การจัดการโซ่อุปทานเพื่อสร้างความมั่นคงและยั่งยืนให้ภาคเกษตรและเกษตรกร

การจดการโซอปทานเพอสรางความมนคงและยงยนใหกบภาคการเกษตรและเกษตรกรไทย

การประชมเสวนาการประชมเสวนาเรอง “การพฒนารปแบบความรวมมอภาคเกษตรและอตสาหกรรมเครอขาย PPP&P”

วนท 9 กรกฎาคม 2557 เวลา 9.00-16.00 นณ โรงแรมโนโวเทล กรงเทพฯ สยามสแควร

รศ.สมพร อศวลานนท สถาบนคลงสมองของชาต

E-mail address: [email protected]

สถาบนคลงสมองของชาต ทมาของภาพ:Google.com

การประชมเสวนา เรอง “การพฒนารปแบบความรวมมอภาคเกษตรและอตสาหกรรมเครอขาย PPP&P” วนท 9 กรกฎาคมณ โรงแรมโนโวเทล กรงเทพฯ สยามสแควร

1. การผลตสนคาเกษตรและอาหาร: ความตางระหวาง Mass กบ NicheMass กบ Niche

2

1.1 การผลตและเสนทางการกระจายผลผลตสนคาเกษตรและอาหารในระบบ Mass production

1. การผลตสนคาเกษตรและอาหาร: ความตางระหวาง Mass กบ Niche

อาหารในระบบ Mass production

ConsumptionConsumptionพฤตกรรมการบรโภคขนอยกบอาย พฤตกรรมการบรโภคขนอยกบอาย เพศ การศกษา ศาสนา ฐานะรายได เพศ การศกษา ศาสนา ฐานะรายได และรสนยมและรสนยม

Marketing processing andMarketing, processing and distributionรวบรวมผลผลตแลวสงตอไปยงตลาดปลายทาง จดเกรด คณภาพ และมาตรฐานผลผลต

กอนการสงตอการเกบรกษา การขนสงและการแปรรป

Production Production สวนมากเปนเกษตรกรขนาดเลกสวนมากเปนเกษตรกรขนาดเลกการผลตเปนสนคาคละ ไมไดการผลตเปนสนคาคละ ไมได คานงถงเกรด คณภาพและคานงถงเกรด คณภาพและมาตรฐานมาตรฐานขาดอานาจตอรองไดรบราคาตาขาดอานาจตอรองไดรบราคาตา 3

ทรพยากรการผลต สภาพแวดลอมและระดบของเทคโนโลย

1.2 บนเสนทางเกษตรกรรมยงยนของสงคม: การผลตแบบ Niche


ไดรบคณคาจากการบรโภคไดรบคณคาจากการบรโภคอาหารทไดคณภาพ เปนมตรกบสงแวดลอม มความปลอดภย เขาถงไดและมอย

สงคม

อยางพอเพยง

ผกโยงเครอขายสรางเปนตลาดจาเพาะ(nich market) มกลไก

เศรษฐกจสงแวดลอม

เกษตรกรรมยงยน

รบรองคณคา มชองทางในการกระจายสนคา ทเปนธรรม

สรางความจาเพาะในคณคา

เศรษฐกจสงแวดลอม

คณภาพชวตทดของเกษตรกร

ของสนคา(niche product) ใชปจจยการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม มกลไกของกจกรรมและการจดการทด

การผสมผสานการผลตพช กจกรรมและการจดการทด

ตระหนกถงความสาคญของระบบนเวศ

การผลตพช และสตว

สภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต 4

ดน นา อากาศbiodiversity

ประสทธภาพ ความเปนธรรม


1.3 วงสมพนธในหวงโซอาหารปลอดภย

1.4 มตเชงคณคาของการผลตแบบ Niche เมอเทยบกบ Mass1. การผลตสนคาเกษตรและอาหาร: ความตางระหวาง Mass กบ Niche

