Лекц №6

Н.Ариунжаргал

Олон улсын барааны хөгжингүй зах зээл

бүрэлдэн тогтсон нь үйлчилгээний эрэлтийг

нэмэгдүүлж, улмаар олон улсын үйлчилгээний

зах зээл эрчимтэй хөгжихөд хүргэсэн билээ.

Олон улсын бараа болон үйлчилгээ нь нягт

уялдаатай явагддаг.

Гадаад оронд өөрийнхөө барааг нийлүүлэхэд

зах зээлийг судлан шинжлэхээс эхлээд, барааг

тээвэрлэж хүргүүлэх хүртэл олон янзын

үйлчилгээг шаарддаг.

1. Үйлчилгээ хил дээр бус тухайн улсындотоодын хууль дүрмийн дагуузохицуулагдана.

2. Үйлчилгээ нь хадгалагддаггүй, гагцхүү нэгзэрэг үйлдвэрлэгдэж, хэрэглэгдэжбайдагаараа онцлогтой.

3. Үйлчилгээний үйлдвэрлэлт борлуулалт ньхудалдаа болон материаллагүйлдвэрлэлийн хүрээнээс илүү төрийнхамгаалалтанд байдаг.

4. Олон улсын үйлчилгээний худалдаа нь

барааны худалдаатай нягт уялдаа

холбоотой байж, түүнд хүчтэй нөлөө үзүүлж

байдаг.

5. Бараанаас ялгагдах цөөн тооны үйлчилгээ

нь худалдааны худалдах зүйл болдог.

Жич: Олон улсын худалдаанд сүүлийн үед

хамгийн ирээдүйтэй салбар нь аялал

жуулчлал, эрүүл мэнд, боловсрол, соѐл

урлаг гэх мэт...

Олон улсын тээвэр Олон улсын зар сурталчилгаа Олон улсын аялал жуулчлал Олон улсын санхүүгийн үйлчилгээ Олон улсын мэдээлэл, холбоо Олон улсын технологийн солилцоо

◦ Патент◦ Лиценз◦ Ноу-хау◦ Инженеринг◦ Франчайзинг

Олон улсын үйлчилгээ бол тээвэр, холбоо,

мэдээлэл солилцоо, зар сурталчилгаатай

шууд холбоотой. Тээвэр нь бараа (ачаа)

болон иргэдийг 2 ба түүнээс олон орны

хооронд шилжүүлэх ажиллагааг хангаж

байдаг. Тээвэрлэлтэд ашиглаж байгаа

тээврийн төрлөөс хамаарч хэд хэдэн төрөлд

хуваагддаг.

Далай тэнгисийн тээвэр

Гол мөрний тээвэр

Агаарын тээвэр

Төмөр замын тээвэр

Авто машины тээвэр

Хоолойн тээвэр

Контейнерийн харилцаа гэж ангилна.

Тээврийн нэг төрлөөр үйлчилдэг бол

шууд харилцаа

Тээврийн 2 ба түүнээс дээш төрлөөр

үйлчилдэг бол хосолмол харилцаа гэнэ

Дэлхийн зах зээл дэх үйлчилгээний нэг төрөл

бол яах аргагүй реклам юм. Өнөө үед

дэлхийн зах зээл дээр янз бүрийн олон фирм

үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд тэд

өөрсдийнхөө барааг рекламдах зайлшгүй

шаардлага гардаг тул олон улсын худалдаанд

реклам нь томоохон үүрэг гүйцэтгэж байдаг.

1) Эхний

2) Өрсөлдөөнт

3) Хадгалалтын

Тухайн зах зээлийн хувьд шинэ бараа буюу

үйлчилгээний чанар, үнэ, хэрэглэх арга,

бараа буюу үйлчилгээг худалдан борлуулах

газрын тухай мэдээллийг өргөн хүрээний

хэрэглэгчдэд урьдчилан дэлгэрэнгүй

мэдээллэх замаар танилцуулах зорилготой

байдаг. Ийм реклам нь хэрэглэгчдэд шинэ

барааг зайлшгүй худалдан авах буюу

үйлчилгээг ашиглах үнэмшлийг төрүүлэх

ѐстой.

