+ 95 1 512613 | [email protected] | … · 2019-01-14 · +95 1 512613 [email protected] 4 5 အတိုေကာက္ စကားလံုးမ်ား

+ 95 1 512613 | [email protected] | www.mcrb.org.mm

http://www.mcrb.org.mm

+95 1 512613 [email protected] www.mcrb.org.mm

2 3

© Copyright Myanmar Centre for Responsible Business (MCRB)၊ ႏဝငဘာလ ၂ဝ၁၈ ခႏစ။

ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမရေရး အေထာကအကျပဌာန (MCRB) သည Institute of Human Rights and Business ႏင Dan-ish Institute for Human Rights တ႔၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမျဖင ႏငငအမားစမ အစးရရနပေငြႏင ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ရနကနၿမ႕အေျခစက ဖြငလစထားေသာ အဖြ႕အစညးပင ျဖစပါသည။

ရနကနတြင အေျခစကထားၿပး ျမနမာႏငငတစဝနး၌ တာဝနယမႈရေသာ စးပြားေရးလပငနးလပေဆာငမႈမားက အားေပးျမႇငတငေပးရန အတြက စးပြားေရးလပငနးမား၊ အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမားႏင အစးရဌာနမားၾကားတြင ပညာဗဟသတျဖစေစရနလညးေကာငး၊ စြမးရညျမႇငတငေပးရနလညးေကာငး၊ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား ျဖစထြနးလာေစရနလညးေကာငး ဖနတးေပး၍ ယၾကညအားထားရၿပး ဘက လကမႈကငးသည အဖြ႕အစညးအေနျဖင ရပတညေပးႏငရနရညရြယပါသည။ တာဝနယမႈရေသာ စးပြားေရးလပငနးဟသည ႏငငတကာ စခနစညႊနးမားႏငအည တာဝနယမႈရသည လမႈႏငပတဝနးကငဆငရာ လပေဆာငမႈမားေပၚ အေျခခထားၿပး ျမနမာႏငငႏင ျမနမာ ႏငငသားမားအတြက ေရရညတြင အကးျဖစထြနးေစမည စးပြားေရးကငဝတက ဆလသည။

ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန ၆ (က) ရငေစာပလမး၊ ကရငၿခရပကြက၊ အလၿမ႕နယ၊ ရနကန၊ ျမနမာ။ အးေမးလ ၊ [email protected] web: www.myanmar-responsiblebusiness.org and www.mcrb.org.mm

ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန (MCRB) မထတေဝသည။ မပငခြငရသည။ MCRB သည ဤအစရငခစာ တြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားအား လြတလပစြာျပနလညကးယ ထတေဝျခငးက ခြငျပသည။ ထသ႔ ျပနလညကးယထတေဝမည ဆပါက MCRB ထသ႔ အေၾကာငးၾကားရနႏင အဆပါကးယထတေဝမည စာမတအား MCRB ႐းသ႔ေပးပ႔ရန လအပသည။ ထသ႔ ျပနလည ကးယထတေဝမည (သ႔) ဘာသာျပနမည ခြငျပခကအားေတာငးခရန MCRB ႐းလပစာအတငး ဆကသြယရမည ျဖစသည။

စာတမးဒဇငးက Ethical Sector မေရးဆြသည။

ေကးဇးတငလႊာ ဤစာတမးအႏစခပ ေရးသားျခငးႏင ဇဝမးစမးကြမား၊ စးပြားေရးလပငနးမားႏင လအခြငေရးႏငသကဆငသည MCRB ၏ အျခားေသာ ေဆာငရြကမႈမားအတြက အေထာကအပေပးပါေသာ the Leona M. and Harry B. Helmsley Charitable Trust (www.helmsley-trust) အား ေကးဇးတငရပါသည။ ထ႔ေနာက MCRB အား ဆကလကေထာကပေပးလကရေသာ အငယာလနႏငင၊ နယသာလနႏငင၊ ေနာေဝႏငင၊ ဆြစဇာလနႏငငႏင ယႏကတကကငးဒမႏငငတ႔၏ အစးရအား ေကးဇးတငရပါသည။

ဤစာတမးအား Fairfields Consulting ၏ Sally Johnson မ ေရးသားချခငးျဖစၿပး MCRB မ Vicky Bowman ႏင Inga Makusheva၊ IHRB မ Margaret Wachefeld တ႔မလညး ျဖညစြကေရးသားေပးခပါသည။ ထ႔အျပင ဤစာတမးအား ျမနမာဘာသာသ႔ ျပနဆေပးခသည မမးစပယႏင မအေမခငတ႔အားလညး ေကးဇးတငလပါသည။

နယပယစမ ပတသကဆကႏြယသမားပါဝငေသာ ေဆြးေႏြးပြမားက ရနကန၌ မတလ၊ ၂ဝ၁၈ တြင ကငးပခပါသည။ ဤစာတမးႏင စပလဥး၍ အထးသျဖင အခနယကာ အငတာဗးမားေျဖၾကားေပးခသမားႏင စာတမးေရးသားရာတြင အႀကျပခကမား ေပးခသမား အားလး၊ MCRB ၏ Helmsley Trust Advisory အဖြ႔၏ အဖြ႔ဝငမားျဖစေသာ အပငႏငေတာ႐ငးတရစာၦနအဖြ႕ (FFI), သားငကထနးသမးေရး အဖြ႕ (WCS)၊ ကမာၻလးဆငရာ သဘာဝပတဝနးကငရနပေငြအဖြ႕ (WWF)၊ One Map Myanmar (OMM), အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕ (IUCN)၊ Smithsonian၊ Spectrum၊ Forest Resource Environment Development and Conservation Association (FREDA)၊ Karen Environmental and Social Action Network (KESAN)၊ Myanmar Environment Rehabilita-tion-Conservation Network (MERN)ႏင Biodiversity and Nature Conservation Association (BANCA) တ႔က ေကးဇး အထးတင လပါသည။

ဤစာတမးအႏစခပအား ျဖညစြကေပးထားသည အျခားမတစစာတမးမားစာရငး

• ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား - ေနာကဆကတြဖတ႐ႈရန။

• သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား အပါအဝင ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား။

• ျမနမာႏငငတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ထနးသမးေရးလပေဆာငေနသည အျပညျပညဆငရာႏင ျပညတြငးသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အဖြ႕အစညးမား။

• ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၊ လအခြငအေရးႏင စးပြားေရးလပငနးမားအေၾကာငး ေအာကေဖာျပပါ က႑အလကဆငရာ အႏစ ခပ မတစမား။

(က) ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႕လပငနး (ခ) သတတြငးလပငနး(ဂ) ခရးသြားလပငနး (ဃ) စကပးစးပြားလပငနး

ဓာတပမား

အေရ႕မကႏာဖးဓာတပ © Scott Biales | Dreamstime.com၊ ၂ဝ၁၆ ခႏစ၊ သေပါၿမ႕၊ ျမနမာႏငငရ ႏစ ၂ဝဝ သကတမးရ ေဗာဓေညာငပင။

p. 3: © Makusheva I., 2016; Zat Sar Aw Beach at sunset, Tanintharyi Region, Myanmarp. 8: © Piman T., SEI Asia, 2018; Road construction in Kalewa, Sagaing Region, Myanmarp. 11 © Makusheva I., 2010; Artisanal miner in Putao, Kachin State, Myanmarp. 27 © Makusheva I., 2017; Palm oil mill, Tanintharyi Region, Myanmarp. 49 © Makusheva I., 2017; Offloading Fresh Fruit Bunches, Tanintharyi Region, Myanmarp. 62 © Makusheva I., 2017; Oil palm concession, Tanintharyi Region, Myanmarp. 67 © Makusheva I., 2016; Lotus flowers in Nyaung Shwe, Shan State, Myanmarေကာမကႏာဖးဓာတပ © Makusheva I., 2017; Hpa An, Kayin State, Myanmar

http://www.ihrb.org

http://www.humanrights.dk/

http://www.humanrights.dk/

http://www.mcrb.org.mm/

http://www.helmsleytrust/

http://www.helmsleytrust/


4 5

အတေကာက စကားလးမား စာရငး

ADB အာရဖြ႕ၿဖးေရးဘဏ

AHP အာဆယ အေမြအႏစ ဥယာဥ

ARC ဧရာဝတျမစ ဆကစပဧရယာ

ASM တစပငတစႏငႏင အေသးစား သတတြငးလပငနး

BBOP စးပြားေရးႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးဆငရာ အစအစဥ

BMP ဇဝမးစမးကြမား စမခန႔ခြမႈဆငရာ အစအစဥ

CBC ေဒသခလထအေျချပ ပတဝနးကင ထနးသမးေရး

CBD ဇဝမးစမးကြဆငရာ ညလာခ

CBO ေဒသခလထအေျချပ အဖြ႕အစညး

CITES မးသနးရန အႏရာယရေနေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင အပငမားဆငရာ ႏငငတကာကနသြယမႈ ညလာခ

CR မးသနးလနးပါး အႏရာယရေသာမးစတမား

CSO အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညး

DIHR ဒနးမတအေျခစက လ႔အခြငအေရးအဖြ႕အစညး

DOF ငါးလပငနးဥးစးဌာန

DZGD အပပငးေဒသ စမးလနးစျပညေရး ဥးစးဌာန

ECC ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ

ECD ပတဝနးကငထနးသမးေရးဥးစးဌာန

ECL ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဥပေဒ

ECR ပတဝနးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား

EHS ပတဝနးကင၊ ကနးမာေရးႏင လၿခေရး

EIA ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး

EMP ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ

EPFIs အေကြတာ စညးမဥးပါ ဘ႑ာေရး အဖြ႕အစညးမား

ESIA ပတဝနးကငႏင လမႈဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

ESHIA ပတဝနးကင၊ လမႈဝနးကငႏင ကနးမာေရး ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

ESMP ပတဝနးကငႏင လမႈဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ

EU ဥေရာပသမဂၢ

FAO ကမာၻ႕စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအဖြ႕

FFI အပငႏင ေတာ႐ငးတရစာၦနအဖြ႕

FDI ႏငငျခားမ တက႐ကရငးႏးျမႇပႏမႈ

FPIC လြတလပစြာ ႀကတငအသေပးတငပင၍ ရယသည သေဘာတညမႈ

GAD အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန

HCV(A) ပတဝနးကငထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားသည ဧရယာမား

HSE ကနးမာေရး၊ လၿခေရးႏင ပတဝနးကင

IHRB လနဒနအေျခစက လ႔အခြငအေရးႏင စးပြားေရးဆငရာအဖြ႕အစညး

IFC အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး

IEE ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး

IIED ပတဝနးကငႏင ဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာ ႏငငတကာ အငစတက

IUCN အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕

KBA အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမ

LMMA ေဒသခမားစမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာ

MCRB ျမနမာစးပြားေရးက႑ တာဝနယမႈရေရး အေထာကအကျပဌာန

MECAP ျမနမာဆငမားထနးသမးေရး လပငနးစမခက

MIC ျမနမာ ရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရင

MOALI စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန

MOECAF ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (ယခ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမး ေရးဝနႀကးဌာန)

MOEE လပစစႏင စြမးအငဝနႀကးဌာန

MOLIP အလပသမား၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားဝနႀကးဌာန

MONREC သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန (ယခင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာ ဝနႀကးဌာန)

MPA အဏၰဝါ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ

MTE ျမနမာသစလပငနး

NBCC ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြ ထနးသမးေရး ေကာမတ

NBSAPs ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခကမား

NCA တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ

NEP အမးသားပတဝနးကငေရးရာမဝါဒ

NGO အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညး

NLD အမးသား ဒမကေရစအဖြ႕ခပ

NLUP အမးသား ေျမအသးခမႈမဝါဒ


6 7

NP အမးသား ဥယာဥ

NWCD သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးဌာန (သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာန)

OECD စးပြားေရး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအဖြ႕

PA သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ

PES ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအတြက အခေၾကးေငြေပးေဆာငျခငး

PMP ပပၸါးေတာငဥယာဥ

PS လပေဆာငမႈ စသတမတခက (အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး)

SWIA က႑အလက သကေရာကမႈမား ေလလာဆနးစစျခငး

TNRP တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငး စမကနး

UMEHL ျမနမာစးပြားေရး ဥးပငလမတက

UNGPs ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား

UNREDD ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ သစေတာျပနးတးျခငးႏင ပကစးျခငးတ႔မ ျဖစေပၚလာေသာ ဓာတေငြ႕မားက ေလာချခငးဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစအစဥ

UNSDGs ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ရညမနးခက ပနးတငမား

VFV ေျမလြတ၊ ေျမလတ၊ ေျမ႐ငး

VPSHR ဆႏၵအေလာက ေလးစားလကနာႏငေသာ လၿခေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမား

WB ကမာၻ႕ဘဏ

WCS သားငကထနးသမးေရးအဖြ႕

WHS ကမာၻ႕ယဥေကးမႈ အေမြအႏစ ေဒသမား

WWF ကမာၻလးဆငရာ သဘာဝပတဝနးကင ရနပေငြအဖြ႕

မာတကာ

ဤစာတမးအႏစခပအား ျဖညစြကေပးထားသည အျခားမတစစာတမးမားစာရငး ၃အတေကာက စကားလးမားစာရငး ၄

စာတမးအႏစခပႏင အႀကျပခကမား ၁၁ကမၸဏမားသ႔ အႀကျပခကမား ၁၅

၁။ ဇဝမးစမးကြမားႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား၊ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားႏင ၁၈လအခြငအေရးမားက ကာကြယျခငး၏ စးပြားေရးအရ အကးေကးဇးမား။

၁.၁။ ဇဝမးစမးကြမား၊ စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား ၁၈

၁.၂။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား ၁၉

၁.၃။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ၂ဝ

လမးညႊန အေျခခမမားႏင ခတဆကျခငး

၁.၄။ ျမနမာႏငငရ ကမၸဏမားသည ဇဝမးစမးကြမားႏင စပလဥး၍ အဘယေၾကာငအေလးေပးသငသနညး။ ၂၃

၁.၅။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ေဝါဟာရမား ၂၄

၁.၆။ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ရပငခြငႏင ဇဝမးစမးကြမား ၂၅

၂။ ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမား ၂၇

၂.၁။ ျမနမာဇဝမးစမးကြမားအေၾကာငး ၿခငသးသပခက ၂၇

၂.၂။ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား အဓကၿခမးေျခာကေနေသာ အခကမား ၂၉

၂.၃။ သကရမားေနထငကကစားရာ ပတဝနးကငေျမေနရာရငးလငးခရျခငးႏင ပကစးယယြငးလာျခငး ၃ဝ

၂.၄။ မးသနးရန အႏရာယရသည မးစတမားအား တရားမဝငကနသြယေရာငးခမႈ ၃၁

၂.၅။ သဘာဝအရငးအျမစမားအား ေရရညတညတေအာင အသးမျပျခငး ၃၂

၂.၆။ ရာသဥတေျပာငးလျခငးႏင ဆကစပေနသည ေဂဟစနစဆငရာ ေျပာငးလမႈမားထခကလြယမႈ ၃၃

၂.၇။ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚကေရာကေနသည ၿခမးေျခာကမႈမားသည လ႔အခြငအေရးအား မညသ႔ထခကႏငသနညး။ ၃၄

၃။ ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးရနအတြက မဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာငမား၊၄ငးတ႔ႏငဆကစပေနသည အဖြ႔အစညးမား ၃၈

၃.၁။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက မဝါဒမေဘာငမား ၃၉

၃.၂။ လကရကငသးေနေသာ မဝါဒမေဘာငမား ၃၉

၃.၃။ ေနာငတြင ခမတမည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယျခငးဆငရာ မဝါဒမား ၄ဝ

၃.၄။ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး ၄၃

၃.၅။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကမႈဆငရာ ဥပေဒမေဘာင ၄၄

၃.၆။ ကနးတြငးရ ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ဥပေဒမား ၄၇

၃.၇။ ေရေနႏင အဏၰဝါတြငးေန ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ဥပေဒမေဘာငမား ၄၉


8 9

၃.၈။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား စမအပခပထားသည ဥပေဒေဘာငမား ၄၉

၃.၉။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေစာငေရာကရနအတြက စစဥတညေထာငထားသည အဖြ႔အစညးမား ၅၁

၃.၁ဝ။ ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကတကဝတမား ၅၈

၄။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယရန ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) က ၆၃မညသ႔အသးခႏင သနညး။

၄.၁။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာကြာဟခကမား ၆၄

၄.၂။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငခနတြင ဇဝမးစမးကြမားအကးအတြက စဥးစားေပးျခငး ၆၆

၄.၃။ စစစျခငး ၆၈

၄.၄။ နယပယအတငးအတာသတမတျခငး ၆၈

၄.၅။ အေျခခအခကအလကမားက ေလလာျခငး ၇ဝ

၄.၆။ ထခကမႈဆနးစစျခငး ၇ဝ

၄.၇။ ထခကမႈေလာခေရး အစအစဥ ၇၁

၄.၈။ ေစာငၾကညစစေဆးျခငး ၇၂

၅။ ႏငငတကာစႏႈနးမား၊အေလအကငမားႏင နညးလမးမား ၇၃

၅.၁။ ျပညျပညဆငရာဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး (IFC)၏ လပေဆာငမႈစသတမတခကမား ၇၃

၅.၂။ လပေဆာငမႈစသတမတခက (၆)ႏင အညေဆာငရြကမႈ ၇၅

၅.၃။ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးရန ထခကမႈေလာခေရး ၇၆

အစဥလကလပငနးစဥအား အသးျပျခငး

၅.၄။ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇေပးျခငး ၇၈

၅.၅။ ျမနမာႏငငရ ထနးညႇျခငးႏငသကဆငသည အေတြ႔အႀကမား ၈၂

၅.၆။ ထနးညႇျခငးႏင ပတသက၍ ထပေဆာငး သတငးအခကအလကမားရယႏငသည အရငးအျမစမား ၈၄

၅.၇။ ျမနမာႏငငျပငပရ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမား ၈၄

ပ(၁)။ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယရနအတြက အဖြ႔အစညးပငးဆငရာ စစဥေဆာငရြကထားရမႈမား ၅၂ပ (၂)။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမား၏ အကးအတြကပါ ထညသြငးေဆာငရြကျခငး ၆၇ပ (၃)။ ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငး၏ရညရြယခက၊ ၇၇

အသားတင မဆးရႈးေစေရး။အကန႔ ၁။ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား ၂ဝအကန႔ ၂။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားဆငရာ အဓက ေဝါဟာရမား ၂၅အကန႔ ၃။ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ပတဝနးကင ပကစးယယြငးမႈနမႈနာ ၃၁အကန႔ ၄ ။ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP)ပါ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ၆၁

သကဆငသည အခကမား

အကန႔ ၅။ ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေရးပါေသာေနရာမား၏ သတငးအခကအလက အရငးအျမစမား ၆၉အကန႔ ၆။ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC)၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆) ၏ အဓကအဂၤါရပမား ၇၄အကန႔ ၇။ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညေပးျခငးဆငရာ စညးမဥးမား ၇၈အကန႔ ၈။ တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငးစမကနး နမနာေလလာခက ၈၃

ဇယား ၁။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ကာကြယျခငး၏ စးပြားေရးျဖစရပမား ၂၃ဇယား ၂။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအား ထခကေစေသာ သကေရာကမႈ အမးအစားမားႏင ၃၄

၄ငးတ႔ႏင ဆကစပေနေသာ လ႔အခြငအေရး သကေရာကမႈမား ဇယား ၃။ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမားကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ၄၈

ထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၉၉၄)ေအာကတြင ကာကြယထားေသာ ျမနမာမးစတမားဇယား ၄။ ျမနမာနငင၏သဘာဝပတဝနးကငႏငဆငေသာ သေဘာတညမႈမား၊ နငငအခငးခငး ၆ဝ

သေဘာတစာခပမားႏင ညႏႈငးခကမားဇယား ၅။ ထနးညႇေပးရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အေၾကာငးအရာမား ၈ဝ


10 11

စာတမး အႏစခပႏင အႀကျပခကမား

ဤစာတမးအႏစခပသည ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၊လ႔အခြငအေရးမား၊ လမႈအဖြ႕အစညးႏင စးပြားေရးလပငနးမားၾကားရ ဆက စပမႈမား (အထးသျဖင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕လပငနးက႑၊ သတတးေဖာေရးလပငနးက႑၊ ခရးသြားလပငနးက႑ႏင စပလဥး၍)က ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏငလ႔အခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား၏ အကာအကြယေပးျခငး-ေလးစားလကနာမႈရ ျခငး၊ ျပနလညကစားေပးျခငးမေဘာငက အသးျပကာ ေလလာထားပါသည။

ဤစာတမးတြင စးပြားေရးလပငနးလပကငသမားအေနျဖင ၎တ႔လပေဆာငမႈမားသည ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ မညသ႔ သကေရာကမႈ မားရသညက နားလညသေဘာေပါကေစရနႏင မညသ႔ လအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ျဖစေစႏငသညက သရေစရန ရညရြယပါသည။ ထ႔အျပင ဇဝမးစမးကြမား ဆးရႈးသည အတြက ႏငငတကာ ဇဝမးစမးကြမားညလာခ၏ စညးမဥးမားအရ ျမနမာႏငငေတာအစးရအေနျဖင လ႔အခြငအေရးက ကာကြယေပးရမညတာဝနအျပင အျခားစညးမဥးမားပါတာဝနဝတရားမားက လကနာေဆာငရြကရမညဆသည အခကက အေလးထားလာေစရန ရညရြယပါသည။

ဤစာတမးအႏစခပအား ေအာကပါအစအစဥအတငး ေရးသားထားပါသည။

• အပငး (၁)တြင စးပြားေရးလပငနးမား၊ ဇဝမးစမးကြမားႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမားက ရငးျပထားၿပး ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား အေလးေပးထနးသမးျခငး၏ စးပြားေရးျဖစရပမားက ေဖာျပထားသည။

• အပငး(၂)တြင ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအေၾကာငးအား ၿခငေဖာျပထားၿပး ပဂၢလကလပငနးက႑မားေၾကာင ဇဝမးစမးကြအရငးအျမစမားအေပၚကေရာကလာႏငသည သကေရာကမႈမားႏင အဓကၿခမးေျခာကမႈမားက အထးအေလးေပး ေဖာျပထားသည။

• အပငး(၃)တြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ မဝါဒ၊ ဥပေဒမေဘာငအတြငးရ နညးနာမားႏင အဖြ႕အစညးပငးဆငရာ အစ အစဥမားက ၿခငသးသပေဖာျပထားၿပး ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) အပါအဝင ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငဆငရာဥပေဒ၊ မဝါဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားရ ဇဝမးစမးကြမားႏင စပလဥး၍ လကနာရမညအခကမားကလညး ေဖာျပထားသည။

• အပငး(၄)တြင ဇဝမးစမးကြမား၊ ၄ငးႏငအတ ဆကစပေနသည လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ ရလာဒမား တးတကေကာငးမြနေစရန အတြက ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥအား ကမၸဏမားမ မညသ႔ အသးျပႏငေၾကာငး ေဆြးေႏြးထားသည။

• အပငး(၅)တြင ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA)အပါအဝင စးပြားေရးလပငနးမားမ ဇဝမးစ မးကြမားထနးသမးကာကြယရန လကနာကငသးသည ႏငငတကာအဆင စနႈနးမား၊အေလအကငေကာငးမားႏင နညးလမးမားက ၿခငေဖာျပထားသည။

ဤစာတမးအႏစခပအား ေအာကေဖာျပပါ အျခားဆကစပသည စာတမးမားျဖင ျဖညစြကေပးထားပါသည။

• ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင လ႕အခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား -ေနာကဆကတြဖတ႐ႈရန။

• သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမားအပါအဝင ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား။

• ျမနမာႏငငတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ထနးသမးေရးလပေဆာငေနသည အျပညျပညဆငရာႏင ျပညတြငး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အဖြ႕အစညးမား။


12 13

• ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၊ လအခြငအေရးႏင စးပြားေရးလပငနးမားအေၾကာငး က႑အလကဆငရာ အႏစခပ မတစမား။

(က) ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕လပငနး (ခ) သတတြငးလပငနး(ဂ) ခရးသြားလပငနး (ဃ) စကပးစးပြားလပငနး

အထကပါ ျဖညစြကစာတမးမားတြင ျဖစႏငေျခရသည ဇဝမးစမးကြ/လ႔အခြငအေရးဆငရာ သကေရာကမႈမားက ေဖာျပေပးထားၿပး ပမအေသးစတ လမးညႊနခကမားပါရသည အျခားအရငးအျမစမားသ႔ပါ ခတဆက ေဖာျပေပးထားသည။

ဇဝမးစမးကြမားႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား

၂ဝ၁၇ ခႏစ အေစာပငးတြငထတေဝခေသာ ကလသမဂၢ လအခြငအေရးေကာငစ၏ အစရငခစာတြင ကလသမဂၢ လအခြငအေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အထးအစရငခသ (John Knox) မ ဇဝမးစ မးကြမားႏင လ႔အခြငအေရးအတြက ဆကစပေနေသာ ေဂဟ စနစဝနေဆာငမႈမား၏ အေရးပါပက အစရငခ ေဖာျပထားသည။ Knox အေနျဖင လသားတ႔အခြငအေရးမား အျပညအဝရရျခငးသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚတြင မတညေနသညဟ ေဆြးေႏြးထားသည (ေဂဟစနစမားမ လသားတ႔ရငသနေရးႏင သာသာ ယာယာေနႏငေရးအတြက လအပေသာအေျခခပစၥညးမားက ေထာကပေပးျခငးေၾကာငျဖစသည)။ တစဖန ဤေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈ မားသညလညး ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ မခေနသည။ ထ႔ေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားဆး႐ႈးျခငးသည မားျပားလသည လ႔အခြငအေရးမား (အသကရငေနထငေရး၊ ကနးမာေရး၊ အစားေသာက၊ ယဥေကးမႈဆငရာအခြငအေရးမား၊ ခြျခားဆကဆမႈ မရျခငး)အေပၚကေရာကလာေသာ ၿခမးေျခာကမႈပငျဖစသည။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား အရ အစးရမားသည အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက တားဆးရန အလ႔ငာ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေပးရန တာဝနရသည။ ဤ အခကတြင ပဂၢလကလပငနးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ သဘာဝပတဝနးကင ထခကမႈမားက ကာကြယေပးရမည တာဝနမားလညး ပါဝငသည။ ထ႔အျပင စးပြားေရးလပငနးမားသည ထဇဝမးစမးကြမားႏငဆငသည အခြငအေရးမားကလညး အေလးထားရမည တာဝန ရသည။ အေလးထားရမညဆသညမာ စးပြားေရးလပကငသမားအေနျဖင လကေတြ႕တြင၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားေၾကာင ပကစး ႏငေခရသည ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစမားႏင သကဆငရာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက နားလညၿပး ထခကမႈေလာပါးေအာင ေဆာငရြကရမည တာဝနရသညက ဆလသည။ Knox သည ဤအေၾကာငးအရာမားႏင စပလဥး၍ ၎၏အျမငအား ၂ဝ၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင လ႔အခြငအေရးေကာငစသ႔ တငသြငးခသည အစရငခစာတြင အကယဖြ႕ေရးသားထားသည။ ၎အစရငခစာတြင ပတဝနး ကငႏငသကဆငသည လ႔အခြငအေရး ကတကဝတမားက ႏငငမားႏင ကမၸဏမား အေနျဖင နားလညသရ၍ လကနာကငသးရနအတြက ပတဝနးကငဆငရာ မေဘာငစညးမဥးမားအား ထညသြငး ေဖာျပေပးထားသည။

၂ဝ၁၁ ခႏစမစတငကာ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ႏငငေရးႏင စးပြားေရးျပျပင ေျပာငးလမႈလပငနးစဥမား စတငလပေဆာငခနမစကာ ရငးႏးျမႇပႏမႈျပရနအတြက အေျခအေနမားတးတကလာခၿပး ရငးႏးျမႇပႏမႈပမာဏမာလညး တးတကလာခၿပးျဖစသည။ စကပးစးပြား လပငနး၊ ခရးသြားလပငနး၊ သတတြငးလပငနးႏင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈ မားျပားလာသညႏငအတ ဇဝမးစမးကြမား၊ ဇဝမးစမးကြမားႏငဆကစပေနေသာ လအခြငအေရးမားေပၚတြငလညး စနေခၚမႈမား ကေရာကလာမညမာ မလြ မေသြျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာစးပြားေရးလပငနးမား အရနအဟနျဖင တးတကလာသညႏငအမ ဇဝမးစမးကြမား၊ လ႔အခြငအေရး မား၊ လ႔အဖြ႔အစညးႏင စးပြားေရး လပငနးမားၾကား ဆကစပေနမႈက အေရးတႀကး အခနကကေလလာရန လအပပါသည။

ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား ၿခငသးသပခက

ျမနမာနငငသည ဇဝမးစမးကြမား ေပါၾကြယဝသည ႏငငျဖစသည။ ျမနမာတစႏငငလးနးပါးသည ဇဝမးစမးကြမား အမားအျပားရရာ အငဒ-ဘားမား ဇနအတြငး တညရသျဖင ျမနမာႏငငရ ေဂဟစနစအစအစဥမာ ထးကမႈရၿပး ေတာငတနးမား၊ အၿမမျပတ ႏငးဖးလႊမး ေသာေနရာမားႏင ေရခေတာငမား၊ ကယျပန႔ေသာ သစေတာမား၊ ပငမျမစေၾကာငးမားႏင ကယေျပာေသာ ျမစဝကြနးေပၚေနရာ၊ ေျခာကေသြ႔ကနးျပင၊ ရညလားေသာ ကမး႐းတနးႏင ပငလယတြငးရကြနးစမား၊ အဖးတနကမး႐းတနးႏငအဏၰဝါေဒသတ႔ ပါဝငသည။ ျမနမာႏငငသည ဇဝဘမေဒသ သးခၾကားစရာတြငတညရကာ ထငရားၿပး အမးအစားစလငသည အပငႏငသတဝါမား အစအေဝး လကရရာ ေနရာျဖစၿပး ျမနမာႏငငျပငပတြင မေတြ႕ရနငေသာ မးစတမားလညး ေနထငကကစားလကရသည။ သစေတာမားမာ အမားစအားျဖင ေတြ႔ရရတတသည သဘာဝေပါကပငအမးအစားျဖစၿပး ကနးေျမဧရယာစစေပါငး၏ ၄၃ ရာခငႏႈနးသည သစေတာ မားျဖင ဖးလႊမးေနသည။ သ႔ေသာ အဆပါသစေတာဧရယာ၏ ထကဝကပမာဏသည ထခကပကစးလကရၿပး ကမာၻ႕သစေတာျပနးတးမႈ ႏႈနး အျမငဆးနငငမားတြင ျမနမာႏငငသည တစခအပါအဝင ျဖစသည။ ထးေကာကေတာငမားသည ကကစားနယေျမ ကန႔သတမႈရ သည မးစတမား ရငသနေနထငရနအတြက ေထာကပေပးသျဖင ထးေကာကေတာငမား ျဖစထြနးေနျခငးသည ဇဝမးစမးကြမား အတြက အေရးပါေပသည။ ေရခေဂဟစနစမားႏင စမေတာမားတြင ဧရာဝတ ျမစေၾကာငးႏင အငးေလးကန၊ အငးေတာႀကးကနတ႔ ကသ႔ေသာ ထးျခားသည အဓကျမစေၾကာငးစနစမား ပါဝငသည။ ကမး႐းတနး ေဂဟစနစမားသညလညး ဇဝမးစမးကြမားအတြက အလြနအေရးပါေသာ အခကျဖစၿပး ထကမး႐းတနး ေဂဟစနစမားတြင အၿမစမး သစေတာမား၊ ရႊ႕ညြနမား၊ သျပငမား၊ သႏာေကာကတနး မား၊ ဒေရေတာမားႏငပငလယေရေမာမား ပါဝငသည။

၂ဝ၁၈ ခႏစ စာရငးမားအရ ျမနမာႏငငတြင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၄၂ ခ ရေသာလညး လကရတြင ထနးသမးထားသည ဧရယာမာ စစေပါငးဧရယာ၏ ၆ ရာခငႏႈနးသာ ရသည။ တစကမာၻလး အတငးအတာအရ ပမးမ ၁၅% ႏႈနးႏင ႏႈငးယဥလငေသာလညး ေကာငး ဇဝမးစမးကြမားညလာခ၏ တစကမာၻလးဆငရာ ရညမနးခကအရ (ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးထားေသာ) ၁၇% ႏႈနးႏင ႏႈငးယဥလငေသာ လညးေကာငး သသသာသာနညးပါးေနသည။ အထးသျဖင အဏၰဝါဧရယာမားသည ထခကပကစးဆး႐ႈးရန လြယကၿပး ကာကြယေစာငေရာကထားသည အဏၰဝါဧရယာမာ လနပအဏၰဝါ အမးသားဥယာဥတစခသာ ရေသးသည။ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမဧရယာမားအတြက လေလာကသည ရနပေငြမရသလ ယငးနယေျမအမားစတြင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား၊ လ ေလာကေသာ ဝနထမးအငအားႏင အေျခခအေဆာကအအမား စသညတ႔ မရေပ။

ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား၏ အႏရာယရသညအေျခအေန ပမဆးရြားလာရျခငးမာ ေရရညမတညတသည ေျမအသးခမႈ အေလ အကငမား၊ အစအစဥခကာ ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး မား၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနမား တရားမဝငေရာငးချခငးႏင ငါး အလြနအကြဖမးျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ဇဝမးစမးကြမား ဆး႐ႈးေနခနတြင မးစတမား၏ ပငကယမလတနဖးမား အႏရာယက ေရာကေနသလ ဇဝမးစမးကြမားမ ေထာကပေပးထားသည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက မခေနရသည လသားမားအတြကလညး ပပငေသာက မားျပားေနရပါသည။ ေထာကပေပးသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားသည လသားတ႔၏ ဘဝတနဖးရစြာ ေနထငနငရန အတြက ေဆာငရြကေပးသည။ ဤအႏစခပစာတမး၏ ေခါငးစဥငယျဖစေသာ အရပေနေန အခကခးခးဆသည စကားသည ျမနမာ စကားပတစချဖစၿပး လသားတ႔အေနျဖင မမတ႔မခေနရေသာ သဘာဝပတဝနးကငအား တနဖးေလာေအာင လပေဆာငေနသညက ေျပာျခငးျဖစသည။ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား ပကစးလာျခငးႏင အေျခအေနဆးရြားလာျခငးတ႔သည လကရျမနမာႏငငတြင ႀကေတြ႕ ေနရေသာ ရာသဥတေျပာငးလမႈ၊ ေရရားပါးမႈ၊ စကပးထြကကနမား ကဆငးလာမႈႏင စြမးအငလၿခမႈမရျခငးစသည စနေခၚမႈမားႏင တက႐ကဆကစပေနသည။


14 15

မဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာင

ျမနမာနငငတြင သဘာဝပတဝနးကငကာကြယေရးႏင ဆကစပေနသည ဥပေဒမဝါဒမားမာ ေယဘယအေနျဖငသာရျပး ဇဝမးစမးကြ မားထနးသမးေရးႏင ပတသကသည ဥပေဒမားကသာ အထးျပထားသည။ ျမနမာနငငအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမား ကာကြယေရးႏင ဆကစပေနသည သေဘာတစာခပမားက ေဒသတြငးႏငငမားႏငသာမက ႏငငတကာႏငလညး လကမတေရးထးထားၿပး ျဖစသည။ ထကြျပားေသာ ကတကဝတမားသည အမးသားဇဝမးစမးကြမား နညးဗဟာဖြ႔ၿဖးေရးႏင ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးေပးေဆာင ရြကမႈ အစအစဥမားမရရေသာ ကတကဝတမားျဖစၿပး ဇဝမးစမးကြမား ညလာခတြင လကမတေရးထးမည ႏငငမားအတြက လအပ သည ကတကဝတမားလညးျဖစသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင ဇဝမးစမးကြမား ကာကြယျခငးဆငရာမဝါဒမား၊ ဥပေဒမားႏင နညး ဗဟာမား၏အေသးစတ ၿခငခကမားႏင အျခားေသာအားနညးခကမားကလညး အပငး (၃) တြင ေဖာျပထားသည။ ထအားနညးခကမား ထတြင ေဒသခမားအတြက သစေတာမားက ပးေပါငးစမခန႔ခြမႈေပးျခငးမရသကသ႔ ပတဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး(EIA)လပငနးစဥ မားတြငလညး ခ႕ယြငးခကမားရေပသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင ဤအားနညး ခကမားက ထထေရာကေရာက ေျဖရငးရနနညးလမးမား က အပငး(၄)တြင ေဖာျပထားသည။

ႏငငတကာအဆင စခနစႏႈနးမား၊ အေလအကငေကာငးမားႏင နညးလမးမားဆငရာ ၿခငသးသပခက

ထကသ႔ စနေခၚမႈမား ျဖစေပၚေနေသာလညး အစးရႏင ကမၸဏမားအေလးထားသငသည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအား စမခန႔ခြသည နငငတကာအဆငမ စခနစနႈနးမား၊ ေကာငးမြနေသာအေလအကငမားဆငရာလမးညႊနမႈမားႏင နညးလမးမား ရပါသည။ ဤနညးစနစမားတြငဇဝမးစမးကြမားအေပၚသကေရာကသည ဆးကးမားက မညသ႔တားဆးရမည၊ ေလာခရမည၊ စမခန႔ခြရမည၊ ခႏမရမညဆသည အခကမားပါဝငသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင ယငးတ႔၏ လပငနးလညပတမႈေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ထခက မႈမားက သကသာေစရန လပေဆာငသငသည အေၾကာငးရငးမားက အခနး(၅)တြင အကဥးခပ ေဆြးေႏြးထားၿပး ၎အခကမားသည ေအာကပါအႀကျပခကမား၏ အေျခခအတျမစလညး ျဖစသည။

ကမၸဏမားသ႔ အႀကျပခကမား

အေျခခလအပသညအခကမား

• သဘာဝပတဝနးကငက ကာကြယေစာငေရာကသည ျမနမာသဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး စညးမဥးမားက သရနားလည ၍ အေလးထားလကနာရမညျဖစၿပး စးပြားေရးလပငနး ပးတြလပကငသအားလးလညး လကနာေစရမညျဖစသည။ (အပငး ၃တြင ၾကညပါ)

• ကနဥးသဘာဝပတဝနးကငစစေဆးမႈ၊ ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးမားႏင သဘာဝပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားသည ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥလအပခကႏင ကကညေစရန၊ ဇဝမးစမးကြမားအတြက စဥးစားေဆာင ရြကေပးရန လပေဆာငရမည (အပငး၄)။

• ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး အဆငတြင ဇဝမးစမးကြမား႐ႈေထာငမ ထညသြငးလပေဆာငရမည။ ထသ႔ လပေဆာငရာတြင စမကနးသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမဧရယာထတြင ရမရ၊ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမအျဖစ တရားဝငသတမတ ထားေသာေနရာအား ထခကႏငေျခ ရ၊ မရ (ဇဝမးစမးကြမား ျဖညစြကခကတြငၾကညပါ) အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြတညရရာ နယေျမမားကသ႔ေသာ ႏငငတကာအဆင အေရးႀကးေသာမးစတမားရရာ ေနရာ ဟတမဟတ စသညျဖင စစေဆးမႈ ျပလပရနအတြက အခကအလကမား စစညးထားရမည။

• မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး (SEA)မ သကဆငရာ သတငးအခကအလကမား သ႔မဟတ လအပခက မားက ထညသြငးစဥးစားရမည။

• ၿခငေလလာမႈစစတမးတြင ဇဝမးစမးကြမားအား ထခကႏငသည အလားအလာရေသာ အကးသကေရာကမႈမားအား ၿပးျပည စစြာ ကငတြယေျဖရငးၿပး အျခားေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမား1ကလညး အကျဖတရမညျဖစသည။ သ႔မသာ မညသည ေနရာမဆ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကလာေသာ ဆးကးမားက ေရာငရားႏငမညျဖစၿပး အဆငဆင သကသာေလာပါးေစမည နညးမားျဖစသည (ေရာငရားျခငး၊ ေလာချခငး၊ သကသာေစျခငး/ျပနလညျဖညတငးျခငး၊ ေလာေၾကးေပးျခငး/ထနးညႇျခငး) တ႔ႏင ကကညမည ျဖစသည။ (အပငး ၅)

• ၿခငေလလာျခငးနညးကအသးျပၿပး စးပြားေရးလပငနးေဆာငရြကမႈမားေၾကာင အကးသကေရာကမႈမားက ခစားရႏငဖြယရ ေသာ ပတသကဆကႏြယသမားက အသအမတျပရမည။ သ႔မသာ ေဒသခမားသည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစအေပၚမခေနထငရသညက ကမၸဏအေနျဖင နားလညႏငမညျဖစၿပး ယငးတ႔၏ လပေဆာငမႈမားသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ ျဖစေစႏငသည အလားအလာရသညက သရႏငမညျဖစသည။

• လကရ ရရငးစြ ေဒတာအခကအလကအရငးအျမစမားက အျပညအဝ အသးခရန၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦန ထနးသမးေရးဌာနရ အစးရအရာရမား၊ အျခားပညာရငမားႏင တငပငေဆြးေႏြးရနလအပၿပး သငေလာသည ကြငးဆငးေလလာမႈမားျပလပကာ လစဟာေနေသာ အေျခခအခကအလကမားက ျဖညစြကႏငရန ေဆာငရြကရမညျဖစသည။

• ထခကပကစးေနသည အပငႏငသတဝါမား ေနထငကကစားရာ ပတဝနးကငမားက ဇဝမးစမးကြတနဖးမားမရဟ မယဆသငေပ။

1 ျမနမာပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပငနးစဥ၏ အပငး(၂)အရ အျခားေဆာငရြကႏငေသာ နညးလမးမားဆသညမာ အဆျပထားသည စမကနးတစခႏငစပလဥး၍ ယငး၏ ေယဘယရညရြယခကႏင လအပခကမားက လကေတြ႕ေဆာငရြကရန ျဖစႏငသည ထခကမႈ ပမေလာနညးေစေသာ အျခားနညးလမးမားက ဆလသည။ ယငးစကားရပတြင (၁) စမကနးအေကာငအထညေဖာရန အဆျပထားသည တညေနရာ၊ (၂) အေကာငအထညေဖာမည စမကနးအမးအစား၊ (၃)စမကနး၏ ဒဇငးႏင အေသးစတပစ၊ (၄)စမကနးတြင အသးျပ မညနညးပညာ၊ (၅) စမကနးက အေကာငအထညေဖာမည အျမငမား၊ (၆)ဝနႀကးဌာနက လအပသည သ႔မဟတ တငျပရနသငေလာသညဟ ယဆသည စမကနးဆငရာ အေရးႀကးေသာ အျခားအခကအလက သ႔မဟတ အျမငမားလညး ပါဝငသည။


16 17

• အကျဖတအဆငတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင လ႔အခြငအေရးထခကခရမႈမားက ျပညျပညဝဝ ေျဖရငး ေဆာငရြကရနလအပသည။ေဒသခမား၏ ဗဟသတ၊ ထငျမငခကမားကလညး ပါဝငေအာင ထညသြငးရမည။

• သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးစမခန႔ခြမႈစနစမားအတြငး ထခကနစနာမႈနညးပါးသကသာေစေရး နညးစနစမားပါဝငရမည။ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဒသခမားအတြက သကသာမႈရေစရန ပတဝနးကငထခကမႈ လပငနးစဥမား၏ ေလလာခကအရ ျဖစႏင ေျခရသညဆးကးမားက ထေရာကစြာ သကသာေလာပါးေစရန ေဒသခမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရမည။

• စမကနးလပငနးမား၏ အေျခခအေဆာကအဥးမားႏင အလပသမားမားသည တရားမဝင ေတာ႐ငးတရစာၦနေရာငးဝယမႈ လပငနးမားတြင ေထာကပေပးျခငး၊ ပါဝငပတသကျခငး မရရနလအပသည။

• ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပထးလပနညးမား၏ တရားဝငလအပခကမားအတငး ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစ ျခငး၏ အစရငခစာမၾကမးမားက သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနသ႔ တငသြငးၿပးသညႏင တစ ၿပငနက ကမၸဏဝက(ဘ)ဆကေပၚတြင ထတျပနေၾကညာရမည ျဖစသည။ ေစာငၾကပၾကည႐ႈမႈ အစရငခစာမားကလညးကမၸဏဝက(ဘ)ဆကေပၚတြင ထတျပနေၾကညာရမည ျဖစသည။

လကနာသငသည လအပခကမား

လပငနးလညပတမႈမား

• ျမနမာအမးသား သဘာဝပတဝနးကငမဝါဒႏင နညးဗဟာကသည မေဘာငမား၊ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာလပထးလပနညးတြင ျဖစႏငေျခရသည အေျပာငးအလမားက ေမာလငထားရမညျဖစသည (အပငး ၃ တြင ၾကညပါ)။ ဆလ သညမာ လကရလပေဆာငေနေသာစမကနးမားသည အနာဂတတြင ထပဆငေပၚထြကလာႏငသည ကန႔သတခကမားေအာက၌ ဆကလကရပတည၍ လပငနးလညပတႏငေစေရးအတြကျဖစသည။

• ျမနမာနညးဥပေဒေဘာငမားတြင ကြာဟခကမားရခေသာ ႏငငတကာရ စသတမတခကမား (ဥပမာအားျဖင အျပညျပညဆငရာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး(IFC)၏ လပေဆာငမႈစသတမတခက ၆ (PS6) က အသးျပရမည။

• သဘာဝအရငးအႏးမား တနဖးထားျခငး၊ ထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားသည အရာမားအား အကျဖတျခငး(HCV)ႏင ေဒသခမားႏင ပးေပါငးေျမပထတယမႈ အစရသည နညးပညာမားသည အသးဝင မဝင ထညသြငးစဥးစားရမည။ (အပငး ၅ တြငၾကညပါ)

• အေလအကငေကာငးမားႏငအည ခႏမမႈလပငနးမားက အစအစဥဆြကာ အေကာငအထည ေဖာရမည (အပငး၅)။

မဝါဒခမတျခငး

• ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ထနးညႇျခငးႏင ေငြေပးေချခငးဆငရာ ျမနမာမဝါဒေဘာငမား ဖြ႕ၿဖးတးတကလာေစရန ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကရမည။

• သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ နညးဗဟာမဝါဒေဘာငအသစက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရန ေဆြးေႏြးၾကရာတြင ပဂၢလကက႑အျမငပါဝငေစရန ျဖညစြကေပးရမည။ သ႔မသာ ျမနမာမဝါဒေဘာငသည ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညၿပးထေရာကမညျဖစသည။

• သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ က႑အလက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား၊ အစးရႏင ပးေပါငးလပေဆာငေသာ အဖြ႔ငယမား၊ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးလပေဖာကငဖကမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား/လ႔အဖြ႔အစညးႏင စးပြားေရးလပငနးမား ပးေပါငးေဆာငရြကရာတြင ကညပပးေပးရမည ျဖစသည။

စြမးေဆာငရညျဖညတငးေပးျခငး

• EIA ႏငဆငသည အေလအကငေကာငးမား၊ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးျခငးလပငနးမား (ျမနမာႏငငျပငပရ နမနာေကာငးမား) က သငၾကားရန အမးသားအဆငႏင တငးေဒသႀကးအဆငတ႔တြင ကနဥးသငတနးမား ဖြငလစေပးႏငရန အေထာကအပ ေပးရမည။

• ျမနမာ အမးသားဇဝမးစမးကြမားနညးဗဟာႏင လပငနးအစအစဥက အေကာငအထညေဖာ ႏငရနအတြက ေငြေၾကးႏငနညးပညာမား အေထာကအပေပးရမည ျဖစသည။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြတညရရာနယေျမမား(KBAs)ကလညး ေထာကပေပးရမည။

သတငးအခကအလကမား မေဝျခငး

• ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင ေစာငၾကပၾကည႐ႈျခငး၊ ကမၸဏ၏ အျခားေသာ လပေဆာငခကမားမ ရရသည ဇဝမးစ မးကြမားဆငရာ ေဒတာအခကအလကမားက သငေတာသည ျပညသမား ေလလာဖတရႈႏငေသာ ေနရာမားတြင မေဝေပးရမည (အပငး ၄ တြင ႀကညပါ)။

• ဆနးစစေလလာခကမားျပစကာ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာရ ေလလာေစာငၾကညသမားအတြကပါ မေဝေပးရမည။

• အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၊ ျမနမာႏငငႏင ႏငငတကာမ ပညာရငမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကၿပး စြမးရညျမႇငတင ေပးႏငေစရနႏင ကနဥးအခကအလကမား ေကာကယႏငရနအတြက ဤအခကအလကမား လတငးရယႏငေစရန လပ ေဆာငရမည ျဖစသည။


18 19

၁ဇဝမးစမးကြမားႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား၊ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားႏင လအခြငအေရးမားက ကာကြယျခငး၏ စးပြားေရးအရအကးေကးဇးမား။

၁.၁။ ဇဝမးစမးကြမား၊ စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား။

၁.၂။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား။

၁.၃။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမားႏင ခတဆကျခငး။

၁.၄။ ျမနမာႏငငရ ကမၸဏမားသည ဇဝမးစမးကြမားႏင စပလဥး၍ အဘယေၾကာင အေလးေပးသငသနညး။

၁.၅။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ေဝါဟာရမား။

၁.၆။ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ရပငခြငႏင ဇဝမးစမးကြမား။

၁.၁။ ဇဝမးစမးကြမား၊ စးပြားေရးႏင လအခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား

ျမနမာႏငင၏ ေျမဧရယာသည ၆၇၆၅၇၇ စတရနးကလမတာရၿပး အေရ႕ေတာငအာရတြင အႀကးဆးျဖစသည။ ဤသ႔ အရြယအစားႀကးမား ျခငး၊ ေလာငဂက႕ပမာဏ ၂၁ဝဝ ကလမတာအထ ကယဝနးျခငး၊ ေျမမကႏာသြငျပင အမးအစားအမားအျပားႏင အပငႏငသတဝါ ရငသနကကစားရာ ေနရာမားေၾကာင ျမနမာႏငငသည ဇဝေဗဒဆငရာမးစတမား (ဇဝမးစမးကြမား) စလငၾကြယဝသည ႏငငျဖစသည2။ ျမနမာႏငငတြင ထငရားျပး အမးအစားစလငသည အပငႏင သတဝါမား ေနထငကကစားလကရၿပး ေဒသရငးမးစတမား (ျမနမာႏငင ျပငပတြင မေတြ႔ရႏငသည ရားပါးသတဝါမား) ကလညး ပငဆငထားသည။

ျမနမာနငငသည သဘာဝအရငးအႏး ေပါၾကြယဝေသာႏငငျဖစၿပး အၿမစမးရြကျပတေတာမား၊ အဓကကေသာ ျမစေၾကာငးစနစမား၊ အႀကးမားဆးေသာ ျမစဝကြနးေပၚ၊ ေရကနႀကးမား၊ ပငလယသမဒၵရာအတြငး ရငသနေနထငေသာ သကရမား၊ ေရခႏင ကနးေျမေန မးစတမားစသည စးပြားေရးလပကငရနႏင လသားတ႔ ေကာငးမြနစြာေနထငႏငေရးတ႔အတြက အေထာကအပစနစေကာငးမား ရပါ သည။ ဇဝမးစမးကြမားႏင သကရမဟတေသာ သဘာဝအရငးအႏးမားၾကား ဆကစပေနမႈသည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈျဖစၿပး လသား တ႔အတြက အကးေကးဇးမားေပးေသာ အရာျဖစသည။ ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ျမနမာႏငငရ သစေတာေဂဟစနစမေပးေသာ ဝနေဆာငမႈ တနဖးမာ အေမရကနေဒၚလာ ၇ ဘလေကာ ရသည3။

ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားတြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငသည။

• ထြကကနဝနေဆာငမႈမားျဖစသည ေဆးဝါးမား၊ ေဆာကလပေရးလပငနးအတြက သစမား၊ ေရန၊ ငါးႏင ေတာေကာငမား။

• ယဥေကးမႈဆငရာဝနေဆာငမႈမား ျဖစသည နတကးကြယမႈမား၊ ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား၊ အပနးေျဖျခငးႏင ခရးသြားလပငနးႏင အႏသခမလကရာမား။

2 သစေတာဥးစးဌာန (၂ဝ၁၅)၊ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက၊ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင၊ ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာဥးစးဌာန။3 WWF, MONREC, Natural Capital Project, (2016) “Natural Connections: How Natural Capital Supports Myanmar’s people and economy,” and Emerton, L. and Min Aung,

Y. (2013). The Economic Value of Forest Ecosystem Services in Myanmar and Options for Sustainable Financing. 10.13140/2.1.1896.0968.

