λιμάνι με προσοχή, διότι στα περισσότερα ση­μεία τα νερά ήταν αβαθή. Το χαρακτηριστικό στοι­χείο που καθιστούσε το Σαίν Ναζαίρ στόχο πιθα­νής καταδρομικής επιδρομής, ήταν η τεράστια δεξαμενή επισκευών την οποία διέθετε. Το επίση­μό όνομά της ήταν «Forme Ecluse Louis Joubert» και είχε διαστάσεις 320x50 m και βάθος 15 m. Γνω­στή ως δεξαμενή «Normandie», επειδή ολοκληρώ­θηκε τον Απρίλιο του 1932 για να φιλοξενήσει το ομώνυμο πολυτελές υπερωκεάνιο, ήταν η μόνη με επαρκές μέγεθος - κοντά στον Ατλαντικό και στη Βρετανία - για να φιλοξενήσει τον όγκο των μεγάλων μονάδων επιφανείας που υπηρετούσαν στο Kriegsmarine και κυρίως το «Tirpitz». Εάν οι Σύμμαχοι την κατέστρεφαν, θα ανάγκαζαν τα με­γάλα γερμανικά πολεμικά πλοία να καταφύγουν σε λιμάνια της πατρίδας τους για επισκευές, με ό­σους κινδύνους συνεπαγόταν ένα τέτοιο ταξίδι.

Εκτός από τη γιγαντιαία δεξαμενή, στο Σαίν Ναζαίρ υπήρχαν κι άλλες σημαντικές λιμενικές ε­γκαταστάσεις, καθώς και υπόστεγα που μπορού­σαν να φιλοξενήσουν μέχρι και 20 υποβρύχια, συ­νεπώς οι Γερμανοί είχαν λάβει αυστηρά μέτρα α- σφαλείας για να αποκρούσουν πιθανή επιδρομή. Δεν είναι τυχαίο το ότι το Σαίν Ναζαίρ θεωρείτο ο δεύτερος δυσκολότερος στόχος για τους Συμμά­χους μετά το λιμάνι της Βρέστης. Ο στενός δίαυ­λος Σαρπεντιέ, που επέτρεπε την προσέγγιση στα μεγάλα πλοία, βρισκόταν υπό την προστασία πα­ράκτιων πυροβολαρχιών οι οποίες ανήκαν στη 280 Μοίρα Ναυτικού Πυροβολικού (ΜΝΠ) του πλοιάρχου Εντο Ντίκμαν και ήταν εγκατεστημέ­νες εκατέρωθεν του διαύλου. Η 280 ΜΝΠ διέθετε 28 πυροβόλα: από σιδηροδρομικά πυροβόλα των 24 cm στην περιοχή Λα Πουλιζέρν, μέχρι συμβατι­κά πυροβόλα των οποίων το διαμέτρημα κυμαινό­ταν από 7,5 μέχρι 17 cm. Επιπλέον, κοντά στο λι­μάνι είχε αναπτυχθεί η 22η Ναυτική Αντιαεροπο­ρική Ταξιαρχία, με διοικητή τον πλοίαρχο Καρλ-

Τροποποιημένη τορπ ιλάκατος ΜΤΒ 74.

Το αντιτορπ ιλικό «Campbeltown» (142) μ ετα μ φ ιέζετα ι σε γερμανικό αντιτορπ ιλικό της κλάσης «Mowe».

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 15

Η δεξαμενή «Normandie» φ ιλοξενε ί το ομώνυμο πολυτελές

υπερωκεάνιο.

Κόνραντ Μέκε και δύναμη 43 πυροβόλων διαφό­ρων διαμετρημάτων, κατανεμημένων σε τρεις μοίρες (703 του πλωτάρχη Τίσεν, 705 του πλωτάρ­χη Κοχ και 809 του πλωτάρχη Μπουρχένε). Ισχυ­ροί προβολείς των 150 cm και των 60 cm μπορού­σαν να φωτίσουν άμεσα την περιοχή των εκβολών και να αποκαλύψουν πιθανούς εισβολείς που θα προσπαθούσαν να προσεγγίσουν υπό την κάλυψη του σκότους. Γενικός διοικητής όλων των μονά­

δων ναυτικού πυροβολικού και ναυτικός διοικη­τής Λίγηρα ήταν ο πλοίαρχος Ανταλμπερτ Τσούκ- σθερντ.

Η φρουρά του Σαίν Ναζαίρ διοικείτο από τον πλωτάρχη Κέλερμαν. Ο Κέλερμαν μπορούσε να υ­πολογίζει σε 5.000 περίπου άνδρες και ορισμένα μικρά πλοία για την υπεράσπιση των εγκαταστά­σεων του λιμανιού και πάνω απ’ όλα της δεξαμε­νής «Normandie». Ανάμεσα σε αυτούς ήταν οι ελα-

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ• Η πρώτη φάση της «δεύτερης ευτυχισμένης περιόδου» αιφνι-

δίαοε ευχάριστα τους Γερμανούς κυβερνήτες υποβρυχίων. Το α- πόσπασμα από το ημερολόγιο του κυβερνήτη του U-123, υποπλοι­άρχου Ράινχαρντ Χάρντεγκεν, είναι χαρακτηριστικό: «Από τον πυργίσκο του U-123, που είχε μόλις αναδυθεί στα ανοικτά του λι­μανιού της Νέας Υόρκης, οι οπτήρες και ο πλοίαρχός τους δύσκο­λα μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους. Η χώρα (σ.σ. οι ΗΠΑ) βρισκόταν σε πόλεμο αλλά η μεγαλύτερη πόλη της ήταν τόσο φω- ταγωγημένη που γινόταν ορατή από μίλια μακριά. Οι προβολείς των αυτοκινήτων που εκινούντο στην παραλιακή οδό ήταν διακρι- τοί χωρίς διόπτρες». Ομως το Kriegsmarine δεν ήταν προετοιμα­σμένο να εκμεταλλευθεί πλήρως την ευκαιρία. Ο κυβερνήτης του U-66, υποπλοίαρχος Ρίχαρντ Τσαπ, έγραψε στο ημερολόγιό του στις 18 Ιανουαρίου: «Εύχομαι να υπήρχαν εδώ γύρω 20 υποβρύχια αντί για ένα. Είμαι σίγουρος ότι όλα θα έβρισκαν περισσότερους στόχους από όσους θα μπορούσαν να πλήξουν. Μερικά από τα 20 ατμόπλοια που συναντήσαμε, είχαν αναμμένα ακόμη και τα φώτα πλοήγησης».• Προς τα τέλη του πολέμου ένας μοτοσικλετιστής αστυνομικός σταμάτησε το αυτοκίνητο του «Μπόμπερ» Χάρις διότι εκινείτο με υπερβολική ταχύτητα. Στην παρατήρηση του αστυνομικού ότι έ­τσι που έτρεχε θα μπορούσε να σκοτώσει κάποιον, ο Χάρις απά­ντησε κυνικά: «Νεαρέ, σκοτώνω χιλιάδες ανθρώπους κάθε βρά­δυ».• Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο Χάρις ανέλυσε την τακτι­κή του βομβαρδισμού των «1000 βομβαρδιστικών» στη σειρά ντο­κιμαντέρ του BBC «Ο Κόσμος σε Πόλεμο»: «Δεν υπήρχε μεγαλύ­

τερος κίνδυνος στο να απογειώνεις για αποστολή 1.000 βομβαρδι­στικά από το να στέλνεις 20 ή 30, εκτός από το ότι το ποσοστό των απωλειών θα ήταν πιθανώς μικρότερο και έτσι συνέβη τελικά. Προσπαθούσα να τους δείξω τι θα μπορούσαμε να επιτύχουμε με κάτι που θα πλησίαζε μια επαρκή δύναμη (βομβαρδιστικών) και ότι θα μπορούσαμε να το πετύχουμε χωρίς παράλογες απώλειες. Στην πραγματικότητα, οι απώλειες αποδείχθηκε ότι ήταν ακριβώς ίδιες με αυτές που είχαν προβλέψει ότι θα συμβούν οι άνθρωποί μου οι οποίοι ανέλυαν τις επιχειρήσεις και ήταν σημαντικά χαμη­λότερες απ' ό,τι περίμενε οποιοσδήποτε άλλος. Ο κίνδυνος θα ή­ταν μεγαλύτερος εάν στέλναμε λιγότερα αεροσκάφη για να αντι­μετωπίσουν την αντιαεροπορική άμυνα. Μια από τις κεντρικές ι­δέες για να επιτεθούμε εκεί με μεγαλύτερους αριθμούς, ήταν να καταβάλουμε την αντιαεροπορική άμυνα και αυτό ήταν που συνέ­βη ακριβώς».• Η κρίση που προκλήθηκε από τη δράση των γερμανικών υπο­

βρυχίων στις ακτές των ΗΠΑ, αποτυπώθηκε στα λόγια του καθη­γητή Βάνεβαρ Μπούς, διευθυντή του Γραφείου Επιστημονικής Ερευνας και Ανάπτυξης των ΗΠΑ: «Φυσικά η κατάσταση ήταν ζο­φερή μετά το Περλ Χάρμπορ, αλλά έπειτα από λίγο επήλθε η ανά­καμψη... Γνωρίζω ότι όλοι εμείς που είχαμε εμπλακεί από κοντά (εκ των έσω), γνωρίζαμε ότι βρεθήκαμε πολύ κοντά στο να χάσου­με εντελώς τον αναθεματισμένο πόλεμο εξαιτίας των υποβρυ­χίων. Σχεδόν χάσαμε τον πρώτο πόλεμο κατ' αυτό τον τρόπο και παρολίγο να χάσουμε έτσι και τον δεύτερο. Δεν νομίζω ότι οι άν­θρωποι σε αυτή τη χώρα αντιλήφθηκαν ότι βρεθήκαμε τόσο κο­ντά στο χείλος του γκρεμού, αλλά στα αλήθεια βρεθήκαμε».

16 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

φρά εξοπλισμένοι άνδρες της φρουράς, τεχνικοί, πληρώματα πλοίων, εργάτες της Οργάνωσης Τοντ (Todt) και άλλο προσωπικό. Εννοείται ότι οι συγκε­κριμένοι άνδρες δεν ήταν στην πλειοψηφία τους εκπαιδευμένοι μαχητές πρώτης γραμμής. Πάντως κοντά στο Σαίν Ναζαίρ στρατωνιζόταν ένα σύ­νταγμα της 333 Μεραρχίας Πεζικού, μιας μονάδας με Πολωνούς κυρίως στρατιώτες. Το σύνταγμα αυτό θα μπορούσε να προσφέρει την αρωγή του σε κάποια έκτακτη ανάγκη.

Η περιοχή δεν έφερνε ευχάριστες αναμνή­σεις στη Βρετανία. Κατά την αποχώρηση του BEF από τις γαλλικές ακτές, το επιβατηγό «Lancastria» βυθίσθηκε στα ανοικτά του Σαίν Να­ζαίρ, παίρνοντας μαζί του 4.500 ζωές. Το βρετανι­κό Ναυαρχείο αναζητούσε τρόπους για να αχρη­στεύσει τη δεξαμενή από τον Οκτώβριο του 1941, ωστόσο το σχέδιο των Βρετανών ήταν έτοιμο σε γενικές γραμμές μόλις τον Φεβρουάριο του 1942. Το σχέδιο που υπέβαλε στο Ναυτικό Επιτελείο ο αρχιπλοίαρχος (από τις 18-3-42 εκτελών καθήκο­ντα υποναυάρχου) λόρδος Λούις Φράνσις Αλμπερτ Μαουντμπάτεν, επικεφαλής των Μικτών Επιχειρήσεων, ήταν απλό στη σύλληψή του αλλά πολύ τολμηρό. Ενα αντιτορπιλικά θα εμβόλιζε τις θύρες της δεξαμενής, γεμάτο εκρηκτικά, και με­τά θα ανατινασσόταν, προκαλώντας την κατα­στροφή της δεξαμενής και των γύρω εγκαταστά­σεων. Το πλοίο που επιλέχθηκε για την αποστολή ήταν ένα αμερικανικό αντιτορπιλικά το οποίο έ- φθασε τον Σεπτέμβριο σε βρετανικά χέρια μέσω της Συμφωνίας «Αντιτορπιλικά για Βάσεις». Επρόκειτο για το αντιτορπιλικά κλάσης «Town» με το όνομα «Campbeltown» (Ι42), το οποίο, όταν υπηρετούσε στο US Navy, ονομαζόταν «Buchanan». Την εποχή της επιδρομής βρισκόταν στην τρίτη δεκαετία της υπηρεσίας του. Είχε κα- θελκυσθεί το 1919, ενώ το 1939 - πριν παραχωρη- θεί στη Βρετανία - είχε τεθεί σε εφεδρεία. Εκτό­πιζε 1,2601 και είχε μήκος 96 m περίπου. Οι δύο ά- ξονές του εκινούντο από μηχανές που απέδιδαν ισχύ 30.000 shp, με αποτέλεσμα να υπερβαίνει τους 35 kts σε ταχύτητα.

Για να ανταποκριθεί στη ριψοκίνδυνη αποστο­λή του το παραπάνω σκάφος έπρεπε να υποστεί αλλαγές, οι οποίες σχετίζονταν τόσο με την ενί­σχυσή του με θωράκιση, για να προστατευθούν οι επιβαίνοντες, όσο και με τη «μεταμφίεσή» του σε γερμανικό αντιτορπιλικά συνοδείας της κλάσης «Mowe». Στο πλαίσιο της μεταμφίεσης ύψωσε τη γερμανική σημαία και εφοδιάστηκε με γερμανι­κούς κώδικες που είχαν κυριεύσει Βρετανοί κο­μάντος στη Νορβηγία. Η RAF συμμετείχε στην ε­πιχείρηση με αεροσκάφη της Διοίκησης Βομβαρ­δισμού, τα οποία θα εκτελούσαν παραπλανητικές επιδρομές στην ευρύτερη περιοχή για να τραβή­ξουν την προσοχή των Γερμανών μακριά από τα

τεκταινόμενα στις εκβολές του Λίγηρα. Η βρετανική επιδρομήΟι χερσαίες δυνάμεις που θα συμμετείχαν στο Σαιν Ναζαιρ.

στην επιχείρηση, είχαν αναλάβει την καταστροφή των υπόλοιπων λιμενικών εγκαταστάσεων, εκτός της δεξαμενής. Διοικητής του χερσαίου αποσπά- σματος ορίστηκε στις 23 Φεβρουάριου ο 38χρο- νος αντισυνταγματάρχης Τσαρλς Νιούμαν. Ο πυ­ρήνας του αποσπάσματος ήταν 200 άνδρες του 2ου Κομάντο, τους οποίους πλαισίωσαν εθελοντι­κά συνάδελφοί τους με εξειδίκευση στα εκρηκτι­κά από το 1ο, το 3ο, το 4ο, το 5ο, το 9ο και το 12ο Κομάντο. Μια μεγάλη ομάδα καταδρομέων θα ε- πέβαινε στο «Campbeltown», ενώ άλλοι άνδρες θα μεταφέρονταν από 11-12 ξύλινες και αθωράκι­στες ακταιωρούς τύπου Fairmile Β. Οι επιδρομείς θα σχημάτιζαν τρεις ομάδες, εκ των οποίων η πρώτη θα αποβιβαζόταν στον παλαιό μώλο, η δεύ­τερη στην παλαιά είσοδο της αποβάθρας και η τρίτη - η οποία θα επέβαινε στο «Campbeltown» -

)Ι ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 17

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Δήμ

ητρα

Λ

αδά

/Εκδ

όσει

ς Π

ΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

Το αντιτορπ ιλικό «Campbeltown» μετά

τον εμβολισμό τη ς9 ύ ρ α ς

της δεξαμενής «Normandie».

μετά τον εμβολισμό της θύρας της δεξαμενής «Normandie». Κάθε ομάδα διαιρείτο σε τρία τμή­ματα: ένα τμήμα εφόδου, που θα εξουδετέρωνε την εχθρική αντίσταση και θα σχημάτιζε αμυντική περίμετρο, ένα τμήμα με εκρηκτικά, το οποίο θα ανελάμβανε την καταστροφή επιλεγμένων εγκα­ταστάσεων, και ένα τμήμα προστασίας, που θα α­παγόρευε τις γερμανικές αντεπιθέσεις. Η διάρ­κεια της επιχείρησης υπολογίστηκε σε 90 λεπτά, χρόνο ο οποίος κατά τη γνώμη των επιτελών δεν θα επέτρεπε στους Γερμανούς να αντιδράσουν με όλες τους τις δυνάμεις στην επιδρομή. Προ- κειμένου να ρυθμιστεί κάθε λεπτομέρεια όλοι οι άνδρες, περισσότερο όμως οι ομάδες με τα εκρη­κτικά, εκπαιδεύτηκαν συστηματικά στις λιμενικές εγκαταστάσεις του Ντέβονπορτ στο Πλύμουθ και στη Σκωτία, στο λιμάνι Μπέρνταϊλαντ.

Ο μικρός στολίσκος που σχηματίστηκε για την επιχείρηση, είχε ως επικεφαλής τον 34χρονο αντι- πλοίαρχο Ρόμπερτ Ράιντερ, ο οποίος ανέλαβε κα­θήκοντα στις 25 Φεβρουάριου, και αποτελείτο από τα αντιτορπιλικά «Tynedale» και «Atherstone», σε ρόλο συνοδείας, μια κανονιοφόρο (MGB 314), μια τροποποιημένη τορπιλάκατο (ΜΤΒ 74), 16 α­κταιωρούς που μετέφεραν ομάδες καταδρομέων και, φυσικά, το «Campbeltown», στο οποίο συνω­στίζονταν καταδρομείς, εξοπλισμός, εφόδια και

4.358 kg εκρηκτικών συσκευασμένων σε βόμβες βυθού. Απέμενε να εγκριθεί το σχέδιο από την Επιτροπή Αρχηγών Επιτελείων (Chiefs of Staff Committee), κάτι που έγινε στις 3 Μαρτίου. Δέκα η­μέρες αργότερα οι άκατοι είχαν συγκεντρωθεί στο Φάλμουθ, ένα λιμάνι στη νότια ακτή της Κορ- νουάλης, και οι περισσότεροι καταδρομείς κατέ- φθασαν εκεί με το αποβατικό - οπλιταγωγό (Landing Ship Infantry - LSI) «Prinses (Princess) Josephine Charlotte». Οι Νιούμαν και Ράιντερ εγκα- τέστησαν το αρχηγείο τους στην κανονιοφόρο MGB 314, η οποία κατέπλευσε στο Φάλμουθ στις 18 Μαρτίου. Η 22η Μαρτίου ήταν νευραλγική ημέ­ρα για τον σχεδίασμά, διότι πραγματοποιήθηκε νυκτερινή άσκηση - δοκιμή στο Ντέβονπορτ, η ο­ποία δεν εξελίχθηκε καλά. Πάντως στις 25 Μαρτί­ου κατέπλευσε και ο πρωταγωνιστής της επιδρο­μής, το αντιτορπιλικό «Campbeltown». Η επιχείρη­ση θα πραγματοποιείτο,

Ο στολίσκος αναχώρησε από το Φάλμουθ στις 15.00 της 26ης Μαρτίου. Ακολουθώντας κυ­κλική πορεία εισήλθε στον Βισκαϊκό κόλπο, προ­σπαθώντας να μη γίνει αντιληπτός από τους Γερ­μανούς. Κάτι τέτοιο δεν στάθηκε δυνατό, καθώς ο στολίσκος εντοπίστηκε από το γερμανικό υπο­βρύχιο U-593 (Typ VIIC), που διοικούσε ο υποπλοί­αρχος Γκερντ Κέλμπλινγκ. Μολονότι οι Βρετανοί

Ο ναυτοδίοπος Ουίλιαμ Αλφρεντ Σάβατζ, πυροβολητής στην κανονιοφόρο MGB 314, τιμή&ηκε για τη δράση του κατά την επιδρομή με τον Σταυρό της Βικτωρίας.

18 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

εντοπίστηκαν από το υποβρύχιο, η αποστολή

τους συνεχίστηκε κανονικά και λίγο αργότερα η

πορεία τους διασταυρώθηκε με εκείνη μιας ομά­

δας γαλλικών αλιευτικών. Ο στολίσκος βύθισε

δύο από αυτά, αφού απομάκρυνε τα πληρώματά

τους, και συνέχισε προς το Σαίν Ναζαίρ. Καθώς η

απόσταση από τις γαλλικές ακτές μειωνόταν, τα

δύο αντιτορπιλικά έμειναν στα ανοικτά να περιπο-

λούν, μαζί με το υποβρύχιο «Sturgeon», που χρη­

σίμευε στους επιτιθέμενους ως φάρος πλοήγη­

σης. Ο υπόλοιπος στολίσκος έλαβε σχηματισμό ε­

φόδου και πλησίασε με προσοχή τον στόχο, απο-

φεύγοντας τα αβαθή και λασπώδη ύδατα του στο­

μίου του Λίγηρα.

Ο παραπλανητικός βομβαρδισμός της RAF

δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα, λόγω χαμη­

λής νέφωσης και κακών γενικά καιρικών συνθη­

κών, ωστόσο ο στολίσκος εισήλθε στις εκβολές

του ποταμού τη νύκτα της 27ης προς την 28η

Μαρτίου. Προηγείτο η κανονιοφόρος MGB 314,

στην οποία επέβαιναν ο αντισυνταγματάρχης

Νιούμαν και ο αντιπλοίαρχος Ράιντερ, και έπο-

νταν δύο τορπιλάκατοι. Ακολουθούσε το

«Campbeltown», με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Στέ-

φεν Μπήτι και επιβαίνοντες τον ταγματάρχη Μπιλ

Κόπλαντ, υπαρχηγό του 2ου Κομάντο, δύο ομά­

δες εφόδου, πέντε ομάδες με εκρηκτικά και μια

ομάδα η οποία χειριζόταν έναν όλμο των 3 in (76,2

mm). Στις πλευρές του «Campbeltown» και πίσω

του βρίσκονταν οι υπόλοιπες ακταιωροί (ML)

Fairmile Β, που μετέφεραν τους υπόλοιπους κατα­

δρομείς, και τον σχηματισμό εφόδου έκλεινε η

τροποποιημένη τορπιλάκατος ΜΤΒ 74. Εκμεταλ­

λευόμενο την παλίρροια το ελαφρωμένο

«Campbeltown» ελίχθηκε προσεκτικά με ταχύτητα

μόλις 5 kts. Σε δύο περιπτώσεις κινδύνευσε να πα­

γιδευτεί στον βορβορώδη πυθμένα του ποταμού.

Αρχικά ο στολίσκος κατόρθωσε να περάσει απα­

ρατήρητος από τις παράκτιες πυροβολαρχίες.

Δυστυχώς για τους Βρετανούς, ο βομβαρδισμός

της RAF δεν εξέτρεψε αλλού την προσοχή των

Γερμανών, αλλά, αντίθετα, είχε σημάνει συναγερ­

μό στη φρουρά του λιμανιού. Μέχρι τη 01.28 όλα

κύλησαν σύμφωνα με το σχέδιο. Ο στολίσκος ε­

ντοπίστηκε από τους γερμανικούς προβολείς, ό­

μως οι κλεμμένοι γερμανικοί κώδικες και ένας

γερμανομαθής κελευστής κέρδισαν μερικά λε­

πτά, αλλά μάταια. Στη 01.28 και ενώ ο στολίσκος α­

πείχε έξι μόλις λεπτά από τον στόχο του, οι Γερ­

μανοί αναγνώρισαν τον ύποπτο σχηματισμό ως ε­

χθρικό και άνοιξαν πυρ. Στην αρχή τα γερμανικά

πυρά ήταν ασυντόνιστα, λόγω του αιφνιδιασμού,

όταν όμως ενεπλάκησαν και τα όπλα μεγαλύτε­

Τραυματίας κομάντο μεταψέρεται από Γερμανούς.

Απώλειες της επιδρομής: Γερμανός στρατιώτης και Βρετανός κομάντο κείτονται νεκροί.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 19

Εικόνακαταστροφής μετά την επιδρομή.

ρου διαμετρήματος, έγιναν θεριστικά. Μολονότι

ο στολίσκος ανέπτυξε ταχύτητα και ανταπέδωσε

τα πυρά, οι απώλειες των Βρετανών, ειδικά όσων

επέβαιναν στα Fairmile Β, συσσωρεύονταν.

To «Campbeltown», βαριά πληγωμένο, κατόρ­

θωσε στη 01.34 να εμβολίσει τις θύρες της δεξα­

μενής «Normandie» σύμφωνα με το σχέδιο. Ο πυ­

ροκροτητής επιβράδυνσης τέθηκε σε λειτουργία

για να ανατινάξει το πλοίο, που έμεινε μισό μέσα

στο νερό και μισό πάνω στην είσοδο της δεξαμε­

νής. Οσοι καταδρομείς είχαν επιζήσει, λιγότεροι

από 100, αποβιβάστηκαν κάτω από σφοδρό πυρ

και άρχισαν τις αποστολές τους. Τοποθετήθηκαν εκρηκτικά στις αντλίες καυσίμων, στη θύρα της

άλλης δεξαμενής του ναυπηγείου και σε λοιπές ε­

γκαταστάσεις. Καθώς οι γερμανικές αμυντικές

θέσεις που δεν είχαν εξουδετερωθεί «γάζωναν» την περιοχή, έφθασαν και όσες ακταιωροί είχαν ε­

πιβιώσει από τα γερμανικά πυρά κατά τον εί- σπλου. Τα περισσότερα σκάφη βρίσκονταν σε κα­

κή κατάσταση και ορισμένα δεν έφθασαν ποτέ στον προορισμό τους. Αθωράκιστα καθώς ήταν,

βυθίσθηκαν εύκολα και λίγοι από τους επιβαίνο-

ντες σώθηκαν. Από τους 70 άνδρες ενός Fairmile Β

μόλις 20 έφθασαν στην ξηρά. Οι επιζώντες δεν ε-

παρκούσαν για να εκτελέσουν τις αποστολές

τους στον παλαιό μώλο και στην παλαιά είσοδο

της αποβάθρας, με συνέπεια να μη πληγούν συ­

γκεκριμένοι στόχοι της επιχείρησης.

Η φρουρά είχε συνέλθει πλέον από τον αιφνι­

διασμό και πίεζε ασφυκτικά τους εναπομείναντες καταδρομείς. Η διαφυγή τους από τη θάλασσα με

τα Fairmile Β φαινόταν αδύνατη: τα περισσότερα

από αυτά είχαν καταστραφεί ή υποστεί σοβαρές

ζημιές, στήνοντας κοντά στις αποβάθρες ένα μα­

κάβριο σκηνικό από επιπλέοντα πτώματα, συ­

ντρίμμια, φλεγόμενο πετρέλαιο και κατεστραμμέ­

να σκάφη. Οι 50-70 επιζώντες, μερικοί εξ αυτών

τραυματισμένοι, συγκεντρώθηκαν γύρω από τον

αντισυνταγματάρχη Νιούμαν. Δεν χρειάστηκε πο-

Γέρμα νοί στρατιώτες καταδιώκουν επιζώντες

Βρετανούς κομάντος μέσα στην πόλη του Σαίν Ναζαίρ.

20 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

λύ για να συνειδητοποιήσουν ότι ο μόνος τρόπος

να διαφύγουν ήταν διασχίζοντας την παλαιό πό­

λη, με σκοπό να καταφύγουν στην ύπαιθρο, όπου

θα μπορούσαν ευκολότερα να αποδράσουν. Ομως

ο γερμανικός κλοιός ήταν ασφυκτικός και το ξη­

μέρωμα βρήκε τους καταδρομείς χωρισμένους σε

μικρές ομάδες και στερημένους από τον φυσικό

τους σύμμαχο, το σκοτάδι. Οι Γερμανοί είχαν απο­

κλείσει την περιοχή και ερευνούσαν συστηματικά

για επιζώντες που είχαν καταφύγει σε διάφορους

κρυψώνες μέσα στην παλαιά πόλη. Ελάχιστοι διέ­

φυγαν τη σύλληψη, ενώ πέντε διέφυγαν στην

Ισπανία μέσω Γαλλίας με τη βοήθεια της γαλλικής

Αντίσταοης (οι δεκανείς Ντάγκλας, Χόουαρτ, Γου-

ήλερ και Σιμς και ο στρατιώτης Χάρντινγκ). Οσοι

συνελήφθησαν, είχαν τουλάχιστον την ικανοποίη­

ση να δουν ότι η κύρια αποστολή τους πέτυχε:

στις 10.35 της 28ης Μαρτίου τα εκρηκτικά πάνω

στο «Campbeltown» πυροδοτήθηκαν (με καθυστέ­

ρηση μεγαλύτερη από την καθορισμένη), κατα-

στρέφοντας τη δεξαμενή και σκοτώνοντας 400

ανθρώπους που είχαν συγκεντρωθεί εκεί κοντά.

Επιπλέον, το εξωτερικό φάτνωμα της παλαιάς ει­

σόδου υπέστη ζημιές - αν και δεν καταστράφηκε -

από την έκρηξη τορπιλών που ήταν εξοπλισμένες

επίσης με πυροκροτητή επιβράδυνσης και εβλή-

θησαν από την τορπιλάκατο ΜΤΒ 74.

Η επιχείρηση θεωρήθηκε επιτυχημένη από

τους Βρετανούς. Η δεξαμενή «Normandie» δεν

χρησιμοποιήθηκε πάλι καθ’ όλη τη διάρκεια του

πολέμου, στερώντας από το Kriegsmarine μια πο­

λύτιμη βάση και καθιστώντας προβληματική την

επιχειρησιακή δράση μεγάλων γερμανικών μονά­

δων επιφανείας από τις γαλλικές ακτές του Ατλα­

ντικού. Εκτός από αυτό, οι Γερμανοί αναγκάστη­

καν να επενδύσουν αρκετές εργατοώρες και κε­

φάλαια για τη θωράκιση των γαλλικών βάσεων.

Για τους Βρετανούς το κόστος σε ζωές ήταν

μεγάλο. Από τους 611 άνδρες σκοτώθηκαν 169,64

καταδρομείς και 105 άνδρες του Royal Navy. Περί­

που 200 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Στη Βρετανία

επέστρεψε μόλις το 40% της αρχικής δύναμης. Από τον στολίσκο επέζησαν τα αντιτορπιλικά

«Tynedale» και «Atherstone», η κανονιοφόρος

MGB 314 και ελάχιστες ακταιωροί. Οι 83 παραση­μοφορήσεις για ανδρεία και ειδικά οι πέντε Σταυ­

ροί Βικτωρίας που απονεμήθηκαν σε άνδρες οι ο­

ποίοι συμμετείχαν στην επιχείρηση, απέδειξαν, αν

μη τι άλλο, πόσο επικίνδυνη ήταν η επιδρομή στο

Σαίν Ναζαίρ. Συγκεκριμένα, με τον Σταυρό

της Βικτωρίας τιμήθηκαν οι επικεφαλής της επι­

χείρησης, αντισυνταγματάρχης Νιούμαν και αντι-

πλοίαρχος Ράιντερ, και ο κυβερνήτης του

«Campbeltown», πλωτάρχης Μπήτυ. Επιπλέον, την

ανώτατη αυτή διάκριση έλαβαν ο ναύτης Ουίλιαμ

Αλφρεντ Σάβατζ, ο οποίος υπηρετούσε στην κα­

νονιοφόρο MGB 314, και ο λοχίας Τόμας Φρανκ

Ντουράντ, που επέβαινε στην ακταιωρό ML 306.

Απονεμήθηκαν ακόμη τέσσερα παράσημα της Τά­

ξης Διακεκριμένων Υπηρεσιών, 17 Σταυροί Διακε­

κριμένων Υπηρεσιών, 11 Στρατιωτικοί Σταυροί,

τέσσερα Μετάλλια Καταφανούς Ανδρείας, πέντε

Μετάλλια Διακεκριμένης Διαγωγής, 24 Μετάλλια

Διακεκριμένων Υπηρεσιών και 15 Στρατιωτικά Με­

τάλλια.

Η επιτυχία της επιχείρησης «Chariot» άνοιξε

τον δρόμο για παρόμοιες επιχειρήσεις, οι οποίες

όμως δεν είχαν αίσια έκβαση. Η επιχείρηση

«Abercromby» προέβλεπε την απόβαση 100 αν-

δρών από το 4ο Κομάντο μαζί με 50 Καναδούς του

Συντάγματος Carleton and York στο χωριό Αρντε- Αιχμάλωτος κομάντο λώ, τον Απρίλιο του 1942. Επικεφαλής τέθηκε με ν ετά τΊ ν επιδρομή.

τον προσωρινό βαθμό του ταγματάρχη ο Σάιμον

Φρέηζερ λόρδος Λόβατ. Η επιχείρηση πραγματο-

ποιήθηκε με τα νέα αποβατικά LCS (Landing Craft

Support) και δεν είχε σπουδαία αποτελέσματα, αν

και απέφερε στον λόρδο Λόβατ τον Στρατιωτικό

Σταυρό. Η επιχείρηση «Foxrock», που προγραμμα­

τιζόταν για τον Ιούνιο του 1942, ακυρώθηκε όταν

οι Γερμανοί εντόπισαν από τον αέρα τη δύναμη ε­

φόδου που είχε αναλάβει την επιχείρηση. Η δύνα­

μη περιελάμβανε 100 άνδρες από το 12ο Κομάντο

και αποστολή της ήταν η καταστροφή λιμενικών

εγκαταστάσεων στο Σαίν Βαλερύ εν Κω, στη Νορ-

μανδία, 30 χλμ. δυτικά της Διέππης.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 21

ο Ρόμμελ αντεπιτίθεται - Λ Μάλτα ανθίσιαται

Η μεγάλη στιγμή για την «Αλεπού της Ερήμου»

Η επιχείρηση «Crusader» δεν ήταν σε καμιά

περίπτωση η επιτυχία που θα εξάλειφε τον γερ­

μανικό κίνδυνο, ωστόσο αποτέλεσε τονωτική ένε­

ση για το συμμαχικό ηθικό. Ο Ρόμμελ δεν φαινό­

ταν πλέον ανίκητος. Ομως, η πεποίθηση ορισμέ­

νων αξιωματικών ότι ο Αξονας «μετρούσε ώρες»

στη βόρεια Αφρική, σύντομα θα αποδεικνυόταν υ­

περαισιόδοξη.

Το σφυροκόπημα της Μάλτας από τις αεροπο­

ρικές δυνάμεις του Αξονα μείωσε κάπως την πίε­

ση της RAF στις νηοπομπές που τροφοδοτούσαν

τον Ρόμμελ. Στις 5 Ιανουαρίου 1942 μια νηοπομπή

μετέφερε 54 άρματα, 20 τεθωρακισμένα οχήματα

και αρκετά πυροβόλα για τις δυνάμεις του Ρόμ­

μελ, ο οποίος παρομοίασε την άφιξη των ενισχύ­

σεων αυτών με νίκη σε μάχη. Η επιτυχής αποχώ­

ρηση των δυνάμεών του από την Κυρηναϊκή του

απέφερε τη διεμδολή των Ξιφών στον Σταυρό των

Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού και οι (έστω και λί­

γες) ημέρες ξεκούρασης είχαν ευεργετικά αποτε­

λέσματα στα στρατεύματά του. Μαζί με τα οπλικά

συστήματα κατέφθασε και μεγάλη ποσότητα καυ­

σίμων και πυρομαχικών. Η ιδέα της αντεπίθεσης

καλλιεργείτο ήδη στο μυαλό του Ρόμμελ, όταν ο

τελευταίος πληροφορήθηκε από τις αρμόδιες υ­

πηρεσίες ότι οι προφυλακές των Βρετανών ήταν

διασκορπισμένες, ελλιπώς επανδρωμένες και κα­

τά συνέπεια ευάλωτες. Οι Βρετανοί ήταν επίσης

εξαντλημένοι από τη δίμηνη σύγκρουση που

προηγήθηκε και οι γραμμές ανεφοδιασμού τους

είχαν επιμηκυνθεί αρκετά. Δεν είναι λοιπόν πε­

ρίεργο που στα μέσα Ιανουαρίου του 1942 η ιδέα

της άμεσης γερμανικής αντεπίθεσης είχε προω­θηθεί.

Από την πλευρά του ο ανώτατος διοικητής

των Συμμάχων στη βόρεια Αφρική, στρατηγός σερ

Κλωντ Τζων Εϋρ Ωκινλεκ, ανέμενε την αντίδραση

των Γερμανών, όμως όχι τόσο νωρίς, από τη στιγ­

μή που μέχρι τον Ιανουάριο διεξάγονταν ακόμη α­

ψιμαχίες οι οποίες σχετίζονταν με την επιχείρηση

«Crusader». Ο Ωκινλεκ γνώριζε από τις δικές του

υπηρεσίες πληροφοριών ότι η αιμορραγία που εί­

χε υποστεί η αρματική δύναμη του Ρόμμελ ήταν

μεγάλη και δεν θεωρούσε πιθανή την άμεση αντί­

δραση του αντιπάλου του πριν αυτός κατορθώσει

να αναπληρώσει ικανοποιητικά τις απώλειές του.

Ομως ο Ρόμμελ επιτέθηκε το πρωινό της

21ης Ιανουαρίου, 16 ημέρες μετά την αποχώρηση

Νοτιοαφρικανοί στρατιώτες καλύπτονται, ενώ δέχονται πυρά κατά

τη μάχη της Γκαζάλα, στις 4 Ιουνίου.

22 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

των τελευταίων στοιχείων της οπισθοφυλακής

του υπό την πίεση της συμμαχικής προέλασης.

Με έκτακτη ημερήσια διαταγή ενημέρωνε τους

άνδρες του, Γερμανούς και Ιταλούς, ότι οι πλησιέ-

στερες εχθρικές δυνάμεις υστερούσαν αριθμητι­

κά και ότι ανέμενε από αυτούς να δώσουν τον κα­

λύτερο εαυτό τους, κατά την εκδήλωση της επί­

θεσης από το Panzergruppe Afrika, το οποίο από τις

30 Ιανουαρίου 1942 ονομάστηκε Panzerarmee

Afrika (Στρατιά Πάντσερ «Αφρική»),

Η 8η Στρατιά αιφνιδιάστηκε από την επίθεση.

Ενα στοιχείο που σίγουρα δυσχέραινε τη διοίκησή

της ήταν ότι και οι δύο σωματάρχες του διοικητή

της Στρατιάς, αντιστρατήγου σερ Νιλ Μέτουεν

Ρίτσι, δηλαδή ο επικεφαλής του 30ού Σώματος, α­

ντιστράτηγος Τσαρλς Ουίλοουμπι Μόουκ Νόρι,

και ο διοικητής του 13ου Σώματος, αντιστράτη­

γος Αλφρεντ Ρηντ Γκόντγουι - Ωστεν, ήταν αρχαι­

ότεροι του Ρίτσι, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για τις

σχέσεις τους μέσα στην ιεραρχία.

Το χειρότερο ήταν ότι η έμπειρη 7η Τεθωρακι­

σμένη Μεραρχία (ΤΘΜ) είχε αντικατασταθεί από

την αδοκίμαστη σε επιχειρήσεις ερήμου 1η Τεθω­

ρακισμένη Μεραρχία, η οποία δεν ήταν πλήρως ε­

πανδρωμένη. Επιπλέον, λόγω έλλειψης καυσίμων,

οι προκεχωρημένες θέσεις καλύπτονταν μόνο

από μία ταξιαρχία της 1ης Τεθωρακισμένης Με­

ραρχίας, τη 2η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία (ΤΘΤ),

συνεπώς το έργο των επιτιθέμενων διευκολυνό­

ταν. Μοιραία, οι Βρετανοί υποχώρησαν γρήγορα

για να αποφύγουν την ολοκληρωτική καταστροφή

και η «Αλεπού της Ερήμου» (Wüstenfuchs) κατόρ­

θωσε μέσα σε δύο εβδομάδες να καλύψει 560

χλμ., ανακτώντας όσα εδάφη είχε παραχωρήσει

μετά την επιχείρηση «Crusader».

Η προώθηση του Ρόμμελ ξεκίνησε από την Ελ

Αγκέιλα και σύντομα απέδωσε καρπούς, καθώς

καταλήφθηκαν η Αγκεντάμπια και η Μπέντα Φομ.

Ο Ρόμμελ σύντομα εξέλιξε αυτό που αρχικά προ­

οριζόταν να είναι μια τοπικής έκτασης ενέργεια

φθοράς του αντιπάλου σε γενική επίθεση. Οι δυ­

νάμεις του προωθούντο σε τρεις φάλαγγες. Ο ί­

διος και το επιτελείο του εκινούντο στην ευρύτε­

ρη περιοχή της Βία Μπάλμπια, στον βορρά, μαζί

με έναν σχηματισμό μηχανοκίνητου πεζικού και

πυροβολικού, ο οποίος αποτελείτο από στοιχεία

της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ (ΜΠα) και της 90ής

Ελαφράς Μεραρχίας, με διοικητή τον συνταγμα­

τάρχη Βέρνερ Μαρκς. Στον κεντρικό τομέα εκι-

νείτο το 20ό Ιταλικό Μηχανοκίνητο Σώμα Στρατού

(ΜΚΣΣ) του στρατηγού Γκαστόνε Γκαμπάρα, ενώ

32 χιλιόμετρα νοτιότερα από τη Βία Μπάλμπια πο­

ρευόταν το υπόλοιπο DAK με επικεφαλής τον α­

ντιστράτηγο β’ τάξης Λούντβιχ Κρύβελ.

Η προέλαση δεν πραγματοποιήθηκε χωρίς α­

πώλειες και η προσπάθεια περικύκλωσης και απο­

κοπής της βρετανικής 1ης Τεθωρακισμένης Με­

ραρχίας είχε μόνο μερική επιτυχία. Μετά την

Αγκεντάμπια σειρά είχαν η Αντελάτ και η Μσούς.

Στις 29 Ιανουαρίου έπεσε η Βεγγάζη. Η εκκένωση

Αεροσκάφος Bf 109 με βρετανικά διακριτικά.

Γερμανικό άρμα PzKpfw lll Ausf.J με το μακρύκαννο πυροβόλο KwK.30 L/60.

Of ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 23

Ιταλικό άρμα Μ 13/40. της πόλης και η διαχείριση της υποχώρησης της

4ης Ινδικής Μεραρχίας Πεζικού (ΜΠ) προκάλεσαν

προστριβές μεταξύ του Ρίτσι και του Γκόντγουιν - Ωστεν, στο Σώμα του οποίου ανήκε η μεραρχία.

Το αποτέλεσμα ήταν να παραιτηθεί ο Γκόντγουιν -

Ωστεν, φανερώνοντας με αυτή την ενέργεια την

κρίση που σοβούσε στους ανώτατους κύκλους

της ιεραρχίας, μια κρίση την οποία ο Ωκινλεκ

προς το παρόν έδειχνε να μη διαχειρίζεται σωστά.

Στις αρχές Φεβρουάριου οι δυνάμεις της 8ης

Στρατιάς αποτραβήχτηκαν πίσω από τις οχυρώ­

σεις στη γραμμή της Γκαζάλα. Επρόκειτο για μια

σειρά αλληλοκαλυπτόμενων και προετοιμασμέ­

νων αμυντικών θέσεων, γνωστών ως «boxes»

(κουτιά), οι οποίες μπορούσαν να φιλοξενήσουν

και μονάδες επιπέδου ταξιαρχίας. Εκτεταμένα

ναρκοπέδια από την Γκαζάλα στον βορρά, μέχρι

νότια μέσα στην έρημο, στο Μπιρ Χακίμ, προσέ-

φεραν πρόσθετη προστασία. Κάθε αμυντική θέση

διέθετε πυρομαχικά και εφόδια για επτά ημέρες

και προφυλασσόταν από χαρακώματα, συρματό­

πλεγμα, μικρά οχυρά και νάρκες. Ομως αυτή η τα­κτική είχε και αδύνατα σημεία. Τα πυκνά ναρκοπέ­

δια ήταν αδιαμφισβήτητα αποτελεσματικά. Τα ί­δια, όμως, τα «κουτιά» περιείχαν πεζικό που έμε­

νε στατικό και δεν μπορούσε να μετακινηθεί, διό­τι τα μεταφορικά του μέσα είχαν αποσυρθεί στα

μετόπισθεν. Επιπλέον δεν υπήρχε επαρκής ισχύς

πυρός για να αναχαιτίσει πιθανή επίθεση τεθωρα­

κισμένων. Παράλληλα, το όλο σύστημα άμυνας στηριζόταν σε μεγάλο Βαθμό στις αντεπιθέσεις

των βρετανικών αρμάτων. Σε περίπτωση που αυ­

τές δεν αποδεικνύονταν οργανωμένες και συγκε­

ντρωτικές (όπως και έγινε), το σύστημα θα κα- τέρρεε.

Μπροστά από την Γκαζάλα οι δύο πλευρές

σταμάτησαν για να ανασυγκροτηθούν. Ο Ρόμμελ

αντιμετώπιζε τα συνήθη προβλήματα με τους Ιτα­

λούς και τον τυπικώς προϊστάμενό του, στρατάρ­

χη Μπάστικο. Οι Ιταλοί δεν έβλεπαν πολύ θετικά

την προοπτική της περαιτέρω προέλασης, ειδικά

από τη στιγμή που δεν προβλέπονταν ενισχύσεις

στο άμεσο μέλλον. Ο Ωκινλεκ από την πλευρά του

προσπαθούσε να γεφυρώσει χάσματα μεταξύ των

υφισταμένων του και να ικανοποιήσει τις απαιτή­

σεις του Λονδίνου, οπότε φυσιολογικά και οι δύο

πλευρές εισήλθαν σε μία σύντομη περίοδο άτυ­

πης ανακωχής με σκοπό να αναδιοργανωθούν.