องคประกอบของ mass productionprofit driven marketing ป ส

ctio

n คานงถงความเปนมตรกบสงแวดลอมตาใหความสาคญกบ exchange value

s Pr

oduc

Syst

emM

ass S

องคประกอบของ Niche productionองคประกอบของ Niche productionEthical driven marketingคานงถง sustainability and inclusive growth ในระดบสง ใหความสาคญกบ use value ไปพรอมๆกบ

Niche Production

ใหความสาคญกบ use value ไปพรอมๆกบ exchange value

Niche ProductionSystem

การประชมเสวนา เรอง “การพฒนารปแบบความรวมมอภาคเกษตรและอตสาหกรรมเครอขาย PPP&P” วนท 9 กรกฎาคมณ โรงแรมโนโวเทล กรงเทพฯ สยามสแควร

2. การจดการหวงโซอปทานสนคาเกษตรและอาหาร

ทมาของภาพ:Google.com

7

2.1 Hypothetical Value Food Chain of Agricultural commodity


commodity

Production SystemPublic/Government

Production System

Distribution andProcessing System

Marketing System

Consumption SystemPrivate/entrepreneur Consumption System

Source: Modified from Boonjit Titapiwatanakun KU 2 Dec. 2003

2.2 รปแบบการจดการหวงโซอปทานการผลตสนคาเกษตร


(1) เกษตรพนธะสญญารปแบบตางๆ (Contract Farming)

เกษตรพนธะสญญาเปนระบบธรกจเกษตรทผประกอบการแปรรป สงออก หรอหางรานคาสมยใหม ใชในการจดหาอปทานผลผลตจากเกษตรกรแตละราย ทงนในการจดหาอปทานผลผลตจากเกษตรกรแตละราย ทงนในการจดหาอปทานผลผลตจะมการตกลงวางแผนกนลวงหนาระหวางกนผานทางพนธะสญญา

รปแบบของเกษตรพนธะสญญาอาจจดกลมไดเปน 2 ลกษณะ:พนธะสญญาเพอการตลาดของสนคา เชน การระบถง

ขอตกลงทจะรบซอในอนาคต ตามคณภาพ เวลา และราคาทตกขอตกลงทจะรบซอในอนาคต ตามคณภาพ เวลา และราคาทตกลงกน

พนธะสญญาเพอการผลตสนคา เชน ระบถงพชทจะผลต วธการผลต คณภาพ และมาตรฐานของสนคา โดยผานการจดการวธการผลต คณภาพ และมาตรฐานของสนคา โดยผานการจดการปจจยและเทคโนโลยใหกบผผลต สญญาสนเชอปจจยการผลต เชนการเลยงปลา เกษตรกรป ป ป ใ ใเปนเจาของทดนและกระชงเลยงปลา ผประกอบการใหสนเชอในรปพนธปลา อาหารปลา (Baumann 2000)

2.2 รปแบบการจดการหวงโซอปทานการผลตสนคาเกษตร(ตอ)


(2)Farmer Organizations อานวยความสะดวกและประสานการผลตตนนาสปลายนาเพอสราง Supply Chainการผลตตนนาสปลายนาเพอสราง Supply Chain

การจดการการผลตและการตลาดภายใตระบบสหกรณ

เกษตรกรเปนเจาของปจจยการผลตและเปนสมาชกสหกรณการเกษตร ในขณะเดยวกนไดรบการสนบสนนสนเชอจากสหกรณ เมอไดผลผลตเกษตรกรสามารถนามาจาหนายใหกบสหกรณ โดยสหกรณเปนผรวบรวมผลผลตเพอสง

ใ

สามารถนามาจาหนายใหกบสหกรณ โดยสหกรณเปนผรวบรวมผลผลตเพอสงตอไปยงผแปรรรปหรอผประกอบการปลายนา เชน ขาว ผลไมบางชนด เปนตน

การจดการการผลตและการตลาดภายใตการสนบสนนของมลนธและองคกรทไมแสวงหากาไรหรอชมชน

เกษตรกรรวมตวกนเปนกลมภายในชมชน โดยมมลนธและ NGOs ใหการสนบสนนดานการผลตและการตลาดสนคาเกษตร