• သဘာဝအရ လညပတေနေသာ ဝနေဆာငမႈမား ျဖစသည ရာသစကဝနးလညပတေနျခငး၊ ဝတမႈနကးျခငးႏင ေရစးဆငးမႈ။

• အေထာကအပေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမားျဖစသည အာဟာရစကဝနး၊ ေရသသရာႏင ကနဥး ကနၾကမးထတလပျခငး။ ဥပမာ-သစေတာမားသည ေလထထတြင လညပတေနေသာ ကာဗြနဒငေအာကဆဒပမာဏက ထနးသမးေပးျခငးအျပင ျမစမားေသာငထြနးျခငးက ထနးသမးေပးျခငး၊ ေသာကသးေရအတြက ျမစေခာငးမားက အားကးေနရသမားအတြက ေရက သန႔စင ေပးျခငး စသညတ႔တြင အေရးႀကးေသာအခနးက႑မ ပါဝငသည။ သစေတာမားသည ေႏြရာသတြင ေရခနးေျခာကသြားမႈ မရေစရနလညး ကညထနးသမးေပးသည။ ဒေရေတာမားႏင အျခားကမး႐းတနးရ သကရမားေနထငရာ ပတဝနးကငမားသည ကမး႐းတနးတစေလာကေနထငသည လသားမားအား ရာသဥတေျပာငးလမႈေၾကာငျဖစေပၚေသာ ဆးရြားသည မနတငးဒဏမားမ ကာကြယေပးႏငရန အဓက ေဆာငရြကေပးသည။4

သ႔ေသာ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားသည ထခကပကစးမည အႏရာယျမငမားေနသည။ အေၾကာငးရငးမာ ေရရည တညတေသာ ေျမအသးခမႈ အေလအကငမားမရျခငး၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားေဆာငရြကရာတြင အစအစဥတကႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မရျခငး၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနမားအား ကနသြယျခငးႏင ငါးမား အလြနအကြ ဖမးဆးျခငးတ႔ေၾကာငျဖစသည။ ဇဝမးစမးကြမား ဆး႐ႈးေနရမႈသည မးစတမား၏ ပငကယမလတနဖးမား အႏရာယကေရာကေနေသာေၾကာင ျပနာတစရပျဖစေနသလ ၎ဇဝမးစမးကြမား၏ အေထာကအပျဖင လညပတေနေသာ ေဂဟစနစႀကးအေပၚ မခရပတညေနရေသာ လသားမားအတြကလညး စးရမဖြယရာ အေျခအေန ျဖစေနပါသည။ အဆပါ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား အရညအေသြးေလာကျခငးႏင ထခကပကစးျခငးေၾကာင လကရျမနမာႏငငတြင ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊ ေရရားပါးျခငး၊ စကပးထြကကနမား နညးပါးလာျခငးႏင စြမးအင မလေလာကျခငး စသည စနေခၚမႈမးစအား ရငဆငေနရေပသည။

ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးမားၾကားရ ဆကသြယမႈမားသည ႏငငတကာရ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးကာကြယမႈႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးျငငးခ ေရးသားေဖာျပျခငးမားတြင အေရးပါသညအခကျဖစသည။ တစဖကကၾကညလင လညး အထးသျဖင ျမနမာႏငငအပါအဝင အျခားေနရာေဒသမားတြင ဇဝမးစမးကြမား ကာကြယေရးက အေလးထားေဆာငရြကမႈမားႏင ေဒသခမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာ အခြငအေရးမားၾကားတြင ျဖစေပၚလာေသာ တငးမာမႈမားေၾကာငလညး ဤသ႔ေသာ ေဆြးေႏြး ျငငးခမႈမား ျဖစေပၚလာျခငး ျဖစႏငသည။

၁.၂။ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား (UNGPs)

ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား (UNGPs)5 သည ပဂၢလကက႑ႏင အစးရက႑တ႔ အေနျဖင လကနာရမည သကဆငရာ လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကတကဝတႏင တာဝနမားက ႏငငတကာ စႏႈနးအရေဖာျပထားသည (အကန႔ ၁ တြင ၾကညပါ။)

4 ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၊ လသားမား ကနးမာေပာရႊငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးတ႔ၾကားရ ဆကသြယခကမားသည ကနဥးတြင Millennium Ecosystem Assessment မ ေရးသားျပစချခငး ျဖစသည။ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ မေဘာငမတစဆင သဘာဝပတဝနးကငက ေလလာဆနးစစျခငးအားျဖင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ျပျပငေျပာငးလမားသည လသားမား၏ ကနးမာေပာရႊငျခငးအား မညသ႔လႊမးမးမႈရေၾကာငး နားလညသတမတႏငသလ ဆးျဖတခကခသမားသည အျခားလမႈေရးႏင စးပြားေရးအေႀကာငးအရာမားႏင ယဥတြ၍ ခငခနႏငရန သတငးအခကအလကမား ေထာကပေပးႏငသည။

5 A/HRC/17/31. UN Human Rights Council (2011). Guiding Principles on Business and Human Rights: Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework. Report of the Special Representative of the Secretary General on the issue of human rights and transnational corporations and other business enterprises, John Ruggie. (Burmese translation)

http://www.cbd.int/doc/world/mm/mm-nbsap-01-my.pdf

https://www.millenniumassessment.org/en/index.html

https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Business/A-HRC-17-31_AEV.pdf

https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Business/A-HRC-17-31_AEV.pdf


20 21

အကန႔ ၁။ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား။အကာအကြယေပးျခငး-ေလးစားလကနာမႈရျခငး-ျပနလညကစားေပးျခငးတညးဟေသာ အေျခခမေဘာငက ကလသမဂၢ အတြငးေရး မး၏ အထးကယစားလယပေရာဖကဆာ John Ruggie မ ကမာၻအႏ႔ရ စးပြားေရးလပငနးမား၊ အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊ အစးရအဖြ႔ အစညးမား၊ ေကာပရတလပငနးေၾကာင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခေနရသမားႏငအတ သးႏစတငတင ပးေပါငး၍ ေလလာေဆြးေႏြး ၿပးမ ေရးသားျပစချခငးျဖစသည။

ဤမေဘာငတြင အစးရႏင စးပြားေရးလပငနးမားမ လကနာရမည လ႔အခြငအေရးတာဝနမားက ခမတေပးထားသည။ ႏငငတကာစႏႈနး မားႏင လအပခကမားက အသစထတျပနေပးထားျခငး မဟတဘ အစးရမားအေနျဖင ရရငးစြ လ႔အခြငအေရးဥပေဒ စညးမဥးမား ေအာကတြင လကနာရမည တာဝနမားက သတေပးေဖာျပထားျပး စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ႏငငတကာမ လကခကငသးေသာ လ႔အခြငအေရးအေျခအေနမားက ေဖာျပေပးထားသည။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမား တြင က႑ ၃ ခရသည။

• က႑ ၁။ ႏငငမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမား အပါအဝင တတယအဖြ႕အစညးမားမ ကးလြနလာသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမ မမႏငငသားမားအား စညးမဥးစညးကမးမား ခမတျခငးႏင အျခားေသာ နညးလမးမား အသးျပ၍ ကာကြယေပးရမည တာဝနရသည။ ဤသ႔ ကာကြယေပးရာတြင စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင ေဒသချပညသမား မခအားထားရသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ကေရာကလာသည သကေရာကမႈမား အပါအဝင ပတဝနးကငဆငရာ ထခကပကစးမႈမားမ ေဒသခမားက ကာကြယေပးရမည ျဖစသည။

• က႑ ၂။ စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးက ေလးစားလကနာရန တာဝနရသည။ ဆလသညမာ စးပြားေရးလပငနးတစခအေနျဖင လ႔အခြငအေရးအား ခးေဖာကျခငး သ႔မဟတ ဆးကးမားကေရာကေစျခငးမး မျပသငေပ။ ဤအခြငအေရးမားတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားဆငရာ အခြငအေရးမား အပါအဝင အျခားလ႔အခြငအေရးမားကလညး အျပညအဝေလးစားလကနာရမည။ လကေတြ႕တြင စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင မမတ႔လပငနးေၾကာင ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစ ဝန ေဆာငမႈမားႏင ဆကစပေနသည လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ ကေရာကလာႏငေျခရသည သကေရာကမႈမားက နားလညၿပး ကာကြယ ရမညျဖစသလ ေလာနညးေအာငလညး ေဆာငရြကရမညျဖစသည။

• က႑ ၃။ စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရသမားအေနျဖင တရားစရငေရးႏင တရားစရငေရးျပငပနစနာမႈေျဖရငးေရး ယႏရားမားအရ ျပနလညကစားေပးသည အခြငအေရးမား ရရသငပါသည။

၁.၃။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားႏင ခတဆကျခငး

အကာအကြယေပးျခငး၊ ေလးစားလကနာမႈရျခငးႏင ျပနလညကစားေပးျခငး မေဘာငတြငေသာလညးေကာငး၊ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားတြငေသာလညးေကာငး ဇဝမးစမးကြမားႏင ပတသက၍ ေဖာျပထားျခငးမရပါ။ သ႔ေသာ လ႔အခြငအေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကလသမဂၢ အထးအစရငခစာတငသြငးသ John Knox မ ၂ဝ၁၇ ခႏစ ကလသမဂၢ လ႕အခြငအေရးေကာငစသ႔ တငသြငးခသည အစရငခစာတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ေဂဟစနစမားသည လအခြငအေရးအတြက အေရးပါေၾကာငးက ထညသြငးေဖာျပထားသည။ Knox သည လသားတ႔ အခြငအေရးမား အျပညအဝ ရရခစားရ ျခငးသည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚတြင မတညေနသညဟ ဆသည(ေဂဟစနစမားသည လသားတ႔ရငသနေရးႏင သာသာ ယာယာေနႏငေရးအတြက လအပေသာ အေျခခပစၥညးမားက ေထာကပေပးျခငးေၾကာင ျဖစသည)။ ထ႔ေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ဆး႐ႈးျခငးသည မားျပားကယျပန႔သည လ႔အခြငအေရးမား (အသကရငေနထငေရး၊ ကနးမာေရး၊ အစား အေသာက၊ ေသာကသးေရ၊ ယဥေကးမႈ ဆငရာအခြငအေရးမား၊ ခြျခား ဆကဆျခငးမခရေရး) အေပၚကေရာကလာေသာ ၿခမးေျခာကမႈ ပင ျဖစသည။

Knox သည လ႔အခြငအေရးေကာငစသ႔ ၂ဝ၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင တငသြငးခသည ေနာကဆးအစရငခစာတြင ၎၏ စဥးစားေတြးေခၚမႈက အကယဖြငေရးသားခသည။ ၎အစရငခစာတြင အစးရမား၊ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညးမားႏင ကမၸဏမား၊ အရပဖက လ႔အဖြ႕ အစညးမားႏင ဌာေနတငးရငးသားမားမ သဘာဝပတဝနးကငႏင သကဆငသည လ႔အခြငအေရး ကတကဝတမားက နားလညသေဘာ ေပါကရနႏင အေကာငအထညေဖာရာတြင မျငမးအသးျပႏငရနအတြက လ႔အခြငအေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အေျခခ မေဘာင ၁၆ ခက ေဖာျပထားသည။ အထးအကးဝငသကဆငသည အခကမာ အေျခခမအမတ ၈ ျဖစၿပး ၎သည “လ႔အခြငအေရးအား အျပညအဝ ရရခစားရျခငးက ေႏာငယကႏငသည ပတဝနးကငဆငရာ ထခကမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငသည လပငနးမားအားလးက လပကငျခငးႏင ခြငျပျခငးမ ေရာငရားႏငရန အလ႔ငာ” အဆျပစမကနးမားႏင မဝါဒမား၏ လ႔အခြငအေရး ရယခစားျခငးက ခးေဖာက ႏငေျခရျခငး အပါအဝင ျဖစႏငေျခရသည ပတဝနးကငဆငရာထခကမႈမားအား ႀကတငအကျဖတဆနးစစျခငးက မျဖစမေန လပေဆာင ရနအတြက အစးရမားမ ညႊနၾကားေပးရန တကတြနးထားသည။ ထ႔အျပင အေျခခမ အမတ ၁၂ သညလညး မားစြာသကဆငမႈရၿပး ျပညသႏင ပဂၢလကကယစားျပ ပဂၢလမားအား ပတဝနးကငဆငရာ စခနစႏႈနးမားႏငအည ထေရာကမႈရစြာ စညးမဥးစညးကမးအရ ထထေရာကေရာက အေရးယလပေဆာငရန အစးရမားအား တကတြနးအားေပးထားသည။

ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏငလ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနအေျခခမမားအရ နငငေတာအစးရမားသည ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေပးၿပး အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား မျဖစေပၚေစရန တာဝနရသည။ ဤအခကတြင ပဂၢလကလပငနးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာ သည သဘာဝပတဝနးကင ထခကမႈမားက ကာကြယေပးရမညတာဝနလညး ပါဝငသည။ ထ႔အျပင စးပြားေရးလပငနးမားသည ထ ဇဝမးစမးကြမားႏင သကဆငသည အခြငအေရးမားအား အေလးထားရမည တာဝနရသည။ အေလးထားရမညဆသညမာ စးပြားေရးလပကငသမားအေနျဖင လကေတြ႕တြင သတ႔၏လပေဆာငခကမားေၾကာင ပကစးႏငေျခရသည ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏင သကဆငရာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက နားလညၿပး ထခကမႈနညးပါးေအာင ေဆာငရြကရမညတာဝနရသညက ဆလသည။6 ျမနမာအစးရႏင စးပြားေရးလပငနးမားမ ေလးစားလကနာရမည ဇဝမးစမးကြမားဆငရာတာဝနမားမာ ေအာကေဖာျပပါ က႑မားအတငး ျဖစသည။

က႑ ၁။ လသားတ႔၏ အခြငအေရးမားကနစနာေစသည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမား ဝနေဆာငမႈမားအား ဆးရြားစြာပကစး ျခငးမ ကာကြယႏငရနအတြက သကဆငရာ ဥပေဒ ႏင ဖြ႔စညးပ မေဘာငမားက လကခကငသးရန ျမနမာအစးရတြင တာဝနရသည။ လ႔အခြငအေရးရယခစားခြငက ထခကနစနာေစသည ပဂၢလကကမၸဏမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သက ေရာကမႈမားမ ကာကြယေပးရနလညး တာဝနရသည။ လ႔အခြငအေရး ေကာငစသ႔ ၂ဝ၁၇ ခႏစတြင တငသြငးခသည အစရငခစာတြင Knox မ အေလးေပးေဖာျပထားသည အစးရ၏တာဝနမားမာ အဆျပလႊာတစခ၏ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဝနးကငဆငရာ ထခက မႈက အကျဖတျခငး၊ ျဖစႏငေျခရေသာ ထခကမႈမားႏင ပတသက၍ သတငးအခကလကမားေပးျခငး၊ လပငနးပငးဆငရာဆးျဖတခကမား ခမတသညအဆငတြင ေဒသချပညသမား ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကႏငေစရန ဖနတးေပးျခငးႏင အခြငအေရးမား ခးေဖာကခရသ မားအား တရားစရငေရးအရ ထေရာကသည ကစားမႈမားေပးျခငးတ႔ျဖစသည။ Knox မ လ႔အခြငအေရးေကာငစသ႔ တငသြငးခသည ၂ဝ၁၈ ခႏစ အစရငခစာတြငပါရသည အေျခခမ ၂ တြငမ လၿခေသာ၊ သန႔ရငးေသာ၊ ကနးမာ၍ ေရရညတညတေသာ ပတဝနးကငက ဖနတးေပးႏငရနအတြက ႏငငမားမ လ႔အခြငအေရးက အေလးေပးရန၊ အကာအကြယေပးရနႏင ျဖညဆညးေပးရန တကတြနးထားၿပး လ႔အခြငအေရးအား အျပညအဝခစားႏငျခငး ရ၊ မရဟေသာအခကသည ေဂဟစနစႏင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ မတညေနသျဖင ၎ ေဂဟစနစႏင ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမး ေစာငေရာကျခငးႏင ေရရညတညတစြာ အသးျပျခငးျပရနအတြက ထေရာကသည ေျခလမးမားက ႏငငမားမခမတႏငရန လအပေပမည။ ျမနမာႏငငတြင အဆပါအခကမားက ေထာကပေပးႏငရန ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးတြင လပငနးစဥတစခ ထညသြငးခေသာလညး ေအာကတြင ေဖာျပထားသညအတငး တရားမတမႈရရႏငရန လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရာတြင စနေခၚမႈမားရေနသည။

6 A/HRC/37/59. UN Human Rights Council (2018). Framework Principles on Human Rights and the Environment. Report of the Special Rapporteur on the issue of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment, John Knox

https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/FrameworkPrinciplesReport.aspx


22 23

က႑ ၂။ ျမနမာႏငငတြင လညပတေနေသာ စးပြားေရးလပငနးမားသည လသားတ႔အားထားေနရ ေသာ ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပ ေနေသာ ေဂဟစနစမားအား ထခကေစျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက တာဝနယရမညျဖစျပး၊ due diligence ဟေခၚတြငသည ျဖစႏငေျခရေသာ သကေရာကမႈမားအား ႀကတငသျမငရန စစေဆးျခငးႏင ထခကေစႏငသည သက ေရာကမႈမားအား ႀကတငတားဆးျခငးလပငနးကအသးျပကာ သကဆငရာဆးကးမားက နားလညအသအမတျပရန၊ ဆးကးမား ကာကြယေရးႏင ေလာပါးေစေရးအျပင ေျဖရငးရနလညး လအပသည။ အကာအကြယေပးျခငး၊ ေလးစားလကနာမႈရျခငးႏင ျပနလည ကစားေပးျခငးမေဘာငႏင ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏငလ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားႏငအည Knox ၏ ၂ဝ၁၇ ခႏစ အစရငခစာတြင “ဇဝမးစမးကြမား ႏင ဆကစပေနေသာ အခြငအေရးမားက ေလးစားလကနာရန စးပြားေရး လပငနးမားတြင တာဝနရသည”ဟ ဆထားသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည ဤတာဝနမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးႏငရနအတြက ယခအႏစခပစာတမးတြင ေဖာျပ ထားသည နညးစနစမားႏင ခဥးကပပမားက အသးျပႏငသည။ Knox ၏ ၂ဝ၁၈ ခႏစ အစရငခစာတြင “ကလသမဂၢ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ အေျခခမမားအတငး စးပြားေရးလပငနးမား၏ လ႔အခြငအေရးက ေလးစားလကနာရမည တာဝနမားတြင ပတဝနး ကငထခကမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစေပၚေစျခငးႏင ထခးေဖာကမႈမား ျဖစလာေစရန တြနးအားေပး ျခငးက ေရာငရားျခငး ပါဝငသလ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစေပၚလာပါကလညး ကငတြယေျဖရငးရနႏင လပငနးလညပတမႈ ေၾကာင တက႐ကျဖစေစ၊ တြဖကစးပြားေရးမတဖကမား၏ ထြကကနပစၥညးႏင ဝနေဆာငမႈမားေၾကာငျဖစေစ ျဖစေပၚလာသည လ႔ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကာကြယေပးရနႏင ေလာပါးေစရမည တာဝနမားလညး ပါဝငသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔ အခြငအေရးႏင ဆကစပေနသည ၎တ႔၏ ပတဝနးကငထခကမႈမားအား သတမတေဖာထတရန၊ ကာကြယရန၊ ေလာပါးေစရနႏင တာဝနယေျဖရငးရနအျပင ၎တ႔မ တြနးအားေပးခသည (သ႔မဟတ) ျဖစေပၚေစခသည ပတဝနးကငႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ ထခက မႈမားအား ျပနလညကစားေပးရနအတြက သကဆငသည ပတဝနးကငဆငရာ ဥပေဒအားလးက ေလးစားလကနာရမညျဖစသလ လ႔အခြငအေရးက ေလးစားလကနာရမညတာဝနက ေကပြနေစႏငရနအတြက ပတဝနးကင ကာကြယေစာငေရာကျခငးႏင စပလဥး သညမဝါဒႏင ကတကဝတမားအား ရငးလငးစြာခမတထားရမညအျပင လ႔အခြငအေရးဆငရာ due diligence လပငနးစဥ (လ႔အခြင အေရးထခကမႈ ဆနးစစျခငးမား အပါအဝင) မားကလညး အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငရမညျဖစသည။”

က႑ ၃။ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚမခေနရေသာ ေဒသခမားႏင အျခားဆကစပေနသမားသည အဆပါ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား ရယသးစြႏငမႈ ထခကခခရေသာ ဆး႐ႈးမႈႏင အျခားေသာထခကမႈမားအတြက အစားထး ေဆာငရြကမႈမား ေဆာငရြကေပးသငသည။ သဘာဝပတဝနးကငႏင လ႔အခြငအေရးမား၏ တညေသာ အဓကဥးစားေပးအခကမာ ပတဝနးကငဆငရာ အခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကင ပကဆးမႈႏင ေဂဟစနစဆး႐ႈးမႈဒဏက ခစားရေသာသမားအတြက ကစားမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငး စသညတ႔ ပါဝငသည။ အစးရအေနျဖင တရားစရငေရးအရေသာလညးေကာငး၊ တရားစရငေရးျပငပ နစနာမႈေျဖရငးေရး ယႏရားမားျဖငေသာလညးေကာငး ေဆာငရြကေပးရန တာဝနရေသာလညး စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင မမတ႔ လပငနးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ပကစးဆး႐ႈးမႈမားက ကစားေပးေရးေဆာငရြကရာတြင ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရန (သ႔မဟတ) ပးေပါငး ပါဝငေပးရနအတြကလညး ေမာမနးရညရြယထားသည။ Knox ၏ ၂ဝ၁၇ အစရငခစာတြင လ႔အခြငအေရးကာကြယသမား၏ အခကအခဒကၡမားကလညး အသားေပးေဖာျပထားၿပး ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ကမာၻတစဝနး၌ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေျမယာအေရးမားအား ကာကြယခခသမား အသတခရမႈ ၁၈၅ ဥးအထရေၾကာငးႏင ထအထတြင ျမနမာႏငငမ ၂ ဥးပါဝငေၾကာငး ထညသြငးေဖာျပထားသည။7

ဇဝမးစမးကြမားႏင လ႔အခြငအေရးၾကားဆကစပမႈဆငရာ အေၾကာငးအရာမား၊ ႏငငတကာႏင ျပညတြငးရ ဥပေဒမေဘာငမား၊ စစတမးေလလာမႈမားႏင သကဆငသည အထကေဖာျပပါေဆြးေႏြးမႈမား၏ ေျပာငးလတးတကမႈမားအား အေသးစတသရလပါက ေနာကဆကတြ အႏစခပမတစျဖစသည “ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးမားၾကားရ ဆကစပမႈမား၊ ေနာကဆကတြ ဖတ႐ႈရန”ဟေသာ စာတမးတြင ဖတ႐ႈႏငပါသည။

7 ၂ဝ၁၇ ခႏစတြင Global Witness မ ၂ဝ၁၆ခႏစ ကမာၻေပၚရ ကာကြယခခသမားႏငပတသကသည မြမးမျပငဆငထားေသာ အစရငခစာအား ထတျပနခၿပး အဆပါအစရငခစာတြင ေျမယာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာအေရးမားအား ခခေျပာဆသ အေယာက (၂ဝဝ) ေကာ အသတခရျခငးက မတတမးတငထားသည။ ထသ႔ အသတခရသမားမ ႏစေယာကမာ ျမနမာႏငငမ ျဖစသည။ အသတခရမႈ အမားဆးက႑မားမာ သတတးေဖာျခငးႏင ေရန (၃၃ ေယာက) ႏင သစထတျခငး (၂၃ ေယာက) တ႔ ျဖစသည။

၁.၄။ ျမနမာႏငငရ ကမၸဏမားသည ဇဝမးစမးကြမားႏင စပလဥး၍ အဘယေၾကာင အေလးေပးသငသနညး။

ဇဝမးစမးကြမားႏင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးမားအား ကာကြယျခငးသည ပငကယအကးေကးဇးမား ရသညအျပင ကမၸဏမား အေနျဖင ၎တ႔လပငနးလညပတမႈမားေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚတြင ကေရာကလာမညဆးကးမားက ႀကတင၍ ေရာငရားျခငး ႏင ေလာချခငးသည စးပြားေရးအရလညး အကးေကးဇးမားရသည။ စးပြားေရးလပငနးမားအားလးသည ပငမလပငနးလညပတမႈ အတြကျဖစေစ ကနပစၥညးပပးေပးသည ကြငးဆကအတြငး၌ျဖစေစ ေဂဟစနစမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ အနညးႏင အမား မခေနသလ ၎ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ သကေရာကမႈမားလညး ကေရာကေစသည။ ဇယား (၁) တြင စးပြားေရးလပငနးမား အတြက အႏရာယႏင အခြငအလမးမားႏငစပလဥး၍ ကယျပန႔သည ဧရယာ ၅ ခ သတမတေပးထားသည။8

ဇယား ၁။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ကာကြယျခငး၏ စးပြားေရးျဖစရပမား

အႏရာယမား အခြငအလမးမား

လပငနး လညပတမႈဆငရာ • ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ပမရားပါလာျခငးႏင ကနကစရတျမငမားလာျခငး - ဇဝမးကြမားအ ေပၚ ဆးကးအမားဆး ကေရာကေစႏငသည စးပြားေရးလပငနးမားသည ေဂဟစနစဝနေဆာင မႈမားအေပၚ အမားဆးအားထားေနရသမား ျဖစ ေနတတသည။ (လပငနးအတြက ေရအသးျပ ျခငး၊ သးႏအထြကေကာငးသည ေျမႀကးအား ရယ အသးချခငး၊ ကနထတလပမႈအတြက အပငႏင တရစာၦနမးစတမားအား ရယအသးချခငး)

• ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ရယသးစြႏငရန အတြက ေဒသခမားၾကား ၿပငဆငမႈမားဖနတးျခငးႏင ပ႗ပကၡမား ျဖစလာႏငေျခရျခငးေၾကာင လပငနးလပကငႏငရန “လထ သေဘာတၾကည ျဖခြငျပမႈ” က ဆး႐ႈးျခငး။

• လပငနးလညပတမႈမား ထေရာကမႈ တးတကလာၿပး ကနကစရတ သကသာျခငး။ဥပမာ-ေရအရငးအျမစ ထနးသမးႀကးၾကပမႈ မတစဆင။

• ကယပင လပငနးလညပတမႈမားတြင အနာဂတ ေအာငျမငမႈအတြက ရငးႏးျမပႏျခငး။

• စနစကေသာနညးလမးျဖင ဇဝမးစမးကြ မားအား စမခန႔ခြျခငး၊ ဇဝမးစမးကြမား ဆငရာအဖြ႔အစညးမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာင ျခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးအားျဖင ပတ သကဆကႏြယသမားႏင ဆကဆေရးေကာငးမြနလာေစျခငး။

စညးမဥး စညးကမးၾကပမတ ျခငးႏင မဝါဒပငးဆငရာ

• ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားရယသးစြႏငမႈႏင စပလဥးသည ျပညသ႔မဝါဒႏင ဥပေဒမားအား လကခကငသးျခငး။ (ဥပမာ-အခြနအခမား၊ ေထာကပေၾကးမား၊ တြငးထြက တးေဖာသည လပငနးမားအား ရပဆငးျခငး။

• ဥပေဒအရ လအပခကမားအား လကနာကငသးျခငး - စနစကသည နညးလမးမား က မျငမး၍ ဇဝမးစမးကြမား၏ အႏရာယက စမ ခန႔ခြျခငးအားျဖင အႏရာယမား ေလာခႏငသလ ျမနမာႏငငရသဘာဝပတဝနးကင ကာကြယေရး လအပခကမားႏင လက ေလာညေထြ မျဖစသျဖင တာဝနယေျဖရငးရမညအခကမားကလညး နညးပါးေစသည။

• ေနာငေျပာငးလသြားႏငသည ျမနမာဥပေဒမားအတြက ႀကတငျပငဆငထားၿပးသားျဖစေနျခငး။

8 See World Business Council for Sustainable Development, Business Ecosystems Training course, Module 1.

https://www.wbcsd.org/Programs/Redefining-Value/Business-Decision-Making/Measurement-Valuation/BET/Business-Ecosystems-Training-BET-Program-Overview


24 25

အႏရာယမား အခြငအလမးမား

ဂဏသတငး • လကေတြ႕(သ႔မဟတ) ထငျမငယဆခကအရသဘာဝပတဝနးကငအား အႏရာယျဖစေစသညဟသရရပါက စားသးသမားႏငေသာလညး ေကာငးအျခားပတသကဆကႏြယသမားႏင ေသာလညးေကာငး ဆကဆေရး ပကျပားသြားေစႏငသည။

• ကမၸဏ၏ ကနအမတတဆပ၊ ပရပ၊ ေစတနာေကာငး၊ ျပညသ႔အျမငတ႔က ထခကပကစးေစသည။

• ေရရညတညတသည ကနပစၥညး ဝယယ ျခငး၊လပငနးလညပတျခငး (သ႔မဟတ) ရငးႏးျမႇ ပႏ မႈ အေလအကငမားက အေကာငအထည ေဖာကငသးျခငး၊ ဆကသြယေျပာဆျခငးအားျဖင အျခားကမၸဏမားႏင ႏႈငးယဥပါက မမ ကမၸဏအေနျဖင တမထးျခားေစရန ေဆာင ရြကျခငး။

ေစးကြက • ေရရညတညတေသာ ကနထတလပ ျခငးမားသ႔ ဥးစားေပးေျပာငးလေနသည စားသးသမားႏင အျခား ေစးကြကအေျခအေနမား။

• သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးအား အေလးထားသည ေစးကြကမား ထြကေပၚလာခနတြင ပါဝငလပေဆာငပါက အျမတအစြနးစးဆငးမႈအသစမား ရရႏငသည အခြငအလမးမားရျခငး။

ဘ႑ာေရး • ဘ႑ာေငြသးစြရယမႈေလာကျခငး - အလားအလာရသည ပဂၢလက သ႔မဟတ အမားႏင သကဆငေသာ ေငြေပးေခသမားသည ျမနမာႏငငတြင လပငနးလညပတေနေသာ ကမၸဏမားအား ေငြေခးေပးရနအတြက အဆပါကမၸဏမားအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအေပၚ ကေရာကလာမည သကေရာကမႈမားအားသးသပေျဖရငးေပးရမည လအပခကရသည။ ၉

• အႏရာယမား ေလာခႏငသျဖင ပမေကာငးမြနသည ေငြေခးငားမႈ သတမတခကမား ရယ ႏငေျခရျခငး။

• အဆပါ ပမေကာငးမြနသည သတမတခက မားမ ပတဝနးကငဆငရာ “အစမးေရာင”ရနပေငြအသစမား ရရႏငျခငး။

9

၁.၅။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ေဝါဟာရမား

ဤစာတမးအႏစခပတြငပါဝငေသာ အဓကကသည ေဝါဟာရႏင အယအဆမားက ေအာကေဖာျပပါ အကန႔ ၂ တြင ေဖာျပထားသည။ အခ႕ေသာ ေဝါဟာရမားအား ေနာကဆကတြတြင ပါဝငေသာ ဆကလကဖတ႐ႈႏငသည သကဆငရာ အခကအလကမားသ႔ပါ ခတ ဆကေပးထားသည။10

9 မားျပားလသည ႏငငတကာရ ေငြေခးသမား (အေကြတာ စညးမဥးမား နပါတ ၃ (၂ဝ၁၃) အား လကနာကငသးသည ဖြ႕ၿဖးေရးဘဏမားႏင ပဂၢလကဘဏမားသည ကမၸဏမားအား အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခကမားအား လကနာရနလအပသည။ ထစသတမတခကမားတြင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးျခငးႏင သကရ သဘာဝ အရငးအျမစမားအား ေရရညတညတခငျမေအာင စမခန႔ခြျခငးျဖစသည လပေဆာငမႈစသတမတခက (၆) ပါဝငသလ ၄ငးစသတမတခက၏ လမးညႊနခကလညး ပါဝငသည (ေအာကတြင အပငး ၄ အား ႀကညပါ)။

10 For details see UNEP-WCMC (2014). Biodiversity A-Z. UNEP-WCMC, Cambridge, UK (Accessed 27-09-2018)

အကန႔ ၂။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားဆငရာ အဓက ေဝါဟာရမား • ဇဝမးစမးကြမား - ဇဝမးစမးကြမားဟသည ကနးေျမ၊ ပငလယႏင အျခားေရေဂဟစနစမား၊ ၎တ႔ပါဝငေနေသာ

ေဂဟေဗဒအရ ဆကစပမႈရသည အရငးအျမစအားလး၌ ရငသနေနထငေနသည သကရမားၾကားရ ကြျပားမႈကဆလသည။ယငးစကားရပတြင မးစတမားအတြငး ကြျပားမႈ၊ မးစတမားၾကား ကြျပားမႈႏင ေဂဟစနစမားၾကား ကြျပားမႈလညး ပါဝငသည။

• ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား - ေဂဟစနစမားမ လသားတ႔ရရသည အကးေကးဇးမားက ဆလသည။ ၎တ႔အထတြင ထြက ကနဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ-အစားအစာႏငေရ)၊ သဘာဝအရ လညပတေနေသာ ဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ-ေရႀကးျခငး၊ မးေခါငျခငး၊ ေျမၿပျခငး၊ ေရာဂါမားကေရာကျခငး) အေထာကအပေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ - ေျမဖြ႔စညးပႏင အာဟာရစကဝနး)၊ ယဥေကးမႈဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား (အပနးေျဖျခငးဆငရာ၊ နတကးကြယမႈဆငရာ၊ ဘာသာေရးဆငရာႏင အျခား႐ပဝတမဟတေသာ အကးေကးဇးမား) တ႔ ပါဝငသည။

ဥပေဒအရ ထနးသမးထားေသာ ဧရယာမား • သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား - သဘာဝတရားက ေရရညထနးသမးရန၊ ဆကစပေနေသာ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏင

ယဥေကးမႈတနဖးမားက ကာကြယရနအတြက တကေသခာစြာ သတမတထားေသာ ပထဝေျမေနရာျဖစသည။ ဤေျမေနရာက ဥပေဒအရ သ႔မဟတ အျခားေသာ ထေရာကသညနညးမားျဖင အသအမတျပကာ စမခန႔ခြ၍ ထနးသမးထားသည။

• ရမဆာထနးသမးေရး နယေျမမား - ႏငငတကာအရအေရးပါေသာ ကမးဥးေရတမပငးမားညလာခ (ေဘးမေတာညလာခ)၏စညးမဥးမားႏငအည ႏငငတကာအစးရမားမ ကာကြယေပးထားသည ကမးဥးေရတမပငးမား ျဖစသည။

ႏငငတကာအဆင၌ အေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြဧရယာအမးအစားမား• ပတဝနးကငထနးသမးမႈတနဖး ျမငမားေသာ ဧရယာမား (HCVA) - ဇဝစနစဆငရာ၊ ေဂဟစနစဆငရာ၊ လမႈေရး သ႔မဟတ

ယဥေကးမႈဆငရာတနဖးမား အစရသည ထနးသမးမႈတနဖး မား(HCVs) ျမငမားသည ေနရာတစခက ႏငငအဆင၊ ေဒသတြငးအဆင၊ ကမာၻ႕အဆငမ အေရးပါထငရားသည ေနရာဟ သတမတသည။

• အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား (KBA) - ဤဧရယာမားသည နယနမတအေသအခာ သတ မတထားသည တစကမာၻလးအဆင၌ ထငရားသညေနရာမား ျဖစသည။ တစကမာၻလးဆငရာ စႏႈနးမားက အသးျပ၍ ႏငင အလက သတမတထားေသာ ေနရာမားျဖစၿပး ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးရနအတြက ကမာၻတစဝနး၌ အေရးပါမႈအရဆးေနရာမားက ကယစားျပသည။

• အေရးႀကးသည ငကႏင ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား (IBAs) - ငကမးစတမား ထနးသမးရနအတြက ကမာၻ႔ အဆင၌ အေရးပါေသာ ေနရာမားျဖစသည။ ဤေနရာမားသည ကမာၻေပၚရ ငကမးစအမားအျပား ရငသနေနထငႏငေစေရးအတြက လအပေသာေနရာမား ျဖစသည။ IBA ကြနယကတြင အျခားေသာ ဇဝမးစမးကြမား၏ ႀကးမားသည အခးအစားပမာဏကလညး ေထာကပထားသည။ IBA ဧရယာမားသည အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာ နယေျမ(KBA) ၏ အစတအပငးတစခလညး ျဖစသည။

• မးသနးေပာကကြယျခငး ကငးမဇန - ဤဇနမားသည IUCN ၏ ၿခမးေျခာကခေနရေသာ မးစတမားဆငရာ အနေရာင စာရငးတြင ထညသြငးထားခရသည မးသနးရနအႏရာယရေသာ သ႔မဟတ မးသနးလနးပါး အႏရာယရေနသည မးစတမားအေရအတြက၏ ၉၅ % သ႔မဟတ ၉၅ % ထကပ၍ ေနထငကကစားေနေသာ ကမာၻတစဝနးရ ေနရာေဒသမား ျဖစသည။

၁.၆ ။ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ရပငခြငႏင ဇဝမးစမးကြမား

ဌာေနတငးရငးသားမားသည ၎တ႔၏ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကခရႏငေျခ မားျပားသည။ လသားတငး သည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မခေနရေသာလညး အခ႕မာ အျခားသမားထကပ၍ ေဂဟစနစမားအေပၚ နးကပစြာ မခရငသန ေနထငေနရသည။ ဥပမာ-သစေတာတြငး အၿမတမးေနထငသမားႏင တငါလပငနး လပကငသမားသည ၎တ႔၏ အစားအစာ၊ ေလာငစာႏင ေဆးဝါးမားအတြက သစေတာမား၊ ျမစမား၊ ကနမားႏင သမဒၵရာမားမရရေသာ အရငးအျမစ ထတကနမားအေပၚ


26 27

တက႐ကမခေနၾကရသည။ ဌာေနတငးရငးသားမားသည ၄ငးတ႔ေနထငသးစြရာ ေျမျပင၊ ေရထတ႔အေပၚ ပ၍နက႐ႈငးစြာ ခစားဆကသြယ တတသည သေဘာရၿပး သတ႔၏ ႐ပပငးဆငရာ၊ စတပငးဆငရာ၊ ယဥေကးမႈပငးႏင စးပြားေရးပငးဆငရာ ကနးမာစညပငဝေျပာမႈသည သဘာဝပတဝနးကငႏင ဆကႏြယေနသည။ ဌာေနတငးရငးသားမားတြင သဘာဝပတဝနးကငအား ေရရညတညတစြာ စမခန႔ခြႏငသည တနဖးရေသာ ႐းရာဗဟသတမားႏင အေတြ႔အႀကမားလညး ရႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြငမ အထကေဖာျပပါ ဌာေနတငးရငးသားကသ႔ေသာ လ႔အဖြ႔အစညးအမးအစားသည အမားစအားျဖင တငးရငးသားလမး မား11ျဖစၿပး ၂ဝဝ၇ ကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားမားအခြငအေရး ေၾကညာစာတမး (UNDRIP)12 အရ တငးရငးသားလမးမားအား ဌာေနတငးရငးသားလမးမားအျဖစ ထညသြငးစဥးစားႏငသည။ ျမနမာႏငငအေျခအေနတြင ဌာေနတငးရငးသားလမးမား၏ အဓပၸာယ က အတအက ေဖာျပထားျခငး မရေသးေသာလညး ၂ဝ၁၅ ခႏစ ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပေဆာငခက (အပငး၄ က ၾကညပါ)အရ “တငးရငးသားမးႏြယစမားသည ပငမလ႔အဖြ႕အစညးႏင လမႈေရး သ႔မဟတ ယဥေကးမႈဆငရာလကၡဏာမား ကြျပားျခားနားမႈရၿပး ဖြ႕ၿဖးမႈလပငနးစဥမားမျဖစေပၚေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားေၾကာင ယငးတ႔၏ အကးစးပြားက ထခကလြယ ေစသည”ဟ အသအမတျပထားသည။13 ဤအဓပၸာယဖြငဆခကႏင အျခားသကဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက MCRB ၏ ၂ဝ၁၆ တြင ထြကရေသာ ျမနမာႏငငရ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ရပငခြငမားႏင စးပြားေရးလပငနးမား စာတမးအႏစခပတြင ဖတ႐ႈႏငသည။

သ႔ေသာ ကမာၻ႔၏ေနရာအမားစတြင ျဖစေပၚေနေသာ အေျခအေနမားကသ႔ပင ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားမးႏြယစမားသည သမငးတစ ေလာက ဆးကးမားခစားေနခရၿပး ယခထကတငပင ခြျခားဆကဆခရမႈမား၊ ျမငမားသည ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနး၊ အျခားႏငငေရးႏင လမႈေရးအရ အခြငမသာမႈမားႏငလညး ရငဆငေနရေသးသည။ ဤသ႔ ထခကလြယမႈမားေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ တငးရငးသားမား၏ ရပငခြငမားလညး စးရမရေသာ အေျခအေနတြငရသည။ သဘာဝပတဝနးကင ထခကမႈမားေၾကာင ႐ပဝတဆငရာ ဆးကးမားအျပင တငးရငးသားမားအတြက ယဥေကးမႈပငးဆငရာ ဆး႐ႈးမႈမားလညး ျဖစေပၚေစသည။ စမကနးတညေနရာတြင တငးရငးသားမား ေနထငလကရလင ကမၸဏမားအေနျဖင ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) လပငနး စဥမားစသည အေလအကငေကာငးမား လပေဆာငရနလအပသည။ ဤသ႔ေသာ စမကနးမားတြင ျမနမာႏငင၏ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပထးလပနညးအရ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး အပါအဝင ကမာၻ႕ဘဏႏင အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ တ႔၏ စညးမဥးမားႏငအည ႏငငတကာရ အေလအကငေကာငးမားအား လကနာကငသးရန လအပသည။14

11 For details see MRGI (2007). Minorities in Burma. Minority Rights Group International, London12 See UN (2008). Declarations on the Right of Indigenous People. United Nations13 For details see MCRB (2015). EIA Procedure (in English and Burmese), Myanmar Centre for Responsible Business. (Accessed 27-09-2018)14 See IFC Performance 7 – Indigenous Peoples (2012), World Bank, Environmental and Social Standard 7 - Indigenous Peoples/Sub-Saharan African Historically Un-

derserved Traditional Local Communities (2016) and Asian Development Bank, Safeguard Policy Statement (2009)

၂ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမား

၂.၁။ ျမနမာဇဝမးစမးကြမားအေၾကာငး ၿခငသးသပခက

၂.၂။ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား အဓကၿခမးေျခာကေနေသာ အခကမား

၂.၃။ သကရမားေနထငကကစားရာ ပတဝနးကငေျမေနရာ ရငးလငးခရျခငးႏင ပကစးယယြငးလာျခငး

၂.၄။ မးသနးရန အႏရာယရသည မးစတမားအား တရားမဝငကနသြယေရာငးခမႈ

၂.၅။ သဘာဝအရငးအျမစမားအား ေရရညတညတေအာင အသးမျပျခငး

၂.၆။ ရာသဥတေျပာငးလျခငးႏင ဆကစပေနသည ေဂဟစနစဆငရာ ေျပာငးလမႈမား ထခကလြယမႈ

၂.၇။ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကေနသည ၿခမးေျခာကမႈမားသည လ႔အခြငအေရးအား မညသ႔ထခကႏငသနညး။