Οι Βρετανοί δεν αρκούντο στο να κρατήσουν

τον Ρόμμελ μακριά από την Αίγυπτο. Επιθυμού­

σαν επιπλέον να ανακαταλάβουν τα αεροδρόμια

της Κυρηναϊκής, όπως αυτό της Ντέρνα, που εί­

χαν ζωτική σημασία για την προστασία της Μάλ­

τας και των νηοπομπών οι οποίες τροφοδοτού­

σαν τα βρετανικά στρατεύματα. Οι οδηγίες του

Βρετανικό άρμα μάχης M3 Stuart της Α Ιλης της 3ης Επιλαρχίας του Βασιλικού Συντάγματος Αρμάτων (RTR), στη Λιβύη την περίοδο Μαρτίου - Απριλίου 1942. Είναι εξοπλισμένο με ένα πυροβόλο Μ6 L/57 των 37 mm και δύο πολυβόλα Μ1919 των 0,30 in. Ο βενζινοκινητήρας W970 των 250 hp έδινε μέγιστη ταχύτητα 58 km/h. Το βάρος έφθανε τους 12,7t και το πλήρωμα ήταν τετραμελές. Εδώ το όχημα φέρει μονόχρωμη παραλλαγή από desert yellow. Κατά την κορύφωση της μάχης στην Γκαζάλα τα Stuart ενώθηκαν με μερικά Grant, επιχειρώντας έτσι να αντισταθμίσουν το τακτικό μειονέκτημα της ανεπαρκούς 9ωράκισης και ισχύος πυρός (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας / ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

24 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

© VINCENZO AULETTA

Ιταλικό τρικινητήριο μέσο βομβαρδιστικό Savoia Marchetti SM.79 Sparviero της 278 Μοίρας της 131 Σμηναρχίας (Αυτόνομης) στη Βεγγάζη το 1942. Οι τρεις κινητήρες Alfa Romeo 126 RC34 των 780 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 430 km/h. Είχε εκπέτασμα 21,20 m, μήκος 15,62 m και ύψος 4,40 m. Ο μόνιμος οπλισμός του αποτελείτο από ένα πολυβόλο των 12,7 mm στο ρύγχος και τρία πολυβόλα των 7,7 mm (ράχη, κοιλιά, άτρακτος). Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 1.250 kg (2x600 kg ή 5x250 kg) ή δύο τορπίλες των 450 kg. To SM.79 θεωρείται το καλύτερο ιταλικό βομβαρδιστικό της περιόδου και από αρκετούς ως το καλύτερο τορπιλοπλάνο που επιχειρούσε από βάσεις ξηράς κατά τον Β ’ ΠΠ. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή από verde oliva/grigio azzuro chiaro με λευκή λωρίδα στην άτρακτο. Τα εθνόσημα έχουν λευκό φόντο (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Vincenzo Auletta / επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

Λονδίνου ήταν σαφείς: η εκστρατεία στη βόρεια

Αφρική έπρεπε να δώσει πάλι θετικά αποτελέσμα­

τα, που δεν υπήρχαν σε άλλα μέτωπα στα οποία

είχαν εμπλακεί οι Βρετανοί. Κρινόταν λοιπόν σκό­

πιμο να ενισχυθούν οι αμυντικές θέσεις στην

Γκαζάλα. Ωστόσο, για να πραγματοποιηθεί η με­

γάλη επιθετική ενέργεια για την οποία πίεζε ο

Τσώρτσιλ (ώστε να προσελκύσει την προσοχή των

Αμερικανών σε αυτό το θέατρο του πολέμου),

χρειάζονταν ενισχύσεις και, κυρίως, άρματα. Η

δημιουργία μιας ικανής δύναμης τεθωρακισμέ­

νων από τους Βρετανούς δεν αποτελούσε μόνο

ένα αριθμητικό πρόβλημα. Υπήρχε σαφές προβά­

δισμα των Γερμανών στον τομέα της ποιότητας

του υλικού (θωράκιση, ισχύς πυρός, εκπαίδευση

κλπ.). Η εμφάνιση του μέσου άρματος M3 προσέ-

φερε μια σχετικά αξιόπιστη λύση. Ανάλογα με τον

πύργο, το M3 έμεινε γνωστό σε βρετανική υπηρε-

Βρετανικό μέσο άρμα M3 Grant της 8ης Στρατιάς, όπως επιχειρούσε στην περιοχή της Γκαζάλα το 1942. Το M3 Grant ήταν το πρώτο αμερικανικό μέσο άρμα που έλαβαν οι βρετανικές δυνάμεις. Η άφιξή του στη βόρεια Αφρική ενίσχυσε το δυναμικό της 8ης Στρατιάς και οι Βρετανοί διέθεταν πλέον ένα άρμα με πυροβόλο των 75 mm, ικανό να σταματήσει τα πάντσερ. Μεγαλύτερη αδυναμία του ήταν η Θέση του πυροβόλου στη δεξιά πλευρά του, η οποία περιόριζε πολύ το πεδίο πυρός. Επίσης το ύψος του ήταν μεγάλο και το καθιστούσε ιδανικό στόχο για τα γερμανικά αντιαρματικά και άρματα μάχης. Ο εξοπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο M3 των 75 mm, ένα πυροβόλο Μ6 των 37 mm και τέσσερα πολυβόλα Browning των 0,30 in. Το βάρος του έφθανε τους 27,61 και ο βενζινοκινητήρας Continental R-975-C1 των 400 hp του έδινε μέγιστη ταχύτητα 42 km/h. Η Θωράκιση έφθανε τα 37 mm. Εδώ το M3 φέρει δίχρωμη παραλλαγή από το αρχικό olive green με λευκό περίγραμμα, περασμένο από πάνω με sand yellow (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης χαδούλας / ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 25

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Το άρμα M3 είχε προκαλέσει θετικές εντυπώσεις στα βρετανι­κά πληρώματα, από την πρώτη στιγμή που το χρησιμοποίησαν, μόλις οι πρώτες μονάδες έφθασαν στην Αίγυπτο. Ο Τζέηκ Γουόρ- ντροπ, οδηγός άρματος M3 στην 5η Επιλαρχία του Βασιλικού Συ­ντάγματος Αρμάτων, ήταν από τους πρώτους που τα δοκίμασαν την άνοιξη του 1942: «Τα νέα άρματα έφθαναν τώρα και ήταν υ­πέροχα, τα καλύτερα που είχαμε δει ποτέ. Διέθεταν 9κύλινδρο κι­νητήρα, ήταν αρκετά γρήγορα και είχαν 6μελές πλήρωμα... Εκπαιδευτήκαμε αρκετά γύρω από τις Πυραμίδες και λάβαμε μέ­ρος σε μια βολή επίδειξης, σε ένα πεδίο στην Αλμάζα, στην άλλη πλευρά του Καϊρου. Οι στόχοι ήταν μερικά παλαιά άρματα Valentine και η απόσταση από τον στόχο ήταν 1.500 υάρδες (1.372 μ.). Εκείνη την ημέρα έπνεε πολύ ισχυρός άνεμος και η άμ­μος στριφογύριζε παντού αλλά οι πυροβολητές έβρισκαν τον στόχο ξανά και ξανά». Οσον αφορά τα αδύνατα σημεία του τύπου, ο αντισυνταγματάρχης Ντάγκλας Στιούαρτ των Royal Scots Greys σημείωνε: «Οσον αφορά τα μειονεκτήματα του, το όχημα ήταν δυσκίνητο, απαιτούσε πολυμελές πλήρωμα και είχε ανεπαρ­κή θωράκιση».• Στις 11.00 της 21ης Φεβρουάριου 1942 ο ανθυποσμηναγός Χανς-Αρνολντ Στάλσμιντ της JG 27 (27η Πτέρυγα Δίωξης) απογει­ώθηκε από τη Μαρτούμπα ως μέλος ενός σχηματισμού έξι Bf 109. Μαζί του πετούσαν επίσης ο σμηναγός Γκέρχαρντ Χόμουτ (40 κα- ταρρίψεις) και ο ανθυποσμηναγός Χανς - Γιόακιμ Μαρσέιγ (49 κα- ταρρίψεις εκείνη την εποχή). Ενώ τα γερμανικά αεροσκάφη ετοι­μάζονταν να εμπλακούν με εχθρικά Curtiss Ρ-40, το Bf 109F-4 του Στάλσμιντ κτυπήθηκε από πίσω επειδή ο χειριστής του έκανε το παιδαριώδες λάθος να μην ελέγξει την ουρά του για εχθρούς, προκαλώντας το επικριτικό σχόλιο του Χόμουτ: «Ποιος είναι ο κα­ταραμένος ηλίθιος που καταρρίφθηκε;». Ο Στάλσμιντ παρέμεινε ψύχραιμος και οδήγησε το αεροσκάφος του σε κάποια περιοχή που βρισκόταν, όπως πίστευε, στην ουδέτερη ζώνη κοντά στην Γκαζάλα. Αφού εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση, εγκατέλειψε αρχικά το αεροσκάφος του, όμως επέστρεψε δύο φορές για να διασώσει μέρος του εξοπλισμού του, ενώ το αεροσκάφος από στιγμή σε στιγμή αναμενόταν να εκραγεί. Η τύχη τον προστάτευ- σε και το αεροσκάφος εξερράγη όταν ο «ιδιοκτήτης» του απομα­κρύνθηκε οριστικά. Η τύχη συνέχισε να χαμογελά στον Στάλσμιντ όταν τον πλησίασαν δύο στρατιώτες που αποδείχθηκαν Γερμανοί. Αφού τον ενημέρωσαν για το πού βρισκόταν, τον βοήθησαν να α­πομακρυνθεί εγκαίρως, διότι εχθρικά οχήματα προσέγγιζαν το φλεγόμενο κουφάρι του Bf 109, αλλά κυρίως τον συνοδέυσαν μέ­σα από ένα ναρκοπέδιο έως τις φίλιες γραμμές. Στις 26 Φεβρουά­ριου ο Στάλσμιντ συμμετείχε σε μια αποστολή συνοδείας ενός α­ναγνωριστικού αεροσκάφους μαζί με έναν συνάδελφό του. Οι

δύο πιλότοι έχασαν την επαφή με το αναγνωριστικό και αποφάσι­σαν να επιτεθούν σε μια φάλαγγα οχημάτων που συνάντησαν τυ­χαία. Ενώ πολυβολούσαν τη φάλαγγα, παρατήρησαν με τρόμο ότι οι άνδρες οι οποίοι πηδούσαν έξω από τα οχήματα της φάλαγγας φορούσαν στολές που έμοιαζαν ιταλικές. Αμέσως διέκοψαν την επίθεση και στράφηκαν προς τη βάση τους. Ο Στάλσμιντ αναγκά­στηκε να εκτελέσει νέα αναγκαστική προσγείωση λόγω προβλή­ματος στον κινητήρα. Αφού προσγειώθηκε κοντά στη φάλαγγα, συνειδητοποίησε ότι οι «Ιταλοί» ήταν στην πραγματικότητα Πο­λωνοί, οι οποίοι φυσικά τον συνέλαβαν, τον ανέκριναν και τον πα­ρέδωσαν στους Βρετανούς. Εκμεταλλευόμενος τα ελλιπή μέτρα ασφαλείας στο στρατόπεδο όπου τον οδήγησαν οι Βρετανοί, δρα­πέτευσε και μέσω της Βία Μπάλμπια επέστρεψε στο σημείο όπου είχε εκτελέσει πριν από μερικές ημέρες την πρώτη του αναγκα­στική προσγείωση. Για να φθάσει έως εκεί χρειάστηκε να παρα- μείνει 16 ώρες χωρίς νερό και να διανύσει 80 χλμ. Αφού απέ<ρυγε τις νάρκες που γνώριζε πως υπήρχαν εκεί, έφθασε πάλι στις φί­λιες γραμμές, όπου ένας στρατιώτης τον υποδέχθηκε με απορία: «Κύριε ανθυποσμηναγέ πώς φθάσατε εδώ;». Εχοντας χάσει τα διακριτικά του βαθμού του και αγνώριστος από τις κακουχίες, ο Στάλσμιντ ρώτησε με απορία τον στρατιώτη από πού τον γνώρισε. «Μα, ήσαστε εδώ πριν από λίγες ημέρες», ήταν η απάντηση. Ηταν ο ένας από τους στρατιώτες που τον είχαν βοηθήσει μετά την πρώτη του αναγκαστική προσγείωση. Ο τυχερός αλλά και θαρρα­λέος ανθυποσμηναγός τιμήθηκε στις 9 Απριλίου 1942 για την επι­τυχή απόδρασή του με τον Γερμανικό Χρυσό Σταυρό.• Ο Ρόμμελ περιέγραψε την είσοδό του στο Τομπρούκ. Η διήγη­σή του, όπως και άλλες που συγκεντρώθηκαν από σημειώσεις του και από επιστολές προς τη σύζυγό του Λούσυ, εκδόθηκαν μετα­πολεμικά από τον Μπέιζιλ Λίντελ-Χαρτ υπό τον τίτλο «The Rommel Papers»: «Στις 05.00 της 21ης Ιουνίου μπήκα στην πόλη του Τομπρούκ. Ολα σχεδόν τα κτίρια αυτού του άτυχου τόπου ή­ταν τελείως ισοπεδωμένα ή σωροί από μπάζα, εξαιτίας της πο­λιορκίας μας το 1941. Στη συνέχεια προχώρησα δυτικά, από τη Βία Μπάλμπια. Το επιτελείο της 32ης βρετανικής Τεθωρακισμέ­νης Ταξιαρχίας παραδόθηκε και αυτό μας απέφερε 30 μάχιμα βρετανικά άρματα. Και στις δύο πλευρές της Βία Μπάλμπια υ­πήρχαν οχήματα που φλέγονταν. Οπου κι αν κοιτούσε κανείς, έ­βλεπε χάος και καταστροφή. Γύρω στις 09.40 συνάντησα στη Βία Μπάλμπια), περίπου 6,5 χλμ. δυτικά από την πόλη, τον στρατηγό Κλόπερ, διοικητή της 2ης Μεραρχίας Πεζικού Νότιας Αφρικής και φρούραρχο του Τομπρούκ. Μου ανήγγειλε την παράδοση του Το­μπρούκ. Δεν μπορούσε να αποτρέψει άλλο την ήττα, παρόλο που είχε κάνει ό,τι περνούσε από το χέρι του για να διατηρήσει τον έ­λεγχο του στρατεύματος του».

σία με τα προσωνύμια «Lee» ή «Grant», από τα επί­

θετα των δύο μεγάλων στρατηγών που έδρασαν

κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Βρετανική επι­

τροπή είχε επισκεφθεί τις ΗΠΑ και είχε εξετάσει

το άρμα ήδη από το 1940. Τα M3 κατασκευάζονταν

από εταιρίες όπως το Detroit Arsenal, η American

Locomotive, η Pressed Steel Car Company, η Baldwin

Locomotive Works και η Pullman Standard Company.

Μεγάλο πλεονέκτημα και ταυτόχρονα μειονέ­

κτημα του M3, ήταν το πυροδόλο των 75 mm που

φιλοξενείτο στο εμπρόσθιο δεξιό τμήμα του σκά­

φους. Το συγκεκριμένο όπλο αποτελούσε εξέλιξη

ενός γαλλικού υποδείγματος του Α’ Παγκοσμίου

Πολέμου και μπορούσε να Θάλλει τόσο διατρητι-

κά βλήματα (ΑΡ), όσο και εκρηκτικά (HE), για να υ­

ποστηρίζει ενέργειες του πεζικού. Το τακτικό μει­

ονέκτημά του ήταν ότι δεν φιλοξενείτο στον πύρ­

γο, οπότε από τη θέση του στο σκάφος είχε πε­

ριορισμένο πεδίο Θολής και έπρεπε να στραφεί ο­

λόκληρο το άρμα για να πληγούν στόχοι που βρί­

σκονταν έξω από το εμπρόσθιο τόξο βολής του

πυροβόλου. Πάντως, για πρώτη φορά οι Βρετανοί

αντιπαρέτασσαν ένα τόσο ισχυρό πυροβόλο, γε­

γονός που παραδέχθηκε και ο ίδιος ο Ρόμμελ. Το

βάρους 27 t άρμα κινούσε ο Θκύλινδρος κινητή­

ρας Wright - Continental R 975 EC2, ο οποίος απέδι­

δε 340 hp. Εκτός του πυροβόλου Μ2/Μ3 των 75

mm ο πύργος φιλοξενούσε ένα πυροβόλο Μ5/Μ6

26 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανική μοτοσικλέτα BMWR75κατεστραμμένη κατά τη μάχη στον «Λέβητα» της Γκαζάλα. τον Ιούνιο του 1942.

των 37 mm, ενώ τον οπλισμό συμπλήρωναν 3-4 πο­

λυβόλα των 0,30 in (7,62 mm). Η αρχική κατασκευή

του άρματος με τμήματα συνδεόμενα με ήλους,

ήταν μειονέκτημα που εξαλείφθηκε όταν εισήλ-

θαν σε υπηρεσία υποδείγματα με χυτό σκάφος.

Σε κάθε περίπτωση, το M3 ήταν το αντίπαλο δέος

για τα PzKpfw III και IV των Γερμανών.

Στον τομέα του αντιαρματικού εξοπλισμού οι

Γερμανοί υπερείχαν με τα Flak των 88 mm και τα

PaK 40 των 7,5 cm, όμως οι Βρετανοί είχαν πλέον

στο οπλοστάσιό τους και 112 πυροβόλα QF 6 pdr

(57 mm), που έμελλε να πραγματοποιήσουν μαζί με τα M3 την παρθενική τους εμφάνιση στην Γκα-

ζάλα. Η αναλογία τεθωρακισμένων δυνάμεων

στην περιοχή, κατά το πρώτο εξάμηνο του 1942, ήταν 2:3 υπέρ των Βρετανών, οι οποίοι διέθεταν

994 άρματα, από τα οποία τα 145 βρίσκονταν σε ε­

φεδρεία: 219 Stuart, 242 Grant, 257 Crusader, 166

Valentine και 110 Matilda II. Απέναντι τους ο Ρόμμελ

παρέτασσε 633 άρματα, από τα οποία 77 ανήκαν

στην εφεδρεία: 60 PzKpfw II, 299 PzKpfw III (38 α­

νήκαν στον τύπο PzKpfw III Ausf.J, με το μακρύ-

καννο πυροβόλο KwK.30 Ι_/60, τα οποία οι Σύμμα­χοι βάπτισαν «specials»), 46 PzKpfw IV (εννέα ανή­

καν στον τύπο PzKpfw IV «Special», με το μακρύ-

καννο πυροβόλο KwK.40 L/43) και 228 ιταλικά άρ­

ματα των τύπων Μ13/40 και Μ14/41. Η υστέρηση των Βρετανών στον τομέα της ποιότητας του αρ-

ματικού δυναμικού δεν ήταν πλέον τόσο έντονη,

αλλά εξακολουθούσε να υπάρχει.

Στο μεταξύ η διαμάχη Τσώρτσιλ - Ωκινλεκ για

την πορεία των επιχειρήσεων συνεχιζόταν. Ο Βρε­

τανός πρωθυπουργός πίεζε για άμεση επίθεση,

φοβούμενος τα χειρότερα για τη Μάλτα, όμως ο

στρατηγός του δεν βιαζόταν να προβεί σε μια α­

περίσκεπτη και απροετοίμαστη ενέργεια που θα

άνοιγε τις πύλες της Αιγύπτου για τον Αξονα. Ο

Ωκινλεκ αρνήθηκε ακόμη και να μεταβεί στο Λον­

δίνο για να συζητήσει τις εξελίξεις με τον Τσώρ­

τσιλ από κοντά, επικαλούμενος την ανάγκη της

παρουσίας του στη Μέση Ανατολή. Η ειρωνεία εί­

ναι ότι από τη δύσκολη θέση τούς έβγαλε ο Ρόμ­

μελ, παίρνοντας την πρωτοβουλία της επίθεσης

με την εκτόξευση της επιχείρησης «Venezia».

Ο Ρόμμελ μετέβη στη Γερμανία και μετά από

επαφές με τον Χίτλερ έλαβε την άδεια να επιτε­θεί τον Μάιο στην αμυντική γραμμή της Γκαζάλα

και να προσπαθήσει να καταλάβει το Τομπρούκ,

με την προϋπόθεση να ακολουθήσει στη συνέ­

χεια αμυντική στρατηγική, προφανώς για να μη

Βομβαρδιστικό - αναγνωριστικό αεροσκάφος Lockheed Hudson άνω από τις πυραμίδες στο Κάιρο.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 27

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Δήμ

ητρα

Μ

ητσο

ύ/Εκ

δόσε

ις

ΠΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

Ομάδα ΚρύβελΝωρίς το απόγευμα της 26ης Μαϊου

ΜπιρΊεμμάνι

X ^ K N ΓΠρος Γκαμττούτ.4η ΝΑΤΞΠ 9η ΙνδΤΤΞΠ / 26 km

ίμείον ένα τάγμα σ τ ο -

Περίμετρος του Τομπρούκ™?°ΥΡαμμήΡίγκελ

201 ΤΞ Φρουρών ^^ίτίελχαμένι

E i t fö u y r a * , Τριγκ_Καπούζο

Σίντι Ρεζέχ

JE-^ΑνιεμΣίντι Μουφτάχ

I Ιουνίου

ΙΟΙ M/KM «Trieste»L (λανθασμένη πορεία)

ίηΤΞΕΓΜπιρ Χ α κ ίμ ^ £ > ^ £

132 ΓθΜ «Ariete»

Υ Π Ο Μ Ν Η Μ Α

Αεροδρόμιο

------ Ναρκοπέδιο

--------- Δευτερεύουσα οδός

I I I I Σιδηροδρομική γραμμή

1 1 1 1 Περίμετρος Τομπρούκ

Περίμετρος «Λέβητα»

□ ΒρετανοίXX

H I ] ΕΜ: Ελαφρά Μεραρχία

□ Γερμανοί [3] ΤΘΜ: Τεθωρακισμένη Μεραρχία

□ ΙταλοίX

Κ Ι ΤΞΠ: Ταξιαρχία Πεζικού

ι § ι ΣΣ: Σώμα Στρατού m Μ/ΚΤΞ: Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία

i ä ΜΠ: Μεραρχία Πεζικού έ ] ΤΘΤ: Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία

ώ ΜΠα: Μεραρχία Πάνισερ ώ ΤΑΣ: Ταξιαρχία Αρμάτων Στρατιάς

Μ Μ/ΚΜ: Μηχανοκίνητη Μεραρχία ΕΓ: Ελεύθεροι Γάλλοι

Η επίθεση του Ρόμμελ στις 26 Μαϊου 1942 εκδηλώθηκε με έναν άκρως ριψοκίνδυνο ελιγμό υπερκέρασης της γραμμής της Γκαζάλα.Οι Βρετανοί αρχικά αιφνιδιάστηκαν, σύντομα όμως συνήλθαν και απέκοψαν το DAK σε έναν στενό θύλακα, με την πλάτη στα ναρκοπέδια.Ο υποδιοικητής της Στρατιάς Πάντσερ Αφρικής, αντιστράτηγος Κρύβελ, είχε αποστολή να καθηλώσει τις δυνάμεις των οχυρών και να πείσει τον εχθρό με παραπλανητικές κρούσεις ότι η κύρια επίθεση θα πραγματοποιείτο στον βορρά.

28 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανός αξιωματικός της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ t o u Afrika Korps στη βόρεια Αφρική το 1942. Φοράει την τροπική στολή από ελαφρύ ύφασμα χρώματος χακί, η οποία ήταν χαρακτηριστική για την περίοδο 1941-1942. Τα διακριτικά, όπως η νεκροκεφαλή στα πέτα κλπ., έχουν μεταφερθεί από την ευρωπαϊκή στολή των πληρωμάτων πάντσερ, μαύρου χρώματος. Το υδροδοχείο τύπου Μ 1931 ήταν από αλουμίνιο και χωρητικότητας 794 gr. Στην αριστερή τσέπη διακρίνονται ο Σιδηρούς Σταυρός και το Γενικό Διάσημο Αρματομαχίας. Οι ψηλές «τροπικές» μπότες τύπου Μ1940ήταν κατασκευασμένες από δέρμα και καμβά (εικονογράφηση: Pierre Turner/ ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color imaqe Copyright: De Agostini UK Ltd).

διακυβευθούν τα κεκτημένα από κάποια απερί­

σκεπτη προέλαση. Το σχέδιο του Ρόμμελ περιε-

λάμβανε μια παραπλανητική επίθεση στο κέντρο

της αμυντικής γραμμής με απώτερο σκοπό την ε­

πίθεση στο Τομπρούκ, εφόσον ανατρεπόταν η

συμμαχική αντίσταση στην Γκαζάλα. Αυτοί ήταν

και οι πραγματικοί αντικειμενικοί σκοποί, μόνο

που στην πραγματικότητα η κύρια ενέργεια θα

εκδηλωνόταν στο Μπιρ Χακίμ, δηλαδή στο νοτιό­

τερο άκρο της συμμαχικής παράταξης. Από εκεί

οι δυνάμεις του θα εκινούντο βορειοανατολικά

προς την Ακρόμα και το Ελ Αντεμ και στη συνέ­

χεια θα επιτίθεντο στις βρετανικές θέσεις από τα

ανατολικά. Οι αντικειμενικοί του σκοποί ήταν

δύο: να παγιδεύσει όλες τις βρετανικές δυνάμεις

που θα υποχωρούσαν προς τα ανατολικά, προς

την Αίγυπτο, και να σφίξει πάλι τον κλοιό γύρω

από το Τομπρούκ.

Οι δυνάμεις που βρίσκονταν υπό τις διαταγές

του Ρόμμελ χωρίσθηκαν σε δύο ομάδες. Η παρα­

πλανητική επίθεση στον βορρά ανατέθηκε στον

αντιστράτηγο 6 ’ τάξης Κρύβελ και γι’ αυτό τον

σκοπό τού διατέθηκαν δύο ιταλικά σώματα (το

10ο του αντιστρατήγου Μπενβενούτο Τζόντα και

το 21ο του αντιστρατήγου Ενέα Ναβαρίνι) και η

15η Ταξιαρχία Πεζικού (ΤΞΠ) που ανήκε οργανικά στην 90ή Ελαφρά Μεραρχία (ΕΜ). Την προσπά­

θεια του Κρύβελ θα υποστήριζε το πυροβολικό

της Panzerarmee Afrika. Ο ίδιος ο Ρόμμελ θα οδη­

γούσε τη δεύτερη - και μεγαλύτερη - ομάδα, που

ονομάστηκε «Venezia» και περιελάμβανε το DAK

(15η και 21η Μεραρχίες Πάντσερ και τα υπόλοιπα

στοιχεία της 90ής ΕΜ υπό τις εντολές του αντι-

στρατήγου α’ τάξης Βάλτερ Νέρινγκ, την 132 Τε­

θωρακισμένη Μεραρχία «Ariete» του στρατηγού

Τζουζέπε ντε Στέφανις (τον Ιούνιο προσωρινός

διοικητής ήταν ο στρατηγός Φραντσέσκο Αντόνιο

Αρένα και από τον Ιούνιο ο στρατηγός Αντόλφο

Ινφάντε) και την 101 Μηχανοκίνητη Μεραρχία

«Trieste» του υποστρατήγου Φραντσέσκο Λα Φέρ-

λα. Οι δύο ιταλικές μηχανοκίνητες μονάδες που ήταν υπό την άμεση διοίκηση του Ρόμμελ σχημά­

τιζαν το 20ό ΜΚ Σώμα Στρατού, με επικεφαλής

τον αντιστράτηγο Εττορε Μπαλντάσαρε.

Οι Βρετανοί είχαν προβλέψει τις κινήσεις του

Ρόμμελ αλλά δεν τις είχαν ερμηνεύσει σωστά, θε ­

ωρώντας ως κύρια ενέργεια την επίθεση στο κέ­

ντρο της παράταξής τους και ως παραπλάνηση

την υπερκερωτική κίνηση στον νότο. Η 8η Στρατιά

του αντιστρατήγου Ρίτσι διέθετε τα δύο γνωστά

σώματα, δηλαδή το 13ο που διοικούσε πλέον ο α­

ντιστράτηγος Ουίλιαμ Χένρυ Γιούαρτ Γκοτ, πρώην

διοικητής της 7ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας,

και το 30ό του αντιστρατήγου Νόρι. Ο Γκοτ είχε

υπό τις διαταγές του την 50ή Μεραρχία, δύο νο-

τιοαφρικανικές μεραρχίες (1η και 2η) και δύο

τεθωρακισμένες ταξιαρχίες (1η και 32η). Το

30ό Σώμα του Νόρι συμπεριελάμ-

βανε δύο τεθωρακισμέ­

νες μεραρχίες (1η και

7η) και την 1η Ταξιαρχία

Ελευθέρων Γάλλων.

Στην άμεση διάθεση

του Ρίτσι βρίσκονταν

η 5η Ινδική Μεραρ

χία και η 2η Ταξιαρ­

χία Ελευθέρων

Γάλλων. Οι αερο­

πορικές δυνά­

μεις των Συμμά­

χων μετρούσαν μόλις

190 επιχειρησιακά αεροσκάφη, υπό

τη διοίκηση του υποπτεράρχου

σερ Αρθουρ Κόνινγκαμ, αλλά κα­

τόρθωσαν να αποδώσουν ικανο­

ποιητικά απέναντι στη Luftwaffe

και στη Regia Aeronautica, που

αντιπαρέτασσαν 497 αερο­

σκάφη. Η διοικητική μέριμνα

ήταν και για τις δύο πλευρές έ­

νας εφιάλτης. Για παράδειγμα, τα

εφόδια των Βρετανών έπρεπε να

διασχίσουν 400 χλμ. από την Αί­

γυπτο έως τους παραλήπτες

τους. Οι εφοδιοπομπές και των

δύο αντιπάλων αντιμετώπιζαν

και πρόσθετα προβλήματα, όπως σι

αεροπορικές επιδρομές.Η παραπλανητική επίθεση του

Κρύβελ εκτοξεύθηκε στις 26 Μαϊου,

ενώ ο Ρόμμελ κινήθηκε προς τον στό­χο του νωρίς το πρωί της επόμενης η­

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Βρετανικό πυροβόλο 25 pdr σε δράση κατά τη μάχη της Γκαζάλα.

Το Τομπρούκ δέχεται αεροπορική επί&εση.

μέρας. Η αντίδραση των Βρετανών ήταν να στεί-

λουν τις τεθωρακισμένες ταξιαρχίες τους για να

τον σταματήσουν, πράγμα το οποίο κατόρθωσαν

αρχικά, καθώς η προέλαση του Ρόμμελ επιβρα­

δύνθηκε στις 28 Μαϊου. Ο τελευταίος ανασυγκρό­

τησε τις δυνάμεις του και μετέφερε τα τεθωρακι­

σμένα του σε μια περιοχή νότια του Σίντι Μουφτά

που αργότερα ονομάστηκε «Λέβητας» (στα αγγλι­

κά cauldron και στα γερμανικά Hexenkessel). Εκεί οι

δυνάμεις του βρίσκονταν περικυκλωμένες από ε­

χθρούς και κατά την υποχώρησή τους σε αυτή τη

θέση ήλθαν σε επαφή με την αμυντική θέση που

επάνδρωνε η 150 Ταξιαρχία του ταξιάρχου Σέσιλ

Ουίλιαμ Χέηντον. Αμέσως ο Ρόμμελ άρχισε να

σφυροκοπά τις θέσεις της 150 Ταξιαρχίας, αγωνι-

ζόμενος να ανοίξει δρόμο μέσα από τα ναρκοπέ­

δια προς τα δυτικά και να ανεφοδιαστεί. Οι Βρε­

τανοί θεώρησαν ευτυχή συγκυρία την παγίδευση

των αντιπάλων τους και επιτέθηκαν για να τους ε­ξοντώσουν. Οι επιθέσεις τους απωθήθηκαν στις

30 Μαϊου, διότι δεν είχαν να διαθέσουν επαρκείς

δυνάμεις γι’ αυτή την ενέργεια. Καθώς ο Μάιος

τελείωνε, ο Ρίτσι ετοίμαζε νέα επίθεση στον «Λέ­

βητα», όμως την 1η Ιουνίου ο Χέηντον σκοτώθη­

κε και οι εναπομείναντες άνδρες του παραδόθη­

καν. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί είχαν πλέον ανοικτή

οδό ανεφοδιασμού προς τα δυτικά και ο Ρίτσι είχε χάσει μια καλή ευκαιρία.

Καθώς τα βρετανικά τεθωρακισμένα προσπα­

θούσαν στις αρχές Ιουνίου να κάμψουν την αντί­

σταση του εχθρού στον κεντρικό τομέα της Γκα- ζάλα, ο Ρόμμελ έστρεψε την προσοχή του στο νο­

τιότερο άκρο της αμυντικής γραμμής, στο Μπιρ

Χακίμ, το οποίο υπεράσπιζαν οι άνδρες της 1ης

Ταξιαρχίας Ελευθέρων Γάλλων του στρατηγού

Μαρί Πιέρ Κενίγκ. Η Ταξιαρχία αυτή ήταν μια ετε­

ρόκλητης σύνθεσης μονάδα 3.700 ανδρών που

περιελάμβανε, μεταξύ των άλλων, άνδρες από τις

αποικίες, τη Λεγεώνα των Ξένων και πεζοναύτες.

Στις 5/6 Ιουνίου ο Ρίτσι εξαπέλυσε την επιχείρηση

«Aberdeen» για να συντρίψει τις εχθρικές δυνά­

μεις στον «Λέβητα» αλλά το αποτέλεσμα ήταν α­

ντίθετο του επιθυμητού. Οχι μόνο ο εχθρός δεν

συνετρίβη αλλά οι τρεις βρετανικές τεθωρακι­

σμένες ταξιαρχίες που συμμετείχαν στην επιχεί­

ρηση απωθήθηκαν και ο Ρόμμελ και οι σύμμαχοί

του συνέλαβαν πολλούς αιχμαλώτους. Τα βρετα-

30 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

νικά τεθωρακισμένα δεν δικαίωσαν τους επιτε­

λείς του Ρίτσι και η απόδοσή τους επηρεάστηκε

από αυτό. Το ζήτημα είναι ότι και οι επιτελείς αδί­

κησαν τα στρατεύματά τους επιδεικνύοντας ολι­

γωρία.

Στις 10 Ιουνίου η αντίσταση στο Μπιρ Χακίμ

έπαψε και η θέση καταλήφθηκε μετά από δύο ε­

βδομάδες σκληρής πολιορκίας από τα γερμανικά

τεθωρακισμένα και τα Stuka, μερικά από τα οποία

ανήκαν στον μόλις αφιχθέντα τύπο Ju 87D. Την ε­

πόμενη ημέρα τα τεθωρακισμένα του Ρόμμελ συ­

γκεντρώθηκαν πάλι και επιτέθηκαν στα νώτα των

Βρετανών στον κεντρικό τομέα. Το 30ό Σώμα του

αντιστρατήγου Νόρι άντεξε στην πίεση και ανα­

χαίτισε την επίθεση αλλά έχασε πολλά από τα άρ­

ματά του.

Στις 12 Ιουνίου διεξήχθη μια αποφασιστικής

σημασίας αρματομαχία νότια του Νάιτσμπριτζ, με

νικητή τις δυνάμεις του Αξονα. Οι Βρετανοί της 201 Ταξιαρχίας Φρουρών υποχώρησαν την επόμε­

νη ημέρα και οι περισσότεροι σχηματισμοί της

8ης Στρατιάς στα δυτικά βρέθηκαν εκτεθειμένοι.

Οι απώλειες των Συμμάχων σε άρματα υπερέβη-

σαν το 75% της αρματικής δύναμης που παρέτα­

ξαν και δικαιολογημένα η 13η Ιουνίου βαπτίσθηκε

«Μαύρη Κυριακή». Στις 14 Ιουνίου ο κύριος όγκος

των δυνάμεων του 13ου Σώματος που διοικούσε ο αντιστράτηγος Γκοτ, δηλαδή η 50ή Μεραρχία και

η 1η Νοτιοαφρικανική Μεραρχία, άρχισε να απο­

χωρεί από τη γραμμή της Γκαζάλα και ολόκληρη η

συμμαχική διάταξη απειλείτο με κατάρρευση. Μέ­

χρι τις 17 Ιουνίου η θηλιά γύρω από το Τομπρούκ

είχε σφίξει πάλι, όταν οι μονάδες του Ρόμμελ εί­χαν φθάσει μέχρι τα παράλια ανατολικά του πολύ­

παθου λιμανιού. Καθώς οι μονάδες της 8ης Στρα­

τιάς που μπόρεσαν να διαφύγουν κατευθύνονταν ανατολικά προς την Αίγυπτο και το Τομπρούκ δε­

χόταν το ανελέητο σφυροκόπημα από τον αέρα, η

μοίρα της πόλης σφραγίστηκε. Το απόγευμα της

20ής Ιουνίου οι άνδρες του Ρόμμελ είχαν καταλά­

βει σημαντικές θέσεις άμυνας και ζωτικής σημα­

σίας χώρους του Τομπρούκ, όπως το αεροδρόμιο.

Μετά από τέσσερις ημέρες πολιορκίας, το πρωινό

της 21ης Ιουνίου, ο 40χρονος υποστράτηγος Χέ-

ντρικ Μπαλτσάζερ Κλόπερ, διοικητής της 2ης Νο-

τιοαφρικανικής Μεραρχίας και της φρουράς του

Τομπρούκ, παρέδωσε την πόλη στον Ρόμμελ και

συνελήφθη αιχμάλωτος μαζί με τους άνδρες του.

Η μάχη για την Γκαζάλα είχε κοστίσει 98.000 απώ­λειες στους Συμμάχους και μόλις 32.000 στους

Γερμανούς και στους Ιταλούς. Οι απώλειες σε τε­

θωρακισμένα ήταν επίσης πολύ βαρύτερες για

τους Συμμάχους, 540 άρματα, ενώ ο Ρόμμελ έχα­σε μόλις 114, δημιουργώντας μια αναλογία 1:4,7

(σχεδόν πέντε συμμαχικά τεθωρακισμένα για κά­

θε απώλεια του Αξονα). Ομως οι απώλειες του τε­λευταίου δεν ήταν ασήμαντες και ειδικό βάρος εί­

χε η απώλεια πολλών έμπειρων και ικανών διοικη­

τών. Αυτό φυσικά δεν εμπόδισε τον Χίτλερ να του

απονείμει τη στραταρχική ράβδο στις 22 Ιουνίου.

Ο Ρόμμελ έγινε ο νεώτερος στρατάρχης του Ράιχ

σε ηλικία 50 ετών, επτά μηνών και μιας εβδομά­

δας, αν και κατά τα λεγόμενό του θα προτιμούσε

μια ακόμη μεραρχία αντί της στραταρχικής ρά­

βδου.

Στις 22 Ιουνίου οι μονάδες του Ρόμμελ διέ­

0 Ρόμμελ μπροστά από το ασκητικό εκστρατευτικό κατάλυμά του στην αφρικανική έρημο.

Ο υποστράτηγος Γκέοργκ φον Μπίσμαρκ, διοικητής της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 31

© VINCENZO AULETTA

Βρετανικό μονοθέσιο μονοκινητήριο μαχητικό αμερικανικής κατασκευής Curtiss Kittyhawk tHk ΙΑ (P-40E-1), με κωδικό GA-C (ET 789), της 112 Μοίρας της RAF, με πιλότο τον σμηνία Ουάλας Ντάνιελ Χογκ, στην Αμρίγια της Αιγύπτου το 1942. To Ρ-40Ε-1 έφερε βρετανικό εξοπλισμό. Ο κινητήρας Allison V-1710-39 των 1.150 hp του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 582 km/h. Είχε εκπέτασμα 11,38 m, μήκος 9,68 m και ύψος 3,76 m. Ο οπλισμός του αποτελείτο από έξι πολυβόλα Browning M2 των 0,50 in. Εδώ οι άνω επιφάνειες είναι βαμμένες με dark earth (FS 30118) και mid stone (FS 30266) και οι κάτω με azure blue (FS 35231) - (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Vincenzo Auletta/ επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Λεμηράς).

σχισαν την αιγυπτιακή μεθόριο και κινήθηκαν α­

νατολικά. Η νέα αμυντική θέση της 8ης Στρατιάς

οργανώθηκε νοτίως της Μάρσα Ματρούχ. Από τις

26 Ιουνίου άρχισαν οι επιθέσεις εναντίον της και

μέσα σε δύο ημέρες η συμμαχική αντίσταση κα-

τέρρευσε και οι επιζώντες ξεγλίστρησαν από την

αμυντική τοποθεσία σε μικρές ομάδες. Η πτώση

του ηθικού των συμμαχικών τεθωρακισμένων έγι-

νε φανερή από την αδυναμία τους να αντιμετωπί­

σουν έναν αντίπαλο που υστερούσε απέναντι

τους αριθμητικά σε σημαντικό βαθμό. Ο Ωκινλεκ

διέταξε όσες δυνάμεις του απέμειναν να κινη­

θούν ακόμη πιο ανατολικά, περίπου 160 χλμ. ανα­

τολικά της Μάρσα Ματρούχ, και να επανδρώσουν

μια νέα αμυντική τοποθεσία για να αναχαιτίσουν

την προέλαση του Ρόμμελ, ο οποίος είχε ανεφο-

διασθεί από τα κυριευμένα συμμαχικά εφόδια και

ευχαρίστως θα προέλαυνε μέσα στην Αίγυπτο για

να καταλάβει τους τελικούς του στόχους, έως το

δέλτα του Νείλου. Μέχρι τις 30 Ιουνίου όλες οι

συμμαχικές μονάδες που είχαν επιβιώσει οχυρώ­

θηκαν σε αυτή την αμυντική θέση, 100 χλμ. δυτι­

κά της Αλεξάνδρειας. Το όνομα αυτής της θέσης

έμελλε να περάσει στην Ιστορία: Ελ Αλαμέιν.

Ιταλικό μέσο άρμα μάχης Μ 13/40 εξοπλισμένο με ασύρματο, σε καθήκοντα οχήματος διοίκησης του 132 Συντάγματος Αρμάτων της Μεραρχίας «Ariete», στην περιοχή της Γκαζάλα το 1942. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή sand yellow. Διακρίνεται το κεφάλι του κριαριού, συμβόλου της Μεραρχίας «Ariete». Το όχημα είναι εξοπλισμένο με ένα πυροβόλο Model 37 U32 των 47 mm και τέσσερα πολυβόλα Breda Model 38 των 8 mm. Ο πετρελαιοκινητήρας Fiat SPA 8Τ των 125 hp έδινε μεγίστη ταχύτητα 32 km/h. Το βάρος του Μ13/40ήταν 14 t και το πλήρωμά του τετραμελές. Η μέγιστη θωράκιση έφθανε τα 42 mm. Στη βόρεια Αφρική η Τεθωρακισμένη Μεραρχία «Ariete» σήκωσε το βάρος των επιχειρήσεων με τα Μ 13/40.Μέχρι την άνοιξη του 1941 είχε παραλάβει 132 τέτοια άρματα για τον εξοπλισμό τεσσάρων επιλαρχιών(εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

32 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανός αντ/πτέραρχος του X Fliergerkorps, στη βόρεια Αφρική το 1942. Φοράει την τυπική τροπική στολή της Luftwaffe και πηλήκιο με γείσο το οποίο προέρχεται από την ευρωπαϊκή στολή. Το χρυσό χρώμα στα διακριτικά στις επωμίδες, στα πέτα και στα κορδόνια στο πηλήκιο φανερώνει τον βα&μό του φέροντος. Διακρίνονται ο Σιδηρούς Σταυρός Α’ Τάξης 1914, το διακριτικό του ιπταμένου και το Διάσημο Τραυματισμού. Το χρώμα της στολής είναι sand (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή:Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

Γερμανικό τετραθέσιο δικινητήριο μέσο βομβαρδιστικό Junkers Ju 88Α-11 (τροπική έκδοση του Α-4), L1+EH, 1η Μοίρα, LehrerGeschwader 1, Λιβύη 1942. Η Πτέρυγα Εκπαίδευσης Βομβαρδισμού (LG) 1 της Luftwaffe, η οποία ήταν εξοπλισμένη με Ju 88, είχε σημαντική δράση στο Θέατρο επιχειρήσεων της Μεσογείου. Οι κυριότερες εκδόσεις του Ju 88 που συμμετείχαν στον πόλεμο στη βόρεια Αφρική ήταν το Α-4 και το Α-5. Το Α-4 έφερε δύο κινητήρες Jumo 211J των 1.340 hp που του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 433 km/h. Είχε εκπέτασμα 20,08 m, μήκος 14,36 m και ύψος 4,85 m. Ο μόνιμος αμυντικός οπλισμός του έφΘανε τα οκτώ πολυβόλα MG81 των 7,92 mm. Μπορούσε να φέρει βόμβες βάρους 3.000 kg. Η παραλλαγή του εδώ αποτελείται από τα τυπικά χρώματα της περιόδου: black green (RLM 70 - FS 34052), dark green (RLM 71 - FS 34079) και light blue (RLM 65 - FS 26329), που σε ορισμένα σημεία έχει βαφεί με sand yellow (RLM 79 - FS 33434) - (εικονο γράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Vincenzo Auletta / επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

Η Μάλτα στο στόχαστροΗ απειλή των αεροσκαφών της RAF που επι­

χειρούσαν από τη Μάλτα αυξανόταν διαρκώς για

τις γραμμές ανεφοδιασμού του Αξονα στη Μεσό­

γειο, γΓ αυτό τον Δεκέμβριο του 1941 μεταφέρ­

θηκε στην περιοχή ο πολύπειρος Luftflotte 2 (2ος

Αεροπορικός Στόλος) της Luftwaffe. Διοικητής

του σχηματισμού αυτού ήταν ο ικανότατος στρα­

τάρχης Αλμπερτ Κέσελρινγκ και επιτελάρχης ο

σμήναρχος Χανς Σάιντεμαν. Υπό τις διαταγές του

Oberbefehlshaber Sud (Ανώτατου Διοικητή Νότου)

Κέσελρινγκ βρίσκονταν δύο αεροπορικά Σώματα

(το 2ο του πτεράρχου Μπρούνο Λέρτσερ και το

10ο του πτεράρχου Χανς Γκάισλερ) και η

Fliegerführer Afrika (Αεροπορική Διοίκηση «Αφρι­

κή») του πτεράρχου Στέφαν Φρέλιχ και αργότερα

του πτεράρχου Οττο Χόφμαν φον Βάλνταου. Οι

βάσεις του 2ου Αεροπορικού Στόλου και των άλ­

λων μονάδων του Κέσελρινγκ βρίσκονταν στη

βόρεια Αφρική, στην Ελλάδα και στη Σικελία, συ­

νεπώς τα αεροπλάνα του μπορούσαν να πλήξουν

τη Μάλτα από τον βορρά, την ανατολή και τον νό­

το. Εκτός από τα συμβατικά αεροσκάφη βομβαρ­

δισμού, χρησιμοποιήθηκαν και αεροσκάφη Bf

109F-4/B σε διπλό ρόλο, δίω­

ξης - βομβαρδισμού, εξοπλι­

σμένα με μια βόμβα των 250

kg ή τέσσερις μικρότερες

των 50 kg.

Από τα μέσα Ιανουαρί-

ου οι μονάδες του Κέσελ-

ρινγκ εκτελούσαν 65 εξό­

δους ημερησίως εναντίον της

Μάλτας. Συνήθως, τα βομβαρδιστι­

κά της 54ης και της 77ης Πτέρυγας

Βομβαρδισμού, μαζί με αυτά της

606 και 806 Σμηναρχίας Βομβαρδι­σμού, ανελάμβαναν τις επιδρομές

με συνοδεία από μαχητικά της

53ης Πτέρυγας Δίωξης. Οι Βρετα­

νοί σύντομα συνειδητοποίησαν ότι

χρειάζονταν κάποιο αποτελεσματι­

κότερο αεροσκάφος από το Hawker

Hurricane για να αντιμετωπίσουν τα

Bf 109F και η απάντηση σε αυτό το

πρόβλημα ήταν τα Supermarine

Spitfire V. Η υπεροχή των «Friedrich»,

όπως αποκαλούντο τα Bf 109F, ήταν

τέτοια που ανάγκασε τον επισμηναγό

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 33

Το παλαιό αεροπλανοφόρο «Eagle» ενίσχυσε τη Μάλταμεταφέροντας εκεί αεροσκάφη.

Ιταλικάβομβαρδιστικά πάνω από τη Μάλτα.

Σταν Τέρνερ, διοικητή της 249 Μοίρας από τον Φε­

βρουάριο του 1942, να δηλώσει χαρακτηριστικά:

«Είτε φέρνουμε Spitfire V στο νησί σε διάστημα με­

ρικών ημερών, όχι εβδομάδων, είτε χανόμαστε».

Οι χαμηλότερες επιδόσεις των Hurricane δεν

ήταν το μόνο πρόβλημα. Οι εγκαταστάσεις ρα­

ντάρ της Μάλτας συχνά δεν προειδοποιούσαν έ­

γκαιρα τα αεροσκάφη της RAF, ενώ οι χειριστές

χρησιμοποιούσαν ακόμη ξεπερασμένους σχημα­

τισμούς μάχης, όπως ο «V», που είχαν ήδη απο-

δειχθεί άχρηστοι μήνες πριν, κατά τη Μάχη της

Αγγλίας. Σύντομα υιοθετήθηκε ο πολύ πιο αποτε­

λεσματικός σχηματισμός των «τεσσάρων δακτύ­

λων» (finger four), όμως και πάλι η πρώτη πολεμική

εμπειρία του Τέρνερ στο νησί, την 24η Φεβρουά­

ριου, αποδείχθηκε τραυματική: ο ίδιος πραγματο­

ποίησε αναγκαστική προσγείωση στη Λούκα με το

πληγωμένο αεροσκάφος του, ενώ ο συνοδός του,

ανθυποσμηναγός Ντον Τέλφορντ, καταρρίφθηκε.

Το χειρότερο για τους Βρετανούς ήταν ότι η

Luftwaffe και η Regia Aeronautica ετοίμαζαν μαζική

Τα πάντα σχεδόν έχουν υποστεί ζημιές σε αυτή την πλατεία της Βαλέτα, όμως το άγαλμα της βασίλισσας Βικτωρίας παραμένει αλώβητο, συμβολίζοντας αγέρωχο την αποφασιστικότητα των Βρετανών και των Μαλτέζων να πολεμήσουν μέχρι το τέλος.

επιδρομή εναντίον της Μάλτας, με τη συμμετοχή

1.500 αεροσκαφών, υποβρυχίων και μονάδων επι-

φανείας (τα τελευταία θα τα παρείχε κυρίως η

Regia Marina), πέντε ιταλικών μεραρχιών και μονά­

δων αλεξιπτωτιστών. Η μεγάλου μεγέθους επιχεί­

ρηση ονομάστηκε «Herkules» (Ηρακλής) και, ευτυ­

χώς για τους Βρετανούς, δεν πραγματοποιήθηκε.

Ο λόγος ήταν οι αντιρρήσεις που προέβαλε ο α­

ντιστράτηγος Τζάκομο Καρμπόνι, διοικητής μιας

από τις μεραρχίες οι οποίες προορίζονταν για την

αποστολή, της 20ής Μεραρχίας Πεζικού «Friuli»,

θεωρώντας ανεπαρκείς τις δυνάμεις εισβολής.

Στα μέσα Φεβρουάριου προστέθηκαν στις

δυνάμεις του Κέσελρινγκ τα μαχητικά μιας σμη­

ναρχίας από την 3η Πτέρυγα Δίωξης. Το πρώτο Bf

109F καταρρίφθηκε στις 22 Φεβρουάριου από τον

σμηνία Σάδερλαντ. Ηταν το «Κίτρινο 10» με αριθ­

μό 7541 και ανήκε στην 53η Πτέρυγα Δίωξης. Αλλο

ένα καταρρίφθηκε στις 3 Μαρτίου από αντιαερο­

πορικά πυρά. Ομως ο συσχετισμός δυνάμεων άλ­

λαξε σημαντικά μόνο μετά την άφιξη 16 Spitfire V

στις 7 Μαρτίου, τα οποία μετέφερε στη Μάλτα το

αεροπλανοφόρο «Eagle». Οι Γερμανοί απάντησαν

με περισσότερες επιδρομές τις επόμενες ημέ­

ρες. Σε μια από αυτές εναντίον του αεροδρομίου

στο Τα κάλι, αεροσκάφη Ju 88 βομβάρδισαν τις ε­

γκαταστάσεις με ειδικές βόμβες για να καταστρέ­

ψουν ένα υποτιθέμενο υπόγειο υπόστεγο αερο­

σκαφών που είχαν κατασκευάσει οι Βρετανοί. Πά­

34 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Βρετανικό άρμα M3 Grant. Προηγή&ηκε το M3 Stuart/Honey και ακολούθησε το Μ4 Sherman στη μακρά σειρά των αμερικανικών αρμάτων που υπηρέτησαν τους Βρετανούς.

ντως ο διάδρομος υπέοτη σοβαρές ζημιές. Το ευ­

χάριστο για τους Βρετανούς ήταν ότι η προσοχή

της Luftwaffe από τις 10 έως τις 24 Μαρτίου στρά­

φηκε σε λιμενικές εγκαταστάσεις και σε δύο εφο­

διοπομπές που είχαν περάσει το Γιβραλτάρ και

κατευθύνονταν προς το νησί. Και οι δύο νηοπο­

μπές επλήγησαν από βομβαρδιστικά Ju 87 και He

111. Τα τέσσερα πλοία που μετέφεραν εφόδια βυ­

θίστηκαν, αφού πρόλαβαν να παραδώσουν μόλις

5.000 από τους 26.000 t εφοδίων. Ομως παρά τις

προσπάθειες των Γερμανών, 16 ακόμη Spitfire V

παραδόθηκαν στο νησί. Ενας νέος «παίκτης» που

εμφανίστηκε στους αιθέρες με τα χρώματα της

Luftwaffe, ήταν τα βομβαρδιστικά κάθετης εφόρ­

μησης Ju 87D της 3ης Πτέρυγας Κάθετης Εφόρ­

μησης. Τα «Dora», που αντικατέστησαν τα Ju 87R-

2, απέκτησαν δυσάρεστες εμπειρίες από τα

Spitfire V αλλά η Μάλτα δεχόταν ανελέητο σφυρο-

κόπημα.