Өрсөлдөгч фермүүдийн үйлдвэрлэсэн

олон тооны ижил төстэй бараанаас

рекламдан ялгаруулах ба худалдан

авагчийн тодорхой хэрэгцээг хангах

чадварын үр дүнд чухамхүү энэ бараа нь

түүний бусдаас ялгарах онцлог чанарыг

харуулж, худалдан авагчийн худалдан

авах итгэл үнэмшлийг төрүүлнэ.

Хадгалалтын рекламны зорилго нь өмнө нь

рекламдсан барааны эрэлтийг дэмжихэд

чиглэгддэг. Тиймээс энэхүү реклам нь

сануулах шинжтэй байдаг. Зарим үед барааг

улиралд нь зохицуулж худалдаалах ба

худалдаачид буюу үйлдвэрлэгчдийн

агуулахуудад илүүдэл болж нөөцлөгдсөн

барааг борлуулахын тулд худалдан авагчдад

түр хугацаагаар нөлөөлөх зорилгоор ийм

рекламыг ашиглах тал байдаг.

Экспортын буюу олон улсын реклам

Экспортын бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ болон

олон улсын хэмжээнд худалдан борлуулагдаж буй

бараа бүтээгдэхүүнийг хэрэглэгчдэд хүргэхдээ тухайн

улс орны хэрэглэгчдийн онцлог, зан төлөв,

амьдралын хэв маягийг сайтар судлаж рекламдана.

Дотоод зах зээл дэх реклам

Реклам нь боломжийн тодорхой бүлэг

худалдан авагчдад хаягласан байх ѐстой

Баримтлах зорилгоо зөвлөмждөө нарийн

тодорхойлох ѐстой

Реклам нь хүлээн зөвшөөрч, хэвлэн нийтлэж

буй орны хууль ѐсонд төдийгүй, ѐс

суртанхуун болон гоо сайханы хэм хэмжээнд

нийцэж байх ѐстой.

Үр ашигтай байх ѐстой

Бүтээгдэхүүн үйлчилгээнийхээ талаар үнэн

зөв ойлголт өгч байх ѐстой

Өрсөлдөгчийнхөө бүтээгдэхүүн,

үйлчилгээнийхээ талаар рекламандаа

үнэлэлт дүгнэлт өгөхгүй байх

Реклам нь цар хэмжээ, газар, цаг хугацаа

зэрэг рекламдаж буй барааны борлуулалтын

байгууллагатай нягт уялдсан байх ѐстой

Реклам нь системтэй, тогтмол, тасралтгүй

явагдах ѐстой.

Яармаг гэдэг нь жилийн тогтсон цаг

хугацаанд тухайн нэг газарт

тогтмол цугларч, өөрөөр хэлбэл

байнга ажилладаг зах зээл гэж

ойлгож болно.

Яармагийн зорилго нь түүнд оролцогч

байгууллагууд өөрсдийн үйлдвэрийн

загваруудыг тавих, хэлцэл хийж, гэрээ

байгуулахын тулд техникийн хувьд улам

боловсронгуй болж сайжирсан шинэ ололтыг

үзүүлэх боломж олгодогт түүний мөн чанар

оршино.

Гол зорилго нь нэг буюу хэд хэдэн орны,

шинжлэх ухаан техник, үйлдвэрлэлийн нэг буюу

хэд хэдэн шинжлэх ухаан техникийн, шинэ

ололтыг үзүүлэх явдал байдаг.

Орчин үеийн нөхцөлд дийлэнх үзэсгэлэнг

барааны эргэлтийг хөгжүүлэх сонирхолын

үүднээс байгуулж, түүнд худалдагч ба худалдан

авагчдыг ямар нэг хязгаарлалтгүй оруулж,

тавигдсан загвараар худалдааны гэрээ

байгуулахыг зөвшөөрдөг юм.