2.2 รปแบบการจดการหวงโซอปทานการผลตสนคาเกษตร(ตอ)


(3)Public-Private Partnership เพอสรางหวงโซคณคาจากตนนาสปลายนาตนนาสปลายนา

การจดการการผลตและการตลาดภายใต Social EnterpriseEnterprise

เกษตรกรเปนผผลตและเปนสมาชกของสถาบนเกษตรกร โดยมภาครฐทาหนาทในการวางแผนการผลตและการถายทอดเทคโนโลย ขณะเดยวกนไดรบหนาทในการวางแผนการผลตและการถายทอดเทคโนโลย ขณะเดยวกนไดรบการสนบสนนสนเชอและหรอปจจยการผลตจากองคกรการกศลทเขามาทาหนาทในดานการจดการดานการตลาดตลาดของสนคา

การจดการการผลตและการตลาดภายใตระบบ Fairtrade

เกษตรกรเปนสมาชกของเครอขายทรวมตวกนเปนกลมภายในชมชน เชน สมาคมเกษตรกรกาวหนาซงสมาชกเปนกลมเกษตรกรปลกขาวหอมมะลอนทรย โดยสมาคมดงกลาวไดรบการสนบสนนจากองคกร Fair Trade Original เปน gการใหผผลตเนนความปลอดภยใหกบผบรโภคและผบรโภคยนดทจะจายในราคาทเปนธรรมกบทกฝาย

2.3 PPP – Roles of Public and Private Sector


2.3 PPP Roles of Public and Private Sector

Public/Government Enterprisesสนบสนน R&Dสนบสนนเกษตรกร:สนบสนน infrastructure in specialized

สนบสนนปจจยการผลตใหกบเกษตรกร:จดสนเชอใหกบเกษตรกร- สนบสนน infrastructure in specialized

zones- สนบสนนการพฒนาองคกร/สถาบน

-จดสนเชอใหกบเกษตรกร-Technology transfer andextension services to farmers

เกษตรกร- สนบสนน extension servicesสนบสนน enterprises: สนบสนนใหเกษตรกรเขาถง p- สนบสนนใหเขาถงสนเชอในอตราดอกเบยทเหมาะสม