Μόνο μέσα στον Μάρτιο εκτελέστηκαν σχε­

δόν 5.000 έξοδοι βομβαρδισμού. Τον Απρίλιο η

δραστηριότητα της Luftwaffe αυξήθηκε φθάνο-

ντας τις 9.600 περίπου εξόδους, οι οποίες υπέβα­

λαν το νησί σε έναν καταιγισμό από βόμβες συνο­

λικού βάρους 6.7001. Οι Βρετανοί έχασαν τρία α-

ντιτορπιλικά στο Μεγάλο Λιμάνι, ενώ το καταδρο­μικό «Penelope», κλάσης «Arethusa», υπέστη σο­

βαρές ζημιές. Την 1η Απριλίου είχαν απομείνει στη Μάλτα 20-30 μαχητικά. Εκείνη ακριβώς την η­

μέρα επιτέθηκαν στο Χαλ Φαρ 70 βομβαρδιστικά

Ju 87 και Ju 88. Μέχρι τις 12 Απριλίου είχαν υπο-

στεί σημαντικές ζημιές οι αποβάθρες, είχε διακο­

πεί η παροχή ρεύματος και νερού και είχαν κοπεί οι τηλεφωνικές γραμμές. Μόνο τα υπόγεια εργα­

στήρια - συνεργεία ήταν επιχειρησιακά. Το κόστος

για τη Luftwaffe ήταν η απώλεια έμπειρων πιλότων,

όπως ο ανθυποσμηναγός Χέρμαν Νόυχοφ (400 ε­

πιχειρησιακές έξοδοι), ο οποίος συνελήφθη αιχ­

μάλωτος όταν καταρρίφθηκε το αεροσκάφος

του, και ο σμηναγός Καρλ-Χάιντς Κραλ, διοικητής

της 2ης Μοίρας στην 53η Πτέρυγα Δίωξης, ο οποί­

ος σκοτώθηκε όταν το αεροσκάφος του (Bf 109F-

4) δέχθηκε πλήγματα από αντιαεροπορικά πυρά

πάνω από το αεροδρόμιο του Χαλ Φαρ.

Η Μάλτα τη συγκεκριμένη περίοδο είχε κατα­στεί το πιο βομβαρδισμένο μέρος στον πλανήτη,

δεχόμενη μεγαλύτερα φορτία βομβών και από αυ­

τό το Λονδίνο. Δικαιολογημένα ο πληθυσμός της

τιμήθηκε από τον βασιλιά της Βρετανίας Γεώργιο ΣΤ' με τον Σταυρό του Γεωργίου. Η συγκεκριμένη

διάκριση είναι η ανώτατη βρετανική ηθική αμοιβή

για πολίτες και τότε ήταν η πρώτη φορά που απο- νεμήθηκε συνολικά και όχι ατομικά.

Ανδρες του 5ου Συντάγματος Βερσαλιέρων επανδρώνουν ένα αντιαρματικό όπλο Solothurn των 20 mm.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 35

Γερμανικό μέσο άρμα μάχης PanzerKampfwagen IV Ausl F2 της 4ης Ιλης του 5ου Συντάγματος της 21ης Μεραρχίας Πάντσερ, κατά τη μάχη στην Γχαζά λα. Φέρει πυροβόλο των 75 mm KwK40 L/43 και δύο πολυβόλα MG 34 των 7,92 mm. Ο κινητήρας Maybach HL 120TRM του έδινε μέγιστη ταχύτητα 40 km/h. Το βάρος του ήταν 23 ίκα ι το πλήρωμα πενταμελές. Από τον Μάρτιο έως τον Ιούλιο του 1942 κατασκευάστηκαν 175 μονάδες, ενώ άλλες 25 προέκυψαν από μετασκευή F1.Η μέγιστη θωράκιση έφθανε τα 50 mm. Το εικονιζόμενο ήταν το ένα από τα δύο ή τρία τέτοια άρματα που χρησιμοποίησαν οι Γερμανοί σε εκείνη τη μάχη. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή desert yellow (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

Ιταλός επιλοχίας των πεζοναυτών στη Σικελία, Φεβρουάριος 1942. Φοράει τη στολή των οπλιτών και των υπαξιωματικών χρώματος γκριζοπράσινου, που αποτελείτο από μπλούζα και φαρδύ παντελόνι, γκέτες και κοντές αρβύλες. Ολοι οι πεζοναύτες έφεραν κόκκινο (scarlet) γιακά ή επιρράμματα στα μανικέτια με το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου (σε χρυσοκλωστή ή κίτρινη κλωστή). Αξια προσοχής είναι η εξάρτυσή του, η οποία είναι αγγλικής κατασκευής της εταιρίας Mills. Το εγχειρίδιο είναι παρόμοιο με εκείνο που έφεραν οι άνδρες της Φασιστικής Εθνοφρουράς, το οποίο είχε ιδιαίτερη συμβολική σημασία (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-color image copyright: De Agostini UK Ltd).

Χρειαζόταν πραγματικά ατσάλι­

να νεύρα για να επιζήσει κάποιος σε

έναν τόπο όπου η Luftwaffe πραγμα­

τοποίησε σχεδόν 11.800 εξόδους

μέσα σε 40 ημέρες (20 Μαρτίου - 28

Απριλίου), αντιμετωπίζοντας παράλ­

ληλα και το φάσμα του λιμού. Συνε­

πώς η άφιξη, στις 20 Απριλίου, 46 α­

κόμη αεροσκαφών Spitfire με το αμε­

ρικανικό αεροπλανοφόρο «Wasp», ή­

ταν σημαντική ενίσχυση για τους υπε­

ρασπιστές του νησιού - οχυρού. Οι

Γερμανοί γνώριζαν το γεγονός και έ-

σπευσαν να εξαπολύσουν αμέσως μια

σειρά από σαρωτικές επιδρομές ενα­

ντίον των αεροδρομίων της Μάλτας, με

αποτέλεσμα μέσα σε τρεις ημέρες να καταστρα-

φούν ή να υποστούν σοβαρές ζημιές όλα σχεδόν

τα νεοαφιχθέντα αεροσκάφη. Οι Σύμμαχοι επέ­

στρεψαν δριμύτεροι μερικές ημέρες αργότερα.

Τα αεροπλανοφόρα «Wasp» και «Eagle» μετέφε­

ραν στις 9 Μαϊου άλλα 64 Spitfire, τα 62 από τα ο­

ποία έφθασαν με ασφάλεια στο νησί. Μολονότι

προσγειώθηκαν εν μέσω εχθρικής επιδρομής, το

προσωπικό εδάφους τα προετοίμασε μέσα σε μι-

σή ώρα και ορισμένα απογειώθηκαν αμέσως για

να αναχαιτίσουν τα γερμανικά βομβαρδιστικά. Πο­

λύτιμη για τους υπερασπιστές της Μάλτας ήταν

και η άφιξη της ταχείας ναρκοθέτιδας

«Welshmann», που μετέφερε πυρομαχικά για τα α­

ντιαεροπορικά και για τα υπόλοιπα όπλα και α­

νταλλακτικά για τα αεροσκάφη. Οι αεροπορικές

36 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γεω

ργία

Λο

υκά

/Εκδ

όσει

ς Π

ΕΡ

ΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

Νήσοι Κομόρο

Μ«Ν τιέγκο Σουάρεθ |

5ο Κομάντο ^

II

7η ΝΑ Ταξιαρχία^ Μαγιβόνγκα^

29η Βρ. Τα&αρχίαρ ^ α ^ α

^ J /Γαμαιάουε

Ταναναρίβ ι

ΜΑΔΑΓΑΣΚΆΡΗ

_ · Τουλεάρ

Νσϊϊοαφρικανικό Φ°ΡΐΝι0(ρΐϊ Τάγμα

Η κατάληψη της Μαδαγασκάρης από τις βρετανικές δυνάμεις.

δυνάμεις του Αξονα, εύλογα, έθεσαν στο στόχα­

στρό τους το αεροδρόμιο και πραγματοποίησαν επιδρομές εναντίον του στις 10 Μαϊου. Η πρώτη

επιδρομή περιελάμβανε 20 βομβαρδιστικά Ju 87

και Ju 88 με συνοδεία μαχητικών αλλά αναχαιτί­στηκε από 37 Spitfire που κατέρριψαν εννέα Ju 87,

τέσσερα Ju 88 και ένα Bf 109 από τη συνοδεία

τους, χάνοντας δύο αεροσκάφη. Ακολούθησαν

δεύτερη και τρίτη επιδρομή, στις οποίες συμμε­

τείχαν και ιταλικά αεροσκάφη, βομβαρδιστικά

Cant Ζ. 1007 bis και μαχητικά Macchi C.202 Folgore.

Η παρουσία των νέων βρετανικών μαχητικών

είχε αλλάξει τον ρου του πολέμου στους ουρα­

νούς της Μάλτας αλλά οι επιδρομές των Γερμα­

νών και των Ιταλών είχαν φέρει σε δύσκολη θέση

τους Συμμάχους, χωρίς βέβαια να έχουν διαγρά­

ψει την απειλή της Μάλτας για τον Αξονα. Εκείνη

την κρίσιμη στιγμή και ενώ η τελική έκβαση της

εκστρατείας αποκλεισμού της Μάλτας ήταν αβέ­

βαιη, ο Κέσελρινγκ όχι μόνο δεν ενισχύθηκε αλ­

λά είδε και πολύτιμες μονάδες να αναχωρούν

για το ρωσικό μέτωπο, όπου καλούντο να καλύ-

ψουν τη μεγάλη γερμανική επιθετική ενέργεια

του καλοκαιριού του 1942.

Καθώς η γερμανική παρουσία αδυνάτιζε,

η ενίσχυση του νησιού γινόταν πια πιο εύκο­

λα και οι υπερασπιστές του είχαν την ευκαι­

ρία να ανασυγκροτηθούν. Στις 17 Μαϊου

και στις 3 Ιουνίου το «Eagle» μετέφερε

συνολικά στη Μάλτα 44 Spitfire. Οσα Bf

109 της 53ης Πτέρυγας Δίωξης είχαν α-

πομείνει στη Σικελία, μαζί με τα ιταλι­

κά μαχητικά, δεν είχαν πλέον την πρω­

τοβουλία, καθώς υπήρχε επαρκής α­

ριθμός Spitfire για να τα αντιμετωπίσει.

Είναι ενδεικτικό ότι κατά τις

πρώτες ημέρες του Ιουνίου

ο Αξονας έχασε τρία βομ­

βαρδιστικά, δύο Cant Ζ.

1007 bis και ένα Ju 88, αλ­

λά κυρίως έξι μαχητικά,

δύο Bf 109, δύο Macchi

C.202 και δύο

Reggiane Re.2001

Falco II, με αντίτιμο

μόλις ένα αντίπαλο α­

εροσκάφος. Η Μάλτα

μπορούσε να αναπνεύσει αλλά

μόνο προσωρινά.

Στρατιώτης της 9ης Αυστραλιανής Μεραρχίας του 30ού Σώματος Στρατού της 8ης Στρατιάς, το 1942. Φορά την κλασική, βρετανικής προέλευσης, τροπική στολή σε ανοικτό χακί, αν και η αυστραλιανή ήταν κατασκευασμένη από ελαφρύτερο ύφασμα. Το μόνο μη βρετανικής προέλευσης στοιχείο είναι οι κανάβινες γκέτες πάνω από τις αρβύλες. Επρόκειτο για μια κλασική στολή που έφεραν οι συμμαχικές δυνάμεις στη βόρεια Αφρική κατά την περίοδο 1941-1942.Ο άνδρας φέρει το βρετανικό κράνος Mk I και προστατευτικά γυαλιά για τον ήλιο και τη σκόνη. Πάνω από τη στολή φορά μονόπετη χλαίνη χρώματος χακί. Φέρει φόρτο μάχης βρετανικής κατασκευής, τύπου 1937. Το τυφέκιο είναι Lee Enfield No 1 M klll (εικονογράφηση: Malcolm McGregor/ ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright: De Agostini UK Ltd).

Επιχείρηση «Ironclad»

Ο πόλεμος φαινόταν

ότι δεν θα έφθανε ποτέ στη μακρινή εξωτική Μα­

δαγασκάρη. Το τεράστιο

νησί βρίσκεται ανατολικά

του νοτίου άκρου της αφρι­κανικής ηπείρου και κοντά

στο σημείο σύνδεσης του

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 37

Βρετανικό αεροσκάφος Spitfire απονηώνεται από το

αμερικανικό αεροπλανοφόρο «Wasp»

για να προσγειωθεί στη Μάλτα.

Ινδικού ωκεανού με την Ερυθρά θάλασσα. Το νη­

σί ήταν γαλλική αποικία και στο μυαλό του Τσώρ-

τσιλ φαινόταν ως εναλλακτική λύση για τους Βρε­

τανούς, μετά την πτώση της Σιγκαπούρης, για να

αποκτήσουν μια στρατηγικής σημασίας ναυτική

βάση στην περιοχή. Επρεπε βέβαια να «πείσουν»

τους Γάλλους που βρίσκονταν στο νησί και παρέ­

μεναν πιστοί στην κυβέρνηση του Βισύ να αποχω­

ρήσουν. Αυτό δεν θα ήταν εύκολο, διότι μετά την

επίθεση του Royal Navy στο Μερς Ελ Κεμπίρ, η ο­

ποία κατέληξε στη βύθιση γαλλικών πλοίων, ο ευ­

νοϊκός προς τους Συμμάχους κυβερνήτης του νη­

σιού, Ζυλ Μαρσέλ ντε Κοπέ, αντικαταστάθηκε

από τον Λεόν Ανρί Σαρλ Καϋλά, ο οποίος ήταν π ι­

στός στο κράτος του Βισύ.

Η Μαδαγασκάρη είναι ένα τεράστιο νησί έκτα­

σης 587.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (4,5 φο­

ρές μεγαλύτερο από την Ελλάδα), μεγαλύτερο και

από την ίδια τη μητροπολιτική Γαλλία, της οποίας

τότε αποτελούσε αποικία. Η πιθανή κατοχή και

χρήση του από τον Αξονα και ειδικά από τα γερ­

μανικά και τα ιαπωνικά υποβρύχια, θα υπονόμευε

σε επικίνδυνο βαθμό την κίνηση των συμμαχικών

νηοπομπών αλλά και των πολεμικών πλοίων από

και προς τον Ινδικό ωκεανό. Η θέση του νησιού ε­

πέτρεπε τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας προς το

Σουέζ ή το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Τα υπο­

βρύχια του Αξονα θα μπορούσαν από τη Μαδαγα­

σκάρη να ελέγχουν μια τεράστια θαλάσσια έκτα­

ση από την Αυστραλία έως τον νότιο Ατλαντικό

και από το νότιο άκρο της Αφρικής έως το Σουέζ.

Αυτή η προοπτική δεν ήταν αποδεκτή από την κυ­

βέρνηση του Λονδίνου και τους κύκλους του

Βρετανικού Ναυαρχείου.

Τον Μάρτιο του 1942 σχεδιάσθηκε η επιχείρη­

ση «Ironclad» (Σιδηρόφρακτος) με σκοπό την κα­

τάληψη της Μαδαγασκάρης. Επικεφαλής της χερ­

σαίας εκστρατευτικής δύναμης τέθηκε ο υπο­

στράτηγος Ρόμπερτ Στάρτζες, διοικητής της Με­

ραρχίας των Βασιλικών Πεζοναυτών. Κατά τη

διάρκεια μιας άσκησης που σχετιζόταν με την α­

πόβαση και διεξήχθη τον Φεβρουάριο του 1942, η

Μεραρχία του Στάρτζες σημείωσε καλύτερη επί­

δοση από την «αντίπαλή» της 29η Ανεξάρτητη Τα­

ξιαρχία Πεζικού και αυτή η επιτυχία βοήθησε πο­

λύ στο να εξασφαλίσει τη «δουλειά» στη Μαδαγα­

σκάρη. Ο υποστράτηγος Στάρτζες θα μοιραζόταν τη διοίκηση της επιχείρησης με τον υποναύαρχο

Εντουαρντ Νέβιλ Σύφρετ, που θα είχε το γενικό

πρόσταγμα στη θάλασσα. Η ναυτική δύναμη η ο­

ποία θα συμμετείχε στην επιχείρηση περιελάμβα-

νε 50 πλοία, μεταξύ των οποίων ήταν τα αεροπλα­

νοφόρα «Illustrious» και «Indomitable» και το πα­

λαιό θωρηκτό «Ramilles», το οποίο είχε καθελκυ-

σθεί το 1916. Παρόντα θα ήταν επίσης τα κατα­

δρομικά «Devonshire» και «Hermione».

Η κρίση στην Κεϋλάνη «πάγωσε» για λίγο το

σχέδιο, αλλά τον Μάρτιο αυτό ήλθε και πάλι στην

επιφάνεια. Η ειρωνεία είναι ότι τελικά στην απο­

στολή συμμετείχε και η 29η Ανεξάρτητη Ταξιαρχία

Πεζικού, επειδή είχε ήδη επιβιβασθεί σε τρία απο-

βατικά LSI (Landing Ship Infantry) προετοιμαζόμενη

για μια άσκηση και ήταν άμεσα διαθέσιμη. Στην ε­

πιχείρηση θα συμμετείχαν άνδρες από δύο τα­ξιαρχίες (13η και 17η) της 5ης Ινδικής Μεραρχίας

Πεζικού, που διοικούσε ο υποστράτηγος Οράτιος

Πέτους Μάκιντος Μπέρνεϋ-Φίκλιν, και το 5ο Κο­

μάντο. Η δύναμη η οποία θα επιχειρούσε την κα­

τάληψη του νησιού, θα αναχωρούσε με πλοία την

23η Μαρτίου και έτσι δεν είχε πολύ χρόνο να προ­

ετοιμαστεί για την επιχείρηση. Η εκστρατευτική

δύναμη των 10-15.000 ανδρών με τον κωδικό

«121»έφθασε στο Ντέρμπαν έναν μήνα μετά, στις

22 Απριλίου, αφού χρειάστηκε να διανύσει 15.000

χλμ. μέχρι τις δυτικές ακτές του νησιού.

Τη Μαδαγασκάρη υπεράσπιζαν 8.000 άνδρες,

στην πλειοψηφία τους Μαλγάσιοι γηγενείς (σι υ­

πόλοιποι κατάγονταν κυρίως από τη Σενεγάλη).

Υπήρχαν οκτώ παράκτιες πυροβολαρχίες, δύο ε­

ξοπλισμένα εμπορικά καταδρομικά, δύο κέρκου-

ροι (σλέπια) και πέντε υποβρύχια. Οι αεροπορικές

δυνάμεις περιορίζονταν σε 17 μαχητικά Morane-

38 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Saulnier 406 και 10 βομβαρδιστικά Potez 63, τα ο­

ποία δεν είχαν τη δυνατότητα να προβάλουν με­

γάλη αντίσταση στα αεροσκάφη της South African

Air Force και του Fleet Air Arm που πλαισίωναν τη

Δύναμη 121. Το πολεμικό υλικό ήταν απαρχαιωμέ­

νο σε υψηλό ποσοστό και ο διοικητής του νησιού (από το 1941), Αρμάν Λεόν Αννέ, δεν έπρεπε να

περιμένει και πολλά πράγματα από αυτό.

Οι αποβάσεις στη Μαδαγασκάρη είχαν σχε-

διασθεί για την 5η Μαϊου. Το 5ο Κομάντο θα απο­

βιβαζόταν πρώτο στο λιμάνι Ντιέγκο Σουάρεθ,

στο βόρειο τμήμα του νησιού, με την αποστολή

να εξουδετερώσει δύο πυροβολαρχίες που θα

μπορούσαν να απειλήσουν την απόβαση. Οι κομά­

ντος κατόρθωσαν να ολοκληρώσουν με επιτυχία

την αποστολή τους, αιφνιδιάζοντας τη φρουρά

και συλλαμβάνοντας 300 αιχμαλώτους. Αφού απο­βιβάστηκαν οι κύριες δυνάμεις, οι κομάντος βοή­

θησαν στην κατάληψη του λιμανιού Ντιέγκο Σου­

άρεθ, η οποία ολοκληρώθηκε την 7η Μαϊου. Από

τις 29 Μαϊου συμμετείχαν στις εχθροπραξίες και

τα ιαπωνικά υποβρύχια 1-10,1-16 και Ι-20, τα οποία

μετέφεραν υποβρύχια τσέπης. Μάλιστα το

«Ramilles» υπέστη σοβαρές βλάβες από ιαπωνική

τορπίλη, αλλά αργότερα επισκευάσθηκε.

Οι επιχειρήσεις διακόπηκαν για λίγο και επα-

ναλήφθηκαν τον Ιούνιο. Στο μεταξύ οι άνδρες της

5ης Μεραρχίας Πεζικού μεταφέρθηκαν προσωρι­

νά στην Ινδία. Σταδιακά αποφασίσθηκε η κατάλη­

ψη ολόκληρου του νησιού, οπότε κρίθηκε ως επι­τακτική η αποστολή ενισχύσεων, κυρίως από την

Αφρική, και η πραγματοποίηση και άλλων αποβά­

σεων, στις οποίες οι καταδρομείς προσέφεραν

Οι Σύμμαχοι αποβιβάζονται στη Μαδαγασκάρη.

την πολύτιμη αρωγή τους. Ορισμένοι μάλιστα ε­

πέταξαν άλογα και σχημάτισαν μια «Ομάδα Ιππι­

κού», θυμίζοντας τους πρωτότυπους κομάντος του πολέμου των Μπόερς στη Νότια Αφρική. Στις

3 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε απόβαση στον κόλ­

πο Σαχαμαλόζ, 220 χλμ. νοτιοδυτικά του Ντιέγκο

Σουάρεθ, στη δυτική ακτή του νησιού. Στις 22 Ιου­

νίου κατέφθασαν στο νησί η 22η Ταξιαρχία Ανατο­

λικής Αφρικής (Βασιλικοί Αφρικανικοί Τυφεκιοφό-

ροι), η 27η Ροδεσιανή Μεραρχία Πεζικού και η 7η

Νοτιοαφρικανική Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία. Οι επι­

χειρήσεις συνεχίστηκαν εναντίον των δυνάμεων

του Αννέ που είχαν αποσυρθεί στο νότιο τμήμα

του νησιού. Ο ερχομός του Σεπτεμβρίου σηματο­

δότησε μια σειρά αποβάσεων: στις 10 Σεπτεμβρί­ου στη Μαγιούνγκα, πάλι στη δυτική ακτή του νη­

σιού και νοτιότερα του κόλπου Σαχαμαλόζ, στις 18

Σεπτεμβρίου στην Ταματάουε, στην ανατολική α­

κτή, και στις 30 Σεπτεμβρίου στην Τουλεάρ, στο

νοτιοδυτικό άκρο της Μαδαγασκάρης.

Παρά τα προβλήματα που προκαλούσαν οι π ι­

στές στο Βισύ δυνάμεις, η προέλαση των Συμμά­

χων στο νησί συνεχίστηκε αργά αλλά σταθερά.

Στις 28 Σεπτεμβρίου κατελήφθη η πρωτεύουσα

Ανταναναρίβο (Ταναναρίβ στα γαλλικά) και στις 18 Οκτωβρίου έγινε η τελευταία μάχη στην Αντρια-

μαναλίνα. Ο Αννέ παραδόθηκε στις αρχές Νοεμ­

βρίου του 1942 και προσωρινός κυβερνήτης του

νησιού ανέλαβε ο υποστράτηγος Στάρτζες. Οι συ­

νολικές απώλειες των Συμμάχων έφθασαν τους

620 άνδρες και στα ίδια επίπεδα κυμάνθηκαν και

αυτές των αντιπάλων τους. Η Μαδαγασκάρη δεν

έμελλε να γίνει ορμητήριο του Αξονα.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜί 39

Ανακατατάξεις στο ρωσικό μέτωπο

Σοβιετικό ελαφρύ άρμα μάχης ΒΤ-7Model 1935 άγνωστης μονάδας, στο Ανατολικό Μέτωπο τον Μάιο του 1942. Φέρει δίχρωμη παραλλαγή από dark green (4ΒΟ) και λωρίδες ακανόνιστου σχήματος sand (7Κ) και είναι εξοπλισμένο με ένα πυροβόλο Μ1935 των 45 mm και ένα συζυγές πολυβόλο DT των 7,62 mm. Επρόκειτο για ταχύ και ευέλικτο άρμα, ταυτόχρονα όμως ευάλωτο λόγω μικρής θωράκισης και ισχύος πυρός (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ:

Οι δύο μονομάχοι αναδιοργανώνονται

Καθώς κόπασε για λίγο η τιτανομαχία στις α­

χανείς εκτάσεις της ΕΣΣΔ, οι δύο πλευρές αξιο­

λογούσαν τα γεγονότα και προσπαθούσαν να ανα­

συγκροτηθούν. Αναλογίζονταν την ανάγκη να

προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που χάραξε η

μεταξύ τους σύγκρουση, ώστε να ανταποκριθούν

στο μέλλον καλύτερα απέναντι στις προκλήσεις

τις οποίες έθετε ο αντίπαλος. Η Stavka εξέδωσε

την υπ’ αριθμόν 3 Οδηγία στις 10 Ιανουαρίου

1942, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να πραγματο­ποιούνται επιθετικές ενέργειες σε στενό μέτωπο

που να μην υπερβαίνει τα 30 χλμ. και αφού συγκε­

ντρωθεί μια ισχυρή δύναμη κρούσης, υποστηριζό-

μενη από πυροβόλα και άρματα. Οι Σοβιετικοί επι­

τελείς άρχισαν να εκτιμούν τη θεωρία της τοπι­

κής συγκέντρωσης δυνάμεων προκειμένου να

προκληθεί ρήγμα στην αντίπαλη παράταξη. Το

Πυροβολικό, σύμφωνα με την Οδηγία, θα είχε

πρωταγωνιστικό ρόλο στις μελλοντικές επιθέ­σεις. Με ισχυρές συγκεντρώσεις 80 πυροβόλων ή

όλμων ανά χιλιόμετρο θα δρούσε σε τρεις φά­

σεις: προπαρασκευή της επίθεσης με προσβολή

των «σκληρών» στόχων, υποστήριξη της ενέργει­

ας όταν αυτή άρχιζε, με καθήλωση της εχθρικής

αντίστασης και, στην τρίτη φάση, καταιγισμό επί

στόχων στο βάθος της εχθρικής παράταξης, μό-

Κάλαθοι μεταφοράς πυρομαχικών του γερμανικού πυροβολικού. Στο βάθος διακρίνεται ένα βαρύ οβιδοβόλο S.FH18 των 15 cm.

λις επιτυγχανόταν η διάσπαση του εχθρικού με­

τώπου, με σκοπό να γίνει πλήρης εκμετάλλευση

του ρήγματος.

Οι ανώτατοι και ανώτεροι διοικητές, καθώς

και οι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί, ενστερνίσθη-

καν αργά αλλά σταθερά αυτό το δόγμα, ενώ εκτι-

Δημήτρης Χαδούλας / ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

40 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανός αν&υπολοχαγός συντάγματος πεζικού, Ορέλ, Ανατολικό Μέτωπο, Απρίλιος 1942. Φοράει την κλασική στολή μάχης των αξιωματικών πρώτης γραμμής. Διακρίνονται τα λευκά παραρράμματα στο δίκοχο, στα πέτα του γιακά και στις επωμίδες, που δηλώνουν το Οπλο του Πεζικού. Στη δερμάτινη ζώνη είναι αναρτημένη η δερμάτινη θήκη ενός πιστολιού Luger Ρ08, Walther Ρ38, Mauser HS, Walther PP/PPK ή Sauer M38). Διακρίνεται ο Γερμανικός Σταυρός σε χρυσό, φανερώνοντας διάκριση αρχηγού σε μάχη. Αποτελούσε κάτι μεταξύ του Σιδηρού Σταυρού Α’ τάξης και του Σταυρού των Ιπποτών (εικονογράφηση: Pierre Turner/ ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini Uk Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-color image copyright De Agostini Uk Ltd).

Ανδρες της Στρατονομίας (Feldgendarmerie) ανακρίνουν κατοίκους ενός χωριού στη νότια Ρωσία.

μέσα στο 1942 δημιουργήθηκαν συνολικά 28. Τον

Ιούλιο του 1942 ένα τέτοιο σώμα διέθετε τρεις τα­

ξιαρχίες με 159 άρματα, 96 μέσα και 63 ελαφρά,

μια μηχανοκίνητη ταξιαρχία πεζικού, ένα τάγμα α­

ναγνώρισης με μοτοσικλέτες, μια μοίρα όλμων,

μια μοίρα πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών, έ­

ναν λόχο μηχανικού μάχης, έναν λόχο μεταφοράς

(αργότερα) και δύο κινητά συνεργεία επισκευών.

Συνολικά η δύναμη έπρεπε να φθάνει τους 7.800

άνδρες με 98 άρματα Τ-34 και 70 περίπου ελαφρά

άρματα.

Εκτός από τη μίμηση των γερμανικών προ­

τύπων οργάνωσης, η Stavka επέστρεφε στις προ­

πολεμικές τακτικές του μηχανοκίνητου πολέ-

μήθηκε επίσης θετικά η χρήση οχυρωματικών έρ­

γων για την απαγόρευση των κινήσεων του ε­

χθρού, αν και αυτό το δόγμα δεν εφαρμόστηκε α­

ποτελεσματικά πριν το 1943, οπότε οι σχηματι­σμοί είχαν και την κατάλληλη επάνδρωση για να

το εφαρμόσουν. Ομως η Stavka σκεπτόταν κυρίως

την επίθεση και όχι την άμυνα. Δόθηκε μεγάλη έμφαση στις μηχανοκίνητες μονάδες και ο επικε­

φαλής της Διεύθυνσης Τεθωρακισμένων και Μη­

χανοκίνητων Δυνάμεων, στρατηγός Γιάκοβ Νικο-

λάεβιτς Φεντορένκο, μόνιμο μέλος της Stavka,

«προικίσθηκε» με πληθώρα πολεμικού υλικού

πριν από τις μεγάλες επιχειρήσεις της άνοιξης

του 1942. Χάρη στις τεράστιες προσπάθειες των

εργατών και των εργατριών που απασχολούντο

νυχθημερόν στα εργοστάσια των Ουραλίων και της Υπερκαυκασίας, ο Φεντορένκο και οι άλλοι ε­

πιτελείς είχαν στη διάθεσή τους 4.500 άρματα,

πάνω από 50.000 όλμους, 3.000 αεροσκάφη και

14.000 πυροβόλα. Ο Φεντορένκο υιοθέτησε την τακτική των μηχανοκίνητων σχηματισμών σε μέ­

γεθος γερμανικής μεραρχίας, με κάποιες τροπο­

ποιήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα μηχανο­

κίνητο σώμα με τρεις ταξιαρχίες αρμάτων, μια τα­ξιαρχία τυφεκιοφόρων που επέβαινε σε φορτηγά

και τις απαραίτητες μονάδες υποστήριξης. Τον

Μάρτιο ήταν έτοιμα τέσσερα τέτοια σώματα και

μου. Στις 25 Μαϊου 1942 μερικά από

τα νέα μηχανοκίνητα σώματα εντάχθηκαν

σε δύο τεθωρακισμένες στρατιές, την 3η

και την 5η. Τον Ιούλιο ακολούθησαν άλλες

δύο, η 1η και η 4η. Οπως ήταν φυσικό, αρ­

χικά υπήρχαν προβλήματα οργάνωσης

και εξεύρεσης υλικού, ενώ η 1η και η

4η Τεθωρακισμένη Στρατιά ρίχθηκαν

εσπευσμένα στη μάχη για το Στάλιν- γκραντ, πριν ολοκληρωθεί ο σχημα­

τισμός τους, γ ι’ αυτό και η σύνθεσή

τους ποίκιλλε και δεν ήταν πάντοτε η προβλεπόμενη. Συνήθως παρέτασσαν

35.000 άνδρες με 350 έως 500 άρματα

και 150 έως 200 πυροβόλα. Η δημιουρ­

γία αυτών των σχηματισμών δεν αποτέ-

λεσε πανάκεια για τα προβλήματα του

Ερυθρού Στρατού, ούτε έπαψε να υπάρ­

χει το πρόβλημα της απειρίας των μονά­

δων.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 41

Φάση από γερμανική αντεπίθεση στην περιοχή του Χαρκόβου.

ΕΡΙΧ ΦΟΝ ΜΑΝΣΤΑΪΝ

Ο κατά πολλούς ικανότερος διοικητής της Wehrmacht γεν- νήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1887 στο Βερολίνο ως Φριτς Εριχ φον Λεβίνσκι και ήταν το δέκατο παιδί του στρατηγού Εντου- αρντ φον Λεβίνσκι και της Ελένε φον Σπέρλινγκ. Πριν ακόμη γεννηθεί οι γονείς του αποφάσισαν να τον παραχωρήσουν για υιοθεσία στην αδελφή της μητέρας του, Χέντβιχ φον Σπέρλιν- γκ, και τον σύζυγό της, αντιστράτηγο Γκέοργκ φον Μανστάιν, ε­πειδή ήταν άτεκνοι. Αρχισε τη στρατιωτική του σταδιοδρομία το 1906, ως δόκιμος στο 3ο Σύνταγμα Πεζικού της Φρουράς. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησε τόσο στο Δυτικό όσο και στο Ανατολικό μέτωπο, όπου και τραυματί­

στηκε. Το 1915 προήχθη σε λοχαγό και πέρασε τον υπόλοιπο πόλεμο σε επιτε­λικές θέσεις. Κατά τον Μεσοπόλεμο παρέμεινε στη Reichswehr. Το 1927 έγινε ταγματάρχης και έπειτα από πέντε χρόνια αντισυνταγματάρχης. Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία σήμανε την προαγωγή του σε συνταγματάρχη και την το­ποθέτησή του στο Τμήμα Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου της Wehrmacht. Η εξέλιξή του μέσα σε λίγα χρόνια ήταν ραγδαία. Το 1938 διοικού­σε τη 18η Μεραρχία Πεζικού, ως υποστράτηγος, και τον Απρίλιο του 1939 προήχθη σε αντιστράτηγο β ’ τάξης. Με αυτό τον βαθμό έγινε επιτελάρχης του φον Ρούντστεντ στην Ομάδα Στρατιών «Α», τον Αύγουστο του ίδιου έτους, και διακρίθηκε κατά την εκστρατεία εναντίον της Πολωνίας. Πριν από την εκστρα­τεία στη Δύση εκπόνησε δικά του σχέδια προτείνοντας έναν τολμηρό δρεπα­νοειδή ελιγμό από τις Αρδέννες, αμφισβητώντας έμπρακτα τον σχεδίασμά της ΟΚΗ. Ο Χίτλερ υιοθέτησε τις δικές του ιδέες αλλά η ΟΚΗ δυσαρεστήθηκε. Η εκστρατεία στη Γαλλία τον βρήκε επικεφαλής του 38ου Σώματος Στρατού και με το πέρας αυτής προήχθη σε αντιστράτηγο α ’ τάξης και τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού. Στις αρχές του 1941 διοικούσε το 56ο Μηχανοκίνητο Σώμα, με το οποίο συμμετείχε στην επιχείρηση «Barbarossa», σημειώνοντας μεγάλη πρόοδο κατά τα πρώτα στάδια της εκ­στρατείας. Τον Σεπτέμβριο του 1941 ανέλαβε την 11η Στρατιά, υπηρετώντας υπό τον φον Ρούντστεντ στην Ομάδα Στρατιών «Νότος». Μέχρι τα τέλη του έ­τους είχε καταλάβει τη Συμφερούπολη και είχε συλλάβει μισό περίπου εκατομ­μύριο αιχμαλώτους. Την Πρωτοχρονιά του 1942 προήχθη σε στρατηγό και μέσα σε έξι μήνες κέρδισε τη στραταρχική ράβδο.

Από την πλευρά της η Wehrmacht δεν βρισκό­

ταν σε καλύτερη κατάσταση. Πτώση του ηθικού,

απώλειες από τις καιρικές συνθήκες, έλλειψη ε­

φοδίων και κατάλληλου εξοπλισμού, καθώς και α­

πουσία επαρκών ενισχύσεων, μάστιζαν τις γερμα­

νικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους. Περισ­

σότερο είχε υποφέρει η Ομάδα Στρατιών «Κέ­

ντρο». Από την προβλεπόμενη επάνδρωσή της έ­

λειπαν πάνω από 200.000 άνδρες και 13.500 πυρο­

βόλα κάθε τύπου και όλμοι. Τα ίδια προβλήματα

αντιμετώπιζαν και οι δύο άλλες ομάδες στρατιών.

Στην πραγματικότητα καμία από τις τρεις ομάδες

δεν έφθασε τα επίπεδα εξοπλισμού και επάνδρω­

σης που διέθετε πριν από την επιχείρηση

«Barbarossa». Οι ελλείψεις καλύπτονταν με «μπα­

λώματα», όπως ήταν η μεταφορά επιταγμένων ο­

χημάτων από τις κατεχόμενες χώρες στο Ανατολι­

κό Μέτωπο, αν και αυτά τα οχήματα συνήθως ετί­

θεντο «πέραν επισκευής» πριν διατεθούν στις

μονάδες. Η μηχανοκίνηση και η ευελιξία είχαν

πληγεί ανεπανόρθωτα αλλά οι επίλεκτες τεθωρα­

κισμένες μονάδες του Στρατού και των SS κατόρ­θωσαν να καλύψουν σχετικά ικανοποιητικά τις α-

πώλειές τους.

Οι Γερμανοί δεν είχαν την πολυτέλεια να δια­

θέτουν την τεράστια και απερίσπαστη από τους

εχθρικούς βομβαρδισμούς σοβιετική βιομηχανι­

κή παραγωγή. Το πιο σπουδαίο, όμως, ήταν ότι

δεν διέθεταν τις πλούσιες πηγές άντλησης νεο­

συλλέκτων της ΕΣΣΔ. Η στράτευση ανδρών ακό­

μη και από τις τάξεις των εργοστασίων και της πα­

ραγωγής, γενικά υπονόμευε την παραγωγικότητα της γερμανικής πολεμικής βιομηχανίας. Η ανα-

πλήρωση αυτών των κενών με καταναγκαστική

εργασία δεν απέδιδε, διότι ούτε η φυσική κατά­

σταση των αιχμαλώτων τους επέτρεπε να είναι α­

ποδοτικοί, ούτε τα μέσα για τη μαζική τους μετα­

φορά στη Γερμανία επαρκούσαν.

Το αποτέλεσμα ήταν να αποτελματωθεί η πο­

λεμική παραγωγή λόγω έλλειψης εργατικών χε­

ριών, καυσίμων και πρώτων υλών. Οι προτεραιότη­

τες έπρεπε να αναθεωρηθούν. Η Γερμανία είχε ε-

μπλακεί σε μακρό πόλεμο και από τις 10 Ιανουαρί-

ου η προσπάθεια της βιομηχανίας στράφηκε στην

αναπλήρωση των απωλειών του μετώπου, αντί

στον εφοδιασμό νέων μονάδων. Στις 8 Φεβρουάρι­

ου σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα ο Δρ

Φριτς Τοντ, επικεφαλής της ομώνυμης οργάνω­

σης και υπουργός Εξοπλισμών. Ο διάδοχός του,

Αλμπερτ Σπέερ, αγαπημένος αρχιτέκτονας του

Χίτλερ, ανέλαβε τη νευραλγική αυτή θέση και ερ­γάστηκε με ζήλο για να επιταχύνει τους ρυθμούς

παραγωγής, κατορθώνοντας να αναδιοργανώσει

τη γερμανική βιομηχανία και να την καταστήσει

πιο αποτελεσματική. Αρωγός του στάθηκε ο

στρατάρχης Ερχαρντ Μιλχ, γενικός επιθεωρητής

της Luftwaffe και «φίλος» του Γκαίρινγκ. Αλλωστε

42 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανός στρατιώτης ετοιμάζεται να εκτοξεύσει χειροβομβίδα Stg 24 (Stielgranate 1924).

από τις 21 Μαρτίου 1942 ο Χίτλερ εξήγγειλε ότι ο­

λόκληρη η οικονομία του Ράιχ επιστρατευόταν για

την εξυπηρέτηση των απαιτήσεων του πολέμου.

Πάντως η γερμανική βιομηχανία δεν μπορούσε να

συγκριθεί με τον σοβιετικό βιομηχανικό γίγαντα

από πλευράς όγκου παραγωγής.

Τα νέα σχέδια δράσηςΟι δύο αντίπαλοι προσπαθούσαν να ανιχνεύ-

σουν ο ένας τις προθέσεις του άλλου καθώς πλη­

σίαζε η άνοιξη του 1942. Οι Σοβιετικοί ανέμεναν

γερμανική επιθετική ενέργεια αλλά δεν μπορού­

σαν να βεβαιωθούν πού θα εκδηλωνόταν. Οι Γερ­

μανοί είχαν εξυφάνει ένα σχέδιο εξαπάτησης των

Σοβιετικών, ώστε οι τελευταίοι να πεισθούν ότι η

επιθετική ενέργεια της Wehrmacht θα εκδηλωνό­

ταν στον άξονα της Μόσχας. Το σχέδιο αυτό ονο­

μάστηκε επιχείρηση «Kremlin» (Κρεμλίνο). Οι Γερ­

μανοί στην πραγματικότητα στόχευαν στον νότο,

εκεί όπου βρίσκονταν οι πετρελαιοπηγές του Καυκάσου και η βιομηχανική περιοχή του Βόλγα.

Οι Γερμανοί επιτελείς πίστευαν ότι θα κατόρθω­

ναν να εμπλέξουν τον Ερυθρό Στρατό σε μια σει­

ρά από αποφασιστικές μάχες γύρω από αυτή την

περιοχή και, εφόσον συνέβαινε αυτό, θα είχαν μια

δεύτερη ευκαιρία να τον εκμηδενίσουν.

Ο Στάλιν δεν άφησε την πρωτοβουλία στους Γερμανούς και αποφάσισε να επιτεθεί πρώτος με

μικρές, τοπικού χαρακτήρα επιχειρήσεις, παρά τις αντιρρήσεις του Ζούκοφ και άλλων υψηλόβαθ­

μων αξιωματούχων που θεωρούσαν αυτές τις επι­

θέσεις άσκοπη σπατάλη ανδρών και υλικού. Στα

μέσα Μαρτίου 1942 ο στρατάρχης Τιμοσένκο και

το επιτελείο της Νότιας Διεύθυνσης πρότειναν

δύο επιθετικές ενέργειες εναντίον της Ομάδας

Στρατιών «Νότος», προκειμένου να παρακωλυθεί

η αναμενόμενη γερμανική επίθεση εναντίον της

Μόσχας. Στις δύο ενέργειες θα χρησιμοποιούντο

το Νοτιοδυτικό Μέτωπο του Τιμοσένκο (μέχρι τον

Απρίλιο το διοικούσε ο στρατηγός Φεντόρ Γιακό-

λεβιτς Κοστένκο), το Νότιο Μέτωπο του αντι-

στρατήγου Ροντιόν Μαλινόφσκι και οι σοβιετικές

δυνάμεις στην Κριμαία. Σκοπός ήταν να κυκλω­

θούν η 4η Στρατιά Πάντσερ και η βη Στρατιά κο­

ντά στο Χάρκοβο, με συντονισμένες κινήσεις δια

μέσου του ποταμού Ντόνετς. Το Μέτωπο του

Μπριάνσκ, που διοικούσε ο αντιστράτηγος Φιλίπ

Ιβάνοβιτς Γκολικόφ, θα επιχειρούσε μια επιθετική

ενέργεια βορειότερα, αποκομμένο από τις δυνά­

μεις του Τιμοσένκο. Η άλλη σχεδιαζόμενη επιθε­

τική ενέργεια των Σοβιετικών εντοπιζόταν στην

Κριμαία και θα εξαπολυόταν χρησιμοποιώντας ως

βάση τη χερσόνησο, για να ανακουφισθεί η πο-

λιορκημένη Σεβαστούπολη. Στον βορρά προ-

Πρώην στρατιώτης του Ερυθρού Στρατού υπογράφειτα έγγραφα κατάταξής του στον Γερμανικό Στρατό, κάπου στη νότια Ρωσία. Φορά ήδη γερμανική στολή και είναι ένας από τους χιλιάδες που άλλαξαν στρατόπεδο λόγω δυσαρέσκειας για το σταλινικό καθεστώς.

Πυροβόλο εφόδου Sturmgeschütz III με μακρύ πυροβόλο των 7,5 cm, το οποίο απέκτησε τον Μάρτιο του 1942.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 43

Σοβιετικό μονοκινητήριο μονοθέσιο μαχητικό Yakovlev Yak-1 (0442) της 1ης Μοίρας του 21ου Συντάγματος Μαχητικών στην περιοχή του Χαρκόβου την άνοιξη του 1942. Φέρει ακόμη τη χειμερινή παραλλαγή από λευκό υδροδιαλυτό χρώμα πάνω από την κλασική τρίχρωμη (dark green Α24Μ και black green ΑΜΤ/2 στις άνω επιφάνειες και underside blue ΑΜΤ3 στις κάτω). Αυτή πολλές φορές διατηρείτο για μεγάλο διάστημα κατά τη διάρκεια του έτους. To Yak-1 ήταν το πρώτο από μια σειρά μικρών και ευέλικτων μαχητικών, με αρκετά «πρωτόγονη» σχεδίαση. Ηταν εύκολο στην κατασκευή και στη συντήρηση και σε μικρά ύψη είχε καλές επιδόσεις. Ο κινητήρας M-105PF-1 των 1.210 hp του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 585 km/h. Είχε εκπέτασμα 10,25 m, μήκος 8,47 m και ύψος 1,70 m. Εφερε ένα πυροβόλο ShVAK των 20 mm και δύο πολυβόλα ShKAS των 7,62 mm (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Vincenzo Auletta / επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

Σοβιετικό βαρύ άρμα μάχης KV-1 Model 1941 της 124 Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας, στο μέτωπο του Λένινγκραντ το 1942. Φέρει τρίχρωμη παραλλαγή από κηλίδες ακανόνιστου σχήματος, χρώματος sand 7Κ και dark brown 6Κ πάνω στο αρχικό βασικό dark green 4Β0. Διέθετε πετρελαιοκινητήρα V-2K των 500 hp, με τη βοήθεια του οποίου ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα 35 km/h. Ο οπλισμός του αποτελείτο από ένα πυροβόλο 21S-5 των 76,2 mm και τρία πολυβόλα DT των 7,62 mm. Είχε πλήρωμα πέντε ανδρών. Η παραγωγή του KV-1 άρχισε τον Φεβρουάριο του 1940 και εκείνο τον χρόνο παρήχθησαν 243 τέτοια άρματα. Ενας ουλαμός KV-1 ενεπλάκη στις επιχειρήσεις του Ρωσο-φινλανδικού πολέμου για επιχειρησιακές δοκιμές. Οι Φινλανδοί δεν κατόρθωσαν να καταστρέψουν ούτε ένα! Η παραγωγή του KV-1 στο Κίροφ σταμάτησε τον Σεπτέμβριο του 1941, επειδή η γερμανική απειλή ήταν μεγάλη. Το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στο Τσελιαμπίνσκ (εργοστάσιο ελκυστήρων), όπου η συνένωση δημιούργησε το σύνθετο συγκρότημα «Tankograd», το μοναδικό που παρήγε βαρέα άρματα μάχης και βαρέα αυτοκινούμενα πυροβόλα έως το τέλος του πολέμου. Μέχρι τη μάχη της Μόσχας είχαν κατασκευαστεί 1.364 KV-1, ενώ έως το τέλος του πολέμου το «Tankograd» παρέδωσε στον Ερυθρό Στρατό 13.500 βαρέα άρματα μάχης και αυτοκινούμενα πυροβόλα τα οποία ήταν βασισμένα στο ίδιο σκάφος (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας /ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

44 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

γραμματίζονταν από τη Stavka δύο τοπικές αντε­

πιθέσεις για να ισχυροποιήσουν τις σοβιετικές

θέσεις γύρω από το Μουρμάνσκ.

Οι Γερμανοί, από την πλευρά τους, εξέταζαν

την προοπτική μιας εκστρατείας στον Καύκασο

από το φθινόπωρο του 1941. Το φιλόδοξο σχέδιό

τους εκινείτο στη σφαίρα του ανέφικτου και προ- έβλεπε, μεταξύ των άλλων, την κατάληψη των

κοιτασμάτων πετρελαίου στο Ιράν και στο Ιράκ,

την αποκοπή των γραμμών εφοδιασμού της ΕΣΣΔ

από τους Συμμάχους μέσω του «Περσικού Δια­δρόμου» και την προώθηση των στρατευμάτων

τους από τα ανατολικά έως το Σουέζ, Τον Νοέμ­

βριο του 1941 το σχέδιο περιορίστηκε σε πιο λογι­

κά πλαίσια και απέβλεπε πλέον μόνο στην κατά­

ληψη των κοιτασμάτων του Καυκάσου. Ακόμη και

με αυτή τη μορφή η επιχείρηση δεν θα ήταν κα­

θόλου εύκολη, γΓ αυτό οι διαθέσιμες μονάδες

που εξειδικεύονταν στον ορεινό αγώνα και μπο­

ρούσαν να ανακληθούν από άλλα μέτωπα απο­

σύρθηκαν από την πρώτη γραμμή και αναδιοργανώθηκαν.

Τον Φεβρουάριο του 1942 ο Το­

μέας Επιχειρήσεων της ΟΚΗ εξέ­

δωσε προκαταρκτικές οδηγίες για

την εκστρατεία κατάληψης του

Καυκάσου. Εφόσον το βάρος της

εκστρατείας έπεφτε στους ώμους

της Ομάδας Στρατιών «Νότος», δό­

θηκε έμφαση στην αναδιοργάνωσή της και προτεραιότητα στην κάλυ­

ψη των κενών της σε υλικό και

προσωπικό. Η 4η Στρατιά Πάντσερ,

του στρατηγού Ρίχαρντ Ρούοφ, θα

ένωνε τις προσπάθειές της με την

1η Στρατιά Πάντσερ του στρατάρ­χη Εβαλντ φον Κλάιστ, στην αιχμή

των δυνάμεων που διοικούσε ο

στρατάρχης Φέντορ φον Μποκ, ε­πικεφαλής της Ομάδας Στρατιών

Ο Γερμανός σμηναγός (hauptmann) Χανς Φίλιπ, ο οποίος κέρδισε τα Ξίφη στον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού στις 12 Μαρτίου 1942, έχοντας 82 καταρρίψεις, στην Ουκρανία. Φοράει δίκοχο, χιτώνιο ιπταμένου και παντελόνι ιππασίας με ψηλές μπότες. Στη δεξιά μπότα διακρίνονται οι επιπλέον φυσιγγιοθήκες για το πιστόλι φωτοβολίδων. Ο βαθμός δηλώνεται με τα δύο κίτρινα άστρα των αξιωματικών στις επωμίδες και τις τρεις πτέρυγες στα επιρράμματα του γιακά. Στην καφέ δερμάτινη ζώνη της μέσης είναι αναρτημένα, σε σκληρή δερμάτινη θήκη, ένα πιστόλι LugerKai δύο γεμιστήρες (εικονογράφηση: Pierre Turner/ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini UK Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα-color image copyright: De Agostini Uk Ltd).