၂.၁။ ျမနမာဇဝမးစမးကြမားအေၾကာငး ၿခငသးသပခက

ျမနမာႏငငသည အေရ႕ေတာငအာရကနးေျမတြင အႀကးဆးတငးျပညျဖစၿပး ေျမဧရယာ ၆၇၆,၅၇၇ စတရနးကလမတာကယဝနးသည။ ဤသ႔ ကယဝနးသညအတြက ေလာငဒကအကယမာ ၂၁ဝဝ ကလမတာရသျဖင ေျမာကဘကစြနးပငးတြင ေဝးလေသာ ဟမဝႏာ ေတာငတနးမား၊ ေတာငဘကစြနးပငး Sundaic သစေတာမား အစရသျဖင ကြျပားေသာ ေျမမကႏာသြငျပငႏင ကကစားရာေနရာမား တညရသည။15

ျမနမာတစႏငငလးနးပါးသည အငဒဘားမား ဇဝမးစမးကြမား ေနထငကကစားရာ hotspot 16 ဟေခၚတြငသည ေျမေနရာအတြငးကေရာက ေနၿပး ကမာၻမ အသအမတျပထားေသာ ဇဝမးစမးကြမားႏင ရားပါးသတဝါမား (ေဒသရငးမးစတမား) ေပါၾကြယဝသည အဆပါ hotspot ေျမေနရာ ၃၅ တြင တစခအပါအဝငျဖစသည။ ၎ အငဒဘားမား hotspot ေနရာသည စာရငးပါ (၃၅) ေနရာအတြငး၌ တစကမာၻလးအဆငအရ အစားမထးႏငေသာ ဇဝမးစမးကြမား ေနထငကကစားရာ ထပတနးစာရငး (၁ဝ)ခ အတြငးကေရာကေနၿပး ၿခမးေျခာကခေနရေသာ အဆင၌မထပတနးစာရငး (၅)ခ အတြငး ကေရာကေနသည။ ျမနမာႏငငတြင သာမာနထကထးျခားသည ေဂဟစနစ အခငးအကငးမားျဖင ဖြ႔စညးတညရေနၿပး ေတာငတနးမား၊ ႏငးေတာငႏင ေရချပငမား၊ ကယျပန႔သညသစေတာမား၊ ပငမ ျမစႀကးမား၊ ကယျပန႔သည ျမစဝကြနးေပၚ၊ ေျခာကေသြ႔ေသာ ကနးေျမျမင၊ အဖးတနကမး႐းတနးႏင အဏၰဝါတြငးေန သကရမား ရငသနကကစားရာ ရညလားသညကမး႐းတနးႏင ကြနးမား စသညတ႔ျဖင ေပါငးစပဖြ႕စညးထားသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငသည အပငႏင သတဝါမးစမးကြမား အစအလင စစညးရာ ဇဝပထဝေဒသ သးခဆစညးရာေနရာတြင တညရေနသျဖင ျမနမာႏငငတြငသာ ေတြ႕ရႏငေသာ (အျခားႏငငမားတြင မရေသာ) ထးျခားသညမးစတမား ေနထငကကစားရာေနရာလညး ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင အဓက ေဂဟေဒသႀကး ၁၄ ခရၿပး ႀကးမားကယျပန႔သည ကနးေနရာႏင ေရေနရာအတြငး၌ သြငျပငလကၡဏာအရ၊ ပထဝအေနအထားအရ ထငရားေသာအပငႏင တရစာၦနအစအေဝးမား ပါဝငသည (“သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားႏင အဓကအေရး

15 သစေတာဥးစးဌာန (၂ဝ၁၅)၊ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက၊ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင၊ ပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာဥးစးဌာန။16 Mittermeier, R. et al. (2004). Hotspots Revisited: Earth’s Biologically Richest and Most Endangered Ecoregions. MexicoCity: CEMEX

http://www.myanmar-responsiblebusiness.org/publications/indigenous-peoples-rights-and-business-in-myanmar.html

https://minorityrights.org/publications/minorities-in-burma-october-2007/

https://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/DRIPS_en.pdf

https://www.myanmar-responsiblebusiness.org/pdf/resources/EIA-Procedures_my.pdf

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/1ee7038049a79139b845faa8c6a8312a/PS7_English_2012.pdf?MOD=AJPERES

http://documents.worldbank.org/curated/en/383011492423734099/pdf/114278-WP-REVISED-PUBLIC-Environmental-and-Social-Framework.pdf#page=89&zoom=80

http://documents.worldbank.org/curated/en/383011492423734099/pdf/114278-WP-REVISED-PUBLIC-Environmental-and-Social-Framework.pdf#page=89&zoom=80

https://www.adb.org/documents/safeguard-policy-statement

https://www.cbd.int/doc/world/mm/mm-nbsap-01-my.pdf

https://www.press.uchicago.edu/ucp/books/book/distributed/H/bo3707156.html


28 29

ပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား အပါအဝင ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမား” ေနာကဆကတြတြင ၾကညပါ)။17 ႏငင၏ တစဝကေကာသည ေဂဟေဒသ (၁၄)ခ အတြငးရ (၃) ချဖင ဖးလႊမးေနၿပး အဆပါေဒသ(၃)ခမာ ဧရာဝတ စစြတရြကျပတေတာ ၂ဝ.၆%၊ ေျမာကပငး အငဒခငးနား အပေလာပငးသစေတာ ၂ဝ.၅ %၊ မဇရမ-မဏပရ-ကခင မးသစေတာ ၁ဝ.၅ % တ႔ ျဖစသည။ သစေတာ ေဂဟေဒသ ၈ ခ (ျမနမာသစေတာဧရယာ၏ ၇၂ %) သည လြနခသညႏစမားကတညးကပင မးသနးရန အႏရာယကေရာကေနေသာ သ႔မဟတ မးသနးလနးပါး အႏရာယရေနေသာေနရာအျဖစ သတမတထားၿပး ျဖစသည။ ထအထတြင မးသနးရန အႏရာယ ကေရာက ေနသညဟ သတမတခထားရသည ေဒသ (၄) ခ (၆၁ %)သည မးစတမား ရငသနမႈအတြက ၿခမးေျခာကခေနရသည အေျခအေနမားတးတကေျပာငးလလာႏငဖြယမရပါက မးသနးရနအႏရာယရသည ေနရာအျဖစ သတမတခရႏငဖြယရသည။ ကနေဂဟေဒသ (၄)ခ (၁၁ %) က မးသနးလနးပါး အႏရာယကေရာကေနေသာ ေနရာအျဖစသတမတထားၿပး မးစတမား ရငသနေပါကေရာကကကစားမႈ ရားပါးကပါးလာျခငးေၾကာင မးသနးမညအေျခအေနဆးႏင ရငဆငေနရသည။ သ႔ေသာ ၎ေဂဟေဒသမား၏ (၁%) ထက ေလာနညး ေသာ ပမာဏသညသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမဧရယာအတြငး၌ တညရသည။

ျမနမာႏငငရ သဘာဝေပါကပငအမးအစားတြင သစေတာအမးအစားကသာ စးမးထားၿပး ေျမဧရယာ၏ ၄၃ % က ဖးလႊမးထားသည။ သ႔ေသာ သစေတာဧရယာမား၏ တစဝကသည ယယြငးပကစးေနျပး သစေတာဆးရႈးမႈႏႈနးထားမာ တစကမာၻလးအတငးအတာအရ အျမငမားဆးစာရငးတြင ပါဝငေနသည။ ေရခေဂဟစနစမားႏင ကမးဥးေရတမပငးမားတြင ဧရာဝတျမစေၾကာငးကသ႔ အဓကကေသာ ျမစေၾကာငးစနစမားႏင အငးေလးကန၊ အငးေတာႀကးကနတ႔လညး ပါဝငသည။ ကမး႐းတနးေဂဟစနစမားတြင အၿမစမးစစြတသစေတာ မား၊ ရႊ႕ညြနေတာမားႏငသျပငမား၊ သႏာေကာကတနးမား၊ ဒေရေတာမားႏင ေရေမာမားပါဝငျပး ဇဝမးစမးကြမားအတြက အထး အေရးပါသည။

သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားသည ဇဝမးစမးကြမားကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက အေရးႀကးဆးေသာ နညးလမးျဖစၿပး ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင ယဥေကးမႈနယပယမားက လၿခေအာငထနးသမးေပးျခငးအားျဖင ကာကြယေပးသည။ ၂ဝ၁၈ ခႏစ စာရငးအရ ျမနမာႏငင၌ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ ၄၂ ခ ရသည။ သ႔ေသာ လကရတြင အမနတကယ ကာကြယေစာငေရာကထား ေသာဧရယာမာ စစေပါငးေျမဧရ ယာ၏ ၈ % ေအာက ေလာနညးလကရသည။ တစကမာၻလးအတငးအတာအရ ပမးမ ၁၅% ႏႈနးႏင ႏႈငးယဥလငေသာလညးေကာငး ဇဝမးစမးကြမားညလာခ၏ ကမာၻလးဆငရာရညမနးခကအရ (ျမနမာႏငငမ လကမတေရးထးထား ေသာ) ၁၇% ႏႈနးႏင ႏႈငးယဥလငေသာလညးေကာငး သသသာသာ နညးပါးေနသည။ အထးသျဖင အဏၰဝါဧရယာမားသည ထခက ပကစးဆး႐ႈးခရရန လြယကၿပး လကရတြင ျမနမာႏငင၌ လနပအဏၰဝါ အမးသားဥယာဥတစခသာ ရေသးသည။ ျမနမာအဏၰဝါဆငရာ ဇဝမးစမးကြမား ေျမပ (Myanmar Marine Biodiversity Atlas) တြင ဒေရေတာမား၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနေဘးမေတာမား အပါအဝင ပငလယကမး႐းတနးေဒသက ကယစားျပသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမ (၆)ခရသညဟ ေဖာျပထားသည။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက လေလာကသည ရနပေငြမရသလ အမားစသည စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားမရျခငး၊ ဝနထမးအလအေလာက မရျခငးအျပင အေျခခအေဆာကအအ လအပခကမားလညး မရေပ။ ျမနမာႏငငအေနျဖင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမကြနယကက ခ႕ထြငလာသညႏငအမ ေဒသခမားအေပၚ ကေရာကလာႏငသည သကေရာကမႈမားက လေလာကစြာ ဆနးစစတငးတာရနႏင ေဒသ ခမားမ ဥယာဥမားႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားမ အကးေကးဇးမား ရရႏငေရးအတြက နညးလမးမားဖနတးစစဥေပးရန အေရးႀကးေပသည။

ျမနမာႏငငတြင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား (KBA) ၁၃၂ ခ တညရသည။ ဤေနရာမားသည ဇဝမးစ မးကြမားႏင စပလဥး၍ တစကမာၻလးအဆင၌ ထငရားသည ေနရာမားျဖစသလ ႏငငတကာစခနစနႈနးမားက အသးျပ၍ သတမတ ေရြးခယထားျခငးျဖစၿပး ကမာၻတစဝနးဝမး ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးအတြက အေရးအႀကးဆးေသာ ကယစားျပတည ေနရာမား ျဖစသည။18 ျမနမာႏငငတြင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမားသည တရားဝငကာကြယေစာင

17 Reproduced from IFC (2017). Strategic Environmental Assessment of the Hydro Sector in Myanmar: Baseline Assessment, Chapter 4, Biodiversity.18 See IUCN (2016). A Global Standard for the Identification of Key Biodiversity Areas, Version 1.0. First edition. Gland, Switzerland: IUCN.

ေရာကထားသည သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမမားအတြငး ကေရာကေနျခငးမရပါက ဥပေဒအရ ေျမပငဆငမႈပစ တတကကမရေပ။ ၎အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား (KBA) မား (၃၅) ခသည လကရ၌ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအတြငး ကေရာကေနၿပး ေနာကထပ ၆ ေနရာသည အဆျပထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြငး တညရေနသည။ သ႔ေသာ အမားစသည ဥပေဒအရ အသအမတျပခထားရျခငး မရေပ။ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား(KBA)သည အနာဂတတြင မညသညေနရာမားက ထနးသမးကာကြယေရး ဥးစားေပးလပေဆာငသငေၾကာငး ဆးျဖတရာ၌ အေထာကအကေပးသည။ ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးအစအစဥမားေရးဆြရာတြင ေျမေနရာဧရယာ၏တနဖးက ထငထငရားရား သရေစျခငးအားျဖင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ဆးကးမားကေရာကေစျခငးက ေရာငရားႏငရနအတြက အေထာကအကျဖစေစသလ ျပနလညခႏမေပးရနအတြက အလားအလာရ သည ေနရာမားအျဖစလညး သတမတျခငးခရသည။ လကရတြင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBA)သည ႏငငဧရယာ၏ ၁၇ % သာ ျဖစသည။

ျမနမာဇဝမးစမးကြမားႏင သကဆငေသာ ထပမ၍သရသငသည အေၾကာငးအရာမားအျပင ေျမပမားက ျဖညစြကစာတမးျဖစသည “သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား အပါအဝင ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစ မးကြမား”ဟသည စာေစာငတြငဖတ႐ႈနငပါသည။

၂.၂။ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား အဓကၿခမးေျခာကေနေသာ အခကမား

ျမနမာႏငင၏ ဇဝမးစမးကြမားသည အႏရာယကေရာကႏငမႈ အေျခအေနမား ျမငမားရျခငးမာ ေရရညတညတေသာ ေျမအသးခမႈ အေလအကငမား မရျခငး(အထးသျဖင စကပးစးပြားေရးလပငနး စမကနးမားအတြက ေျမယာရငးလငးမႈ)၊ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမား ေဆာငရြကရာတြင အစအစဥတက မလပေဆာငျခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမရျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ မးသနးရန အႏရာယရေသာ မးစတမားျဖစသည ကားႏငဆငကသ႔ေသာ သတဝါမားအား တ႐တႏငငႏင ထငးႏငငမားသ႔ တရားမဝငကနသြယေရာငးခေနမႈမားသညလညး အဓက စးရမစရာေကာငးေသာ အခကျဖစသည။ ဇဝမးစမးကြမား ဆးရႈးေနရမႈသည မးစတမား၏ ပငကယမလတနဖး မားအတြက အႏရာယကေရာကေနေသာေၾကာင ျပနာတစရပျဖစေနသလ ဇဝမးစမးကြမားမ ေထာကပေပးထားသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မခရပတညေနရေသာ လသားမားအတြကလညး စးရမဖြယရာ အေျခအေန ျဖစေနပါသည။ လကရျမနမာႏငငတြင ရာသဥတေျပာငးလျခငး၊ ေရရားပါးျခငး၊ သးႏထြကႏႈနးမားကဆငးျခငးႏင စြမးအငမလေလာကျခငး အစရသည စနေခၚမႈမးစအား ရငဆငေနရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးအရငးတစခမာ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား အရညအေသြးေလာကျခငးႏင ယယြငးပကစးလာျခငး ေၾကာင ျဖစေပသည။

ျမနမာႏငငတြင ဇဝမးစမးကြမားအား ၿခမးေျခာကေနသည စနေခၚမႈအမးအစား ၄ မးရၿပး (ေအာကတြင ၾကညပါ) အဆပါ ၿခမးေျခာကခ ရမႈမားက လႈ႕ေဆာေပးေနေသာ အေျခခကသည အေၾကာငးအရငးမားလညး ရေနသည။ ၎အေၾကာငးအရငးမားမာ ဆငးရႏြမးပါးျခငး၊ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖး တးတကလာျခငး၊ ကနစညပစၥညးသးစြမႈ ျမငမားလာျခငး၊ ျပညတြငးႏင အမနးခငး ျပညပႏငငမားမ သဘာဝ အရငးအျမစမားအား အသးျပလအပမႈ မားျပားလာျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကငအား ကာကြယေစာငေရာကႏငမႈ နညးပါးျခငး၊ ရငးလငး ျပညစသည ေျမအသးခမႈ မဝါဒမရျခငး၊ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားေဆာငရြကရာတြင အစအစဥတက မလပေဆာငျခငးႏင ပးေပါငးေဆာင ရြကမႈ မရျခငးအျပင ေဂဟစနစမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင ဇဝမးစ မးကြမားအား တနဖးထားမႈနညးပါးျခငး (အထးသျဖင ဖြ႔ၿဖးေရး အစအစဥမား ေဆာငရြကရာတြင) ႏင ပတဝနးကင ကာကြယေစာငေရာကျခငးလပငနးမားအတြက အေျခခလတနးစားမားထမ လေလာကသည ေထာကပကညေပးမႈ မရရျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ဤၿခမးေျခာကမႈမားႏင ေနာကခအေၾကာငး အရာမားက လတတေလာတြင ထြကရလာသည ျမနမာႏငင၏ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးဆငရာ ၿခငသးသပခကတြငလညး ထပတလလ ေဖာျပထားသည။19

19 See Forest Department (2017). Biodiversity Conservation in Myanmar: An overview. The Republic of the Union of Myanmar, MONREC and Prescott et al (2017). Political transition and emergent forest-conservation issues in Myanmar

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/ef7fa240-3e79-4f2f-a099-ff5d68addb17/Chapter+4_SEA_Baseline+Assessment_Biodiversity.pdf?MOD=AJPERES

https://portals.iucn.org/library/sites/library/files/documents/2016-048.pdf


30 31

ျမနမာႏငင၏ ဆငးရႏြမးပါးမႈနႈနးသည ၂ဝဝ၄-၂ဝဝ၅ ခႏစတြင ၄၄.၅ % မ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ၂၆.၁ % အထ ေလာကခေသာလညး ဆငးရႏြမးပါးမႈသည ယခထကတင ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကမႈအတြက အေျခခကေသာၿခမးေျခာကမႈတစရပ အျဖစ ရေနဆျဖစသည။ လမႈဘဝေနထငမႈအေျခအေနမား တးတကေကာငးမြနလာေသာလညး ႏငငသားအမားအျပား၏ ဘဝအေျခ အေနသည အေျခခစားဝတေနေရးအတြက အနညးဆးလအပေသာ ဝငေငြ၏ အထကတြင ရ႐အေနအထားသာျဖစၿပး ဆငးရႏြမးပါးသ၊ ထခကလြယသအျဖစသာ သတမတရမည အေနအထားျဖစသည။ ျမနမာလဥးေရ၏ ၇ဝ % သည ေကးလကေဒသတြင ေနထငၾကၿပး အမားစသည တပငတႏင စကပးေရးလပငနးမားက အားထားလပကငေနရကာ ေလာငစာ၊ အမရာေဆာကလပမႈ၊ အစားအစာႏင ေဆးဝါးမားအတြက ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ အမျပေနထငၾကရဆ ျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည တခါးဖြငဝါဒက စတငကငသး လက၍ ႏငငတကာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားျပားလာၿပး စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကလာသညႏငအမ အထကပါ ၿခမးေျခာကမႈမားမာလညး ဆကလကတညရေနမညသာ ျဖစသည။ ဆးကးသကေရာကမႈမား၏ အဓကအမးအစားမားက ဇယားကြက ၂ တြင ေဖာျပထားၿပး တျဖညးျဖညးတးခ႕လာေသာ လပငနးက႑မားႏင သကဆငသည ၿခမးေျခာကမႈမားက လပငနးက႑အလကဆငရာ အႏစခပမတစ မားတြင ေဖာျပထားသည။

၂.၃။ သကရမားေနထငကကစားရာ ပတဝနးကင ေျမေနရာရငးလငးခရျခငးႏင ပကစးယယြငးလာျခငး

အထကတြင ေဖာျပထားသညအတငး သစေတာအမးအစားမားသည ျမနမာႏငငရ သဘာဝေပါကပင အမးအစားထတြင အမားဆးျဖစ သည။ သ႔ေသာလညး ၂ဝ၁ဝ ႏင ၂ဝ၁၅ ခႏစအတြငး ျမနမာႏငင၏ သစေတာဆး႐ႈးမႈပမာဏမာ ကမာၻ႔ထပတနး ၃ ႏငငစာရငးတြင ပါဝငသည(တစႏစလင ၁.၈%)။ ဒေရေတာမားအား အဓကဆး႐ႈးခေနရၿပး ၂ဝဝ၁ မ ၂ဝ၁ဝ အထ ဒေရေတာ ဧရယာစစေပါငး ၄၂ % ေကာ ဆး႐ႈးခၿပး ႏစစဥ သစေတာဆး႐ႈးမႈ အျမငမားဆးနႈနးအျဖစ ၄.၆၈ % တြငရသည။20 ဧရာဝတတငးႏင ရခငျပညနယတ႔တြင သစေတာဆး႐ႈးမႈႏႈနးႏင ကာဗြနထတလႊတမႈနႈနး အျမငမားဆးျဖစသည။ ဒေရေတာမား ဆး႐ႈးရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးအရငးမားမာ စကပးေရးလပငနးမား ခ႕ထြငျခငး၊ ေရေပၚ စကပးေမြးျမျခငး၊ သစပငမား ခတလျခငးႏင စက႐မားတညေဆာကျခငး၊ ၿမ႕ျပဖြ႔ၿဖးမႈ ျပလပျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ရခငျပညနယတြင သစေတာျပနးတးရျခငး၏ အဓကအခကမာ စကပးေရးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးလာျခငး၊ ထငးသးစြမႈႏႈနး ျမငမားလာျခငးႏင ဒေရေတာမားမ တရားမဝင သစခးထတျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ရနကနတငးသည သစေတာ ဆးရႈးမႈႏင ကာဗြနထတလႊတမႈ အျမငမားဆး တတယေနရာတြငရေနျခငးမာ ၿမ႕ျပတညေဆာကမႈမားႏင ခ႕ထြငမႈမားေၾကာင အဓက ျဖစသည။

အႀကးမားဆး ၿခမးေျခာကမႈတစခမာ သစေတာမားရငးလငးျခငးႏင စကပးစးပြားေရးလပငနးမားျဖစသည ရာဘာ၊ ဆအနး၊ ကြမးသးႏင အျခားစကခငးမားအျဖစ ေျပာငးလလကျခငးအျပင အနညးအကဥးအားျဖင တပငတႏင စကပးေရးလပငနးမား ခ႕ထြငလပကငလာ ျခငးတ႔လညး ပါဝငသည။21 ျမနမာႏငငသည စကပးေရးက အားထားလပကငရသည ႏငငျဖစၿပး ႏငငလဥးေရ၏ ၇ဝ% သည ေကးလကေနျပညသမား ျဖစၾကသည။ စကပးေရးလပငနးမားမ အမားစအားျဖင အသးျပေသာ နညးပညာမားသည သကရမား ရငသနကကစားရာေနရာမားအား သသာထငရားစြာ ယယြငးပကစးေစၿပး၊ အထးသျဖင ေတာငကနးေဒသမားတြင ေရႊ႕ေျပာငး ေတာငယာမားစကျခငး၊ ေျမေအာကေရအား အလြနအကြ ထတယအသးျပျခငးႏင ပးသတေဆးမားႏင ေပါငးသတေဆးမား အထနး အကြပမ အသးျပျခငးတ႔ေၾကာင ေဂဟစနစမားႏင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမား ကေရာကေစသည။ အခ႕ေသာ သစေတာဧရယာမားတြင သစမားထပတလလ အလြနအကြခတယမႈေၾကာင ဆငကပကစးယယြငးမႈမားႏင ရငဆငခရသျဖင ႏစရည သးႏစကခငး (သ႔မဟတ) စကပးခငးမားအျဖစ ေျပာငးလျခငးႏငအတ ပငဆငလကဝယထားရမႈ မေသခာျခငး စသညတ႔အျပင အခ႕အေျခအေနမားတြင ပဋပကၡျဖစပြားျခငးမားသညသာ ေနာကဆကတြအျဖစ ျဖစလာႏငေခရသည။

20 Wang, C. and Myint, S. (2016). Environmental Concerns of Deforestation in Myanmar 2001–2010. Remote Sensing, 2016, 8, 72821 ပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (၂ဝ၁၅)။ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ)။ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာ

ႏငငေတာ၊ ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန။

အကန႔ ၃။ ေရႊ႕ေျပာငးေနရာခထားခရမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ပတဝနးကငပကစးယယြငးမႈ နမႈနာ

ဥပမာအေနျဖင အထကေပါငးေလာငးဆညတြင ေျမအသးခမႈအစအစဥမားက အေလးေပးျခငးမရခသျဖင ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚခသည။22 ဤသ႔ စမခန႔ခြမႈညဖငးျခငးေသာ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးမႈမားေၾကာင အေရးႀကးသည ဇဝမးစမးကြ မား ရငသနေနထငရာေနရာမားအေပၚ မေမာလငသည ၿခမးေျခာကမႈမား ကေရာကခရသည။ ထ႔ေၾကာင အခနမအေလးေပးေဆာငရြကမႈမားႏင ေရထနးဆညမားႏင ၾကားခနယေျမမားအတြက ရနပေငြမားက စမကနးမစတငခငအခန၌ပင အေရးေပၚလအပလာျခငး ျဖစသည။ ဤဇဝမးစမးကြမား ၾကြယဝသညေနရာႏငအတ အျခားအလားတ ဆးကးမားခစားရသည ေနရာမားက ျပနလည ကစားမႈ မားျပလပ၍ ကယဆယႏငဖြယရေသာလညး အခ႕ေနရာမားအတြကမာမ ဤသ႔ကယဆယလပေဆာငရနမာ အလြနေနာကကသြား ၿပ ျဖစသည။

22

၂.၄။ မးသနးရန အႏရာယရသည မးစတမားအား တရားမဝင ကနသြယေရာငးခမႈ

ျမနမာႏငငတြင ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမားအား တရားမဝင ကနသြယေရာငးခမႈက တကဖကႏငရနအတြက အစးရဌာန မားၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျမႇငတငေပးႏငရန ရညရြယထားသည ႏငငအဆင ေတာ႐ငးတရစာၦနမားႏင သစပငပနးမနမားအား တရားမဝငကးသနးေရာငးဝယမႈက တားဆးႏမနငးေရးအဖြ႕ (National Wildlife Law Enforcement Taskforce) တစရပက ဖြ႕စညးထား သည။ သ႔ေသာ တရားမဝင ကနသြယမႈလပငနးသည ကယကယျပန႔ျပန႔ ရငသနလကရၿပး ျမနမာႏငငသည CITES ၏ စညးမဥးမားက လကနာကငသးႏငရန ႀကးစားလပေဆာငေနဆျဖစသည (အပငး ၃ တြငၾကညပါ)။ ဤတရားမဝင ကနသြယမႈလပငနး ကယျပန႔ေနရျခငး မာ တ႐တႏင ထငးႏငငတ႔ထမ ဝယလအားမားေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ အမနးခငးႏငငမားတြင စးပြားေရးအရ တနဖးရေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမးစတမား မရသေလာက ရားပါးသြားသျဖင ျမနမာႏငငသည ေတာ႐ငးတရစာၦနမးစတမား အဓက ထတလပရာ ေစးကြကအရငးအျမစအျဖစ ႀကးထြားလာသည။ ထတရားမဝငကနသြယမႈသည နယစပေဒသမားတြင ထနးခပရနခကခၿပး အထးသျဖင ပ႗ပကၡျဖစပြားဆ နယစပေဒသမားတြင ထနးခပရန ပမခကခသည။ အခ႕မးစတမားသည တနဖးႀကးမားသျဖင ၎ထြက ကနမားက ကနသြယေရာငးခသမားသည ေငြေၾကးအငအား ေတာငသည။ ျပညတြငး၌ တရားမဝင ကနသြယမႈသညလညး ျပနာ တစရပျဖစၿပး ျပညတြငးစားသးမႈအတြက ရနကနႏငမႏေလးတြင ေတာ႐ငးတရစာၦနမား၏အသားမားက ေရာငးခမႈမားလညး မားျပား လကရသည။

ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမား၏ ကနသြယမႈက ၂ဝဝ၆ ခႏစမစတငကာ အစးရမဟတေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦန ကနသြယမႈ ေစာငၾကညေရးအဖြ႕အစညး(TRAFFIC)မ ရမးျပညနယ၊ မငးလားၿမ႕တြင ေစာငၾကညစစေဆးျခငးမား လပေဆာငခရာ၌ ျမနမာႏငငမ အမနးခငးႏငငမားသ႔ သသာမားျပားစြာ ခးထတေနေသာ ဆငမား၊ ဝကဝမား၊ ေခြးဝမား၊ ကားမား၊ ကားသစမား၊ ႏငးေတာငကားသစမား၊ အငးကားမား၊ကနးလပ ေရလပမားႏင သငးေခြခပမား၏ စာရငးမား ျပစရရထားသည။23 ျမနမာအာရ ဆင႐ငးေကာငေရ ေလာကလာခ ရျခငး၏ ပငမအေၾကာငးအရငးမာ ဆငမားအား ေတာ႐ငးတရစာၦနကနသြယမႈအတြက တရားမဝင ဖမးဆးသတျဖတမႈမားေၾကာငျဖစ သည။24 သဘာဝေတာေၾကာငမား (ကား၊ အငးကား၊ ေတာေၾကာငႏင အာရေရႊေရာငေၾကာငမား)၏ တရားမဝငကနသြယမႈ မပေပာကဘ ရငသနေနရျခငးမာ အစးရမ ဖဖစးစးအေရးယေဆာငရြကျခငး မရေသာေၾကာငဟ ယဆရသည။25 ျမနမာႏငငတြငသာ ေတြ႕ရႏငသည ေဒသရငးမးစတမား (အထးသျဖင ေရခလပႏင လပေကာကမား)သည ထခကလြယသည အေျခအေနမားတြင ရေနသည။

22 Cornish, G. (2017). Women and Resettlement: A case study on gender aspects at the upper Paunglaung Hydropower Dam. Spectrum SDKN Brief23 NWCD(2017). Biodiversity Conservation in Myanmar: an overview. Nature and Wildlife Conservation Division, Forest Department, Ministry of Natural Resources and

Environmental Conservation24 Shepherd, C. and Nijman, V. (2008). Elephant and Ivory Trade in Myanmar. TRAFFIC Southeast Asia, Petaling Jaya, Selangor, Malaysia25 Shepherd, C. and Nijman, V. (2008). The Wild Cat Trade in Myanmar. TRAFFIC Southeast Asia, Petaling Jaya, Selangor, Malaysia

https://www.researchgate.net/publication/307577198_Environmental_Concerns_of_Deforestation_in_Myanmar_2001-2010

http://www.burmalibrary.org/docs18/mm-nbsap-01-bu-red.pdf

https://spectrumsdkn.org/en/news/237-current-hydropower-project-practice-compromises-economic-and-social-rights

https://www.researchgate.net/publication/233732697_Elephant_and_ivory_trade_in_Myanmar

http://www.trafficj.org/publication/08_wild_cat_trade_Myanmar.pdf


32 33

၂ဝဝ၆ ခႏစ TRAFFIC26 ၏စစတမး၌ ျမနမာႏငငရ အဆပါ တရားမဝင ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမား၏ ကနသြယမႈ ေစးကြက ၁၄ ခ ရၿပး တ႐တႏင ထငးနယစပတြငမ ေစးကြက ၃ ခရသည။ ၎ စစတမးေကာကယခကအရ ေစးကြကေပၚတြင ေရာငးရနရေသာ ဆငစြယပစၥညးေပါငး ၉ဝဝဝ ႏင ဆငအစြယ ၁၆ ခ ေတြ႔ရခရသည။ အဆပါဆငစြယပစၥညးတ႔သည ဆငအထး ၁၁၆ ေကာငက ကယစားျပေနသည။ ဆငစြယသာမက အေရခြေရာငးခမႈသညလညး ျမငမားလာခၿပး ဆငအထးမားသာမက အမမားႏင သားေပါကမား ကပါ သတျဖတ၍ အေရခြကရယေနသည သေဘာျဖစသည။ ဆငအေရခြေရာငးဝယမႈသည ရနကန၌ပင ရသညဟသရၿပး ျမနမာ ႏငငတြင၂ဝ၁ဝ ခႏစမစတငကာ ဆငမားအသတခရမႈႏႈနး အဆမတန ျမငမားလာခသည။ ၂ဝ၁၆ ခႏစ တစႏစထတြငပင ဆင ၃၆ ေကာင အသတခရသညဟ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန၏ တရားဝငမတတမးမားအရ သရရသည။27

ျမနမာအစးရအေနျဖင ေဒသတြငး အျခားႏငငမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အားေကာငးလာေစရန ႀကးစားေဆာငရြကလကရသလ ကမာၻလးဆငရာႏင ေဒသတြငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျဖစသည အာဆယေဒသ ေတာ႐ငးတရစာၦန တရားမဝင ကးသနးေရာငးဝယမႈ တားဆးေရး ကြနယက၊ ေျမြေဟာကစစဆငေရး၊ ေၾကာငလကသညး စစဆငေရး၊ အငတာပ၏ ေတာ႐ငးတရစာၦန တရားမဝင ကနသြယမႈ ႏမႏငးေရးလပငနးအဖြ႕ အစရသည အဖြ႔အစညးမားႏင လကတြပါဝငေဆာငရြကလကရသလ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားက လညလည စစေဆးျခငးလပငနးမား တးျမႇငေဆာငရြကလကရသည။ အထးသျဖင ဆငမားႏငပတသက၍ ျပညတြငးႏင အျပညျပည ဆငရာ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားမ ေထာကပေပးထားေသာ သစေတာဥးစးဌာနႏင ျမနမာသစလပငနးတ႔သည ျပညတြငး၌ ဆငအေကာငေရအမားဆး ပငဆငသမားျဖစၾကၿပး ဆငမားက ကာကြယရန ၁ဝ ႏစ စမကနးျဖစသည ျမနမာဆငမား ထနးသမးေရး လပငနးစမခကအား ေဆာငရြကလကရသည။28 ၎လပငနးစမခကတြင ဆငမားအား တရားမဝင ဖမးဆးသတျဖတျခငး၊ ဆငႏင ဆငထြကပစၥညးမားအား ေရာငးဝယေဖာကကားျခငးႏင အသးျပျခငးတ႔က ကာကြယတားဆးႏငရန ျပညသမားႏငအတ ပးေပါငးေဆာင ရြကသြားမညျဖစသည။

ေတာ႐ငးတရစာၦန ကနသြယမႈမားသည သတတြငး၊ လမးႏင ဆညတာတမမား အစရသည အရြယအစားႀကးမားေသာ စမကနး မားေၾကာင ပမဆးရြားလာႏငသည။ ကမၸဏမားမ ၎တ႔၏ ဝနထမးမားအား အမလကျခငးမျပရန တားျမစေသာလညး ၎စမကနးရရာ ေဒသသ႔ အလပအကင အခြငအလမးရာေဖြ၍ ေရာကရလာသည ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားေၾကာငႏင အေရအတြကအားျဖင မားျပားလ သည ေဆာကလပေရးလပသားမားေၾကာင ေဒသတြငးရ ေတာ႐ငးတရစာၦနမားအား သတျဖတသးစြမႈအေပၚ သသာထငရားစြာ သကေရာကမႈမား ကေရာကလာႏငသည။ ျမနမာႏငငသ႔ ခရးသညဝငေရာကမႈ မားျပားလာျခငးသညလညး ႐းရာေဆးဝါးမား၏ ေစးကြကအေျခအေနဆငရာ တရားမဝင ကနသြယမႈအေျခအေနမားက ပမဆးရြားလာေစႏငသည။

၂.၅။ သဘာဝအရငးအျမစမားအား ေရရညတညတေအာင အသးမျပျခငး

၁၉၈၈ ၌ စစအစးရမ အာဏာသမးယခသည ေနာကပငးတြင ျမနမာႏငငရ သယဇာတမားအေပၚ ဖအားမား ပမကေရာကလာသည။ ေနာကဆကတြအေနျဖင သစခတျခငးႏင ငါးဖမးပငခြငလငစငမားက (ျပညပကမၸဏမားသ႔ အပါအဝင) အလြနအကြ ရယလပေဆာင လာျခငးေၾကာင အကးဆကအေနျဖင ကမၸဏမားမ သစေတာမားအား ေျပာငစငေအာငခတျခငးႏင ငါးအလြနအကြ ဖမးျခငးမားအား ထနးခပကြပကမႈ အားနညးသည အရငးအျမစ အနညးအကဥးသာရေသာ အစးရလကေအာကတြင ျပလပလာခၾကသည။ သကဆငရာ ျပညနယမားတြင အစးရစစတပႏင တငးရငးသားလကနကကငမားၾကား ၁၉၉ဝ ခႏစမားအတြငး အပစအခတရပစေရးက သေဘာတ ညလကျခငးအားျဖင ေကာကစမး၊ ေကာကျမတရတနာမားႏင ေရႊတြငးမား၊ တနသၤာရတငး၌ ဆအနးအပါအဝင သစေတာႏင သယဇာတေပါၾကြယဝေသာ ဧရယာမား၌ လပငနးအခြငအလမးမား ဖြငေပးၿပးသား ျဖစသြားသည။ အစးရဘကမ သဘာဝပတဝနးကင အေပၚ ကေရာကလာႏငေသာ ဆးကးမားႏင သဘာဝပတဝနးကင ေရရညတညတေရးက ထညသြငးစဥးစားချခငး မရဘ စစအစးရပင ကမၸဏမား၊ စစအစးရႏင ပတသကဆကႏြယေနေသာ ကမၸဏမားအျပင အပစအခတရပစေရးက သေဘာတညသည အဖြ႕အစညးမား

26 Shepherd et al (2008): Elephant and Ivory Trade in Myanmar. TRAFFIC Southeast Asia,27 The Guardian, Demand for elephant skin, trunk and penis drives rapid rise in poaching in Myanmar. 07-06-2017.28 The Irrawaddy. 10-Year Plan Aims to Save Myanmar’s Wild Elephants from Poachers. 20-02-2018

အား ၄ငးတ႔ေတာငးဆသေလာက စးပြားေရးအခြငအေရးမား ေပးအပခသည။ ၂ဝဝဝ ခႏစ အလယပငးေလာကမ စတငကာ တာတမမား တညေဆာကထားျခငးမရေသာ ျမစမားျဖစသည သလြငျမစ၊ ဧရာဝတျမစႏင ၄ငးတ႔၏ ျမစလကတကမားတြငပါ ေရအားလပစစ ထတလပေရး အႀကးစားစမကနးမားအတြက တ႐တႏင ထငးကမၸဏမားႏငအတ သေဘာတစာခပမား ခပဆခၾကသည။29 သစခတျခငး၊ ငါးဖမးျခငး၊ သတတြငးတးေဖာထတယျခငးတ႔သည ေရရညတညတမႈ မရေၾကာငး နားလညသေဘာေပါကလာခနတြင လပငနးဆငးင ျခငးမား သ႔မဟတ အစးရမဝါဒမားက ေျပာငးလျခငးမား ျဖစလာေသာလညး အေျခအေနမာ အလြနေနာကကေနျခငး (သ႔မဟတ) ေလာတေလာရ စညးကမးၾကပမတျခငးမးသာ ျဖစေနသည။ အထးသျဖင ၂ဝ၁၁ခႏစ ျပညသ႔အစးရလကထကသ႔ ေျပာငးလၿပး ေနာကပငး၌ အခ႕ေရအား လပစစစမကနးႀကးမားအား ျပညသတ႔၏ တားျမစမႈေၾကာင ရပဆငးခသညမားရသလ လကရတငေအာငဆငးငထားသည လပငနးမားလညးရသည။30

၂.၆။ ရာသဥတေျပာငးလျခငးႏင ေဂဟစနစႏင ဆကစပေနေသာ ေျပာငးလမႈမား၏ အားနညးခကမား

အေရ႕ေတာငအာရတကတြင အႀကးမားဆးေသာ သစေတာမားသည ျမနမာႏငငတြင ရေနေသာေၾကာင လကရအခနတြင ဖနလအမ ဓာတေငြ႔ ထတလႊတေသာပမာဏႏႈနးထက သစပငမား၏ စတယမႈ ပမာဏႏႈနးသည ပမမားျပားလကရသျဖင ရာသဥတေျပာငးလမႈအား တကမာၻလးမ ေျဖရငးရာတြင ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကေပးရာ ေရာကသည။ သ႔ေသာလညး ကမာၻ႕ရာသဥတ အႏရာယညႊနးကနးျဖစသည Germanwatch Global Climate Risk Index31 အရ ဟြနဒရပစ၊ ျမနမာႏင ေဟတႏငငတ႔သည ၁၉၉၅ မ ၂ဝ၁၄အတြငး ရာသဥတ ျပငးထနမႈဒဏ အဆးရြားဆးခစားရသည ႏငငမားျဖစသည။ ရာသဥတမပစမား၏ ခန႔မနးခကအရ ဤသ႔ ဆးရြားေသာ ရာသဥတ အေျခအေနမားက အနာဂတတြငလညး ဆကလက၍ ရငဆငေနရႏငဖြယရသည။32 ျမနမာႏငငတြင ေရရားပါးခမးေျခာကျခငး၊ ေလျပငး မနတငးႀကးမား မၾကာခဏတကခတျခငး၊ မးရြာသြနးမႈပမာဏ တစေနရာႏငတစေနရာ ကြာျခားခကႀကးမားျခငး၊ ေရႀကးျခငးႏင မနတငး ထနျခငးမားအစရသည ရာသဥတေျပာငးလမႈမားက ေတြ႕ႀကခၿပး ျဖစသည။

ရာသဥတေျပာငးလမႈဒဏေၾကာင သသာထငရားေသာ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ နစနာမႈမားအျပင ကမး႐းတနးေဒသမားႏင အဏၰဝါပတဝနးကငမားကလညး ထခကပကစးေစမညျဖစၿပး ငါးမားရငသန ေနထငေပါကဖြားသည ဒေရေတာမား၊ သႏာေကာကတနး မားႏင ေရေမာပငမား၏အေျခအေနမား ဆးရြားလာမည ျဖစသည။ မးစတမား၏ ကးေျပာငးေနထငမႈပစမား ေျပာငးလႏငေျခရသလ အပငမးစတမား၏ အသးအပြငမား ဖးပြငခနမား ေျပာငးလျခငးမားလညး ရလာႏငသည။ ထ႔အျပင ရာသဥတေျပာငးလျခငးေၾကာင ေရခဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝေပါကပငအမးအစားမား ျပန႔ႏ႔ေပါကပြားျခငးေပၚတြငလညး သကေရာကမႈမား ရႏငသည။

ျမနမာႏငငသည ရာသဥတေျပာငးလမႈက ေျဖရငးျခငးႏင သကဆငေသာ မဝါဒမားက ေရးဆြၿပး အေကာင အထညေဖာလကရသည။ ၎တ႔ထတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင သကဆငသညမဝါဒမားမာ ဒေရေတာမားအပါအဝင ကနးေျမႏင အဏၰဝါသယဇာတမားက ထနး သမးကာကြယမည ကမး႐းတနးေဒသ စမခန႔ခြမႈအစအစဥ၊ ပကစးယယြငးေနေသာ သစေတာမားအား ျပနလညကစားျခငး၊ ရာသဥတ ျပငးထနမႈမားေၾကာင ပကစးသြားေသာ(လတ႔အသးျပမတညေနေသာ) ေဂဟစနစမားက ျပနလညအစားထး စကပး ေမြးျမေစျခငး ႏင သစေတာမားမ ထငးအသးျပမႈ ေလာချခငးမားလညး ပါဝငသည။ ရာသဥတေျပာငးလမႈက ေလာခရာတြင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားႏင သစေတာမားအား တးခ႕ထနးသမးျခငးအား အေရးပါေသာ လပေဆာငမႈတစရပအျဖစ မျဖစမေန ေဆာငရြကသငၿပး ဤသ႔လပေဆာငေသာ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအတြက ဘ႑ာေရးအခြငအလမးမားလညး ရရႏငသည။

29 Heinrich-Böll-Stiftung, The Green Political Foundation (2013). Myanmar’s Natural Resources: Blessing or Curse? (Accessed 26/09/2018)30 From IFC, MOEE and MONREC, Strategic Environmental Assessment (SEA) of the Hydropower Sector: Baseline Assessment Report, Chapter 1, Yangon and Nay Pyi

Taw, Myanmar, 201731 Kreft et al (2016) Global Climate Risk Index Who Suffers Most From Extreme Weather Events? Germanwatch e.V., Bonn32 MOECAF (2015) Myanmar’s Intended Nationally Determined Contribution-INDC. The Republic of the Union of Myanmar, Minister of Environmental Conservation and

Forestry.

https://www.traffic.org/site/assets/files/4084/elephant_ivory_trade_myanmar.pdf

https://www.theguardian.com/environment/2017/jun/07/demand-elephant-products-drives-dramatic-rise-poaching-myanmar

https://www.irrawaddy.com/news/burma/10-year-plan-aims-to-save-myanmars-wild-elephants-from-poachers.html

https://www.boell.de/en/2013/12/11/myanmars-natural-resources-blessing-or-curse

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/140b7ebb-79a9-4ab9-b856-b354636b13a0/1_+Introduction+11+Oct.pdf?MOD=AJPERES

https://germanwatch.org/en/download/13503.pdf

http://spappssecext.worldbank.org/sites/indc/PDF_Library/MM.pdf


34 35

၂.၇။ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကေနသည ၿခမးေျခာကမႈမားသည လ႕အခြငအေရးအား မညသ႔ ထခကႏငသနညး။

ေအာကပါ ဇယား ၂ တြင ဇဝမးစမးကြမားေပၚကေရာကႏငေသာ ေယဘယထခကမႈမား၊ ၄ငးထခကမႈမားႏငဆကစပ၍ လ႔အခြငအေရး မားအား မညသ႔ထခကႏငေၾကာငး အကဥးခပေဖာျပထားသည။

ထ႔အျပင လ႔အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကေစသည ဤသ႔ေသာ တကရကသကေရာကမႈမားသည လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ ဒတယ အဆင အကးသကေရာကမႈမား ေနာကဆကတြ ျဖစေပၚလာေစႏငသည။ စမကနးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား ေၾကာငေသာလညးေကာငး ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးမားေၾကာငေသာလညးေကာငး နဂရရငးစြအခန၌ပင ရားပါးေနသည သယဇာတမား ျဖစေသာ ေျမႏငေရတ႔က ရယသးစြႏငရန ၿပငဆငမႈမားျပားလာေစသည။ ဆကလက၍လညး အျခားသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ပကစးယယြငးမႈမားက ျဖစေပၚေစၿပး ရားပါးသယဇာတမားအတြက ပမျပငးထနသည ၿပငဆငမႈမား ျဖစလာေစႏငသည။ ဇဝမးစမးကြ မားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား ရယသးစြႏငမႈ နညးပါးလာျခငးသည တငးမာမႈမား ျဖစေပၚလာေစၿပး ျပငးထနသည ပဋပကၡမားအျဖစ ဆငကသြားျခငး၊ သ႔မဟတ ရရငးစြပ႗ပကၡမားက ပမဆးရြားေစၿပး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရမႈမား ျဖစေပၚလာႏငေခ ရသည။

ဇယား ၂။ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအား ထခကေစေသာ သကေရာကမႈ အမးအစားမားႏင ၄ငးတ႔ ႏငဆကစပေနေသာ လ႔အခြငအေရး သကေရာကမႈမား

ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ သကေရာကလာမည ဆးကးမား ၎ဆးကးမားသည လ႔အခြငအေရးက မညသ႔ ထခကေစႏငသနညး။

ကနးေန ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ထခကမႈမား

ေဂဟစနစမားႏင သက ရမား ရငသနကကစားရာ ပတ ဝနးကငမား ဆး႐ႈး ျခငး (သ႔မဟတ) တနဖး ေလာကျခငး။

ေဂဟစနစမား၊ သကရပတဝနးကငမား တက႐က ဆး႐ႈးရ ျခငး၏ အဓကအခကမာ စမကနးမားႏင ၄ငးတ႔ႏင ဆကစပ ေနေသာ အေျခခအေဆာကအအမား ေဆာက လပရန ေျမေနရာမား ရငးလငးခရျခငးေၾကာင ျဖစသည (ဥပမာ - လမး ေဖာကျခငးႏင မးသြယျခငး အစရသျဖင)။

သစေတာမားဆးရႈးရျခငးႏင ပကစးျခငး သည ေအာကပါဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မခ ေနရသည ေဒသခမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစသည။

ထ႔အျပင သြယဝကေသာ သကေရာကမႈမားမာ လကရေဆာငရြကေနေသာ စမကနးအမးအမးေၾကာင ျဖစေစ၊ စမကနးတစခႏင တစခနးကပစြာ တညရေနျခငးေၾကာငျဖစေစ သကရမား ရငသန ကကစားရာ ပတဝနးကငမား ကပါးသြားသညအထ ျဖစသြားႏငသည။ အနးအနားတြင ေနထငေသာ ေဒသခမားမ ေလာငစာအတြက ထငးထတလပျခငး စသညတ႔က ျပလပႏငရန ကးေကာဝငေရာကလာျခငးတ႔ ေၾကာင ကနရေနေသးေသာ သကရမား ရငသန ကကစားရာ ပတဝနးကင ေျမေနရာမားက ေလာနညး ေစသည။