Үндэсний яармаг

өөрийн оронд үндэстний үзэсгэлэн болон

яармагийг зохион явуулахад гадаадын худалдан

авагчдыг оролцохыг зөвшөөрдөг хэдий ч

худалдах эрх нь үндэстний фирмүүдэд хатуу

хадгалагддаг.

Олон улсын үзэсгэлэн яармагэнэ нь олон улсын худалдаанд үйлчилдэг.

1960-аад онд хөгжингүй орнуудад үүссэн

Английн engineering гэдэг үг нь зохион бүтээх

чадвар гэсэн утгыг илэрхийлдэг.

Үйлдвэрийн газар ба барилга байгууламж

барьж байгуулах инженер зөвлөх үйлчилгээг

хэлнэ.

Үйлдвэрлэгч орноос захиалагч оронд

экспортлох үйлчилгээний технологи ба

туршлага, ололт дамжуулах тодорхой төрөл

гэж үздэг.

1. Инженер зөвлөх фирм

2. Барилга инженерийн байгууллагууд

3. Удирдан зохион байгуулах талаар зөвлөгч

фирм

4. Инженер шинжээчийн фирм

Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг

хангахтай холбоотой үйлчилгээ

Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, борлуулах

хэвийн үйл ажиллагааг хангах

үйлчилгээ

1. Үйлдвэрлэлийн техник эдийн засгийг үнэлэх боломж

2. Техникийн даалгавар боловсрулах

3. Бусад обьект болон үйлдвэрийн барилгын техник-

эдийн засгийн үндэслэл ба төслийн санал зохиомж

боловсруулах

4. Гэрээ байгуулах тухай хэлэлцээр явуулах ба

санхүүжилтэд тусламж үзүүлэх, зардлын төсөв зохиож

түүнд хяналт тавих

5. Эрдэм шинжилгээний ажил явуулах

6. Обьект барьж байгуулахад зориулж инженерийн эрэл

хайгуулын ажил явуулах

7. Бусад обьект болон ажиллаж байгаа үйлдвэрийг

шинэчлэн засварлах ба шинэ барилгын ажлын зураг,

техникийн төсөл боловсруулах

8. Үйлдвэрлэл явуулах техникийн удирдлагад туслах

9. Бүтээгдэхүүний борлуулалтыг зохион байгуулах

10. Технологийн процессыг хамгийн үр дүнтэй ашиглах

талаар зааварлах гэх мэт...

Франчайзинг бол лицензийн хурдацтай

хөгжиж байгаа хэлбэр юм.

Франчайзинг бол аливаа компани зах зээлд

хувь эзлэхийн тулд хэрэглэж байгаа

бизнесийн стратеги юм.

You permit someone to use your name.

You permit someone to use your system of

operation or marketing program.

You receive payment of a fee, either initially or

on an on-going basis.

For franchisors

Expansion

Legal considerations to consider

Operational considerations

For franchisees

Employment

Quick start

Expansion

Training

For franchisors

Control

For franchisees

No guarantee

Control

Price

Conflicts

үйлдвэрлэгч- жижиглэн худалдаа систем/жишээ нь машины борлуулалт/,

үйлдвэрлэгч- бөөний худалдаа систем/жишээ нь ундааны компаниуд/,

үйлчилгээний фирм- жижиглэн худалдаа /жишээ нь байр сууц, түргэн хоолны газрууд/

World receipts of royalties and license fees

amounted to $155 billion in 2006.

This represents about 11 per cent of world exports

of “other commercial services".

АНУ-н түргэн хоолны франчайзинг нь гадаадынолон орны зах зээл рүү амжилттай нэвэрчбайна.

зах зээлийн боломж,

санхүү бүрдүүлэх,

дотоодын ханасан зах зээл юм.