RICHARD J. CAHUANA

Γερμανικό δικινητήριο διθέσιο νυκτερινό βομβαρδιστικό Messerschmitt B f 110D της Stab/NJG1, με κωδικό G9+GA, όπως πετούσε με χειριστή τον επισμηναγό Φαλκ στις αρχές του 1942. Οι δύο κινητήρες DB 610Ν των 1.200 hp του επέτρεπαν να αναπτύσσει ταχύτητα 560 km/h. Είχε εκπέτασμα 16,20 m, μήκος 12,10 m και ύψος 4,13 m. Ο οπλισμός του αποτελείτο από δύο πυροβόλα των 20 mm και πέντε πολυβόλα των 7,92 mm. Μπορούσε να μεταφέρει φορτίο βομβών βάρους 1.000 kg. Εδώ βλέπουμε την κλασική παραλλαγή νυκτερινού βομβαρδιστικού, αποτελούμενη από RLM 66, ενώ όλα τα εθνόσημα είναι βαμμένα λευκά. Η λωρίδα γύρω από την άτρακτο είναι βαμμένη με gelb 04, ενώ το γράμμα «G» του κωδικού με hellgrün RLM 25 με λευκό περίγραμμα. Τα υπόλοιπα γράμματα του κωδικού είναι βαμμένα με hellgrau RLM 77. Οι κορυφές των κώνων των ελίκων έχουν βαφεί με RLM 25 (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Richard J. Caruana/επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 45

«Νότος». Ο Μποκ θα είχε στη διάθεσή του 41 με­

ραρχίες, οι οποίες μετακινήθηκαν στον νότο από

άλλα θέατρα επιχειρήσεων. Από αυτές οι 20 ήταν

γερμανικές, οι δέκα ουγγρικές, οι έξι ιταλικές και

οι άλλες πέντε ρουμανικές, ελλιπούς, όμως, ε­

πάνδρωσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ιταλικές και

σι ουγγρικές μεραρχίες ήταν καλά εξοπλισμένες

αλλά μάλλον το αντίθετο. Οι Γερμανοί γνώριζαν

ότι οι μονάδες των συμμάχων τους δεν είχαν ούτε

τον εξοπλισμό, ούτε την εκπαίδευση για να αντι­μετωπίσουν με επιτυχία τον σχεδίασμά της επιχεί­

ρησης και τους επεφύλασσαν δευτερεύοντες ρό-

Κλωβός επικοινωνιών ανεπτυγμένος στη νότια Ρωσία, όπως μαρτυρεί και ο κάκτος στο δεξιό της φωτογραφίας.

λους, π.χ. την κάλυψη των πλευρών της παράτα­

ξης. Το γεγονός ότι συμμετείχαν τόσες πολλές

συμμαχικές μεραρχίες με τα δεδομένα προβλή­

ματα, κατεδείκνυε την ένδεια των γερμανικών δυ­

νάμεων απέναντι σε μεγαλεπήβολες επιχειρήσεις

τέτοιου μεγέθους. Οι Γερμανοί όμως δεν είχαν

την πολυτέλεια άλλης επιλογής εάν ήθελαν να

καλύψουν στοιχειωδώς τα κενά της παράταξης

που απαιτείτο για μια τέτοια εκστρατεία. Από την

άλλη πλευρά, η παρουσία των συμμαχικών δυνά­

μεων υπονόμευε την επιτυχία της εκστρατείας, ε­

πομένως για τους Γερμανούς επιτελείς ίσχυε η

ρήση «το μη χείρον, βέλτιστον».

Οι γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών διεπί-

στωσαν τη συγκέντρωση σοβιετικών δυνάμεων

νοτιοανατολικά του Χαρκόβου και ετοιμάστηκαν

να αναχαιτίσουν την αναμενόμενη σοβιετική επί­

θεση τον Μάιο, όταν θα υποχωρούσε η «θάλασ­

σα» της λάσπης, γνωστή ως «ρασπουτίτσα», που

κατάπινε ό,τι εκινείτο και προκαλούσε κατάρρευ­

ση των γραμμών εφοδιασμού. Οι Γερμανοί, παρό­

λα αυτά, δεν είχαν αντιληφθεί το μέγεθος των σο­

βιετικών προετοιμασιών. Πάντως στις 14 Μαρτίου

1942 η Luftwaffe και το Kriegsmarine έλαβαν εντο­

λή να παρεμποδίσουν με κάθε τρόπο την άφιξη ε­

φοδίων στο Μουρμάνσκ, αναχαιτίζοντας τις συμ­

μαχικές νηοπομπές. Οι Γερμανοί επιτελείς πί­

στευαν εσφαλμένα ότι οι Σοβιετικοί στηρίζονταν

αποκλειστικά στους Συμμάχους για να επανεξο-

πλιστούν και έτσι αγνοούσαν τα κατορθώματα

της αναγεννημένης σοβιετικής βιομηχανίας.

Η Οδηγία του Χίτλερ υπ’ αριθμόν 41 εκδόθη-

κε την 5η Απριλίου 1942 και η επιχείρηση για την

κατάληψη του Καυκάσου (πρωτεύων στόχος) και

του Λένινγκραντ (δευτερεύων στόχος) ονομάστη­

κε επιχείρηση «Blau» (Κυανή): «Επιδιώκοντας την εκτέλεση του αρχικού σχεδίου για την Ανατολική

Εκστρατεία, οι στρατιές του Κεντρικού Τομέα θα

κρατήσουν τις θέσεις τους, αυτές στον Βορρά θα καταλάβουν το Λένινγκραντ και θα έλθουν σε ε­

παφή με τους Φινλανδούς, ενώ αυτές στο νότιο

πλευρό θα εισβάλουν στον Καύκασο. Λαμβάνο-

ντας υπόψη τις συνθήκες που επικρατούν στο τέ­

λος του χειμώνα, τη διαθεσιμότητα των στρατευ­

μάτων και των εφοδίων και τα προβλήματα μετα­

φοράς, είναι δυνατό να επιτευχθεί μόνον ένας

στόχος κάθε φορά. Αρχικά, συνεπώς, όλες οι δια­

θέσιμες δυνάμεις θα συγκεντρωθούν στις κύριες επιχειρήσεις του Νότιου Τομέα, με σκοπό, αφενός

να καταστρέψουν τον εχθρό μπροστά από τον

ποταμό Ντον και αφετέρου να εξασφαλίσουν τα

πετρελαϊκά κοιτάσματα του Καυκάσου και τα πε­

ράσματα δια μέσου της ίδιας της οροσειράς. Η ε­

πιχείρηση για την τελική περικύκλωση του Λένιν-

γκραντ...μπορεί να αναληφθεί μόλις οι συνθήκες

στον τομέα αυτόν το επιτρέψουν ή μόλις κατα­

στεί δυνατό να διατεθούν επαρκείς δυνάμεις από

άλλα θέατρα επιχειρήσεων». Στην πράξη η επι­

δίωξη αυτών των στόχων και ο συντονισμός των

σχηματισμών που δρούσαν απομακρυσμένοι χω­

ρίς κεντρική διοίκηση, αποδείχθηκαν δύσκολα,

αν όχι ανέφικτα, εγχειρήματα.

Πριν από την κύρια επιθετική ενέργεια οι

γερμανικές δυνάμεις θα διενεργούσαν μια σειρά

από περιορισμένης εμβέλειας επιχειρήσεις στον

τομέα ευθύνης τους, για να παγιώσουν τις θέσεις

τους στο μέτωπο. Δεδομένης της σημασίας που

είχαν οι επιχειρήσεις στον Καύκασο, σι σπουδαιό­

τερες από τις προκαταρκτικές αυτές επιθετικές

ενέργειες αφορούσαν την εκκαθάριση της χερ­

σονήσου Κερτς και την κατάληψη της Σεβαστού­

πολης. Στη συνέχεια θα ακολουθούσε η κύρια ε­

νέργεια, σε τρεις φάσεις. Πρώτον, η Ομάδα Στρα­

τιών «Νότος» θα προσπαθούσε να διασπάσει τις

σοβιετικές γραμμές άμυνας νότια του Κούρσκ και

να περικυκλώσει τις αντίπαλες δυνάμεις ώστε να

μη μπορέσουν να διαφύγουν. Στη συνέχεια η Ομά­

δα Στρατιών «Νότος», υπό τον νέο τίτλο Ομάδα

Στρατιών «Β», θα προωθείτο ανατολικά προς τον

ποταμό Ντον, εξασφαλίζοντας το βόρειο πλευρό

της, ενώ η Ομάδα Στρατιών «Α» (η 4η Στρατιά Πά­

ντσερ και η 3η Ρουμανική Στρατιά υπό τον στρα­

τηγό Ρούοφ, μαζί με την 1η Στρατιά Πάντσερ του

46 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

στρατάρχη φον Κλάιστ) θα εκινείτο στο νότιο

πλευρό, διασχίζοντας τον Ντον κοντά στο Ρο-

στόφ. Οι δύο αιχμές θα συνέκλιναν προσπαθώ­

ντας να δημιουργήσουν έναν μεγάλο θύλακα, ό­

που θα παγιδεύονταν μεγάλες εχθρικές δυνάμεις

κοντά στο Στάλινγκραντ. Μετά την περικύκλωση

του εχθρού, η Ομάδα Στρατιών «Α» θα προωθεί­

το νοτιότερα προς τις περιοχές του πετρελαίου.

Οι επιχειρήσειςΣτην κεντρική Φινλανδία, νοτιότερα από το

Μουρμάνσκ, δυνάμεις της 14ης Σοβιετικής Στρα­

τιάς επεχείρησαν να διασπάσουν τις αμυντικές

γραμμές που κρατούσαν γερμανικές και φινλαν-

δικές μονάδες. Μάλιστα από τις 23 Απριλίου εκ­

δηλώθηκε κυκλωτική ενέργεια στο βόρειο πλευ­

ρό των αμυνομένων, από σοβιετικές μονάδες χιο­

νοδρόμων και τυφεκιοφόρων της Φρουράς, χωρίς

ουσιαστικό αποτέλεσμα. Στις αρχές Μαΐου σι επι­

τιθέμενοι είχαν κυκλωθεί οι ίδιοι και εξοντώθη­

καν, εφόσον οι δυνάμεις τους δεν επαρκούσαν

ούτε για να ολοκληρώσουν τον υπερκερωτικό ε­

λιγμό, ούτε για να καλύψουν το μέτωπο που άνοι­

ξαν.

Βορειότερα στο Μουρμάνσκ η κατάσταση

δεν εξελίχθηκε διαφορετικά. Η αποτυχία των Γερ­

μανών και των Φινλανδών να αποκόψουν το 1941

τη ζωτική αρτηρία εφοδιασμού της ΕΣΣΔ από

τους Συμμάχους, μέσω του παγωμένου λιμανιού του Μουρμάνσκ, είχε επιτρέψει στο Μέτωπο της

Καρελίας να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων.

Η απροθυμία των Φινλανδών να εμπλακούν σε πε­

ραιτέρω επιθετικές ενέργειες εναντίον της ΕΣΣΔ,

μόλις ανακατέλαβαν τα εδάφη που είχαν χάσει

από τους Σοβιετικούς, ευνοούσε τα σχέδια των

δευτέρων. Στις 28 Απριλίου 1942 η 26η Σοβιετική

Στρατιά επιτέθηκε στο 19ο Ορεινό Σώμα των Γερ­

μανών στην περιοχή του Μουρμάνσκ. Συγκεκρι­

μένα, η 6η Ορεινή Μεραρχία του αντιστρατήγου

β’ τάξης Κρίστιαν Φίλιπ δέχθηκε επίθεση από δύο

ταξιαρχίες χιονοδρόμων και τη 10η Μεραρχία Τυ­

φεκιοφόρων της Φρουράς, ενώ στο γερμανικό

πλευρό εκδηλώθηκε απόβαση από τη 12η Ταξιαρ­

χία Ναυτικού Πεζικού. Παρά τον όγκο τους, οι επι­

τιθέμενοι δεν είχαν συντονισμό και υπέστησαν

βαριές απώλειες, από την άλλη όμως οι ισχνές

γερμανικές δυνάμεις δεν είχαν τη δυνατότητα να

εκμεταλλευθούν την επιτυχή τους άμυνα.

Στον Νότο οι Σοβιετικοί «διευκόλυναν» την ε­

πιτυχία της «Κυανής» επιχείρησης με την επιθετι­

κή ενέργεια που εξαπέλυσαν στην περιοχή του

Χαρκόβου στις 12 Μαϊου. 0 Ερυθρός Στρατός κα­

τείχε δύο εξέχουσες, νότια και βορειοανατολικά

του Χαρκόβου, και αποσκοπούσε στην περικύ­

κλωση της πόλης, που αποτελούσε σημαντικό α- νεφοδιαστικό και συγκοινωνιακό κόμβο για τους

Γερμανούς. Αυτή την πρόθεση κατέγραφε το επι­

χειρησιακό σχέδιο του Νοτιοδυτικού Μετώπου,

το οποίο εκδόθηκε έναν μήνα πριν.

Στα βορειοανατολικά οι Σοβιετικοί θα επιχει­

ρούσαν να διασπάσουν τις γερμανικές αμυντικές

θέσεις με δύο στρατιές, την 28η του αντιστρατή-

γου Ντμίτρι Ιβάνοβιτς Ριάμπισεφ και την 21η του

αντιστρατήγου Βασίλι Νικολάεβιτς Γκορντόφ, με υποστήριξη κυρίως από την 38η Στρατιά του αντι­

στράτηγου Κιρίλ Σεμένοβιτς Μοσκαλένκο. Οι Σο­

βιετικοί είχαν συσσωρεύσει έξι μεραρχίες τυφε­κιοφόρων και τέσσερις ταξιαρχίες τεθωρακισμέ­

νων σε ένα στενό μέτωπο 15 χιλιομέτρων, αντίκρυ

από το γερμανικό 17ο Σώμα Στρατού του στρατη­

γού Καρλ Στρέκερ, ο οποίος πρόσφατα είχε αντι­καταστήσει τον στρατηγό Καρλ Χόλιντ. Μόλις επι­

τυγχανόταν η διάσπαση, θα εφορμούσε το 3ο Σώ­

μα Ιππικού της Φρουράς, υπό τις διαταγές του υ­

ποστρατήγου Βασίλι Ντμιτρίεβιτς Κριουτσένκιν,

με τρεις μεραρχίες ιππικού και μια μηχανοκίνητη

ταξιαρχία τυφεκιοφόρων, προκειμένου να εκμε-

ταλλευθεί το ρήγμα.

Στα νότια, το άλλο μέτωπο της επίθεσης θα

σχημάτιζαν η 6η Στρατιά του αντιστρατήγου Αυ-

ξέντι Μιχαήλοβιτς Γκοροντνιάνσκυ, με οκτώ με­

ραρχίες τυφεκιοφόρων και τέσσερις ταξιαρχίες

Ανδρες του Μηχανικού προσπαθούν να εκφορτώσουν ένα τηλεκατευθυνόμενο αρματίδιο μεταφοράς εκρηκτικών τύπου Goliath.Το συγκεκριμένο αρματίδιο ζύγιζε 370 kg, τα 75 από τα οποία αφορούσαν την εκρηκτική γόμωση. Σκοπός του ήταν η καταστροφή εχθρικών στόχων.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 47

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γε

ωργ

ία

Λουκ

ά /

Εκδό

σεις

Π

ΕΡΙΣ

ΚΟ

ΠΙΟ

20

08

Η σοβιετική επίθεση στο Χάρκοβο.

τεθωρακισμένων, και η Ομάδα «Μπομπχίν», ένας σχηματισμός σε μέγεθος στρατιάς που έφερε το

όνομα του διοικητή του, υποστρατήγου Λεονίντ

Βασίλιεβιτς Μπομπχίν. Απέναντι τους ορθωνόταν

σε αραιή παράταξη το 8ο Γερμανικό Σώμα Στρα­

τού του στρατηγού Βάλτερ Χάιτς. Οπως και στον

6ορρά, το επιχειρησιακό σχέδιο των Σοβιετικών

προέβλεπε διείσδυση ταχυκίνητων μονάδων και

εκμετάλλευση του ρήγματος, μόλις εξασφαλιζό­

ταν η διάσπαση της αντίπαλης παράταξης. Η απο­

στολή αυτή ανατέθηκε σε δύο από τους πρόσφα­

τα οργανωμένους μηχανοκίνητους σχηματι­σμούς, το 21ο Σώμα Τεθωρακισμένων του υπο­

στρατήγου Γκριγκόρι Ιβάνοβιτς Κουζμίν και το 23ο Σώμα Τεθωρακισμένων του υποστρατήγου

Εφίμ Γκριγκόρεβιτς Πούσκιν. Οι Πούσκιν και Κουζ­

μίν θα εκινούντο προς τα βόρεια για να συναντη­

θούν με το 3ο Σώμα Ιππικού της Φρουράς (28η

Στρατιά), κλείνοντας τις σιαγόνες της ηλάγρας.

Παράλληλα το 6ο Σώμα Ιππικού του υποστρατή­

γου Αλεξάντρ Αλεξέεβιτς Νοσκόφ, θα διείσδυε ε­

πίσης μέσα από τις γερμανικές γραμμές για να ο­λοκληρώσει την περικύκλωση, ενώ η Ομάδα

«Μπομπχίν» θα παρείχε κάλυψη, συγκροτώντας

τις αναμενόμενες γερμανικές αντεπιθέσεις.

Δυστυχώς για τους Σοβιετικούς, οι γερμανικοί

σχηματισμοί δεν ήταν τόσο αποδυναμωμένοι όσο

πίστευαν. Λειτουργώντας με βάση τη λανθασμένη

αντίληψη ότι η κύρια γερμανική ενέργεια θα εκ­

δηλωνόταν στον άξονα της Μόσχας, η Stavka υπο-

Γερμανικό ελαφρύ άρμα μάχης PanzerKampfwagen II SdKfz 121 Ausf C του διοικητή του 36ου Συντάγματος Αρμάτων της 14ης Μεραρχίας Πάντσερ, στην περιοχή του Χαρκόβου τον Μάιο του 1942. Φέρει μονόχρωμη παραλλαγή panzer grey (dunkelgrau) RAL 7021. Είναι εξοπλισμένο με ένα πυροβόλο των 20 mm και ένα συζυγές πολυβόλο των 7,92 mm. Εκείνη την περίοδο ο τύπος θεωρείτο απαρχαιωμένος σε σχέση με την πλειονότητα των σοβιετικών αρμάτων και δεν επιχειρούσε στην πρώτη γραμμή (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Δημήτρης Χαδούλας/ιστορική έρευνα: Στέλιος Δεμηράς).

48 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

© VINCENZO AULETTA

Γερμανικό μονοθέσιο μονοκινητήριο μαχητικό Messerschmitt B f 109F-4 της lll/JG 54 με χειριστή τον διοικητή της σμηναρχίας, σμηναγό Ράινχαρντ Ζάιλερ, στο Μέτωπο του Λένινγκραντ την άνοιξη του 1942. Ο κινητήρας DB 601Ε των 1.350 hp του επέτρεπε να αναπτύσσει ταχύτητα 624 km/h. Είχε εκπέτασμα 9,92 m, μήκος 8,90 m και ύψος 2,60 m. Ο οπλισμός του αποτελείτο από δύο πολυβόλα MG 17 των 7,92 mm και ένα πυροβόλο MG 151/20 των 20 mm. Αν και το Bf 109F-4 διέθετε μόνο τρία όπλα, η τοποθέτησή τους στο ρύγχος επέτρεπε καλύτερη συγκέντρωση πυρός. Πάντως αρκετοί πιλότοι ήταν αντίθετοι στη μείωση του οπλισμού. Στην έρημο το πυροβόλο παρουσίαζε συχνά εμπλοκές, αφήνοντας το αεροσκάφος με δύο πολυβόλα των 7,92 mm, τα οποία ήταν ανεπαρκή.Η τρίχρωμη παραλλαγή περιλαμβάνει RLM 02 grun, RLM 71 dunkelgrun (FS 34079) και RLM 65 hellblau (FS 35526) - (εικονογράφηση για τις Εκδόσεις ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ: Vincenzo Auletta / επιμέλεια ιστορικών στοιχείων: Στέλιος Δεμηράς).

τίμησε τις δυνατότητες και την ισχύ των σχηματισμών σι οποίοι βρί­

σκονταν στο στόχαστρο της επίθεσης που σχεδίασε. Οι Σοβιετικοί

δεν είχαν αντιληφθεί την άφιξη νέων εχθρικών σχηματισμών στο Χάρ-

κοβο και, κατά συνέπεια, δεν είχαν ορθή εικόνα για τη δυναμικότητα

των γερμανικών μονάδων. Οι επιτελείς του Νοτιοδυτικού Μετώπου α­

νέμεναν δώδεκα μεραρχίες πεζικού και μία μεραρχία πάντσερ, ενώ

στην πραγματικότητα υπήρχαν 16 μεραρχίες πεζικού και δύο ανα­διοργανωμένες μεραρχίες πάντσερ, καθώς και τρία συγκροτήματα μάχης πεζικού. Η κινητικότητα των σοβιετικών μονάδων, αντίθετα,

δεν διέφυγε από την προσοχή των Γερμανών, οι οποίοι προσπαθού­

σαν να εξακριβώσουν τις προθέσεις του αντιπάλου τους με εναέριες αναγνωρίσεις και να παρεμποδίσουν τις κινήσεις του πλήττοντας με

τα αεροσκάφη της Luftwaffe περάσματα ποταμών και άλλους σημαντι­κούς κόμβους. Το αποτέλεσμα ήταν να παρουσιασθούν προβλήματα

εφοδιασμού των μονάδων του Νοτιοδυτικού Μετώπου. Χαρακτηριστι­

κά αναφέρεται ότι μόνο το 1/3 των προβλεπόμενων για τον εναρκτή­ριο βομβαρδισμό πυρομαχικών ήταν διαθέσιμα.

Γερμανός στρατιώτης της Μεραρχίας των SS «Das Reich» στη δυτική Ρωσία τον Φεβρουάριο του 1942. Φοράει την τυπική στολή του Ανατολικού Μετώπου στις αρχές του 1942. Η «Das Reich», η «Leibstandarte Adolf Hitler», η «Totenkopf» και η « Wiking» αποσύρθηκαν από το Ανατολικό Μέτωπο στα μέσα του 1942, για ανάπαυση και επανεξοπλισμό με σκοπό να αποτελέσουν πλέον μεραρχίες Panzergrenadier. Προπολεμικά η στολή των Waffen SS ήταν μαύρου χρώματος αλλά από το 1935 και έπειτα άρχισε να υιοθετείται ως στολή μάχης η κλασική στολή του στρατού, χρώματος field grey, φυσικά με το έμβλημα των SS, τα ανάλογα επιρράμματα του βαθμού στο αριστερό κολάρο και τα διακριτικά βαθμού του στρατού στις επωμίδες. Ο εικονιζόμενος φοράει δίκοχο Μ 1940, ειδικά κατασκευασμένο χιτώνιο για το ψύχος και είναι εξοπλισμένος με υποπολυβόλο ΜΡ40 και χειροβομβίδα (εικονογράφηση: Pierre Turner / ενδυματολογική περιγραφή: Στέλιος Δεμηράς. Δημοσιεύεται με την άδεια της De Agostini Uk Ltd κατ’ αποκλειστικότητα για την Ελλάδα - color image copyright. De Agostini UK Ltd).

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

Επιπλέον, η Stavka δεν έδωαε σημασία στο γε­

γονός ότι η 17η Στρατιά του στρατηγού Χανς φον

Σάλμουτ, που βρισκόταν απέναντι από το Νότιο

Μέτωπο, μπορούσε να απειλήσει τους Πούσκιν

και Κουζμίν από τα νότια, ενώ αυτοί θα είχαν

στρέψει την προσοχή τους προς τον βορρά, προ­

σπαθώντας να κλείσουν τις σιαγόνες της λαβίδας.

Από την άλλη πλευρά, η ηγεσία του Ερυθρού

Στρατού είχε διεξαγάγει αμυντικές ενέργειες μέ­

χρι εκείνη τη στιγμή και η αποτελεσματικότητά

της στη διαχείριση μεγάλων επιθετικών επιχειρή­

σεων δεν ήταν δεδομένη. Οπως ήταν φυσιολογι­

κό, συνέβησαν καθυστερήσεις, αναβολές και λά­

θη στην υλοποίηση του σχεδιασμού και κατά τις

Σοβιετικό αντιαρματικό πυροβόλο των 45 mm αναπτύσσεται από το πλήρωμά του.

προετοιμασίες, προβλήματα που ενέτεινε η πα-

νταχού παρούσα «ρασπουτίτσα». Ενδεικτικά θα

πούμε ότι στις 12 Μαϊου είχαν αναπτυχθεί στα κα­

θορισμένα σημεία 17 από τα 32 συντάγματα πυρο­

βολικού που θα υποστήριζαν, σύμφωνα με το

σχέδιο, την επίθεση.

Το 3ο Σώμα Ιππικού της Φρουράς, που υποτί­

θεται ότι θα εκμεταλλευόταν τα ρήγματα τα ο­

ποία θα δημιουργούσε η επίθεση στη γερμανική

διάταξη, κατόρθωσε να συγκεντρώσει όλες τις

μονάδες του στον προκαθορισμένο χώρο συγκέ­

ντρωσης μόλις στις 15 Μαϊου. Ως αποτέλεσμα, ό­

ταν επιτεύχθηκε το ποθητό ρήγμα, ο Τιμοσένκο

δίστασε να το διατάξει να επιτεθεί διότι δεν ήταν

ακόμη έτοιμο για τέτοια ενέργεια.

Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν είναι περίεργο

που η πολυαναμενόμενη επίθεση είχε πενιχρά και

πρόσκαιρα αποτελέσματα, τα οποία σύντομα ανα-

τράπηκαν από τις γερμανικές αντεπιθέσεις. Ο δι­

οικητής της γερμανικής 6ης Στρατιάς, στρατηγός

Φρίντριχ Πάουλους, έστειλε δύο μεραρχίες Πά­

ντσερ (3η και 23η) να αντεπιτεθούν στις 13 Μαϊου

στο νότιο πλευρό της σοβιετικής αιχμής που σχη­

μάτιζαν η 28η και η 21η Σοβιετική Στρατιά. Η σο­

βιετική επιθετική ενέργεια υπονομεύθηκε και

από την επιτυχία της Luftwaffe να εξασφαλίσει το­

πική αεροπορική υπεροχή, καθώς τα αεροσκάφη

του 4ου Αεροπορικού Στόλου, που διοικούσε ο

πτέραρχος Αλεξάντερ Λερ, κυριάρχησαν στην πε­ριοχή.

Ο Τιμοσένκο αντέδρασε στις εξελίξεις απο-

στέλλοντας με τη σειρά του μεραρχίες τυφεκιο­

φόρων και ταξιαρχίες τεθωρακισμένων στο απει­

λούμενο πλευρό των δύο στρατιών του, ενώ προ­

σπάθησε να αντιμετωπίσει την υπεροχή της

Luftwaffe μεταφέροντας στις 14 Μαϊου στην πε­

ριοχή τις αεροπορικές δυνάμεις οι οποίες θα υ­

ποστήριζαν την επίθεση που θα διενεργούσε

στον νότο η 6η Στρατιά του αντιστρατήγου Γκο-

ροντνιάνσκυ. Ομως οι διοικητές του ολιγώρησαν

και δεν προετοίμασαν ορθά την αντιαρματική ά­

μυνά τους, απέναντι στα τεθωρακισμένα του Πά­

ουλους, και το 3ο Σώμα Ιππικού της Φρουράς δεν

είχε ολοκληρώσει τη συγκέντρωση των δυνάμεών

του για να επιτεθεί.

Στον νότο οι σοβιετικές προσπάθειες απέδω­

σαν περισσότερους καρπούς. Στις 12 Μαϊου οι συ­

ντονισμένες προσπάθειες δύο μεραρχιών τυφε­

κιοφόρων κατόρθωσαν να διαρρήξουν τη γερμα­

νική αμυντική διάταξη στον τομέα που υπερασπι­

ζόταν η 454 Μεραρχία Ασφαλείας του αντιστρατή-

γου β ’ τάξης Χέλμουτ Κοχ. Αμέσως το 6ο Σώμα

Ιππικού του υποστρατήγου Νοσκόφ εκμεταλλεύ-

θηκε την ευκαιρία και προωθήθηκε σε βάθος 15

χλμ. την πρώτη ημέρα και άλλα τόσα την επόμε­

νη, αφού μάλιστα αναχαίτισε τοπικές γερμανικές

αντεπιθέσεις χωρίς στήριξη από φίλια αεροσκά­

φη, καθώς αυτά είχαν αποσπασθεί από τον Τιμο-

σένκο στον βορρά, στον τομέα όπου δρούσε η

28η Στρατιά.

Στις 15 Μαϊου η Νοτιοδυτική Διεύθυνση ενη­

μέρωσε τη Stavka ότι με τη δική της επιθετική ε­

νέργεια πρόλαβε μια γερμανική. Η αλήθεια είναι

ότι ο στρατάρχης Φέντορ φον Μποκ, διοικητής

της Ομάδας Στρατιών «Νότος», είχε την πρόθεση

να στείλει ορισμένες μεραρχίες για να κλείσει το

ρήγμα νότια του Χαρκόβου, όμως η 6η Στρατιά

του φον Πάουλους εκμεταλλεύθηκε το μικρό εύ­

ρος της σοβιετικής επίθεσης και «δανείστηκε»

στρατεύματα από άλλους τομείς για να σταματή­

σει τη σοβιετική διείσδυση στις γραμμές της. Οι ε­

νέργειες του Πάουλους «διευκολύνθηκαν» από

την παθητική στάση που κράτησε το Νότιο Μέτω­

πο του αντιστρατήγου Μαλινόφσκι, το οποίο θα

μπορούσε να αξιοποιήσει τις δυνάμεις του και να

καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη τη θέση των Γερ­

μανών. Η στάση αυτή έδωσε την ευκαιρία στη 17η

Στρατιά του στρατηγού φον Σάλμουτ να προετοι-

μασθεί απερίσπαστη για την επιχείρηση

«Fredericus», μια επιθετική ενέργεια που είχε προ­

γραμματιστεί για τη 18η Μαϊου, με σκοπό να περι-

κυκλωθούν η βη Στρατιά του αντιστρατήγου Γκο-

ροντνιάνσκυ και η Ομάδα «Μπομπχίν».

Τελικά η επιχείρηση εκδηλώθηκε μία ημέρα

50 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Γερμανικά άρμα τα διασχίζουν ένα φ λ εγό μ εν ο ρωσικό χω ριό.

νω ρίτερα με πρωτοβουλία του φον Μποκ και α­φού έπεισε το ν Χ ίτλερ να του παραχωρήσει το ν έ ­λεγχο συγκεκριμένω ν μηχανοκίνητω ν σχηματι­σμών. Στόχος ή ταν η σοβιετική εξέχουσ α στο Ιζι- ούμ. Αρχικά η Stavka π αρέμεινε αισιόδοξη για τη ν έκβαση τω ν επιχειρήσεων, μολονότι κα τηύ θυνε τα δύο σώματα τεθω ρακισμένω ν το υ υποστρατή­γου Κουζμίν και του υποστρατήγου Πούσκιν προς τα νοτιοανατολικά , για να σταματήσουν το υς Γερ­μανούς στις 19 Μαϊου. Οταν έγ ινε φανερό τη ν ε ­π όμενη ημέρα ό τι κάτι τ έ το ιο δ εν ή ταν δυνατόν, δ όθ ηκε εντολή να προσπαθήσουν οι σ οβ ιετικές δυνάμεις να διασπάσουν το ν κλοιό που δημ ιουρ­γούσε γύρω το υ ς η 17η Στρατιά, ωστόσο ή ταν αρ­γά. Σ τις 22 Μαϊου η περικύκλωση ολοκληρώ θηκε και σ τον θύλακα είχαν εγκλω βισ τεί τρ ε ις στρα­τ ιέ ς (βη, 9η και 57η) και η Ομάδα «Μπομπχίν». Μ έ­χρι τις 28 Μαϊου όλα είχαν τελειώ σει. Λίγοι κα τόρ ­θωσαν να διαφύγουν από τη ν παγίδα και η Stavka απώλεσε τρ ε ις σ τρα τιές τυφ εκιοφ όρ ω ν και μια τεθω ρακισμένω ν, μαζί με μεγάλο αριθμό ανώτα­τω ν αξιωματικών. Με άλλα λόγια, σκοτώθηκαν, τραυματίσ τηκαν ή αιχμαλω τίστηκαν 153.561 άν­δρες (ορισμένες π ηγές ανεβάζουν το ν αριθμό πά­νω από τις 200.000), ενώ χάθηκαν πάνω από 650 άρματα και περίπου 5.000 όλμοι και πυροβόλα. Οι γ ερ μα ν ικές απώλειες ανήλθαν σε 60.000.

Η δ εύ τερ η μάχη του Χαρκόβου, όπως ονομά­στηκε, απ οτέλεσ ε ένα σκληρό αλλά χρήσιμο μά­θημα για το υ ς επ ιτελε ίς τη ς ΕΣΣΔ. Εμαθαν, με α­κριβό αντίτιμο , πόσο απαραίτητη ή ταν η πλήρης αναγνώριση τω ν εχθρικώ ν θέσ εω ν και η αγαστή

συνεργασία μ ετα ξύ τω ν διοικητώ ν τη ς πρώτης γραμμής. Πάνω απ’ όλα έμαθαν ό τι η τεράσ τια συ­γκέντρω ση τεθω ρακισμένω ν δ εν εξασ φαλίζει από μόνη τη ς τη ν επιτυχία, εάν οι δ ιο ικη τές τω ν σχη­ματισμών δ εν είναι σε θέσ η να εκμ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν στο έπακρο τις δ υ ν α τό τη τες αυτών τω ν μονάδων. Ε ιδικότερα, έγ ινε π λέον κατανοητό ό τι η καίρια ε ­μπλοκή τω ν ταχυκίνητω ν μονάδων είναι κα ταλυτι­κή για τη ν επιτυχία μιας επ ίθεσης. Αυτή δ εν πρέ­πει να γ ίν ετα ι ο ύ τε πολύ νωρίς, αλλά ο ύ τε και πο­λύ αργά, ώστε να αξιοποιούντα ι τα ρήγματα που δημ ιουργούντα ι στην εχθρική παράταξη. Τα γεγο ­νότα στην Κριμαία θα το υ ς δίδασκαν ακόμη πιο σ κληρές α λήθειες.

Η πολιορκία της Σεβαστούπολης

Στα τέλη Δ εκεμβρ ίου η γερμανική επίθεση στη Σεβαστούπολη ε ίχε αποτύχει και από τ ις 17 έως τις 31 Δ εκεμβρ ίου του 1941 τα δύο επ ιτ ιθ έμ ε ­να γερμανικά σώματα στρατού μετρούσ αν σχε­δόν 8.600 απώλειες. Οι Σοβ ιετικο ί είχαν υποστεί π αρόμοιες απώλειες. Ο σ τρατηγός Εριχ φον Μαν- στάιν, δ ιο ικη τής τη ς 11ης Στρατιάς, εξαπ έλυσε στις 15 Ιανουαρίου 1942 μια αντεπ ίθεση που του επ έτρ εψ ε να ανακαταλάβει τη Φεοντοσίγια, όχι ό­μως και να συντρίψ ει τ ις δύο σ οβ ιετικές σ τρα τιές (44η και 51η) στη χερσόνησο του Κ ερτς, λόγω έ λ ­λειψ ης επαρκών δυνάμεων. Ο Μανστάιν α ν τιμετώ ­πισε από το ν Φ εβρουάριο μέχρι το ν Απρίλιο συνε-

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

<nu I CH fcfcci.it:

Γερμανικό μ ονο κινητήρ ιο μ ο νο θέσ ιο μ α χ η τικ ό M essersch m itt B f 109F-4 τη ς 9ης Μ ο ίρ ας τη ς 52ης Π τέρ υ γ α ς Δ ίω ξης (9./JG 52) σ το Χ άρκοβο τον Μ ά ιο του 1942, μ ε χ ε ιρ ισ τή το ν υποσμηναγό Χ έρ μαν Γκραφ, δ ιο ικη τή τη ς μονάδας. Φ έρει τρ ίχρω μη π αραλλαγή από RLM 02 grun, R LM 71 dunkelgrun (FS 34079) και RLM 65 hellblau (FS 35526). Ο κ ινητήρα ς DB 601E των 1.350 hp το υ επ έτρ επ ε να αναπ τύσσει τα χ ύ τη τα 624 km /h. Ε ίχε εκ π έτα σ μ α 9,92 m, μήκος 8,90 m και ύψ ος 2,60 m.

Ο οπλισμός το υ α π ο τελ ε ίτο από δύο πολυβόλα M G 17 των 7,92 m m και ένα π υροβόλο M G 151/20 των 20 mm.Η Γερμανική Α εροπ ορία κ α τά τη μάχη το υ Χ αρκόβου ε ίχ ε σ ημαντικό ρόλο, α ναλαμβάνοντας

την κ α τα σ τρ ο φ ή των π αγιδευμένω ν δυνάμεω ν το υ Ε ρ υθρ ού Σ τρ α το ύ (εικονογράφ ηση για τις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : V incenzo A u le t ta /επ ιμ έλε ια ιστορικώ ν στο ιχείω ν: Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

χείς α ντεπ ιθέσ εις από το ν ε ­οσύστατο Κριμαϊκό Μέτωπο

το υ αντισ τράτηγου Ν τμίτρ ι Τι- μ οφ έβ ιτς Κοζλόφ, ο οποίος διατά-

χ θ η κ ε να εκκαθαρίσει τη ν Κριμαία αλλά απω θήθηκε με βαριές απώλειες.

Μ εγάλη ευθ ύνη για τη ν αποτυχία το υ Μ ε­τώπου φ έρ ει και η επιρροή που άσκησε στη διοίκηση ο π ολιτικός κομισάριος Λεβ Ζαχάροβιτς Μ έχλις, σ τενός συνεργάτης του Στάλιν. Για το ν λόγο αυτό υποβιβά- σ θηκε στον βαθμό του κομισάριου σώ­ματος στρατού. Σ τις 8 Μαϊου ο Μαν- στάιν και η στρατιά του ξεκίνησ αν τη ν επιχείρηση «Trappenjagd» (Κυνήγι Αγριόγαλων). Η 170 Μ εραρχία του α- ντισ τρατήγου 6 ’ τά ξη ς Ερβιν Ζάντερ εισ ήλθε στο Κ ερτς μ ετά από μια ε ­βδομάδα και μέχρι τ ις 20 Μαϊου οι επ ιζώ ντες τω ν δύο σοβιετικών

στρατιών απομακρύνθηκαν από τη ν ομώνυμη χερσόνησο.

Η σοβιετική επίθεση στο Χάρκοβο ανακόπη- κε αλλά το χρονοδιάγραμμα τω ν Γερμανών για την εκσ τρα τεία στον νότο δ ιαταράχθηκε. Οι μονάδες που αγωνίστηκαν στο Χάρκοβο απαιτούσαν ανα­σύνταξη, η οποία δ εν ή ταν δυνατό να ολοκληρω ­θ ε ί ώστε να είναι παρούσες τη στιγμή που απαι­τούσ ε ο επιχειρησιακός σχεδιασμός. Αναπόφευ­κτα, επήλθαν τροποποιήσεις στο χρονοδιάγραμ­μα. Ο Χ ίτλερ έφθασε αεροπορικώς τη ν 1η Ιουνίου στο αρχηγείο τη ς Ομάδας Στρατιώ ν «Νότος» και μ ετά από δ ιαβουλεύσεις συναίνεσε στη μετάθεσ η τη ς ημερομηνίας ένα ρξης τη ς κύριας επ ιθετικής ενέργε ια ς στις 28 Ιουνίου. Στο μ ετα ξύ δ ιεξά γο ­νταν εκκαθαρ ισ τικές επ ιχειρήσεις ανατολικά του Χαρκόβου, ενώ ο Μανστάιν επ εδ ίω ξε να κλείσει το κεφάλαιο «Σεβαστούπολη» δ ίδοντας στις 2 Ιουνίου το έναυσμα για την επιχείρηση «Storfang» (Ψ άρεμα Οξύρρυγχου), τη ν τρ ίτη επ ιθετική εν έρ ­

Σ ο β ιετ ικ ό ς να ύτης το υ Σ τό λο υ τη ς Β α λ τικ ή ς , περιοχή Λ έν ινγκρ αντ, Α νατολικό Μ έτω π ο, Ια νουάριος 1942. Σ τ ις α ρχές το υ Β ’ Π Π το Σ ο β ιετ ικ ό Ν α υ τικό ε ίχ ε ελ λ ε ίψ ε ις σε σκάφη α νθυπ οβρυχιακού πολέμου, να ρ κα λιευτικά και εν γένει πλοία υπ οστήρ ιξης. Κ ατά το υ ς π ρώ τους έ ξ ι μ ή νες το υ π ολέμου οι Σ ο β ιε τ ικ ο ί έχασαν στη Β αλτική 25 υπ οβρύχια, ενώ οι Γερμανοί μόνο τρ ία φ ο ρ τη γά πλοία. Πολλά σ ο β ιετικ ά σκάφη ήταν απαρχαιω μένα και π ολλές από τ ις βάσεις και τ ις π ερ ιοχές εκπ α ίδευσ ης κ υ ρ ιεύ θη κ α ν πολύ γρήγορα ε ξα ιτ ία ς τη ς α σ τραπ ια ίας π ροώ θησης των γερμανικώ ν δυνάμεων.Ο εικον ιζόμενος φ ο ρ ά ει κράνος υ π ο δ είγ μα το ς 1940 και αδ ιάβροχη χλαίνη.Τα α κουσ τικά και το μ ικρόφω νο α π οτελούν τμ ήμα το υ εξοπ λισμού του για ενδοσυνεννόηση μ ε τα πληρώ ματα των πυροβόλω ν το υ πλοίου (εικονογράφ ηση: M alco lm M c G re g o r/ εν δ υ μ α το λ ο γ ική π εριγραφ ή και επ ιμ έλε ια ιστορικώ ν στοιχείω ν: Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε τη ν ά δεια τη ς D e A gostin i Uk Ltd κ α τ ’ α π ο κ λεισ τικ ό τη τα για την Ε λλαδ α -color im age copyright D e A gostin i Uk Ltd).

52 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

γεια εναντίον τη ς απ όρθητης ως τό τ ε πόλης-οχυ- ρού.

Οι δύο π λευρ ές ανασυντάσσονταν και οι υ­περασπιστές τη ς Σεβαστούπολης προσπαθούσαν να βελτιώ σουν τις α μ υντικές το υ ς θέσ εις . Το κα­λοκαίρι φα ινόταν μακρύ καθώς στην ιστορική χερσόνησο συνωστίζονταν μεγάλοι σχηματισμοί και από τις δύο π λευρές. Σ τις 2 Ιουνίου 1942 ο σ τρατηγός Μανστάιν βασιζόταν σε δύο μεγάλους σχηματισμούς, στο 30ό Σώμα Στρατού του αντι- σ τρατήγου α ’ τά ξη ς Μ αξιμίλιαν Φ ρέτερ-Π ίκο και στο 54ο Σώμα Στρατού του αντισ τρατήγου α ’ τά ­ξη ς Ερικ Χάνσεν. Οι σύμμαχοι του Αξονα ή ταν πα- ρ ό ν τες με το Ρουμανικό Ορεινό Σώμα του υπο­στρατήγου Γκεόργκε Αβραμέσκου και το ν ιταλικό 101 Στολίσκο Μέσων Επίθεσης (101.MAS) μαζί με δύο υποβρύχια. Το Kriegsmarine ή ταν παρόν με το ν 1ο Στολίσκο Τορπιλακάτων (S-Boote) το υ υπο­πλοιάρχου Χάιντς Μπίρνμπαχερ. Η Luftwaffe συ- νεισ έφ ερε με το 8ο Αεροπορικό Σώμα του π τε ­ράρχου Ρ ιχτχόφεν με 100 μαχητικά, 168 βομβαρ­διστικά, 73 αεροσκάφη προσβολής στόχων εδά ­φους και 24 αναγνωριστικά. Ο Μανστάιν είχε τη ν τύχη με το μέρ ος του δ ιότι οι αλλαγές στα σχέδια

Η πολιορκία και η κατά λη ψ η της Σ εβ α σ το ύ π ο λη ς .

των επιχειρήσεων για τη ν κατάληψη του Καυκά­σου επ έτρεψ αν τη ν παραμονή του 8ου Αεροπορι­κού Σώ ματος στη Σεβαστούπολη πέραν τω ν τριώ ν ημερώ ν που είχαν π ρο βλεφ θεί αρχικά.

Οι επτά μεραρχίες τω ν δύο γερμανικώ ν σω­μάτων αντιμετώπιζαν, λόγω τω ν απωλειών του προηγούμενου έτου ς, σοβαρά προβλήματα επάν­δρωσης. Οι μονάδες το υ ς παρουσίαζαν π ληρότη ­

τα που κυμα ινόταν από 35% έως 75%. Για παρά­δειγμα, η 170 Μ εραρχία μπορούσε, συγχωνεύο- ν τας τα τρ ία συντάγματά της, να π αρατάξει δύο από αυτά έτο ιμα για μάχη. Από τη ν π λευρά τω ν τεθω ρακισμένω ν υπήρχαν 65 πυροβόλα εφόδου StuG III εξοπλισμένα με το βραχύ πυροβόλο των 75 mm. Δ εδομένου ό τι επ ρόκειτο για πολιορκία, η παρουσία του μηχανικού μάχης ή ταν πολύτιμη.

----------- Μέιωπο στις 6 Ιουνίου----------- Μέτωπο στις 18 Ιουνίου

------------Μέτωπο στις 30 Ιουνίου Αεροδρόμια............. Μέτωπο στις Ι/2 Ιουλίου

χχχχ

Γερ. Στρατιά

ία

Κ ρ ι μ α ί αΓ Κε^τς

*Φεονιοσίγια

Σεβαστούπολη

Γερμανικό βαρύ άρμα μάχης PanzerK am pfw agen VI (Tiger) A usf Ε (SdKfz 181) τη ς 1ης Ιλης τη ς 502 Επ ιλαρχίας Β αρέω ν Αρμάτω ν, όπως επ ιχειρ ούσ ε στην περιοχή το υ Λ έν ινγκρ α ντ το φθινόπω ρο το υ 1942. Π ρ ό κ ε ιτα ι για το 2ο άρμα το υ 1ου Ο υλαμού. Το 1942 κ ά θ ε ουλαμ ός βαρέω ν αρμάτω ν υπ οσ τηρ ιζόταν από δυο μ έσ α ά ρ μ α τα PzKpfw III. Η π αραλλαγή είνα ι μονόχρω μη tank g rey RAL 7021 (dunkelgrau). Ο κ ινητήρα ς M aybach HL210P45 των 650 hp έδ ιν ε τα χ ύ τη τα 38 km /h. Ο οπλισμός α π ο τελ ε ίτο από ένα πυροβόλο KwK36 U 5 6 των 88 mm και δύο πολυβόλα M G 34 των 7,92 mm. Το πλήρωμα ήτα ν π εν τα μ ελ ές . Η πρώ τη μονάδα που π αρ έλα β ε Tiger I εσπ ευσμένα , ή τα ν ο 1ος Ο υλαμός τη ς 502 Επιλαρχίας Β αρέω ν Α ρμάτω ν στην περιοχή του Λ έν ινγ κρ α ν τ τον Α ύγουστο του 1942 (ε ικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Δ η μ ή τρ η ς Χ αδούλας /ισ το ρ ικ ή έρ ευ ν α : Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 53

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Γε

ωργία

Λο

υκά/

Εκδό

σεις

Π

ΕΡΙΣ

ΚΟΠ

ΙΟ

2008

Α νδρες του γερμανικού Μ ηχανικού α νατινάζουν θ έσ η π αράκτιω ν σοβιετικώ ν πυροβόλω ν στη Σεβ α σ τούπ ολη .

Κάθε μεραρχία που σ υμμετε ίχε στην επίθεση «προικίστηκε» με δύο τάγματα μηχανικού μάχης, το καθένα ενισχυμένο με «πλαίσιο» αξιωματικών- υπαξιωματικών και περί το υ ς 380 άνδρες με ανι­χ ν ευ τές ναρκών, φλογοβόλα, χειροβομβ ίδες, ε ­κρηκτικά και εκρη κτικούς μηχανισμούς κοίλου γ ε ­μίσματος. Οι προσπάθειες του μηχανικού μάχης σ τηρίζονταν και στη βοήθεια τη λ εκ α τευ θ υ νό μ ε ­νων αρματιδίων, όπως τα Goliath, που μ ετέφ ερ α ν εκρηκτικά βάρους 75-100 kg και ενεπλάκησαν στη μάχη τη ν άνοιξη το υ 1942, υπηρετώ ντας με την 300 Επιλαρχία Τεθωρακισμένων.

Το «δυνατό χαρτί» του Μανστάιν ή ταν το Πυ­ροβολικό. Γύρω από τη Σεβαστούπολη σ υγκε­ντρώ θ ηκε για τη ν 11η Στρατιά ο μεγα λύτερος α­ρ ιθμός πυροβόλων που δ ιέ θ ε τε π οτέ μία και μόνη διοίκηση σε ολόκληρο το ν Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με επ ικεφαλής το υ ς αντισ τρατήγους α ’ τά ξη ς Γιο- χάνες Τσούκερτορτ και Ρόμπερτ Μ άρτινεκ. Συνο­λικά και οι δύο δ ιο ικη τές τω ν δύο Διοικήσεων Πυ­ροβολικού τη ς 11ης Στρατιάς (110 και 306) παρέ­τασσαν το ν εντυπωσιακό αριθμό τω ν 897 μεσαί­ων και βαρέων πυροβόλων. Την «παράσταση έ κ λ ε ­βαν» οι θηρ ιώ δεις όλμοι Karl των 60 cm που ονο­μάζονταν «Thor» και «Odin» και ανήκαν σ την 833 Πυροβολαρχία Βαρέων Ολμοβόλων.