• ေဒသခမား၏ အဓကအစားအစာမား (အစားအစာအခြငအေရး)ကေပးစြမးသည၊ေဂဟစနစ ဝန ေဆာငမႈမား။

• ေထာကပေပးသည ဝနေဆာငမႈ မား ( ေရအခြငအေရး)။

ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးႀကးသည နယေျမမားသည တရစာၦနမားအတြက အစာေရစာ ႏင စားကကေျမမား ျဖစေနႏငၿပး ေျမယာ ရငးလငးခရသျဖင ထစားကကေျမႏင အစာေရစာ ရယႏငသည အရငးအျမစမားက ဆး႐ႈးရသည။ (အ စားအစာ အခြငအေရး ထခကျခငး)

ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ အဆမတန ဖအားမားျပားလာျခငးသည အစားအစာရေစသည အရငးအျမစမား၏ ပမာဏႏင အရညအေသြးမား ေလာကေစသည။ (အစားအစာ အခြငအေရး၊ လေလာကသည လေနမႈအဆငအတနးဆငရာ အခြငအေရး ထခကျခငး)။

ၿခမးေျခာကခေနရေသာ မးစတမားႏင ကကစား ေျမကန႔သတမႈရေသာ မးစတမား ဆး႐ႈးျခငး။

IUCN၏ အနေရာင စာရငးတြငပါဝငေသာ ၿခမးေျခာကခရမႈ ႏႈနးျမငမားေနသည မးစတမားသ႔မဟတ ေသးငယသည ဧရယာ (ကန႔သတေနသည ကကစားေျမ)အတြငး ေနထင ကကစားသည သကရသတဝါမားဆး႐ႈးျခငးသည တက႐ကအေနျဖင ကကစားရာေျမေနရာ ေပာက ကြယသြားျခငး၏ တက႐ကဆးကးတစရပ ျဖစလာ ႏငသည။ သ႔မဟတ ကကစားရာ ေျမေနရာမား ကပါး သြားျခငးေၾကာင အဆပါမးစတမား အသကရငေနထငရန ခယဥးလာျခငး ျဖစသည။

ေရႊ႔ေျပာငးေနထငေသာမး စတမား၊ထ ခကလြယ သည မးစတမားအေပၚ ကေရာကသည ဆးကး မား။

အခ႕ေသာမးစတမားအတြက လသားမားရေနသည ေနရာမးတြင ယဥတြေနထငရနမာ အထးခကခသည။ ထ႔အျပင အေျခခအေအာကအအမား ရေနျခငးေၾကာင အျခားေသာမးစတမား၏ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈပစ အား အဟန႔အတား ျဖစေစသည။( ဥပမာ -ျမစမားအတြငး ဆညတာတမမား ေဆာကျခငးသည ငါးမားဥဥရာ ေနရာရာေဖြ၍ ျမစအဆနတကျခငးက အဟန႔အတား ျဖစေစသလ Sandpiper ကသ႔ေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရာ ငကမား၏ စားကကေျမမားကလညး ေနရာယထားရာ ေရာကသည)။

စးဆငးလမးေၾကာငး ေျပာငးလသြားေသာ ေျမေအာကေရ။

အခ႕သကရမားႏင မးစတမားသည စမးေရမားက သးစြ မတညေနၾကသည။ ေျမေအာကေရ စးဆငးသည လမးေၾကာငး ေျပာငးလသြားျခငးသည အပငမား၏ ေရရရ မႈ အေပၚသသသာသာ သကေရာကမႈရၿပး အကးဆက အေနျဖင အပငမားက မခေနရေသာသကရမား၏ ရငသန ေနထငႏငမႈႏင အဆပါသကရမား ကကစားရာ ပတဝနး ကငအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမား ျဖစေပၚလာသည။


36 37

လသြားလာမႈ မရေသာ သကရ ပတဝနးကင မားထသ႔ ေရာကေအာင လမးဖြငေပးျခငး။

ဖြ႔ၿဖးမႈလပငနးမား လပေဆာငရာတြင အေျခခလအပခက အေဆာကအအမား (အထးသျဖင လမးမား) ေဆာက လပျခငးအားျဖင အျခားေသာဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားအတြက လညး လမးဖြငေပးမသညအတြကေၾကာင ေရရညတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမား ကေရာကေစႏငသည။

ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငး ေၾကာငအရငးအျမစ မား အေပၚ ကေရာကလာ သည ထပေဆာငး ဖအားမား။

ဖြ႔ၿဖးေနေသာ ေနရာမားသ႔ လသားတ႔အေနျဖင အလပ အကင ရာေဖြရနႏင စးပြားေရးအခြငအလမးမားရရရန ေရႊ႕ ေျပာငးေနထငမႈမား ရလာသည။ ဤအခကေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားႏင ၄ငးတ႔ထမရရေနေသာ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားေပၚတြင လကရထကပ၍ ဖအားမား ျဖစေစသည။

ေရေန ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ သကေရာကသည ဆးကးမား

ေျပာငးလသြားေသာ ေရသသရာ (ေျမေအာက ေရ နညးပါးလာျခငး ေၾကာင ျဖစႏငသည)

သကရမးစတမားသည ေရစးေၾကာငးမားႏင လက ေလာညေထြ ရငသနေနထငၾကၿပး အဆပါ ျမစေရစး ေၾကာငးမား ေရရညတြင ေျပာငးလသြားပါက (ဥပမာ-ေျမေပၚေရ အလြနအကြထတယမႈ၊ ေအာကေျခေရစး ေၾကာငးက ေထာကပေပးေနေသာ ေျမေအာကေရက အလြနအကြ ထတယမႈမားေၾကာင) အပငႏင တရစာၦန မား၏ ဖြ႕စညးမႈပစက ေျပာငးလေစသည။

ေရခႏင ေရငနငါးမးစတမား ထခကျခငး သည ေအာကပါအခကမား အေပၚ မခေန သည ေဒသခမားအတြက ဆးကးသက ေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစသည။

• ငါးက အဓကအစားအစာအျဖစ စားသးသမားအတြက အစားအစာအရငးအျမစ၏ ပမာဏႏင အရည အေသြးပါ ကဆငးလကရသည (အစားအစာ အခြငအေရးဆး႐ႈးျခငး)။

• ငါးေမြးျမျခငး၊ ပငလယျပင ငါးဖမးျခငး သ႔မဟတ ပငလယတြင ေပါက ေသာအပငမားက ရယျခငးျပ၍အသကေမြးဝမးေကာငးေနသမား(လေလာကသည လေနမႈ အဆင အတနးဆငရာ အခြငအေရး ထခက ျခငး)။

ေဒသတြငးႏင ႏငငတြငးရ ပငလယစာ စားသးသမားအေနျဖင ပငလယစာတြင ပါေသာ အဆပေၾကာင ေနထငမေကာငး ျဖစရျခငး (ကနးမာေရး အခြငအေရး ဆး႐ႈးျခငး)

သတဓာတ၊ အကစစ ဓာတႏင ညစညမးမႈ မားျပားလာျခငး။

သတဓာတမားသည ေရေနေကာ႐းမသတဝါမားႏင ငါးမားအား အဆပျဖစေစၿပး အသားစားသတဝါမားႏင လသားတ႔၏ တစသးမားတြင စပလာႏငသည။ ေရေန သတဝါ အမားစသည ေရ၏ pHဓာတ ေျပာငးလမႈ အနညး အကဥးကသာ ခႏငရညရၿပး အကစစဓာတႏင အျခား ေသာ ညစညမးမႈပစမားေၾကာင ဆးရြားစြာထခကမႈ ခစားရ ႏငသည။

အနညမား စလာျခငး (စပေနေသာေျမစငခမား)

ေျမယာရငးလငးျခငး လပငနးမားေၾကာင မၾကာခဏ ျဖစေပၚတတသည စပလာေသာ အစငအခ အနညမား သည ငါးမား၏ ပါးဟပအတြငးဝငႏငျခငး၊ သြားလာ လႈပရားမႈက ေႏာငေႏးေစျခငး၊ အစား အစာအရငးအျမစ မား (ေကာ႐းမသတဝါမား)က အေႏာငအယကျဖစ ေစျခငးႏင ငါးမား ဥဥသည ျမစၾကမးျပငအား ဆးကး သကေရာကေစသည။

ေသာငတးျခငး သ႔မဟတ ပငလယၾကမးျပင ပကစးျခငး

ပငလယ၊ျမစဝ သ႔မဟတ ႏးျမစမားေန မးစတမား၊ သ႔မဟတ အဆပါမးစတမားအား မဝသးစြသည ေဆာငးခေရငကမားအေပၚ တက႐က ဆးကးမားက ေရာကေစသည။ ပငလယေရေမာမား၊ သႏေကာကတနး မားကလညး ထခကေစသည။

ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကလာေသာ ေလအရညအေသြးႏင ဆညသတ႔ႏင ဆကစပေနသညဆးကးမား

ဖနမႈန႔မား ပတဝနး ကငမား မားျပားလာ ျခငး။

အပငႏင စကခငးမားေပၚဖနမားကျခငးသည အပငမား အစာခကနႈနးက ေႏးေကြးေစျပး အပငမးပြားမႈကလညး ကဆငးေစသည (အထးသျဖင ေျခာကေသြ႔ေသာ ဧရယာ မားတြင)။ အစာကြငးဆကတြင အေရးပါေသာ အခ႕ေသာ ေကာ႐းမ သတဝါမားအေနျဖင ဖနထထပမႈ မားျပားလာ ျခငးက ေတာငခႏငျခငးမရေပ။

ေဒသတြငး အစားအစာမားက မခေနရေသာ ေဒသခမား အေနျဖင အစာေရ စာ၏ အရညအေသြးႏင အေရအတြက ေလာကျခငးက ခစားရႏငၿပး ကနးမာေရးထခကေစ ႏငသည အႏရာယရေသာ အရာမားက ထေတြ႔ခစားရႏငသည။ (အစားအစာႏင ကနးမာေရးအခြငအေရး ထခကခရျခငး)

ေရသသရာ ေျပာငးလမႈမားေၾကာင လေလာကၿပး အရညေသြးျပညဝသည ေရရရသးစြႏငမႈ ကဆငးလာျခငး (ေရရရမႈအခြငအေရး ထခကျခငး)

ဆာလဖာဒငေအာက ဆဒႏင ႏငထ႐ဂင ေအာကဆဒဓာတမား ပတဝနးကငတြင မားျပားလာျခငး။

SO2 ႏင NOx ဓာတေငြ႕ထတလြတမႈမားသည ေရအရငး အျမစမားတြင ေပာဝငျခငး၊ စကခငးမားႏင ေျမႀကးမား ေပၚတြင အကစစမးအျဖစ ရြာသြနးျခငးမား ရလာၿပး ထ အကစစဓာတေၾကာင အပငႏင သတဝါမားအေပၚ ဆးရြား သည ထခကမႈမား ျဖစေပၚလာေစသည။ အကစစဓာတ ေၾကာင အာဟာရစကဝနး၊ ကာဗြနသသရာႏင ေရကသ႔ ေသာ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားကလညး ထခကေစ သည။

ပတဝနးကငတြင သတဓာတမား မားျပားလာျခငး။

အထကတြငေဖာျပထားသညအတငး သတဓာတမားသည ေရေနေကာ႐းမသတဝါမားႏင ငါးမားက ဆးရြားစြာ အဆပ ျဖစေစၿပး ၎အဆပမားသည အသားစား သတဝါမးစတ မားႏင လမား၏ ကယတြငးရ တစသးမား၌ စပျခငးမား ျဖစေပၚလာႏငသည။

ဆညသမားတး ျမငလာ ျခငး။

မးစတအမားစသည ဆညသမားက ခစားေနရၿပး ထသ႔ ဆညသ မားျပားသညေနရာမားမ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾက သျဖင အစားအစာရရႏငမႈ နညးလာၿပး မးပြားမႈပစမားက လညး အေႏာငအယကမား ျဖစလာေစသည။


38 39

၃ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးရနအတြက မဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာငမား၊

၄ငးတ႔ႏငဆကစပေနသည အဖြ႔အစညးမား

၃.၁။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက မဝါဒမေဘာငမား

၃.၂။ လကရကငသးေနေသာ မဝါဒမေဘာငမား

၃.၃။ ေနာငတြင ခမတမည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယျခငးဆငရာ မဝါဒမား

၃.၃.၁။ အမးသား ပတဝနးကငေရးရာ မဝါဒမၾကမး (NEP)

၃.၃.၂။ ပတဝနးကငဆငရာ နညးဗဟာေဘာငမား မၾကမး

၃.၃.၃။ ရာသဥတ ေျပာငးလလာျခငး

၃.၄။ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး

၃.၅။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကမႈဆငရာ ဥပေဒေဘာင

၃.၅.၁။ ျမနမာဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ

၃.၅.၂။ ၂ဝ၁၂ ခႏစ ပတဝနးကငထနးသမးေရးဥပေဒ

၃.၅.၃။ ပတဝနးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား

၃.၅.၄။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး

၃.၅.၅။ အမးသားပတဝနးကငဆငရာ အရညအေသြး (ထတလႊတမႈ) လမးညႊနခကမား

၃.၆။ ကနးတြငးရ ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ဥပေဒမား

၃.၆.၁။ သစေတာဥပေဒ

၃.၆.၂။ သစေတာနညးဥပေဒမား

၃.၆.၃။ အစအဖြ႔ပင သစေတာမားအတြက ညႊနၾကားခကမား

၃.၆.၄။ သစေတာဥးစးဌာန၏ အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ ၅၈၃/၉၄

၃.၇။ ေရေနႏင အဏၰဝါတြငးေန ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ဥပေဒမေဘာငမား

၃.၈။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား စမအပခပထားသည ဥပေဒေဘာငမား

၃.၈.၁။ ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၈)

၃.၈.၂။ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏငသဘာဝအပငမားကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရးနညးဥပေဒမား

၃.၉။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေစာငေရာကရနအတြက စစဥတညေထာငထားသညအဖြ႔အစညးမား

၃.၉.၁။ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာန (MONREC)

၃.၉.၂။ ငါးလပငနးမားဥးစးဌာန

၃.၉.၃။ အဖြ႕အစညးပငးဆငရာ ကန႔သတခကမားႏင တငးမာမႈမား

၃.၉.၄။ အမးသားအဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆငရာဗဟေကာမတ (NECCCCC)

၃.၉.၅။ အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးေကာမတ (NBCC)

၃.၉.၆။ အမးသားအဆင ကမး႐းတနးသယဇာတမား အပခပေရးႏင စမခန႔ခြေရး ေကာမတ (NCCAMNRCA)

၃.၁ဝ။ ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကတကဝတမား

၃.၁ဝ.၁။ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခ(CBD)

၃.၁ဝ.၂။ မးသနးရန အႏရာယရေနေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင အပငမားဆငရာ ႏငငတကာကနသြယမႈညလာခ (CITES)

၃.၁။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက မဝါဒမေဘာငမား

ေယဘယအားျဖင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက ျမနမာႏငငရမဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာငမားသည ခငမာအားေကာငးသည။ ဤဥပေဒေဘာငမားက လြနခသည ႏစ ၂ဝ ေကာအတြငး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငခနတြင စတငေရးဆြချခငးျဖစသည။ ထသ႔ ျပငဆငေျပာငးလတးတကမႈမားသည ျမနမာႏငငအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ အေလးထားကာ ဘကေပါငးစသေဘာတညမႈ အမားအျပားေအာက ပးေပါငးပါဝငချခငး၏ အကးေကးဇးျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေရးႏင ဆကစပ သည ေဒသတြငးႏင ႏငငတကာရ ကတကဝတမားက လကမတေရးထးမႈမားက ျပလပခသည။ ၎ကတကဝတမားအား ေကပြနေအာင အေကာငအထညေဖာျခငးအားျဖင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာညလာခတြင လကမတေရးထးထားျခငး၏ တာဝနအရ ႏငငအဆင ဇဝမးစ မးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP) က လကေတြ႔တြင စစဥေရးဆြထားၿပး ျဖစသြားသည။ (၃.၉ တြင ၾကညပါ)

၃.၂။ လကရကငသးေနေသာ မဝါဒ မေဘာငမား

ျမနမာႏငငအေနျဖင သဘာဝပတဝနးကင လၿခေရးအတြက ျပဌာနးထားသည မဝါဒမား၏ အကဥးခပမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

• အမးသား ပတဝနးကငေရးရာ မဝါဒ (၁၉၉၄)33 သည ျပညသအားလး၏ လေနမႈအဆငအတနး အရညအေသြး ျမငမားေရးအတြက ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားေဆာငရြကသည လပငနးစဥတငးတြင ပတဝနးကငက ထညသြငးစဥးစားရနႏင လပေဆာငရာတြင ပတဝနးကငကာကြယေရးသည ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမား၏ ပငမရညမနးခက ျဖစသငသည။

• သစေတာမဝါဒ (၁၉၉၅)34 သည လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင ပတဝနးကငဆငရာ အကးအျမတမားရရေအာင ျမနမာသစေတာ သယ ဇာတမားႏင ဇဝမးစမးကြမားအား ေရရညတညတသည စမခန႔ခြမႈနညးမးျဖင စမေဆာငရြကႏငရန စစဥေရးဆြထားသည။ ႏငငရ ေျမဧရယာအားလး၏ ၃ဝ ရာခငႏႈနးက သစေတာႀကးဝငးမားႏင အစအဖြ႕ပင သဘာဝထနးသမးေရး သစေတာမားအျဖစ ထနးသမးထားရနႏင ေျမဧရယာအားလး၏ ၅ ရာခငႏႈနးက သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအျဖစ ထနးသမးရနရညရြယသည။ ဤမဝါဒတြင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက စညးကမးၾကပမတျခငးႏင ပပးေပးျခငးအတြက အေရးပါသည မဝါဒပငးဆငရာ လအပခကမားက လညး ေဖာျပေပးထားသည။35

33 (NCEA) (1994). National Environmental Policy of Myanmar. Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation, The Republic of the Union of Myanmar, National Commission for Environmental Affairs

34 Forest Department (1995). Myanmar Forest Policy 1995. The Republic of Union of Myanmar, Minister of Forestry35 အပငး (၃.၁) သည ေျမဆ၊ ေရေဝေရလေဒသမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၊ ဇဝမးစမးကြမားႏင အပငႏငသတဝါမား၏ မး႐းဗဇအရငးအျမစမား၊ ႐ႈခငးလသည ႀကးဝငးမားႏင ႏငငပင

ေရးေဟာငးေနရာမားက ကာကြယျခငးတြင သစေတာမား၏ အေရးပါပက ရညညႊနးထားျခငးျဖစၿပး အပငး (၃.၃) သည သစေတာမားမရရသည ေလာငစာ၊ ေရႏင တရစာၦနမားေမြးထားရန တအမမား၊ အစားအေသာကႏင အေပာအပါး အစရသည အေျခခလအပခကမားက ဆလသည။

http://www.burmalibrary.org/docs20/1995-Forest_Policy+1996-Forest_Policy_Statement-en-tu.pdf


40 41

• ျမနမာ ၂၁ ရာစအစအစဥ (၁၉၉၇) သည သဘာဝသယဇာတအားလး စမခန႔ခြျခငးႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရးလပငနးအတြက အေသးစတစမခကျဖစၿပး ဤလပငနးစဥပါအတငး ေဆာငရြကျခငးသည တစႏငငလးအတငးအတာအရ ဇဝမးစမးကြမားထနးသမးမႈအတြက အေထာကအကျပသည။

• အမးသားအဆင သစေတာက႑ ပငမစမကနး (၂ဝဝဝ) သည (၂ဝဝ၁-၂ဝ၃ဝ) ခႏစအထ ႏစ (၃ဝ) စမကနးေရးဆြထားၿပး သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားက ႏငငေျမဧရယာအားလး၏ ၁ဝ ရာခငႏႈနးအထ တးခ႕ရန ရညရြယထားသည။

• အမးသား ေရရညဖြ႕ၿဖးတးတကေရးနညးဗဟာ (၂ဝဝ၉) သည ေရရညတညတေသာ သယဇာတစမခန႔ခြမႈ ရညမနးခကမား၊ဘကေပါငးစအကးရေသာ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးမႈႏင ေရရညတညတေသာ လမႈဘဝဖြ႕ၿဖးေရးတ႔အတြက ေထာကပေပးသည။

၃.၃။ ေနာငတြငခမတမည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယျခငးဆငရာမဝါဒမား

ျမနမာႏငငအေနျဖင ၂ဝ၁၈ ခႏစ အကနတြင ပတဝနးကငဆငရာမဝါဒႏင နညးဗဟာမေဘာငအသစက ခမတႏငရန ေမာလငထားၿပး ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အနာဂတတြင ေပၚေပါကလာမည စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင လကနာရမည ဥပေဒမဝါဒမား၏ လားရာက ညႊနျပေပးရာ ေရာကသည။

၃.၃.၁။ အမးသား ပတဝနးကငေရးရာ မဝါဒမၾကမး (NEP)

ဤမၾကမးက ၂ဝ၁၈ ခႏစ အကနပငးတြင ထတျပနႏငရနေမာလငထားၿပး တရားဝင ထတျပနလကပါက လကရ အမးသား ပတဝနးကင ဆငရာ မဝါဒ (၁၉၉၄) က အစားထးၿပး ျဖစသြားမည။ ဤမဝါဒက နညးဗဟာမေဘာငတစခ၊ သကဆငရာ ပငမစမခကမားႏင လပငနး အစအစဥမားျဖင ေထာကပေပးသြားမညျဖစသည။ ဤအမးသားပတဝနးကငေရးရာမဝါဒ မၾကမး36 သည ၁၉၉၄ ခႏစတြင ျပဌာနးခ သည အမးသားပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒပါဝငေသာအခကမားက အတညျပၿပး အျခားေသာ အေၾကာငးအရာမားက ျဖညစြကေပးထား သည။ ဤမၾကမးသည ကလသမဂၢ၏ ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ရညမနးခကမား (SDGs)ေအာကရ ျမနမာႏငင၏ ကတကဝတ မားက အသအမတျပထားၿပး အဆပါရညမနးခကမားက ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒရညရြယခကမားအတြငး ေပါငးစညး ထညသြငးထားသည။ ဤမၾကမးအရ ၂ဝ၃ဝ ခႏစသ႔ ေရာကရပါက ျမနမာႏငငသည ဇဝမးစမးကြမားအား တညတေစျခငး၊ အားလး အတြကအကးဝငသည လမႈေရးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ လ႔အခြငအေရး ေလးစား လကနာျခငး၊ လကရႏင ေနာငမးဆကအတြက လေနမႈ အဆငအတနးႏင အရညအေသြးျမငမားေစေရးတ႔အတြက အေထာကအပေပးမည နညးလမးမားျဖင သဘာဝပတဝနးကငက ကာကြယ ထနးသမးေပးမညဟ ေမာမနးထားသည။ ဤမၾကမးတြင စညးမဥးမဝါဒမား ၂၃ ခပါဝငၿပး ကယျပန႔သည အပငး ၃ ခအျဖစ ဖြ႔စညးထားသည။ အဆပါ အပငး ၃ ခမာ (၁) သန႔ရငးေသာ ပတဝနးကငႏင ကနးမာစြာ ရငသနလကရသည ေဂဟစနစမား (၂) ေရရညတညတေသာ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ႕ၿဖးမႈမား (၃) ပတဝနးကငအား ကာကြယျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးအား ေခတေရစးေၾကာငးတစခ အျဖစ ျဖစေပၚလာေစရနတ႔ ျဖစသည။ ပဂၢလကက႑ ဖြ႕ၿဖးေရး၊ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအား ကာကြယေရး၊ လ႔အခြငအေရး စသည အေၾကာငးအရာမားႏင ပတသက၍ မဝါဒၾကမးတြင ေအာကပါအတငး ေဖာျပထားသည။

• ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ စးပြားေရးအရ တနဖးမားအပါအဝင ပတဝနးကင၏ ကငတြယ၍ မေဖာျပနငေသာ တနဖးမားက အသ အမတျပၿပး ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးအစအစဥမားတြင အဆပါတနဖးမားက ေပါငးစပထညသြငးရန ေတာငးဆထားသည (ဥပေဒသ ၂ ႏင ၁၂)။

• သဘာဝသယဇာတမားႏင ေဂဟစနစမားအား ေရရညတညတစြာ စမခန႔ခြျခငးျပလပရန ေတာငးဆထားသည (ဥပေဒသ ၃၊ ၄ ႏင ၅)။

36 MONREC (2016). National Environmental Policy of Myanmar (draft for discussion). Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation, The Republic of the Union of Myanmar

• တစဥးတစေယာကခငးႏင အစအဖြ႕တ႔၏ သဘာဝသယဇာတမားႏင သန႔ရငးေသာပတဝနးကင ရရေစေရးဆငရာ အခြငအေရးမားအား ေၾကညာထားသည (ဥပေဒသ ၁၊ ၆)။37

၃.၃.၂။ ပတဝနးကင နညးဗဟာေဘာင မၾကမး

ဤမၾကမးကလညး ၂ဝ၁၈ ခႏစ မကနခင၌ အတညျပနငရန ေမာလငထားသည။ ဤမၾကမးသည အမးသားအဆင ပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒအား အေကာငအထညေဖာႏငေရးက လမးညႊနေပးမညျဖစသလ “သန႔ရငးသည ပတဝနးကင၊ ကနးမာစြာ ရငသနလညပတေနသည ေဂဟစနစမား၊ အားလးအတြက အကးဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားႏင ေကာငးကးမား” ဖနတးေပးႏငရန လႈ႔ေဆာေပးမညျဖစသည။

ဤမၾကမးႏင ပတသက၍ ၂ဝ၁၇ခႏစတြင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ျပလပခၿပး ျဖစသည။ မၾကမးထတြင လပငနး လပကငခြင ရထားသည ေနရာသစမားသည ေဂဟေဗဒအရ အေရးပါသည ေနရာမား သ႔မဟတ တရားဝင ေျမပငဆငခြငမားက အသမတျပရန(သ႔မဟတ) မတပတငစာရငးသြငးရန (သ႔မဟတ) ကာကြယရနလေသးေသာေနရာမား ျဖစေနပါက တရားဝငလပငနးဆငးငထားရန အဆတငသြငး ထားသည။ ျမနမာႏငငတြင အဓက အေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBAs)သည တရားဝငတညေထာငထားေသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြငး ကေရာကေနျခငးမရပါက လကရအေျခအေနအရ ႏငငေတာမ တရားဝငကာကြယထားျခငးမး မရေပ။ စမကနးတညေနရာႏင စမကနးေၾကာင သကေရာကမႈရသည ဧရယာမားသည အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBAs) အတြငး ကေရာကေနျခငး ရ၊ မရက ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥေဆာငရြကရာတြင သတမတေဖာထတျခငးသည ဖြ႔ၿဖးေရး လပေဆာငသမားအေနျဖင ေနာငတြငခမတလာမည မဝါဒႏင ဥပေဒအေျပာငးအလမား၏ စနေခၚမႈမားအတြက ျပငဆငထားၿပးသားျဖစရန အေရးႀကးေသာအဆငတစခ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ဤမေဘာငသည ပတဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ထခကမႈေလာခေရး အစဥလက လပငနးစဥ(ေအာကတြင ၾကညပါ)အား အသးခမႈ လအပသညဟ ထညသြငးရန ျပငဆငသြားမညဟ ေဖာျပထားသည။

ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယျခငးက ပထမဥးစားေပးအေနျဖင မၾကမးမေဘာငတြင ထညသြငးထားသည။ မၾကမးမေဘာင38 သည အထးသျဖင ပဂၢလကက႑39 အတြက သငေလာသညဟ မတခကေပးထားၿပး အဓကကေသာ စးပြားေရးက႑မားတြင က႑အလက အေျချပ၍ ပတဝနးကငဆငရာ ပငမစမခကမား ေရးသားျပစႏငရန ေမာမနးထားသည။ အဓကအေလးေပးထားသည က႑မားမာ - စကပးေရး၊ ငါးေမြးျမေရး၊ သစေတာ၊ သားစားသတဝါေမြးျမေရး၊ သတတြငးလပငနးႏင သယယပ႔ေဆာငေရးတ႔ ျဖစသည။ ၎တြင ေအာကပါတ႔ အပါအဝင ဥးစားေပးမဝါဒ (၉) ခ ပါဝငသည။

• ေျမယာႏင သယဇာတစမခန႔ခြျခငးဥပေဒမားက ေတာ႐ငးတရစာၦနမားႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးရညရြယခကမား၊ နညးဗဟာမားႏငအတ ဟနခကညည ေဆာငရြကနငေစရန ျပငဆငေျပာငးလရမည။ တစခနတညး၌ သယဇာတ အကးေကးဇးမားအားပတသကဆကႏြယသမားအားလး ညတညမရရေစရနလညး ေဆာငရြကရမည။

• ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးရညမနးခကမားႏင နညးဗဟာမားအား ပတဝနးကငႏင သယဇာတဆငရာ လပငနးအစအစဥမားတြင ေပါငးစပထညသြငးရမည။

• အေျခခအေဆာကအအမား ဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥတြင သကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငျပန႔ကမႈက ေလာခေစမည အေကာငးမြနဆး အေလအကငမားျဖင ခဥးကပရန လအပသည။

37 From IFC, MOEE and MONREC, Strategic Environmental Assessment (SEA) of the Hydropower Sector: Baseline Assessment Report, Chapter 1, p. 42, Yangon and Nay Pyi Taw, Myanmar, 2017.

38 The Government of the Republic of the Union of Myanmar Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation Environmental Conservation Department, Strategic Framework for the National Environmental Policy of Myanmar, Draft for consultation, 2017.

39 ၄ငးမေဘာငတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာမဝါဒႏင စညးမဥးမားက လကနာကငသးျခငး၊ ေရရညတညတသညဖြ႕ျဖးမႈက ျမငတငအားေပးရနႏင သဘာဝပတဝနးကငေပၚ ထခကမႈမရ သည စးပြားေရးအေလအကငမားက စာမကႏာ ၄ တြင မးေမာငးထးေဖာျပထားသည။

https://businesshumanrightsburma.files.wordpress.com/2016/12/national-environmental-policy-statement-2016_eng_nov20_final_clean_ta.pdf

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/140b7ebb-79a9-4ab9-b856-b354636b13a0/1_+Introduction+11+Oct.pdf?MOD=AJPERES


42 43

• ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအတြက အခေၾကးေငြ ေပးေဆာငျခငးကသ႔ေသာ နညးလမးမား အပါအဝင သဘာဝေဂဟစနစမားအားထနးသမးရန ေဒသခမားအား အကအညေပးသည နညးဗဟာမားအား ခမတေပးရမည။

• လပငနးလပကငခြငရထားသည ေနရာသစသည အေရးပါထငရားသည ေဂဟစနစမားရႏငသည ေနရာမား သ႔မဟတ တရားဝင ေျမပငဆငခြငမားက အသမတျပရန(သ႔မဟတ) မတပတငစာရငးေပးသြငးရန (သ႔မဟတ) ကာကြယရနလေနေသးေသာ ေနရာမား ျဖစေနပါက တရားဝငလပငနး ဆငးငထားရန လအပသည။

• တနဖးေလာကသြားေသာ ေဂဟစနစမားအတြက အမးသားအဆင ျပနလညျဖညတငးျခငးႏင ကစားျခငးအစအစဥက အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကေပးရမည။

မဝါဒမၾကမးတြင ေအာကပါအတငး သကဆငရာ ဥးစားေပးမဝါဒမားလညး ပါဝငသည။

• ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား၊ ပတဝနးကငဆငရာ အေမြအႏစမားႏင သဘာဝသယဇာတမားကထနးသမးရန ေျမေနရာ အစအစဥချခငးႏငဖြ႕ၿဖးေရးဇန လပငနးစဥမားအတြငးသ႔ ကာကြယရမညေနရာမားအား ထညသြငးလသည ရညရြယခက အပါအဝင (သ႔မဟတ) စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား လပေဆာငမညဟ ကတကဝတ) ဘကေပါငးစပါဝငသည ေျမအသးခအစအစဥ။

• ပငလယျပငႏင ကမး႐းတနးေဂဟစနစမားတြင စးပြားေရးလပငနးမားေဆာငရြကရန လပငနးလငစငႏင ပါမစခေပးရာတြင ျဖစႏင ေျခရေသာ ပတဝနးကငထခကမႈမားက ကာကြယေစျခငး၊ ေလာခေစျခငးတ႔အျပင တငါလပငနးျဖင အသကေမြးေနေသာ ေဒသခ မားအေပၚ ဆးကးသကေရာကေစမႈမားအတြက လေလာကသည ေလာေၾကးမားရရရန ေဆာငရြကေပးျခငးအားျဖင ပငလယျပင ႏင ကမး႐းတနးေဒသမားက ကာကြယေပးရမည။

၃.၃.၃ ။ ရာသဥတ ေျပာငးလမႈ

အမးသား ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆငရာမဝါဒ၏ မၾကမး40 တြင ျမနမာႏငငအေနျဖင ရာသဥတေျပာငးလျခငးက အလကသင ေနထင ႏငေရး၊ ေလာခႏငေစေရး အစရသညျဖင ခႏငရညပမရေစရနအတြက ေရရညတညတေသာ သယဇာတစမခန႔ခြမႈ၊ ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယျခငးသည အေရးပါမႈရေၾကာငး အသအမတျပထားသည။ ဤမၾကမးက ျမနမာရာသဥတေျပာငးလမႈ နညးဗဟာႏင လပငနးအစအစဥ ၂ဝ၁၆-၂ဝ၃ဝ 41 ဟေခၚဆေသာ စာတမးမၾကမးျဖင ေထာကပျဖညစြကေပး မညျဖစသည။ ဤမၾကမးတြင ျမနမာႏငငအေနျဖင သယဇာတမားအား စမခန႔ခြရာတြင လမႈစပြားဖြ႕ၿဖးမႈႏင ကာဗြနထနးသမးေပးမႈက ေထာကပေပးေနေသာ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ခနငရညစြမးက ျမႇငတငေပးရနရညရြယသညဟ ေဖာျပထား သည။ ၎မဝါဒႏင လပငနးအစအစဥႏစခစလးက ၂ဝ၁၈ ခႏစမကနခင၌ ထတေဝႏငမညဟ ေမာလငထားသည။

ျမနမာႏငငသည REDD+ Readiness Roadmap က ေဖာေဆာငႏငရနအတြက ၂ဝ၁၃ ခႏစတြင ေနာေဝႏငငမ ဘ႑ာေငြ အေထာကအပ ရရခၿပး နညးပညာ အေထာကအပက UN-REDD (သစေတာျပနးတးျခငးႏင ပကစးျခငးတ႔မ ျဖစေပၚလာေသာဓာတေငြ႕မားက ေလာချခငးဆငရာ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အစအစဥ) ႏင RECOFTC တ႔မ ရရခသည။42 တစဆကတညးပင အဆပါ REDD+ လမးျပေျမပက အေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက UN-REDD အစအစဥသ႔ ရနပေငြအဆျပမႈ တစခတငသြငးခသည။ ကနဥး အေကာငအထညေဖာမႈလပငနးမားက ေထာကပေပးထားသည ဘ႑ာေငြက အသးျပ၍ ၂ဝ၁၅ ခႏစ ဇနနဝါရလတြင စတငခ သည။ ဆကလက၍ ၂ဝ၁၆ ခႏစတြင UN-REDD အမးသားအစအစဥက အတညျပခၿပးေနာက ၎ႏစအကနပငးတြင အေကာငအထည ေဖာမႈ စတငခၿပး ၄ ႏစၾကာ အခနကာလအထ လပေဆာငသြားမညျဖစသည။43 REDD+ က ျမနမာႏငငတြင အေကာငအထညေဖာႏငရန 40 See MONREC (2017). Myanmar Climate Change Policy (Draft 1). The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation41 See MONREC (2017). Myanmar Climate Change Strategy and Action Plan (MCCSAP) 2016–2030. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Natural Resources

and Environmental Conservation42 See UN-REDD (2018). UN-REDD National Programme, Myanmar. UN-REDD Programme Collaborative Online Workspace43 UN REDD (2016). UN-REDD Programme National Programme, Myanmar. UN Collaborative Programme on Reducing Emissions From Deforestation And Forest Degra-

dation In Developing Countries National Programme Document

အတြက လအပသညစြမးရညမားအား UN-REDD အမးသားအစအစဥမ ျဖညဆညးေပးသြားမညျဖစသည။ ဤသ႔ စြမးရညျဖညဆညးေပး ျခငးတြင အမးသား REDD+ နညးဗဟာ၊ NFMS ၊ FREL/FRL ႏင လၿခေရးဆငရာ သတငးအခကအလကစနစတ႔အားလညး ထေထာင ေပးသြားမည ျဖစသည။

၃.၄။ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး

မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာဆနးစစျခငးက မဝါဒမားႏင အစအစဥမား၏ ဆးကးမားအား ေလလာရာတြငျဖစေစ လပငနး က႑တစခရ ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥေၾကာငျဖစေပၚလာေသာ ပမကယျပန႔ေသာ သဘာဝပတဝနးကင ဆးကးမားက ေလလာသးသပရန အကျဖတသည အဆငတြငျဖစေစ လပေဆာငႏငသည။ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငးသည စမကနးဆငရာ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပငနးစဥမား (EIAs)ထက သာလြနကယျပန႔ေသာ ဆနးစစမႈမး ျဖစသည(ေအာကတြငၾကညရန)။ ျမစဝမးမား၏ အေျခအေနအားအကျဖတျခငး သ႔မဟတ ေဒသဆငရာ အစအစဥမားကသ႔ေသာ သးျခားအကျဖတမႈ ပစမးအျဖစလညး မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငးသည တညရေနႏငသည။44

စမကနးအဆင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIAs) မားသည က႑အမးမး၌ လပေဆာငေသာ စမကနးအမးအမးေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင၊ ေဒသခလထမား သ႔မဟတ ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကေစေသာ ဆးကးအမားအျပားက ထထေရာက ေရာက ကငတြယေျဖရငးႏငျခငးမရေပ။ ပတဝနးကငထနးသမးေရး လပေဆာငရာတြင နယပယအသးသးမ ဗဟာစနစကက ပးေပါငး ပါဝငလပေဆာငျခငးသည အေကာငးဆးေသာ နညးလမးျဖစသညဟ လအမားအျပားမ လကခလာၾကသည။ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး (SEA) သည လမႈေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင စးပြားေရးလပငနးဆငရာ သးသပမႈမားက ေပါငးစညး ေဆာငရြကႏငေစရနႏင အထးစးပြားေရးဇနကသ႔ ႀကးမားေသာဧရယာမား၊ က႑ႀကးမားဆငရာ လပငနးအစအစဥမားတြင အခ႕ေသာ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ထညသြငးစဥးစားမႈမား ပါဝငႏငေစရနအတြက အစြမးထကသည နညးလမးျဖစႏငသည။

ျမနမာႏငငအေနျဖင ေျမအသးခမႈ မဝါဒ (၂ဝ၁၆)တြင ခမတထားသညအတငး ပမထေရာကမႈရေသာ ေျမအသးခမႈအစအစဥမားက ေရးဆြအသးမျပရေသးေသာကာလတြင မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး(SEA) အေနျဖင အျခားေသာ လပငနး က႑မားတြင ေျမအသးခမႈႏငပတသက၍ ပမညမေသာ ဆးျဖတခကမား ခမတႏငရန ကညေပးသည။ SEA သည ႏငငအတြငးရ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာအႏရာယမားႏငပတသက၍ သတငးအခကအလကမားကလညး ေဖာျပေပးသညအျပင ပတ သကဆကႏြယသမား၏ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ ဥးစားေပးေဆာငရြကခကမားႏင စးရမပပနမားက ပမနားလညေစရန ေဖာျပ ေပးသည။ ဤရရငးစြ သတငးအခကအလကမားက အေျခခ၍ ကမၸဏမားအေနျဖင ဆကစပသကေရာကမႈ ဆနးစစျခငးမားႏင စမကနးအဆင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥ(EIA)မား ေဆာငရြကႏငေစရန အေထာကအကျပမညျဖစသည။45 အနာဂတပဂၢလကက႑ စမကနးမားတြင လပေဆာငမည ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥမား (EIAs)သည မဟာဗဟာ ေျမာက ပတဝနးကငဆငရာဆနးစစျခငးမား (SEA)တြင ပါဝငသည အေျခအေနမားက သရထားၿပး သငေလာသလ လကနာသငသည။

ျမနမာႏငငဥပေဒတြင မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာဆနးစစျခငး (SEA) က ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ အခနး (၁ဝ) တြင ေဖာျပထားသည(ေအာကတြငၾကညပါ)။ သ႔ေသာ ၎အား မညသ႔လပေဆာငရမညဟ၍ လမး ညႊနထားျခငးမးမရေသးေပ။ ျမနမာႏငင၏ ပထမဆးမဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာဆနးစစျခငး (SEA)က ေရအားလပစစ က႑၌ လပစစႏငစြမးအငဝနႀကးဌာန၊ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနႏင နငငတကာ ဘ႑ာေရး ေကာမတ (IFC)တ႔မ အဆငေလးဆငပါဝငေသာ မဟာဗဟာေျမာကပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး(SEA) က ၂ဝ၁၆ -၂ဝ၁၈ ခႏစအတြငး လပေဆာငခသည။46 ဤမဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငးတြင သတငးအခကအလကစလငေသာ

44 International Centre for Environmental Management (ICEM). AIRBM Project, State of the Basin Assessment (SOBA), Package 5 – Sectoral Development and Macro-economics Assessment. 2017. (Accessed 2018 - 09 - 25)

45 ASIANPOWER. How the private sector can use Myanmar's strategic environmental assessment. 2017. (Accessed 2018 - 09 - 25)46 See IFC 2018. SEA of the Hydropower Sector in MyanmarResources Page. (Accessed 25-9-2018)

http://myanmarccalliance.org/mcca/wp-content/uploads/2017/04/National-Myanmar-Climate-Change-Policy-DRAFT-1_for-website.pdf

https://policy.asiapacificenergy.org/sites/default/files/MCCSAP-Feb-Version.pdf

http://www.myanmar-redd.org/mm/

http://www.unredd.net/index.php?option=com_docman&view=download&alias=15990-un-redd-programme-myanmar&category_slug=myanmar-713&Itemid=134

http://icem.com.au/portfolio-items/ayeyarwady-integrated-river-basin-management-project-state-of-the-basin-report-package-5-sectoral-development-and-macroeconomics-assessment/

http://icem.com.au/portfolio-items/ayeyarwady-integrated-river-basin-management-project-state-of-the-basin-report-package-5-sectoral-development-and-macroeconomics-assessment/

https://asian-power.com/regulation/commentary/how-private-sector-can-use-myanmars-strategic-environmental-assessment

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/industry_ext_content/ifc_external_corporate_site/hydro+advisory/resources/sea+of+the+hydropower+sector+in+myanmar+resources+page


44 45

ဇဝ မးစမးကြမားဆငရာ အေျခခဆနးစစမႈမားပါဝငၿပး ေရအားလပစစစမကနးဆငရာ အေျခခအခကမားတြင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားႏင အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား(KBAs)၏ စာရငးအျပညအစ ပါဝငသည။47

၃.၅။ ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက ဥပေဒမေဘာင

၃.၅.၁။ ျမနမာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ၏ ၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ48 တြင ပတဝနးကငထနးသမးေရးအတြက ရငးလငးသည မဝါဒလမးညႊနမႈမား ခမတခသည။ အေျခခဥပေဒ၏ အပဒ ၄၅ တြင “ႏငငေတာသည သဘာဝပတဝနးကငက ကာကြယထနးသမး ေစာငေရာကရမည” ဟ ေဖာျပထားၿပး အပဒ ၃၉ဝ တြင - “ႏငငသားတငးသည ေအာကေဖာျပပါကစၥရပမားတြင ႏငငေတာအားကညရန တာဝနရသည – အမးသားယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင သဘာဝပတဝနးကငက ထနးသမးေစာင ေရာကျခငး” ဟ ေဖာျပထားသည။

၃.၅.၂။ ၂ဝ၁၂ ခႏစ ပတဝနးကင ထနးသမးေရး ဥပေဒ

ပတဝနးကင ထနးသမးေရးအတြက ျမနမာႏငငတြင အဓကကငသးေနေသာ မေဘာငမာ ၂ဝ၁၂ ခႏစ ပတဝနးကငထနးသမးေရး ဥပေဒ49 ႏင ဆကစပေနသည ဒတယအဆငႏင တတယအဆင တြဖကစညးမဥးမား ျဖစသည။ ၎တ႔သည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားအေပၚ ပဂၢလကက႑မားမ ျဖစေစေသာ ဆးကးမားက စညးကမးၾကပမတေပးမညျဖစၿပး လပပငခြငမားခမတေပးရနအတြကလညး မေဘာငအေနျဖင အေထာကအကျပသည။ ဤဥပေဒ၏ ရညရြယခကမားမာ အမးသားပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒက အေကာငအထညေဖာရန၊ လကရႏငအနာဂတ မးဆကမား၏အကးအတြက သဘာဝႏငယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားက မေပာကပက ေအာင ထနးသမးျခငး၊ တနဖးေလာသြားေသာ ေဂဟစနစမားက ျပနလညျဖညတငးျခငး၊ သယဇာတမားအား ေရရညတညတေအာင အသးျပျခငး၊ အစးရႏင ႏငငတကာအဖြ႔အစညးမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင တစဥးခငးစမ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးအတြက ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတ႔ ျဖစသည။ ပဒမ ၇(ဍ)တြင ယခင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာ ဝနႀကးဌာန (MOECAF) ယခ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥခမတရန ေဖာျပေပးထားသည။ (ေအာကတြငၾကညပါ)

၃.၅.၃ ။ ပတဝနးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား

၂ဝ၁၄ ခႏစတြင ထတျပနထားေသာ ပတဝနးကငထနးသမးေရး နညးဥပေဒမား(ECR)50 သည ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဥပေဒအေပၚ ထပမျဖညစြကဖြ႕စညးထားျခငးျဖစၿပး ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာန (ယခ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန) ႏင အမးသားေကာမတတ႔၏ တာဝနမားက ရငးျပထားသည။ အခနး ၁၂ တြင “သဘာဝပတဝနးကင အရည အေသြးအေပၚ ဆးကးမားကေရာကေစႏငေသာ စမကနးမားအတြက ႀကတငခြငျပခက ရယရမည”ဟ၍ ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာ “ႀကတငခြငျပခက”၏ အဓပၸာယမာ လကေတြ႕တြင မညသညကဆလသနညးဟ၍ ရငးလငးေဖာျပထားျခငးမး မရေသးေပ။ ပတဝနး ကငထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ(ECC) လအပသည စမကနးမးတြငမ ႀကတငခြငျပခကရယျခငး သည အဆပါ သကေသခ လကမတရယျခငး လပငနးစဥ၌ ပါဝငေနၿပးသားျဖစသညဟ ယဆရသည။

47 From IFC, MOEE and MONREC, Strategic Environmental Assessment (SEA) of the Hydropower Sector: Baseline Assessment Report, Yangon and Nay Pyi Taw, Myan-mar, 2017

48 See the Constitution of the Republic of Union of Myanmar (2008). The Republic of Union of Myanmar, Ministry of Information (Accessed 26-09-2018)49 See MOECAF (2012). The Environmental Conservation Law. The Republic of Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and Forestry50 See MOECAF (2014). The Environmental Conservation Rules. The Republic of Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and Forestry

၃.၅.၄။ ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး

ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး51 သည (ECL ႏင ECR တ႔ေအာကရ သဘာဝ ပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာန၏ အမန႔ေၾကာျငာခက ၆၁၆/၂ဝ၁၅ ပါအတငး) ၄ငး၏ေခါငးစဥတြင လမႈေရးဆငရာသကေရာကမႈမားက ရညညႊနး ေဖာျပထားျခငးမရေသာလညး စာတမးတစေလာကလးတြင သဘာဝပတဝနးကငက ထခကေစေသာ ဆးကးမားဟသညမာ ပတဝနး ကငႏင လမႈေရးဆငရာဆးကးႏစခစလးက ဆလေၾကာငး အတအလငး ေဖာျပထားသည။ ပတဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ေအာကပါအေၾကာငးအရာမားက ေဖာျပထားသည-