- การยกเวนภาษการลดภาษ

ตลาด:- Support post-harvest services

(drying storage milling)การยกเวนภาษการลดภาษ- สนบสนนการเขาถงตลาด

(drying, storage, milling)- Procurement, sale and export

12

2.4 รปแบบของ Social Enterprise: การกระจายสนคาพชผกของโครงการหลวง

เกษตรกรเกษตรกรเกษตรกรเกษตรกร

เกษตรกร

เกษตรกร

ศนยพฒนา ศนยพฒนา ศนยพฒนา

R&Dสงเสรมศนยพฒนา ศนยพฒนา ศนยพฒนา ศนยพฒนา ศนยพฒนา ศนยพฒนา

Publicการเกษตรโครงสราง

พนฐาน

ศนยรวบรวมและคดบรรจแมเหยะใหบรการหลง

การตลาดมลธนโครงการหลวง

Private/องคกรไมแสวงกาไร

เกบเกยวตลาดสนเชอ ปจจย

การผลต

ซป ป โ C t

การผลตprocurement

รานดอยคา รานซปเปอรมารเกตรานอาหารโรงแรมลกคา Carter

อาหารปลอดภยสาหรบผบรโภค

2.5 ผกโยงความสมพนธจากผผลตสผบรโภคโดยสรางระบบการคาทเปนธรรม

Certification Trader

ร บบการคาทเปนธรรม

ชาวนา สมาชก

คณะกรรมการกลมในชมชน

กลมผบรโภค

ตางประเทศ



สหกรณผบรโภค


ชาวนา คณะกรรมการ

คณะกรรมการกลมเพอการคาทเปนธรรม

สมาชก คณะกรรมการกลมในชมชน

ธรกจ Fair trade

กลมลกคา




trade กลมลกคาใน

ประเทศ

Good and quality

ทมา: ดดแปลงจาก สรยะ ชนะชย 2557

Good and quality production system

Ethical marketing system

2.6 รปแบบของ Rice Value Chain Development in Vietnam

C t ib ti l d & it l BusinessContributing land & capital

Production• Large farm• Technical standards P i

Trade• Traceability

• Technical standards• Mechanization• Effective irrigation

Post harvest• Good processing

Processing• High VA processing• Processing by-products

• Quality• Food safety• Marketing

• Good storage• Good package &

transportation

g y p g

Inputs• Good varieties• Good input materials• Good equipment

C tiExtension service, credit

CooperativesSource:Dang Kim Son, 2014:

15

การเปลยนจากนาเคมไปสนาอนทรยกจะมมลคาตอหนวยสงขน2.7 ปรบสนคาจากกระบวนการผลตตนนาสตลาดปลาย


การเปลยนจากนาเคมไปสนาอนทรยกจะมมลคาตอหนวยสงขนนาเพอสรางมลคา

ราคาขาวเปลอก ราคาขาวสารราคาขาวเปลอก15 บาทตอกก.

ราคาขาวสาร35 บาทตอกก..นาเคม ขาวหอมมะล

ขาวหอมมะลนลมโภชนาการ

ราคาขาวเปลอก25 บาทตอกก.

ราคาขาวสาร50 บาทตอกก..นาอนทรย ขาวหอมมะล เครองสาอางค/spa

6,500 บาทตอกก.

ขาวขาว20 บาท/กก.

ขาวมกลนหอม35บาท/กก.

>80 บาท/กก.

20 บาท/กก.

ทมา: ดดแปลงจาก Apichart Vannvichit

2.8 เกษตรกรและชมชนตองรบรถงความจาเปนของ2. การจดการหวงโซอปทานสนคาเกษตรและอาหาร

มาตรฐานของสนคาในยคการคาเสรมาตรฐาน IFOAM, USDA

ORGANICORGANIC มาตรฐานทวไป

SPS/QIE/CODEX/ IPPC

การเขาส

การเกษตรนานาชาตการเกษตร

การเขาส Word Free Trade Economy ตามอาเซยนมาตรฐานสนคา

เกษตรและอาหาร เชนขาวหอมมะลมาตรฐานระบบ

Economy ตามบรบทขององคการการคาโลก

Each ASEAN Country

International Standard

การเกษตรไทยมาตรฐานระบบ

(เชน GAP, Organic Thailand, GMP เปนตน)

โลก

Country Standard

)มาตรฐานชมชนมาตรฐานทวไปSPS/QIE/CODEX/

IPPC มตเวลา17การกาวสยคการคาเสร

ความกาวหนาของเทคโนโลยและนวตกรรม

IPPC มตเวลา

2.9 ความสาเรจขนอยกบความพรอมเพรยงของเกษตรกร ชมชน เอกชน ภาครฐ ภาควชาการ และ


นาเกษตร

ตลาดขาวเพอสขภาพ1. พนธขาวจาเพาะ

เอกชน ภาครฐ ภาควชาการ และ

2. โรงสชมชนขนาดกลาง3 ผลตภณฑทโดดเดน

Community engagement

อนทรย 3. ผลตภณฑทโดดเดน4. Social enterprise

U i it t University engagement เตมเตมชองวางการผลตการจดการและงานวจย

โดยมหาวทยาลยในพนทหรอสถาบน ใ

Business engagement เตมเตมชองวางการจดการทางการตลาด การสราง

มลคาเพมเพอการกระจายสนคาตอผบรโภควชาการในพนท

ทมา: ดดแปลงจาก อภชาต วรรณวจตร 2557

Q&A

ขอบคณ

Q&A

ขอบคณ

Documents

การจัดการโซ่อุปทานเพื่อสร้างความมั่นคงและยั่งยืนให้ภาคเกษตรและเกษตรกร