Τα βλήματα τω ν όπλων αυτών, τα οποία ζύγι­ζαν συνολικά 124 t αλλά δ ιέθ ετα ν β ελη νεκ ές μό­λις 4.000 m, μπορούσαν να επ ιτύχουν τη διάτρηση τω ν ισχυρών οχυρώσεων τη ς Σεβαστούπολης. Εντυπωσιακή αλλά το ίδιο μη πρακτική ή τα ν και η παρουσία του γιγαντιαίου σιδηροδρομικού πυρο­βόλου «Dora», το οποίο είχε δ ιαμέτρημα 800 mm, το μεγα λύτερο στον κόσμο. Αν και το β ελη νεκ ές του έφ θα νε τα 47 km, με βλήμα βάρους 4,8 t, υ­πήρχαν μόνο 48 οβ ίδες δ ιαθέσ ιμες. Μόνο 122 βλή­ματα ή ταν επίσης διαθέσιμα και για το ν όλμο Karl. Υπό τις δ ια ταγές του Μανστάιν βρίσκονταν και

άλλα ευ μ εγέθ η σ ιδηροδρομικά πυροβόλα των 28,3 cm, που υπηρετούσαν στην 688 Σιδηροδρομι­κή Πυροβολαρχία, οβιδοβόλα τω ν 42 cm και των 35,5 cm, όλμοι τω ν 30,5 cm και ε κ το ξε υ τέ ς ρ ου κε­τώ ν Nebelwerfer, όμως το κύριο βάρος τη ς πολιορ­κίας έπεσε στους ώμους τω ν συμβατικών πυρο­βόλων και οβιδοβόλω ν με δ ιαμέτρημα 10,5 cm και15 cm.

Οι σ οβ ιετικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν τη Σεβαστούπολη απαρτίζονταν κυρίως από το υ ς50.000 περίπου άνδρες του Chernomorskiy Flot (Στόλου τη ς Μ αύρης Θάλασσας). Υπό τη διοίκηση του αντιναυάρχου Φιλίπ Σ ερ γκέγ ιεβ ιτς Ιβανόφ, γνω σ τότερου με το προσωνύμιο «Οκτυάμπρσκι», πολέμησαν ως πεζικό, οργανωμένοι σε ναυτικές τα ξια ρχ ίες πεζικού και τυφεκιοφόρω ν. Μαζί τους πολέμησαν οι ά νδρες τη ς Α νεξά ρτη τη ς Παρά­κτιας Στρατιάς που δ ιοικούσε ο υποστράτηγος Ιβάν Γ ιεφ ίμοβιτς Π ετρόφ . Οι πρώτοι δ εν είχαν ε ­μπειρία από μάχες στην ξηρά αλλά προέβαλαν πεισματώδη αντίσταση και εκπα ιδεύονταν, όσο ή ­ταν δυνατό, για να ανταποκριθούν στη νέα τους αποστολή, ενώ α ρ κετο ί είχαν εξοπ λισ τεί με το νέο ημ ια υτόμα το τυ φ έκ ιο SVT-40. Ως όπλα υποστήρι­ξη ς υπήρχαν αντιαρματικά τω ν 45 mm και συμβα­τικά πυροβόλα τω ν 76 mm, όλμοι τω ν 50 mm, των 82 mm και τω ν 120 mm, οβιδοβόλα τω ν 122 mm και βαρέα πολυβόλα, όπως και ένα θωρακισμένο τραίνο, το «Zhelezniakov», που ή ταν εξοπλισμένο με τέσσ ερα ναυτικά πυροβόλα τω ν 76 mm.

Η Α νεξάρτητη Παράκτια Στρατιά α π οτελείτο από επτά μεραρχίες τυ φ εκιοφ όρω ν (25η, 95η, 109, 172, 345, 386 και 388) με δύναμη 5-7.000 ανδρών και τέσσ ερις να υτικές τα ξια ρχ ίες πεζικού (7η, 8η, 9η και 79η). Οι άνδρες του Π ετρόφ είχαν εφ οδ ια ­σ τεί καλά, είχαν πείρα και οι εκα το ντά δ ες α μυντι­κές το υ ς θ έσ εις ή τα ν καλά οργανω μένες, προ- σ τα τευ μ έν ες από χιλιάδες νάρκες και εξοπ λισ μέ­νες με πολυβόλα και αντιαρματικά πυροβόλα. Η άμυνα τη ς πόλης είχε ως πυρήνες μια σειρά από μεγάλα οχυρά και είχε χωριστεί σε τέσσ ερις αμυ­ντικο ύ ς το μ ε ίς . Η τεθω ρακισ μένη υποστήριξη τω ν μονάδων α ρκείτο σε δύο επ ιλαρχίες ελαφρώ ν αρμάτων Τ-26 αλλά το Πυροβολικό παρέτασσε 455 πυροβόλα και οβιδοβόλα, καθώς και 918 όλ­μους με πυρομαχικά επαρκή για αγώνα δύο εβ δ ο ­μάδων, υπό προϋποθέσεις και όχι για όλα τα ό ­πλα. Οι επικοινω νίες δ εν ή ταν σε καλή κατάσταση και αυτό δ εν δ ιευκόλυνε τη ν αποστολή το υ Π ε­τρόφ . Η Παράκτια Διοίκηση το υ υποστρατήγου Π ιέτρ Μ οργκουνόφ ή ταν μια α νεξά ρτητη δ ιο ίκη­ση με 51 πυροβόλα δ ια μ ετρή μα τος από 45 mm έως 305 mm.

Ο Σ τόλος τη ς Μ αύρης θάλασσας υποστήριζε τη ν άμυνα τη ς πόλης με δύο βαρέα καταδρομικά («Molotov» και «Voroshilov»), ένα ελαφ ρό καταδρο­μικό («Krasny Krym»), δύο αρχηγίδες στολίσκου

54 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

(«Tashkent» και «Kharkov»), έ ξ ι αντιτορπ ιλικά, εν ­νέα ναρκαλιευτικά , 24 υποβρύχια και μία ακτοφ υ- λακίδα («Shkval»). Η Voyenno-Vozdushnye Sily-VVS (Σοβιετική Πολεμική Αεροπορία) και ο Σ τόλος Μ αύρης Θάλασσας ένωσαν τις αεροπ ορικές το υς δυνάμεις, στις οποίες σ υμμετείχαν τέσσ ερα α ε­ροπορικά συντάγματα μαχητικών Yak-1, LaGG-3,1-16 και 1-153, ένα σύνταγμα προσβολής στόχων ε ­δάφ ους με αεροσκάφη ΙΙ-2, ένα σύνταγμα με ελα ­φρά διπλάνα βομβαρδιστικά U-2 και UT-1 και ένα σύνταγμα ναυτικής αναγνώρισης με αερακάτους MBR-2.

Η Luftwaffe άνοιξε το ν «χορό» τω ν επιθέσεω ν στις 2 Ιουνίου με τα βομβαρδιστικά της 76ης και τη ς 100 Π τέρυγας Βομβαρδισμού και τα Stuka τη ς 77ης Π τέρυγας Βομβαρδισμού Κ άθετης Εφόρμη­σης να αφήνουν 5 70 1 βομβών πάνω από τη Σεβα­στούπολη, μ ερ ικές από τις οποίες ή ταν ειδικά σχε­διασμένες για να διαπερνούν τα παχιά τοιχώματα από οπλισμένο σκυρόδεμα που δ ιέθ ετα ν ορισμέ­νες οχυρώσεις. Σ τις 5 Ιουνίου άρχισε να βάλλει και η «Dora». Την επ όμενη ημέρα το γερμανικό Πυρο­βολικό εξου δετέρω σ ε έναν πύργο πυροβόλων που α νήκε στο οχυρό «Maksim Gorkiy I».

Σ τις 7 Ιουνίου ξεκ ίνησ ε η κύρια επ ιθετική ε ­νέργεια, με τέσ σ ερ ις μεραρχίες από το 54ο Σώμα Σ τρατού το υ αντισ τρατήγου α ’ τά ξη ς Χάνσεν. Η ε ­πίθεση εκδη λώ θ ηκε στον Γ ’ Α μυντικό Τομέα τη ς πόλης, το ν οποίο υπερασπίζονταν η 386 Μ εραρ­χία Τυφεκιοφόρω ν του συνταγματάρχη Σ κο υτέλ - ν ικ και η 7η Ναυτική Ταξιαρχία Πεζικού του συ­νταγματάρχη Ζιντιλόφ. Δύο η μ έρ ες μ ετά η γ ερ μ α ­νική 22η Μ εραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Λ ούντβ ιχ Βολφ έπ ληξε το ν σ ιδηροδρομικό σ ταθ­μό στο Μ εκενζιγ ιέβ ι. Οι σ οβ ιετικές αντεπ ιθέσ εις απέβησαν άκαρπες και έως τις 12 Ιουνίου το 30ό Σώμα Σ τρατού του αντισ τρατήγου α ’ τά ξη ς Φρέ- τερ -Π ίκο κα τέλα βε έναν λόφο και τη ν περιοχή Κα­μάρι. Σ τις 13 Ιουνίου η 22η Μ εραρχία Πεζικού ση­μείωσε ακόμη μια επιτυχία καταλαμβάνοντας το οχυρό «Stalin». Την ίδια ημέρα κατέφ θασ ε ως εν ί­σχυση τη ς φρουράς η 138 Ναυτική Ταξιαρχία Πεζι­κού.

Πέρασαν τέσ σ ερ ις η μ έρ ες πριν εκδηλω θεί άλλη μεγάλης κλίμακας επ ιθετική ενέργεια . Αυτή τη φορά το 54ο Σώμα Σ τρατού διέσπασε τη ν άμυ­να σ τον Δ ’ Α μυντικό Τομέα τη ς πόλης και κατελή- φθη μια σειρά από σοβιετικά οχυρά («Maksim Gorkiy I», «GPU», «Molotov», «Volga» κ.ά.). Εκείνη η ημέρα, 17η Ιουνίου, απ οδείχθηκε αποδοτική για τ ις μονάδες του Αξονα, καθώς και η 1η Ρουμανική Ο ρεινή Μ εραρχία του ταξιάρχου Κονσταντίν Ρα- σκάνου κα τέλα β ε έναν σημαντικό λόφο. Οι Γερμα­νοί συνέχισαν να καταλαμβάνουν σ ημαντικές α­μ υ ντικές θ έσ εις και οχυρά, όπως το οχυρό «Lenin» και το «Βόρειο Οχυρό», με απ οτέλεσμα στις 21 Ιουνίου ο υποστράτηγος Π ετρόφ να απο-

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

μακρύνει το υ ς άνδρες που είχαν απομείνει στις ο ­χυρώσεις τη ς βόρειας π λευράς του κόλπου Σε- βερνάγια και ενώ οι Γερμανοί ανέτρεπ αν τη σοβιε­τική άμυνα στα υψώματα Φ εντιουκίνυ.

Το 54ο Σώμα Στρατού το υ αντισ τρατήγου Χάνσεν εκδήλω σε τρ ίτη επ ιθετική ενέργεια (δεύ ­τερη στον Γ Ά μ υ ν τικ ό Τομέα τη ς πόλης) στις 22 Ιουνίου. Σ τις 23 το υ μήνα κά μφ θηκε και η τ ε λ ε υ ­ταία εστία αντίστασης στη βόρεια πλευρά του κόλπου Σεβερνάγια, το οχυρό «Konstantinovsky». Το Ρουμανικό Ορεινό Σώμα του υποστρατήγου Αβραμέσκου συνέχισε να έχε ι επ ιτυχίες κυ ρ ιεύο ­ντας το ν «Προμαχώνα II» στις 25 Ιουνίου. Αλλη μια

Ναυτική Ταξιαρχία Πεζικού, η 142, έφ θασ ε στις 26 Ιουνίου στη χειμαζόμενη πόλη ως ενίσχυση, όμως ή ταν π λέον αργά. Επειτα από δύο η μ έρ ες έγινε και ο τελ ευ τα ίο ς ανεφοδιασμός τη ς φρουράς.

Σ τις 29 Ιουνίου το 54ο Σώμα Στρατού εξα π έ­λυσε και τέ τα ρ τη επίθεση, αυτή τη φορά με στόχο το Ινκερμαν, στην οποία σ υμμετείχαν δύο μεραρ­χ ίες Πεζικού, η 50ή του αντισ τρατήγου 6' τά ξη ς Χανς φον Τέταου και η 132 του αντισ τρατήγου 6 ’ τά ξης Φριτς Λίντεμαν. Ταυτόχρονα το 30ό Σώμα Στρατού του αντισ τρατήγου Φ ρέτερ-Π ίκο προω- θ ή θ η κ ε μέχρι τη ν τοποθεσ ία του Β ρετανικού Κοι­μητηρίου. Την επ όμενη η μέρα η Stavka δ ιέ τα ξε τη ν εκκένωση τη ς πόλης από το υ ς ανώ τατους α­ξιω ματικούς. Την 1η Ιουλίου ο αντιναύαρχος Ιβα- νόφ-Ο κτυάμπρσκι αναχώρησε αεροπορικώς με το επ ιτελε ίο το υ και ο υποστράτηγος Π ετρόφ με το δικό του επ ιτελε ίο αναχώρησε με υποβρύχιο. Την ίδια ημέρα ο Μανστάιν έγ ινε στρατάρχης. Η τ ε ­λ ευ τα ία αντίσταση τη ς γεννα ίας φρουράς κατε- στάλη στις 4 Ιουλίου.

Σ ο β ιε τ ικ ο ί α ιχμάλω το ι βαδίζουν υπό τα β λ έμ μ α τα μελώ ν του πληρώ ματος ενός PzKpfw .ll.

55

Οι Ιάπωνες παγιώνουν τις κατακτήσεις τους στην Ανατολή

Οι Αμερικανοί απαντούν στον ιαπωνικό επεκτατισμό

Το όνειδος της Σιγκαπούρης

Στα τέλη Ιανουαρίου του 1942 η κατάσταση τω ν δυνάμεω ν τη ς Β ρετανικής Κοινοπολιτείας στη Μαλαισία γ ινόταν όλο και πιο κρίσιμη. 0 αντι­στράτηγος Τομογιούκι Γιαμασίτα είχε φ έρ ει το υς Β ρετανούς σε δύσκολη θέσ η και ο βασικός πυρή­νας αντίστασης πλέον ή τα ν η πόλη τη ς Σιγκαπού­ρης. Η κατάσταση δ εν ή τα ν ιδανική για το ν Γιαμα- σίτα και τη ν 25η Στρατιά. Αντιμετώ πιζε προβλήμα­τα εξοπλισμού και ορισμένοι πολιτικοί στο Τόκιο το ν αντιμετώ πιζαν εχθρικά. Επιπλέον, οι σχέσεις του με κάποιους υφ ισ ταμένους του δ εν ή ταν σε καλό σημείο. Οι δυνάμεις του περιελάμβαναν τρ ε ις μεραρχίες (5η, 18η και Μ εραρχία Α υτοκρα­τορικώ ν Φρουρών) και μία ταξιαρχία ελαφρώ ν αρ­μάτων. Οι Β ρετανο ί είχαν σαφή υπεροχή σε προ­

σωπικό. Ο αντισ τράτηγος Α ρθουρ Πέρσιβαλ μπο­ρούσε να υπολογίζει σε 85.000 ά νδρες αλλά δεν δ ιέ θ ε τε άρματα. Ο κορμός τω ν δυνάμεώ ν του α­π ο τελ ε ίτο από το 3ο Ινδικό Σώμα Στρατού του α- ντισ τρατήγου σερ Λιούις Χηθ, τη 18η Β ρετανική Μ εραρχία Πεζικού του υποστρατήγου Μ έρτον Μ πέκγουιθ-Σμιθ και τη ν 8η Αυστραλιανή Μ εραρ­χία του υποστρατήγου Γκόρντον Μ πένετ.

Παρόλα αυτά ο Γιαμασίτα, ή θ ε λ ε να ολοκλη ­ρώσει επιτυχώς τη ν αποστολή το υ με κορωνίδα τη ν κατάληψη τη ς Σιγκαπούρης. Σχεδίαζε να πραγματοποιήσει μια παραπλανητική επίθεση στην ανατολική πλευρά τω ν στενών Γιοχόρης τη ς Σιγκαπούρης και να εκδηλώ σει τη ν κύρια επίθεσή το υ με δύο μεραρχίες (5η του αντισ τρατήγου Τα- κούρο Μ ιτσούι και 18η του αντισ τρατήγου Ρένια Μ ουταγκούτσ ι) από τη ν α ν τίθ ε τη πλευρά τους. Το νησί, στη νοτιοανατολική π λευρά του οποίου βρισκόταν η πόλη, σ υνδεόταν με τη ν ξηρά μέσω ενός στενού διαδρόμου μήκους ενός περίπου χι­λ ιο μ έτρ ου και ελάχιστου πλάτους 500 μέτρων. Εάν οι δυνάμεις του περνούσαν από εκεί, μπο­ρούσαν να απειλήσουν άμεσα τη ν πόλη. Κατά συ­νέπεια, ο δ ιάδρομος α υτός ανατινάχθηκε για να καθυστερήσ ει το υ ς Ιάπωνες. Δυστυχώς για το υς ίδιους, οι Β ρετανο ί δ εν είχαν οργανώσει κατάλλη­λα το έδα φ ος ώστε να αναχαιτίσουν μια εχθρική αποβατική ενέργεια κατασκευάζοντας π.χ. α­ντιαρματικά κωλύματα. Ορισμένα τέ το ια αμυντικά έργα βρίσκονταν στη δυτική πλευρά. Τα π έν τε μ ε ­γάλα παράκτια πυροβόλα τω ν 381 mm δύσκολα θα βοηθούσαν, με το ν προσανατολισμό που είχαν, τη ν πόλη. Υπό εκ ε ίν ες τις σ υνθήκες έπρεπε να βάλουν πάνω από τη ν πόλη ενα ντίον απομακρυ­σμένων κινούμενων στόχων και χωρίς τη δ υνα τό ­τη τα άμεσης διόρθω σης τω ν παραμέτρω ν βολής. Εξάλλου, δ ιέθ ε τα ν κυρίως δ ια τρητικά και όχι ε ­κρηκτικά βλήματα.

Οι αεροπορικές επ ιθέσ εις εναντίον τη ς πό­λης εντά θη κα ν από τις 4 έως τις 8 Φ εβρουάριου. Επιπρόσθετα η αμυντική δ ιάταξη τω ν μονάδων στην ακτή Σαριμπούν, όπου εκδηλώ θηκε η επ ίθε-

Ενα από τα π έντε μ εγ ά λ α π αράκτια π υροβόλα τω ν 381 mm που δ ιέ θ ε τα ν οι Β ρ ετα ν ο ί στη Σ ιγκαπ ούρη.

«Η χειρότερη καταστροφή στη βρετανική στρα­τιωτική ιστορία»

Σχ ό λ ιο το υ Ο υ ίν σ το ν Τσώρτσιλ για τη ν πτώση τη ς Σ ιγκ α π ο ύρ η ς

56 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Η πτώση τη ς Σ ιγκαπ ούρ ης

τε ία ς στη Μαλαισία, τη στιγμή που οι Ιάπωνες μ έ ­τρησαν από τ ις 8-12-41 έως τ ις 15-2-42 10.000 ν ε ­κρούς και τραυματίες . Μια μαύρη σελίδα γράφ η­κε στη βρετανική στρατιωτική ιστορία.

Ολοκληρώνεται η κατάκτηση των Ανατολικών Ινδιο^ν και της Βιρμανίας - Επιδρομές στην Κεϋλάνη

Ιάπωνας να ύτης το υ Συνδυα σ μένου Σ τό λο υ στη θάλασ σ α των Φιλιππινών, Μ ά ιο ς 1942. Φ οράει την κλασική λευ κή σ το λή για κ α θ ή κ ο ντα γρ α φ είου και γεν ικ ό τερ α ερ γ α σ ίες γρ α φ ειο κ ρ α τική ς φύσης. Ω ς απλός να ύ τη ς φ έρ ε ι μ ια μπ λε λω ρίδα στο πηλήκιο, ενώ όλοι οι άλλο ι β α θ μ ο ί έφ ερ α ν δύο μπλε λω ρίδες. Σ το μπ ροστινό τμήμα το υ π ηληκίου δ ια κ ρ ίνετα ι μ ια μπ λε άγκυρα . Οι α ξιω μ α τικο ί έφ ερ α ν χρ υσ ή ά γκυρα . Το έμβλημ α στο α ρ ισ τερ ό μανίκ ι δηλώ νει μ ουσ ικό 3ης τά ξη ς (εικονογράφ ησ η: P ierre Turner/ εν δ υ μ α το λ ο γ ική π ερ ιγρ αφ ή: Σ τέ λ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς . Δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε την ά δ εια τη ς D e Agostin i UK Ltd κ α τ ’ α π ο κ λε ισ τικ ό τη τα για την Ελλάδα-co ior im age copyright: De A gostin i UK Ltd).

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ TOY ΠΟΛΕΜΟΥ

ση στις 8 Φ εβρουάριου, υπερκεράσθηκε εξα ιτίας του μεγάλου εύρους του μετώπου στο οποίο έγι- νε η απόβαση. Δ εδομένου ότι η απόβαση έγινε υπό τη ν κάλυψη το υ σκότους, οι γραμμές α υ τές ανατράπηκαν εύκολα από τη διείσδυση εχθρικώ ν μονάδων σε πολλά σημεία.

Το Λονδίνο είχε απαιτήσει άμυνα μέχρις ε ­σχάτων, ακόμη κι αν η πόλη καταστρεφόταν, ό ­μως κάτι τ έ το ιο φα ινόταν απίθανο, ειδ ικά ό ταν οι Ιάπωνες αποβίβασαν άρματα τη ν επ όμενη ημέρα. Οι Β ρετανοί δ εν είχαν μέσα για να τα αντιμετω πί­σουν. Αλλωστε το ηθ ικό τω ν μονάδων ή ταν χαμη­λό. Η ελλιπής το υς εκπαίδευση σε συνδυασμό με το ιαπωνικό σφυροκόπημα με οβ ίδες και βόμβες από ξηρά και αέρα, υπέσκαπτε τη μαχητική το υς διάθεση. Η ειρω νεία ή ταν ότι τα απ οθέματα πυρο- μαχικών του Γιαμασίτα εξα ντλο ύ ντο , όμως αυτός επ έλε ξε - ορθά - να μη χαλαρώσει το ν βομβαρδι­σμό τη ς πόλης, ώστε να μεγιστοποιήσει τη ν πίεση στη φρουρά. Ο ταν άρχισε και η έλλειψ η νερού, λόγω καταστροφής τω ν εγκαταστάσεω ν ύδρευ ­σης από ιαπωνικά αεροσκάφη, η κατάσταση έγινε απελπιστική.

Υπό α υ τές τις σ υνθήκες και ενώ οι Ιάπωνες διείσδυαν παντού, η αντίσταση κατέρρευσ ε. Μ ε­τά από σύσκεψη το πρωινό τη ς 15ης Φ εβρουάρι­ου, ο Πέρσιβαλ και οι επ ιτελε ίς το υ έκριναν ό τι η περαιτέρω αντίσταση ή ταν μάταιη και έσ τειλα ν α­ντιπροσωπεία στο ιαπωνικό αρχηγείο για να ζη τή ­σει ανακωχή. Ο Πέρσιβαλ υπέγραψε τη ν άνευ ό­ρων παράδοση τη ς πόλης στις 17.15. Οι Ιάπωνες είχαν 1.713 νεκρούς και 2.772 τρα υμα τίες , ενώ οι δυνάμεις τη ς Β ρετανικής Κοινοπολιτείας 2.000 νεκρούς, 5.000 τρ α υμ α τίες και 50.000 αιχμαλώ­τους. Οι αιχμάλωτοι έφθασαν το ν αριθμό τω ν 120-130.000 ανδρών κα θ ’ όλη τη διάρκεια τη ς εκστρα-

Οι Ο λλανδικές Α νατολικές Ινδ ίες αποτελού- σαν για το υς Ιάπωνες έναν σημαντικό στόχο, δ ιότι μπορούσαν να καλύψουν π ολλές από τις ανάγκες τη ς χώρας το υ ς σε πρώ τες ύ λες όπως το καουτσούκ, το π ετρέλα ιο και η ξυλεία . Φυ­σικά αυτο ί δ εν αδιαφορούσαν και για τη στρα­τηγική θέση τη ς περιοχής, που το υ ς προσέφε- ρε τη ν ευκαιρία να αποκτήσουν π ροω θημένες βάσεις για τα μ ελλοντικά επ εκτα τικά το υς σχέδια. Η επιχείρηση κατάληψ ης του σ υγκεκρ ιμένου αρχιπελάγους δ εν ή ­ταν εύκολη, δ ιό τι κάλυπτε τεράστια έκταση και π ερ ιελάμβανε μια σειρά από στόχους, όπως η Ιάβα, η Σουμά- τρα, το Τιμόρ και η Βόρνεο, τα ο- *ποία έπρεπε να καταληφ θούν με σ υντονισ μένες ενέργειες .

Τα σχέδια των Ιαπώνων δ ιευ- \ κολύνθηκαν από τη ν αδυναμία \ των Ολλανδών - που ήλεγχαν ως τό τ ε τα νησιά - να προβάλουν σθεναρή αντίσταση. Το πιο ανη­συχητικό στοιχείο για το υ ς Ιάπω­νες ή ταν ο συμμαχικός στόλος τη ς ABDA, ο οποίος κατόρθωσε, για παράδειγμα, να παρενοχλήσει με επ ιδρομές μονάδων του τις ιαπωνι­κές αποβάσεις στη Βόρνεο και στο Μπαλί, το ν Ιανουάριο και το ν Φ εβρουά­ριο. Ομως η ώρα τη ς αλήθειας για το ν συμμαχικό στόλο που δ ιοικούσε ο Ολλαν­δός ναύαρχος Κάρελ Β ίλεμ Φ ρέντερ ικ Μα- ρί Ντόορμαν, ή λθ ε κατά τη ναυμαχία της Θάλασσας τη ς Ιάβας, στις 27 Φ εβρουάρι­ου. Ο στόλος τη ς ABDA φ ιλοδοξούσ ε να ε ­μποδίσει τη ν ιαπωνική εισβολή στην Ιάβα,

βασιζόταν στα ισχυρότερα πυροβόλα τω ν πλοίων το υ ς και στις ανώ τερης π οιότητας τορπ ίλες τους.

Η ναυμαχία άρχισε με ανταλλαγή πυρών από μεγάλη απόσταση στις 16.00 τη ς 27ης Φ εβρουάρι­ου και όσο μειω νόταν ο διαχωρισμός τω ν δύο α­ντίπαλων σχηματισμών οι ο μο β ρο ντίες από δ εκά ­δ ες ιαπωνικές τορπ ίλες Type 93 τω ν 610 mm (γνω­σ τές ως «Μ ακρές Λόγχες») έκαναν τη διαφορά. Ο Ν τόορμαν δ ιέκοψ ε τη ν επαφή θ ο ρ υβη μ ένος από τις απώλειες αλλά επ έσ τρεψ ε υπό τη ν κάλυψη του σ κότους με ένα βαρύ καταδρομικό, τα τρ ία ε ­λαφρά καταδρομικά και ένα αντιτορπ ιλικό, για να ανακτήσει επαφή με το ν αντίπαλο. Οι Ιάπωνες ό ­μως το ν βρήκαν πρώτοι και ένα τμήμ α του στόλου το υ ς το ν ενέπ λεξε σε ναυμαχία, ενώ ένα άλλο το ν πλησίασε αθόρυβα και ε κ τό ξευ σ ε πάλι τις θανά­σ ιμες τορπ ίλες του. Μαζί με τα «Houston» και «Perth», που αρχικά δ ιέφυγαν αλλά βυθίσθηκαν το επόμενο βράδυ στα στενά Σούντα, αφού προέ- βαλαν οθεναρή αντίσταση, οι Σύμμαχοι απώλεσαν

Κ ινέζος σ τρ α τιώ τη ς φ ρ ο υ ρ ε ί αερο σ κά φ η των «Ιπτάμενω ν Τίγρεων», μ ε το χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό «σ τόμα καρχαρία» στο ρ ύγχος.

τη ν οποία καθοδηγούσε ο υποναύαρχος Τακέο Τα- κάγκι, σ τηρ ιζόμενος σε δύο βαριά καταδρομικά, το αμερ ικανικό «Houston» και το βρετανικό «Exeter», τρ ία ελαφρά καταδρομικά, το ολλανδικό «De Ruyter», το οποίο ή τα ν η ναυαρχίδα του Ν τό­ορμαν, το επίοης ολλανδικό «Java» και το αυ­στραλιανό «Perth», και εννέα ολλανδικά, αμερ ικα­νικά και βρετανικά αντιτορπιλικά. Απέναντι από το ν συμμαχικό στόλο βρισκόταν η εξίσου ισχυρή Μοίρα του υποναυάρχου Σότζι Νισιμούρα με δύο βαριά καταδρομικά («Nachi» και «Haguro»), δύο ε ­λαφρά καταδρομικά («Naka» και «Jintsu») και 14 α- ντιτορπ ιλικά. Η ποιοτική υπεροχή τω ν Ιαπώνων

τα καταδρομικά «De Ruyter» και «Java», μαζί με τα αντιτορπ ιλικά «Kortenaer», «Electra» και «Jupiter», ενώ και άλλα πλοία υπέστησαν ε κ τε τα μ έν ες ζη­μιές. Ανάμεσα στα θ ύμα τα ή ταν και ο Ντόορμαν. Οι Ιάπωνες είχαν μόλις ένα αντιτορπ ιλικά με ε κ τ ε ­τα μ έν ες ζημιές, το «Asagumo». Η ειρωνεία είναι ό τι οι ιαπωνικές τορπ ίλες βύθισαν και ορισμένα φίλια μεταφορικά, εξυπ ηρ ετώ ντα ς ακούσια το υς Συμμάχους.

Οι Σύμμαχοι δ εν είχαν π λέον μέσα για να α­π οτρέψ ουν τη ν κατάληψη τη ς Ιάβα, η οποία παρα­δ ό θ η κε επισήμως στους Ιάπωνες στις 12 Μ αρτί­ου, στο Μ παντούνγκ. Η Μ εραρχία τω ν Α υτοκρα­

Οι Β ρ ετα ν ο ί ανατινάζουν ό ,τ ι 9 α μπ ορούσε να φ α νεί

χρήσ ιμο σ τους Ιάπω νες, πριν εκκενώ σουν

τη Ρανγκούν στη Β ιρμανία.

58 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

τορικώ ν Φρουρών αποβιβάστηκε τη ν ίδια ημέρα στη Σουμάτρα. Οι Ιάπωνες έγιναν δ εκ το ί με ε ν ­θουσιασμό από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, που δ εν συμπάθησε π οτέ το υ ς Ο λλανδούς. Αυτό ίσχυε σε μεγάλο βαθμό και στη Βιρμανία, όπου οι Β ρετανοί δ εν είχαν κερδίσει επίσης π ολλές συ­μπάθειες.

Η επιτυχία τω ν Ιαπώνων κατά τη ναυμαχία στη θάλασσα τη ς Ιάβας δ εν ή ταν η μοναδική κατά το πρώτο μισό το υ 1942. Μ ετα ξύ 5 και 9 Απριλίου διε- ξήχθη με επιτυχία η «Επιχείρηση C». Η Μοίρα Α ε ­ροπλανοφόρων του αντιναυάρχου Τσουίτσι Να- γκούμο, με έ ξ ι αεροπλανοφόρα («Shokaku», «Zuikaku», «Akagi», «Hiryu», «Soryu» και «Ryujo»), σ υνοδευόμενη από τέσσερα θωρηκτά, επτά κατα­δρομικά, 19 αντιτορπ ιλικά και π έν τε υποβρύχια, αναχώρησε κατά τα τέλη Μ αρτίου από το Σουλα- βέζι (Κελέβη) τη ς Ινδονησίας, με σκοπό να πλήξει βάσεις και πλοία του Ανατολικού Στόλου του Royal Navy στον Ινδικό ωκεανό. Εκτός από τις μο­νάδες του Ανατολικού Στόλου, που διοικούσε ο α­ντιναύαρχος σερ Τζέημς Σόμερβιλ, οι Ιάπωνες ή ­θ ελα ν να π λήξουν και συμμαχικά εμπορικά πλοία. Κατά τη ν πορεία τη ς επιχείρησης βύθισαν 23 από αυτά.

Η πρώτη επιδρομή έγινε στις 5 Απριλίου στο λιμάνι Κολόμπο τη ς Κ εϋλάνης από 125 αεροσκά­φη, τα οποία βύθισαν το καταδρομικό «Hector» και το παλαιό αντιτορπ ιλικά «Tenedos», ενώ πα­ράλληλα καταστράφηκαν και 27 αεροσκάφη. Α ργότερα τα ιαπωνικά αεροσκάφη εντόπισαν και βύθισαν τα βαριά καταδρομικά «Cornwall» και «Dorsetshire», σε απόσταση 320 χλμ. περίπου νο­τιοδυ τικά τη ς Κεϋλάνης. Σ τις 9 Απριλίου ακολού­θησ ε επιδρομή στο λιμάνι Τρινκομάλι το υ ίδιου νησιού. «Θύματα» τη ς νέας επ ιδρομής - για τη ν ο ­ποία οι Β ρετανοί είχαν ενδ είξε ις , όπως είχαν και για αντίστοιχη επιδρομή στο Κολόμπο - ή ταν το βρετανικό αεροπλανοφόρο «Hermes», η κορβέτα «Hollyhock» και το αντιτορπ ιλικά «Vampire» του Αυστραλιανού Βασιλικού Ναυτικού. Η RAF απώλε- σε εννέα αεροσκάφη και οι λ ιμ εν ικές εγκατασ τά ­σεις του Τρινκομάλι υπέστησαν ζημιές. Οι ιαπωνι­κές απώλειες π εριορίστηκαν σε λίγο περισσότερα από 20 αεροσκάφη.

Η επιτυχία τη ς σ υγκεκρ ιμένης επιχείρησης των Ιαπώνων ή ταν αναμφ ισβήτητη αλλά όχι ολο­κληρω τική. Αν και οι Β ρετανοί απέτυχαν να εκμε- τα λλευ θ ο ύ ν ορθά τ ις πληροφορίες που είχαν για τις κινήσεις και τ ις π ροθέσεις του εχθρού, έσω­σαν τουλάχιστον τα αεροπλανοφόρα «Indomi­table» και «Formidable». Επίσης οι Ιάπωνες δ εν α- ποπειράθηκαν να καταλάβουν τη ν Κεϋλάνη, οπό­τ ε μακροπρόθεσμα η επιτυχία αυτή δ εν εξα ρ γυ ­ρώθηκε.

Στο μέτωπο τη ς Βιρμανίας ο σ τρατηγός Ουέ- ηβελ, ανώ τατος δ ιο ικητής το υ Σ τρατού τη ς Ινδίας

και επ ικεφαλής τη ς μ ικτής συμμαχικής διοίκησης στην Ασία, γνω στής με το όνομα American - British- Dutch - Australian (ABDA), έσ τε ιλε το ν επιτελάρχη του, αντισ τράτηγο σερ Τόμας Τζέηκομπ «Τομ» Χά- τον, για να αναλάβει τη διοίκηση τω ν σ τρα τευμά ­των σ την περιοχή. Ο Χάτον, που είχε αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορούσε να κρ α τη θεί η πρω­τεύουσ α Ρανγκούν, ανέθεσ ε τη ν υπεράσπιση των προσβάσεων προς αυτή στη 17η Ινδική Μεραρχία και στον δ ιο ικητή της, υποστράτηγο σερ Τζων Τζωρτζ Σμάιθ, έναν αξιω ματικό που είχε τ ιμ η θ εί κατά το ν Α ’ ΠΠ με το ν Σταυρό τη ς Βικτωρίας.

Οι Ιάπωνες μετά τη ν κατάληψη τη ς πρώην πρωτεύουσας Μ ουλμέιν κ ινήθηκαν νοτιοδυτικά και απέκτησαν π ρογεφυρώ ματα στον ποταμό Σαλγουίν, ανατολικά τη ς Ρανγκούν, κατά το πρώ­το μισό του Φεβρουάριου και ενώ ο υποστράτη­γος Σμάιθ ζητούσ ε άδεια για να εκ τελ έσ ε ι ελιγμό σύμπτυξης για να συγκεντρώ σει τις δυνάμεις του σε μια ευνοϊκή αμυντική θέσ η π ροκειμένου να α-

Τα βαριά κατα δρ ομ ικά «Cornw all» και « D orsetsh ire», τα οποία βυ θ ίσ τη κα ν σ τις αρχές Α πριλίου από το υ ς Ιάπω νες νο τιο δ υ τικά τη ς Κ εϋλάνης.

Το αεροπ λανοφ όρο «Herm es» β υ θ ίζ ετα ι.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΊΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 59

Ι Α Π Ω Ν Ι Α

ΙΝΔΙΑ ί Μ\<r V

/·· ί β Λάσιο \ /·------- '·§ Μανιαλέϋ _Ανόϊ ■

ΒΙΡΜΑΝΙΑ Γ g g j |Ρανγκούν 1. 15η Ιαπ· \

Υ ■ Ν: Στρσιιό. (ΤΑΪΛΑΝΔΗ.; Στ^ά

Μ°υλμειν ·; r "ΓΑΛΛΙΚΗ 1 ' ΙΝΔΟΚΙΝΑ

Ι Ν Δ Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

Φ ορμόζα

Χονγκ Κονγκ

Λ ουζόν_ χχχχ

Μανίλα ■14η Ιαπ.Στρσπά

Π α ν ά ϋ / Φ ΙΛ ΙΠ Π ΙΝ Ε ΣΜ ιντανάο

Ν ταβάο*

Ο Λ Λ Α Ν Δ ΙΚ Ε Σ Α Ν Α Τ Ο Λ ΙΚ Ε Σ ΙΝ Δ ΙΕ Σ

ΜΑΛΑΙΣΙΑΣιγκαπούρη

Σουματρα

/Μπαλί

ΥΠΟΜΝΗΜΑ

■ 1 Ιαπωνική Αυτοκρατορία Ολλανδοί Ιαπωνικές επιθέσεις προς:•Ντάργουιν

Βρετανοί | m Γάλλοι Νήσους Φιλιππινών

Αμερικανοί S Πορτογάλοι .....» Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες Α Υ ΣΤ Ρ Α Λ ΙΑ01— Χλμ. 1600 » Βρετανικές αποικίες και Ταϊλάνδη

Ε Ι Ρ Η Ν Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

Νήσοι Καρολίνες

Νέα Γουινέα

Η ιαπωνική επ έκτα σ η στη νο τιοα να τολ ική Ασία.

ναχαιτίσει το ν εχθρό. Ο ταν η άδεια δ όθ ηκε με κα­θυστέρηση, οι βιαστικά οργανω μένες αμ υντικές γραμμές στον ποταμό Μπιλίν ανατράπηκαν εύκο ­λα από το υ ς Ιάπωνες, δ ιότι η θέση αυτή δ εν προ- σ φερόταν για άμυνα όσο θα επ ιθυμούσε ο Σμάιθ. Αναγκαστικά, η επ όμενη γραμμή άμυνας δημιουρ- γή θ η κ ε στον πολύ ευ ρ ύ τερ ο σε πλάτος ποταμό Σ ιτάνγκ, περίπου 120 χλμ. ανατολικά τη ς Ραν- γκούν. Ομως οι Ιάπωνες κ ινήθηκαν πιο γρήγορα και εκ τέλεσ α ν υπερκέραση μέσω τη ς ζούγκλας, με αποτέλεσμα να ανατινάξουν τη ζω τικής σημα­σίας γέφ υρα του ποταμού στις 23 Φ εβρουάριου, π αγιδεύοντας τη ν π λειονότητα τω ν ανδρών του Σμάιθ στην ανατολική όχθη. Μόνο 3.500 από αυ­το ύς δ ιέφυγαν στη δυτική όχθη, οι π ερισσότεροι χωρίς το ν οπλισμό τους.

Αναπόφευκτα, οι άνδρ ες το υ Σμάιθ που είχαν

σ υγκεντρω θ εί στον σημαντικό οδικό και σ ιδηρο­δρομικό κόμβο Πέγκου, βορειοανατολικά τη ς Ρανγκούν, περικυκλώ θηκαν από το υ ς Ιάπωνες στις 4 Μαρτίου. Σ τις 5 Μ αρτίου το Λονδίνο απο­φάσισε να αντικαταστήσ ει το ν Χ άτον με το ν σ τρατηγό Χάρολντ Α λεξά ντερ , μάλλον αναζητώ­ν τα ς εξιλασ τήριο θύμα, δ ιότι ο Χ άτον έδρασε αρ­κετά συνετά για τα δ εδ ομ ένα τη ς κατάστασης. Εχοντας εκφράσει επ ιφυλάξεις για τη βιωσιμότη­τα τω ν σχεδίων υπεράσπισης τη ς Ρανγκούν, φ ρό­ντισε να εγκατασ τήσ ει σταθμό εφοδίω ν στο Μα- νταλέυ , 645 χλμ. βορείως τη ς Ρανγκούν, γνω ρίζο­ν τα ς πόσο σημαντικό ή ταν να δ ια τηρ ηθ εί ανοι­κτός ο Δ ρόμος τη ς Βιρμανίας, μέσω το υ οποίου α- νεφ οδ ιάζονταν και οι Κινέζοι του στρατάρχη Τσιάνγκ Κάι-Σεκ.

Ο Α λεξά ντερ αρχικά δ εν ενσ τερνίσ θηκε τις

60 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θωμ

άς

Νούσ

ιας

/Εκδ

όσει

ς ΠΕ

ΡΙΣΚ

ΟΠΙ

Ο

2008

© VINCENZO AULETTA

M itsubishi A 6M 2 M o d e l 21 Zero μ ε χε ιρ ισ τή τον κ ελ ευ σ τή Σαμπ ούρο Σακαι. κω δικός V-103, Σμηναρχία Ταϊνάν, Μτταλί, Ο λλανδικές Α να τολ ικές Ιν δ ίες , Φ εβρουάριος 1942. Μ ε τά την κατάληψ η των Φιλιππινών, σειρά είχαν οι Ο λλανδικές Α να τολ ικές Ινδ ίες , η κατάληψ η των οποίων ο λοκληρ ώ θηκε τον Μ ά ρ τιο του 1942. To A 6 M 2 Z e ro δ ιέ θ ε τ ε κ ινητήρα Nakajim a NK1C Sakae 12 των 950 hp, που του έδ ιν ε μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 534 km /h. Είχε εκ π έτα σ μ α 12 m, μήκος 9,06 m και ύψος 3,05 m. Ο μόνιμο ς οπλισμός του α π ο τελ ε ίτο από δύο πολυβόλα των 7,7 m m στο ρόγχο ς (με 500 φ .α .ο .) και δύο π υροβόλα των 20 m m (με 60 β.α.ο.) σ τις π τέρ υ γ ες . Μ π ορ ούσ ε να μ ε τα φ έ ρ ε ι φ ο ρ τίο δύο βομβών των 60 kg. Εδώ είνα ι βα μμένο μ ε ένα θαμπ ό γκρι αλουμιν ίου και φ έρ ε ι τα εθνό σ η μ α σε β α θύ κόκκινο χρώ μα.Το κάλυμμα του κ ινητήρα είναι μαύρ ο και οι λω ρ ίδες αναγνώ ρισης μπ λε (εικονογράφ ηση για τ ις Ε κδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ : Vincenzo A u le tta /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικώ ν στο ιχείω ν: Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

αμφ ιβολίες του Χ άτον και προσπάθησε να άρει δυναμικά τη ν απειλή για τη Ρανγκούν με μια ά μ ε­ση αντεπ ίθεση στις 5 Μ αρτίου. Μ ολονότι είχαν α- φ ιχθ εί ενισχύσεις, όπως η 7η Τεθωρακισμένη Τα­ξιαρχία, η αντεπ ίθεση δ εν απ έφ ερε ουσιαστικά α­π οτελέσματα. Ο Α λεξά ντερ δ εν είχε π λέον παρά να υ ιοθετή σ ει τ ις θ έσ εις του Χ άτον και δ ιέ τα ξε να εκκενω θ εί η Ρανγκούν στις 6 Μ αρτίου. Μ ε αυτό το ν τρόπο πήγε χαμένη και η μεγάλη προσπάθεια που κατέβαλαν οι « Ιπ τάμενες Τίγρεις» για να υπε­ρασπίσουν τη Ρανγκούν. Οι « Ιπ τάμενες Τίγρεις» ή ­ταν η μονάδα τω ν Αμερικανών χειριστών που πο­λεμούσαν από το 1941 στο πλευρό των Κινέζων, φ έρ οντα ς μάλιστα τα χρώματά τους . Π ετούσαν με αεροσκάφη Curtiss Ρ-40 Warhawk και δ ιοικού- ν το από το ν συνταγματάρχη Κλαίρ Αη Σενώ. Αν και υστερούσαν αριθμητικά , οι « Ιπ τάμενες Τί­γρεις» κατόρθωσαν να δ ιακριθούν κατά τη ν υπε­ράσπιση τη ς Ρανγκούν, καθώς κατέρριψ αν 50 ε ­χθρικά αεροσκάφη με αντίτιμο 20 δικά το υς και δ έκα χειρ ισ τές. Οι Ιάπωνες εισήλθαν στις 8 Μαρ­τίου στην έρημη πόλη, όπου διεπίστωσαν ό τι οι Βρετανοί είχαν πραγματοποιήσει δολ ιοφ θο ρές πριν ξεγλισ τρήσ ουν βορειοδυτικά προς τη ν πόλη Πρόμε.

Την κατάληψη τη ς Ρανγκούν ακολούθησ ε μι­κρό διάλειμμα, κατά τη δ ιάρκεια του οποίου οι α- ν τιμα χόμενες π λευρ ές ενισχύθηκαν όσο μπορού­σαν. Οι Ιάπωνες έλαβαν ως ενίσχυση δύο μεραρ­χ ίες (18η και 56η ), μαζί με δύο συντάγματα αρμά­των, και έφθασαν π λέον να δ ια θ έτου ν στην πε­ριοχή πάνω από 400 αεροσκάφη. Οι Β ρετανο ί έλα ­βαν 1.590 αεροσκάφη από τη Μέση Ανατολή αλλά συνολικά δ εν ενισχύθηκαν στον ίδιο βαθμό με το υ ς Ιάπωνες. Τον Απρίλιο εκ τυ λ ίχ θ η κε η τ ε λ ε υ ­

ταία φάση τη ς μάχης για τη Βιρμανία. Οι Β ρετανοί συγκέντρωσαν 60.000 άνδρες, έχοντας και τη ν υ­ποστήριξη κινεζικών δυνάμεω ν στο αριστερό πλευρό τη ς παράταξής το υς . Η αμυντική το υς διάταξη ε ίχε δ ιεύθυνση από τα ανατολικά προς τα δυτικά, σε απόσταση 240 χλμ. νοτίως του Μαντα- λέυ. Η ιαπωνική 15η Στρατιά επέπεσε στο δυτικό πλευρό τη ς συμμαχικής δ ιά τα ξης και τη ν α ν έτρ ε ­ψε. Ακολούθησε μια υπερκερω τική κίνηση τω ν Ια­πώνων στο αρ ιστερό πλευρό των Συμμάχων, η ο­ποία απ έτρεψ ε τα σχέδια τω ν τελευ τα ίω ν για πα­γίδευση το υ π ροελαύνοντος εχθρού το υ ς και ο­δήγησε σε κατάρρευση το υ μετώπου. Μ έχρι τα μέσα Απριλίου οι Ιάπωνες είχαν καταλάβει τις πε­τρελα ιοπ ηγές στη Γενανγκγιαούνγκ και εκινού- ν το προς το Λάσιο για να ολοκληρώ σουν τη βασι­κή το υ ς αποστολή, δηλαδή τη ν αποκοπή του Δρό­μου τη ς Βιρμανίας.

Υπό α υ τές τις σ υνθήκες, η θέση του περικυ- κλω μένου Μ ανταλέυ ή ταν κρίσιμη και ο Α λεξά ­ν τερ έκρ ινε (ορθά) ό τι ή ταν άσκοπο να το υπερα- σπισθεί. Η μόνη του επιλογή ή ταν να αποσυρθεί δυτικά, προς τη ν Ινδία. Σ τις 26 Απριλίου άρχισε η αποχώρηση τω ν Βρετανών, που κάλυψαν πάνω από 320 χλμ. μέχρι τ ις 30 Απριλίου, οπότε ανατι- νάχθηκε η γέφ υρα Αβα πάνω από το ν ποταμό Ιρα- γουάντυ. Την επ όμενη η μέρα οι Ιάπωνες έφ θαναν στο Λάσιο. Μέσα στον Μάιο δ ιεξήχθη ένας αγώ­νας δρόμου προς τη ν Ινδία και το ν ποταμό Τσί- ντγουιν. Οι Ιάπωνες προσπάθησαν να αποκόψουν τη συμμαχική υποχώρηση και οι Β ρετανο ί αγωνί­ζονταν να προλάβουν τις βροχές των μουσώνων που θα ανέβαζαν τη στάθμη στα ποτάμια και θα υ­πονόμευαν τη ν υποχώρησή τους. Μ ολονότι έχα­σαν όλα τα άρματά το υ ς και μεγάλο μέρος του υ­

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 61

Ο Ν τά γκ λα ς Μ α κ Α ρ θο υ ρ εγ κ α τέ λ ε ιψ ε τ ις Φιλιππίνες υποσχόμενος να επ ισ τρ έφ ει.

Η παράδοση τη ς φ ρουράς το υ Κ ορ έγκ ιντο ρ .

πόλοιπου εξοπλισμού το υ ς το κατόρθωσαν, κυ­ρίως χάρη στη δράση τη ς οπισθοφυλακής το υς και ειδ ικά των αρμάτων. Οι απώλειες τω ν Β ρετα ­νών έφθασαν τις 13.500, ενώ οι Ιάπωνες απώλεσαν μόλις 4.500 άνδρες και έσ τρ εφ α ν ήδη αλλού το ενδ ια φ έρο ν τους.

Η πτώση των ΦιλιππινώνΟι Ιάπωνες ετο ιμά ζοντα ν να δώσουν το τ ε λ ι­

κό κτύπημα στις δυνάμεις των ΗΠΑ και των Φιλιπ­πινών, οι οποίες είχαν καταφ ύγει στη χερσόνησο Μπατάαν τη ς νήσου Λουζόν, ό ταν αποφασίσθη- καν αλλαγές στη διάταξη τω ν δυνάμεώ ν τους. Η 48η Μ εραρχία Πεζικού αντικα τα σ τά θηκε, στις 7-8 Ιανουαρίου 1942, από τη ν 65η Ταξιαρχία και στάλ­θ η κ ε στην Ιάβα, ενώ η 5η Αεροπορική Ομάδα με- τα κ ινή θ η κε στην Ταϊλάνδη. Η 16η Μ εραρχία Πεζι­κού βρισκόταν επίσης σε φάση ανασύνταξης.