• ‘ပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈ’ဆသညမာ အဆျပထားသည စမကနး သ႔မဟတ စးပြားေရးလပငနး သ႔မဟတ လပေဆာငမႈ သ႔မဟတ တာဝနယေဆာငရြကမႈမားေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင၊ တညေဆာကထားေသာ ပတဝနးကင၊ အမားျပညသႏင လမႈအဖြ႕အစညးေပၚ ျဖစေပၚႏငသည အကးသကေရာကမႈ သ႔မဟတ အကးဆကက ဆသည။ ယငးစကားရပတြင လပငနးခြင ဆငရာ၊ လမႈအဖြ႕အစညး၏ လမႈေရး၊ လမႈစးပြားေရး၊ ယဥေကးမႈ၊ အမားျပညသႏင လမႈအဖြ႕အစညး၏ ကနးမာေရးႏင ေဘးအႏရာယကငးရငးေရးဆငရာ ကစၥရပမားအေပၚ တကရကေသာလညးေကာငး သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး၊ ဆကစပ၍ေသာလညးေကာငး၊ ေကာငးကးေသာလညးေကာငး၊ ဆးကးေသာလညးေကာငး၊ ႏစမးလးေသာလညးေကာငး ျဖစေပၚႏငသည သကေရာကမႈမားအျပင ဆႏၵမပါေသာ ေနရာေရႊ႕ေျပာငးမႈ သ႔မဟတ တငးရငးသားမးႏြယစႏင သကဆငသည လမႈေရးဆငရာသကေရာကမႈမားလညး ပါဝငသည။

• ဆးကးသကေရာကမႈဆသညမာ “စမကနးအဆျပသ၏ ျပလပမႈ သ႔မဟတ ပကကြကမႈတစခခေၾကာငျဖစေစ စမကနးက ဒဇငးေရးဆြျခငး၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေစျခငး၊ တညေဆာကျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ထနးသမးျခငး၊ လညပတလပကငျခငး သ႔မဟတ ရပစျခငးေၾကာငျဖစေစ ယငးတ႔ႏင သကဆငသည အျခားလပေဆာငမႈ တစခခေၾကာငျဖစေစ တစနညးနညးျဖင ေပၚေပါကသည ပတဝနးကင၊ လမႈေရး၊ လမႈစးပြားေရး၊ ကနးမာေရး၊ ယဥေကးမႈႏင လပငနးခြင ေဘးအႏရာယကငးရငးေရး သ႔မဟတ လပငနးခြင ကနးမာေရးႏင အမားျပညသကနးမာေရး သ႔မဟတ ေဘးအႏရာယကငးရငးေရးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ သ႔မဟတ ပတဝနးကင၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမား အပါအဝင လပဂၢလ၊ ေဂဟစနစ သ႔မဟတ သဘာဝအရငးအျမစ တစခခက အတငးအတာတစခအထ ထခကေစမႈက ဆသည” ဟ ေဖာျပထားသည။

• မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစျခငး (SEA)အား အခနး (၁ဝ) တြငေဖာျပထားသည (အထကတြင ၾကညပါ)။

• “ပတဝနးကငအရညအေသြးက ထခကေစႏငေသာ” စမကနးမားအေနျဖင ပတဝနးကငထခကမႈ အျပညအစ သ႔မဟတ ပမ႐းရငးေသာ ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး အစရသျဖင ထခကမႈဆနးစစျခငးတ႔ ေဆာငရြကရမညဟ လအပခကမားက အေသးစတ ေဖာျပထားသည။

• ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငရာတြင နယပယအတငးအတာ သတမတျခငး (ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစ ျခငး (IEE) အတြက မလအပေပ) က လပေဆာငရမညျဖစသလ အျခားေဆာငရြကႏငေသာနညးလမးမားက ဆနးစစေလလာျခငး၊ဆကစပသကေရာကမႈမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး၊ လပငနးလညပတစဥတစေလာက လထႏင ပးေပါငးတငပငေဆြးေႏြးမႈမားေဆာငရြကျခငး အစရသည လပငနးစဥမားလညး ပါဝငရမည။

• ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး (IEE) ႏင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငရမည စမကနးမားတြင ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား (EMP) ရရနလအပၿပး ထအစအစဥမားသည လပငနးအေကာငအထညေဖာျခငး၊ သဘာဝပတဝနးကင အေပၚ ကေရာကလာသည ဆးကးမားက ေရာငရား၍ ေလာခႏငရနအတြက ေစာငၾကညစစေဆးျခငးႏင စမခန႔ခြျခငး နညးစနစ မား ပါဝငရမည ျဖစသည။

51 For details see MCRB (2015). EIA Procedure (in English and Burmese), Myanmar Centre for Responsible Business. (Accessed 26-09-2018)

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/ef7fa240-3e79-4f2f-a099-ff5d68addb17/Chapter+4_Biodiversity+baseline+assessment+06+Oct.pdf?MOD=AJPERES

http://www.burmalibrary.org/docs5/Myanmar_Constitution-2008-en.pdf

http://www.burmalibrary.org/docs15/2012-environmental_conservation_law-PH_law-09-2012-en.pdf

http://www.ecd.gov.mm/?q=policy/%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%91%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8-%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A5%E1%80%95%E1%80%92%E1%80%B1%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8



46 47

• ခြငျပခကရရေသာ စမကနးမားအတြက ဝနႀကးဌာနမ ငါးႏစသကတမးရ ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတ (ECC) အား ထတေပးသည။ (၂ဝ၁၈ ခႏစ အေစာပငးကာလအထ အဆပါသကေသခ လကမတအနညးငယ ကသာ ထတေပးထားျခငး ရသည52)။ ထလကမတတြင ေအာကေဖာျပပါအခကအပါအဝင အျခားအေျခအေနမားက ရညညႊနးေဖာျပထားသည။

အပဒခြ ၉၁ (င) - သဘာဝထနးသမးေရးႏင စမခန႔ခြမႈ (၁) လပငနးခြငမား၊ ပတဝနးကင သ႔မဟတ မးစတမားအား ထနးသမး ကာကြယျခငးႏင ျပနလညတညေထာငထနးသမးျခငး၊ (၂) ေသခာေသာ ပတဝနးကငမားႏင မးစတမားအေပၚ ဆးကး သကေရာကမႈမားအား တားဆးရန၊ ေလာနညးေစရန ပတဝနးကငထနးသမးေရးဆငရာ ေဆာငရြကမႈမား၏ ထေရာကမႈ (၃) ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇျခငး။

၃.၅.၅။ အမးသားပတဝနးကငဆငရာ အရညအေသြး (ထတလႊတမႈ) လမးညႊနခကမား

၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ထြကရလာေသာ ဤလမးညႊနမႈမား53 က ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးအား ထတျပန သညအခန၌ပင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (MOECAF)၏ အမန႔ေၾကာျငာစာအျဖစ ထတျပနခသည။ အဆပါလမးညႊနခကမားတြင လသားမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ ကနးမာေရးက မထခကေစရန ညစညမးမႈကာကြယေရးအ တြက အရငးအျမစအမးမးမ ထြကေပၚလာသည ဆညသမား၊ တနခါမႈမား၊ ထတလႊတအခးအေငြ႕မားႏင စြန႔ပစေရမားအား ထနးခပ ရနႏင အခ႕ေသာလပငနးက႑မားတြင အညစအေၾကးတငးတာမႈပမာဏမား သတမတရန အေျခခလမးညႊနခကမားအျဖစ ျပဌာနး ထားသည။ ကန႔သတခကမားႏင ပမာဏမားသည ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) ႏင ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား (EMPs)လပေဆာငရာတြင ရညညႊနးအသးျပရန ကယစားျပသည။

ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးမား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငးအေနျဖင ေအာကေဖာျပပါ လမးညႊနခက မားအျပင အျခားေသာ သကဆငရာလမးညႊနခကမားက သယဇာတ ႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန (MONREC) ႏင အျခားဖြၿဖးေရးဆငရာ မတဖကမားမ ျပစေရးဆြလကရသည။

• ေယဘယ လမးညႊနခကမား• ေရအားလပစစ၊ ေရနႏငသဘာဝဓါတေငြ႕ႏင သတတးေဖာျခငးတ႔အတြက က႑အလကဆငရာ လမးညႊနခကမား• အမားျပညသ ပးေပါငးပါဝငမႈအတြက လမးညႊနခကမား

ဤစာတမး၏ အပငး (၄.၁) တြင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပထးလပနညးတြငရေသာ ဇဝမးစမးကြမားႏင ပတသက သည ကြာဟခကမားက ေဖာျပထားၿပး အပငး(၄.၂) တြင ဇဝမးစမးကြမား အေပၚ ကေရာကလာမည ဆးကးမားက ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးႏငေစရန အလ႔ငာ ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA)က မညသ႔ လပေဆာငရမညျဖစေၾကာငး ရငးျပထားသည။

52 Myanmar Times. Ministry issues first ECC but online database urged. 27-09-2017; for more details see also the Woodside's ECC (2018)53 Myanmar National Environmental Quality Emissions Guidelines (Burmese), December 2015, unofficial English translation

၃.၆။ ကနးေန ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ ဥပေဒမား

ကနးေနဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေပးထားေသာ အဓက ဥပေဒျပဌာနးခက(၂)ခမာ ၁၉၉၂ ခႏစ သစေတာ ဥပေဒ54 ႏင ၂ဝ၁၈ ခႏစ ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ55 (၁၉၉၄ ခႏစ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမား ကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရးဥပေဒအား အစားထး၍)56 တ႔ျဖစၿပး ၄ငးဥပေဒမားႏငအည အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငရနအတြက ျပဌာနးထားသည နညးဥပေဒမားလညး ရသည။

၃.၆.၁။ သစေတာဥပေဒ

၂ဝ၁၈ ခႏစ စကတငဘာလတြင ျမနမာလႊတေတာသည ၁၉၉၂ ခႏစ သစေတာ ဥပေဒက အစားထးရန အတြက ျပငဆငျဖညစြကထားသည သစေတာဥပေဒအား ျပဌာနးခသည။ ၂ဝ၁၈ ခႏစ ဥပေဒသည သစေတာမား အပါအဝင ၄ငးသစေတာမားႏင ဆကစပေနေသာ ဇဝမးစ မးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ကာကြယေပးျခငး၊ ထနးသမးေရးေဖာေဆာငျခငးႏင သစေတာမား၏ ေရရညစမခန႔ခြမႈအား ေထာကပေပးသည စညးမဥးမားက ျပဌာနးထားၿပး အစအဖြ႕ပင သစေတာမားအား ေရရည တညတသည နညးလမးျဖင စမခန႔ခြျခငးက ဥးစားေပးေဖာျပေပးထားသည။57 ၎ျပငဆငျဖညစြကထားသည လကရသစေတာဥပေဒ၌ ပမတငးကပသည စညးကမးမားက ခမတ ထားၿပး စညးကမးေဖာကဖကသမားသည ေထာငဒဏ ၁၅ ႏစအထ ကခရႏငသည။

၃.၆.၂။ သစေတာနညးဥပေဒမား

၁၉၉၅ ခႏစ သစေတာနညးဥပေဒမား58 သည ၁၉၉၂ ခႏစ သစေတာဥပေဒေပၚတြင အေျခခ၍ ဖြ႕စညးေရးဆြထားျခငးျဖစၿပး ထနးသမး ထားသည သစေတာမား (ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမား မလပေဆာငရဟ တားျမစထားေသာဧရယာမား)၊ ထနးသမးထားေသာ အစအဖြ႕ပင သစေတာမားအျဖစ ေၾကညာျခငးမား၊ သစေတာေျမမားအား စမခန႔ခြျခငး၊ သစေတာစကခငးမား တညေထာငျခငး၊ သစေတာထြက ပစၥညးမား ထတယခြငရရေရးအစရသည အေၾကာငးအရာမားက ထညသြငးထားသည။ ဂ႐ျပရမည အေၾကာငးအခကတစခမာ သစေတာမားအား ေငြေၾကးအရတနဖးရေသာ ထတကနတစခအျဖစသာ သတမတသည အေျခအေနမ သစေတာမားမေပးေသာ ေဂဟ စနစ ဝနေဆာငမႈမား၏တနဖးက အေလးထားသည အေျခအေနသ႔ ေျပာငးလလာသည။ အဆပါေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားတြင ဥပမာအားျဖင အစားအစာ၊ အဝတအထည၊ ေနရာထငခငးစသညျဖင လသားတ႔၏ အေျခခလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးေသာ ကနပစၥညးဝနေဆာငမႈမားအျပင သစေတာမားမအစဥအၿမ ေပးစြမးႏငေသာ စတေကနပခမးသာမႈ အကးအျမတတ႔လညး ပါဝငသည။ ထ႔အျပင ေရေဝေရလေဒသမား ကာကြယေရး (လညပတေနေသာ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား)၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ဇဝမးစမးကြ မား ထနးသမးေရးအတြကလညး သစေတာမား၏ အေရးပါပက ၎နညးဥပေဒမားတြင အသအမတျပထားသည။

၃.၆.၃။ ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင သစေတာလပငနးဆငရာ ညႊနၾကားခကမား

သစေတာနညးဥပေဒမားတြင အထကေဖာျပပါအတငး သသာစြာ ေျပာငးလသြားေသာ အေျခအေနက အေထာကအကျဖစေစရနအျပင သစေတာလပငနးမားတြင ေဒသခမားပါဝငလာေစမႈကတးျမႇငရန ရညရြယခကျဖင သစေတာဥးစးဌာနမ ၁၉၉၅ ခႏစ ေဒသချပညသ အစအဖြ႕ပင သစေတာလပငနးဆငရာ ညႊနၾကားခကမားက ထတျပနခသည။ ဤညႊနၾကားခကမားအရ ေကးလကေနျပညသမားသည သစေတာ လပငနးက ပးေပါငးစမခန႔ခြႏငရန ဥပေဒအရ အကးအေၾကာငးခငမာေစသလ ေကးလကေဒသမားတြင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးျခငးက

54 See MONREC (2018). The Forest Law. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Natural Resources and Environmental Conservation55 See MONREC (2018). Biodiversity and Conservation of Protected Areas Law. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Natural Resources and Environmental

Conservation56 Forest Department (1994). Protection of Wildlife and Conservation of Natural Areas Law. The Republic of the Union of Myanmar, Minister of Forestry 57 ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားဟသည စကားရပအား ရညညႊနးထားျခငး မရေသာလညး သစေတာမား၊ ေရေဝေရလေဒသမားႏင ေျမဆလႊာ ကာကြယမႈသည ဆကစပေနေၾကာငး

အတအလငး ေဖာျပထားသည။58 See Forest Department (1995). Myanmar Forest Policy. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and Forestry

https://www.mmtimes.com/news/ministry-issues-first-ecc-online-database-urged.html

http://www.myanmar-responsiblebusiness.org/my/resources/emissions-guidelines.html

https://www.facebook.com/forestdepartment.gov.mm/photos/pcb.2225681464334085/2225679494334282/?type=3&theater

https://www.pointmyanmar.org/en/lawsandpolicies/protection-biodiversity-and-conservation-areas-law

http://displacementsolutions.org/wp-content/uploads/THE-PROTECTION-OF-WILDLIFE-AND-CONSERVATION-OF-AND-PROTECTION-OF-NATURAL-AREAS-LAW-1994.pdf

http://www.burmalibrary.org/docs20/1995-Forest_Rules-bu.pdf


48 49

အေထာကအကျပရနႏင ေဒသခမားအတြက အေျခခလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငေစရနအျပင ေကးလကေနျပညသမား ပတဝနးကငထနးသမးေရးလပငနးမားက တကၾကြစြာပါဝင လပေဆာငလာေစေရး ႏင ပတဝနးကင ထနးသမးေရးလပငနးက ပမကယျပန႔ စြာ ေဆာငရြကလာေစရန အားေပးေနသည။ ထ႔အျပင ေဒသခမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက သစေတာမားသည အေရးပါမႈ ရသျဖင ၎တ႔ေနထငရာ ေကးရြာမားအနးရ သစေတာမားအား မတစြာ အသးျပႏငသည အခြငအေရးမားကလညး အသအမတျပ ေပးထားသည။

သစေတာနညးဥပေဒမားအျပင ၄ငးႏငဆကစပေနေသာ ေဒသချပညသအစအဖြ႔ပင သစေတာလပငနးဆငရာ ညႊနၾကားခကမားသည သစေတာ မားအား စးပြားေရးအရ အလြသးစားျပမႈမားက အေလးေပးထားသည အေျခအေနမ စးပြားေရး၊ ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ေဒသခ လထမား၏ အကးစးပြားအစရသည အခကသးခကက ဟနခကညေအာင လပေဆာငမည အေျခအေနသ႔ေရာကေအာင တြနးပ႔ေပးရာ တြင အေရးပါသည။ အစအဖြ႔ပငသစေတာ အသးျပသအဖြ႔မားႏင ေနရာမားက တညေထာငျခငးႏင စမခန႔ခြမႈျပလပျခငး အပငးမား၏ တးတကမႈ ေႏးေကြးေနစဥ59 တြင (တစႏစဟကတာ ၂၆ဝဝဝ လပရန ရညမနးခကပနးတင သတမတထားေသာလညး အၾကမးဖငး အားျဖင တစႏစလင ဟကတာ ၄ဝဝဝ သာ လပႏငေသးသည) အကန႔အသတရေသာ အေထာကအထားမားအရ ၄ငးတ႔သည ေဂဟ စနစ ဝနေဆာငမႈမား (ေရရရမႈႏင ေျမဆအေနအထား)ႏင ဇဝမးစမးကြမား ေနထငကကစားရာ ေနရာမားတြငမ တးတကမႈမား ရသညဟ အႀကျပထားသည။60

သ႔ေသာ သစေတာမားအား ပးေပါငးစမခန႔ခြျခငးတြင ေဒသခမား ပးေပါငးပါဝငေစျခငးက ခြငျပထားျခငး မရေပ(စမခန႔ခြမႈတြင ေဒသခ မားအား ပါဝငေစျခငးအားျဖင ေဒသခလထမားအတြက အလပအကငအခြငအလမးမား ဖနတးေပးႏငသလ အကးဆကအေနျဖင ဇဝ မးစမးကြမားက ကာကြယရန ပမစတအား ထကသနေစသည)။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားမ ရရေသာ ဘ႑ာဝငေငြမားက သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားဆငရာ ကြနယကက စမခန႔ခြရနအတြက အသးျပရမညေငြအျဖစ တက႐ကေရာကရသြားေအာင လပ ေဆာငေပးထားျခငးမး မရေသးေပ။

၃.၆.၄ ။ သစေတာဥးစးဌာန၏ အမန႔ေၾကာျငာစာ အမတ ၅၈၃/၉၄61

ဤအမန႔ေၾကာျငာစာတြင ကာကြယထားေသာ မးစတမားအား စာရငးျပစထားၿပး အဆပါမးစတမားအား ေအာကပါဇယား ၃ တြင ေဖာျပထားသည။

ဇယား ၃။ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမားကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရးဥပေဒ (၁၉၉၄) ေအာကတြင ကာကြယထားေသာ ျမနမာမးစတမား။

အမးအစား ၁ အျပညအဝကာကြယထားေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနမား မးစတမား

န႔တကသတဝါမားငကမား

တြားသြားသတဝါမား

၃၉ ၅ဝ၉

အမးအစား ၂ ပမန ကာကြယထားေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနမား မးစတမား


တြားသြားသတဝါမား

၁၂၄၃၆

59 Maung, T. (2015). Leaflet No.27. Ministry of Environmental Conservation and Forestry Forest Department60 Tint, K. et al. (2011). Community Forestry in Myanmar: Progress & Potentials. Ecosystem Conservation and Community Development Initiative, Yangon, Myanmar61 Forest Department (1994). Forest Department Notification No.583/94(1994).

အမးအစား ၃ ရာသအလက ကာကြယထားေသာေတာ႐ငးတရစာၦနမား(ဇြနလ ၁၅ ရကမစကတငဘာ ၃ဝ အထ ကာကြယေပးထားေသာ)

မးစတမား


၂၁၃

၃.၇။ ေရေနႏင အဏၰဝါေဒသတြငးေန ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ဥပေဒမေဘာငမား

ေအာကပါဥပေဒမားသည အဏၰဝါေဒသတြငးေန ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးမႈအတြက သကဆငသည။

• ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား ထနးသမးေရး ဥပေဒအား ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂ဝ၁၇)62 ။ ၂ဝဝ၆ ခႏစ ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား ထနးသမးေရးဥပေဒအား ျပငဆငသညဥပေဒ၏ရညရြယခကမာ ျပညသမားသးစြႏငရနအတြက ေရအရငးအျမစႏင ျမစမားအား ကာကြယထနးသမးရန၊ စကမႈလပငနးမား၊ ေရယာဥမား သ႔မဟတ ေဒသခမားေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင ညစညမးေစျခငးႏင ေဂဟစနစမားအား ပကစးေစျခငးတ႔က ကာကြယရန ျဖစသည။

• ေရခငါးလပငနး ဥပေဒ (၁၉၉၁)63 ။ ဤဥပေဒသည ေရခငါးအရငးအျမစမားအား အလြနအကြဖမးယျခငးႏင သကဆငၿပး ေရခငါးလပငနးမားအတြက အေရးပါေသာ ေရထ၏ညစညမးမႈက တားျမစထားသည။

• ျမနမာပငလယ ငါးလပငနးဥပေဒ (၁၉၉ဝ၊64 ၁၉၉၃ တြင ဥပေဒအားျပငဆငသည)65 ။ ဤ ၁၉၉ဝ ဥပေဒတြင ငါးလပငနးအားကာကြယထနးသမးေရးအတြက စညးကမးခကမား၊ တားျမစခကမား၊ အမန႔မားႏင ညႊနၾကားခကမားက ခမတႏငေရးအတြက လပေဆာငေပးထားသည။ ၁၉၉၃ ခႏစ ဥပေဒျပငဆငခကတြငမ ၁၉၉ဝ ဥပေဒတြင ျပဌာနးထားသည တားျမစခကမားႏင သကဆငသညျပစမႈမားႏင ျပစဒဏမားက အဓကထား၍ ေဖာျပေပးထားသည။

၃.၈။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား စမအပခပထားသည ဥပေဒမေဘာငမား66

၃.၈.၁။ ဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၂ဝ၁၈)67

သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန ေအာကရ သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငက တရစာၦန ထနးသမးေရးဌာနမ ဤဥပေဒပါအတငး ၾကပမတေဆာငရြကလကရၿပး သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမစနစ(ေအာကတြငၾကညပါ)ကလညး စမအပခပသည။

၁၉၉၄ ခႏစ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမားကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရးဥပေဒက ဤဥပေဒျဖင အစား ထးလကၿပျဖစသည။ ဤဥပေဒ၏ ရညမနးခကမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။

• အစးရ၏ ဇဝမးစမးကြဆငရာ နညးဗဟာႏငမဝါဒအား အေကာငအထညေဖာရန၊ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားဆငရာအစးရ၏ မဝါဒမားအား အေကာငအထညေဖာရန။

62 See DWIR (2017). The Conservation of Water Resources and Rivers Law. The Republic of the Union of Myanmar, Directorate of Water Resources and Improvement of River Systems

63 See the Minister of the Livestock and Fisheries (1991). The Freshwater Fisheries Law (1991). The Republic of the Union of Myanmar, The State Law and Order Res-toration Council, Minister of the Livestock and Fisheries

64 See the Ministry of the Livestock and Fisheries (1990). The Myanmar Marine Fisheries Law (1990). The Republic of Union of Myanmar, The State Law and Order Restoration Council, Minister of Livestock Breeding and Fisheries

65 See the Minister of Livestock Breeding and Fisheries (1993). Law Amending the Myanmar Marine Fisheries Law. The Republic of Union of Myanmar, The State Law and Order Restoration Council, Minister of Livestock Breeding and Fisheries

66 FFI Tanintharyi Conservation programme Report 39, ‘BLUEPRINT FOR A NETWORK OF MARINE PROTECTED AREAS IN THE MYEIK ARCHIPELAGO, MYANMAR’, Dr Phil Dearden, November 2016

67 MONREC (2018). Biodiversity and Conservation of Protected Areas Law. The Republic of Union of Myanmar, Ministry of Natural Resources and Environmental Conser-vation

http://www.burmalibrary.org/docs13/Community+Forestry+in+Myanmar-op75-red.pdf

http://extwprlegs1.fao.org/docs/pdf/lao40162.pdf

https://www.mlis.gov.mm/lsScPop.do?lawordSn=8650

http://web.archive.org/web/20110902221320/http:/www.blc-burma.org/html/Myanmar%20Law/lr_e_ml91_01.html

https://www.unodc.org/res/cld/document/the-myanmar-marine-fisheries-law_html/Marine_Fisheries_Law_1990.pdf

https://www.researchgate.net/publication/322635393_Blueprint_for_a_Network_of_Marine_Protected_Areas_in_the_Myeik_Archipelago_Myanmar

https://www.pointmyanmar.org/en/lawsandpolicies/protection-biodiversity-and-conservation-areas-law


50 51

• ေတာ႐ငးတရစာၦနမား၊ အပငမား၊ ေဂဟစနစမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသည သတဝါမားအား အျပညျပညဆငရာ ညလာခမားႏင အည ကာကြယေပးျခငး။

• ေတာ႐ငးတရစာၦနမား၊ အပငမားႏင ၎တ႔၏ ထြကကနပစၥညးမားအား ကနသြယေရာငးချခငးက စညးကမးၾကပမတေပးျခငး။

• ပထဝသြငျပငအရ ထးကျခားနားသည ဧရယာမား၊ မးသနးရန အႏရာယရေသာ အပငႏင သတဝါမား၊ ၎တ႔ရငသနကကစားရာပတဝနးကငမားအား ကာကြယေပးျခငး။

• သတေဗဒႏင ရကၡေဗဒဆငရာဥယာဥမား တညေဆာကျခငးအားျဖင ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင အပငမားအား ကာကြယေပးျခငး။

ဤဥပေဒေအာကတြင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား အမးအစား (၇) မး (သပၸႀကးဝငး၊ အမးသားဥယာဥ၊ အဏၰဝါ အမးသား ဥယာဥ၊ သဘာဝႀကးဝငး၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနေဘးမေတာ၊ ဘမ႐ပသြငထးျခားသညနယေျမႏင ေဒသအစအဖြ႕ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ)အျဖစ သတမတထားသည။

အခနး(၃)တြင အစးရသည အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ႀကးၾကပမႈေကာမတက မညသ႔ ဖြ႕စညးမညျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ အဆပါေကာမတသည ဤဥပေဒပါ ရညမနးခကမားအား အေကာငအထညေဖာႏငရန လမး ညႊနေပးသြားမညျဖစသလ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးႏင မးသနးရန အႏရာယရေသာ မးစတမား အား ကာကြယရနအတြက နညးဗဟာႏငမဝါဒမား ခမတေဆာငရြကသြားမညျဖစသည။

အခနး(၄) တြင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား သတမတျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးဆငရာ လအပခကမားက ေဖာျပထားသည။ ထ႔အျပင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအျဖစ အဆျပထားေသာ ေနရာအတြငးရ အမားျပညသတ႔၏ ဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရး မားႏင အထးအခြငအေရးမားအတြက ဥပေဒျပဌာနးခကမား လအပသညဟလညး ေဖာျပထားသည (ပဒမ ၉)။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားမ ရရသည ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအား အခေၾကးေငြ ေပးေဆာငရသည စနစက ကငသးႏငသညဟလညး ေဖာျပထားၿပး ေဒသခမား ပးေပါငးပါဝငေသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ စမအပခပမႈက ခြငျပႏငသည ဟလညး ျပဌာနးထားသည (ပဒမ ၁၃ င)။ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားတြင ဝငေၾကးႏင ခရးသြားလပငနးဆငရာ အျခားအခေၾကးေငြမား သတမတေကာကခႏငသညအျပင ၾကားခနယေျမတြင အမာခထနးသမးေရးနယေျမမား ထခကမႈမရေစဘ ေဒသချပညသ အစအဖြ႔ပင သစေတာလပငနး၊ ေဒသခ အေျချပ ခရးသြားလပငနးႏင ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာအား စညးကမးခကမားသတမတ၍ ခြငျပေပးႏငသညဟ ျပဌာနးထားသည (ပဒမခြ ၁၃ စ-ဆ) သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြငး သဘာဝအေျခခခရးသြားလပငနးႏင စပဆငေသာ လပငနးရပမားအတြက ပဂၢလတစဥးဥး သ႔မဟတ စးပြားေရးအဖြ႕အစညးတစခခက လပကငလေၾကာငး ေလာကထားလာျခငးက ခြငျပ ျခငး သ႔မဟတ ျငငးပယျခငးျပႏငသည (ပဒမခြ ၁၃ ဇ)။ အခနး(၆)တြငမ သတမတထားသည စညးကမးခကမားေအာက အမလကခြင လငစငမားက ထတေပးႏငသညဟ ျပဌာနးထားသည။

၃.၈.၂။ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမား ကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရးနညးဥပေဒမား

ဤ ၂ဝဝ၂ ခႏစ နညးဥပေဒမား68သည ၁၉၉၄ ခႏစ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမားကာကြယေရးႏင သဘာဝနယေျမမား ထနးသမးေရး ဥပေဒက အေကာငအထညေဖာရနအတြက လပထးလပနညး မေဘာငတစရပက ခမတေပးထားသည။ ဌာနအေနျဖင သပၸသဘာဝ ႀကးဝငးမားတြင ေအာကပါ တာဝနမား ႏင လပငနးေဆာငတာမားက လပေဆာငသငသညဟ ေဖာျပထားသည (ပဒမခြ ၂၃ က)။

68 MOECAF (2002). Rules Relating to the Protection of Wildlife and Conservation of Natural Areas. The Republic of Union of Myanmar, Ministry of Environmental Con-servation and Forestry

• ထငရားသည သကရသကမမား၊ ဘမရပသြငမားႏင မးစတမားရရာ ကနးေျမႏင ပငလယျပငဧရယာမားတြင သပၸနညးက သေတသနမား ျပလပျခငး။

• သဘာဝဆငကျဖစစဥမားက စဥဆကမျပတ ေလလာအကျဖတျခငး။

သဘာဝႀကးဝငး အမးအစားတြင သဘာဝအေျခခ ခရးသြားလပငနးမားႏင အကးမေဝျခငးမားအတြက သးစြရမည ေငြေၾကးပမာဏ အတအကကေဖာျပထားၿပး လကနာရမညတာဝနမားတြင “သဘာဝခရးသြားလပငနးက စမခကေရးဆြေဆာငရြကၿပး ဝငေငြတစစတ တစပငးက သဘာဝနယေျမဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ျပနလညရငးႏးသးစြျခငး”ဟ ျပဌာနးထားသည (ပဒမ ၂၃ ဆ)။ သဘာဝ ထနး သမးေရး နယေျမ တညေထာငျခငးေၾကာင ဆးကးသကေရာကမႈ ခစားရသမား၏ အခြငအေရးမားအား ကာကြယေပးရန ဥပေဒ (ပဒမ ၁၁)ႏင နညးဥပေဒမား (ပဒမ ၇-၁၁)တ႔၌ “သငေလာေသာ အခြငအေရးမား၊ အကးခစားခြငမားက ဝနႀကး၏ သေဘာတညခကျဖင စစဥေဆာငရြကေပးရမည”ဟ ျပဌာနးထားေသာလညး ၎တ႔သည တာဝနႏငဝတရားအရ ေဖာျပထားျခငးမးသာ ျဖစသည။

ထ႔အျပင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမအတြငး ၾကားခနယေျမမားသတမတ၍ နယေျမပငးျခား ထနးသမးေစာငေရာကရမညဟ ျပဌာနးထားသလ (ပဒမခြ ၂၂ က) “သဘာဝနယေျမ၏ အမာခထနးသမးေရးနယေျမက မထခကေစဘ ၾကားခနယေျမအတြငး ေဒသခ ျပညသတ႔၏ အကးစးပြားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးကအေျခခ၍ ထေရာကစြာ စမအပခပျခငး ေဆာငရြကရမညဟလညး ေဖာျပထားသည (ပဒမခြ ၂၅ င)။ ဥပေဒ၌တြငမ “သတမတတညေထာငမည သကဆငရာ နယေျမေဒသရ အမားျပညသတ႔၏ အခြငအေရး ထခကနစနာမႈ မားက သတမတသည နညးလမးမားႏငအည စစမးစစေဆးေရးႏင နယေျမသတမတ တညေထာငေရး လပငနးမားက ေဆာငရြကႏငရန ပဏာမစစစေဆးအဖြ႕က ဖြ႕စညး၍ တာဝနေပးရမည”ဟ ေဖာျပေပးထားသည (ပဒမခြ ၈ င)။ သ႔ေသာ လကရအခနအထ အဆပါအဖြ႕က ဖြ႕စညးထားျခငး မရေသးေၾကာငး သရသည။

ဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ နညးဥပေဒမားမၾကမး (၂ဝ၁၉ အတညျပရန)

ဤစာတမးအား ေရးသားခနတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ နညးဥပေဒ မားသည ေနာကဆးအႀကမ အႀကျပခကမား ရယဆ အဆင၌သာ ရေသးသည။ ၎ေဆြးေႏြးအႀကျပခကမားတြင “ေဒသခလထ” ၏ လကရအဓပၸါယ ဖြငဆခကအား “ဌာေန တငးရငးသား”ဟ ေျပာငးလေခၚဆရန အေလးေပးေဆြးေႏြးခၿပး ပတသကဆကႏြယသမား၊ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမမားမ အကးစးပြားခစားခြငရသမား၊ အေမြဆကချခငးဆငရာ အခြငအေရးမားႏင ဝငေငြစမခန႔ခြမႈ အစရသည စကားလးအေခၚအေဝၚမားအတြက အဆျပ အဓပၸာယဖြငဆခကမားကလညး ထညသြငးေဆြးေႏြးခသည။

၃.၉။ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယရနအတြက အဖြ႔အစညးပငးဆငရာ စစဥေဆာငရြကထားရမႈမား

ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငကာကြယေရးႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးအတြက အဖြ႔အစညးပငးဆငရာ စစဥေဆာင ရြကထားရမႈမားအား လကတေလာႏစမား၌ မြမးမျပငဆငလကရၿပး ပ (၁)တြင ေဖာျပထားသညအတငး လကရအခနတြင တညရေန သညဟ ယၾကညရသည။

ပတဝနးကငႏင ဇဝမးစမးကြမား ကာကြယေရးအတြက အဓကတာဝနရေသာ ဝနႀကးဌာနမာ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနး သမးေရး ဝနႀကးဌာနျဖစသည။ ဒသမၼတ (၁) သည နာယကျဖစၿပး ပတဝနးကင ဆငရာ မဝါဒမား၏ နညးဗဟာလားရာက ဆးျဖတ ေပးသည အမးသားအဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတမားကသ႔ေသာ ဌာနအခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကေနသည အျခားအဆငျမင ေကာမတမားလညးရသည။ အဆပါေကာမတမားသည ပတဝနးကင မဝါဒမားအတြက နညးဗဟာလမးညႊနမႈမား ခမတေပးသည။ အဆပါေကာမတမားႏင စပလဥး၍ရယႏငသည သတငးအခကအလကမားမာ ရားပါးၿပး အမားအားျဖင ၎အစညးအေဝးမားက တငျပသညအစးရပင မဒယာမား သ႔မဟတ သမၼတ႐းဝကဆဒ (www.president-office.gov.mm)

http://www.president-office.gov.mm/


52 53

တ႔မသာ ရယႏငသည။

ေကာမတမားအားလးသည အစးရမဖြ႔စညးထားျခငးျဖစသျဖင ပဂၢလကက႑ ကယစားလယမား တက႐ကပါဝငပတသကမႈ မရၾကေပ။ သ႔ေသာ တစခါတစရ၌ ေကာမတအဖြ႕ဝငမားမ တကေရာကသည ပတသက ဆကႏြယသမား အားလးပါဝငသည အလပရအစညးအေဝး မား၌ ပဂၢလကကယစားလယမား ပါဝငႏငသလ ထကသ႔အစညးအေဝးမားက ပဂၢလကမစစဥၿပး အစးရေကာမတအဖြ႔ဝငမားက တက ေရာကေပးပါရန ဖတၾကားႏငသည။

ပ (၁)။ ျမနမာႏငငရ ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယရနအတြက အဖြ႔အစညးပငးဆငရာ စစဥေဆာငရြကထားရမႈမား

အမးသားအဆင ပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင

ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC1)

တငးေဒသႀကး/ျပညနယအဆင သဘာဝ

ပတဝနးကင ႀကးၾကပေရးလပငနးေကာမတ

အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြ

ထနးသမးေရးေကာမတ

သဘာဝသယဇာတ၊ ဇဝမးစမးကြႏင ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား ထနးသမးေရးဆငရာ လပငနးေကာမတ

ရာသဥတေျပာငးလမႈေလာခေရးႏင လကေလာညေထြျဖစေစေရးလပငနးေကာမတ

မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမားႏင စခနစညႊနးဆငရာ လပငနးေကာမတ

အစမးေရာင စးပြားေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဆငရာ လပငနးေကာမတ

စကမႈစမကနးမား၊ ၿမ႕ျပႏင ရပရြာမား၏ ပတဝနးကငႏင စြန႔ပစပစၥညး စမအပခပမႈဆငရာ လပငနးေကာမတ

ျပညေထာငစ ဝနႀကး႐း

ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဥးစးဌာန

အပပငးေဒသ စမးလနးစျပညေရး ဥးစးဌာန

သစေတာဥးစးဌာန

ျမနမာသစလပငနး

ေျမတငးဥးစးဌာန

သတတြငးဥးစးဌာန

သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦန ထနးသမးေရးဌာန

သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား

ပတဝနးကငထနးသမးေရးဆငရာ လ႔စြမးအားအရငးအျမစ ဖြ႔ၿဖး တးတကေရး၊ ပညာေပးေရးႏင အသပညာျပန႔ပြားေရးလပငနးေကာမတ

သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန

(MONREC2)

မတစ ၁။ ၂ဝ၁၁ ခႏစတငေအာင ဤအဖြ႔အစညးအား အမးသားသဘာဝပတဝနးကငေရးရာ ေကာမရင (NCEA) ဟ ေခၚတြငခသည။ ထ႔ေနာက အမးသား သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)ဟ ေျပာငးလေခၚတြငခၿပး ၂ဝ၁၆ ခႏစ ဇြနလ၌မ အမးသား အဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC) ဟ ေျပာငးလသတမတခသည။ မတစ ၂။ ၂ဝ၁၁ ခႏစ၌ သစေတာဝနႀကးဌာနအား ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာနဟ ေျပာငးလဖြ႕စညးခၿပး ၂ဝ၁၆ ခႏစတြငမ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာနဟ ေျပာငးလသတမတချခငးျဖစသည။

၃.၉.၁ ။ သယဇာတနင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန (MONREC)

၂ဝ၁၁ ခႏစႏင ၂ဝ၁၆ ခႏစအတြငး ဤဝနႀကးဌာနက သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာနဟ ေခၚတြငခၿပး ၂ဝ၁၁ ခႏစတြင သစေတာဝနႀကးဌာနမ ဖြ႔စညးချခငးျဖစသည။ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန(MON-REC) သည ပတဝနးကငကာကြယေရးႏင ဇဝမးစ မးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ အေၾကာငးအရာမားက အဓကထားလပေဆာငသည။

• တနဖးရေသာ သစေတာသယဇာတမား ေရရညအသးျပႏငေရးဆငရာ မဝါဒအရ သစေတာဥးစးဌာနသည ဇဝမးစမးကြမားအားကာကြယရနႏင သစထတလပေရးတ႔အတြက တာဝနရသည။ ၎ဌာနသည သစေတာဆငရာ စးပြားေရးလပငနး ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန လပေဆာငေပးၿပး ျပညသတ႔၏ အေျခခလအပခကမားျဖစေသာ သစ၊ ထငး၊ ဝါးႏင သစေတာထြကပစၥညးမားအား ထတယသးစြရာတြင သဘာဝပတဝနးကငအား ဆးကးသကေရာကမႈမျဖစေစသည အေလအကငမားျဖင ေဆာငရြကႏငရန ႀကးၾကပေပးသည။သစေတာဥးစးဌာနေအာကရ သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးဌာနသည ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယ ျခငးအတြက တာဝနရၿပး ဇဝမးစမးကြဆငရာ ညလာခ၏ စညးမဥးမားအတငး ျမနမာႏငငမ လကနာကငသးႏငရန တာဝနရသည အဓကအဖြ႔အစညးျဖစၿပး ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP)ကလညး ေထာကပေပးထားသည။ ျမနမာႏငငရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား (လနပအဏၰဝါ အမးသားဥယာဥအပါအဝင)အတြက စမခန႔ခြမႈ အစအစဥ မားက ေရးဆြလကရသည။

• ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဥးစးဌာနသည ျမနမာအမးသား ပတဝနးကငဆငရာမဝါဒ၊ နညးဗဟာ၊ မေဘာင၊ အစအစဥမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာရနႏင အမးသားေရရညဖြ႕ၿဖးေရး လပငနးစဥတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အေၾကာငးအရာမားအား ထညသြငးေဆာငရြကရနလညး တာဝနရသည။ ထ႔အျပင သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားအား ထနးသမးေစာငေရာက ေရးႏင ေရရညအသးျပႏငေရးအတြက စမခန႔ခြရန တာဝနရသလ ေရ၊ ေလႏင ေျမညစညမးမႈမားအား ထနးခပျခငးအျပင ေရရည တညတေသာ သဘာဝပတဝနးကငျဖစေစရန ပပးေပးရနလညး တာဝနရသည။ အျခားအစးရအဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖကလ႔အဖြ႕အစညးမား၊ ပဂၢလကက႑မားႏင သဘာဝပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈလပေဆာငသည ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးလပကငရာတြင အဓကဆခကအျဖစ ေဆာငရြကေပးသည။ ထ႔အျပင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဥးစးဌာနသည ကလသမဂၢ၏ ရာသဥတေျပာငးလျခငးဆငရာမေဘာင ညလာခပါ စညးမဥးမားအတငး ျမနမာႏငငမ လကနာကငသးႏငရန အဓကထားေဆာငရြကေပးသည အဖြ႔အစညးလညး ျဖစသည။ ထ႔အျပင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥ၊ ပတဝနးကင ထခကမႈဆငရာ ဆနးစစျခငး/ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား (EIA/EMP)က သးသပအကျဖတရနႏင ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတမား (ECCs)က ထတေပးရနအတြကလညး တာဝနရသည အစးရဌာနျဖစသည။

• အပပငးေဒသ စမးလနးစျပညေရးဥးစးဌာန (DZGD) သည ျမနမာႏငငအလယပငးရ အပပငးေဒသ စမးလနးစျပညေရးလပငနးက အေကာငထညေဖာရနအတြက တာဝနရသည။ ထ႔အျပင ကလသမဂၢ၏ သကႏာရမားျဖစထြနးျခငး တားဆးေရးညလာခ (UNCCD)၏ စညးမဥးမားအတငး ျမနမာႏငငမ လကနာကငသးႏငရန တာဝနရသည အဖြ႔အစညးလညး ျဖစသည။

• သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန (MONREC) ေအာကရ အျခားဌာနမားမာ ေျမတငးဥးစးဌာန (တစ ႏငငလး၏ ေျမမကႏာသြငျပင ေျမပမားျပစေရးဆြရန တာဝနရသညဌာန)၊ ျမနမာသစလပငနး (စးပြားျဖစသစထတလပမႈႏင ပတသက၍ တာဝနယရသညဌာန)ႏင သတတြငးလပငနးက႑တြင ရငးႏးျမႇပႏမႈမား မားျပားလာေစေရးက အားေပးရနႏင သတတြငးလပငနး လၿခမႈရေစရနအတြက စစေဆးျခငး၊ ႀကးၾကပကြပကျခငးႏင သတတြငးလပငနးဆငရာ ဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားအားလကနာေစရန ထနးကြပျခငးတ႔က တာဝနယရသည သတတြငးဥးစးဌာန တ႔ျဖစသည။ သတတြငးလပငနး၊ ျမနမာေကာက မကရတနာ ေရာငးဝယေရးလပငနးႏင ျမနမာပလထတလပေရးႏင ေရာငးဝယေရးလပငနးတ႔သညလညး သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနေအာကတြင ရသည။


54 55

ပတဝနးကငထနးသမးေရး၊ စမခန႔ခြေရးႏင သဘာဝသယဇာတမားႏင ဇဝမးစမးကြမားအား အသးျပျခငးႏငပတသက၍ တာဝနရသည ဟ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏငလပငနးစမခက (NBSAP) မ သတမတထားေသာ အျခားဝနႀကးဌာနမားမာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။

• စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၊ ငါးလပငနးဥးစးဌာန အပါအဝင (ေအာကတြင ၾကညပါ)

• ပညာေရးဝနႀကးဌာန

• စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန

• ကနးမာေရးႏင အားကစား ဝနႀကးဌာန

၃.၉.၂။ ငါးလပငနးဥးစးဌာန

ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန လကေအာကတြငရၿပး ငါးအရငးအျမစမား၊ ငါးထတကန၊ ေရေနသကရမားႏင မးသနးရန အႏရာယရေသာ ေရေနမးစတမားအတြက တာဝနယေဆာငရြကရသည ဌာနျဖစသည။ ငါးလပငနးဥးစး ဌာနသည ေရငနငါးလပငနး ဥပေဒပဒမ (၂၃) အရ နယပယဆငရာ တားျမစခကမား ခမတႏငသည။ “ညႊနၾကားေရးမးခပသည ငါး လပငနးမား စနစတက လပကငေဆာငရြကၾကေစရနအတြက လညးေကာငး၊ ငါးမးျပနးတးမႈ ကာကြယရနအတြကလညးေကာငး၊ ငါးလပငနးႏငပတသကေသာ စညးကမးခကမား၊ ကန႔သတခကမား၊ အမန႔ေၾကာျငာစာမား၊ ညႊနၾကားခကမားက ထတျပနႏငသည” ဟ ျပဌာနးထားသည။

ထပဒမတြင ေဖာျပထားသည တာဝနမားသည ကယျပန႔ေသာလညး ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက ရညညႊနးထားျခငးမး မဟတဘ ငါးလပငနးကသာ အဓကရညရြယ၍ ေဖာျပထားျခငးမး ျဖစသည။ ငါးလပငနးအား အဆပါဥပေဒ၏ ပဒမ (၂ ဇ) တြင အဓပၸာယဖြငဆထားၿပး “ငါးလပငနးဆသညမာ ငါးႏငပတသကေသာ လပငနးမားက စနစတက စမခန႔ခြရန၊ စးပြားျဖစ လပကငရန၊ မးထနးသမးရန၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေစရန ေဆာငရြကျခငးတ႔က ဆသည။ ယငးစကားရပတြင ငါးဖမးျခငး၊ ေမြးျမျခငး၊ စးစမးရာေဖြျခငး၊ သေတသနျပျခငး၊ မးစကထညေပးျခငး၊ ျပန႔ပြားေစျခငး၊ ျပျပငမြမးမျခငး၊ သယယ ပ႔ေဆာငျခငး၊ သေလာငျခငး၊ ေရာငးချခငး စသည လပငနးမားလညး ပါဝငသည”ဟ ျပဌာနးထားသည။ အမန႔ေၾကာျငာစာမားမတစဆင ေဒသဆငရာကာကြယမႈမားက လပေဆာငရနႏင လနပအဏၰဝါ အမးသားဥယာဥ၏ ၾကားခနယေျမ (၂) မငအတြငး ငါးဖမးျခငးက တားျမစရနအတြက ဤဥပေဒပါ ပဒမအား အသးျပထား သည။

ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည ကမး႐းတနးတြင ငါးဖမးလပငနးမား အလြနအကြ လပကငျခငးက တားဆးရန စတငတညေထာငခသည ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာမား (LMMAs)အား ႀကးၾကပရန တာဝနရၿပး ပငလယျပငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား တကၾကြစြာ ကညေထာကပေပးခသညအျပင FFI အဖြ႕ႏင ပးေပါငး၍ ၿမတကြနးစရ ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာ (LMMAs) အသစမား သတမတရနအတြက လပေဆာငေပးခသည။ သ႔ေသာ ငါးလပငနးဥးစးဌာနတြင သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမမားအား စမခန႔ခြရနအတြက အေတြ႕အႀကမား မရေပ။ ႏငငတကာ အေလအကငေကာငးမားအရ ႀကးမားကယျပန႔ သည အရငးအျမစဖြ႕ၿဖးေရးဝနႀကးဌာနအတြငး ပတဝနးကင ထနးသမးေရး အဖြ႕ငယ တစခထားရျခငးမးက အႀကမျပလေပ။

၃.၉.၃။ အဖြ႕အစညးပငးဆငရာ ကန႔သတခကမားႏင တငးမာမႈမား

သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန(MONREC) မ တာဝနယထားသည လပပငခြင နယပယသည ကယျပန႔ၿပး အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြင တာဝနမားသည တစခႏင တစခဆန႔ကငေနႏငသည။ ထေၾကာင က႑အသးသးရ တာဝနအမးမးက ဝနႀကးဌာနအတြငး ဟနခကညည လပေဆာငသညအခါ တငးမာမႈမား ျဖစေပၚလာႏငသည။ အထးသျဖင သစေတာဥးစးဌာနသည

ျမနမာသစေတာ သယဇာတမားက စးပြားေရးအရ အလြနအကြၽအျမတထတ လပကငေနမႈႏင ေဒသခမားအတြက သစေတာမား၏ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင စားဝတေနေရးအရ တနဖးရမႈၾကား ညညြတမတေအာင လပေဆာငေပးရမည။ ဤသ႔ပင ပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင သတတြငးလပငနး ရညမနးခကမားၾကား၌ တငးမာမႈမား ရေနသည။

ထနညးတ ငါးလပငနးဥးစးဌာနတြငလညး အခကအခတငးမာမႈမားရေနသည။ ငါးလပငနးဥးစးဌာန၏ တာဝနမားမာ စးပြားျဖစ ငါးထတ လပေရးလပငနးမား အလြနအကြလပကငမႈအား ႀကးၾကပရမညျဖစသလ ေဒသခမား စမအပခပသည အဏၰဝါေရျပင ဧရယာမား (LM-MAs)အားလညး သတမတတညေထာငေပးရမည ျဖစသည။ အဆပါလပငနးစဥႏစခအား ဥးစးဌာနမ ယဥတြလပကငရန မျဖစႏငဟ မဆလေသာလညး တာဝနမားအား ရငးရငးလငးလငးခြေဝေပးရန လအပၿပး ဖြ႔စညးပအဆငအသးသးရ လကေတြ႕(သ႔မဟတ) ထငျမင ယဆသည အခြငအာဏာမားမ သတျပကာကြယရမည။ ငါးလပငနးဥးစးဌာနသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအား စမခန႔ခြဖး သည အေတြ႕အႀကမားမရေသာလညး ေဒသခမားစမအပခပသည အဏၰဝါေရျပငဧရယာမား (LMMAs) အား တာဝနယလပကငေန ရသည။

သစေတာဥးစးဌာန၏ လကေအာကတြငရေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးဌာနသည သဘာဝထနးသမး ေရးနယေျမမားက ကယပငအပခပလပပငခြငရၿပး စမခန႔ခြသည အေတြ႕အႀက အမားအျပားရေသာလညး ပငလယျပငရ သဘာဝ ထနးသမးေရး နယေျမမားႏငပတသကလင အေတြ႕အႀကနညးပါးသည။ သ႔ေသာလညး လနပအဏၰဝါ အမးသားဥယာဥသည ၄ငး၏ စရငလပပငခြငေအာက ကေရာကေနသည။

၂ဝဝ၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒအရ တငးႏငျပညနယ အပခပမႈဆငရာ ဖြ႕စညးမႈပစမားတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေစၿပး ျပညနယ ႏင ေဒသတြငးအစးရတ႔အား အေသးစားႏင လကလပလကစား သတတြငးလပငနး လငစငမားက ခြေဝေပးျခငးသည အယအဆအားျဖင ခငလအားေကာငးေသာလညး လကေတြ႕၌ဗဟအစးရႏင ေဒသအစးရတ႔ၾကား မဝါဒ (အေလအကင) မတညမႈမား ရေနႏငသလ အထးသျဖင ေဒသတြငး/ျပညတြငးအဆငတြင လပကငႏငမႈစြမးရည မလေလာကျခငးမားလညး ရေနႏငသည။ အမးသားအဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC)အေနျဖင ျပညနယႏငတငး သဘာဝပတဝနးကင ႀကးၾကပမႈ လပငနးေကာမတ၏ အေထာကအပျဖင ၎အခတအဆကမမမႈမားအား ကာကြယေပးႏငမညဟ ေမာလငရေသာလညး လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာတြင ေအာငျမငရနခကခသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင စမခန႔ခြမႈမားသည အထကမ ေအာကသ႔သြားေသာ အာဏာစနစျဖင လပေဆာငေနဆျဖစၿပး ဝနႀကးမား အေနျဖင အပခပေရးပငးဆငရာ ယႏရားက ထနးခပႏငမႈ နညးပါးေနၿပး အမးသားအစးရမ တစဆငေအာကသ႔ အာဏာခြေဝေပးျခငး၏ အကးထေရာကမႈမာ အကန႔အသတ ရေနေသးသည။69

၃.၉.၄။ အမးသားအဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC)

အမးသားအဆင ပတဝနးကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာဗဟေကာမတ (NECCCCC) သည ၁၉၉ဝ ခႏစတြင တညေထာငခသည အမးသားသဘာဝပတဝနးကငေရးရာေကာမရင (NCEA)၏ ေနာကဆးအဖြ႕အစညး ပသ႑ာနအသစျဖစသည။ မရငးတာဝနမာ အစးရအား သဘာဝပတဝနးကငမဝါဒမားႏင ပတသက၍ အႀကေပးရနျဖစၿပး ပတဝနးကငေရးရာမားက ညႇႏႈငး လပေဆာငေပးရနႏင သဘာဝပတဝနးကငအတြက အျပသေဘာေဆာငသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားအား ျမႇငတင ေပးရန ျဖစသည။ အဆပါေကာမရင(NCEA)က ၂ဝ၁၁ ခႏစတြင အမးသားသဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးေကာမတ (NECC)အျဖစ အသအမတျပထားခၿပး ရာသဥတေျပာငးလမႈႏင ဆကစပေနေသာျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးေပးမည အမးသားအဆင လပ ေဆာငခကမားအား လမးညႊနေပးႏငရန တာဝနေပးခခရသည။ ပတဝနးကငထနးသမးေရးေစာငေရာကေရးႏင ပတသက၍လညး ႏငငတကာႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးမား ျမႇငတငေပးရနလညး တာဝနရသည။ ၂ဝ၁၆ ခႏစ၊ ဇြနလတြငမ အမးသားအဆင ပတဝနး ကငထနးသမးေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC) အျဖစ ေျပာငးလသတမတဖြ႕စညးခသည။ ၎ေကာမတ သည အစးရအဖြ႔သ႔ အစရငခစာမားက အလဥးသငသလ တငသြငးသည။

69 Nixon, H. et al. (2013). State and Region Governments in Myanmar. MDRI-CESD and The Asia Foundation

https://asiafoundation.org/resources/pdfs/StateandRegionGovernmentsinMyanmarCESDTAF.PDF


56 57

ေကာမတ၏ ရညရြယခကမာ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရးတ႔အား လပငနးက႑အသးသးတြင ဟနခကညည အေကာငအထညေဖာႏငရန ျဖစသည။ ေကာမတအားတငးျပည၏ ဒတယသမၼတ (၁)(ဥးျမငေဆြ)က နာယကအျဖစ ႀကးၾကပကြပကၿပး သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနဝနႀကးက ဥက႒အျဖစ ေဆာငရြကေပးလကရသည။ ေကာမတဖြ႕စညးပ တြင အျခားဝနႀကးဌာနမားမ ဒ-ဝနႀကးမား (ျပညထေရး၊ ႏငငျခားေရး၊ ကနးမာေရးႏင စြမးအငစသည ဝနႀကးဌာနမား)ႏင ဆကစပေန ေသာ ဌာနမားမ ညႊနၾကားေရးမႈးခပမားလညး ပါဝငသည။ ၂ဝ၁၇ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလမစတင၍ အမးသားအဆင ပတဝနးကင ထနးသမး ေရးႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ(NECCCCC)၏ တာဝနမားအား ပ (၁)တြင ေဖာျပထားသည လပငနးေကာမတ (၆) ခမ ကညေထာကပေပးမညျဖစသည။ ေကာမတ၏လပငနးမားသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားရ သဘာဝပတဝနးကင ႀကးၾကပ ေရးလပငနးေကာမတ၏ အေထာကအပျဖင တငးေဒသအဆငႏင ျပညနယအဆင (ခ႐ငႏင ၿမ႕နယအဆငလညး ပါဝင)အထ ျဖန႔ ကကထားသည။

အမးသားအဆင ပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင ရာသဥတ ေျပာငးလမႈဆငရာ ဗဟေကာမတ (NECCCCC) သည ၎၏ ေျခာကႀကမ ေျမာက အစညးအေဝးအား ၂ဝ၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ကငးပခသည။ အခမးအနားသ႔ တကေရာကလာသည ဒတယသမၼတမ သဘာဝပတဝနးကငအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးသည ႏငငေတာ၏ အဓကဥးစားေပးတာဝနျဖစသညဟ အေလးေပး ေျပာၾကားခ သည။ ထ႔ေၾကာင အစးရသည သဘာဝပတဝနးကငအားထနးသမးရနႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈအား တကဖကႏငရနအတြက လပငနး က႑အလကဆငရာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒ၊ ဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားအား အားေကာငးလာေစရန အေလးေပး ေဆာငရြကလကရသည။

၃.၉.၅။ အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြ ထနးသမးေရး ေကာမတ (NBCC)

အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြ ထနးသမးေရးေကာမတ (NBCC) က ၂ဝ၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလတြင ဖြ႕စညးခၿပး သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာန (MONREC)၏ ဝနႀကးမ ဥက႒အျဖစ ေဆာငရြကေပးလကရသည။ အမးသားအဆင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးေကာမတ (NBCC) သည ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏငလပငနးစမခက(NBSAP) (၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ) အား အေကာငအထညေဖာရန တာဝနရသည။ ဌာနအသးသးမ ပးေပါငးပါဝငလပကငလကရသည ဤေကာမတ၌ ေအာကတြငေဖာျပထားသည ဝနႀကးဌာနအသးသးရ ဌာနအမားအျပားမ ပါဝငေဆာငရြကလကရသည။ သဘာဝသယဇာတ ထနးသမး ေရးက လပေဆာငလကရသည ဝနႀကးဌာနမားၾကား ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးရနႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ဤေကာမတတြင တာဝနရသလ ဇဝမးစမးကြမားႏင ဆကစပေနေသာ မဝါဒမားႏင အေလအကငမားဆငရာ လမးညႊနမႈမားကလညး ခမတေပးရနတာဝနရသည။

၃.၉.၆။ ႏငငအဆင ပငလယကမး႐းတနးသယဇာတ စမအပခပလပကငမႈ ဗဟေကာမတ (NCCAMNRCA)

၂ဝ၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ၌ ဖြ႔စညးခသည ဤေကာမတက ဒတယသမၼတ (၁) ဥးျမငေဆြမ ဥက႒အျဖစ ေဆာငရြကေပးလကရၿပး သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနမ ဝနႀကးမားႏင တနသၤာရတငး အပါအဝင ကမး႐းတနးတငးေဒသႀကးမားရ ဝနႀကး (၆) ဥး၊ ႏငငအဆင ဝနႀကးဌာနမားရ အၿမတနးအတြငးဝန(၇) ဥးႏင ေရတပမ ကယစားလယတစဥးတ႔ျဖင ဖြ႕စညးထား သည။ သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနရ အၿမတမးအတြငးဝနမ အတြငးဝနအျဖစ ေဆာငရြကေပးၿပး သစေတာဥးစးဌာနမ အတြငးေရးမး႐းအျဖစ ေဆာငရြကေပးသည။

ႏငငအဆင ပငလယကမး႐းတနး သယဇာတစမအပခပလပကငမႈ ဗဟေကာမတ၏ရညရြယခကႏင လပငနးတာဝနမားမာ ေအာကပါ အတငး ျဖစသည။

၁။ အမးသားကမး႐းတနး သယဇာတအရငးအျမစမားဆငရာ မဝါဒ၊ ဥပေဒႏင ဖြ႔စညးမႈမေဘာငမား ဖြ႕ၿဖးလာေစေရးအတြက အဓက အခနးက႑မ ပါဝငေဆာငရြကရန။

၂။ ႏငင၏ ကမး႐းတနးသယဇာတ စမခန႔ခြမႈအတြက သတငးအခကအလကေကာကယျခငးႏင သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈ စနစက အေကာငအထညေဖာႏငရန သကဆငရာအစးရ အဖြ႔အစညးမားအား အားေပးေထာကပရန။

၃။ ေပါငးစပဖြ႕စညးထားေသာ ႏငငအဆင ကမး႐းတနးသယဇာတ စမခန႔ခြမႈအစအစဥ ဖြ႔ၿဖးလာေစရနအတြက ဥးစးလပကငရန။ ဆကလက၍ ၄ငးႏငငအဆင အစအစဥအေပၚ အေျခခထားသည ျပညနယႏငတငးေဒသအဆင ကမး႐းတနးသယဇာတ စမခန႔ခြမႈ လပငနးေဆာငတာမားက စစဥေရးဆြရန။

၄။ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယႏငတငးရ အစးရအဖြ႔အစညးမားၾကား ရရငးစြ ကမး႐းတနးႏင ပငလယျပငရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမစနစမားအား ပမအားေကာငးလာေစရန ညႇႏႈငးေဆာငရြကေပးရနႏင ႏငငတြငးရ သကဆငရာ ကမး႐းတနးႏငပငလယျပင ေဂဟစနစမားက ကယစားျပသည သဘာဝထနးသမးေရး စနစမားအားတးခ႕ရန။

၅။ နယစပျဖတေကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားမတစဆင ကမး႐းတနးေဒသႏင ပငလယျပငဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးႏင သေတသနႏင နညးပညာဖလယေရးတ႔က လပေဆာငရနအတြက အမနးခငးႏငငမားႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးမႈ မားျပားလာေစရန။

၆။ ကမာၻ႕ကလသမဂၢ၏ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခ၊ ကလသမဂၢ၏ ရာသဥတေျပာငးလမႈ ညလာခ၊ ကလသမဂၢ ၂၁ ရာစ အစ အစဥတ႔ကသ႔ေသာ ႏငငတကာဆငရာ ကတကဝတမားအား အေကာငအထည ေဖာရာတြင ထေရာကမႈရသည သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးႏင ကမး႐းတနးႏင ပငလယျပငရ ေဂဟစနစမား စမခန႔ခြေရး ျဖစေပၚလာေစရနအတြက ပတသကဆကႏြယသ မားၾကား ညႇႏႈငးေပးရန။

၇။ ကမး႐းတနးသေတသနစငတာမား တညေထာငေပးျခငးႏင ကမး႐းတနးေဒသရ အရငးအျမစမား စမခန႔ခြေရးက႑တ႔တြင လသား အရငးအျမစမား ဖြ႕ၿဖးေစရနအတြက ႀကးၾကပေပးရန။

၈။ တရားမဝင ငါးဖမးျခငး၊ ႏငငျခား ေရယာဥမားကးေကာ ဝငေရာကလာျခငး၊ တားျမစထားေသာ ငါးဖမးနညးမားအား အသးျပျခငးႏင ျမနမာႏငင၏ ကမး႐းတနးပငလယျပငဧရယာအတြငးသ႔ ညစညမးေစသည စြန႔ပစပစၥညးမားက ထတလႊတျခငးမားက ကာကြယရန အတြကေဒသခမားႏင ပဂၢလကက႑မ ကယကယျပန႔ျပန႔ ပးေပါငးပါဝင လပေဆာငလာေစေရးအတြက အစအစဥမား ကငးပရန။

၉။ ျပညနယႏငတငးေဒသအဆငမားတြင ကမး႐းတနးစမခန႔ခြမႈေကာမတမား ဖြ႔စညးရနႏင ႏငငအဆငေကာမတ၏ လပေဆာငခက မား တးတကလာေစေရးအတြက လပငနးအဖြ႔မား သငေတာသလ ထပမဖြ႔စညးရန။

၁ဝ။ ေရရညတညတေသာ ကမး႐းတနးႏငပငလယျပငဧရယာမား ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက လအပသညနညးပညာႏင သယယပ႔ေဆာင ေရး အေထာကအပမားရရရန ႏငငတကာရ ပတဝနးကငထနးသမးေရး လထအေျချပအဖြ႔မားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက တးျမငလပေဆာငရန။

ဤေကာမတ၏ စတတအႀကမ အစညးအေဝးက ၂ဝ၁၈ ခႏစ ေမလတြင ကငးပခၿပး ကမး႐းတနး ေဒသမားရ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးအားလး သည ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကျခငးဆငရာ ရရငးစြမဝါဒႏင ဥပေဒမေဘာငမားက ေလးစားလကနာေစရနႏင ကမး႐း တနးေဒသအားလးရ စမကနးမားအတြက ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး ေဆာငရြကရနလအပေၾကာငး အေလးေပးေဆြးေႏြးခၾက သည။ အစညးအေဝးသ႔ တကေရာကလာသမားမ ကမး႐းတနးေဒသမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငး၊ သေတသန၊ တရားမဝင ငါးဖမးျခငး၊ ဒေရေတာမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငး အပါအဝင ယခငအစညးအေဝးမား၌ အေကာငအထညေဖာရန ဆးျဖတခ သည ကစၥရပမားအား မညသ႔မညပ ေဆာငရြကလကရေၾကာငးလညး ေဆြးေႏြးခၾကသည။


58 59

၃.၁ဝ။ ျမနမာႏငငမ သေဘာတလကခထားသည ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ႏငငတကာ ကတကဝတမား

ျမနမာႏငငသည ဇဝမးစမးကြ ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင သကဆငသည ႏငငတကာႏင ေဒသတြငးရ ႏငငမား၏ သဘာဝပတဝနး ကငဆငရာ သေဘာတညမႈမား၊ စာခပမားႏင ညႇႏႈငးမႈအမားအျပားက လကမတေရးထးထားသည (ဇယား ၄ တြင ၾကညပါ)။ ထ အထတြင ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ကလသမဂၢမဝါဒေဘာင ညလာခ (UNFCCC)၊ ကလသမဂၢ၏ သကႏာရမား ျဖစထြနးျခငးက တားဆးေရးညလာခ (UNCCD)၊ CITES၊ ရမဆာကြနဗနးရငး ၊ ကမာၻ႕ယဥေကးမႈႏင သယဇာတအေမြအႏစမား ကာကြယေရး ညလာခ (WHC) ႏင စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအတြက အပငမးဗဇ အရငးအျမစမားဆငရာ ႏငငတကာသေဘာတညမႈ (ITPGR) တ႔လညး ပါဝငသည။ ညႇႏႈငးခကမားက အမားအားျဖင ႏငငတြငးရ အမးသားဥပေဒမဝါဒအတြငးသ႔ ကနဥးေပါငးစညးထညသြငး၍ ထမတစဆင ပဂၢလကက႑လပငနးမား လညပတျခငးအေပၚသ႔ အကးသကေရာကမႈမား ရလာေစရန ေဆာငရြကထားသည။ ဤစာတမး၌ အဆပါ ညႇႏႈငးထားရသည ညႇႏႈငးခကမားမ အေရးပါမႈအရဆး (၂) ခကက ေအာကတြင အေသးစတ ေဆြးေႏြးသြားမညျဖစသည။

၃.၁ဝ.၁။ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခ (CBD)

ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခသည ဇဝမးစမးကြမား ကာကြယေရးႏင သကဆငသည နယပယစအဖြ႔အစညးမားမ သေဘာတထား သည အဓကစာခပတစခ ျဖစသည။ ကလသမဂၢအဖြ႔ဝင ႏငငမားအားလး (အေမရကနႏငငမလြ၍) သည သေဘာတညခကအား အတညျပလကနာမညဟ ကတကဝတျပထားၾကသည။ အေမရကနႏငငသည သေဘာတညမႈ လကမတေရးထးခေသာလညး အတည ျပလကနာမညဟ ကတျပထားျခငး မရေပ။ ျမနမာႏငငသည ၁၉၉၂ ခႏစတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခ၌ လကမတေရးထးခၿပး ၁၉၉၄ မစတင၍ အတညျပလကနာခသည။

အဆပါ ညလာခ၏ အဓကရညမနးခက ၃ ခမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

၁) ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေစာငေရာကျခငး။

၂) ဇဝမးစမးကြမား၏ အစတအပငးမားအား ေရရညတညတေအာင အသးျပျခငး။

၃) မးဗဇအရငးအျမစမားမရရေသာ အကးအျမတမားအား မတညညြတစြာ ခြေဝျခငး။

အပဒ(၆)အရ ႏငငမားသည ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးျခငးႏင ေရရညတညတေအာင အသးျပႏငေရးအတြက အမးသားနညး ဗဟာမား၊ အစအစဥမားႏငလပငနးမားက စစဥေရးဆြရနလအပသလ သကဆငသည လပငနးက႑မားဆငရာ (သ႔မဟတ) ဆက ႏြယေနသည လပငနးက႑မားဆငရာ အစအစဥမား၊ လပငနးမားႏင မဝါဒမားတြင ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးျခငးႏင ေရရည အသးျပႏငေရးတ႔က ထညသြငးလပကငရနလညး လအပသည။ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ညလာခ၌ လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမားအားလးသည ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏငလပငနးစမခကမား (NBSAP) က ေရးဆြျပစရမညျဖစၿပး အခါအားေလာစြာ ေခတႏငအည မြမးမျပငဆငေပးရမညျဖစသည။

ျမနမာႏငငအစးရသည ၄ငး၏ ပထမဆး ႏငငအဆငဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏငလပငနးစမခက (NBSAP) က ၂ဝ၁၁ ခႏစတြင ခမတကငသးခၿပး ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ျပငဆငမြမးမထားသည ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP) (၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ) က ခမတခသည။70 အဆပါ စမခက၌ ျမနမာဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးသည ျမနမာႏငငတြင လကရျဖစေပၚေနေသာ ႏငငေရး၊စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပျပငေျပာငးလေရး စနေခၚမႈအသစမားက ထညသြငးစဥးစား၍ ဆကလကလပေဆာငႏငမည နညး ဗဟာေဘာငတစခအျဖစ ျဖညဆညးေပးသလ အခြငအလမးအသစမားက ထညသြငးစဥးစားရနႏင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာညလာခ၏ နညးဗဟာအစအစဥ(၂ဝ၁၁-၂ဝ၂ဝ)ပါ ရညမနးခကမားအျပင Aichi ဇဝမးစမးကြ ရညမနးခကမား (၂ဝ၁ဝ)ဟ ေခၚတြငေသာ ဆကစပေနသည ရညမနးခကအမးအစား (၂ဝ) တ႔ႏငကကညေအာင လပေဆာငႏငေရးအတြကလညး ကညေပးသည။71

70 For more information see The Convention on Biological Diversity (2018). National Biodiversity Strategies and Action Plans -Myanmar. UN Environmental. (Accessed 27-09-2018)

71 အထကပါ footnote ၇ဝ အား႐ႈ။

ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP) (၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ)သည ၿပးျပညစသည စာတမးတစချဖစၿပး အဓကေနရာမား အားလးအတြက လအပသည ရညမနးခကပနးတငမားက ယၾကညမႈအျပညႏင ခမတထားသည။ ႏငငအဆင ဇဝ မးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP)က အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကပါက ျမနမာႏငငမ ကတကဝတျပ ထားသည အျခားသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သေဘာတညမႈမားက ႀကတငအစျပ အေကာငအထညေဖာထားရာ ေရာကေၾကာငး လညး ေဖာျပေပးထားသည။ သ႔ေသာ NBSAP ၏ အပငး (၅.၂) တြင ေဖာျပထားသညအတငး ျမနမာႏငငတြင အဆပါ ရညမနးခကမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင အဓကေတြ႕ရရေသာ စနေခၚမႈမာ လပကငႏငမႈ စြမးရညႏင အရငးအျမစမား မလေလာကျခငးတ႔ျဖစသည။ အဆပါစာတမးတြင သကဆငရာႏငငအဆင ရညမနးခကပနးတငမားရ အေၾကာငးအရာ နယပယအမးမးတြင လအပေသာ စြမးရည အငအားမားက ေဖာျပထားသည။ နညးပညာဆငရာ လအပခကမားက အကျဖတမႈတစရပလပေဆာငရန တာဝနယထားၿပး စာတမးပါ ရညမနးခကမားက အေကာငအထညေဖာႏငရနအတြက လအပသည လပကငႏငမႈစြမးရညမား တးတကလာေစရန အစအစဥတစခက လညး ျပငဆငလကရသည။ လပကငႏငမႈစြမးရညျမႇငတငေပးျခငး အစအစဥတြင ပတသကဆကႏြယသမား အားလးျဖစသည ဗဟ အစးရ၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊ ေဒသအစးရႏင ေဒသခလထမား အားလးပါဝငႏငရန ရညရြယထားသည။

ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP)တြင ကာလၾကာရညစြာ ရငဆငေနရသည သဘာဝထနးသမး ေရးနယေျမမား၏ စမခန႔ခြမႈအတြက ရနပေငြမလေလာကျခငး ျပနာကလညး ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ျမနမာႏငငတြင သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမမားအတြက ေပးကမးထားေသာ ဘ႑ာေငြအရငးအျမစမားမာ နညးပါးလြနးၿပး ဘ႑ာေငြႏင လအငအား တးျမႇင ေပးရနလအပသည။ ၂ဝ၁၁ ခႏစမ ၂ဝ၁၅ ခႏစကာလအတြငး တစႏစလင ပမးမ ေဒၚလာ ၁.၉ သနးသာ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြက အသးျပထားရသည။ အဆပါနယေျမမားမ ကယပငရရေသာ ဝငေငြမာလညး ေျပာပေလာကသည ပမာဏမရေပ (၂ဝ၁၃-၂ဝ၁၄ ခႏစတြင အေမရကနေဒၚလာ ၁၇ဝဝဝ ေအာကသာ ရရသည)။ အကယ၍ သဘာဝအေျခခ ခရးသြားလပငနး မဝါဒႏင နညးဗဟာက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရာမ အပဝငေငြရရလာပါက အခ႕ေသာဝငေငြမားက သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ မားအား ေထာကပရနအတြက လာထားသငသည။

ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP)တြင ပဂၢလကက႑မားက ကယစားျပ ရညညႊနးထားျခငးမား ပါဝငသည။ ထသ႔ရညညႊနးရာတြင စးပြားေရးေခါငးေဆာငမား၊ ရငးႏးျမႇပႏသမားႏင အတပးေပါငး၍ ပတဝနးကငထနးသမးေရးလပ ေဆာငျခငးသည စးပြားေရးလပငနးမားအတြကလညး အကးရမညအျပင နားလညမႈတစခတညေဆာကရန ႀကးမားသည အခြငအလမး တစချဖစသညဟ ဆလထားသလ ပဂၢလကက႑လပငနးမား၏ စမခန႔ခြမႈတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ပမ ေကာငးမြနေသာနညးမားျဖင ေပါငးစညးထညသြငးသငသညဟ အသအမတျပျခငးမးလညး ပါဝငသည။ အကန႔ ၄ တြင စးပြားေရး လပငနးမားႏငပတသက၍ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခကတြင ပါဝငသညအခကမားက အေသးစတ ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာလညး ယေန႔အခနအထ အစးရ၏ ထလပငနးေဆာငရြကမႈမားမာ နညးပါးလက ရေနေသးသည။

ျမနမာႏငငတြင သဘာဝသယဇာတမားႏင ပါဝငပတသကေနသည ကမၸဏမား၊ အဆပါသယဇာတမားအေပၚ အားကးေနသည ကမၸဏ မား သ႔မဟတ သယဇာတရယႏငမႈႏင ပတသက၍ အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစႏငသည ကမၸဏမား ဥပမာအားျဖင စကပးေရး၊ ငါးလပငနး၊ သစေတာထတလပမႈ၊ ေရန သဘာဝဓာတေငြ႕ႏင သတတးေဖာျခငး၊ အေျခခအေဆာကအအမား ေဆာကလပျခငး အစရေသာလပငနးမား အေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကြနဗနးရငး၏ သေဘာတညမႈမားအေပၚ ၄ငးတ႔စးပြားေရးလပငနးမား၏ အကးသကေရာကမႈမားက ထညသြငးစဥးစားသငသလ သေဘာတညမႈ ကတကဝတမားက ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာ ဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP)မ ညႊနျပထားသညအတငး ျမနမာႏငငမ အေကာငအထညေဖာႏငေရးကလညး ထညသြငးစဥးစား သငသည။

https://www.cbd.int/nbsap/about/latest/default.shtml#mm


60 61

ဇယား ၄။ ျမနမာနငင၏သဘာဝပတဝနးကငႏငဆငေသာ သေဘာတညမႈမား၊ နငငအခငးခငး သေဘာတ စာခပမားႏင ညႇႏႈငးခကမား။

သေဘာတညမႈမား၊ ႏငငအခငးခငး သေဘာတညမႈစာခပမား၊ ညႇနႈငးခကမားလကမတထးသညေန႔၊

အတညျပသညေန႔၊ လကခသညေန႔

ေဒသတြငး

အေရ႕ေတာငအာရႏင အာရပစဖတေဒသအတြက အပငမားကာကြယျခငး သေဘာ တညခက

၁၉၅၉ ႏဝငဘာ ၄

သဘာဝပတဝနးကငႏင သဘာဝသယဇာတမား ထနးသမးေရးဆငရာ အာဆယသေဘာ တညမႈ

၁၉၉၇ ေအာကတဘာ ၁၆

နယစပျဖတေကာ ညစညမးမႈဆငရာ အာဆယသေဘာတညမႈ ၂ဝဝ၃ မတလ ၁၃

ႏငငတကာ

ရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ ကလသမဂၢမေဘာင ညလာခ ၁၉၉၄ ႏဝငဘာ ၂၅

ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကြနဗနးရငး ၁၉၉၄ ႏဝငဘာ ၂၅

အျပညျပညဆငရာ အပပငးေဒသ သစထတလပေရး သေဘာတညမႈ ၁၉၉၆ ဇနနဝါရ ၃၁

Vienna အဇနးလႊာ ကာကြယေရးညလာခ ၁၉၉၃ ႏဝငဘာ ၂၄

အဇနးလႊာပကစးေစေသာ ပစၥညးမားဆငရာ မြနထရရယပ႐တေကာ ၁၉၉၃ ႏဝငဘာ ၂၄

အဇနးလႊာပကစးေစေသာပစၥညးမားဆငရာ မြနထရရယ ပ႐တေကာဆငရာ လနဒန ျပင ဆငခက

၁၉၉၃ ႏဝငဘာ ၂၄

ကမာၻ႕ယဥေကးမႈႏင သယဇာတ အေမြအႏစမား ကာကြယေရးညလာခ ၁၉၉၄ ဧၿပ ၂၉

ကလသမဂၢ သကႏရမားျဖစထြနးျခငးက တားဆးေရးညလာခ ၁၉၉၇ ဇနနဝါရ ၂

မးသနးရနအႏရာယရေနေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမား ႏငငတကာ ကနသြယမႈဆငရာ ညလာခ

၁၉၉၇ ဇြနလ ၁၃

ဇဝလၿခေရးဆငရာ ကာတားဂးနားပ႐တေကာ ၂ဝဝ၁ ေမ ၁၁ ရက

စားနပရကၡာႏင စကပးေရးအတြက အပငမးဗဇ အရငးအျမစမားဆငရာ ႏငငတကာ သေဘာတညမႈစာခပ

၂ဝဝ၂ ဒဇငဘာ ၄

ရာသဥတေျပာငးလျခငး ကတ သေဘာတညခက ၂ဝဝ၃ ၾသဂတ ၁၃

ေအာဂနစ ညစညမးမႈမားဆငရာ စေတာဟမး ညလာခ ၂ဝဝ၄ ဧၿပ ၁၈

ႏငငတကာအရ တနဖးရသည ေရေပာငကမားေနထငရာ ကမးဥးေရတမပငး ေဘးမေတာ ညလာခ (ရမဆာ ညလာခ)

၂ဝဝ၅ မတလ ၁၇

မးဗဇ အရငးအျမစမား ရယျခငးႏင ဇဝမးစမးကြမားညလာခပါအခကမားက အသးခ၍

ထြကေပၚလာေသာ အကးအျမတက တရားမတစြာ ေဝမေရးဆငရာ နာဂယာ ပ႐တေကာ

၂ဝ၁၄ ဇနနဝါရ ၉

မရငး - ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာနင လပငနးစမခက ၂ဝ၁၅-၂ဝ၂ဝ

အကန႔ ၄။ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏငလပငနးစမခက (NBSAP)ပါ စးပြားေရးလပငနး မားႏငသကဆငသည အခကမား။

• ဇဝမးစမးကြမားအားကာကြယေပးမည ရငးႏးျမႇပႏမႈမားျဖစလာေစရန မကလးမားဖနတးေပးျခငးႏင မလအပသည သဘာဝပတဝနးကငဆးကးမားက ေလာနညးေစသည အမးသား ရငးႏးျမႇပႏမႈမေဘာငမားဖနတးေပးျခငး။ ထ႔အျပင ရငးႏးျမႇပႏမႈ အဆျပခကမားက သးသပခနတြင ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈ ေကာမရင၊ MONREC ႏင အျခားသငေတာသည အမးသား အဖြ႔အစညးႏင တစဆငခ အမးသားအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင သဘာဝပတဝနးကငတနဖးမားက အကးအျမတဆနးစစျခငးလပငနးတြင ထညသြငးေဆာငရြကသငသည။

• အေကြတာစညးမဥးမား၊ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး၊ ဇဝမးစမးကြမားအား တနဖးျဖတျခငးႏင သယဇာတ အရငးအႏးမားအား ေရတြကျခငး အစရသျဖင သဘာဝသယဇာတမားက ပ၍အကးရထေရာက၍ ညညြတမတစြာ သးစြႏငရနေထာကပေပးမည မဝါဒနညးလမးမားႏင ႏငငတကာစႏႈနးမားက အသးျပျခငး။

• ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားမ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးမားက ေရာငၾကဥရန သ႔မဟတ ေလာခႏငရနအတြက စးပြားေရးႏင ဇဝမးစ မးကြမားအား ထနးညႇျခငး အစအစဥကသ႔ေသာ နညးလမးမားက အသးျပျခငး။

• အႀကးစား သယဇာတထတယျခငးလပငနးမားႏင စြမးအငထတလပသည စမကနးမားအတြက ဇဝမးစမးကြမား လပငနးအစအစဥမားက ျပငဆငထားၿပးသားျဖစေစရန ဥပေဒလအပခက ခမတျပဌာနးျခငး။

• ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား လေလာကသည ကာကြယမႈမားျပလပေပးနငရန ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပငနးစဥမား၊ ပတဝနးကငဆငရာ အရညအေသြး (ထတလႊတမႈ) လမးညႊနခကမားအား ျပနလညသးသပစစစျခငး။

၃.၁ဝ.၂။ မးသနးရနအႏရာယရေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမား ႏငငတကာ ကနသြယမႈဆငရာ ကြနဗနးရငး (CITES)

မးသနးရနအႏရာယရေသာ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သစပငပနးမနမား ႏငငတကာ ကနသြယမႈဆငရာ ကြနဗနးရငး(CITES)သည မး သနးရနအႏရာယရေသာ အပငႏငတရစာၦနမားကကာကြယရန နယပယစမ သေဘာတထားသည ပငမစာခပတစချဖစသည။ ၎၏ ရညရြယခကမာ ႏငငတကာကနသြယမႈေၾကာင ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင အပငမားအေနျဖင ၄ငးတ႔ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကင၌ ၿခမးေျခာကခရမႈမား မရေစရန ျဖစသည။ ကာကြယမႈနညးမးစျဖင မးစတေပါငး ၃၅ဝဝဝ ေကာက ကာကြယေပးထားၿပး မးစတမားအား အရငပ႔ေရာငးချခငး၊ တရစာၦနအေသေကာင၏ ခႏၶာကယ အစတအပငးမားျဖစသည အေရခြႏင အေမြးမား၊ အ႐းမားက ေရာငးချခငး အစရသညတ႔မ ကာကြယေပးသည။ ညလာခတြင လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငမားအေနျဖင စမခနခြေရးတာဝနရသ တစဥး သ႔မဟတ တစဥးထကပေသာသမားက ခန႔အပထားရမညျဖစၿပး ညလာခမေဖာျပထားသည မးစတမား၏ သြငးကန၊ ထတကန၊ ျပန သြငးကန၊ ပငလယမတစဆင တငသြငးျခငးမားက ႀကးၾကပကြပကသည လငစငစနစအားအပခပရန အဆပါခန႔အပထားျခငးခရသည အရာရမားတြင တာဝနရသည။ ျမနမာႏငငသည ဤညလာခက ၁၉၉၉ ဇြနလတြင လကမတေရးထးချပး အဆပါႏစအကနပငးတြင သေဘာတညမႈသည တရားဝငျဖစသြားသည။

ဤညလာခပါ အခကမားသည ျမနမာႏငငအတြက အထးသငေလာသည။အေၾကာငးရငးမာ ျမနမာႏငငတြင မးသနးရနအႏရာယရ ေသာ မးစတမားအား ကနသြယျခငးသည ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေရးအတြက အႀကးမားဆးေသာ ၿခမးေျခာကမႈတစချဖစသညဟ ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP)တြင ေဖာျပထားသည။ ေစးကြကဝင ေတာ႐ငးတရစာၦန မးစတမားမာ အမနးခငးတငးျပညမားတြင မးသနးေပာကကြယသြားၿပ ျဖစေသာေၾကာင ျမနမာႏငငသည ေတာ႐ငးတရစာၦန ထတ ကနမားအတြက အရငးအျမစတစခ ျဖစလာခသည (အပငး ၂.၄ က ၾကညပါ)။


62 63

ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင အပငမားက တရားမဝငကနသြယျခငးအား ကငတြယေျဖရငးႏငမည နညးလမးမားအား ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြ ဆငရာ မဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက (NBSAP) (၂ဝ၁၅-၂ဝ၃ဝ)တြင ထညသြငးထားသည။ ၎နညးလမးမားတြင ေတာ႐ငးတရစာၦန တရားမဝင ကနသြယမႈမားဆငရာ စညးမဥးမားအရ အေရးယႏငရန တရားဥပေဒ စးမးေရးက တာဝနယထားသည အစးရအရာရမား၏ စြမးရညမားက ျမႇငတငေပးရနပါဝငၿပး အာဆယေတာ႐ငးတရစာၦန ဥပေဒေလးစားလကနာျခငး ကြနယကတြင ပါဝငျခငးသည စြမးရည ျမႇငတငေပးရာ ေရာကသညဟ ေဖာျပထားသည။ ထ႔အျပင တရားမဝင ေတာ႐ငးတရစာၦနကနသြယမႈအေပၚ ေဒသခမား မခအသက ေမြးရျခငးက ေလာခႏငရန အျခားအသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငေပးရမည အခကလညး ပါဝငသည။ ညလာခပါ အပဒ (၁၂) အရ သေဘာတညမႈ လကမတထးထားေသာ ႏငငမားသည အေကာငအထညေဖာလပေဆာငသည လပငနးေဆာငတာမား၏ အေၾကာငးအခကအလကမားပါဝငသည အစရငခစာက ႏစႏစတစႀကမ တငသြငးရမည ျဖစသည။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငကယစားျပ၍ သစေတာဥးစးဌာနေအာကရ သဘာဝပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးဌာနမ လကရအခနအထ အစရငခစာ ၂ ေစာငသာ တငသြငးခဖးသည။ ပထမတငသြငးခေသာ အစရငခစာသည ၂ဝဝ၅ ခႏစ (ထအစရငခစာသည ၂ဝဝ၃ ႏင ၂ဝဝ၄ ခႏစအတြကပါ အကးဝငသည)၌ တငသြငးချခငးျဖစၿပး ဒတယအႀကမ အစရငခစာက ၂ဝ၁၇ ခႏစ၌ တငသြငးခသည။

တရားမဝင စးပြားေရးလပငနးမားသည ဤသ႔ေသာ တရားမဝင ေတာ႐ငးတရစာၦနမားႏင ပနးမနမား ကနသြယမႈ၏ အဓကအေၾကာငးရငး တစရပျဖစေသာလညး တရားဝင စးပြားေရး လပငနးမားေၾကာင ေဝးလေခါငဖားေသာ အရပေဒသမား၌ အေျခခအေဆာကအဥမား ျဖစေသာ ကားလမးမား၊ ရထားလမးမားအျပင သတတြငးမားႏင ေရအားလပစစ ထတလပေပးသည ဆညတာတမမားသ႔ သြားလာ ႏငရန ေဖာကလပထားေသာ လမးမားရလာျခငးသည မးသနးရနအႏရာယရေသာ မးစတမား၊ ေတာေကာငသားမားအား တရားမဝင ကနသြယမႈမားျပလပႏငရန လမးဖြငေပးသကသ႔ ျဖစေစသည။ ထ႔ေၾကာင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားတြင ဤအခကမားက ထညသြငး စဥးစားရမညျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင စမကနးမားတြင စခနးခေနထငသည အလပသမားမားလကနာရမည ကငဝတမားက ထတျပန ျခငးမးႏင အစားအစာ အလအေလာကျဖညဆညးေပးျခငး စသညတ႔က လပေဆာငေပးသငသည။

၄ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား ကာကြယရန ပတဝနးကင

ထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) က မညသ႔အသးခႏငသနညး။

၄.၁။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကြာဟခကမား

၄.၂။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငခနတြင ဇဝမးစမးကြမား အကးအတြက စဥးစားေပးျခငး

၄.၃။ စစစျခငး

၄.၄။ နယပယအတငးအတာသတမတျခငး

၄.၅။ အေျခခအခကအလကမားက ေလလာျခငး

၄.၆။ ထခကမႈဆနးစစျခငး

၄.၇။ ထခကမႈေလာခေရး အစအစဥ

၄.၈။ ေစာငၾကညစစေဆးျခငး

ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥသည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ကေရာကလာႏငရန အလားအလာရသည သကေရာကမႈမား၏ အမးအစားႏငပမာဏက သတမတေဖာထတျခငး၊ ခန႔မနးျခငး၊ အမးအစားႏင အရြယအစား အား အကျဖတျခငးမား ျပလပႏငသည နညးလမးတစချဖစၿပး ကာကြယျခငးႏင ထခကမႈေလာခႏငေအာင ေဆာငရြကျခငးႏင မေရာင လႊႏငေသာ (သ႔မဟတ) ေလာခ၍ မရႏငေသာထခကမႈမားအတြက ထနးညႇျခငးမား ျပလပေပးႏငသည နညးလမးလညးျဖစသည။ ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင ခမတလကေသာ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး (EIA) ၏ စညးမဥးမားသည ျမနမာႏငင အေနျဖင ပဂၢလကလပငနးမား၏ အကးသကေရာကမႈမားက အေရးယႏငရနအတြက ထငရားေသာ အခနးက႑တစခအျဖစ ေဖာ ေဆာငႏငခသည။

ျမနမာႏငငရ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) ဆငရာ လပထးလပနညး (၂ဝ၁၅) တြင စမကနးအမးအစားေပၚမတည၍ သဘာဝပတဝနးကင အကျဖတမႈအမးအစား (၂) မးရေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ အမးအစား(၁)မာ သသာထငရားစြာ ထခကမႈျဖစေစ ႏငေခရသည စမကနးမားအတြက ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) လပေဆာငသငသညဟ သတမတထားၿပး အမးအစား(၂)သည ထခကမႈနညးပါးသည (သ႔မဟတ) ထခကမႈမားအား အလြယတကေလာခေအာင လပေဆာငႏငသည စမကနးမားအတြကမ ကနဥး ပတဝနးကငဆနးစစျခငး (IEE) အမးအစား လပေဆာငသငသညဟ သတမတထားသည။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး ဆငရာ လပထးလပနညး၏ ေနာကဆကတြ(၁)တြင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (သ႔မဟတ) ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး လပေဆာငရနလအပသည စမကနးအမးအစားႏင အရြယအစား သတမတခကမားက ေဖာျပထားသည။

ထ႔အျပင စမကနးေဒသရ ဇဝမးစမးကြမား၏ တနဖးသည အဆပါစမကနးအေနျဖင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) လပ ေဆာငရန သင၊ မသငဟေသာအခကက ဆးျဖတရာတြင အေရးပါသည။ “စမကနးေၾကာင သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈ ႀကးမားလငျဖစေစ သ႔မဟတ စမကနးသည အမးသားအဆင၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယအဆင သတမတကာကြယထားသည


64 65

ေနရာေဒသမားျဖစသည ဇဝမးစမးကြ ထနးသမးေရးအပါအဝင သစေတာထနးသမးေရးဧရယာ၊ အမားျပညသဆငရာသစေတာ၊ အဏၰဝါဥယာဥ အပါအဝင ဥယာဥ၊ ဒေရေတာ ေရဝပဧရယာ၊ အျခားအေရးပါေသာ ကမး႐းတနးေဒသမား၊ သဘာဝေဘးမေတာ၊ သပၸ ပညာရပဆငရာ ထနးသမးထားေသာ နယေျမ၊ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ၊ ဘမ႐ပဆငရာ ထနးသမးထားေသာ အထငကရေနရာ၊ ဝနႀကးဌာနက သတမတေၾကညာထားေသာ အျခားသဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား၊ ထနးသမးကာကြယထားေသာ ယဥေကးမႈ အေမြအႏစေနရာႏင ထနးသမးကာကြယထားေသာ ေရးေဟာငးအေမြအႏစေနရာႏင ထနးသမးကာကြယထားေသာ ေရးေဟာငးသေတ သနဆငရာ သ႔မဟတ သမငးဆငရာ အထငကရေနရာမားတြင တညရေနျခငး သ႔မဟတ အကန႔အသတမရ ပါဝငေနျခငး သ႔မဟတ ယငးေနရာမားအေပၚ ႀကတငသျမငႏငေသာ ဆးကးသကေရာကမႈရႏငသည ကစၥရပအားလးတြင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး က ေဆာငရြကရမည” 72 ဟ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ေဖာျပထားသည။

ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) သ႔မဟတ ကနဥးပတဝနးကငဆနးစစျခငး (IEE) လပေဆာငရန လ၊ မလ ဆးျဖတရာတြင အထကေဖာျပပါ တညေနရာမားအျပင ေနာကဆကတြ(၁)တြင ေဖာျပထားသည စမကနးအမးအစားႏင အရြယအစားသတမတခက မားအျပင “ဇဝမးစမးကြမားႏင ပတဝနးကငထနးသမးေရး”ႏင “ထခကလြယေသာ ေဂဟစနစမား”73 အား အထးအေလးေပးသည အတြက စမကနးေၾကာင သဘာဝပတဝနးကငအား ထခကႏငေျခရပါက အထကေဖာျပပါ အေျခအေနမားႏင မကကညေသာလညး ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) အျပညအဝလပေဆာငရန လအပေပလမမည။ ျမနမာႏငငရ ေဂဟစနစအမားစမာ ၿခမးေျခာက မႈအမားအျပားႏင ရငဆငေနရသျဖင ထခကလြယသည အေနအထားအျဖစ သတမတခထားရၿပး ဤအေျခအေနမးသည တစႏငငလး ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေနႏငေျခမားသည။ ဥပမာေပးရေသာ ထခကလြယသည ေဂဟစနစမားတြင ကမးဥးေရတမပငးမား၊ ကႏာရမား၊ ေတာငတနးမား၊ သႏာေကာကတနးမားႏင ကမး႐းတနးဧရယာမားလညး ပါဝငသည၊

၄.၁။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ကြာဟခကမား

ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) ဆငရာ လပထးလပနညးမားတြင အေလအကငေကာငး အမားအျပား ပါဝငေသာလညး ေအာကတြငေဖာျပထားသညအတငး ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏငစပလဥး၍ ကြာဟခကမားႏင စးရမရမႈမား ရ ေနသည။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမားက ျပငဆငမြမးမခနႏင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လမးညႊနခကမားက ျပစေရးသားေသာ အခနတြငမ အဆပါအားနညးခကမားက ေျဖရငးႏငမညျဖစသည။

• ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ဆးရြားသညထခကမႈမား ကေရာကေစရန အလားအလာရသည စမကနးအခ႕သည ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) အား အျပညအဝ မလပေဆာငရျခငးမးလညး ျဖစေနႏငသည။ မညသညစမကနးမးအတြက မညသ႔ေသာပတဝနးကငအကျဖတမႈ လပေဆာငသငေၾကာငး ခြျခားသညစနစတြင ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငးကသာ ေဆာငရြကရသည စမကနးႏင ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစျခငးက အျပညအဝလပေဆာငရသည စမကနးမား74သည တစခႏငတစခ နးကပစြာတညရေနပါက ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မခအားထားေနရသည လသားမားအေပၚ ကေရာကလာသည ဆးကးမားသညလညး ထပဆငက မားျပားလာႏငမညဟေသာအခကက ထညသြငးစဥးစားထားပ မရေပ။

• ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မညသမားက မခေနသနညး၊ စမကနးမားေၾကာင ထသ႔မခေနရသမား မညသ႔ထခကနစနာၾကသနညး ဟေသာအခကမားက သနားလညေအာင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက အကျဖတျခငးႏင ပတသက၍ ရညညႊနးထားျခငးမား မရပါ။ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားႏင ပတသက၍ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ အပဒ (၈၉ တ) တြင တစႀကမသာ ရညညႊနးထားျခငးရၿပး ဝနႀကးဌာနမထတျပနထားသည စညးကမးခကမားတြင “နညးဥပေဒ အပဒ

72 See MOECAF (2015). Environmental Impact Assessment Procedure (EIAP) Article 25. The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conservation and Forestry.