Περίπου 80.000 σ τρα τιώ τες από τις ΗΠΑ και τ ις Φιλιππίνες συνωστίζονταν στη χερσόνησο Μπατάαν, με ανεπαρκή εφ όδια και εξοπλισμό. Η χερσόνησος αυτή βρίσκετα ι στη δυτική πλευρά το υ κόλπου τη ς Μανίλα, το ν οποίο χωρίζει από τη θάλασσα τη ς νότιας Κίνας, ακριβώς απέναντι από τη ν πρωτεύουσα τη ς χώρας, και είναι α ρκετά ο­ρεινή. Οι Ιάπωνες επ ιτέθηκα ν στις 9 Ιανουαρίου αλλά μ ετά από δύο εβδομά δες δ εν σημείωσαν ση­μαντική πρόοδο. Α ντίθετα , υπέστησαν α ρ κετές α­πώλειες, καθώς η κύρια επ ιθετική ενέργεια ανα­τ έ θ η κ ε στην άπειρη 65η Ταξιαρχία. Οι 7.000 νεκρο ί και τρ α υμ α τίες και οι χ ιλιάδες ά νδρες που κα τέ ­στησαν ανίκανοι προς υπηρεσία, ανάγκασαν το Ια­πωνικό Α υτοκρατορικό Γενικό Επ ιτελείο να σ τεί­λ ε ι από τη Σαγκάη τη ν 4η Μεραρχία, η οποία, χω­ρίς πλήρη εξοπλισμό και επάνδρωση, δ ιέ θ ε τ ε πε­ρίπου 11.000 άνδρες. Για τη ν ακρίβεια, τα τάγματά τη ς είχαν από τρ ε ις λόχους και τα αντιαρματικά ό­

πλα ή τα ν ανύπαρκτα και ο νοσοκομειακός εξοπ λι­σμός τη ς ανεπαρκής. Γι' αυτό το ν λόγο σ τάλθη­καν επίσης τρ ία ενισχυμένα συντάγματα και μο­νά δες πυροβολικού από τη Μαλαισία και το Χ ονγκ Κονγκ. Η 16η Μ εραρχία και η 65η Ταξιαρχία ενι- σχύθηκαν με 7.000 άνδρες, μέχρι τις αρχές Απρι­λίου, όμως η νέα επ ιθετική ενέργεια ξεκ ίνησ ε με π ροκαταρκτικές επ ιθέσ εις στις 12 Μαρτίου. Την η μέρα εκείνη ο Μακ Αρθουρ δ ια τά χθηκε από το ν Ρούζβελτ να αποχωρήσει από το Κορέγκιντορ. Πράγματι, ο Μακ Αρθουρ αναχώρησε για το Μι- ντανάο και από εκ ε ί για τη ν Αυστραλία, όπου ανέ­λαβε κα θήκοντα Ανώτατου Συμμαχικού Δ ιοικητή Ν οτιοδυτικού Ειρηνικού, με έδρα τη Μ ελβούρνη. Αντικατασ τάτης το υ ορίστηκε, με το ν προσωρινό βαθμό το υ αντισ τρατήγου, ο Τζόναθαν Μ έιχιου «Σκίνυ» (Αδύνατος) Ο υέινραϊτ ο 4ος.

Η κύρια επίθεση έγ ινε στις 3 Απριλίου 1942. Η 16η Μ εραρχία πραγματοποίησε μια παραπλανητι­κή ενέργεια στα δυτικά , τη ν ώρα που στα ανατολι­κά εφορμούσαν η 4η Μ εραρχία και το απόσπασμα του υποστρατήγου Καμεϊχίρο Ναγκάνο, με 3.939 άνδρες, ενώ η 65η Ταξιαρχία κ ινήθ ηκε στον κ ε ­ν τρ ικό τομέα . Π ροηγήθηκε 5ωρος βομβαρδισμός από ξηρά και αέρα, το ν οποίο ακολούθησ ε έφ ο ­δος το υ πεζικού με τη ν υποστήριξη ορισμένων αρμάτων. Οι αντίπαλοι τω ν Ιαπώνων υποχώρησαν και η 16η Μ εραρχία μ ετα κ ινή θ η κε στα ανατολικά και μαζί με τη ν 4η Μ εραρχία π ροω θήθηκε νότια για να εκκαθαρίσ ει τ ις εχθ ρ ικ ές θέσ εις . Οι 75.000 εξα σ θ ενη μ ένο ι και ευρ ισ κόμενοι στα όρια του λ ι­μού Α μερικανοί και Φιλιππινέζοι σ τρατιώ τες, υπό τ ις δ ια ταγές το υ υποστρατήγου Ε ντουαρντ Πό- σ τελ Κινγκ, παραδόθηκαν στις 9 Απριλίου, όμως άλλοι 10.000 βρίσκονταν οχυρω μένοι στο νησάκι Κ ορέγκιντορ, στα νότια τη ς χερσονήσου Μπατά­αν, και σε άλλα νησάκια του κόλπου τη ς Μανίλα. Οι ά νδρες που α ιχμαλω τίστηκαν στη χερσόνησο Μπατάαν αναγκάστηκαν να καλύψουν πεζή από 100 μέχρι 140 χλμ., τη ν απόσταση που το υς χώριζε από τα στρατόπεδα συγκέντρω σής το υ ς στην πό­λη Σαν Φερνάντο. Ελάχιστοι ή τα ν τυχερο ί και κά­λυψαν ένα μ έρ ος τη ς διαδρομής επιβιβασμένοι σε φορτηγά. Η πορεία ξεκ ίνησ ε από τη ν πόλη Μα- ρ ιβ έλες και κράτησε μία εβδομάδα. Ολο αυτό το διάστημα, εκ τό ς από τη ν πείνα, τη ν κόπωση, τη δί­ψα και τ ις ασ θένειες , είχαν να αντιμετω πίσουν και τη ν απάνθρωπη συμπεριφορά τω ν συνοδών τους. Δ εν είναι, συνεπώς, περίεργο που χ ιλιάδες πέθα- ναν κατά τη δ ιάρκεια τη ς δ ια βόητης εκ ε ίν η ς πο­ρείας που ονομάστηκε εύγλω ττα «Η πορεία θανά­το υ τη ς Μπατάαν». Ο ακριβής αρ ιθμός τω ν θ υ μ ά ­τω ν δ εν είναι γνωστός, επειδή α ρ κετο ί ά νδρες κατόρθωσαν να διαφύγουν κατά μήκος τη ς δ ιαδρομής, ωστόσο γνω ρίζουμε ό τι σ τον προορι­σμό έφθασαν 54.000 από τις 75.000 περίπου αιχ­μαλώτους. Τα θ ύμ α τα υπολογίζονται σε 5.600

62 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Οι Ιάπω νες π ανηγυρίζουν την κατάληψ ητη ς χερσονήσου Μ π ατάαν και την εξο υ δ ετέρ ω σ ητων ε κ ε ί εγκλω βισμένω ν εχθρ ικώ ν δυνάμεων.

έως 10.600 νεκρούς, στη συντριπτική πλειοψηφία το υς , περίπου 90%, Φιλιππινέζους.

Το βραχώδες Κ ορέγκιντορ, γνωστό και ως «Ο Βράχος», ή λεγχε τη ν είσοδο σ τον κόλπο τη ς Μα­νίλα με πυροβόλα, όλμους και αντιαεροπορικά ό ­πλα σε π ροετο ιμασ μένες θέσ εις . Ενα σύστημα υ­πόγειων καταφυγίω ν και διαδρόμων εξασφάλιζε κάλυψη στη φρουρά, ραχοκοκκαλιά τη ς οποίας ή ­ταν το 4ο Σύνταγμα Πεζοναυτών. Η σ υγκεκρ ιμένη μονάδα δ ιο ικείτο από το ν συνταγματάρχη Σάμι- ο υ ελ Χάουαρντ και ή τα ν από τ ις π αλα ιό τερες του Σώματος των Πεζοναυτών. Το νησί βομβαρδιζόταν συνεχώς από τα τέλη του περασμένου Δ εκεμ β ρ ί­ου μέχρι τη ν πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου και στη συνέχεια γίνονταν σποραδικές επ ιδρομές μ έ­χρι τ ις 24 Μ αρτίου, οπ ότε οι επ ιθέσ εις εντα τικο - ποιήθηκαν εκ νέου. Παράλληλα το νησί βομβαρ­δ ιζόταν και από το πυροβολικό, από τις αρχές Φε­βρουάριου. Μ ετά τη ν παράδοση τω ν Αμερικανών και τω ν Φιλιππινέζων στη χερσόνησο Μπατάαν, α­π ελευθερώ θ ηκα ν κι άλλα πυροβόλα για να σφυ- ροκοπήσουν το Κ ορέγκιντορ. Συνολικά το έ κ τα ­σης εννέα τετραγω νικώ ν χ ιλ ιομέτρω ν νησί βομ ­βαρδιζόταν από 116 πυροβόλα που δ ιέθ ετα ν ποι­κιλία δ ιαμετρημάτω ν, από 75 έως 240 mm. Η από­βαση στο νησί α να τέθη κε αρχικά στο απόσπασμα Ναγκάνο αλλά στη συνέχεια τη ν αποστολή αυτή α- νέλα βε η 4η Μεραρχία. Η επίθεση ορίσ τηκε για

τη ν 5η Μαϊου και η αναχώρηση θα γινόταν από τη χερσόνησο Μπατάαν.

Μ ολονότι οι δυνάμεις απόβασης κ ινήθηκαν υπό τη ν κάλυψη του σκότους, οι π αράκτιες πυρο­βολαρχίες το υ νησιού «θέρισαν» το υς εισβολείς. Πάντως οι άνδρες τη ς φρουράς δ εν είχαν τα μέσα να αντισ ταθούν για πολύ και παραδόθηκαν στις 6 Μαϊου, μ ετά από επίσημη ανακοίνωση το υ αντι- στρατήγου Ουέινραϊτ, ο οποίος επίσης συνελή- φθη αιχμάλωτος. Μ ετα ξύ τω ν αιχμαλώτων ή ταν και ο υποστράτηγος Τζωρτζ Μούρ, δ ιο ικη τής του Κ ορέγκιντορ. Την ίδια τύχη είχαν και οι άλλες τρ ε ις οχυρω μένες νησ ίδες τη ν επ όμενη ημέρα. Οι απώλειες των Ιαπώνων ή τα ν τ έ το ιε ς ώστε ολό­κληρες μονάδες, όπως το 20ό Σύνταγμα, έπαψαν

Ο α ντισ τρ ά τη γ ο ς Τ ζόναθαν Ο υ έινρ α ϊτ ανακοινώ νει από το ραδιόφω νο την παράδοση των αμερικανικώ ν δυνάμεω ν, παρουσία Ιάπωνα δ ιερ μ ηνέα .

Ο Ν τά γκ λα ς M a x Α ρ θο υ ρ και ο α ν τικ α τα σ τά τη ς του , Τζόνα&αν Μ έιχ ιου «Σκίνυ» (=Α δύνατος) Ο υ έινρ α ϊτ ο 4ος.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 63

να υπάρχουν, ενώ άλλες, όπως η 65η Ταξιαρχία δ εν αποτελούσαν πια μάχιμες μονάδες. Σ υγκεκρ ι­μένα, η 65η Ταξιαρχία μ ετα φ έρ θ η κε ατο βόρειο τμ ήμ α του Αουζόν και α νέλαβε κα θήκοντα στρα­το ύ κατοχής.

Παράλληλα με τ ις μάχες στη χερσόνησο Μπα­τάαν και στο Κ ορέγκιντορ, το 33ο Σύνταγμα Πεζι­κού το υ συνταγματάρχη Τατσουνόσκε Σουζούκι, μαζί με μια μονάδα αναγνώρισης, κα τέλα βε το νο­τ ιό τερ ο τμήμα τη ς νήσου Αουζόν, εμπ οδίζοντας τη ν αποστολή εφοδίω ν στο Κ ορέγκιντορ. Μ έχρι το ν Απρίλιο είχαν ξεκ ινήσ ε ι επ ιχειρήσεις για τη ν κατάληψη του νησιού Μ ιντόρο και τω ν άλλων νη ­σιών που ανήκουν στο σύμπλεγμα των νήσων Βι­ζάγιας, το οποίο μαζί με τη Λουζόν και το Μιντα- νάο απ οτελούν τα τρ ία κύρια νησιωτικά συμπλέγ-

«Η π ορεία θ α ν ά το υ Ι-ιατα τω ν Φιλιππινών. Στις 10 Απριλίου το απόσπα- το υ Μ π ατάαν» . σμα Καβαγκούτσι αποβιβάστηκε στο νησί Τσέ-

μπου και μέχρι τη 19η Απριλίου είχε καταβάλει τη ν άμυνα τω ν 6.500 υπερασπιστών του. Το Πα- νάυ, άλλο νησί του συμπλέγματος, καταλήφ θηκε τη ν επ όμενη ημέρα, μ ετά τ ις αποβάσεις που έγι- ναν σε διάφορα σημεία από το απόσπασμα Καβα- μούρα μ ετα ξύ 16ης και 18ης Απριλίου. Τα υπόλοι­πα νησιά του σ υγκροτήματος κατελήφ θησ αν από το απόσπασμα Ναγκάνο μ ετα ξύ τη ς 20ής και τη ς 25ης Μαϊου.

Το νο τιό τερ ο - και δ εύ τερ ο σε μ έγ εθ ο ς - νησί τω ν Φιλιππινών, το Μ ιντανάο, φ ιλοξενούσ ε ακόμη σ ημαντικές δυνάμεις Αμερικανών και Φιλιππινέ- ζων, οπότε έγινε, φυσιολογικά, ο επόμενος στό­χος τω ν Ιαπώνων, οι οποίοι κατείχαν τη νότια ακτή του ήδη από το ν Δ εκέμβρ ιο του 1941. Το απόσπα­σμα Καβαγκούτσι αποβιβάσθηκε στο κεντρ ικό τμήμα της δυτική ς α κτής του Μ ιντανάο στις 29 Απριλίου. Ακολούθησαν αποβάσεις στο βόρειο και στο δυτικό τμ ήμ α από τα αποσπάσματα Μιού- ρα και Καβαμούρα, καθώς και από ά λλες δυνά­μεις στις αρχές Μαϊου. Η αντίσταση τω ν Α μερ ικα ­νών και τω ν Φιλιππινέζων ή ταν σθεναρή αλλά τ ε ρ ­ματίσ τηκε στις 10 Μαϊου. Την ημέρα εκείνη ο υ­π οστράτηγος Ουίλιαμ Σαρπ, δ ιο ικη τής των δυνά­μεων που δρούσαν στις κ εν τρ ικ ές Φιλιππίνες, δ ιέ ­τα ξε τη ν παράδοση των υπό τις δ ιαταγές του Αμερικανών και Φιλιππινέζων στρατιωτών.

Οι τ ε λ ε υ τα ίες α μερ ικα νικές και φιλιππινέζι- κες δυνάμεις π αραδόθηκαν στις 9 Ιουνίου, αν και ορισ μένες μ ικρές ομάδες αποσύρθηκαν σε ο ρ ει­νά εδάφη και δ ιεξήγαγαν α νταρτοπ όλεμο σε βά­ρος τω ν δυνάμεω ν κατοχής. Αλλω στε οι Ιάπωνες προτίμησαν να καταλάβουν μόνο τα μεγάλα και τα μεσαία αστικά κέντρα , χωρίς να δ είξο υν μεγάλη προθυμία να κυριεύσουν τα πιο δυσπρόσιτα μέρη τη ς χώρας. Οι επιχειρήσεις στις Φιλιππίνες τους κόστισαν 10.000 νεκρούς, απώλειες που θ εω ρή ­θ ηκα ν μ εγά λες σε σχέση με εκ ε ίν ες που είχαν κα­τά τη δ ιάρκεια άλλων επ ιθετικώ ν ενεργειών. Είναι χαρακτηρισ τικό ό τι ορ ισ μένες μονάδες χρειάσ τη ­κε να ανασ υγκροτηθούν μέχρι και δύο φορές. Επιπλέον σε μ ερ ικές περιπτώσεις κατέσ τη ανα­γκαία η αποστολή ενισχύσεων για να καμφ θεί η α­ντίσταση του αντιπάλου. ΓΥ α υτούς το υς λόγους ο δ ιο ικη τής τη ς 14ης Στρατιάς, αντισ τράτηγος Μασαχάρου Χόμα, έγ ινε μεν δ εκ τό ς ως ν ικητής στο Τόκιο αλλά στην ουσία τ έ θ η κ ε στο περιθώριο από το Ιαπωνικό Α υτοκρατορ ικό Γενικό Επιτελείο, εξω θο ύμ ενο ς σε παραίτηση το 1943.

Εισβολή στις Νότιες Θάλασσες

Ο κεν τρ ικός Ειρηνικός είναι μια τεράσ τια π ε­ριοχή με χ ιλιάδες νησιά, ανάμεσα στα οποία ξεχω ­ρίζουν συμπλέγματα νήσων και νησιά όπως τα

64 01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Μάρσαλ, οι Καρολίνες, οι Μ αριάνες και το Παλά- ου. Από τη δ εκα ετία του 1920 η Ιαπωνία ή λεγχε με το ν 4ο Στόλο τη ς , ως εντολοδόχος τη ς Κοινωνίας τω ν Εθνών (ΚτΕ), περισσότερα από 2.000 νησιά κάθε μ εγ έθ ο υ ς σ τον κεντρ ικό Ειρηνικό, με ε ξα ί­ρεση το νησί Γκουάμ που ήλεγχαν οι ΗΠΑ. Μ ετά τη ν αποχώρηση τη ς Ιαπωνίας από τη ν ΚτΕ η Ιαπω­νία δημιούργησε ένα αυτόνομο σύστημα άμυνας για τα νησιά αυτά, το οποίο βασιζόταν σε τρ ία κ έ ­ντρα: Τζαλουίτ, Τρούκ και Σαϊπάν. Ο 4ος Σ τόλος δ ιέ θ ε τε απ οβατικές μονάδες, ελα φ ρ ές δυνάμεις και αεροπορικούς σχηματισμούς για να προστα­τε ύ ε ι τα νησιά.

Ο ταν ξεκ ίνησ ε ο π όλεμος, ο 4ος Σ τόλος είχε αναλάβει τη ν αποκοπή τη ς ζω τικής γραμμής ανε­φοδιασμού που ένω νε τη ν Ω κεανία με τ ις ΗΠΑ. Παράλληλα ό φ ε ιλ ε να καταλάβει τα νησιά Ουέηκ, Νέα Βρετανία, Γκουάμ και Τζίλμπερτ και α ρ γό τε ­ρα τα νησιά το υ Σολομώ ντος, τα οποία κατείχαν δυνάμεις τω ν ΗΠΑ και τη ς Βρετανίας. Ακόμα του είχε α να τεθε ί η προστασία τω ν θαλάσσιων δρό­μων από τη ν εχθρ ική δραστηριότητα , π ροκειμέ- νου να μη δ ια ταραχθεί η κυκλοφορία τω ν φιλιών πλοίων στην περιοχή.

Μ ετά τις π ρώ τες καταλήψ εις νήσων στα τέλη το υ 1941, το απόσπασμα Νοτίων Θαλασσών του υ­ποστρατήγου Τομιτάρο Χόριι αναχώρησε από το Γκουάμ, στις 14 Ιανουαρίου 1942. Α π οτελε ίτο από 4.886 άνδρες, που προέρχονταν από τη ν 55η Μ ε­ραρχία Πεζικού. Το εν λόγω απόσπασμα δ ιέ θ ε τε μονάδες πεζικού, μηχανικού, υγειονομικού και π υροβολικού, καθώς και αντιαρματικά και α ν τια ε­ροπορικά όπλα. Αποστολή το υ ή τα ν η κατάληψη τη ς πόλης Ραμπαούλ, που βρισκόταν στο νησί τη ς Νέας Βρετανίας, στο αρχιπέλαγος Μπίσμαρκ, στο πλαίσιο τη ς «Επιχείρησης R». Από τις 20 Ιανουάρι­ου η Ραμπαούλ και ά λλες π όλεις βομβαρδίστηκαν από το υ ς Ιάπωνες, Μ όνη προστασία τη ς Ραμπα­ούλ ή ταν οι 1.400 Αυστραλοί σ τρατιώ τες, που δεν υποστηρίζονταν όμως από αεροπ ορικές δυνά­μεις, ο ύ τε ήλπιζαν να ενισχυθούν ή να απομα­κρυνθούν.

Μοιραία, ό ταν αποβιβάστηκαν στο νησί οι Ιά­πωνες, μ ετά τα μεσάνυκτα τη ς 23ης Ιανουαρίου, οι υπερασπιστές τη ς πόλης απωθήθηκαν προς τις β ό ρε ιες α κτές , όπου μόνο 40 από α υτούς δ ιέφ υ ­γαν. Οι ιαπωνικές αποβάσεις επ εκτά θ ηκα ν και στο υπόλοιπο νησί το ν Φ εβρουάριο και το ν Απρίλιο. Η Νέα Βρετανία μετα τράπ ηκε σε «αγκάθι» για τους Συμμάχους, δ ιότι οι Ιάπωνες οχύρωσαν το νησί και κατασκεύασαν εκ ε ί αεροδρόμια, καθιστώντας το βάση του 8ου Στόλου, ο οποίος ανέλαβε τα κα­θ ή κο ντα του 4ου Στόλου στις Ν ότιες Θάλασσες. Ηδη η πόλη και το λιμάνι τη ς Ραμπαούλ χρησ ιμέυ­σαν ως βάση, ό ταν στις 8 Απριλίου ιαπωνική δύνα­μη που αναχώρησε από εκ ε ί κα τέλα βε τα νησιά το υ Ναυαρχείου.

Το α ντιτορ π ιλ ικό « Vampire» του Α υστραλιανού Βασιλικού Ν αυτικο ύ .

Στις 22 Ιανουαρίου άρχισαν και οι επ ιθέσ εις ε ­ναντίον τω ν νησιών του Σολομώ ντος, με το ν βομ­βαρδισμό του κέντρου διοίκησης τω ν νησιών στο νησί Τουλάγκι. Οι αποβάσεις που έγιναν στις 30 Μ αρτίου στα νησιά του Σολομώ ντος (Μ πουγκεν- βίλ, Μπούκα, Σόρτλαντ), όπως και οι περισσότε­ρες απ οβατικές ενέρ γε ιες , α να τέθηκα ν στους άν­δ ρες τω ν Kaigun Tokubetsu Rikusentai (Ε ιδικές Ν αυτικές Αποβατικές Δυνάμεις - ΕΝΑΔ). Οι σχη­ματισμοί τω ν ΕΝΑΔ είχαν, τουλάχιστον στην αρχή του πολέμου, υψηλό ηθ ικό και ανώ τερο επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ στις τά ξε ις το υ ς υπηρετούσαν ακόμη και μονάδες αλεξιπτωτιστών. Ηταν εξοπ λι­σμένοι με κά θε ε ίδους χρήσιμο υλικό: από ελα ­φρά άρματα μάχης μέχρι αμφίβια οχήματα και από πυροβόλα των 75 mm μέχρι όλμους τω ν 81 mm. Η α νω τερότητα τη ς εκπαίδευσής το υ ς και η - σε γ εν ικ ές γραμμές - χαμηλή π οιότητα τω ν στρα­τευμ ά τω ν που αντιμετώπισαν στην αρχή το υ πο­λέμου, κατέστησαν τις ΕΝΑΔ ιδιαίτερα α π οτελε­σματικές.

Η ιαπωνική επέκταση δ εν γνώ ριζε όρια. Τα νη ­σιά Μπαλί και Τιμόρ κα τα κτήθηκα ν στις 19 και 20 Φεβρουάριου. Στις 4 Μαϊου κατελήφ θησ αν τα νησιά Τουλάγκι και Γκαβού- του, στο νησιωτικό σύ­μπλεγμα του Σολομώ­ντος, και στα μέσα Ιου­νίου ξεκ ίνησ ε η κατα­σκευή του αεροδρομίου στο νησί Γκουανταλκα- νάλ. Οι επ ιχειρήσεις στη Νέα Γουινέα άρχισαν με μι­κρής κλίμακας απ οβατικές ενέρ γε ιες στο βόρειο τμ ή ­μα του νησιού, το ν Απρίλιο του 1942. Σταδιακά και εκ ε ί δημ ιουργήθηκαν διάδρομοι και ά λλες εγκαταστάσεις. Πε­ρισσότερο ε νδ ιέφ ερ ε το υ ς Ιά­πωνες ο κόλπος Χούρον, στο α­νατολικό τμήμα του νησιού. Οι

Αφίσα μ ε αντι-ιαπωνικό π εριεχόμ ενο που β α σ ίζετα ισ τη συχνά απάνθρωπη συμπ εριφ ορά των Ιαπώνων απ έναντι σ τους α ιχμαλώ τους τους .

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 65

Α ερ ο φ ω το γρ α φ ία από την αεροπορική επ ιδρομή στο Ν τά ργου ιν τη ς Α υσ τρ αλία ς.

Το σ τρ α τόπ εδο σ υγκέντρω σ ης κατο ίκω ν των ΗΠΑ μ ε ιαπωνική κατα γω γή στο Μ α ντζα νά ρ τη ς Κ αλιφόρνια.

επιχειρήσεις εκ ε ί δ ιεξήχθησ αν το ν Μ άρτιο και το ν Απρίλιο, πάλι με α φ ετηρ ία τη Ραμπαούλ και με συμμετοχή τω ν ΕΝΑΔ και του 144 Σ υντά γματος Πεζικού,

Από τις 18 Μαϊου ο έλεγχο ς τω ν επιχειρήσεων του Αυτοκρατορικού Σ τρατού στις Ν ότιες Θάλασ­σες πέρασε στα χέρια τη ς 17ης Στρατιάς. Δ ιοικη­τή ς του σχηματισμού ή ταν ο αντισ τράτηγος Σεϊκί- τσι Χ ιακουτάκε. Από το ν Ιούλιο 6άση τη ς 17ης Στρατιάς ή ταν η Ραμπαούλ. Οι μονάδες τη ς παρέ- μειναν σ την πόλη Νταβάο, στο νότιο τμ ήμ α των Φιλιππινών, ενώ το απόσπασμα τω ν Νοτίων Θα­λασσών έδ ρ ευ ε στη Ραμπαούλ.

Η ιαπωνική απειλή για τη ν Αυστραλία φαινό­ταν κοντινή κατά τη δ ιάρκεια των μαχών για τη ν Ιάβα και τη ν Παπούα - Νέα Γουινέα. Οι Αυστραλοί προσπάθησαν να επαναφέρουν στη χώρα άνδρες και υλικό τα οποία είχαν σ τείλ ει στο μέτωπο τη ς Ευρώπης και αυτή η επιλογή το ύ ς οδήγησε σε προστριδή με το Λονδίνο. Οι π ροετο ιμασ ίες στη νησιωτική ήπειρο θύμιζαν μάχη τη ς Αγγλίας σε μι­κρογραφία, καθώς χ ιλιάδες ε θ ελ ο ν τές κατατάσ­

σονταν σε μονάδες τη ς εθνοφ ρουράς και στο Σώ­μα τω ν παρατηρητώ ν για τη ν αντιμετώπιση τω ν ε ­ναέριων επιδρομών.

Στις 19 Φεβρουάριου 1942 βομβαρδίστηκε το λιμάνι του Ντάργουιν, κατά τη δ ιάρκεια τη ς σοβα­ρ ό τερ η ς ιαπωνικής επ ιδρομής εναντίον του αυ­στραλιανού μητροπ ολιτικού εδάφ ους. Σ την επι­χείρηση έλαβαν μ έρος 242 ιαπωνικά αεροσκάφη: 81 τορπιλοπλάνα Nakajima Β5Ν «Kate», 71 βομβαρ­διστικά Aichi D3A «Val», 54 συμβατικά βομβαρδι­στικά (27 Mitsubishi G3M «Nell» και 27 Mitsubishi G4M «Betty»), καθώς και 36 μαχητικά Mitsubishi Α6Μ «Zero». Τα ιαπωνικά αεροσκάφη απογειώθη­καν από χερσαίες βάσεις ή απονηώθηκαν από α ε­ροπλανοφόρα και επ ιτέθη κα ν σε δύο κύματα, το πρωινό και το μεσ ημέρ ι τη ς 19ης Φεβρουάριου. Τα μόνα αξιόλογα αεροσκάφη που θα μπορούσαν να τα αναχαιτίσουν ή τα ν 11 αμερικανικά μαχητικά Ρ- 40, καθώς τα υπόλοιπα ή ταν απαρχαιωμένα και α­κατάλληλα.

Απ οτέλεσμα τη ς επ ιδρομής ή ταν ο θάνατος 251 ανθρώπων, ο τραυματισ μός άλλων 400 και η καταστροφή 23 αεροσκαφών και δ έκα πλοίων, ε ­κτός από τις ζημ ιές σε αεροπ ορικές και ναυτικές εγκαταστάσεις. Ανάμεσα στα πλοία που βυθίσ θη­καν ή ταν και το αμερ ικανικό αντιτορπ ιλικά «Peary».

Μ ετα ξύ τη ς επ ιδρομής στο Ντάργουιν και του Νοεμβρίου του 1942 σημειώ θηκαν 62 ιαπωνικές ε ­π ιδρομές στη βόρεια και στη βορειοδυτική Αυ­στραλία. Οι Σύμμαχοι μ ετέφ ερ α ν αλλού τις μονά­δ ες επ ιφανείας και ενίσχυσαν τη ν αντιαεροπ ορι­κή άμυνα τω ν λιμανιών. Εξάλλου, μ ετά τ ις αερο ­ναυμαχίες στο Μ ιντγουέη και στη Θάλασσα των Κοραλλίων ο κίνδυνος τη ς ιαπωνικής εισβολής α­π ομακρύνθηκε σημαντικά.

Η επιδρομή του Ντούλιτλ

Στις 19 Φεβρουάριου 1942 ο π ρόεδρος Ρούζ- β ελ τ υπέγραψε τη ν εντολή «9066», με τη ν οποία επετράπη η δημιουργία στρατοπέδω ν σ υγκέ­ντρω σης για όλους το υ ς π ολίτες που είχαν κατα­γωγή από ξέν η εχθρική χώρα, για όσο διάστημα δ ιαρκούσε ο πόλεμος. Ο προφανής λόγος ή τα ν η αποφυγή πράξεων δολιοφ θοράς και κατασκοπεί­ας σε βάρος τω ν ΗΠΑ. Σίγουρα μ εμονω μένες επι­θ ε τ ικ έ ς ενέρ γ ε ιες που πραγματοποίησαν ιαπωνι­κά υποβρύχια ενα ντίον τω ν δυτικώ ν ακτών τω ν ΗΠΑ και το υ Καναδά δυαχέραναν τη ν κατάσταση και αύξησαν τις φ οβ ίες τη ς κο ινής γνώμης. Για παράδειγμα στις 23 Φεβρουάριου 1942, το υπο­βρύχιο 1-17 με κυβερνήτη το ν Νισίνο Κόζο πραγ­ματοποίησε τη ν πρώτη επίθεση ξένου σε μητρο- π ολιτικό έδαφ ος τω ν ΗΠΑ από το 1812, ό ταν ανα­δ ύ θ η κε και έπ ληξε τ ις εγκαταστάσεις ενός διυλι-

66 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

στηρίου στη Σάντα Μπάρμπαρα τη ς Καλιφόρνια. Οι ζημιές που προκάλεσε η επίθεση δ εν ή τα ν ση­μαντικές , όμως ο αντίκτυπ ος το υ ς στην κοινή γνώμη ή ταν μεγάλος.

Η οδηγία «9066» αφορούσε κυρίως όσους ε ί­χαν ιαπωνική, γερμανική και ιταλική καταγωγή, ε ί­τ ε ή τα ν ε ίτε δ εν ή τα ν Αμερικανοί π ολίτες. Υπήρ­χαν πάνω από 1.000.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ που σχετίζονταν με τη ν οδηγία, το 65% αυτών Ιταλοί ή ιταλικής καταγωγής, όμως στο μ εγαλύτερο ποσο­στό οι άνθρωποι που οδηγήθηκαν σε τέ το ια στρα­τόπ εδα ήταν ιαπωνικής καταγωγής. Μόνο στη Χα­βάη υπήρχαν 140.000 από αυτούς, ενώ άλλοι120.000 ζούσαν στις ΗΠΑ. Πάνω από το υς μισούς ή τα ν παιδιά και δ ιέθ ε τα ν αμερικανική υπηκοότη­τα. Σε α ρ κετές περιπτώσεις είχαν περιθώριο μό­λ ις 48 ωρών για να εκκενώ σουν τα σπίτια τους. Οι π εριουσ ίες το υς , λόγω τη ς επικρατούσας κατά­στασης, πωλήθηκαν αντί «πινακίου φακής», ενώ τα στρατόπ εδα στα οποία ο δηγήθηκα ν συχνά δεν πληρούσαν ανθρώπινους όρους εστίασης, δ ιαμο­νής και υγιεινής. Ο θάνατος, οι κακουχίες, τα ψυ­χικά τραύματα και ο ρατσισμός ή τα ν η μοίρα των περισσότερων τροφίμων. Η ίδια τύχη επ ιφυλάχθη­κε σε 11.000 - 15.000 Γερμανούς ή Αμερ ικανούς γερμανικής καταγωγής και σε μ ερ ικ ές εκα το ντά ­δ ες Ιταλούς ή Αμερ ικανούς ιταλικής καταγωγής που συνέλαβε το FBI. Η γρήγορη συνθηκολόγηση τη ς Ιταλίας, το 1943, δ ιευκόλυνε τη ν κατάσταση γ ι ’ αυτούς.

Χώροι συγκέντρω σης για το υ ς π ολίτες με κα­ταγωγή από εχθ ρ ικ ές χώρες άνοιξαν από τη ν ά­νοιξη έως το φθινόπωρο του 1942 σε α ρ κ ε τές από τ ις δ υ τικ ές και τ ις κ εν τρ ικ ές Π ολ ιτε ίες τω ν ΗΠΑ, όπως η Καλιφόρνια, η Γιούτα, το Κολοράντο και το Αρκάνσας. Δέκα σ τρατόπεδα φιλοξενούσαν πάνω από 110.000 τροφ ίμο υς και κατά μέσο όρο έ ­μεναν εκ ε ί από 7-19.000 άνθρωποι, για ορισ μένες περιόδους. Π ολλές ο ικο γένε ιες χωρίστηκαν, ενώ όσες δ εν πέρασαν από τα «τεσ τ νομιμοφροσύ­νης» (ερω τήσεις και ενέρ γ ε ιες - όπως όρκοι πί­στης στις ΗΠΑ - με τα οποία καλούντο να αποδεί­ξο υν ό τι δ εν θα ενεργούσαν α ντεθν ικά ) ο δη γή θ η ­καν σε ά λλες εγκαταστάσεις με αυσ τηρότερα μ έ­τρα. Μ ερ ικές σκόρπιες φω νές που διαμαρτυρή- θ ηκα ν για τη ν προφανή καταπάτηση των ανθρω­πίνων δικαιωμάτων, δ εν εισακούσθηκαν, καθώς η οργή για την επιδρομή στο Π ερλ Χάρμπορ δ εν ε ί­χε καταλαγιάσει.

Οι Αμερικανοί χρειάζονταν ως αντιστάθμισμα μια γερ ή δόση εθ ν ικής υπερηφάνειας. Ομως ο ια­πωνικός οδοστρω τήρας δ εν άφ ηνε πολύ χώρο για αισιοδοξία με τις συνεχείς επ ιτυχίες το υ στην Ασία και στον Ειρηνικό. Μια εντυπωσιακή εν έρ ­γεια, όπως ο βομβαρδισμός μητροπ ολιτικώ ν εδα ­φών τη ς Ιαπωνίας, άσχετα με τα όποια πιθανά μα­κροπρόθεσμα οφέλη , θα απ εδείκνυε ό τι ο ε ­

Α ναμένοντας τη μ ετα φ ο ρ ά σ το σ τρ α τόπ εδο σ υγκέντρω σ ης ανθρώπων μ ε ιαπωνική κατα γω γή.

χθρός δ εν είναι ανίκητος. Το πρόβλημα ή τα ν ότι οι ΗΠΑ δ εν δ ιέθ ε τα ν έναν τύπο βομβαρδιστικού που θα μπορούσε να απειλήσει αυτόνομα τη ν Ια­πωνία, ο ύ τε βάσεις τόσο κοντά στα ιαπωνικά νη ­σιά ώστε να τα θέσ ουν εν τό ς τη ς εμβ έλε ια ς των διαθέσιμων βομβαρδιστικών.

Παρόλα αυτά ο π ρόεδρος Ρούζβελτ ασκούσε πίεση, ήδη από το ν Δ εκέμ βρ ιο του 1941, στις ανώ­τ ε ρ ε ς βα θμ ίδες τη ς σ τρατιω τικής ιεραρχίας για να πραγματοπ οιηθεί μια αεροπορική επιδρομή σ την Ιαπωνία και να το νω θ εί το η θ ικό τω ν Α μερ ι­κανών πολιτών. Ο σχεδιασμός τη ς επιχείρησης ξ ε ­κίνησε στα τέλη του 1941, όταν στην Ουάσιν- γκτο ν εξελισ σόταν η σύνοδος «Arcadia». Ιθύνων νους του σχεδιασμού ή τα ν ο πλοίαρχος Ντόναλντ Μ πράντλεϋ Ντάνκαν, ο οποίος υπηρετούσε ως α­ξιω ματικός αεροπορικών επιχειρήσεων στο επ ιτε ­λ είο του ναυάρχου Ερνεστ Τζόζεφ Κινγκ, αρχη­γού του Ναυτικού τω ν ΗΠΑ (US Navy) και επ ικε­φαλής το υ το μ έα Ναυτικών Επιχειρήσεων από τις 18 Μ αρτίου 1942. Τα σχέδια που εκπόνησε ο Ντάν­καν βασίζονταν σε μια ιδέα ενός αξιω ματικού των υποβρυχίων, του πλοιάρχου Φράνσις Λόου. Σύμ­φωνα με τη ν ιδέα αυτή, μοναδική επιλογή ή ταν να βομβαρδιστεί η Ιαπωνία από αεροσκάφη που θα επιχειρούσαν από αεροπλανοφόρα. Η σ υγκεκρ ι­μένη επιλογή ή ταν α ρ κετά παράτολμη. Το ζήτημα σε αυτή τη ν περίπτωση ή τα ν ότι θα δ ιακ ινδύνευ­αν τα πολύτιμα αεροπλανοφόρα, που αποτελού- σαν, μ ετά το Π ερλ Χάρμπορ, τη ν αιχμή του δόρα- το ς του US Navy. Μαζί το υ ς θα κινδύνευαν τα πληρώματα και τα αεροσκάφη τα οποία θα επιχει­ρούσαν τη σχεδόν αυ τοκτον ική αυτή επιδρομή.

Η επιλογή τη ς επ ιδρομής από αεροπλανοφό­ρα θα αποκτούσε α ρκετή βιω σιμότητα εάν χρησι­μοποιούντο δ ικ ινητήρ ια βομβαρδιστικά τη ς Α ερ ο ­πορίας Στρατού, δ ιότι σε αυτή τη ν περίπτωση η α- πονήωση τω ν αεροσκαφώ ν θ α γινό ταν από πιο μ ε­γάλη απόσταση, πιο ασφαλή για τα αεροπλανοφό­ρα. Το πρόβλημα ή τα ν ό τι π οτέ δ εν είχε επιχειρη- θ ε ί κατά το π αρελθόν παρόμοια απονήωση. Οι δ ιαθέσ ιμοι για τη ν επιχείρηση τύποι αμερ ικανι­κών μέσων βομβαρδιστικώ ν ή ταν α ρ κετο ί αλλά σ την πλειοψ ηφία το υ ς ακατάλληλοι για τη ν απο-

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 67

ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

• Η κατάληψη της Σιγκαπούρης σηματοδότησε μια σειρά από ιαπωνικές ακρότητες σε βάρος αιχμαλώτων και αμάχων. Χαρα­κτηριστική είναι η περίπτωση του νοσοκομείου των στρατώνων «Αλεξάνδρα». Οι Ιάπωνες σφαγίασαν, κυρίως με λογχισμό, α­σ θενε ίς και προσωπικό μέσα σε δύο ημέρες (14-15 Φ εβρουάρι­ου).• Τη νύκτα της 8ης προς την 9η Μαϊου πυροβολητές που υπηρε­τούσαν στη φρουρά της Κεϋλάνης και συγκεκριμένα στο νησί Χόρσμπουργκ, στασίασαν. Αφού η στάση τους κατεστάλη, τρεις από αυτούς εκτελέστηκαν. Ηταν οι μόνοι άνδρες από τη Βρετα­νική Κοινοπολιτεία που εκτελέστηκαν για στάση σε ολόκληρο τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.• Ο λοχαγός Λιούις Μπούς, αιχμάλωτος των Ιαπώνων, πριν κατα- ταγεί στον Β ρετανικό Στρατό είχε υπηρετήσει ως δάσκαλος στο Τόκιο. Από το ακόλουθο περιστατικό φαίνεται ότι η ιαπωνική νο­οτροπία εξέπ ληττε πολλές φορές και τον ίδιο: «Ενας από τους άνδρες μας, νομίζω ότι ήταν στρατιώτης στο Σύνταγμα του Μί- ντλσεξ, κατόρθωσε να φ τιάξει μία στοά από την καλύβα του έως την καντίνα του Ιαπωνικού Στρατού και για μια περίοδο κατόρ­θωσε να κλέβει χ ιλιάδες τσιγάρα, σοκολάτες και όλων των ειδών τις π ολυτέλειες ...τις οποίες πουλούσε μετά σε συγκρατουμέ- νους του. Οταν συνελήφθη περιμέναμε, βέβαια, ότι θα αποκεφα­λιζόταν δημόσια, διότι σε ξυλοφόρτωναν και μόνο που έπαιζες τα μάτια σου κατά τις πρωινές παρελάσεις. Ομως αυτός ο τύπος ο- δηγήθηκε στο ιαπωνικό στρατοδικείο και δ ιατάχθηκε να παρα- μείνει στο στρατόπεδο επί έξι εβδομάδες, χωρίς να του επ ιτρέ­πεται να βγαίνει έξω με τους συντρόφους του στις ομάδες εργα­σίας. Κι αυτός ο τύπος εμφανίστηκε με μια πινακίδα στο στήθος και μία άλλη στην πλάτη που έγραφαν απλά «Είμαι κλέφτης» στα αγγλικά και στα ιαπωνικά. Ενας Ιάπωνας φρουρός ή λθε και μου είπε: «Λοχαγέ Μπούς», αυτή η τιμωρία είναι φρικτή για τον δύ­στυχο άνδρα, πόσο τρομερά εξευτελ ισ τική!». Αυτό με άφησε ά­ναυδο, όμως ο τύπος έμ εινε στο στρατόπεδο επί έξι εβδομάδες, οι φύλακες του έδιναν μέρος από το συσσίτιό τους, του έδιναν και τσιγάρα. Προφανώς δεν θα είχε ζήσει πάλι μια τόσο υπέροχη περίοδο στη ζωή του ως αιχμάλωτος πολέμου».• Ο στρατιώτης α ’ τάξης Σαντάο Μουνεμόρι σκοτώ θηκε πολε­μώντας τον Απρίλιο του 1945 στη Σεραβέτσα της Τοσκάνης, υπη­ρετώντας στο 442 Σύνταγμα. Αφού εξουδετέρω σε δύο θέσ εις πολυβόλου με χειροβομβίδες, αναζήτησε κάλυψη σε έναν κρατή­ρα από οβίδα, όπου ήδη βρίσκονταν δύο συνάδελφοί του. Οταν μια χειροβομβίδα έπεσε στον κρατήρα, βούτηξε πάνω της και έ ­σωσε τους δύο άνδρες θυσιάζοντας τη ζωή του. Για τη γενναιό­τητά του τιμήθηκε μετά θά να τον με το Μ ετάλλιο Τιμής του Κο­γκρέσου, την ανώτατη αμερικανική στρατιωτική διάκριση. Ο Μουνεμόρι πριν καταταγεί στον Στρατό ήταν τρόφιμος του στρα­τοπέδου συγκέντρωσης για πολίτες με ιαπωνική καταγωγή στο

Μαντζανάρ της Καλιφόρνια. Παρομοίως, πολλοί άνδρες ιαπωνι­κής καταγωγής πολέμησαν στις Α μερικανικές Ενοπλες Δυνά­μεις, αν και οι συγγενείς τους - ή και οι ίδιοι - περιορίστηκαν σε τέτο ια στρατόπεδα. Τέτοια περίπτωση ήταν το (αρχικά ανεξάρτη­το) 100 Τάγμα Πεζικού, που απ οτελείτο στη συντριπτική του πλει- οψηφία από «Νισέι», δηλαδή δ εύτερ η ς γενιάς Αμερικανούς με ιαπωνική καταγωγή. Περίπου 54 χρόνια μετά τον θάνατο του Μουνεμόρι, ο Ερικ Σινσέκι έγ ινε ο πρώτος Ασιάτης - Αμερικανός (με καταγωγή από τη Χαβάη) που προήχθη σε στρατηγό τεσσά­ρων αστέρων και τ έθ η κ ε επικεφαλής του επ ιτελείου του Α μερι­κανικού Στρατού.• Ο αντισυνταγματάρχης Ν τούλιτλ δήλωσε μετά τον πόλεμο για την επιδρομή στο Τόκιο: «Η πραγματική ζημιά που έγ ινε ήταν ε ­λάχιστη. Ημαστε 16 αεροσκάφη, το καθένα με έναν τόννο βομ­βών. Κατά τα τελευτα ία στάδια του πολέμου ...στέλνονταν 500 α­εροσκάφη, το καθένα με δέκα τόννους βομβών. Πάντως (σ.σ. η ε­πιδρομή) είχε κάποια πλεονεκτήματα. Δ εν είχαμε τίποτα άλλο από κακά νέα στην πατρίδα, έτσι ήταν τα πρώτα καλά νέα που πή­ρε ο κόσμος. Ανάγκασε τους Ιάπωνες να αμφισβητήσουν τους πολεμάρχους τους που τους είχαν πληροφορήσει ότι η Ιαπωνία δεν θα δεχόταν ποτέ επ ίθεση. Το πιο σημαντικό από όλα, προ- κάλεσε την παραμονή αεροσκαφών στην Ιαπωνία για την προ­στασία των μητροπολιτικών νήσων, αεροσκαφών τα οποία θα ή­ταν πολύ πιο αποτελεσματικά εφόσον είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν στα νότια, όπου εξελισσόταν ο πόλεμος.• Ο 30χρονος υποπλοίαρχος Τζων Τζέημς «Τζο Τζο» Πάουερς υ­πηρετούσε στην 5η Μοίρα Βομβαρδισμού (VB-5), που επιχειρού­σε με αεροσκάφη κάθετης εφόρμησης Douglas SBD Dauntless από το αεροπλανοφόρο «Yorktown». Κατά τη διάρκεια της αερο­ναυμαχίας στη Θάλασσα των Κοραλλίων είχε δηλώσει σε συνα­δέλφους του με πείσμα ότι θα κατόρθω νε να πλήξει ένα ιαπωνι­κό αεροπλανοφόρο, ακόμη κι αν χρειαζόταν να ακουμπήσει τη βόμβα στο κατάστρωμα. Τη δεύτερη ημέρα της αεροναυμαχίας ο Π αόυερς «βούτηξε» με το αεροσκάφος του εναντίον του αερο­πλανοφόρου «Shokaku». Αν και το αεροσκάφος του φλεγόταν έ­χοντας πληγεί από ένα «Zero», άφησε τη βόμβα των 1.000 lb που μ ετέφ ερ ε από πολύ μικρό ύψος, με αποτέλεσμα να συντρίβει κο­ντά στο ιαπωνικό αεροπλανοφόρο. Το «Shokaku» υπέστη σημα­ντικές ζημιές και ο Πάουερς τιμ ή θη κε μετά θάνατον με το Μ ε­τάλλιο Τιμής του Κογκρέσου.• Ο μαρκήσιος Κοϊτσι Κίντο, λόρδος σφραγιδοφύλακας του Ια­πωνικού Ανακτοβουλίου, δήλωσε για την αεροναυμαχία στο Μι- ντγουέη: «Σε αυτή τη μάχη η Ιαπωνία έχασε τέσσερα αεροπλα­νοφόρα και το γεγονός αυτό άλλαξε τη ροή του ναυτικού πολέ­μου σε βάρος της Ιαπωνίας. Από τό τε και στο εξή ς η Ιαπωνία θα βρισκόταν στην άμυνα, γΓ αυτό πιστεύω ότι η αεροναυμαχία στο Μ ιντγουέη ήταν το σημείο καμπής».

στολή. Τα Douglas Β-18 ΒοΙο ή ταν ήδη ξεπ ερα σ μέ­να το 1942, αν και π έταξαν για πρώτη φορά το 1935. Τα Douglas Β-23 Dragon, παραλλαγή τω ν ΒοΙο, είχαν μεγάλο εκπέτασμα για να επιχειρήσουν από αεροπλανοφόρα. Τα Martin Β-26 Marauder δ εν ε ί­χαν δοκιμασ τεί επαρκώς, ο ύ τε δ ιέθ ετα ν τη ν απαι- το ύ μ ενη ακτίνα δράσης, ε κ τό ς από το ότι χρειά ­ζονταν μεγαλύτερη έκταση για να απογειωθούν από αυτή που μπορούσε να προσφέρει ένα αερο ­πλανοφόρο, Φυσιολογικά οι Α μερικανοί επ ιτελε ίς κα τέληξα ν στο North American Β-25Β Mitchell, ένα ν εό τευ κ το δ ικ ινητήρ ιο αεροσκάφος το οποίο

πραγματοποίησε τη ν παρθενική του εμφάνιση μόλις το 1941. Οι δύο α σ τεροειδούς δ ιά ταξης κι­νη τή ρ ες Wright R-2600-9 Cyclone απέδιδαν μέγιστη ισχύ 1.700 hp και μέγιστη τα χύ τητα 483 km/h. Με εκπέτασμα 20,6 m, μήκος 16,5 m και μέγιστο βά­ρος απογείωσης - με φ ορτίο - περί το υ ς 1 9 1, η α- πονήωση ενός τέ το ιο υ αεροσκάφους από το ν διά­δρομο ενός αεροπλανοφόρου, που είχε μήκος π ε­ρίπου 140 m, πιθανώς με άστατο καιρό, έμοιαζε με αυτοχειρία. Τουλάχιστον η ακτίνα δράσης υπερέ- βαινε τα 2.000 km και αυτό καθιστούσε το ν τύπο κατάλληλο για τη ν επιχείρηση.