73 အထကပါ footnote ၇၂ က ႐ႈပါ။ Article 28(j)74 See Annex I of the Environmental Impact Assessment Procedure.

(၃ဝ) အရ ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ ရနပေငြတြင ထညဝငျခငး75 (၁) ညစညမးမႈ (ထတလႊတမႈ၊ စြန႔ပစပစၥညး) အတြက ေပးသြငးျခငး၊ သဘာဝသယဇာတမား အသးျပမႈႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားမ အကးအျမတရရမႈအတြက ေပးသြငးျခငး” ဟ၍ေဖာျပထားသည။

• ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ထခကပကစးလြယေသာ ေဂဟစနစမားအား ထညသြငးထားေသာ လညး “မးသနးရန အႏရာယကေရာကေနသည (သ႔မဟတ) တနဖးရေသာ ေဂဟစနစမားမ ေထာကပေပးထားသည မးသနးရန အႏရာယရေသာ (သ႔မဟတ) ကကစားနယေျမ ကန႔သတမႈရသည မးစတမားအား အဘယေၾကာင ထညသြငးထားျခငး မရ သေလာဟသညအခကမာ မရငးလငးေပ။

• ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမားပါ အပဒ (၂၅)တြင အဓကအေရး ပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာနယေျမမား(KBA)မားအား ေဖာျပထားျခငးမရေပ။ ထ႔အျပင အဓက အေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာနယေျမမား (KBA)သည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြငး ကေရာကေနသည အခါမးမလြ၍ အျခားအေျခအေနမားတြင ဥပေဒအရ ေျမပငဆငမႈပစ တတကကမရေပ။ သ႔ေသာ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာ နယေျမမား(KBA) သည ျမနမာႏငင၏(၁၇) ရာခငႏႈနးက ဖးလႊမးထားၿပး တညေနရာေပါငး (၁၃၂) ေနရာရသည။ ထနယေျမမားတြင ေျမယာလကဝယထားရမႈ ပစမးစ၊ပငရငမးစႏင အသးျပမႈမးစ ပါဝငေနသျဖင ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးသမးေရးႏင ျမႇငတငအားေပးႏငေရးသည အလြနအေရးႀကးသလ ႀကးမားသည စနေခၚမႈ တစရပလညး ျဖစေနေပသည။

• ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥအား ဇဝမးစမးကြမားႏင အျခားသဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ထခကမႈမား ေလာပါးေစေရးအတြက အေျခခနညးစနစအျဖစ ကငသးမႈပမမားျပားလာသည (CSBI ၂ဝ၁၅ ခႏစ)။76 ထခကမႈေလာခေရး အစဥလက လပငနးစဥ(အပငး ၅ တြင ၾကညပါ)က ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးရ အပဒ ၂ (ည) တြင အေကာငးဆးရရေသာ နညးလမးမားေအာက၌ ရညညႊနးထားပရေသာလညး ၄ငးက ေနာကဆကတြ ထပမညႊနးဆျခငး မရသလ ပတဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး/ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး လပေဆာငရာတြငလညး ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥက အသးခ လပေဆာငရမညဟေသာ လအပခကမးလညး မရေပ။

• ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ထနးညျခငးက ေဖာျပထားေသာလညးၾကြငးကနသကေရာကမႈမားရသည အေျခအေနမားတြင ႏငငတကာ အသအမတျပ အေလကငေကာငးမား77ႏငအည ဇဝမးစ မးကြမား ထနးညႇျခငးကေဆာငရြကရန လ၊ မလ ရငးရငးရငးရငးေဖာျပထားျခငး မရေပ။ ျမနမာႏငငတြင လကရအခန၌ ဇဝမးစ မးကြမားအား ထနးညႇျခငးဆငရာ မဝါဒမရေသးပါ။

• ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ သကေရာကမႈမား ကေရာကေစသည ပဂၢလက စမကနးမားအေနျဖင မည သညလအပခကမားက လကနာကငသးရမညဆေသာ အခကႏငပတသက၍ လကရမေဘာင၌ ပဂၢလကက႑ႏင စညးမဥးၾကပမတသမားအတြက လမးညႊနမႈ အနညးအကဥးသာ ေပးထားသည။ သ႔ေသာ ေရအားလပစစ၊ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငးလပငနးမားဆငရာ လပငနးက႑အသးသးအတြက ထြကရလာမည ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) ဆငရာလမးညႊနခကမားတြင အဆပါအားနညးခကမားက ျဖညဆညးေပးမညဟ ေမာလငရသည။

75 ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ ရပေငြအတြက စစဥထားရျခငးႏင ပတသက၍ ေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ဤစာပဒတြင ရညညႊနးထားပရသည ဗဟရနပေငြသညလညး စမကနးအတြက ေထာကပေပး ေနသည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ထေရာကစြာ ကာကြယေပးႏငမညမဟတပါ။

76 CSBI (2015). A cross-sector guide for implementing the Mitigation Hierarchy. Cross Sector Biodiversity Initiative77 ႏငငတကာအသအမတျပ အေလအကငေကာငးဆသညမာ ဤအေနအထားတြင အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆) က ဆလသည။

http://www.myanmar-responsiblebusiness.org/resources/environmental-impact-assessment-procedures.html

http://www.myanmar-responsiblebusiness.org/resources/environmental-impact-assessment-procedures.html

http://www.csbi.org.uk/our-work/mitigation-hierarchy-guide/mitigation-hierarchy/

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/71bbdb7e-9aca-4818-8ebe-fad2f9920aa9/IFC_Performance+Standards+on+Environmental+and+Social+Sustainability+%28Myanmar+Language%29.pdf?MOD=AJPERES


66 67

၄.၂။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငခနတြင ဇဝမးစမးကြမား အကးအတြက စဥးစားေပးျခငး

ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး(EIA) လပငနးစဥသည စစစျခငး၊ နယပယအတငးအတာ သတမတျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ထတေဖာ တငျပျခငး၊ ေစာငၾကညစစေဆးျခငးႏင အစရငချခငးမားအတြက လအပသည သတမတခကမားက ေဖာျပထားသည။ အကယ၍ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငရန လအပသညရေသာ နယပယအတငးအတာ သတမတျခငး အပါအဝင ပမေစစပ ေသခာေသာ ေလလာဆနးစစမႈမားႏင စစမးစစေဆးျခငးမားက ေဆာငရြကရန လအပမညျဖစသည။

ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကႏငသည ဆးကးမားက ရငဆငေျဖရငးရန လအပသညဟ ပတဝနး ကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ေဖာျပထားေသာေၾကာင စစစျခငး အဆင၌ ဤအခကက ေစာလငစြာ အေလးေပး၍ လပေဆာငရမညျဖစသည။ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေၾကာငးအရာမားအား ႀကတငအေလးထား ေဆာငရြက ျခငးသည စးပြားေရးအရ အကးအျမတရေပသည။ ထခကႏငေခရသည အရာမားက လပငနးအေစာပငး အဆငတြင ႀကတငေဖာထတၿပး ေရာငရားျခငး သ႔မဟတ တတႏငသမ ထခကမႈနညးေအာင ေလာချခငးသည စရတသကသာၿပး ထေရာကမႈလညး ရသည။ စမကနး စတငေဆာငရြကၿပးေသာ အခါမးမ သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးရန စမကနးဒဇငး ျပနလညေရးဆြျခငး၊ စမကနးတညေနရာ ေျပာငး လျခငး (သ႔မဟတ) ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇျခငးတ႔လပေဆာငျခငးသည ပမ႐ႈပေထြးကာ ကနကစရတလညး ပမားေစသည။

ကနဥးပတဝနးကင ဆနးစစျခငး၊ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး၊ ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမား (IEE/EIA/EMP)တြင ဇဝ မးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား မညသ႔ကငတြယ ေျဖရငးရမည ဟေသာအခကႏင ပတသက၍ ျမနမာအစးရအေနျဖင တရားဝင ထတျပနထားမႈမား မရေသာလညး ကမၸဏမားအေနျဖင ႏငငတကာရ အေလအကငေကာငးမားက အသးျပ၍ ပတဝနးကင ထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) လပငနးစဥ၏ လအပခကမားႏင ကကညေစရနအတြက ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကမည ဆးကး မားအား တတႏငသေလာက ေလာခႏငရန စစဥေရးဆြရမညျဖစသည။78 ပ(၂) တြင ဇဝမးစ မးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအား ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနးစဥအဆငဆင၌ မညသ႔ ကငတြယေျဖရငးသငေၾကာငး ေဖာျပထားသည။79

78 Hardner, J. et al. (2015). Good Practices for Biodiversity Inclusive Impact Assessment and Management Planning. Cross Sector Biodiversity Initiative79 IPIECA/IOGP (2011) Ecosystem services guidance. Biodiversity and ecosystem services guide and checklists. IOGP Report Number 461. London, IPIECA and IOGP.;

and Landsberg, F., Stickler, M., Henninger, N., Treweek, J. and Venn, O.(2013). Weaving Ecosystem Services into Impact Assessment: A Step-by-Step Method. World Resources Institute. Washington, D.C.

ပ (၂)။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးလပငနးစဥတြင ဇဝမးစမးကြမား၏ အကးအတြကပါ ထညသြငးေဆာငရြကျခငး

စစေဆးျခငး

ၿခငေလလာျခငး

ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

ထခကမႈေလာချခငး အစအစဥ

သးသပျခငး

ေစာငၾကပၾကည႐ႈျခငး

တာဝနရသမားထ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမားအားတငသြငးျခငး

အေျခခေလလာမႈမားက ျပျခငး

• ျပနာျဖစႏငေခရသည အေျခေနမားအား သတမတေဖာထတရမည။ ဥပမာ - ဇဝမးစမးကြမားအတြက အေရးႀကးသညေနရာမားအျဖစ သတမတထားသညတညေနရာမား (သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမား၊ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမားႏင အျခားေနရာမား)

• စမကနးေနရာသ႔ သြားေရာကလညပတၿပး အဓကပတသကဆကႏြယသမားႏင ေဆြးေႏြးကာ ျပနာမား၊အျခားေဆာငရြကႏငသညနညးလမးမားႏင ကြာဟေနေသာ အခကအလကမားအား သတမတရမည။

• သဘာဝတရား၊ အခနသကတမးႏင အကြာအေဝး၊ မရငးအတငးျပနျဖစနငျခငး၊ အတငးအတာပမာဏ၊ ျဖစနင ေျခ၊ အတငးအဆႏင သသာထငရားမႈမားက ဆးျဖတရမည။

• ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကမည ဆးကးသကေရာကမႈမားအား ေရာငရားရန (သ႔မဟတ) နညးပါးေစရန ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥက အသးျပရမညျဖစသလ ပတဝနးကင စမခန႔ခြေရး အစအစဥမားတြငလညး ထညသြငးရမည။

• အစးရႏင အျခားပတသကဆကႏြယသမား၏ မတခကမားအား တ႔ျပနေျဖၾကားေပးရမည။• ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး/ပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈ အစအစဥအား လအပလင ျပနလညသးသပျပငဆင

ရမည။• ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတပါ သတမတခကမားအား ေဆြး

ေႏြးရမည။

• ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ လကနာေဆာငရြကမႈ သကေသခလကမတပါ သတမတခကမားအား လက နာရမည။

• ခန႔မနးထားသည သကေရာကမႈမားႏင ထခကမႈေလာချခငး၏ထေရာကမႈက အတညျပႏငရန ဇဝမးစမးကြမားအား ဆကလကေစာငၾကပၾကည႐ႈရမည။

• လအပသလ ညႇႏႈငးလပေဆာငရမည။

• ဥးစားေပးထားသည ဇဝမးစမးကြမား၏ တနဖးမား၊ ဆကစပေနေသာ သကေရာကမႈမားႏင ထခကမႈ ေလာခေစမညနညးလမးမားအား ရငးလငးစြာ ထညသြငးေဖာျပရမည။

• စမကနး ဝက(ဘ)ဆဒတြင ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး အစရငခစာမားက ထတျပနရမည။

• ထခကမႈဆနးစစျခငးအား အေထာကအကျဖစေစရန ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက ေဖာ ထတသတမတႏငရနအတြက ကြငးဆငးျခငးႏငစစတမးေကာကယျခငးမား ျပလပရမည။ (တက႐ကေသာ လညးေကာငး သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး ဆကစပ၍ေသာလညးေကာငး)

https://webimages.iadb.org/publications/english/document/Good-Practices-for-Biodiversity-Inclusive-Impact-Assessment-and-Management-Planning.pdf

http://www.ipieca.org/resources/


68 69

၄.၃။ စစစျခငး

ဤအဆငတြင စမကနးႏင စပလဥး၍ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေရးေပၚအေျခအေနမား ရ၊ မရက ဆးျဖတႏငရနအတြက အခက အလကမား ျမနျမနဆနဆန အၾကမးဖငး ရာေဖြျခငးက ေဆာငရြကရန အႀကျပလသည။ ဤသ႔အခကအလကမား ရာေဖြစေဆာငးရာတြင သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင ရမဆာေဘးမေတာမားကသ႔ေသာ တရားဝငသတမတထားေသာ ေနရာမား၏ အခကအလက ေဒတာမားက ရယျခငးလညး ပါဝငသည။

ျမနမာႏငငရ အေျပာငးအလျဖစႏငေခရေသာ မဝါဒႏင ဥပေဒမားအတြက ျပငဆငထားၿပးသား ျဖစရနႏင အေလအကငေကာငးမားက ကငသးျခငးအေနျဖင ဆနးစစအကျဖတျခငးတြင ႏငငတကာ သတမတခကမားအရ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမား တညရရာ နယေျမမား(KBAs)၊ အေရးႀကးေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာနယေျမမား (IBA)ႏင ထနးသမးေစာငေရာကမႈတနဖးျမငမားသည နယေျမမား (HCVA)၊ မးသနးေပာကကြယျခငး ကငးမဇနမားႏင ရြကပတသစေတာမား80သည စမကနးအဆျပေနရာႏင ထပတကေန ျခငး ရ၊ မရ ေဖာထတသငသည။ ဤအခကႏင စပလဥးသည အေသးစတအခကအလကမားက အကန႔(၅)တြင ၾကညပါ။

စးပြားေရးလပငနးမားေၾကာင ထခကမႈမား ခစားရႏငေခရသည ပတသကဆကႏြယသမားကလညး လပငနးအေစာပငးအဆငတြင ေစာလငစြာ ေဖာထတသတမတၿပး ေစစပေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပျခငးအားျဖင ကမၸဏအေနျဖငလညး ေဂဟစနစမားအေပၚ မခေနရသ မားအား နားလညသြားႏငမညျဖစၿပး ၎တ႔၏စးပြားေရးလပငနးမားသည လ႔အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကႏငေခ ရ၊ မရဟေသာ အခကက သရနားလညသြားမည ျဖစသည။

၄.၄။ နယပယအတငးအတာ သတမတျခငး

ဤအဆင၏ ရညရြယခကမာ စမကနးႏငပတသကသည သသာထငရားေသာ ျပနာမားက ေဖာထတသတမတရနျဖစသည။ သ႔မ သာ ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး (EIA) လပေဆာငရာတြင အဓကျပနာမားအား အေလးေပးကငတြယႏငမညျဖစၿပး အခက အလကမားကြာဟမႈႏင စမကနးေၾကာင သကေရာကမႈရေစမည နယေျမဧရယာက သတမတရန၊ သငေတာသည စစတမးေကာကယမႈ နညးစနစမားအား အႀကေပးႏငရန အစရသျဖင လပေဆာငႏငမညျဖစသည။

ေယဘယအားျဖင စမကနးေၾကာင သကေရာကမႈရေစမည နယေျမဧရယာသည စမကနးဧရယာထက လကေတြ႔တြငပမႀကးမားၿပး စမကနးေၾကာင ဇဝမးစမးကြတ႔၏ တနဖးမားအေပၚ တက႐ကေသာလညးေကာငး သြယဝက၍ေသာလညးေကာငး ဆကစပ၍ေသာ လညးေကာငး ထခကမႈမားရလာႏငသည ေနရာလညးပါဝငသည။ နယပယတငးတာ သတမတျခငးတြင စမကနးတညေနရာသ႔ အနညး ဆး တစေခါကသြားေရာကၾကည႐ႈရနလအပၿပး ပတသကဆကႏြယသမားႏင ေဆြးေႏြးရမညျဖစသလ စမကနးႏငပတသက၍ အျခား ေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစသည။ အျခားေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမားဟသညမာ စမကနး၏ ဒဇငးပစ ေျပာငးလျခငး၊ စမကနးလပေဆာငမည အခနကာလအား ေျပာငးလျခငး သ႔မဟတ စမကနးတြင အသးျပမည နညးပညာအား ေျပာငးလျခငး သ႔မဟတ စမကနးတညေနရာႏင အရြယအစားေျပာငးလျခငးတ႔ ပါဝငသည။

80 http://www.intactforests.org/

အကန႔ ၅။ ျမနမာနငငရ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေရးပါေသာေနရာမား၏ သတငးအခကအလက အရငး အျမစမား

သယဇာတႏင သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာန၊ သစေတာဥးစးဌာန၊ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင သားငကတရစာၦန ထနးသမးေရးဌာန (MONREC) [email protected]

ႏငငအဆင ဇဝမးစမးကြဆငရာမဟာဗဟာႏင လပငနးစမခက(NBSAP)တြင အမးသား ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ဥးစားေပးအခက မားႏင ပတဝနးကငထနးသမးေစာငေရာကျခငး အစအစဥတ႔က ေဖာျပထားသည။ ဇဝမးစမးကြမား ညလာခႏငအည ျမနမာႏငင သည အခကအလကစမခန႔ခြျခငးအား တးခ႕ျမႇငတငရနလအပၿပး အထးသျဖင ျမနမာႏငငဇဝမးစမးကြ အခကအလကမား ျဖန႔ခ ဖလယေရးစနစ ေရးဆြအေကာငအထညေဖာေရး(သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးအဖြ႕ႏငအတ)က တးခ႕လပကငရနလအပသည။ http://www.myanmarchm.gov.mm/en_US/

ျမနမာႏငငရ အျခားထငရားသည အရငးအျမစမားမာ-

• ျမနမာအဏၰဝါဇဝမးစမးကြမားေျမပစာအပ(သားငကတရစာၦနထနးသမးေရးအဖြ႕) http://marine.myanmarbiodiversity.org• ျမနမာ ဇဝမးစမးကြမား https://myanmarbiodiversity.org/• ျမနမာသဘာဝပတဝနးကင မခဥး http://www.gms-eoc.org/resources/myanmar-environment-information-portal-2014-• ျမနမာ သားငကထနးသမးေရးအဖြ႕ https://programs.wcs.org/myanmar• One Map Myanmar https://www.facebook.com/OneMapMyanmar/• GEF/ဖနတးရာ (အခကအလကဆငရာ စမကနးမား) http://phandeeyar.org/

MyLAFF သည ျမနမာႏငငရ ေျမယာ၊ စကပးစးပြားေရး သစေတာစသညတ႔ႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားက မေဝ ေပးေသာ ဖရမတစချဖစသည။ အဖြ႕ဝငမားမာ အလႈရငအဖြ႕မား၏ ဝနထမးမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖက လ႔အဖြ႕အစညးမား၊ စမကနးကြမးကငသမား၊ ပညာေရးပငးဆငရာမ ပညာရငမားႏင စးပြားေရးသမားမားလညး ပါဝငသည။ http://www.mylaff.org

ျမနမာႏငငရ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခားပတသကဆကႏြယသမားလညး မထတျပနရေသးသည သတငးအခက အလကမားက သမးထားႏငသည။ ကမာၻလးဆငရာ ဇဝမးစမးကြမား အခကအလကမားမာ -

• Proteus Partners http://www.proteuspartners.org

• Integrated Biodiversity Assessment Tool for Business (IBAT) (Birdlife International ၏ အေရးႀကးေသာ ငကဧရယာမား၊ေဒသရငး ငကဧရယာမား၊ မးသနးေပာကကြယမႈ ကငးမဇနမား၊ တကမာၻလးရ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားဆငရာသတငး အခကအလက အရငးအျမစမား၊ အဓကအေရးပါေသာ ဇဝမးစမးကြမားတညရရာ နယေျမမား၊ ဇဝမးစမးကြဆငရာhotspot ေနရာမား၊ ေတာ႐ငးတရစာၦနႏင ဇဝမးစမးကြမား ရငသနကကစားမႈ ျမငမားသည ေနရာမားဆငရာ သတငးအခက အလကမား) http://www.ibatforbusiness.org

• Global Biodiversity Information Facility (GBIF) www.gbif.org

• ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေရးပါမႈရေသာ နယေျမမား www.biodiversitya-z.org

• အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕(IUCN)၏ ၿခမးေျခာကခရသည ေဂဟစနစမား၏ အနေရာငစာရငး www.iucnrle.org

• အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕(IUCN)၏ ၿခမးေျခာကခရသည မးစတမား၏ အနေရာငစာရငး www.iucnre-dlist.org

• Conservation gateway, Nature Conservancy http://www.conservationgateway.org/Pages/default.aspx

• WWF ေဂဟေဒသမား, wwf.panda.org/about_our_earth/ecoregions/about/

• Intact Forest Landscapes, http://www.intactforests.org/index.html

http://www.intactforests.org/

http://www.myanmarchm.gov.mm/en_US/

http://marine.myanmarbiodiversity.org/

https://myanmarbiodiversity.org/

http://www.gms-eoc.org/resources/myanmar-environment-information-portal-2014-

https://programs.wcs.org/myanmar/

http://phandeeyar.org/

www.mylaff.org

http://www.proteuspartners.org

http://www.ibatforbusiness.org

www.gbif.org

www.biodiversitya-z.org



http://www.conservationgateway.org/Pages/default.aspx

http://wwf.panda.org/knowledge_hub/where_we_work/alps/ealp2/ecoregion_conservation_plan2222/

http://www.intactforests.org/index.html


70 71

၄.၅။ အေျခခအခကအလကမားက ေလလာျခငး

အေျခခအခကအလကမားက ေလလာရာတြင ဇဝမးစမကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ တနဖး (အနးကပဆး နယေျမ သ႔မဟတ စမကနးဧရယာပတဝနးကငရ ကယျပန႔ေသာ နယေျမ၊ ဥပမာအားျဖင သကေရာကမႈရေစမည နယေျမဧရယာ)အား တက ရငးလငးစြာ သတမတေဖာထတသငသည။ အေျခခအခကအလကမားအား ေလလာမႈတြင ကြငးဆငးျခငးျပလပ၍ သကရမား ရငသန ကကစားရာေနရာမားႏင မးစတမားက တကစြာ စာရငးေကာကယျခငးမားလညး ပါဝငသည။

အေျခခအခကအလကမားက ေလလာအကျဖတျခငးတြင ထခကမႈခစားရမည သကရမားရငသနကကစားရာ တညေနရာက ေလလာရ မညျဖစသလ စမကနးဧရယာအတြငး ေနထငေနေသာ အဓကမးစတမား၏ အေရအတြကႏင အေျခအေနကလညး ေလလာၾကည႐ႈရမည ျဖစသည။ ထ႔အျပင ျဖစႏငပါက သကေရာကမႈရေစမည နယေျမဧရယာအတြငးရ ကြျပားျခားနားသည သကရအမးမး ေနထငကကစားရာ ပတဝနးကငမားအားျပသသည ေျမပအား ပထဝေျမအေနအထားဆငရာ သတငးအခကအလကစနစမား (GIS) စနစက အသးျပ၍ ေရးဆြျခငးလညး ျပသငသည။ အေျခခအခကအလကမားသည ၄ငးကယတင သ႔မဟတ လမႈအေျခခေလလာမႈမားက ေပါငးစပထည သြငးၿပးေသာအခါ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏင ၄ငးတ႔၏ အကးအျမတက ခစားရသမားကလညး ေဖာထတသတမတေပးႏငရမည။ အထးအေလးေပးသငသည အခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

• မးသနးရန ျမငမားသည အႏရာယ ကေရာကေနသည မးစတမားႏင ၎တ႔ ရငသန ကကစားရာ ပတဝနးကငမားႏင ႏငငအဆင သ႔မဟတ ကမာၻ႕အဆင၌ မးသနးရန အႏရာယကေရာကေနသည မးစတမား၊ (ဥပမာ - အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႕ (IUCN) ၏ ၿခမးေျခာကခရသည မးစတမား၏ အနေရာငစာရငး)

• ကကစားနယေျမ ကန႔သတမႈရေသာမးစတမား (ဥပမာ-ကကစားနယေျမ အကယအဝနး စတရနးကလမတာ ၅ဝဝဝဝ ေအာက ရေသာ ကနးေနသတဝါမား၊ ကယစားနယေျမ အကယအဝနး စတရနးကလမတာ ၁ဝဝဝဝဝ ေအာကရေသာ ပငလယျပငေနသတဝါမား၊ ကကစားနယေျမ ကန႔သတမႈရေသာ အပငမးစတမားက ရာေဖြေဖာထတရန ပညာရငမားထ အႀကဉာဏေတာငးသင သည။

• ထနးသမးေစာငေရာကထားသည မးစတမား

• ေရႊ႕ေျပာငးလာၾကေသာ မးစတမား81 အမားအျပားေနထငရာ နယေျမမား

• ဇဝဆငကျဖစစဥမားပါ82 အဓကျဖစစဥမား ႏင ဆကစပေနသည နယေျမမား

ဇဝမးစမးကြမား၏ အေျခခအခကအလကမားေကာကယရန လမးညႊနခကေကာငးမားက“ဇဝမးစမးကြမား၏ အေျခခအခကအလက မား ေကာကယျခငးဆငရာ အေလအကငေကာငးမား”ဟေသာ စာတမးထတြင ေတြ႔ျမငႏငသည။83

၄.၆။ ထခကမႈ ဆနးစစျခငး

ထခကမႈျဖစလာႏငေခႏႈနးႏင ၄ငး၏အေရးပါမႈက အကျဖတျခငးအားျဖင ထခကမႈ(ဆးကးသကေရာကမႈ)က ဆးျဖတသည။ ထခကမႈ၏ အေရးပါမာမ သကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကင၏ တနဖးႏင ရငသနကကစားေနသည မးစတမားအျပင ထခကမႈ၏ပမာဏ၊ သကေရာကမႈအတငးအတာ၊ ျပနလည ကစားႏငျခငး ရ၊မရ စသညအခကမားေပၚ မတညသည။

81 သတမတထားသည တညေနရာတြငသတမတထားသည အခန၌ မားျပားလသညအေရအတြကျဖင စေဝးၿပး စားေသာကျခငး၊ မးပြားျခငး၊ အနားယျခငးမား (ေရႊ႕ေျပာငးခနတြင) ျပသည မးစတမားျဖစသည။ Biodiversity A to Z.

82 အခ႕ေသာ အခနအခါမားတြင သတမတထားသည တညေနရာ၏ သြငျပငလကၡဏာမားျဖစသည ေျမမကႏာသြငျပင၊ အပခန၊ ဘမေဗဒတ႔သည ဇဝဆငကျဖစစဥမားအား လႊမးမးႏငျပး ေနာကဆကတြအေနျဖင သးျခားကြထြကေနသည ေတာငေပၚထပပငးမားကသ႔ေသာ မးဗဇထးျခားသည သတဝါအပစမား ေပၚထြကလာေစသည။ အခ႕ေသာ အခနမားတြင အဆပါေနရာ မားတြင ဆငကျဖစစဥအရ တမထးျခားသည တကမာၻလးအဆငတြင အႏရာယကေရာကေနေသာ မးစတမား ရငသနေနထငေနတတသည။

83 Gullison, R.E., J. Hardner, S. Anstee, M. Meyer. 2015. Good Practices for the Collection of Biodiversity Baseline Data. Prepared for the Multilateral Financing Institutions Biodiversity Working Group & Cross-Sector Biodiversity Initiative

ထခကမႈမားက အကျဖတရန ကြမးကငေသာပညာရငမားမ ခနဆေတြးေခၚေပးရန လအပသည။ ဤသ႔ေဆာငရြကရာတြင စမကနး ေၾကာင ထခကမႈမားခစားေနရေသာ ေဒသခမားသည ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ မညသ႔မခရပတညေနေၾကာငး အျပညအဝအက ျဖတျခငး ပါဝငသငသလ စးပြားေရးလပငနးေၾကာင ဆကစပေနသည အခြငအေရးမား ခးေဖာကခရမႈရႏငေခကလညး အကျဖတရာတြင ထညသြငးရမညျဖစသည။

• တက႐ကထခကမႈမားတြင သကရမားရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငေနရာမား ဆး႐ႈးျခငးႏင အေႏာငအယကမား (ဆညသ၊အလငး၊ ကနးလမးေၾကာငး သ႔မဟတ ေရလမးေၾကာငး၌ ယာဥမား ျဖတသနးသြားလာမႈမား လမးပတမႈ)၊ အခးအေငြ႕ထတလႊတမႈႏင စြန႔ပစအညစအေၾကးမား၊ ေျမေအာက ေရေၾကာငးမားအေပၚ ကေရာကလာသည သကေရာကမႈမား၊ ေဂဟစနစမားမရရသည ကနပစၥညးဝနေဆာငမႈမား ဆး႐ႈးျခငးတ႔လညး ပါဝငႏငမည ျဖစသည။

• သြယဝကထခကမႈမားတြင ကးေကာဝငေရာကလာသည မးစတမားက မေတာတဆ သယယပႏ႕ျခငး၊ ျပညတြငး၌ ကးေျပာငးေရႊ႕လားျခငးအျပင အရငးအျမစမားအေပၚ ကေရာကလာသည ဆကစပေနေသာ ထခကမႈမားလညး ပါဝငႏငသည။

• ဆကစပထခကမႈမားသည စမကနးေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ထခကမႈမား (ဖြ႔ၿဖးေရးလပေဆာငသမား၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြင ရေသာ)အားလးပါဝငၿပး အျခားေသာလပေဆာငမႈမား (ဖြ႕ၿဖးေရး လပေဆာငသမား၊ ေဒသခလမႈ႕အဖြ႕အစညးမား၊ အစးရအပါအဝင အျခားသမား၏ ထနးခပမႈေအာကတြငရေသာ)ႏင အျခားေနာကခဖအားမားႏင စညးမဥးမား ခမတထနးကြပထားျခငး မရျခငးေၾကာင ျဖစရသည အျခားအခကမားလညး ပါဝငသည။ စမကနးတစခတညး၏ အကးသကေရာကမႈမားက သးျခားထတ၍အကျဖတျခငးမးထက မမစမကနးအနးရ အျခားစမကနးမား၏ သကေရာကမႈမားကပါ ထညသြငးတြကခကျခငးအားျဖင ထခကမႈ မား၏ ပမတကေသာ အေျခအေနက နားလညသရႏငမညျဖစသည။84

၄.၇။ ထခကမႈေလာခေရး အစအစဥ

ထခကမႈေလာခေရး အစအစဥသည ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကလာမည ဆးကးမားအား ဖယရားႏငရန သ႔မဟတ ဆးကးမား အား ေလာခႏငေစရန ရညရြယသည။ လကရႏစမားတြင ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥသည ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကလာသည ထခကမႈမားက စမခန႔ခြေရးအတြက အေလအကငေကာငးတစခအျဖစ စတငလကခကငသးေနၿပ ျဖစသည(အပငး ၅ တြငၾကညပါ)။ ထခကမႈေလာခေရးလပငနးမား လပေဆာငၿပးေနာက ၾကြငးကနေနေသးေသာ ထခကမႈမားက အေလာေပးျခငး၊ တစနညးအားျဖင ထနးညႇျခငး လပေဆာင၍ ေျဖရငးေပးရန လအပသည။

အထကတြင ေဖာျပထားသညအတငး ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ထခကမႈေလာခေရး အစဥလက လပငနးစဥက အတအလငး ရညညႊနးထားျခငးမရ(ေအာကတြငၾကညပါ) ေသာလညး အဆပါ ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနး စဥပါ အခ႕ေသာအဆငမားအား ရညညႊနးေဖာျပထားသည။85 အထးသျဖင ဇဝမးစမးကြမားအတြက ထနးညႇျခငးေဆာငရြကရမညဟ၍ လအပခကတစခအေနျဖင အေျခအေနေပးလင သတမတႏငေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာႏငငတကာ အသအမတျပ အေလ အကငေကာငးမား86ႏငအည ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ကေရာကေနလကရေသးသည ထခကမႈမားအားလးအတြက ယငးသ႔ေသာ ထနးညႇျခငးမး မလပမေနရျဖစသေလာ သ႔မဟတ ေရြးခယပငခြငရသေလာ ဟသညအခကမာ ရငးလငးမႈ မရေပ။ ထနးညႇေပးသည အေလအထသည ျမနမာျပညတြင သရကငသးမႈ မရသေလာက နညးပါးေသာေၾကာင အစးရမ ေထာကပကညေပးရန လအပသလ ျမနမာႏငငဆငရာ ထနးညႇျခငးမဝါဒက ျပဌာနးျခငးအားျဖင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးပါ ၎အပငးက အေကာငအထညေဖာႏငရန ကညေပးရာေရာကသည။ ထနးညႇျခငးဆငရာ အေလအကငေကာငးမားအေၾကာငးက ဤစာတမး၏အပငး ၅ တြင ေဖာျပထားသည။ 84 UNEP-WCMC (2014). Biodiversity A-Z. UNEP-WCMC, Cambridge, UK (Accessed 27-09-2018)85 See MOECAF (2015). Environmental Impact Assessment Procedure (EIA P), Article 91(e). The Republic of the Union of Myanmar, Ministry of Environmental Conser-

vation and Forestry86 ဤအေျခအေနတြင အေလအကငေကာငးဆသညမာ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခက ၆ က ဆလသည။

http://www.biodiversitya-z.org/pages/citation

http://www.csbi.org.uk/wp-content/uploads/2017/11/Biodiversity_Baseline_JULY_4a-2.pdf

http://www.biodiversitya-z.org/pages/citation




72 73

ထခကမႈအား ေရာငရားျခငးႏင ေလာခေစေရးဆငရာ လပေဆာငမႈမားအား သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးမႈ စမခန႔ခြေရး အစအစဥ (သ႔မဟတ သကဆငရာ အစအစဥခြမားတြင)မားတြင ထညသြငးလပေဆာငသငသည။ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေၾကာငးအရာမား က သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးမႈ စမခန႔ခြေရးအစအစဥတြင ၿခင၍ထညသြငးႏငသလ သးျခားဇဝမးစမးကြမား စမခန႔ခြေရး အစ အစဥလညး ေရးဆြႏငသည။ ထသ႔ထညသြငးရာတြင သကဆငရာ လပငနးေဆာငတာမားက ေဖာျပရမညျဖစသလ လပငနး တစခခငး အတြက သကဆငသညတာဝနဝတရားမား၊ အရငးအျမစမား၊ အခနကာလအပငးအျခားမားကလညး သတမတထားရမညျဖစၿပး သ႔မ သာ လပငနးေဆာငတာမားက ရငးလငးစြာ သနားလညၿပး ေျခရာခႏငမည ျဖစသည။

၄.၈။ ေစာငၾကညစစေဆးျခငး

စမကနး စတငအေကာငအထညေဖာ လပကငသညႏင တစၿပငနက ဇဝမးစမးကြမားအား ေစာငၾကညစစေဆးျခငး လပေဆာငရန လ အပသည။ သ႔မသာ ထခကမႈအတငးအတာသည ေမာလငထားသညအတငး ျဖစ၊ မျဖစႏင ထခကမႈမားအား ေရာငရားျခငးႏင ေလာခ ေစျခငးလပငနးမားသည ထေရာကမႈ ရ၊ မရတ႔က အတညျပႏငမညျဖစၿပး လအပသလ အေလာအတငးမားလညး လပေဆာငႏငမည ျဖစသည။ ေစာငၾကညစစေဆးျခငးတြင စမခန႔ခြမႈအစအစဥမားႏငအည လပငနးေဆာငတာမားအား အခနမ ထေရာကမႈရစြာျဖင ေဆာငရြကလက ရ၊ မရ ေျခရာခ ေလလာသငသည။

၅ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ အေလအကငမားႏင နညးလမးမား

၅.၁။ အျပညျပညဆငရာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC) ၏လပေဆာငမႈ စသတမတခကမား။

၅.၂။ လပေဆာငမႈစသတမတခက (၆)ႏင အညေဆာငရြကမႈ။

၅.၃။ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးရန ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥအား အသးျပျခငး။

၅.၄။ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇေပးျခငး။

၅.၅။ ျမနမာႏငငရ ထနးညႇျခငးႏငသကဆငသည အေတြ႔အႀကမား။

၅.၆။ ထနးညႇျခငးႏငပတသက၍ ထပေဆာငး သတငးအခကအလကမား ရယႏငသည အရငးအျမစမား။

၅.၇။ ျမနမာႏငင ျပငပရ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမား။

ကမၸဏမားႏင အစးရအေနျဖင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအား စမခန႔ခြရနအတြက ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ အေလ အကငေကာငးမားႏင နညးလမးမားက သရထားသငသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင `ဤအခကအလကမားက သရထားျခငးျဖင ဇဝ မးစမးကြမားအေပၚ ထခကမႈက မညသ႔တားဆးႏငမည။ ေလာခေစႏငမည၊ ခန႔ခြရမညႏင ၾကြငးကနေနသည ထခကမႈမားအား ထနးညႇေပးရမညဆေသာ အခကမားက လမးညႊနေပးသည။ကမၸဏမားႏင ၄ငးတ႔အား အႀကေပးသမားအေနျဖငလညး ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားႏင ဇဝမးစမးကြမားအား ကာကြယေစာငေရာကျခငးႏငပတသက၍ ျမနမာဥပေဒႏင စႏႈနးမားတြင ေဖာျပထားျခငး မရသည လစဟာခကမားရေသာ ၎အေလအကငေကာငးမားႏင နညးလမးမားက ကးကားခကအေနျဖင စမကနးလညပတစဥ တစေလာကလးတြင အသးျပႏငသည။ အေသးစတအေၾကာငးအရာမားက ဤအပငးတြင အကဥးခပေဖာျပထားသည။

၅.၁။ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC) ၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခကမား

အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး(IFC)မ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးလပေဆာငခက စသတမတခကမား (၂ဝ၁၂ ခႏစတြင ျပျပငထားေသာ)87 အျဖစ အခကႀကး (၈) ခက ခမတထားသည။ ၎စသတမတခကမားတြင IFC ၏ ေဖာကသညမားအေနျဖင ပဂၢလကက႑ စမကနးမားတြငျဖစေပၚလာေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးဆငရာ အႏရာယမားအား စမခန႔ခြေရးဆငရာ တာဝနမားပါဝငၿပး ေယဘယႏင က႑အလကဆငရာ သဘာဝပတဝနးကင ကနးမာေရးႏင လၿခေရးနညးနာမားက ထညသြငးထား သည။ အဆပါစသတမတခကမားအား ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမား၏ ေစးကြကရ ပဂၢလကစမကနးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင လမႈေရးျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ႏငငတကာအရ သငေတာေသာနညးလမးအျဖစ သတမတထားသည။ ဤစႏႈနးမားသည ဇဝမစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားဆငရာ နယပယမားတြငလညး အသးျပႏငသျဖင ျမနမာႏငငတြင လကနာကငသးရန အထးသငေလာသည။88 အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငးမ ရငးႏးျမပႏထားသည စမကနးမား အတြက ဤစႏႈနးမားသည မရမျဖစ လအပခကမားျဖစသလ အေကြတာ အေျခခသေဘာတရားမားက လကမတေရးထးထားသည ဘဏေပါငး (၉၁)ဘဏႏင အျခားဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးမားမ ဘ႑ာေရးဆငရာ လအပခကတစခအျဖစလညး သတမတထားသည။ 87 ဤအေျခအေနတြင အေလအကငေကာငးဆသညမာ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခက ၆ က ဆလသည။88 ဥပမာအားျဖင အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ လပေဆာငမႈစသတမတခကမားသည အေကြတာစညးမဥးပါ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးေပါငး ၉၁ ခ အျပင အျခား ဖြ႕ျဖးေရး

ဘဏမား၊ စးပြားေရးပးေပါငး ေဆာငရြကမႈႏင ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအဖြ႕၏ ထတကနေအဂငစမားမလညး လကနာကငသးႀကသည။



74 75

အခ႕ေသာကမၸဏမားသည အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငးမ ေငြေၾကးလကခရယထားသည ျဖစေစ၊ မရယထားသည ျဖစေစ ဤစႏႈနးမားက ၎တ႔၏ လပငနးလညပတမႈတြင လကနာကငသးၾကသည။

လပေဆာငမႈစသတမတခက(၆)ျဖစသည “ဇဝမးစမးကြမားက ထနးသမးေစာငေရာကျခငးႏင သကရ သဘာဝရငးျမစမားက ေရရည တညတေအာင စမခန႔ခြျခငးႏင ၎၏ ညႊနၾကားခကစာစ” 89 တြင ပဂၢလက က႑ စမကနးမားအေနျဖင ေအာကပါရညရြယခက(၃) ခႏင ကကညေအာငေဆာငရြကႏငရန မေဘာငတစခက ေဖာျပထားသည။

၁။ ဇဝမးစမးကြမားအား အကာအကြယေပး၍ ထနးသမးေစာငေရာကရမည။

၂။ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား၏ အကးေကးဇးမားက ထနးသမးရမည။

၃။ ထကသငေလာကနသညအခနတြင သဘာဝသယဇာတထနးသမးေရးႏင နငငဖြ႔ၿဖးေရးဟေသာ အေျခအေနႏစရပလးက မတစြာ အေကာငအထညေဖာႏငမည နညးလမးမားက ကငသးျခငးအားျဖင သကရ သယဇာတအရငးအျမစမား ေရရညတညတေအာင စမခန႔ခြရမည။

ေအာကပါ အကန႔ ၆ သည လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆) အား ၿခငသးသပထားသည။90

အကန႔ ၆။ အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC)၏ လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆) ၏ အဓက အဂၤါရပမား

• အႏရာယကေရာကႏငမႈေပၚ အေျခခေသာနညးျဖင ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးက လပေဆာငရာတြင သကရ တ႔ ရငသနကကစားေနထငရာ သဘာဝပတဝနးကငမားက အမးအစား ၄ မး ခြျခားထားသည။ ၎တ႔မာ ျပငဆငထနးသမးထားေသာ (modified)၊ သဘာဝအတငး တညရေနေသာ(natural)၊ သ႔မဟတ အႏရာယကေရာကေနေသာ (critical) ႏင ဥပေဒအရကာကြယထားသည ႏငငတကာမ အသအမတျပထားေသာ ေနရာမားတ႔ ျဖစၾကသည။ အဆပါေနရာ အသးသးတြင မညသ႔ေသာလပငနးမား လပေဆာငႏငသည၊ မလပေဆာငႏငသညက ေအာကတြင ဆကလကေဖာျပထားသည။ ထခကမႈေလာခေရးအစဥလက လပငနးစဥႏငအည လပငနးေဆာငတာမားက လပကငသငသည။

• လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆) အရ စမကနးေၾကာင “ဥးစားေပး ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား” အေပၚ သကေရာကႏငေျခရ ေသာလညးေကာငး အကးဆကအေနျဖင ေဒသခလထမားႏငစမကနးမ လပငနးလညပတမႈအတြက မခေနသည ဝနေဆာငမႈ မား (ဥပမာ-ေရ)အေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမား ကေရာကလာႏငေျခရေသာလညးေကာငး ၎ဥးစားေပး ေဂဟစနစ ဝနေဆာင မႈမားက စနစတကသးသပရန လအပသည။ မညသည သကေရာကမႈကမဆ ထခကမႈေလာခေရး လပငနးစဥက အသးျပ၍ကငတြယေျဖရငးရမည။

• သယဇာတအရငးအျမစမား ေရရညတညတေစရန အေလးထားၿပး သဘာဝႏင ႏစရညသးႏစကပးခငးမားဆငရာ စမကနးမား၊စကပးေရး၊ တရစာၦနေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ငါးလပငနးမား၌ အရငးအျမစမားက လပငနးက႑အလက သကဆငသည စမခန႔ခြမႈ အေလအကငေကာငးမားႏင နညးပညာမားက အသးခ၍ ေရရညတညတေအာင စမခန႔ခြသငသည။

89 IFC (2012). Guidance Note 6 Biodiversity Conservation and Sustainable Management of Living Natural Resources. World Bank Group90 အေသးစတအခကအလကမားသရလပါက အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး၏လပေဆာငမႈ စသတမတခကႏင ၄ငး၏ ညႊနၾကားခကစာစက ၾကညပါ။

၅.၂။ လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆)ႏငအည ေဆာငရြကမႈ

လပေဆာငမႈ စသတမတခက(၆)သည အႏရာယကေရာကႏငမႈေပၚ အေျခခေသာနညးျဖစၿပး လအပခကမားသည စမကနးဆငရာ သကေရာကမႈမား ျဖစပြားေသာေနရာမားျဖစသည ျပငဆငမြမးမ ထနးသမးထားေသာေနရာ (modified)၊ သဘာဝအတငး တညရေန ေသာေနရာ (natural)၊ သ႔မဟတ အႏရာယကေရာကေနေသာေနရာ (critical) ဟ၍ သတမတထားသည သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမားအတြငး ကေရာကေနျခငး ရ၊ မရ ဟသညအေပၚ မတညသည။ စမကနးတစခ၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ စမခန႔ခြမႈႏင ဇဝမးစမးကြမားထနးသမးျခငးအား လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆)ႏငအည ျဖစေစရန အဓကကေသာ အခကမားမာ ေအာကပါ အတငး ျဖစသည။

• တညေနရာတစခ၏ (ဥပမာ-မးသနးမည အႏရာယကေရာကေနေသာ၊ ကကစားနယေျမ ကန႔သတမႈရေသာ မးစတမားႏင ေဂဟစနစမား၊ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား) ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အေရးပါမႈအား တငးတာဆးျဖတရာတြင အျခားေသာပတဝနးကငမား၊ သတဝါအေရအတြကႏင ႏႈငးယဥလင မညသ႔ကြာျခားေၾကာငး အကျဖတႏငရနအတြက အႏရာယကေရာကေနသညသကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငအား ဆနးစစျခငး (Critical Habitat Assessment)က ေဆာငရြကရမည။

• ထခကမႈေလာချခငးပစ။ အႏရာယကေရာကေနသည သကရမားရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငမားႏင သဘာဝအတငး တည ရေနသည ပတဝနးကငမားအေပၚ ကေရာကလာသည သကေရာကမႈမားအတြက ေလာချခငးပစက ဇဝမးစမးကြမားဆငရာလပငနးစမခကတြင ေဖာျပထားသည။