68 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Το αεροπλανοφόρο που επ ιλέχθηκε ή ταν το επίσης ν εό τευ κ το «Hornet» (CV-8). Είχε αναλάβει υπηρεσία το ν Οκτώβριο το υ 1941 και είχε καθελ- κυσθεί δ έκα μήνες πριν. Ανήκε στην κλάση «Yorktown» και κυ β ερνή της το υ ή ταν ο 55χρονος πλοίαρχος Μαρκ Αντριου «Πιτ» Μίτσερ. Το μήκος του έφ θ α νε τα 250 m και το εκτόπισμα - με πλήρες φορτίο - πλησίαζε το υ ς 26.5001. Οι τέσσ ερις σ τρό­βιλοι Parsons απέδιδαν 120.000 shp και έδιναν στο «Hornet» μέγιστη τα χύ τητα 32-33 kts. Η εμβ έλεια το υ πλοίου με τα χύ τητα 15 kts έφ θα νε τα 23.200 km. Το αεροπλανοφόρο μπορούσε να φ ιλοξενήσ ει περί τα 90 αεροσκάφη και το πλήρωμά του περιε- λάμβανε 2.919 αξιω ματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες.

Ενα ζή τημα που απασχολούσε το υ ς σχεδια­σ τές τη ς επιχείρησης, ή ταν η τύχη τω ν αεροσκα­φών μ ετά τη ν αποστολή. Α κούστηκαν προτάσεις όπως η προσγείωση των αεροσκαφών στην ΕΣΣΔ ή η αναγκαστική προσθαλάσσωσή το υς κοντά στα αεροπλανοφόρα για να π ερισυλλεγούν τα πληρώ­ματα, όμως α μ φ ό τερ ες οι επ ιλογές απορρίφθη- καν και εγκ ρ ίθ η κε η προσγείωσή το υ ς στην Κίνα, αφού ο αντισ τράτηγος Τζόζεφ Ουώρεν «Βίνε- γκαρ» (Ξύδι) Στίλγουελ, δ ιο ικη τής τω ν αμερ ικανι­κών δυνάμεω ν στο θ έα τρ ο επιχειρήσεων Κίνας- Β ιρμανίας-Ινδίας, εξασφάλιζε τη συναίνεση του Κινέζου πολιτικού και σ τρατιωτικού η γέτη των Εθνικιστών, στρατάρχη Τσιάνγκ Κάι Σεκ.

Η απονήωση τω ν Β-25 υπολογίστηκε να γίνει σε απόσταση μετα ξύ 650 και 1.050 χ ιλιομέτρω ν από τ ις ιαπωνικές α κτές . Ε ξετάσ τηκαν τρ ε ις πα­ραλλαγές για τη ν απονήωση. Η πρώτη αφορούσε απονήωση τη ν αυγή, η δ εύ τερ η τρ ε ις ώ ρες πριν από τη ν αυγή και η τρ ίτη με το λυκόφως. Η πρώτη περίπτωση π ροσέδιδε π λεονεκτή μα τα κατά τη ν πλοήγηση και τη σκόπευση αλλά ε ξ έ θ ε τ ε τα α ε­ροσκάφη σε πιο απ οτελεσ ματικό αντιαεροπορικό πυρ. Η δ εύ τερ η χρησιμοποιούσε καλύτερα το στοιχείο του αιφνιδιασμού αλλά απαιτούσε ν υ κ τε ­ρινή απονήωση, με ό ,τι αρνητικό συνεπαγόταν αυτό. Η τρ ίτη παραλλαγή, η οποία φα ινόταν ως πιο κατάλληλη, αύξανε τ ις π ιθα νότη τες επιβίω­σης τω ν αεροσκαφών και τω ν πλοίων συνοδείας αλλά θα δυσχέραινε τη σκόπευση. Το αρχικό σχέ­διο του Ντάνκαν π ρότεινε ως ιδανική περίοδο για τη ν επιχείρηση το ν μήνα Απρίλιο. Ο ναύαρχος Κ ινγκ ενέκρ ινε το σχέδιο του υφισταμένου του και ο Ν τάνκαν ή ταν σε θέση να παρουσιάσει τη ν τελ ική μορφή του σχεδίου σ τον επ ικεφαλής τη ς Army Air Forces/AAF (Αεροπορία Στρατού), α ντι­σ τράτηγο Χένρυ Χάρλεϋ «Χαπ» Αρνολντ.

Ο Αρνολντ δ εν χρειάσ τηκε να ερευνήσ ει πολύ για το ν επ ικεφαλής τη ς αποστολής. Τα διαπιστευ­τήρια του αντισυνταγματάρχη Τζέημς Χάρολντ «Τζίμμυ» Ν τούλ ιτλ μιλούσαν από μόνα το υς: έ ­μπειρος χειρ ιστής, με λαμπ ρές πανεπιστημιακές

σπουδές, σ υμμετοχές σε αγώνες, κάτοχος ρεκόρ, γνώ στης τη ς αεροπορικής τεχνολογίας και α ρ κε­τά θα ρραλέος για να π ροσφ ερθεί εθ ελο ν τικά να οδηγήσει τη ν επιδρομή. Σ τις 23 Ιανουαρίου το πρώτο Β-25 σ τάλθηκε στις εγκαταστάσεις τη ς Mid-Continent Airlines, στη Μ ινεάπολη τη ς Π ολιτεί­ας Μ ινεσότα, για τ ις απ αραίτητες μ ετα τρο π ές και σύντομα ακολούθησαν άλλα 23 ομοιότυπα αερο ­σκάφη. Οι μ ετα τρο π ές σκόπευαν κυρίως στη μεί­ωση το υ βάρους και στην προσθήκη δεξα μενώ ν καυσίμου, συνεπώς και στην αύξηση τη ς επ ιχειρη­σιακής αυτονομίας. Τα απόρρητα και ακριβά σκο­π ευτικά Norden αντικαταστάθηκαν από μια ιδιοκα- τασ κευή ενός από το υ ς επ ιδρομείς, το υ λοχαγού

Τσαρλς Ρος Γκρήνινγκ, η οποία δημ ιουργήθηκε στο αεροδρόμιο Εγκλιν με υλικά αξίας 20 σ εντς και ονομάσ τηκε «Mark Twain» ή «Σκοπευτικό των20 σεντς». Α φ α ιρέθηκαν επίσης, μ ετα ξύ τω ν άλ­λων, ο κοιλιακός πυργίσκος και ο ασύρματος και το π ο θ ετή θη κα ν π ρό σ θετες δ εξα μ ενές καυσίμου που αύξησαν τη χω ρητικότητα από τα 2.445 στα 4.319 It. Τα αεροσκάφη εξοπ λίσ τηκαν με φω τογρα­φ ικές μηχανές, ε ικον ικές κάννες πολυβόλων στον οπίσθιο πυργίσκο, μηχανισμούς προστασίας από το ν σχηματισμό πάγου και άλλα απαραίτητα για τη ν επιτυχία τη ς αποστολής μέσα. Κάθε αεροσκά­φος θα μ ε τέ φ ε ρ ε έναν συνδυασμό από εμπρηστι­κές βό μβ ες και π ερ ιέκ τες βομβιδίων (Μ-43 και Μ- 45).

Μ έχρι τα τέλη Ιανουαρίου ο Ν τούλιτλ είχε ε ­νημερ ω θεί για το υς στόχους, ενώ ο πρόεδρος Ρούζβελτ ενη μ ερ ώ θ η κε μόνο για τα γεν ικά στοι­χεία τη ς αποστολής, χωρίς λεπ το μ έρ ε ιες . Την ίδια περίοδο επ ιλέχθηκαν και οι στόχοι τη ς αποστο-

Ο α ντισ υ ν τα γμ α τά ρ χη ς Τζέημς Ν το ύ λ ιτλ π ροσδένει συμβολικά , σε μ ια από τ ις βό μ β ες που π ροορίζονταν για το Τόκιο, μ ετά λ λ ια τα οποία είχαν π ροσ φ έρ ει οι Ιάπω νες σ τους Α μ ερ ικα νούς ως σύμβολα φ ιλία ς και ειρ ήνης.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 69

Μ ερ ικ ο ί από το υ ς «Επ ιδρομείς» του Ν το ύ λ ιτλ .

Α ερ οσ κά φ η Β -25 συνω στίζοντα ι στο κατά σ τρ ω μα του «H örnet».

λής. Για ευνόη τους λόγους απ οφ εύχθηκαν οι στό­χοι σ τους οποίους ο βομβαρδισμός θ α προκα- λούσε απώλειες αμάχων, όπως και το ανάκτορο του Ιάπωνα αυτοκράτορα. 0 βομβαρδισμός του τελευ τα ίο υ θα απ οτελούσε έναν ισχυρό συμβολι­σμό τω ν αμερικανικώ ν προθέσεω ν αλλά θ α συ­σπείρωνε και θα πείσμωνε ακόμη περισσότερο τη ν ιαπωνική κοινή γνώμη. Σ τις αρχές Φ εβρουάρι­ου του 1942 ολοκληρώ θηκαν επ ιτυχημένα οι δοκι­μές απονήωσης από το κατάστρωμα του «Hornet».

Οσον αφορά τα πληρώματα, έπρεπε αρχικά να αποφασισθεί πόσα αεροσκάφη θα σ υμ μ ετε ί­χαν. Ο πιο π ιθανός αρ ιθμός ή ταν 15 αεροσκάφη, μολονότι κλήθηκαν 24 πληρώματα και το απαραί­τη το προσωπικό υποστήριξης για να υπάρχει η δυ ­να τό τη τα αντικατάστασης, εφόσον υπήρχε ανά­γκη. Αεροσκάφη και πληρώματα, όλα αποτελού- μενα από εθ ελο ν τές , προήλθαν από τη 17η Σμη­ναρχία Βομβαρδισμού, που τό τ ε έδ ρ ευ ε στη Νό­τια Καρολίνα, Τα πληρώματα σ υγκεντρώ θηκαν μ έ­χρι τη ν 1η Μ αρτίου 1942 στη Βάση Εγκλιν τη ς Φλόριντα και άρχισαν να εκπ α ιδεύοντα ι εντα τικά αλλά και με τη ν απαραίτητη μυστικότητα . Η εκ ­παίδευση ή τα ν απαιτητική. Τα πληρώματα έπρεπε να πιέσουν τα αεροσκάφη στα όρια του φακέλου πτήσης για να απογειώνονται από περιορισμένο χώρο, να καταναλώνουν το ελάχιστο δυνατό καύ­σιμο, να εγκλιματισ τούν στις σ υνθήκες νυκ τερ ι­νής πλοήγησης και να βομβαρδίσουν με ακρίβεια το υς στόχους τους. Εκείνη τη ν εποχή έγιναν και

οι τε λ ικ ές ρυθμίσεις στα αεροσκάφη (καρμπυρα­τέρ , αλλαγές ελίκω ν κλπ.). Οι τελ ευ τα ίο ι έλεγχο ι έγιναν στα τέλη Μ αρτίου στο Σακραμέντο τη ς Κα- λιφόρνια, όπου μ ετα φ έρ θη κα ν τα αεροσκάφη μα­ζί με τα πληρώματα, αφού ολοκλήρωσαν τη ν ε κ ­παίδευσή το υ ς στη βάση Εγκλιν.

Η συμμετοχή του US Navy ή τα ν καταλυτική για τη ν επιτυχία τη ς επιχείρησης. Σ τις 19 Μ αρτίου ο επ ικεφαλής του Στόλου του Ειρηνικού, ναύαρ­χος Τσέστερ Ουίλιαμ Ν ίμιτς ενη μερ ώ θ η κε για τη ν αποστολή. Ε κτός από το «Hornet», που ή τα ν ο πυ­ρήνας τη ς Task Force 18 (Δύναμη Επιχειρήσεων 18), η ομάδα αυτή π εριελάμβανε το καταδρομικό «Vincennes» του πλοιάρχου Φ ρέντερ ικ Ρίφκολ και το καταδρομικό «Nashville» το υ πλοιάρχου Φράν- σις Κρέηβεν. Η Task Force 18 συνοδευόταν από τη Destroyer Division 22 - Desdiv 22 (22η Ομάδα Αντι- τορπιλικών) του πλοιάρχου Χάρολντ Χόλκομπ, με τέσσ ερα σκάφη («Gwin», «Meredith», «Grayson» και «Monssen»), και από το π ετρελα ιοφ όρο «Cimarron». Επιζητώντας τη μέγιστη δυνατή α­σφάλεια για τη ν αποστολή, ο ναύαρχος Ν ίμιτς δ ιέ ­τα ξε τη ν Task Force 16 του αντιναυάρχου Ουίλιαμ Φ ρέντερ ικ «Μπούλ» Χάλσεϋ να σ υναντηθεί με τη ν Task Force 18, ενώ ο Χάλσεϋ θα ανελάμβανε τη διοίκηση τω ν ναυτικών δυνάμεω ν κατά τη διάρ­κεια τη ς αποστολής. Η Task Force 16 παρέτασσε ένα αεροπλανοφόρο κλάσης «Yorktown», το «Enterpise» το υ πλοιάρχου Τζωρτζ Μ άρεϋ, και δύο καταδρομικά, το «Northampton» του πλοιάρχου Ουίλιαμ Τσάντλερ και το «Salt Lake City» του πλοι­άρχου Ελις Ζακαράιας. Δ ιέθ ετε , όπως και η Task Force 18, συνοδεία τεσσάρων αντιτορπ ιλικώ ν («Balch», «Fanning», «Benham» και «Eilet»), τα ο­ποία απάρτιζαν τη Destroyer Division 12- Desdiv 12 (12η Ομάδα Αντιτορπιλικών), υπό το ν πλοίαρχο Ε ντουαρντ Σάουερ, αλλά και το δικό τη ς π ετρ ε ­λαιοφόρο, «Sabine». Δύο υποβρύχια, τα «Traut» και «Thresher», ανέλαβαν κα θήκοντα περιπολίας, έγκα ιρης προειδοποίησης και προστασίας τω ν μο­νάδων επιφανείας.

Η Task Force 18 αναχώρησε από το ν κόλπο του Σαν Φρανσίσκο το πρωινό τη ς 2ας Απριλίου, αφού ολοκληρώ θηκε η φόρτωση τω ν αεροσκαφών και η επιβίβαση τω ν πληρωμάτων στο «Hörnet». Η διαδι­κασία ξεκ ίνησ ε τη ν π ροηγούμενη η μέρα και π ραγματοπ οιήθηκε στη ναυτική βάση Αλαμέντα , στον κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, νοτιοανατολικά του Ωκλαντ. Παράλληλα ο αντισ τράτηγος Στίλ- γ ο υ ελ π ροετο ιμαζόταν για τη ν υποδοχή τω ν α ε­ροσκαφών στην Κίνα, σ υγκεντρώ νοντας καύσιμα, π ομπ οδέκτες, προσωπικό και άλλα χρειώδη και δρώ ντας πάντα σε συνεννόηση με το ν Αρνολντ. Οι π ροετο ιμασ ίες α υ τές ολοκληρώ θηκαν στις 16 Απριλίου. Ε ξυπακούετα ι ό τι ο Σ τίλγουελ ε ίχε ήδη εξασφαλίσει τη συνεργασία του Τσιάνγκ Κάι Σεκ, όχι χωρίς προβλήματα, δ ιότι ο Κινέζος η γέτη ς φο-

70 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

6όταν ό τι η ανάμιξη τη ς χώρας του σε μια τέ το ια επιχείρηση θα κλιμάκωνε τη ν ιαπωνική επ ιθ ετικό ­τη τα εναντίον τη ς Κίνας.

Η Task Force 16 αναχώρησε από το Π ερλ Χάρ- μπορ στις 8 Απριλίου. Ο ταν οι δύο ομά δες ενώ θη­καν, στις 13 Απριλίου, ο Χάλσεϋ α νέλαβε γεν ικός δ ιο ικη τής τη ς μ ικτής δύναμης που μ ετονομά σ τη ­κε σε Task Force 16, ο υποναύαρχος Ρ έυμοντ Α μες Σπρούανς τέ θ η κ ε επ ικεφαλής τω ν καταδρομικώ ν και ο πλοίαρχος Ρίτσαρντ Κόνολυ α νέλαβε τη διο ί­κηση τω ν οκτώ αντιτορπ ιλικώ ν που σχημάτισαν τη Destroyer Squadron 6 (6η Μοίρα Αντιτορπιλικών). Οι Χάλσεϋ και Ν τούλιτλ είχαν ήδη σ υναντηθεί στις 31 Μ αρτίου στο Σαν Φρανσίσκο, για να συ­ντονίσουν καλύτερα τις παραμέτρους τη ς απο­στολής. Σ τις 17 Απριλίου και ενώ η Task Force 16 έ ­π λεε προς τη ν Ιαπωνία, τα αεροπλανοφόρα α νέ­π τυξαν τα χύ τη τα και σ υνοδευόμενα από τα κατα­δρομικά αποσπάσθηκαν από τα υπόλοιπα πλοία για να μετα θού ν στο προκαθορισμένο σημείο α- πονήωσης τω ν Β-25Β.

Οι Ιάπωνες είχαν α ντιληφ θεί από νωρίς ότι κάτι συνέβαινε, ό ταν υπέκλεψ αν σήματα ασυρμά­το υ τη ς Task Force 16 στις 10 Απριλίου. Σ τις 18 του μήνα το θ ερ μ ό μ ετρ ο α νέβ ηκε όταν, κατά τ ις πρώ­τε ς πρωινές ώρες, τα ραντάρ το υ «Enterprise» ε ­ντόπισαν ίχνη. Πριν από το ξημέρω μα στάλθηκαν αεροσκάφη για να εκτελέσ ο υ ν περιπολίες και λί­γο πριν από τις 08.00 εντοπ ίσ τηκε ένα ιαπωνικό περιπολικό σκάφος, το «Nitto Maru». Μέσα σε λίγα λεπ τά το ιαπωνικό πλοίο βυθ ίσ τηκε από το κατα­δρομικό «Nashville», ωστόσο είχε προλάβει να ε ­νημερώ σει το Τόκιο για τη ν παρουσία τη ς Task Force 16. Γι’ αυτό ο Χάλσεϋ, με τη σύμφωνη γνώμη του πλοιάρχου Μίτσερ, αποφάσισε να απονηώσει άμεσα τα Β-25Β, δέκα ώ ρες νω ρίτερα και 275 χι­λ ιό μ ετρ α πιο μακριά από το προκαθορισμένο ση­μείο. Ο Χάλσεϋ δ ιέ τα ξε το «Hornet» να σ τρέψ ει τη ν πλώρη του α ν τίθ ε τα σ τον άνεμο για να υπο­βοηθήσει τη ν απονήωση. Σ τις 08.20 το πρώτο α ε­ροσκάφος, αυτό το υ Ν τούλιτλ, απ ονηώ θηκε έχο ­ντας το δυσ κολότερο έργο, δ ιότι είχε στη δ ιά θ ε­σή του μόνο 142 μ έτρ α διαδρόμου, αφού βρισκό­τα ν σ την κορυφή τη ς δ ιά τα ξης τω ν Β-25Β στο κα­τάστρωμα. Μέσα σε μία ώρα είχαν απονηω θεί χω­ρίς προβλήματα και τα υπόλοιπα 15 αεροσκάφη και η Task Force 16 χάραζε ήδη ρότα για το Περλ Χάρμπορ, στο οποίο έφθασε στις 25 Απριλίου. (Κατά τη ν επιστροφή βύθισε άλλα δύο ιαπωνικά περιπολικά σκάφη). Το 16ο αεροσκάφος, που υπο­λογιζόταν ως εφ εδρεία , σ υμμετε ίχε κανονικά στην αποστολή μ ετά από μια απόφαση τη ς τ ε λ ε υ ­τα ίας σ τιγμής από το ν Ντούλιτλ.

Ιαπωνικά αεροσκάφη απογειώθηκαν περί τις 11.30 για να εντοπ ίσουν τη ν αμερικανική αρμάδα, ενώ οι επ ιδρομείς το υ Ν τούλιτλ π ετούσαν σε μι­κρές ο μά δες προς το Τόκιο. Μ ετά τις 14.00 άρχι­

σαν να φθάνουν πάνω από το υ ς 16 στρατιω τικούς και β ιομηχανικούς στόχους που είχαν επ ιλεγεί, στο Τόκιο (10 στόχοι), στη Γιοκοχάμα (2 στόχοι) και από ένας στις π όλεις Κόμπε, Οσάκα, Γιοκοσούκα και Ναγκόγια. Αφού ολοκλήρωσαν τη ρίψη του φορτίου τους , έλαβαν νοτιοανατολική πορεία προς τη ν Κίνα, εκ τό ς από ένα αεροπλάνο που α­ντιμετώ π ιζε μεγάλο πρόβλημα με το απόθεμα καυσίμων και αναγκαστικά κ α τευ θ ύ νθ η κε προς τη ν ΕΣΣΔ.

Ο αιφνιδιασμός τω ν Ιαπώνων εκφ ρά σ θηκε με τη «χλιαρή» υποδοχή που είχαν τα Β-25Β από τις δυνάμεις αεράμυνας. Μ εγαλύτερο πρόβλημα για τα πληρώματα ή ταν οι καιρικές σ υνθήκες και η χαμηλή στάθμη τω ν δεξα μενώ ν καυσίμων. Τελικά αναγκάστηκαν να προσγειωθούν με κάθε τρόπο στις α να τολικές α κ τές τη ς Κίνας, περισσότερο ή λ ιγό τερ ο κοντά στις π ροκαθορισ μένες βάσεις υ­ποδοχής. Το πλήρωμα το υ λοχαγού Εντουαρντ Γιόρκ, που κ α τευ θ ύ νθ η κε προς τη ν ΕΣΣΔ, προ­σγειώ θηκε 40 χλμ. μακριά από το Βλαδιβοστόκ, συνελήφθη από τ ις αρχές και το αεροσκάφος του κατασχέθηκε. Αργότερα, το 1943, δραπ έτευσ ε και έφ θασ ε στο Ιράν. Ο ίδιος ο Ν τού λ ιτλ πραγματο­ποίησε αναγκαστική προσγείωση σε έναν ορυζώ­να. Οπως και α ρκετο ί από το υ ς «επιδρομείς» του, β ο ηθ ήθ η κε πολύ από το υ ς Κ ινέζους απλούς πολί­τες , οι οποίοι έδωσαν ακόμη και τη ζωή το υ ς για να μη σ υλληφ θούν οι Αμερικανοί που εμφ ανίσ θη­καν στα χωριά το υ ς από το πουθενά. Κατά το υ ς ε ­π όμενους τρ ε ις μήνες 250.000 Κινέζοι έχασαν τη ζωή το υς, σύμφωνα με κινεζικές πηγές, κατά τη διάρκεια τω ν αντιποίνων και των ερευνώ ν που πραγματοποίησαν οι Ιάπωνες για τα αμερικανικά πληρώματα. Τρεις «επιδρομείς» σκοτώ θηκαν κα­τά τις αναγκαστικές προσγειώσεις, ενώ άλλοι ο-

Επ ιδρομείς του Ν το ύ λ ιτλ σ την Κίνα , μ ε τά το π έρας της α π οστολής. Ο ίδ ιος δ ια κ ρ ίνετα ι τέ τα ρ το ς από δ εξιά .

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 71

ΤΖΕΗΜΣ ΧΑΡΟΛΝΤ «ΤΖΙΜΥ > ΝΤΟΥΛΙΤΛ

Γεννήθηκε στην Καλιφόρνια στις 14 Δεκεμβρίου 1896 αλ­λά μεγάλωσε στην Αλάσκα. Δ ιέκοψ ε τις σπουδές του για να καταταγεί στην Εφεδρεία του Σώματος των Διαβιβάσεων, το 1917. Εκπαιδεύτηκε ως χειριστής αεροπλάνων και αργότερα έγ ινε ο ίδιος εκπαιδευτής χειριστών, παραμένοντας στις ΗΠΑ. Μ ετά τον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο επ έλεξε να παραμείνει ως μόνιμος πλέον στις Α μερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις, με τον βαθμό του υπολοχαγού, από το 1920. Στη συνέχεια ολο­κλήρωσε τις σπουδές που είχε διακόψει στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϋ και παρακολούθησε και σχολεία αεροναυτικής

και μηχανολογίας. Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου η φήμη του ως χειριστή α υξήθηκε, έπειτα από επ ιτεύγματα όπως ήταν η 21 ωρών και 19 λεπτών πτήση από τη Φλόριντα έως την Καλιφόρνια με μια μόνο στάση για ανεφοδιασμό. Η δί­ψα του για μάθηση στον τομέα των πτήσεων δεν φαινόταν να έχει μειω θεί, γΓ αυτό παρακολούθησε μαθήματα και έλαβε, το 1924-25, μεταπτυχιακά διπλώμα­τα από το φημισμένο ίδρυμα MIT, ενώ εξακολουθούσε να δραστηριοποιείται ως πιλότος δοκιμών. Ατυχήματα όπως αυτό στη Χιλή, όπου έσπασε και τους δύο α­στραγάλους του, δεν τον σταματούσαν και συνέχισε να πετάει ακόμη και με γύ­ψο στα πόδια. Ε δειξε ιδια ίτερο ενδιαφέρον για την εξέλ ιξη οργάνων πτήσης ό­πως ο τεχνητός ορίζοντας και το γυροσκόπιο διεύθυνσης. Από το 1930 εργά­στηκε ως πολίτης στην εταιρία πετρελαιοειδών Shell, με αντικείμενο, φυσικά, την εξέλ ιξη των αεροσκαφών και των καυσίμων τους. Δ εν έπαψε να πειραματί­ζεται και να συμμετέχει σε αγώνες ταχύτητας, πετώντας με φημισμένα αερο­σκάφη όπως το G ee Bee R-1. To 1932 σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ ταχύτητας (477 km /h) και τον Ιούλιο του 1940 επέστρεψε στην ενεργό υπηρεσία. Τον Ια­νουάριο του 1942 προήχθη σε αντισυνταγματάρχη. Υπηρετούσε στο Αρχηγείο της Αεροπορίας Στρατού (U.S. Arm y Air Forces) όταν πληροφορήθηκε για τη σχεδιαζόμενη επιδρομή στην Ιαπωνία και προσφέρθηκε να αναλάβει τη θέση του επικεφαλής.

κτώ, από τα πληρώματα τω ν υπολοχαγών Ουίλιαμ Φάροου και Ν την Χάλμαρκ, συνελήφθησαν από το υ ς Ιάπωνες. Οι ά νδρ ες αυτο ί μ ετα φ έρ θη κα ν στην Ιαπωνία, φυλακίστηκαν, υπέστησαν απάν­θρωπη μεταχείριση και καταδικάστηκαν σε θάνα­το μ ετά από μια δίκη - παρωδία. Ομως μόνο τρ ε ις από αυτούς, οι υπολοχαγοί Φάροου και Χάλμαρκ και ο λοχίας Χάρολντ Σπατς, εκ τελέσ τη κα ν τ ε λ ι­κά. Οι υπόλοιποι εκ τό ς από έναν, το ν ανθυπολο- χαγό Ρόμπερτ Μ έντερ , που π έθανε στη φυλακή από τ ις κακουχίες, επέζησαν το υ πολέμου.

Η ειρω νεία είναι ό τι ο Ν τούλιτλ θεώ ρησε απο- λύτω ς απ οτυχημένη τη ν επιχείρηση, πριν εν η μ ε ­ρωθεί από επίσημα χείλη. Η αλήθεια είναι ό τι στους κύκλους τη ς Ο υάσ ινγκτον επ ικρατούσε συγκροτημένη ικανοποίηση, δ ιότι δ εν υπήρχαν α­

κρ ιβείς π ληροφορίες για τη ν επιτυχία τη ς επ ιδρο­μής. Οι Ιάπωνες μ ετέδ ιδ α ν ό τι επλήγησαν άμαχοι και ό τι είχαν καταρρ ιφ θεί α ρκετά από τα εχθρικά αεροσκάφη. Ο Ν τού λ ιτλ π ίσ τευε πως η απώλεια ό­λων τω ν αεροσκαφών τού εξασφάλιζε μια θέση στο εδώλιο του σ τρατοδικείου. Καθώς ο Τύπος άρχισε να ασχολείται «πιο ζεστά» με τη ν αποστο­λή, οι λ επ το μ έρ ε ιες γύρω από α υτήν άρχισαν να αποκαλύπτονται και η κοινή γνώμη ενθουσ ιάσ τη­κε. Μάλιστα ο π ρόεδρος Ρούζβελτ, όταν ρωτήθη- κε σε μια σ υνέντευξη Τύπου στις 19 Απριλίου για τη ν τοποθεσ ία από όπου αναχώρησαν τα βομβαρ­διστικά, απάντησε ό τι η επιχείρηση ξεκ ίνησ ε από τη βάση Σάνγκρι-Λα. Η τοποθεσ ία αυτή ή ταν φα­νταστική και π ροερχόταν από τη νουβέλα «Χαμέ­νος Ορίζοντας» του συγγραφέα Τζέημς Χίλτον.

Τη ίδια ώρα στην Κίνα δ ιεξά γοντα ν παράλλη­λα δύο μεγάλες επιχειρήσεις, μια συμμαχική για να σωθούν τα πληρώματα και μια ιαπωνική για να σ υλληφ θούν οι θρασείς επ ιδρομείς. Σταδιακά οι Α μερικανοί επ ιτελε ίς άρχισαν να εκ τιμο ύ ν και να συνειδητοποιούν τη μεγάλη αξία τη ς επ ιδρομής για τη ν εξύψωση του ηθικού τη ς αμερ ικανικής κο ινής γνώ μης. Μ ε διαταγή του αντισ τρατήγου Αρνολντ όλοι οι «επ ιδρομείς» τιμ ήθ ηκα ν με το ν Σταυρό Δ ιακεκριμένω ν Υπηρεσιών τη ς Αεροπο­ρίας.

Οι «επιδρομείς» του Ν τούλιτλ καθιέρωσαν μια ετήσ ια συνάντηση που έχε ι γ ίνε ι θ ρύλος σ τους κύκλους τη ς Αεροπορίας παγκοσμίως. Συ­γκεντρώ νοντα ι κάθε Απρίλιο σε ανάμνηση του κατορθώ ματος τους. Υπάρχει ένα κύπελλο για κα- θ ένα ν από το υ ς 80 άνδρες που σ υμμετείχαν στην επιχείρηση, με το οποίο πραγματοποιούν προπό­σεις κατά τις συναντήσεις α υτές , προς τιμ ήν των νεκρώ ν το υς συντρόφων. Τα κύπελλα φυλάσσο­ντα ι σε ε ιδ ικό πλαίσιο. Τα κύπελλα τω ν «επιδρο­μέων» που δ εν ζουν το π ο θετο ύ ντα ι ανάποδα. Οταν μείνουν μόνο δύο από αυτούς, θα πραγμα­τοποιήσουν τη ν τελευ τα ία πρόποση πίνοντας από τη φιάλη το υ κονιάκ «Hennessy», παραγωγής 1896, που φυλάσσεται μαζί με τα κύπελλα. Μ έχρι φ έτο ς ζούσαν 11 «επιδρομείς» αλλά μόνον έ ξ ι μπόρεσαν να είναι π αρόντες στην 66η συνάντηση, η οποία έγ ιν ε το ν Απρίλιο το υ 2008 στο Ντάλας το υ Τέξας.

ΑΕΡΟΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΚΟΡΑΛΛΙΩΝΝΑΥΤΙΚΕΣ Μ Ο ΝΑΔΕΣ ΙΑΠΩΝΕΣ

(αντιναύαρχος Τακάγια)ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ

(υποναύαρχος Φλέτσερ)ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΦΟΡΑ 2 στόλου και 1 ελαφρό 2ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΑ 9 8ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΑ 15 13ΚΑΝΟΝΙΟΦΟΡΟΙ 3 -ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΦΟΡΑ 1 2

ΑΛΛΑ ΠΛΟΙΑ αποβατικά σκάφη δύο ναρκοθέτιδες, υποβρύχια ένα μεταφορικό υδροπλάνων

72 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ραμπαούλ

Νέα Γουινέα

Παπούα

Πορτ Μόρεσμπυ

Νέα Βρετανία Ε Ι Ρ Η Ν Ι Κ Ο ΣΩ Κ Ε Α Ν Ο Σ

Ιαπωνική δύναμη υποστήριξης

Θ Α Λ Α Σ Σ Α Τ Ω Ν Κ Ο Ρ Α Λ Λ Ι Ω Ν

Θάλασσα των Κοραλλίων και Μιντγουέη: οι δύο αεροναυμαχίες που άλλαξαν τον ρου του πολέμου στον Ειρηνικό

Οι Ιάπωνες αξιω ματούχοι δ εν κα τέβαλαν κά- ποια προσπάθεια να εκμ ετα λ λ ευ θ ο ύ ν διπλωματι­κά τις επ ιτυχίες το υ 1941/42 ή να τηρήσ ουν αμυ­ντική στάση για να παγιώσουν τις θ έσ εις το υς στις νεοαπ οκτηθείσ ες περιοχές. Ο ναύαρχος Για- μαμότο βρισκόταν σε συνεχή προστριβή με το Α υτοκρατορικό Επ ιτελείο Ναυτικού δ ιό τι υποστή­ριζε με θ έρ μη μια επ ιθετική ενέργεια πάνω στον άξονα Χαδάη-Μ ιντγουέη, παρόμοιας τό λμ η ς με το Π ερλ Χάρμπορ, τη στιγμή που α ρ κετο ί ή ταν ε ­κείνοι οι οποίοι π ίστευαν ότι οι ιαπωνικές ένοπλες δυνάμεις είχαν επ εκτα θ εί α ρ κετά και με τρόπο που απειλούσε τη συνοχή τους. Πάντως, η επ ιθε­τική πολιτική του νέου επ ικεφαλής του αμερ ικανι­κού Στόλου του Ειρηνικού, ναυάρχου Τσέστερ Ουίλιαμ Νίμιτς, και η τολμηρή επιδρομή του

Ν τούλιτλ έπεισαν ακόμη π ερισσότερο το υς Ιάπω­νες επ ιτελε ίς ό τι και η δική το υ ς στάση έπρεπε να παραμείνει επ ιθετική .

Με αυτό το σκεπτικό σχεδιάστηκε η επ ιχείρη­ση «Μο», με σκοπό να κα τα ληφ θεί το Π ορτ Μ όρε­σμπυ, το σ ημαντικότερο αστικό κέντρο και λιμάνι στην Παπούα - Νέα Γουινέα. Την 1η Μαϊου 1942 ο Γιαμαμότο δ ιέ τα ξε το ν δ ιο ικητή τη ς 6άσης στο Ραμπαούλ, υποναύαρχο Σιγκεγιόσι Ινούε, να συ­γκεντρώ σ ει μια αποβατική δύναμη που θα τη συ­νόδευαν το ελαφ ρό αεροπλανοφόρο «Shoho», τέσσερα καταδρομικά, ένα αντιτορπ ιλικά και υπο­βρύχια. Ενα τμήμα τη ς μ ικτής αυτής δύναμης θα μ ετέβα ινε στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Σολομώ- ντα για να εγκατασ τήσ ει μια βάση υδροπλάνων στη νήσο Τουλάγκι, κοντά στο Γκουανταλκανάλ, με σκοπό να τη χρησιμοποιήσει για το επόμενο βήμα της. Αυτό θα ή τα ν να κ ινηθ εί πλέον ενω μέ­νη, να διασχίσει τη Θάλασσα των Κοραλλίων, νο- τίως τη ς Παπούα - Νέα Γουινέα, και να επ ιτεθ ε ί στο Πορτ Μόρεσμπυ. Σε δ εύ τερ ο χρόνο θα επε- δίωκε να καταλάβει νησιά όπως η Νέα Καληδονία και η Σαμόα, που βρίσκονταν πάνω στις γραμμές ανεφοδιασμού των Αμερικανών και των Αυστρα-

0 / επ ιχειρ ήσ εις των Ιαπώνων σ τον νο τιο δ υ τικό Ειρηνικό.

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 73

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Θωμ

άς

Νού

σιας

/Εκδ

όσει

ς Π

ΕΡΙΣ

ΚΟΠ

ΙΟ

2008

Ο επ ικεφ α λή ς τη ς Task Force 17, υποναύαρχος Φρανκ Γζοκ Φ λέτσερ .

Το αμερικανικό αεροπ λανοφ όρο «Yorktown».

λών. Απώτερος σκοπός τω ν Ιαπώνων ή ταν η πα- γίωοη τη ς παρουσίας το υς στα νησιά Νέα Γουινέα και Νέα Βρετανία, γεγονός που θα το υ ς επ έτρεπ ε να εξουδετερώ σ ου ν τα αεροδρόμ ια τη ς βόρειας Αυστραλίας και θα το υ ς άνοιγε το ν δρόμο και για ά λλες κατακτήσ εις στον νότιο Ειρηνικό.

Αρωγός στην προσπάθειά το υ ς θα ή ταν η Δύ­ναμη Κρούσης «Μο» το υ υποναυάρχου Τακέο Τα- κάγκι, σ την οποία δέσποζαν τα ν εό τευ κ τα αερο­πλανοφόρα «Shokaku» και «Zuikaku», μαζί με τη συνοδεία το υ ς από δύο καταδρομικά, έ ξ ι αντιτορ- πιλικά και ένα π ετρελα ιοφ όρο. Οι χερσαίες δυνά­μεις είχαν χωριστεί σε δύο ο μά δες εισβολής. Η Ομάδα Εισβολής στο Τουλάγκι δ ιο ικείτο από το ν υποναύαρχο Κ ιγιοχίντε Σίμα και σ υνόδευε το απο- βατικό «Azumasan Maru» με δύο αντιτορπ ιλικά και δύο να ρκοθ έτιδ ες . Η κύρια Ομάδα Εισβολής στο Πορτ Μόρεσμπυ είχε ως επ ικεφαλής το ν υποναύ­αρχο Σανταμίτσι Καγιόκα και δ ιέ θ ε τε το καταδρο­μικό «Yubari» μαζί με έ ξ ι αντιτορπιλικά. Σκοπός τη ς ή ταν να συνοδεύσει τα αποβατικά του υπο­ναυάρχου Κόσο Αμπε. Οι δυνάμεις α υ τές , μαζί με τη ν Ομάδα Υποστήριξης του υποναυάρχου Κουνι- νόρι Μαρούμο, θεω ρή θηκα ν επαρκείς, δ εδ ο μ έ ­νου ό τι οι Ιάπωνες δ εν π ερ ίμεναν μεγάλη αντίσ τα­ση από το υ ς Συμμάχους και προετο ίμαζαν τ ις υ­πόλοιπες μ εγά λες μονάδες επ ιφανείας για τη μ ε­γάλη επ ιθετική ενέργεια στο Μ ιντγουέη.

Εκείνο που δ εν γνώ ριζε ο Γιαμαμότο, ή ταν ότι οι Αμερικανοί κρυπ ταναλυτές στο Π ερλ Χάρμπορ είχαν σπάσει το υς κώ δικες του Ιαπωνικού Αυτο- κρατορικού Ναυτικού και μπορούσαν να αποκρυ- πτογραφήσουν το 10-15% τω ν ιαπωνικών μηνυμά­των, Συνεπώς, ο ναύαρχος Νίμιτς γνώ ριζε τις προ­θ έσ εις τω ν Ιαπώνων και τη δ ιάταξη μάχης, έναν περίπου μήνα πριν από τη ν επιχείρηση. Ο Νίμιτς π ληροφ ορήθηκε ότι δύο εχθρ ικά αεροπλανοφό­ρα κα τευ θύ νοντα ν στο Ραμπαούλ και ό τι αναμε- νόταν εισβολή στο Πορτ Μόρεσμπυ. Αμέσως απέ- σ τειλε τη ν Task Force 17 (17η Δύναμη Επιχειρήσε­ων) του υποναυάρχου Φρανκ Τζακ Φ λέτσερ στη θάλασσα τω ν Κοραλλίων.

Η Task Force 17 χωριζόταν στην Ομάδα Α ερ ο ­

πλανοφόρων το υ υποναυάρχου Ωμπρεϋ Φιτς, ο ο ­ποίος είχε και τη ν τα κτική διοίκηση, στην Ομάδα Επίθεσης του υποναυάρχου Τόμας Κ ίνκεηντ, στην Ομάδα Υποστήριξης του υποναυάρχου Τζων Κρέ- ης, στην Ομάδα Ερευνας του αντιπλοιάρχου Τζωρτζ Ν τε Μπον και στην Ομάδα Ανεφοδιασμού το υ πλοιάρχου Τζων Φίλιπς. Συνολικά ο υποναύ­αρχος Φ λέτσερ δ ιέ θ ε τε δύο αεροπλανοφόρα, τα «Lexington» και «Yorktown», ένα μετα φ ορ ικό υδρο­πλάνων («Tangier») με 12 αερακάτους ΡΒΥ-5 Catalina, οκτώ καταδρομικά, 13 αντιτορπ ιλικά και δύο π ετρελαιοφόρα.

Αφού δ ιευ θ έτη σ ε το ν σχηματισμό τω ν δυνά- μεώ ν του, ο Φ λέτσερ κ ινήθ ηκε από το νοτιοανα­το λ ικό τμήμα τη ς θάλασσας τω ν Κοραλλίων προς τα βόρεια. Στις 4 Μαϊου τα αεροσκάφη του «Yorktown» (Douglas TBD Devastator, Douglas SBD Dauntless και Grumman F4F Wildcat) πραγματοποίη­σαν τρ ε ις επ ιδρομές στο Τουλάγκι, χωρίς να ση­μειώσουν κάποια σημαντική επιτυχία. Οπως παρα­δ έχ θ η κε και ο ναύαρχος Νίμιτς, τα εχθρ ικά πλοία που βυθίσ τηκαν ή τα ν λίγα σε σχέση με τη ν ποσό­τη τα των πυρομαχικών τα οποία καταναλώθηκαν, γι' αυτό ζήτησ ε εν τα τικό τερ η εκπαίδευση των πληρωμάτων στις βολές, ό ταν αυτό ή τα ν δυνατό. Μ ετά τις επ ιδρομές το «Yorktown» αναχώρησε για να σ υναντηθεί με το «Lexington».

Οι Ιάπωνες ολοκλήρωσαν τη ν κατάληψη του Τουλάγκι και οι δυνάμεις που π ροορίζονταν για το Π ορτ Μόρεσμπυ συνέχισαν προς τα δυτικά και όχι προς τα νότια, για να εμπλακούν με το υς Α μερ ι­κανούς. Η Δύναμη Κρούσης του (από τη ν 1η Μαϊ- ου) αντιναυάρχου Τακάγκι, α ν τίθετα , κ ινήθηκε νο­τιο δυ τικά για να εμποδίσει τις δυνάμεις του Φ λέ­τσ ερ να παρενοχλήσουν τις αποβάσεις στο Πορτ Μ όρεσμπυ. Αρχισε έτσ ι ένα ιδιότυπο «κυνηγητό». Σ τις 7 Μαϊου οι δύο αντίπαλοι απέκτησαν εκ νέου επαφή. Ο Φ λέτσερ έσ τε ιλε μερ ικά καταδρομικά, με επ ικεφαλής το ν υποναύαρχο Κρέης, να πλή- ξο υν τις δυνάμεις απόβασης στο Πορτ Μ όρε­σμπυ, ενώ ο ίδιος αναζητούσε τη ν υπόλοιπη ιαπω­νική αρμάδα. Και οι δύο α ντιμαχόμενες π λευρές αντιμετώπισαν προβλήματα με λανθασ μένες ανα­φ ορ ές αναγνώρισης. Οι Ιάπωνες εντόπισαν πρώ­το ι το ν εχθ ρό αλλά όχι τις μ εγά λες μονάδες του. Περιορίστηκαν λοιπόν στη βύθιση το υ αντιτορπ ι- λικού «Sims» και σ την προσβολή ενός π ετρελα ιο ­φόρου. Τα αεροσκάφη του «Yorktown» και του «Lexington», α ν τίθετα , εντόπισαν και βύθισαν το ελαφ ρό αεροπλανοφόρο «Shoho» μέσα σε μισή ώρα, αναγκάζοντας τα υπόλοιπα πλοία συνοδείας να υποχωρήσουν.

Το απόγευμα τη ς 7ης Μαϊου 27 αεροσκάφη από τα «Shokaku» και «Zuikaku» απονηώθηκαν, ό­μως δ εν μπόρεσαν να εντοπ ίσουν το ν εχθρό λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκώ ν και λανθασ μένης ενημέρω σης. Μ ερικά, μάλιστα, από αυτά προσπά­

74 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

To «Lexington» λίγο πριν το τέλ ο ς του .

θησαν κατά τη ν επιστροφή να προσνηωθούν στα αμερικανικά αεροπλανοφόρα, με απ οτέλεσμα να χαθούν εννέα αεροσκάφη. Τα υπόλοιπα επ έσ τρε­ψαν στα ...σωστά αεροπλανοφόρα. Αυτό το π ερι­σ τατικό και η παρουσία τω ν καταδρομικώ ν του Κρέης, προκάλεσε ανησυχία αναφορικά με τη ν τύχη τη ς απόβασης στο Πορτ Μόρεσμπυ. Ομως οι Ιάπωνες είχαν α ρκετά τα κτικά π λεονεκτήματα , μολονότι οι δυνάμεις τω ν δύο μονομάχων φαίνο­νταν ισορροπημένες. Ο καιρός προς τα νότια βελτιω νόταν αλλά η περιοχή τη ς απόβασης καλυ­π τότα ν από κακοκαιρία και, πάνω απ’ όλα, τα ια­πωνικά αεροσκάφη π λεονεκτούσ αν σε επιδόσεις, οπλισμό και ακτίνα δράσης, τα δε πληρώματά το υς ή ταν πιο έμπειρα από τα αμερικανικά.

Η αποφασιστική φάση τη ς αεροναυμαχίας τω ν Κοραλλίων δ ιαδραματίσ τηκε νωρίς το μεσημέρι τη ς 8ης Μαϊου. Οι δύο στόλοι εξαπέλυσαν από τη ν αυγή ενα έρ ιες περιπόλους και δ εν άργησαν να εντοπ ίσουν ο ένας το ν άλλο. Σχεδόν τα υ τό ­χρονα απονηώθηκαν ομάδες κρούσης και από τις δύο π λευρές, με το υ ς Ιάπωνες να έχουν αυτή τη φορά ορθή κατεύθυνση προς το ν στόχο. Η απο­τυχία τω ν αμερικανικώ ν εναέριω ν περιπόλων μά­χης να αναχαιτίσουν τη ν επιδρομή κα τέλ η ξε σε μια σειρά από πλήγματα τω ν ιαπωνικών αεροσκα­φών στα «Yorktown» και «Lexington», πλήγματα που απ οδείχθηκαν πιο σοβαρά για το δ εύ τερ ο . Οι φ ω τιές τέθ η κα ν υπό έλεγχο έπ ειτα από μία ώρα. Τα αμερικανικά αεροσκάφη δ εν είχαν τη ν τύχη των αντιπάλων το υ ς και ταλαιπω ρούντο από τη ν κακή ο ρα τό τη τα που προκαλούσαν οι καιρ ικές σ υνθήκες αλλά και από λανθασ μένες αναφορές σχετικά με το υ ς στόχους τους. Το «Shokaku» υπέ- στη τ ις επ ιθέσ εις τω ν Αμερικανών, όχι όμως και το «Zuikaku» που ή τα ν καλυμμένο από σύννεφα.

Μ ολονότι είχαν έναν και όχι δύο στόχους για να π λήξουν, τα 22 Devastator και τα 28 Dauntless «κα­τόρθωσαν» να επ ιτύχουν μόλις τρ ία πλήγματα, με το α ξιο θ ρ ήνη το ποσοστό επιτυχίας 6%!

Στις 12.40 ολοκληρώ θηκε η πρώτη αεροναυ­μαχία μ ετα ξύ στόλων που δ εν είχαν οπτική επαφή μ ετα ξύ τους , καθώς το υς χώριζαν περίπου 300 χλμ. Μ ετά τ ις ενα έρ ιες επ ιθέσ εις οι δύο αντίπα­λοι αύξησαν το ν διαχωρισμό το υς. To «Lexington» υπ οδέχθηκε τα αεροσκάφη του αν και ε ίχε υπο- σ τεί π έν τε πλήγματα από βόμβες και τορπ ίλες. Ομως στις 12.47 π ροκλήθηκε μια μεγάλη έκρη ξη στο εσω τερικό το υ πλοίου, και το κλόνισε πολύ. Α π τόητο το πλήρωμα του «Lexington» εξα κο λο ύ ­θησ ε να υποδέχετα ι τα αεροσκάφη τα οποία επ έ­σ τρεφαν μέχρι τ ις 14.14. Μισή ώρα αργότερα ακο­λούθησ ε δ εύ τερ η μεγάλη έκρηξη . Σ τις 15.15 οι φω τιές μα ίνονταν πλέον α ν ε ξέλ εγ κ τες και υπήρ­χε μεγάλος κίνδυνος να εκραγούν τα αποθηκευ- μένα πυρομαχικά. Σ τις 16.30 το πλοίο σταμάτησε να κινείτα ι και ο επ ικεφαλής τη ς Ομάδας Α ερο ­πλανοφόρων, υποναύαρχος Φιτς, δ ιέ τα ξε λίγο μ ε­τά τις 17.00 το ν κυβερνή τη το υ «Lexington», πλοί­αρχο Φ ρέντερ ικ Καρλ Σέρμαν, να εγκα τα λείψ ει τη «Lady Lex», όπως ή τα ν ένα από τα προσωνύμια του πλοίου. Η εκκένωση του πλοίου έγινε με τά ξη και περί τ ις 19.00 το αντιτορπ ιλικό «Phelps» ε κ τό ­ξευσ ε ενα ντίον του τορπ ίλες. Η «Lady Lex» βυθ ί­σ τηκε λίγο πριν από τις 20.00 μπροστά στα μάτια του δακρυσμένου πληρώ ματος της.

Το απ οτέλεσμα τη ς αεροναυμαχίας στη Θά­λασσα τω ν Κοραλλίων ή τα ν περίπλοκο. Οι Ιάπω­νες έχασαν το «Shoho», το αντιτορπ ιλικό «Kikuzuki» και 1.074 άνδρες, ενώ το «Shokaku» υ- πέστη ε κ τε τα μ έν ες ζημ ιές και οι αεροπορικοί σχηματισμοί που υπηρετούσαν στο «Zuikaku»

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 75

Ο ναύαρχος Ισορόκου Γ ια μ αμότο .

Ο αντιναύαρχος «Μ ηούλ» Χάλσεϋ.

χρειάζονταν άμεση ενίσχυση και ανασυγκρότηση. Οι Αμερικανοί έχασαν το «Lexington», το αντιτορ- πιλικό «Sims» και το π ετρελα ιοφ όρο «Neosho» και μ ετρούσαν 543 νεκρούς. Σαφώς η τα κτική νίκη α­ν ή κε σ τους Ιάπωνες αλλά οι Αμερικανοί, μολονότι αποχώρησαν από τη ν περιοχή προσωρινά, κέρδ ι­σαν μια νίκη σ τρατηγικής. Το Πορτ Μόρεσμπυ δεν κα τα λήφ θηκε από το υ ς Ιάπωνες, οι αεροπορικές μονάδες τω ν αεροπλανοφόρων το υ ς είχαν πολ­λ ές απώλειες και τα σχέδια για περαιτέρω επ έ­κταση σε νησιά του Ειρηνικού, όπως το Ναούρου, αναβλήθηκαν. Επιπλέον τα «Shokaku» και «Zuikaku» δ εν θα ή ταν διαθέσιμα για τη ν αποφα­σιστική μάχη στο Μ ιντγουέη , ενώ, α ντίθετα , οι Αμερικανοί πρόλαβαν μέχρι τό τ ε να επισκευά­σουν το «Yorktown». Οι τελευ τα ίο ι συνειδητοποι­ούσαν όμως ό τι χρειάζονταν ακόμη α ρκετή εκπαί­δευση στις π αραμέτρους που δίνουν τη νίκη σε μια αεροναυμαχία, όπως είναι η σωστή αναγνώρι­ση και η ορθή κατεύθυνση τω ν φιλιών σχηματι­σμών και η ευστοχία στις βολές.

Οι επ ιτυχίες τω ν Αμερικανών κρυπταναλυ­τώ ν του σταθμού HYPO, δηλαδή τη ς Μ ονάδας Π αρακολούθησης Σημάτω ν και Κρυπτογραφίας το υ US Navy στη Χαβάη, συνεχίστηκαν μέσα στον Μάιο. Το άοκνα εργαζόμενο προσωπικό του σ ταθ­μού, ο οποίος λειτουργούσ ε υπό τη ν επίβλεψη το υ το μ έα OP-20-G τη ς Ν αυτικής Υπηρεσίας Πλη­ροφοριών, ή τα ν π λέον σε θέσ η να αποκρυπτογρα- φ εί μέχρι και το 90% τη ς κυκλοφορίας σημάτων το υ εχθρού, έχοντας στη διάθεσή του το ν κώδικα JN-25b. Δ εν είναι, συνεπώς, περίεργο που ο ναύ­αρχος Νίμιτς ή ταν ενή μ ερ ο ς για το σχέδιο των Ια­πώνων να επ ιτεθούν, νωρίς το ν Ιούνιο, π ιθανότα­τα στην ατόλη Μ ιντγουέη, που βρισκόταν πέρα από το βορειοδυτικό άκρο του αρχιπελάγους τη ς Χαβάης. Σε αυτό το σημείο υπήρχε διαφωνία μ ε­τα ξύ του το μ έα OP-20-G και το υ σ ταθμού HYPO.

Οι Ιάπωνες επ ιτελε ίς ε ξέτα ζα ν από τα μέσα Μ αρτίου του 1942 το ενδεχόμενο επ ίθεσης στο Μ ιντγουέη και στα τέλη Απριλίου πραγματοποιή- θ η κε σύσκεψη επί το υ θω ρηκτού «Yamato» γι' αυ­τή τη ν επιχείρηση, που ονομάστηκε επιχείρηση «ΜΙ». Π ροβλεπόταν, μ ετα ξύ άλλων, να πραγματο­π οιηθεί και μια επ ιθετική ενέργεια στις Α λεο ύτιες νήσους, η επιχείρηση «AL», κυρίως για λόγους α­ντιπερισπασμού. Κατά τ ις π ρώ τες η μ έρ ες του Μαΐου πραγματοποιήθηκαν π ολεμικά παίγνια επί το υ «Yamato» με θ έμ α τη ν επιχείρηση «ΜΙ», πριν εκδο θε ί, στις 5 Μαϊου από το ν επ ικεφαλής του Α υτοκρατορικού Επ ιτελείου Ναυτικού, ναύαρχο Ναγκάνο, η «Ναυτική Οδηγία 18». Η οδηγία αυτή αφορούσε και τις δύο επιχειρήσεις.

Σ το μ ετα ξύ ο Ν ίμιτς επ ισ κέφ θηκε το Μ ιντγου- έη στις 2 Μαϊου, για να ε λ έ γ ξ ε ι τη ν ε το ιμ ό τη τα τω ν εκ ε ί εγκαταστάσεων. Η αεροναυμαχία στη Θάλασσα τω ν Κοραλλίων άλλαξε σαφώς τ ις ισορ-

Το «Hiryu» φ λ έγ ετα ι.

ροπίες, ιδίως σε ό ,τι αφορούσε τη ν ε το ιμ ό τη τα των αεροπλανοφόρων. Οι Αμερικανοί, γνωρίζο­ν τα ς ό τι αναμενόταν ιαπωνική επίθεση, ήθ ελα ν να επιβεβαιώσουν τ ις υποψίες το υ ς σχετικά με το υ ς α ντικε ιμ εν ικο ύς σκοπούς τω ν Ιαπώνων και να ταυτοποιήσουν τις κώ δικές ονομασίες το ν στόχων με τα πραγματικά το υ ς ονόματα. Γι’ αυτό μετέδω σαν, στις 10 Μαϊου, ψ ευδές μήνυμα ό τι τα απ οθέματα νερού του Μ ιντγουέη είχαν ε ξα ν τλ η ­θεί. Οι Ιάπωνες «τσίμπησαν το δόλωμα» και μ ε τ έ ­δωσαν με τη σειρά το υ ς το μήνυμα ό τι το «AF» ε ί­χε προβλήματα με τα απ οθέματα νερού . Οι Α μερ ι­κανοί ή τα ν π λέον σίγουροι για το ν στόχο τη ς ια­πωνικής επ ίθεσης. Από τη ν 21η Μαϊου οι αμερ ικα­ν ικ ές δυνάμεις στο Μ ιντγουέη βρίσκονταν σε ε ­παγρύπνηση. Από τη ν επόμενη ημέρα και μέχρι τις 26 Μαϊου κα τέφ θα να ν στο νησί ενισχύσεις.

Σ το Μ ιντγουέη σ τάθμευαν αποσπασμένες, από τη ν πλευρά του US Navy, 38 αεράκατοι Catalina από τη ν 1η και τη 2η Π τέρυγα Περιπολίας και ένα απόσπασμα από έ ξ ι αεροσκάφη Grumman TBF-1 Avenger από τη Μοίρα VT-8, υπό το ν πλοίαρ­χο Σύριλ Σίμαρντ. Η 2η Αεροπορική Π τέρυγα των Πεζοναυτώ ν και σ υγκεκρ ιμένα η 22η Σμηναρχία, παρέτασσε 20 αεροσκάφη Brewster F2A-3 Buffalo, επτά F4F-3 Wildcat, ένδ εκα Chance Vought SB2U-3 Vindicator και 16 Douglas SBD Dauntless, τα οποία α­νήκαν σε δύο μοίρες (VMF-211 και VMSB-241) και δ ιο ικούντο από το ν συνταγματάρχη Αϊρα Κίμες. Η Αεροπορία Στρατού είχε στο νησί 23 βομβαρδιστι­κά: τέσσερα Martin Β-26 Marauder και 19 Boeing Β-17 Flying Fortress. Οι χερσαίες δυνάμεις είχαν ως δ ιο ικητή το ν συνταγματάρχη τω ν Πεζοναυτών Χάρολντ Σάνον, που διοικούσε το ενισχυμένο 6ο Τάγμα Αμυνας Πεζοναυτών, μαζί με μια διλοχία πε­ζοναυτώ ν από άλλο τάγμα. Από πλευράς ναυτικών δυνάμεω ν υπήρχαν μια μοίρα τορπιλακάτω ν και δέκα ταχύπλοα περιπολικά στα νησιά Μ ιντγουέη και Κούρε, ε κ τό ς από τα υπόλοιπα σκάφη (ναρκα- λ ιευτικά , π ετρελαιοφ όρα, δύο μετασκευασμένα αλιευτικά τόννου κλπ.).

Οι Ιάπωνες δ ιεξήγα ν τα τελ ευ τα ία π ολεμικά

76 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Σχεδ

ίαση

χά

ρτη:

Δή

μητρ

α Μ

ητσο

ύ /

Εκδό

σεις

ΠΕ

ΡΙΣΚ

ΟΠ

ΙΟ

2008

^ορτ'Αρθοιψ

κ ο

Κ ΙΤ Ρ ΙΝ Η ΣΘΑΛΑΣΣΑ

...^Σανγκάη

M A N T Z O Y P J Ä

Ε Σ Σ Δ

ΘΑΛΑΣΣΑΙΑΠΩ Ν ΙΑΣ

ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΟΚΧΟΤΣΚ£ > '

Σαχαλίνη ;, /

>#^ ιο ύ * ΑντάκΝτατς Χ ά ρ μ π ο α « ,^ ··.

irP

. -Κισκά ° ^ 0 '·· ^ ,

Α[«σιικά Αλεουτιες

2η Δύναμη Κρούσης Αεροπλανοφόρων (Κακούτα)

Δύναμη Υποστήριξης Αλεούτιων (Τακάσου)

Κ ΰ ρ ' ° 1

Νήσοι Μπονίν 2°ζ Στόλος (Κόντο)

Ιβο Τζίμα

Γουέικ

ΘΑΛΑΣΣΑ /ΑΝΑΤΟ ΛΙΚΗΣ ΚΙΝΑΣ

Δύναμη Κατοχής Μιντγουέη (Τανάκα) και Δύναμή

Υποστήριξης (KouprraΝήσοι Μαριάννες —

Σαϊπάν

ΤρούκΚβατζαλέιν

Μακίν Ταράουα

Μιντγουέη Γραμμή περιπολίας ιαπωνικών υποβρυχίων

Νήσοι ^αβάηςΠερλ Χάρμπορ Ι \

% .ΕνιβέτοΚ

Νήσοι Μάρσαλ /Ματζούρο

Νήσ« Γκίλμπερτ

■ ·^ήσοιϊΣολομώντα

Νήσοι ΕλίσεI * * Περιοχές υπό ιαπωνικό I * * έλεγχο τον Ιούλιο του 1942

παίγνια επί του «Yamato», χωρίς να γνω ρίζουν ότι ο Ν ίμιτς είχε ενη μερ ω θ εί για τη δ ιάταξη μάχης που είχαν σχεδιάσει και είχε ειδοποιήσει το Μι- ν τγου έη ό τι η ιαπωνική επίθεση αναμενόταν στις 3 Ιουνίου. Ο Ν ίμιτς ή θ ε λ ε να δ ιατηρήσει στη διοί­κηση τη ς TF-16 το ν αντιναύαρχο «Μπούλ» Χάλ­σεϋ αλλά ο τελ ευ τα ίο ς ή ταν ασ θενής και τα κα- θ ή κο ντά του ανατέθηκαν, μ ετά από πρόταση του ιδίου στις 26 Μαϊου, στον υποναύαρχο Ρ έυμοντ Σπρούανς. Την επ όμενη ημέρα ο Σπρούανς ενη ­μερώ θηκε από το ν Νίμιτς, ενώ το «Yorktown» επι­σκευαζόταν πυρετωδώς. Σε αντίθεση με τα «Shokaku» και «Zuikaku», αυτό θα προλάβαινε να π ολεμήσει στο Μ ιντγουέη. Σ τις 28 του μήνα ο Νί­μ ιτς είχε νέα σύσκεψη με το ν Σπρούανς και το ν υ­ποναύαρχο Φ λέτσερ, δ ιο ικητή τη ς TF-17 και τα κ τ ι­κό διο ικητή τω ν δύο επιχειρησιακών δυνάμεω ν στο Μ ιντγουέη.

Οι Task Force 16 και 17 παρέτασσαν μαζί τρία αεροπλανοφόρα («Yorktown», «Enterprise» και «Hornet»), οκτώ καταδρομικά, 15 αντιτορπ ιλικό, 19 υποβρύχια και τέσσερα π ετρελαιοφ όρα. Και τα τρ ία αεροπλανοφόρα μ ετέφ ερ α ν 230 περίπου τορπιλοπλάνα Douglas TBD Devastator, βομβαρδι­στικά κά θ ετη ς εφόρμησ ης Douglas SBD Dauntless και μαχητικά Grumman F4F Wildcat.

Οι Ιάπωνες, από τη ν πλευρά τους, είχαν συ­γκεντρώ σ ει μια εντυπωσιακή δύναμη ναυτικών και αεροπορικών μονάδων για τις επιχειρήσεις στις Α λεο ύ τιες νήσους και στο Μ ιντγουέη. Ανάμε­σα στις μονάδες του 1ου Στόλου ξεχώ ριζε μια πα­νίσχυρη μοίρα κρούσης με τέσσ ερα αεροπλανο­φόρα («Akagi», «Hiryu», «Kaga» και «Soryu»), με ε ­π ικεφαλής το ν αντιναύαρχο Τσουίτσι Ναγκούμο, και συνοδεία από δύο θω ρηκτά («Haruna» και «Kirishima»), τρ ία καταδρομικά («Tone», «Chikuma»

Το ιαπωνικό σχέδιο AL και Μ Ι κατάληψ ης το υ Μ ιντγ ο υ έη .

01 ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 77

Η α τόλη το υ Μ ιντγ ο υ έη .

Ο ουρανός πάνω από το « Yorktown» έχ ε ι μ α υ ρ ίσ ει από τα α ντιαεροπ ορικό πυρά, τη ν ώρα που το πλοίο δ έχ ετα ι π λήγμα.

και «Nagara»), 12 αντιτορπ ιλικά, π έν τε π ετρ ελα ιο ­φόρα και 250 αεροσκάφη (μαχητικά Mitsubishi Α6Μ «Zero», τορπιλοπλάνα Nakajima Β5Ν «Kate», κά θ ε­τη ς εφόρμησης Aichi D3A «Val» και αναγνωριστικά Yokosuka D4Y-1C «Judy», Aichi E13A «Jake» και E11A «Laura», καθώς και Nakajima Ε8Ν «Dave»), χωρίς να υπολογίζονται αυτά του 11ου Αεροπορικού Στόλου (αντιναύαρχος Νισίζο Τσουκαχάρα) που ε ­π ιχειρούσε από π ροω θημένες νησ ιω τικές βάσεις. Δ έος προκαλούσε και η εντυπωσιακή συγκέντρω ­ση τη ς Μοίρας Θωρηκτών, η οποία δ ιέ θ ε τε τρία θω ρηκτά («Yamato», «Mutsu» και «Nagato») και φ ι­λοξενούσ ε το ν ναύαρχο Ισορόκου Γιαμαμότο, γ ε ­

78

νικά δ ιο ικητή του Μ ικτού Στόλου. Στη μοίρα των θω ρηκτώ ν υπήρχαν ακόμη ένα ελαφ ρό αεροπλα­νοφόρο («Hosho»), δύο μεταφ ορ ικά υδροπλάνων, που στη σ υγκεκρ ιμένη επιχείρηση το φ ορτίο το υ ς ή τα ν υποβρύχια τσέπ ης («Chiyoda» και «Nisshin»), το καταδρομικό «Sendai», εννέα αντιτορπ ιλικά και δύο π ετρελαιοφ όρα. Ο 2ος Στόλος, με άλλα λόγια η Μοίρα Εισβολής στο Μ ιντγουέη, το υ αντιναύαρ­χου Κόντο, και οι μονάδες υποστήριξής τη ς παρέ­τασσαν ένα αεροπλανοφόρο, το «Zuiho», δύο θω ­ρηκτά, τα «Kongo» και «Hiei», δ έκα καταδρομικά,21 αντιτορπιλικά, δ έκα υποβρύχια, οπλιταγωγά, μεταφ ορ ικά υδροπλάνων, π ετρελαιοφ όρα, ναρκα- λ ιευτικά , ανθυποβρυχιακά σκάφη κλπ.

Ο 5ος Σ τόλος είχε αναλάβει τη ν επιχείρηση στις Α λεο ύ τιες νήσους, με δ ιο ικητή το ν αντιναύ­αρχο Μποσίρο Χοσογκάγια. Για το ν λόγο αυτό είχε δ ια ιρ εθεί στο κύριο σώμα, στη Μοίρα Κρούσης, στη Δύναμη Υποστήριξης και σε δύο Δυνάμεις Ει­σβολής («Kiska» και «Attu», από τα νησιά στα ο ­ποία στόχευαν να αποβιβασθούν). Ολοι αυτο ί οι σχηματισμοί συγκέντρω ναν δύο ελαφρά αερο ­πλανοφόρα με 82 αεροσκάφη («Ryujo» και «Junyo»), τέσσερα θω ρηκτά («Hyuga», «Ise», «Fuso» και «Yamashiro»), οκτώ καταδρομικά, 24 α- ντιτορπ ιλικά, έ ξ ι υποβρύχια, αποβατικά σκάφη και τα απαραίτητα πλοία συνοδείας

Η επιχείρηση στις Α λεο ύ τιες νήσους ήταν κυ­ρίως μια κίνηση αντιπερισπασμού. Ο ναύαρχος Νί­μιτς το γνώριζε, προληπτικά όμως διατηρούσε ε ­κε ί τη ν Task Force 8 το υ υποναυάρχου Ρόμπερτ Τέ- ομπαλντ. Ο τελ ευ τα ίο ς πάντως δ εν μπόρεσε να α­ναχαιτίσει τη ν ιαπωνική απόβαση στα νησιά Κίσκα και Ατου από τις 5 έως τις 7 Ιουνίου, επειδή είχε ε- ξαπ ατηθεί από τις κινήσεις τω ν Ιαπώνων και χρ ε ι­άστηκε τρ ε ις η μ έρ ες για να α ντιληφ θ ε ί τις ιαπω­ν ικές αποβάσεις, τις πρώ τες εχθ ρ ικ ές αποβάσεις σε αμερικανικό έδαφ ος μ ετά το 1814. Ως αντίδρα­ση, οι Α μερικανοί διαμόρφωσαν ν έε ς αεροπορι­κές βάσεις στα νησιά Αντάκ και Αμτσ ίτκα και άρχι­σαν να πραγματοποιούν επ ιδρομές εναντίον των ιαπωνικών αποβατικών δυνάμεων. Δ εν είχαν, ό­μως, άμεσα τη δ υνα τό τη τα να πραγματοποιήσουν κανονική επιχείρηση και να εκδ ιώ ξουν το υ ς Ιάπω­ν ες από τα νησιά στα οποία είχαν αποβιβασθεί.

Ο Γιαμαμότο και ο Μ ικτός Σ τόλος αναχώρη­σαν κατά τα τέλη Μαϊου με σκοπό να προσελκύ- σουν τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα και όποια μεγάλη μονάδα επιφανείας είχε απ ομείνει μ ετά το Περλ Χάρμπορ. Επιπλέον το Μ ιντγουέη ή ταν πρώ­τη ς τά ξη ς βάση, κυρίως για να π ληγεί το Π ερλ Χάρμπορ ή άλλα ζωτικά σημεία τη ς συμμαχικής παράταξης. Ομως ο Σπρούανς ε ίχε σαφείς και γραπ τές εν το λ ές από το ν Ν ίμιτς να μη δ ιακινδυ­νεύσει πολύ και σε καμιά περίπτωση να μη θυσ ιά­σει τα πλοία του, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε απώ­λεια του Μ ιντγουέη.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο Σπρούανς κ ινήθηκε επίσης στα τέλη Μαϊου σκοπεύοντας να π ερ ιμένει το ν εχθ ρό βορειοανα­τολικά του Μ ιντγουέη και π ερ ιμένοντας το ν Φλέ- τσ ερ με το «Yorktown». Γνώριζε καλά ότι ή τα ν α­δήρ ιτη ανάγκη να εντοπ ίσει πρώτος το ν εχθρό, ειδάλλω ς δύσκολα θα επιβίωνε οπλισμένος με «μια μυγοσκοτώστρα και μια προσευχή», όπως έ ­γραψε γλαφυρά ο ρεπ όρτερ Ρόμπερτ Κάσεϋ, ο ο­ποίος το ν συνόδευε. Ο Σπρούανς επ έλε ξε - πολύ ορθά - να μην «ανακατευτεί στα πόδια» τω ν αν- δρών του προκατόχου του, αντιναυάρχου «Μπούλ» Χάλσεϋ, σε μια προσπάθεια να επ ιβάλει τ ις δ ικές το υ απόψεις χωρίς να έχει και τη ν απα­ρα ίτητη πείρα. Α ντίθετα , εμπ ισ τεύθηκε απόλυτα το ν επ ιτελάρχη του Χάλσεϋ, πλοίαρχο Μάιλς Μπράουνινγκ.

Ο Γιαμαμότο από τη ν π λευρά του, γνώριζε ό τι μια αποφασιστική νίκη θα γονάτιζε τ ις ΗΠΑ, σε συνδυασμό με το Π ερλ Χάρμπορ, και έτσ ι θα απέ­φ ευ γε η Ιαπωνία έναν μακροσκελή π όλεμο που τόσο φ οβόταν ο Ιάπωνας ναύαρχος. Δ ιαφορετικά ο αμερ ικανικός βιομηχανικός κολοσσός σε βάθος χρόνου θ α δημιουργούσε τη διαφορά. Μια σειρά από συγκυρίες υπονόμευσαν από νωρίς τα σχέδιά του. Αρχικά δ εν ενημέρω σ ε το ν Ναγκούμο, που π ροπορευόταν με τα αεροπλανοφόρα, ό τι π ιθα­νότα τα μια σημαντική εχθρική δύναμη βρισκόταν κοντά στη Χαβάη, για να μη «σπάσει» τη σιγή α­συρμάτου. Επιπρόσθετα τα ιαπωνικά υποβρύχια δ εν πρόλαβαν, μόλις για μία ημέρα, τη ν αναχώρη­ση τω ν αμερικανικώ ν πλοίων από τη Χαβάη, ο ύτε έγιναν αναγνω ριστικές πτήσεις πάνω από το Περλ Χάρμπορ.

Η 4η Ιουνίου ή τα ν η ημέρα ένα ρ ξης τη ς μεγά­λης αναμέτρησης. Σ τις 04.30 ο Ναγκούμο, που έ ­φθασε χωρίς π ροβλήματα και ανυποψίαστος στο Μ ιντγουέη, εξαπ έλυσ ε 72 βομβαρδιστικά και 32 μαχητικά ενα ντίον του νησιού, τηρώ ντας τα άλλα αεροσκάφη σε στάση αναμονής μήπως εμφανι- σθούν οι Αμερικανοί. Παράλληλα έσ τε ιλε αναγνω­ρισ τικές πτήσεις προς κάθε κατεύθυνση για να βεβα ιω θεί ό τι δ εν θα υπάρξει κάποιος δυσάρε­σ τος αιφνιδιασμός.

Η ιαπωνική επιδρομή δ εν εντυπώσιασε το υς νεαρούς π εζονα ύτες τη ς φρουράς αλλά η ψυ­χραιμία τω ν τελευ τα ίω ν εντυπώσιασε το ν διάση­μο σ κηνοθέτη Τζων Φορντ, ο οποίος βρισκόταν στο νησί ως κινηματογραφ ιστής του US Navy με το ν βαθμό το υ εφ έδρ ου αντιπλοιάρχου και αργό­τερ α αποθανάτισε τη ν αεροναυμαχία το υ Μι- ντγουέη στην ομώνυμη ταινία του. Οι Ιάπωνες δεν έπληξαν σημαντικούς στόχους, γ ι ’ αυτό κρ ίθηκε απαραίτητη μια δ εύ τερ η επιδρομή. Ηδη, όμως, μια αεράκατος Catalina ε ίχε αναφ έρει ό τι ε ίχε ε ­ντοπίσει δύο αεροπλανοφόρα και δύο θω ρηκτά το υ εχθρού 290 χλμ. βορειοδυτικά του Μ ιντγου- έη, πολύ κοντά στο σημείο όπου α νέμ ενε το ν ε ­

χθρό η αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών. Ο Σπρούανς έλα β ε εντολή από τον Φ λέτσερ να επι­τ ε θ ε ί στον εχθρό , κ ινούμενος νοτιοδυτικά .

Ο Σπρούανς δ ιέ τα ξε τα τορπιλοπλάνα του να απονηωθούν μόλις ο εχθρ ικός σχηματισμός βρ έ­θ η κ ε μέσα στην ακτίνα δράσης το υς . Δ ιακινδύ­νευσε με αυτό το ν τρόπο, δ ιότι τα αεροσκάφη θα είχαν πρόβλημα εάν δ εν εντόπ ιζαν αμέσως τον στόχο. Επιπλέον έσ τε ιλε όλα τα αεροσκάφη του, εμπ ισ τευόμενος τ ις αναφορές τη ς υπηρεσίας πληροφοριών, μολονότι δ εν είχαν εντοπ ισ θεί όλα τα εχθρ ικά αεροπλανοφόρα. Δ ιακινδύνευε με μο­ναδικό στόχο να αιφνιδιάσει το ν Ναγκούμο. Οταν μάλιστα έμα θ ε, περί τ ις 07.45, ό τι οι Ιάπωνες το ν είχαν εντοπίσει, επέσπευσε την επίθεση χωρίς να π ερ ιμένει να απονηω θούν όλα τα αεροσκάφη. Ετσι τα αεροσκάφη το υ αναχώρησαν σε δύο τμ ή ­ματα, ακολουθούμενα 30 λεπ τά αργότερα από αυ­τά του Φ λέτσερ και από εκείνα που επιχειρούσαν από το νησί. Στις 08.30 157 αεροσκάφη πετούσαν εναντίον του Ναγκούμο.

Ο Ναγκούμο, στο μ ετα ξύ , ό φ ειλ ε να πάρει μια σημαντική απόφαση: να επ ιτεθ ε ί για δ εύ τερ η φ ο ­ρά στο Μ ιντγουέη ή να π ερ ιμένει τη ν εμφάνιση τω ν Αμερικανών. Η πρώτη επιλογή απαιτούσε επα- νεξοπλισμό τω ν αεροσκαφώ ν με βόμβ ες για χ ερ ­σαίους στόχους, άρα το ν άφ ηνε ακάλυπτο σε πε­ρίπτωση εχθρ ικής επ ιδρομής. Επειδή, όμως, οι α­ναγνω ριστικές πτήσεις δ εν α νέφ ερα ν εχθρική πα­ρουσία, ε κ τό ς από μια ηρωική αλλά μάταιη επ ίθε­ση 10 βομβαρδιστικώ ν και τορπιλοπλάνων από το Μ ιντγουέη, αποφάσισε να αφαιρέσει τ ις τορπ ίλες και τ ις βό μβ ες εναντίον πλοίων από τα αεροσκά­φη του και να π λήξει για δ εύ τερ η φορά το Μι-

Σ υ ν ερ γ ε ία διάσωσης και επ ισκευώ ν ερ γά ζο ν τα ι πυρετω δώ ς επ ί το υ λαβω μένου «Yorktown».

Ο υποναύαρχος Ρ έυ μ ο ντ Σπρούανς.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 79

Ο κ υ β ερ νή τη ς του αεροπ λανοφ όρου «H örnet», πλοίαρχος Μ α ρ κ Μ ίτσ ερ .

ΑΕΡΟΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΜΙΝΤΓΟΥΕΗΙΟΥΝΙΟΣ 1942

ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΙΑΠΩΝΕΣ(ναύαρχος Γιαμαμότο)

ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ(υποναύαρχος Φλέταερ)

ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ

5 στόλου +1 ελαφρό + 4 μεταφορικά υδροπλάνων (τα 2 με φορτίο υποβρύχια τσέπης)

3

ΘΩΡΗΚΤΑ 7 -ΚΑΤΑΔΡΟΜΙΚΑ 14 8ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΙΚΑ 42 15ΥΠΟΒΡΥΧΙΑ 10 19ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΦΟΡΑ 10 4

ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ 250 στα αεροπλανοφόρα + 232 στα γύρω νησιά 230 στα αεροπλανοφόρα +121 στο Μιντγουέη

|ί Σημ: Δ ε ν υπολογίζοντα ι οι δυνάμ εις για τη ν επ ιχείρηση σ τις Α λ εο ύ τ ιες νήσους.

Το α μερ ικα νικόαεροπ λανοφ όρο«Hornet».

ντγουέη . Ενώ η διαδικασία αυτή προχωρούσε, έ ­φθασε ένα ανησυχητικό μήνυμα από ένα αναγνω­ριστικό που είχε καθυστερήσ ει να απονηωθεί: ε ί­χαν εντοπ ισ θεί δ έκα εχθρ ικά πλοία. Ο Ναγκούμο, θ ορ υβημένος, ζήτησε διευκρίνιση για το αν υπήρ­χαν ανάμεσά το υς αεροπλανοφόρα. Πριν λάβει α­πάντηση, δ έχ θ η κε επίθεση από 42 βομβαρδιστικά αεροσκάφη, χωρίς κάλυψη μαχητικών, που έφ θ α ­σαν σε τρ ία διαδοχικά κύματα από το Μ ιντγουέη, από τις 08.00 έως τις 08.20. Οι επ ιθέσ εις δ εν πέτυ- χαν κάποιο πλήγμα, ενώ οι επ ιτιθ έμενο ι είχαν α­πώλειες. Το αναγνωριστικό α νέφ ερ ε ό τι υπήρχε ένα αεροπλανοφόρο στην ομάδα τω ν δ έκα πλοί­ων και ο Ναγκούμο άκουσε το υ ς υφισταμένους του να υπόσχονται ό τι σε 30 λεπ τά θα είχαν προσ- νηω θεί όλα τα αεροσκάφη που επ έστρεφ αν από το Μ ιντγουέη. Ο Ιάπωνας αντιναύαρχος αποφάσι­σε να τα π εριμένει, ώστε να σ τείλει όλα τα δ ια θ έ­σιμα αεροσκάφη εναντίον το υ εχθρού, δ ιακινδυ­νεύοντα ς να το ν αιφνιδιάσουν τα εχθρ ικά αερο ­σκάφη μέσα σε αυτό το διάστημα, όπως και έγινε.

Πρώτη επ ιτέθ η κε η 8η Μοίρα Τορπιλοπλάνων από το «Hornet», στη συνέχεια 14 τορπιλοπλάνα από το «Enterprise» και στο τέλο ς 12 τορπιλοπλά­

να από το «Yorktown» με συνοδεία μαχητικών. Και οι τρ ε ις επ ιθέσ εις κα τέληξα ν σε αποδεκατισμό τω ν αμερικανικώ ν αεροσκαφών. Απολέσθηκαν 35 από τα 39 εξα ιτία ς τω ν «Zero» και τη ς δράσης τω ν αντιαεροπορικώ ν όπλων, χωρίς μάλιστα να επι­τευ χ θ ε ί κάποιο σημαντικό πλήγμα στα αεροπλα­νοφόρα, εκ τό ς του ό τι ε ν τά θ η κ ε η σύγχυση που είχαν ήδη προκαλέσει η διαδικασία επανεξοπλι- σμού τω ν ιαπωνικών αεροσκαφών και ο συνωστι­σμός στα καταστρώματα.

Ο Ναγκούμο τα «έβγαλε πέρα» με τα τορπ ιλο­πλάνα, αλλά έπρεπε να α ν τέ ξε ι και στην επίθεση τω ν βομβαρδιστικώ ν κά θ ετης εφόρμησης, ενώ στα καταστρώ ματά του συνωστίζονταν αεροσκά­φη, τορπ ίλες, βό μβ ες και σωλήνες πυρόσβεσης. Στην επίθεση πέρασαν 54 αεροσκάφη Douglas SBD Dauntless, χωρίς παρενόχληση από τα «Zero», που είχαν κα τεβ εί χαμηλά για να αναχαιτίσουν τα τορπιλοπλάνα. Τα 37 από τα τελευα ία ανήκαν στο «Enterprise» και είχαν ως δ ιο ικητή το ν πλωτάρχη Ο υ έηντ Μακλάσκι, ενώ τα υπόλοιπα 17 έφθασαν από το «Yorktown» με δ ιο ικητή το ν πλωτάρχη Μά- ξο υ ελ Λέσλι. Τα πρώτα στοχέυσαν τα «Akagi» και «Kaga», ενώ τα δ εύ τερ α επ ιτέθηκα ν στο «Soryu». Αυτή τη φορά οι ρίψεις ή ταν φ ονικές. Δύο βόμβες προκάλεσαν εκρ ή ξε ις πάνω στο «Akagi», κυρίως λόγω τω ν πυρομαχικών που ή ταν απλωμένα πα­ντού, και το πλοίο τυ λ ίχθ η κε στις φλόγες. Ο Να- γκο ύμ ο αναγκάστηκε να μ ετα κ ινη θ ε ί στο κατα­δρομικό «Nagara», ενώ ο κυ β ερ νή της του «Akagi», πλοίαρχος Ταϊχίρο Αόκι, και τα συνεργεία ελέγχου ζημιών π αρέμειναν στο πλοίο, για να απομακρυν­θ ο ύ ν αργότερα, σχεδόν με τη βία. Το «Akagi» φ λ ε ­γότα ν αλλά δ εν βυθίσ τηκε. Τελικά πήγε στον βυ­θ ό κτυπ ημένο από τορπ ίλες ιαπωνικών αντιτορπι- λικών στις 5 Ιουνίου.

Το «Kaga» δ εν ή ταν περισσότερο τυχερό. Το έπ ληξαν τέσσερις βόμβες, η μία από τις οποίες κα τέσ τρεψ ε τη ν υπερκατασκευή - «νησίδα» του αεροπλανοφόρου. Η Μοίρα του πλωτάρχη Λέσλι έπ ληξε το κατάστρωμα TOu«Soryu» με τρ ε ις βόμ-

80 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

© RICHARD J. CARUANA

Α μερικανικό μονο κινητήρ ιο δ ιθ έσ ιο βομβ αρδιστικό κ ά θ ε τη ς εφ ό ρμησ ης Grum m an SBD-3 D auntless (Β 10 )μ ε π ιλότο τον Ν τ. Φ. Τζόνσον τη ς Μ ο ίρ α ς VB-3 σ το αεροπ λανοφ όρο «Enterprise». Φ έρ ει δίχρωμη π αραλλαγή από non sp ecu lar sea b lue και non sp ecu lar light gray και τα εθνό σ η μ α υπάρχουν σε έ ξ ι σ ημεία . Ο κω δικός και ο κώνος τη ς έλ ικα ς είνα ι μαύρ α κα ι υπάρχει λευ κή διαγώ νια λω ρίδα στο κ ά θ ε το σ τα θ ερ ό . Ο κ ινητήρα ς R-1820-52 των 1.000 hp επ έτρ επ ε στο αεροπλάνο να αναπτύσσει μ έγ ισ τη τα χ ύ τη τα 380 km/h. Το εκ π έτα σ μ α ήτα ν 12,3 m, το μήκος 9,76 m και το ύψος 3,96 m. Ο μόνιμο ς οπλισμός α π ο τελ ε ίτο από δύο πολυβόλα των 0,50 in και δύο πολυβόλα των 0,30 in. Μ π ορ ούσ ε να μ ε τα φ ε ρ θ ε ί μ ία βόμβα των 227 kg και δύο ακόμη των 45 kg σ την π τέρ υγα .Σ τη ν αερο να υμα χία το υ Μ ιν τγ ο υ έη τα SBD δ ιεδ ρ α μ ά τισ α ν κ α θ ο ρ ισ τικ ό ρ όλο, π ροσβάλλοντας και β υ θ ίζο ντα ς τα ιαπωνικά α εροπ λανοφ όρα (εικονογράφ ηση για τ ις Εκδόσεις Π Ε Ρ ΙΣ Κ Ο Π ΙΟ /ε π ιμ έ λ ε ια ιστορικώ ν στο ιχείω ν: Σ τέλ ιο ς Δ εμ η ρ ά ς).

6ες. Το αεροπλανοφόρο τυ λ ίχθ ηκε στις φλόγες και άρχισε να Βυθίζεται. Το πλήρωμά το υ μετά από 20 λεπτά άρχισε τη διαδικασία εγκατάλειψ ης. Το τέ τα ρ το αεροπλανοφόρο, το «Hiryu», κα τόρ ­θωσε να δ ιαφ ύγει από τα Dauntless και να εξαπο­λύσει δύο κύματα τορπιλοπλάνων και βομβαρδι­στικών κά θ ετη ς εφόρμησης, τα οποία εντόπισαν το «Yorktown» μ ετά το μεσ ημέρ ι και πέτυχαν ενα­ν τίον του π έν τε πλήγματα με τορπ ίλες και βόμ­βες. Το πλήρωμα του τελευ τα ίο υ έδωσε μεγάλη μάχη για να το κρατήσει ζωντανό, αλλά μ ετά τις 16.20 ακινη τοπ οιήθηκε και η κλίση που πήρε έ ­φ θανε τις 26 μοίρες. Ο πλοίαρχος Ελιοτ Μπάκμα- στερ, κυ β ερ νή της του «Yorktown», έδωσε εντολή να αρχίσει η εγκατάλειψ η. Α ργότερα έγιναν προ­σπάθειες διάσωσης του σκάφους, με τη ν αρωγή και άλλων πλοίων, αλλά το ιαπωνικό υποβρύχιο I- 168 το υ πλωτάρχη Γιαχάτσι Τανάμπε κατόρθω σε να πλησιάσει απ αρατήρητο και να δώσει στο «Yorktown» τη χαριστική βολή. Το αεροπλανοφόρο βυθίσ θηκε τελ ικ ά στις 07.01 τη ς 7ης Ιουνίου 1942. Το «Hiryu» δ εν χάρηκε τη ν επιτυχία του. Λίγο μετά τις 17.00 εντοπ ίσ τηκε από βομβαρδιστικά Dauntless το υ «Enterprise» και κτυπ ήθηκε από τέσ ­σερις βόμβες, με αποτέλεσμα να βυθισ θεί το πρωινό της 5ης Ιουνίου.

Η μόνη ελπίδα του Γιαμαμότο ή ταν π λέον η ι­σχυρή Μοίρα Θωρηκτών. Ομως ο Σπρούανς δ εν έ ­πεσε στην παγίδα να εμπ λακεί σε νυκτερ ινή μάχη με το υ ς ιαπωνικούς κολοσσούς και π ροτίμησε να δοκιμάσει τη ν τύ χη το υ μ ε το φως τη ς ημέρας, ό ­

ταν τα αεροσκάφη τω ν αεροπλανοφόρω ν θα του έδιναν τα κ τικό π λεονέκτημα . Ο Γιαμαμότο θ εώ ­ρησε τη ν επιχείρηση λήξασα, όταν συνειδητοπ οί­ησε ό τι ο Σπρούανς δ εν έπεσε στην παγίδα να το ν καταδιώ ξει ενθουσ ιασμένος από τη ν επιτυχία. Η ειρωνεία είναι ό τι ο Σπρούανς επ ικρ ίθηκε από ο­ρ ισμένους στις ΗΠΑ επειδή δ εν κα τεδ ίω ξε τον Γιαμαμότο, ενώ οι Ιάπωνες επαίνεσαν τη συνετή του στάση. Το 1948, ό ταν ολοκληρώ θηκε η ανάλυ­ση τη ς αεροναυμαχίας από αναλυτές στη Σχολή Πολέμου του US Navy, η τα κτική το υ Σπρούανς δι­καιώθηκε.

Μέσα σε λίγα λεπ τά άλλα ξε ο ρους τη ς μάχης για το ν Ειρηνικό, όπως δήλωσε ο ναύαρχος Νί­μιτς. Οι Ιάπωνες απώλεσαν τέσσερα αεροπλανο­φόρα («Akagi», «Hiryu», «Kaga» και «Soryu»), ένα καταδρομικό, το «Mikuma», περισσότερα από 300 αεροσκάφη και πάνω από 3.000 άνδρες. Οι Α μερ ι­κανοί έχασαν το αεροπλανοφόρο «Yorktown», το αντιτορπ ιλικά «Hammann», 98 αεροσκάφη και 307 άνδρες. «Το Π ερλ Χάρμπορ έλα β ε τη ν εκδίκησή του, κατά ένα μέρος», είπε ο Ν ίμιτς. Ο εχθρ ός θα βρισκόταν πλέον στην άμυνα και τα επ εκτα τικά του σχέδια αναχαιτίστηκαν. Ο Γιαμαμότο ανέλαβε τη ν ευθ ύνη τη ς αποτυχίας απέναντι στον αυτο- κράτορα και στη χώρα του. Κ λείσ τηκε στην καμπί­να του και δ εν φ ά νη κε επί τρ ε ις η μ έρ ες . Προφα­νώς συνειδητοποίησε, όπως και πολλοί άλλοι Ιά­πωνες επ ιτελε ίς , ό τι η χώρα του ε ίχε εμπ λακεί σε αυτό που φοβόταν: σε έναν μακροχρόνιο πόλεμο με τις ΗΠΑ.

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ Τ 81

ΧρονολόγιοΙανουάριος - Ιούνιος 1942ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

1: Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης «Arcadia» 26 κράτη υπογράφουν κοινή διακήρυξη, που αποτέλεσε το προοίμιο της ίδρυσης του ΟΗΕ.2: Κατάληψη της Μανίλα. Αμερικανοί και Φιλιππινέζοι υποχωρούν στη χερσόνησο Μπατάαν.5: Εναρξη μεγάλης σοβιετικής επίθεσης στο Ανατολικό Μέτωπο.7: Ανηλεής βομβαρδισμός της Μάλτας. Υπολογίζεται ότι στο νησί έπεσαν βόμβες διπλάσιου βάρους από εκείνες που ρίφθηκαν στο Λονδίνο.9: Οι Ιάπωνες προωθούνται στη Βόρνεο συναντώντας μικρή αντίσταση. 11: Ιαπωνική εισβολή στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Κατάληψη της Κουάλα Λαμπούρ στη Μαλαισία.12: Ιαπωνική εισβολή στην Ινδονησία.13: Τα γερμανικά υποβρύχια δρουν πλέον κοντά στις ακτές των ΗΠΑ.21: Αιφνιδιαστική επίθεση του Ρόμμελ φ έρνει τις δυνάμεις του Αξονα ως την Μπέντα Φομ.25: Ιαπωνική εισβολή στα νησιά του Σολομώντος.26: Οι πρώτες αμερικανικές δυνάμεις που φθάνουν στην Ευρώπη αποβιβάζονται στη Βόρεια Ιρλανδία.29: Ο Ρόμμελ εισέρχεται στη Βεγγάζη. Προσωρινή ανάπαυλα στο μέτωπο της ερήμου.31: Οι Ιάπωνες καταλαμβάνουν το λιμάνι Μουλμέιν στη Βιρμανία και απειλούν την πρωτεύουσα Ρανγκούν.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ1: Οι δυνάμεις του Ρόμμελ φθάνουν στην αμυντική γραμμή των Συμμάχων στην Γκαζάλα.8: Οι γερμανικές δυνάμεις απωθούνται από το Κούρσκ.11: Η «Κούρσα στο Στενό της Μάγχης». Γερμανικά πολεμικά πλοία διασχίζουν αλώβητα τη Μάγχη και φθάνουν σε φίλια λιμάνια.15: Η Σιγκαπούρη παραδίδεται στους Ιάπωνες.19: Ο πρόεδρος Ρούζβελτ υπογράφει την εκτελεστική εντολή «9066», με την οποία επιτρέπεται ο περιορισμός πολιτών που κατάγονται από εχθρική χώρα.20: Αλεξιπτωτιστές και αμφίβιες δυνάμεις των Ιαπώνων εισβάλλουν στα νησιά Μπαλί και Τιμόρ.23: Ιαπωνικό υποβρύχιο π λήττει εγκαταστάσεις διυλιστηρίου στις ακτές της Καλιφόρνια.27: Ναυμαχία στη Θάλασσα της Ιάβας.28: Ιαπωνική χερσαία εισβολή στην Ιάβα.

ΜΑΡΤΙΟΣ1: Σοβιετική επίθεση στην Κριμαία.6-8: Κατάληψη της Ρανγκούν από τους Ιάπωνες.8: Ιαπωνικές αποβάσεις στη Νέα Γουινέα.11-12: Ο στρατηγός Μακ Αρθουρ εγκαταλείπει τις Φιλιππίνες, υποσχόμενος: «Θα επιστρέψω». Οι Ιάπωνες αποβιβάζονται στο νησί Μιντανάο.13: Μαζική επιδρομή της RAF στη γερμανική πόλη Εσσεν.14: Οι Ιάπωνες αποβιβάζονται στα νησιά του Σολομώντος.26: Οι οικίες των Εβραίων του Βερολίνου πρέπει στο εξής να φέρουν εμφανή σήμανση.28: Επιδρομή της RAF στην ιστορική γερμανική πόλη Λύμπεκ.28: Βρετανική καταδρομική επιχείρηση στο γαλλικό λιμάνι του Σαίν Ναζαίρ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ3: Τελική επίθεση των Ιαπώνων στη χερσόνησο Μπατάαν.5: Επιδρομή του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού στο λιμάνι Κολόμπο της Κεϋλάνης.8: Βομβαρδισμός του Αμβούργου.8: Αρχίζει η εαρινή επίθεση των Γερμανών στην Κριμαία.9: Επιδρομή του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού στο λιμάνι Τρινκομάλιτης Κεϋλάνης.18: Επιδρομή του Ντούλιτλ στο Τόκιο.23-24: Η Luftwaffe αρχίζει τις λεγάμενες «Αεροπορικές Επιδρομές Μπαίντεκερ» με στόχο βρετανικές πόλεις, ως αντίποινα για τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς.29: Οι Ιάπωνες καταλαμβάνουν το Λάσιο και αποκόπτουν την οδό ανεφοδιασμού των Συμμάχων που λεγόταν «Δρόμος της Βιρμανίας».

ΜΑΙΟΣ3: Ιαπωνική απόβαση στο νησί Τουλάγκι.4-8: Αεροναυμαχία στη Θάλασσα των Κοραλλίων.5: Αρχίζει η επιχείρηση «Ironclad», βρετανική επιδρομή στη Μαδαγασκάρη.6: Οι τελευτα ία οργανωμένη αντίσταση των Αμερικανών στις Φιλιππίνες τερματίζετα ι στο νησί Κορέγκιντορ.12: Αρχίζει η επονομαζόμενη «Δεύτερη μάχη» στο Χάρκοβο.20: Οι Ιάπωνες ολοκληρώνουν την κατάληψη της Βιρμανίας.26: Ο Ρόμμελ επιτίθεται στην αμυντική γραμμή της Γκαζάλα.27: Ο Ράινχαρντ Χάιντριχ δολοφονείται στην Πράγα.30: Η RAF πραγματοποιεί στην Κολωνία την πρώτη «Επιδρομή των Χιλίων Βομβαρδιστικών».31: Οι Γερμανοί περικυκλώνουν στην περιοχή του Χαρκόβου μεγάλους σχηματισμούς των Σοβιετικών.

ΙΟΥΝΙΟΣ1: Φθάνουν στη Δύση οι πρώτες αναφορές ότι Εβραίοι εκτελούνται σε θαλάμους αερίων στην ανατολική Ευρώπη.4-7: Αεροναυμαχία κοντά στο νησί Μιντγουέη.7: Οι Ιάπωνες εισβάλλουν στα νησιά Ατου και Κίσκα, στις Α λεούτιες νήσους. Επρόκειτο για την πρώτη εισβολή σε αμερικανικό έδαφος από το 1814.8: Μοίρα αεροσκαφών Spitfire φθάνει στη Μάλτα.9: Το χωριό Λίντιτσε στην Τσεχία πυρπολείται, ως αντίποινα για τη δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ.12: Κάμπτεται η συμμαχική αντίσταση στην Γκαζάλα.18: Αρχίζει η υλοποίηση του «σχεδίου Μανχάταν», που κατέληξε στην κατασκευή της πρώτης ατομικής βόμβας.21: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Τομπρούκ.24: Οι συμμαχικές δυνάμεις συμπτύσσονται στο Ελ Αλαμέιν.25: Ο στρατηγός Αϊζενχάουερ φθάνει στο Λονδίνο για να αναλάβει καθήκοντα ανώτατου διοικητή των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη.25: Η RAF πραγματοποιεί στη Βρέμη άλλη μία «Επιδρομή Χιλίων Βομβαρδιστικών».28: Εναρξη της γερμανικής επιχείρησης «Blau» για την κατάληψη του Στάλινγκραντ και των πετρελαιοπηγών του Καυκάσου.30: Ο Ρόμμελ φθάνει στο Ελ Αλαμέιν.

82 ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

/ m ψ

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ ΤΟΝ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΟΜΟ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ TOT ΠΟΑΕΜΟΤΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1942

• ΕΥΡΩΠΗ - ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ: Οι πρώτες αμερικανικές αεροπορικές δυνάμεις στην Ευρώπη - Τα γερμανικά υποβρύχια αποχωρούν από τις αμερικανικές ακτές, αλλά οι συμμαχικές απώλειες συνεχίζονται - Συστηματικοί εκτοπισμοί στο γκέτο της Βαρσοβίας - Απόβαση στη Διέπη - Αμβούργο και Ντύσελντορφ πλήττονται σκληρά με εμπρηστικές βόμβες

• ΑΣΙΑ - ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ: Συγκρούσεις Συμμάχων και Ιαπώνων στη Νέα Γουινέα, μάχη στον κόλπο Μίλνε - Αρχίζει η εκστρατεία για την κατάληψη του Γκουανταλκανάλ και άλλων γειτονικών νήσων

Στο ν 7 ο τόμο π εριλαμβάνονται επίσης:

/ Ε γχρ ω μο ι χ ά ρ τ ε ς τω ν επ ιχ ε ιρ ή σ εω ν/ Π ίν α κ ες α ν τιπ ά λω ν δ υ ν ά μ εω ν/ Β ιο γ ρ α φ ίες σ τρ α τιω τικ ώ νκαι π ο λ ιτικώ ν η γ ε τώ ν/ Α γνω σ τες π τυ χ έ ς τω ν γ εγ ο ν ό τω ν/ Χ ρ ο ν ο λ ό γ ιο τω ν κ υ ρ ιό τερ ω ν γ ε γ ο ν ό τω ν τ η ς π ερ ιό δ ο υ

• ΑΦΡΙΚΗ - ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: Πρώτη μάχη του Ελ Αλαμέιν - Συμμαχικές απώλειες πλοίων κατά τη μάχη της Μάλτας - Επιχείρηση «Pedestal»

• ΡΩΣΙΑ: Οι Σοβιετικοί υποχωρούν στον ποταμό Ντον - Η γερμανική προέλαση - Αρχίζει η πολιορκία του Στάλινγκραντ