• ထနးညႇျခငး။ သငေလာေသာ ေရာငရားမႈမား၊ ေလာချခငးမားႏင ျပနလည ျဖညတငးျခငးနညးမားအား အသးခၿပးမသာ မလြေရာင သာသည အေျခအေနမး၌ ထနးညျခငးက လပေဆာငရမည။

• ေစာငၾကပၾကညရႈျခငးႏင သးသပအကျဖတျခငးပစ။ အႏရာယကေရာကေနေသာ သကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကင အားအကျဖတရနႏင ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ အကးအျမတက ခငတြကရန လေလာကသည ေရရညအစအစဥျဖစသည။

• လပငနးစဥတစေလာက စမကနး၏ ပတသကဆကႏြယသမားႏင ဆကသြယေဆြးေႏြးမႈမား ရရမည။

ျပငဆငမြမးမထနးသမးထားေသာ သကရမားရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငမား (modified habitats) သည အႏရာယကေရာကႏငမႈ နညးပါးသည (ျခြငးခကအခ႕မလြ၍)။ အေၾကာငးရငးမာ ေနရာကယကယျပန႔ျပန႔က မြမးမထားၿပး ေဒသရငးမဟတေသာ မးစတ အမားအျပား ပါဝငေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထေနရာမားတြင စကပးေရးလပကငရာ ေနရာမားႏင သစေတာစကခငးမား ပါဝငသည။ သဘာဝအတငး သကရမားရငသနကကစားရာ ေနရာမားသည အမားစအားျဖင ေဒသမးရငး မးစတမားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ အႏရာယကေရာကေနေသာ သကရမား ရငသနကကစားရာေနရာမားသည ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ တနဖးျမငမားၿပး ေအာကပါ အခကမားႏငလညး ကကညသည။

• မးသနးလနးပါး အႏရာယရေသာ (ႏင/သ႔ ) မးသနးရန အႏရာယရေသာ မးစတမားအတြက အေရးပါထငရားသည။

• ေဒသရငး မးစတမား (သ႔မဟတ) ကကစားနယေျမ ကန႔သတသည မးစတမားအတြက အေရးပါထငရားသည။

• တစကမာၻလးအဆင၌ ထငရားသည ေရႊ႕ေျပာငးေနထငတတသည မးစတမား (ႏင/သ႔) မးစတ အစအေဝးမားက ေထာကပေပးထားသည။

• ၿခမးေျခာကခရမႈႏႈနး ျမငမားေသာ (သ႔မဟတ) ထးျခားကြျပားသည ေဂဟစနစမား ျဖစသည။

• ဇဝဆငကျဖစစဥမားပါ အဓကျဖစစဥမားႏင ဆကစပေနသည ဧရယာမားျဖစသည။91

91 Footnotes 68 က ၾကညပါ။

https://www.ifc.org/wps/wcm/connect/a359a380498007e9a1b7f3336b93d75f/Updated_GN6-2012.pdf?MOD=AJPERES


76 77

လပေဆာငမႈ စသတမတခက(၆) အရ ေအာကပါအခကမားက လကနာရမည။

• စမကနးမားသည သဘာဝအတငးတညရေနေသာ သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမား (natural habitat) က ေျပာငးလျခငးမျပရ။ (မြမးမထားေသာ သကရမားရငသနကကစားရာေနရာမားတြင ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနး ဆကလကလပေဆာငရန မျဖစႏငေတာ ေသာ အေျခအေနမားမအပ)

• အသားတငဆး႐ႈးမႈ မရေစရန ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥက အသးျပရမည။

• စမကနးႏင ပတသကဆကႏြယသမားႏငအတ ေဆြးေႏြးတငပငျခငးမား လပေဆာငရမည။

ထ႔အျပင လပေဆာငမႈစသတမတခက(၆)အရ စမကနးမားသည အႏရာယကေရာကေနသည သကရမား ရငသနကကစားရာ ေနရာ မားက ထခကေစျခငး မရေစရ။ ျခြငးခကအေနျဖင သဘာဝအတငးတညရေနေသာ သ႔မဟတ ျပငဆငမြမးမ ထနးသမးထားေသာ သကရပတဝနးကငမားတြင လပငနးလပေဆာငရန အေျခအေန မေပးေသာလညးေကာငး၊ စမကနးသည ဇဝမးစမးကြမား တနဖး အေပၚ ဆးကးသကေရာကႏငေျခ မရလငေသာလညးေကာငး၊ ကမာၻအဆင၊ အမးသားအဆင၊ ေဒသအဆင မးသနးလနးပါး အႏရာယ ရေသာ မးစတ(သ႔မဟတ) မးသနးရန အႏရာယရေသာ မးစတတ႔အား အခနအပငးအျခားတစခအတြငး သကရအေရအတြက နညးပါး ေစျခငး မရေစလင ထညသြငးစဥးစားႏငသည။ အသားတင အကးအျမတမား ရရႏငရနအတြက ေလာခေစျခငးနညးကလညး စစဥေရး ဆြရမည။

လပေဆာငမႈ စသတမတခက(၆)အရ ဥးစားေပး ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားက စနစတက သးသပေလလာခကမား ေဆာငရြကရန လအပသည။ ထဝနေဆာငမႈမားသည စမကနးအေနျဖင လပငနးလညပတမႈေၾကာင ထခကႏငေျခရၿပး လပငနးလညပတမႈအတြက မခအားထားေနရေသာ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား (ဥပမာ-ေရ)က ဆလသည။

သဘာဝသးႏႏင ႏစရညသးႏ စကခငးမား၊ စကပးေရး လပငနးမား၊ တရစာၦနေမြးျမေရး၊ ေျမယာမ ေရေပၚစကပးေရး၊ ငါးလပငနး အစ ရသညလပငနးမားက ဥးစးလပကငေနသမားအေနျဖင လပငနးက႑အသးသးရ ေကာငးမြနေသာ စမခန႔ခြမႈမားႏင နညးပညာမားက အသးခ၍ သဘာဝအရငးအျမစမားက ေရရညတညတေအာင ထနးသမးမညဟေမာလငေၾကာငး လပေဆာငမႈ စသတမတခက (၆)တြင ေဖာျပထားသည။ အဆပါအေျခခ ထတကနလပငနးမားတြင လကနာကငသးႏငရန ကမာၻအဆင ေဒသတြငးအဆင၊ ႏငငအဆငရ အေလအကငမားက တညတညြတတညး သတမတေဖာျပထားျခငးရပါက ၎တ႔ကလညး လကနာကငသးသငသည။

၅.၃။ ဇဝမးစမးကြဆငရာ သကေရာကမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးရန ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥအား အသးျပျခငး။

ထခကမႈေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥက အသးျပ၍ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမား အေပၚကေရာကခသည သကေရာကမႈ မားအား ေျဖရငးျခငးသည ႏငငတကာ အေလကငေကာငး92 တစခအျဖစ သတမတထားၿပး ပတဝနးကငထခကမႈဆနးစစျခငး လပငနး စဥတြငလညး ဤနညးစနစက ေဖာျပထားသည။ ၎သည ႐းရငးေသာမေဘာငတစခ (ေရာငရား-ေလာခ-ျပနလညျဖညတငး-အေလာ ေပး/ထနးညႇျခငး)ျဖစၿပး စမကနးေၾကာင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ထခကမႈမား နညးပါးေအာင ျဖစႏင ပါက အသားတငဆး႐ႈးမႈမရေအာင ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးႏင ပတဝနးကငစမခန႔ခြမႈ အစအစဥမား (သ႔မဟတ) ဇဝမးစ မးကြဆငရာ စမခန႔ခြမႈအစအစဥမားတြင ထညသြငးအသးျပႏငသည (ပ ၃ တြင ၾကညပါ)။

92 CSBI (2015). Mitigation Hierarchy Guide. Cross Sector Biodiversity Initiative

ပ (၃)။ ထခကမႈ ေလာခေရး အစဥလကလပငနးစဥႏင ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငး၏ ရညရြယခက။အသားတင မဆး႐ႈးေစေရး။

ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ဆးကးသကေရာကေစျခငး

ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ ေကာငးကးသကေရာကေစျခငး

အလားအလာရသည သကေရာကမႈ



ေလာေၾကးေပးျခငး/ထနးညႇေပးျခငး

အလားအလာရသည

သကေရာကမႈ

ေရာငရားျခငး

ေရာငရားျခငး ေလာချခငး

ေလာချခငး ျပနလညအစားထးျခငး

ေရာငရားျခငး

ဇဝမးစမးကြမား၏ လကရတနဖး

အသားတင မဆး႐ႈးျခငး အသားတင အျမတ

အရငးအျမစ။ BPOP - Biodiversity Offsets Handbook မ ရယျပငဆငထားျခငးျဖစသည။

ေရာငရားျခငးနညးလမးသည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားအေပၚ ကေရာကလာေသာ ထခကမႈမားက တစပါတညး ဖယရားႏငသျဖင အထေရာကဆးအဆငျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ေအာကပါအခကမားက ေရာငရားျခငးနညးလမးအျဖစ အသးျပႏငသည။

• ဇဝမးစမးကြမား၊ ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမား၏ တနဖးျမငမားသညဟ သတမတထားေသာတညေနရာမားမ ေဝးကြာသညေနရာသ႔ စမကနးမားက ေရႊ႕ဆငးလပကငျခငးမး လပႏငသည။ ဤသ႔ ေရာငရားျခငး ေဆာငရြကမညဆပါက စမကနးအေစာပငးကာလတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား၏ တနဖးမားက စစစရမညျဖစသလ စမကနးတညေနရာ၏ အျခားအစားထးအျဖစ အသးျပႏငမည ေနရာမားက ဆနးစစရမညျဖစသည။ ေရာငရားျခငးသည အႀကးစားေရာငရားျခငး သ႔မဟတ စမကနးတညေနရာ၏လာထားခကပစမားက ေျပာငးလၿပး စမကနးဧရယာအတြငး၌ အေျခခလအပသည အေသးစားအေဆာကအဥမားသာ ေဆာကလပ ျခငးမးလညး ျဖစႏငသည။

• ေဆာကလပေရးလပငနးႏင လပငနးလညပတမႈလမးစဥမားက ေရြးခယျခငး (ဥပမာ- ေဖာကခြေရးမားလပမညအစား အေပၚယသာမငးခြျခငး၊ ရထားလမး၊ ကားလမး အသးျပသငသေလာ ပကလငးခသငသေလာ အစရသည ေရြးခယမႈမားျပျခငး)

ထခကမႈမားေလာခေစႏငရန ေအာကပါအခကမားက အေကာငအထညေဖာျခငးအားျဖင လပေဆာငႏငသည။

• လမးမား သ႔မဟတ ေရဆးထတလပမႈအတြက ေျမေအာက ဥမငလႈဏေခါငးမား ေဖာကျခငး၊ သ႔မဟတ ေရဆးထတလပမႈအတြက ေျမက ထနးသမးျခငး အစရသည ႐ပပငးဆငရာထနးသမးျခငးမား။

• အခနအခါေပၚမတည၍ ေရအသးခမႈေလာချခငး သ႔မဟတ ဝနထမးမား တရားမဝငအမလကမႈေလာနညးေအာင တားျမစခကမားချခငး အစရသည လပငနးလညပတမႈ အေလအကငမားက ေျပာငးလျခငး။

• အခ႕ေသာ ရားပါးသညအေျခအေနမးတြင မးစတမားအား ေနရာျပနလညခထားရန လအပလာႏငျခငး။

http://www.csbi.org.uk/our-work/mitigation-hierarchy-guide/mitigation-hierarchy/


78 79

ျပနလညျဖညတငးေပးျခငးသည ပကစးသြားေသာ ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစမားက ျပျပငျခငး (သ႔မဟတ) မလအေျခအေနသ႔ ေရာကေအာင ျပနလညျဖညတငးေပးျခငးက ညႊနးဆၿပး စမကနးအေနျဖင ထခကမႈမားမျဖစပြားေအာင မေရာငရားႏင (သ႔မဟတ) ေလာကေအာငမလပႏငသည အေျခအေနမးတြင အသးျပသည။ သ႔ေသာ ျပနလညျဖညတငးျခငးသည ေယဘယအားျဖင စနေခၚမႈ မားၿပး ေရာငရားျခငးႏင ေလာချခငးလပငနးမားေလာက မေသခာသလ ေငြကနေၾကးကမားၿပး အခ႕သကရမားေနထငရာ ပတဝနး ကငမားသည ျပနလညျဖညတငးရန ခကခသည။ ျပနလညျဖညတငးျခငးလပငနးမားသည ဝနထမးအငအား အမားအျပား အသးျပရ ေသာလညး ဤနညးအားျဖင ေဒသခမားအတြက အလပအကငအခြငအလမးမား ရေစသည။ ျပနလညျဖညတငးျခငးသည ေျမယာအခငး အကငးႏင ပငလယျပငအတြငးရ သကရမားရငသနကကစားရာေနရာမားက ဆကသြယေပးႏငသည အခြငအေရးလညးျဖစသည။

ထနးညႇျခငးသည စမကနးပေယာဂေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ဆးရြားသည ၾကြငး ကနေနေသးေသာထခကမႈမား၊ ေရာငရားျခငး-ေလာချခငး-ျပနလညျဖညတငးျခငးတ႔ ေဆာငရြကၿပးေနာက ကနရစေနသညထခကမႈမားက ေလာေၾကးေပးရနအတြက စမထားသညလပေဆာငခကမားမ ထြကေပၚလာေသာ တငးတာႏငသည ထနးသမးေစာငေရာကေရး ရလာဒမားျဖစသည။93 အေသး စတက ေနာကလာမညအပငးတြင ဖတ႐ႈပါ။

၅.၄။ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇေပးျခငး

ႏငငတကာ အေလအကငေကာငးမားအရ94 ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇျခငး၏ ရညရြယခကမာ အသားတင ဆး႐ႈးမႈမရေစေရးျဖစၿပး စမကနးအေကာငအထညမေဖာရေသးေသာ အေျခအေနႏငႏႈငးယဥလင ကနးေျမ (သ႔မဟတ) ေရထရ ဇဝမးစမးကြမား အသားတင တးပြားေစေရးျဖစသည။ ထနးသမးေစာငေရာကထားေသာဧရယာႏင ၄ငးဧရယာအတြငးရ မးစတမား၏ စေဝးေနထငမႈေပၚမတည၍ အသားတငဆး႐ႈးမႈမရျခငးႏင အသားတငတးပြားျခငးက အကျဖတသည။ ထနးညႇျခငးသည ေငြေၾကးအေလာေပးျခငးကသ႔ေသာ အျခား နညးလမးမားထကယဥလင ဇဝမးစမးကြမားဆး႐ႈးမႈေလာပါးေစေရးအတြက ပမစနစက၍ တညတေကာငးမြနေသာ ခဥးကပနညး တစရပျဖစသည။95

အကန႔ ၇။ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇေပးျခငးဆငရာ စညးမဥးမား95

• ေနာကဆကတြ ထနးသမးမႈရလာဒမား - ထနးညႇျခငးသည အျခားအေကာငအထညေဖာလပေဆာငထားၿပးျဖစေသာ ထနးသမးေရးလပငနးမားထကသာလြနေသာ အကးဆကမားေပးအပႏငရမညျဖစသည။ ဥပမာ - ဘ႑ာေၾကးလေလာကစြာရရၿပးေကာငးမြနေသာ စမခန႔ခြမႈေအာကရ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမက ရနပေငြထပမခေပးျခငးသည အသားတငအကးအျမတ ရရမညမဟတေပ။

• တညမႈ - ေယဘယအားျဖင ထနးညႇေပးခရသညေနရာမားတြင ဇဝမးစမးကြမား အသားတငတးပြားျခငးသည နဂရရငးစြမးစတႏငတညသည မးစတမား၊ တညသည သကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငမား၊ တညသည ေဂဟစနစမား၊(သ႔မဟတ) ေဂဟလပငနးေဆာငတာမား ျဖစသငသည။

• ပတသကဆကႏြယသမား ပါဝငေဆာငရြကျခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈ - ပတသကဆကႏြယသမား ထေရာကစြာ ပးေပါငးပါဝငေဆာငရြကျခငးသည အေရးႀကးသလ ၄ငးတ႔၏ ေဆြးေႏြးတငပငမႈရလာဒမားက ျပညသမားႏငမေဝေပးျခငးသညလညး အေရးႀကးသည။

• မတမႈ - ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇေပးျခငးက မတသညနညးျဖင ေရးဆြအေကာငအထညေဖာသငသည။ တငးရငးသားမားႏင ေဒသခမား၏ အခြငအေရးမားကလညး အထးအေလးေပး ေလးစားလကနာေပးသငသည။

• တညၿမမႈ - ထနးညႇေပးျခငးသည အၿမတမး သ႔မဟတ ထခကမႈမားၾကြငးကနသည ကာလတစေလာကလး တညတသငသည။စမကနးအမားစအတြကမ ထခကမႈမားသည အၿမတမး ကနရစေနႏငသည။

93 ဇဝမးစမးကြမား ထနးသမးျခငးႏင သကရသဘာဝ အရငးအျမစမားအား ေရရညတညတခငၿမေအာင စမခန႔ခြျခငးႏငပတသကသည အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ ၂၀၁၂ တြင ထြကရေသာ လပေဆာငမႈစသတမတခက (၆)။

94 See George C. Ledec et al (2016). Biodiversity Offsets A Users Guide. World Bank Group95 See George C. Ledec et al (2016). Biodiversity Offsets A Users Guide. World Bank Group

ဇဝမးစမးကြဆငရာ ထနးညႇေပးျခငးသည ပတဝနးကငထနးသမးေရးအတြက ကနးေျမ သ႔မဟတ ေရထဧရယာမားအား ကာကြယ ျခငး (သ႔မဟတ) ဖယခနထားျခငး၊ မးစတမားႏင ၎တ႔ ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငမားအား စမခန႔ခြမႈ ပမေကာငးမြနေအာင ျမႇငတငေပးျခငးႏင အျခားေသာလပငနးရပမားလညး ပါဝငသည။ ၎ဧရယာမားအား အသးျပ၍ သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားက ဖနတးျခငး၊ ရရငးစြ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအား တးခ႕ျခငး၊ ၾကားခနယေျမအျဖစထားရျခငး၊ သကရမား ရငသနကကစားရာ ပတဝနးကငမားအား ျမႇငတငေပးျခငး၊ ခတဆကေပးျခငး သ႔မဟတ ျပနလညျဖညတငးေပးျခငး၊ ထနးသမးထားသည နယေျမမားအတြငး ရ (သ႔မဟတ) ပမကယျပန႔ေသာနယေျမအတြငးရ ဥးစားေပးထနးသမးေပးသငသည မးစတမားအား ေစာငေရာကေပးျခငး (သ႔မဟတ) စမခန႔ခြေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကေပးႏငသည။

ထနးညႇေပးျခငးသည ႐ႈပေထြးနကနႏငၿပး အခနႏငေငြကနေၾကးကမားသည။ ထ႔အျပင ဇဝမးစမးကြမား၏ တနဖးအလးစအား ထေရာကစြာ ထနးညႇေပးႏငမည မဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင ထနးညႇေပးျခငးသည အျခားေဆာငရြကႏငသည နညးလမးမားမရေသာေၾကာင မျဖစမေနအသးျပရမညအခါမးတြငသာ အသးျပသငသည။ သ႔ေသာ ထနးညႇေပးျခငးသည ဘ႑ာေရးလအပခကမားရေနေသာ သဘာဝ ထနးသမးေရးနယေျမစနစအတြက အေရးႀကးလအပေငြက ေထာကပေပးႏငသည။

သငေလာေသာ ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈႏင ေကာငးမြနေသာ အပခပမႈတ႔သည ထနးညျခငးအား ခမတေဆာငရြကရာတြင အေရးႀကးသည။ အခ႕တငးျပညမားႏင ကမၸဏမားတြင ရနပေငြမား ထနးသမးထားေသာ ထားရၾကသည။ ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ထနးညႇျခငးအတြက အၿမမျပတလအပေသာ ကနကေငြမားက ဖြၿဖးေရးစမကနးအရာရမားမ ေပးစြမးႏငရန ဤသဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဆငရာ ရနပေငြမားက ေထာကပေပးသည။ လေလာကသညေငြရရပါက ပေဒသာပငအျဖစ သတမတကာ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး လပငနးမားအတြက ေရရညတညတေသာ (မေသမဟတေသာ) ႏစစဥဝငေငြအျဖစ ထတယသးစြႏငမညျဖစသည။

ပတသကဆကႏြယသမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈျပျခငးသည ေအာငျမငသည ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငး ျဖစေပၚလာေစေရး၏ အဓကအခကပငျဖစသည။ ႏငငတကာႏင ျပညတြငးရ အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမား၊ ေဒသခမား၊ အစးရ၊ နယပယစအဖြ႕အစညး မား၊ ပညာေရးသ႔မဟတ သေတသနအဖြ႕အစညးမား အပါအဝင ျမနမာႏငငတြင ဇဝမးစမးကြမားအေပၚ စတဝငစားမႈရေသာ ပတသက ဆကႏြယသမား အမားအျပားရသည။ ဇဝမးစမးကြမားထနးသမးေရးႏင ပတသက၍ ထခကမႈခစားရႏငေခရသည ေဒသခမား၊ အျခား ပတသကဆကႏြယသမားႏင ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပျခငးသည ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမားက ေအာငျမငေစသည အေျခခကေသာ အခကတစချဖစသည။ ထနးညႇျခငးအား အေကာငအထညေဖာရာတြင အခ႕ေသာ အေကာငးဆးနညးလမးမားမာ အစးရႏငအစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏငအတ လကတြလပကငျခငးျဖစသည။ ဇယား (၅)၌ ထနးညႇျခငးအစအစဥ လပေဆာငရာ တြင ထညသြငးစဥးစားရမည အေၾကာငးအခကမားက ေဖာျပထားသည။

http://documents.worldbank.org/curated/en/344901481176051661/pdf/110820-WP-BiodiversityOffsetsUserGuideFinalWebRevised-PUBLIC.pdf


80 81

ဇယား ၅။ ထနးညႇေပးရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အေၾကာငးအရာမား

နညးပညာႏင ေဂဟေဗဒ ႐ႈေထာငမား

• ထနးညႇေပးမည ဇဝမးစမးကြမားႏင ေဂဟစနစဝနေဆာငမႈမားဆငရာ တနဖးမားအား စာရငးျပစ၍ေဖာျပထားျခငး ရပါသလား။

• ထခကမႈေလာချခငး အစဥလကလပငနးစဥ (ကနဥး ေရာငရားျခငး၊ ထ႔ေနာက ေလာချခငး၊ ျပနလည ျဖညတငးျခငးႏင ထနးညႇျခငး)သည လေလာကသညစာရြကစာတမး အခကအလကမားက ကးကား၍မတစြာ ေဆာငရြကထားပါသလား။

• ထနးညႇေပးရန အလားအလာရသည စမကနးေနရာႏင လပငနးမားအား သတမတထားသည စႏႈနးမား(ေဂဟေဗဒႏင လမႈေရးဆငရာ၊ အေကာငအထညေဖာႏငစြမး ရ၊ မရ)ႏငအည စစစထားျခငး ရပါသလား။

• သတမတထားေသာ အေျခခအခကမားႏငကကညသည ထနးညႇေပးရန အလားအလာရသည ေနရာမားအနးအနားတြင ရပါသလား။ သ႔မဟတ ပ၍ေဝးကြာေသာ ေနရာမားတြင ရပါသလား။ အကယ၍ ေဂဟေဗဒအမးအစားမားသည မတညပါက တနဖးပမျမငမားေသာ ေနရာမးႏင အလအလယျပႏငပါသလား။

• အဆျပထားေသာ ထနးညေပးရမည ေနရာမားသည အမးသားအဆင၊ ေဒသတြငးအဆင ဥးစားေပးထနးသမးမႈေနရာမားႏင မညသ႔အဝငခြငက ရပါသနညး။

• အဆျပထားေသာ ထနးညႇေပးရမည ေနရာမားအေနျဖင မညသ႔ထပေဆာငး အကးရေစမညနညး။

• ထနးညႇေပးျခငးေၾကာင အသားတငဆး႐ႈးမႈမရေစရန (သ႔မဟတ) ေအာငျမငေစရန မညသ႔ေသာ ထနးသမးေစာငေရာကမႈ နညးလမးမား လအပသနညး။

• ျပနလညျဖညတငးေပးေသာ အဆျပထနးညႇေပးျခငးမားအတြက သကရမားရငသနကကစားရာ ေနရာေဒသမားတြင နမနာျပစရာ ေအာငျမငမႈတစစတစရာ ရပါသလား။

• မညသည ရလာဒညႊနျပခကမားအား ေစာငၾကညစစေဆးမညနညး။

ေျမလကဝယရမႈ၊ လမႈေရးႏင ႏငငေရး ႐ႈေထာငမား

• ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇေပးရမည အဆျပဧရယာေျမမား (ဆကစပေနသည ေရရပငခြငမား အပါအဝင)အား မညသက တရားဝင ပငဆငသနညး။ မညသက လပပငခြငရသ ျဖစသနညးႏင မညသက ထနးခပ ထားသနညး။

• ေဒသတြငးေနထငသမား (တစဥးတစေယာက သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးမား)သည အဆျပထားေသာ ထနးညႇေပးရမညဧရယာအား ပငဆငျခငး၊ ေနထငျခငး၊ အသးျပျခငးမား ရပါသလား။

• ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးအစအစဥတြင ေဒသခမားက လေလာကစြာပါဝငထညသြငးထားျခငး ရပါသလား။

• ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးေအာငျမငရန မညသညကနးေျမ သ႔မဟတ သယဇာတ အေျပာငးအလမားလအပသနညး။ ထေျပာငးလမႈမားအား မညသ႔ အေကာငအထည ေဖာမညနညး။

• သယဇာတအရငးအျမစ ထတယသးစြမႈမားအား ယခထကပ၍ တားျမစမညဆပါက ေဒသခမားအတြက အဆျပထားေသာ (သ႔မဟတ) ေဒသခမားမ အဆျပထားေသာ အသကေမြးဝမးေကာငး ျပနလညျဖည တငးျခငးနညးစနစမား (အျခားအသကေမြးဝမးေကာငးအပါအဝင)သည လကေတြ႕ကပါသလား။

• စစဥခမတထားေသာ ထနးညႇေပးျခငးလပငနးမားအတြက လေလာကသည ႏငငေရးအေထာကအပ ရရပါသလား။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမအသစ ခမတျခငးကသ႔ေသာ အေျခအေနမားတြင ဥပေဒအရ(လႊတေတာ သ႔မဟတ ပါလမနမ) ခြငျပရနလအပပါက လကေတြ႕အခနမ အေကာငအထည ေဖာႏငပါမညေလာ။

• ေအာငျမငစြာ အေကာငအထည ေဖာေဆာငႏငေရးက တားဆးႏငသည အျခားေသာ လမႈေရးႏင နငငေရးဆငရာ အႏရာယမား (လျခေရးႏင ပ႗ပကၡမား) ရေနပါသလား။

ေရရည ကာကြယျခငးႏင တရားဥပေဒ ႐ႈေထာင

• ထနးညႇေပးျခငးက အေကာငအထညေဖာရန သ႔မဟတ ပစေရးဆြရာတြင လကနာရမည သးျခားတရားဝင နညးလမးတစခ ခမတေပးထားျခငးမး ရပါသလား။

• အဆျပထားသည ထနးညႇေပးျခငး ရရမညဧရယာအား အခနမညမၾကာေအာင တရားဝင ကာကြယေပးျခငး၊လၿခေစျခငး ျပမညနညး။

• ထနးညႇေပးမည ဧရယာသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမ၏ တစစတတစပငးျဖစမညေလာ သ႔မဟတ သးျခားစမခန႔ခြမည ဧရယာတစချဖစမညေလာ။

• ထနးညႇေပးမညဧရယာအား ပဂၢလကပငရင(တစဥးခငးေသာလညးေကာငး ေဒသခ အစအဖြ႔မေသာလညးေကာငး)မ ပငဆငသညဆပါက ေရရညထနးသမးႏငရန မညသညထနးသမးေရးနညးလမး (ထနးသမးေရးအဖြ႔အစညးထအပႏမႈ၊ ဥပေဒစာခပ၊ ေဒသဆငရာ စမခန႔ခြမႈ သေဘာတညမႈမား၊ သဘာဝပတဝနးကင ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေငြေပးေချခငး အစရသျဖင) က အသးျပမညနညး။

ဘ႑ာေရး ႐ႈေထာင

• ႀကတငရရထားေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈစရတသည သေဘာတထားသည ဘ႑ာေငြအရငးအျမစမ ျဖစပါသလား၊ လေလာကပါသလား၊ (ထစရတမားတြင ေျမေနရာရယရျခငး၊ နယနမတေဘာငခတရျခငး၊ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားအတြက အေျခခအေဆာကအအမားေဆာကရျခငးႏင အျခားလမႈေရး လပငနးမား၊ ယာဥမားဝယရျခငး၊ ႐းခနးႏင လပငနးခြငသးပစၥညးမား၊ ဝနထမးမားအားသငတနးေပးျခငး၊ စမ ခန႔ခြမႈအစအစဥအတြက ပညာရငမားငားရျခငး စသညတ႔ ပါဝငသည)

• ထပတလလလအပေနသည ကာကြယမႈမား၊ စမခန႔ခြမႈမားႏင ေစာငၾကညစစေဆးျခငးမားအတြက ကန ကစရတမား (လစာမား၊ ေလာငစာ၊ အေထာကအပပစၥညးမား၊ ပစၥညးအပေဆာငးမား)သည ေရရည အတြက လေလာကပါသလား။ မညသညနညးလမးက အသးျပ၍ ဤစရတမားရရမညနညး။

လ႔အရငး အျမစမား

• ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးက ေရးဆြၿပး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရာ တြင(ေရရညတညတေသာစမခန႔ခြမႈႏင ေစာငၾကပၾကည႐ႈျခငးမား အပါအဝင) မညသည လ႔အရငးအျမစမား လအပသနညး။

• မညသည သငတနးအမးအစားမားက မညမေပးရန လအပသနညး။

လကတြလပကငျခငး

• ထနးညႇျခငးလပေဆာငရန စစဥျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးအား ေထာကပကညေပးရန မညသည အဖြ႔အစညးမားႏင လကတြခသနညး သ႔မဟတ လကတြသငသနညး။

• ေဒသခမား (လႀကးမား သ႔မဟတ ေကာငးသားမား)သည ထနးညႇေပးသညဧရယာႏင ၎ဧရယာရ ဇဝမးစမးကြမားက ကာကြယျခငး၊ စမခန႔ခြျခငး သ႔မဟတ ေစာငၾကပၾကညရႈျခငးလပငနးမားတြင ပါဝငခငပါသလား၊ ပါဝငႏငပါသလား။

ပတသက ဆက ႏြယသမားႏင ေတြ႕ဆေစစပမႈ

• ထခကမႈခရရန အလားအလာရေသာ ပတသကဆကႏြယသမားႏင စတဝငစားမႈရေသာ ပတသကဆက ႏြယသမားက လေလာကစြာ အသအမတျပထားျခငး ရပါသလား။

• ေဒသခလထမား သ႔မဟတ အဓကပတသကဆကႏြယသမားႏင အခနမဆကသြယမႈမား ျပျခငးအျပင ပမနႏင ပြငပြငလငးလငး ေျပာဆမႈမားရပါသလား။

• စတဝငစားမႈရေသာ ပတသကဆကႏြယသမားသည ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးလပငနးစဥ တစေလာကတြင ေနရာေရြးခယျခငး၊ ထနးညႇျခငးပစေရးဆြျခငး၊ အသားတငဆး႐ႈးမႈမရေအာင တြကခကျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငး၊ ေစာငၾကပၾကည႐ႈျခငး စသညအဆငမားတြင ပါဝငေဆာငရြကႏငသည အခြငအေရး ရ ပါသလား။


82 83

• မေကနပခကမားအား တငၾကားရန၊ တ႔ျပနအႀကျပမႈမားျပႏငရန လပငနးစဥယႏရားတစခအား စနစ တက သတမတထားျခငး ရပါသလား (အကးအေၾကာငးခငလေသာ ကာလမားတြင)။

• ေဒသခမား သ႔မဟတ ပတသကဆကႏြယသမားအေနျဖင အဆျပထားေသာ ထနးညႇေပးျခငး အစအစဥ၏အဓကကေသာအပငးမားက သေဘာမတ ျငငးဆျခငးမး ရပါသလား။ ျငငးဆခရပါက ထျငငးဆမႈမားအားမညသ႔ထထေရာကေရာက ေျဖရငးမညနညး။

၅.၅။ ျမနမာႏငငရ ထနးညႇျခငးႏငသကဆငသည အေတြ႔အႀကမား

ျမနမာႏငငတြင ႏငငတကာ အေလအကငေကာငးမားက အသးျပ၍ ဇဝမးစမးကြမားအား ထနးညႇျခငးျပခသည နမနာယစရာ ေကာငး ေလာကေသာ စမကနးမး မရခေပ။ သ႔ေသာ ေရႊေတာငကမၸဏအပစ၏ အပါခဘလပေျမစက႐သည ၄ငးတ႔၏ ျပညေနာငဘလပေျမ စမကနးတြင အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC) ႏင ႏငငတကာေတာ႐ငးတရစာၦနႏင သဘာဝအပငမားအဖြ႕(FFI)တ႔၏ အကအညျဖင ဤသ႔လပေဆာငႏငရန ႀကးပမးလကရသည။

၂ဝဝ၅ ခႏစတြင Total၊Petronas ႏင PTTEP တ႔သည သစေတာဌာန၊ သားငကထနးသမးေရးအဖြ႕ (WCS) တ႔ႏင တြဖကပးေပါငး၍ ကမၸဏမားမ တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငးအတြက ဘ႑ာေငြေထာကပေပးခသည (အကန႔ ၁ဝ ကၾကညပါ)။ ဤသ႔ေသာ ေငြေၾကး ေထာကပေပးျခငးသည ထနးညႇေပးျခငးထက ေလာေၾကးေပးျခငးမးႏင ပမနးစပသည။

၎နမနာပစသည ဇဝမးစမးကြမား ထနးညႇျခငးအျဖစ လပေဆာငချခငးမဟတေပ။ သ႔ေသာ ဤပစသည ထနးညႇျခငးႏင ဆကစပေန သည အေလအကငေကာငးဆငရာ အေျခခမမားႏင လကေတြ႕အေလ အကငမားျဖစသည ပတဝနးကငထနးသမးျခငးမ ထြကေပၚ လာသည ရလာဒမားအား ခြေဝျခငးႏင မတေစျခငးတ႔ႏင သကဆငသည။ ထနးညႇေပးျခငးသည ျမနမာႏငငရ ဘ႑ာေငြေထာကပေပးမႈ မလေလာကသည သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမကြနယကအား ကညပပးေပးႏငသည အလားအလာရသျဖင ေအာကေဖာျပပါအခကမား ကတးတကလာေအာင ေဆာငရြကျခငးအားျဖင ဤပစအား သကေရာကမႈ အၾကြငးအကနမားရေသးသည စမကနးမားအတြက နမနာ အျဖစ အသးျပႏငသည။

• ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားေၾကာင ဇဝမးစမးကြမား ထခကဆး႐ႈးမႈ၏ပမာဏႏင အရညအေသြးကပါ (ျဖစႏငပါက) အကျဖတသငသည။သ႔မသာ ပတဝနးကငထနးသမးေရးဆငရာ လပငနးမားမရရသည အကးအျမတမားသည ထဆးရႈးမႈမားအတြက ေလာေပးႏငမည ျဖစၿပး ျဖစႏငသမ မတသည ေလာေၾကးမးျဖစရန ေဆာငရြကေပးႏငမညျဖစသည။

• ထနးညႇေပးျခငး၏ ေအာငျမငမႈက ဆးျဖတရနအတြက လပငနးေဆာငတာမားက ကြငးဆငး၍ ေစာငၾကညစစေဆးရမည။

• ပတသကဆကႏြယသမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈကလညး ျမႇငတငရမည။

• ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈရရမညျဖစၿပးျဖစႏငလင ေဂါပကမား(trustees)မ စမခန႔ခြသည ရနပေငြမတစဆင ေဆာငရြကရမညျဖစသည။

အကန႔ ၈။ တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငးစမကနး နမနာေလလာခက

တနသၤာရ သဘာဝႀကးဝငး စမကနးသညဆနးသစေသာ အမားပင-ပဂၢလကပငက႑ဆငရာ ပးေပါငးလပေဆာငမႈတစချဖစၿပး တနသၤာရ တငးရ သယဇာတႀကးဝငးက တညေထာင၍ စမခန႔ခြရန ရညရြယသည။ ဤႀကးဝငး (ယခအခနတြင အမးသားဥယာဥအျဖစ အဆျပထားသည)တြင စစြတအၿမစမးေတာမားျဖင ဖးလႊမးေနၿပး ၿခမးေျခာကခရမႈ ျမငမား ေသာ မးစတမားျဖစသည အာရဆငႏင ကားမားေနထငကကစား လကရသည။ တစပငတစႏငႏင စးပြားျဖစစကပးေရးလပငနးမား၊ အမ လကျခငး၊ သစထတျခငး၊ လမးႏင ေတာမးမားေလာငကြမးျခငး အစရ သည ၿခမးေျခာကမႈမားကလညး ခေနရသည။

ေရနကမၸဏမားျဖစသည Total၊ Petronas ႏင PTTEP တ႔သည ပကလငးသးခအသးသး တညေဆာကခၿပး (ပ ၁ တြင ၾကညပါ) ဤပက လငးမားသည ဤသဘာဝႀကးဝငးအတြငး ျဖတသနး၍ ကမးလြန ပငလယျပငရ ေရနတြငးမားႏင ထငးႏငငရ ေရနသန႔စငေရး စက႐ႀကး မားက ဆကသြယေပးထားသည။ စမကနးဆငရာ ထခကမႈမားအတြက ေလာေၾကးအေနျဖင ကမၸဏမားမ သစေတာဌာနသ႔ (သားငကထနး သမးေရးအဖြ႕၏ အကအညျဖင) ပတဝနးကငထနးသမးေရး လပငနး မား လအပသလ အေျခအေနအရ လပေဆာငႏငရန ေထာကပေငြ ေပး ေဆာငခၾကသည။ စမကနးအား ၂ဝဝ၅ ခႏစတြင စတငလပေဆာငခၿပး ပကလငးသကတမးကနဆးမည (အနညးဆး၂ဝ၂၈ ခႏစအထ) အခနအထ ဆကလကလပေဆာငရနအဆျပထားသည။ လပငနးအစအစဥမားႏင ဘ႑ာေရးဘတဂကက ေလးႏစ တစႀကမေရးဆြၿပး ဘတဂကေငြမာ ပထမ ၂ ဆငအတြက(၂ဝဝ၅-၂ဝ၁၂) အေမရကန ေဒၚလာ ၁.၂ သနးျဖစၿပး တတယအဆင (၂ဝ၁၃-၂ဝ၁၆) အတြက အေမရကန ေဒၚလာ ၁.၈ သနး ျဖစသည။

စမခန႔ခြမႈ ထေရာကမႈရမရ ေျခရာခသည နညးစနစ (METT)96 ၏ ေလလာဆနးစစျခငး ရလာဒမားအရ ရမတ ၇၅ ရာခငႏႈနးရရသျဖင စမကနးသည ေကနပဖြယရသညဟ ယဆရသည။ သ႔ေသာ လၿခေရးဆငရာစးရမပပနမႈမားေၾကာင ႀကးဝငးေနရာအမားအျပား အတြငး ဝငထြကသြားလာရန ကန႔သတခကမားရၿပး ကမးေသြးရြာရ ရြာသားမားေျပာျပခကအရ ၄ငးတ႔အေနျဖင ႀကးဝငးဧရယာ ရသညက စမကနးစၿပး ၅ ႏစ အၾကာျဖစသည ၂ဝ၁ဝ ခႏစ97 အထ မသရၾကဟဆသည။ ႀကးဝငးႏငပတသကသည သတငးအခက အလကမားက ပမသရလပါက “ျမနမာပတဝနးကငထနးသမးေရး နမနာအျဖစ သတမတထားသည တနသၤာရ သယဇာတ ႀကးဝငး စမကနးသးသပခက”တြင ဖတ႐ႈႏငသည။98

96 97 98

96 Stolton, S. and N. Dudley (2016). METT Handbook: A guide to using the Management Effectiveness Tracking Tool. WWF-UK, Woking97 Pollard, E. H. et al (2014) Review of the Tanintharyi Nature Reserve Project as a conservation model in Myanmar. Unpublished report of The Biodiversity Consultancy,

Cambridge98 Footnote 97 အား ၾကညပါ။

https://www.protectedplanet.net/system/comfy/cms/files/files/000/000/045/original/WWF_METT_Handbook_2016_FINAL.pdf

http://www.thebiodiversityconsultancy.com/es/wp-content/uploads/2014/11/TNRP-review-TBC-2014.pdf


84 85

၅.၆။ ထနးညႇျခငးႏငပတသက၍ ထပေဆာငးသတငးအခကအလကမား ရယႏငသည အရငးအျမစမား

• Biodiversity Offset Implementation Handbook. Business and Biodiversity Offsets Programme (BBOP), Washington,D.C. 2009

• Technical conditions for positive outcomes from biodiversity offsets. An input paper for the IUCN Technical StudyGroup on Biodiversity Offsets. Gland, Switzerland: IUCN. Pilgrim, J. D. and Ekstrom, J. M. M. (2014). 46 pp.

• Marine and coastal biodiversity offsets. The Biodiversity Consultancy, Industry Briefing Note, July 2013.

• Policy Development for Environmental Licensing and Biodiversity Offsets in Latin America (2014) Villaroya, A., Bar-ros, A.C., Kiesecker, J, (for lessons learned from other regions)

၅.၇။ ျမနမာႏငင ျပငပရ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမား

ဇဝမးစမးကြမားဆငရာ တနဖးျမငမားေသာေနရာမားက ဝငထြကသြားလာျခငး တားျမစထားသည နယေျမမားအျဖစ သတမတႏငရန အတြက ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမားႏင စသတမတခကမားက ေရးဆြေနဆ (သ႔မဟတ)ေရးဆြၿပး အေျခအေနတြင ရသည။ ဤသ႔ေသာ သတမတခကမားသည ေနာငတစခန၌ သာမနစႏႈနးတစခ ျဖစလာႏငသည။ ဥပမာအားျဖင ၂ဝဝ၃ ခႏစကတညးက သတႏင ဓာတ သတတးေဖာေရးဆငရာ ႏငငတကာေကာငစ(ICMM) ၏ အဖြ႕ဝင (၂၅) ဥးတ႔သည ကမာၻ႔အဆငယဥေကးမႈ အေမြအႏစ ထနးသမးထား သညေနရာမားတြင သတတးေဖာျခငးမား မျပလပရဟ တားျမစထားျခငးက လကနာရသည။ ထနညးတ တာဝနယမႈရေသာ သတတး ေဖာျခငးလပငနးဆငရာ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈ (IRMA) အေနျဖင အခက (၆) ခကပါဝငေသာ သတတြငးလပငနးလပကငျခငးဆငရာ တာဝနယမႈရေစေရး အာမခစနစတစခက ေဖာထတေရးဆြလကရၿပး ထအခကမားထတြင ဇဝမးစမးကြမားႏင ပတသက၍လညး ပါဝငသည။ သဘာဝထနးသမးေရးနယေျမမားႏင သကဆငသည (၄-၆-၅-၃) အဆပါ တာဝနယမႈရေသာ သတတးေဖာျခငးလပငနး ဆငရာ ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈ (IRMA) စသတမတခက ၁.ဝ (၂ဝ၁၈) အရ အထးအေလးေပးကာကြယထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမား (HPAs)သည ဝငထြကသြားလာျခငးက တားျမစထားသညနယေျမမား ျဖစသညဟ ေဖာျပထားသည။ အခ႕ေသာ ျခြငးခကရ သည ကစၥမားအပ အေျခအေနအားလးတြင သတတြငးအသစ သ႔မဟတ လကရလပငနးေဆာငရြကေနေသာ သတတြငးမားသည ကမာၻ႕အဆငအေမြအႏစ ထနးသမးထားသည ေနရာမားႏင IUCN အမးအစား(၁-၃)အပါအဝင အထးအေလးေပး ကာကြယထားသည သဘာဝထနးသမးေရး နယေျမမားအတြငး ကေရာကေနသညဆပါက တာဝနယမႈရေသာ သတတးေဖာျခငးဆငရာ ေရ႕ေျပးေဆာင ရြကမႈ (IRMA) မ အသအမတျပလကမတရရရန ထညသြငးစဥးစားခရမည မဟတေပ။ 99

Nature Capital Coalition ဟ ေခၚတြငေသာ သဘာဝအရငးအျမစ ညြန႔ေပါငးအဖြ႕သည သဘာဝ အရငးအျမစမားအား ခဥးကပမႈပစက ဟနခကညေစရနအတြက ေရ႕ေျပးေဆာငရြကမႈမားႏင အဖြ႕အစညးမား ပါဝငသည ထးျခားေသာ တစကမာၻလးဆငရာ နယပယစ ပတသကဆကႏြယသမား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ တစချဖစသည။ သဘာဝအရငးအျမစမားဟသည လသားမားက အကးျပသည ျပနလညျဖညဆညးႏငေသာ အရငးအျမစမားႏင ျပနလညမျဖညဆညးႏငေသာ အရငးအျမစမား (ဥပမာ- အပငမား၊ သတဝါမား၊ ေရ၊ ေလ၊ ေျမႏင ဓာတသတမား) ျဖစသည။ ၎သဘာဝ အရငးအျမစ ညြန႔ေပါငးအဖြ႕သည စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင ဆးျဖတခကမား ခမတရာတြင သဘာဝအရငးအျမစမားက ထညသြငးစဥးစားႏငေစရန ကညေပးသည ပ႐တေကာ100 တစခအား စစဥေရးဆြထားသည။

ပတဝနးကငထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားေသာ နယေျမမား (HCV) သည ႏငငအဆင၊ ေဒသတြငးအဆငႏင တစကမာၻလးအဆင၌ ဇဝေဗဒ၊ ေဂဟေဗဒ၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈတနဖးမားအရ သသာထငရားသည (သ႔မဟတ) အေရးပါမႈရသည။ ပတသကဆကႏြယ သမားမ တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ ရရငးစြ သတငးအခကအလကမားအား အကျဖတသးသပျခငး၊ အျခားသတငးအခကအလကမားအား

99 For details see Initiative For Responsible Business Mining Assurance. IRMA Standard. Washington DC.100 See Natural Capital Coalition. Natural Capital Protocol. London, UK. (Accessed 27-09-2018)

လအပသလ ေကာကယျခငးမား အစရသည နညးလမးမားပါဝငေသာ HCV ဆနးစစျခငး101 မားမတစဆင ပတဝနးကငထနးသမးမႈ တနဖးျမငမားေသာ နယေျမမား(HCV)မားအား သတမတေဖာထတသည။ HCV မားအား သတမတေဖာထတျခငး၊ စမခန႔ခြျခငး၊ ေစာင ၾကပၾကည႐ႈျခငးသည အဓကသစေတာႏင စကပးေရးထြနကန လကမတမားအား ေအာငျမငစြာ ရရႏငေရးအတြက အဓကေျခလမး တစခ ျဖစေနသည။ အခ႕ေသာ အႀကးစားဘ႑ာေရးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားႏင ဘဏမား၏ မဝါဒမား၊ ဝယယေရးဆငရာ မဝါဒမား ႏင တစကမာၻလးရ ပဂၢလကက႑ရ အဖြ႕အစညးမား၏ ေရရညတညတခငၿမသည ကတကဝတမား၌လညး HCV ဆငရာ လအပခကမား ပါဝငသည။

101 See HCV. The HCV Resource Network brings HCV users together. HCV Resource Network. Oxford, UK

http://www.forest-trends.org/biodiversityoffsetprogram/guidelines/oih.pdf

https://responsiblemining.net/what-we-do/standard/

လပစာ၆ (က)၊ ရငေစာပလမး၊ ကရငၿခရပကြက၊

အလၿမ႕နယ၊ ရနကန၊ ျမနမာ

P. +95 1 512613E. [email protected]

www.mcrb.org.mmwww.myanmar-responsiblebusiness.org

http://[email protected]

http://www.mcrb.org.mm

http://www.myanmar-responsiblebusiness.org