Σημειωσεισ b Εξελικτικησ Ψυχολογιασ Θέματ α Για Τις Τελικές Εξετάσεις

ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΣΙΚΗ ΚΑΣΑΡΣΙΗ ΦΛΩΡΙΝΑ ΕΙΔΙΚΟΣΗΣΑ: Βοθκοί Βρεφονθπιοκόμων

Εξάμθνο Bϋ

Μάκθμα: Εξελικτικι Ψυχολογία

ΗΜΕΙΩΕΙ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΓΙΑ ΣΙ ΕΞΕΣΑΕΙ

Εκπαιδεφτρια: Ξζνια Καϊμάρα

MSc Εξελικτικισ Ψυχολογίασ, MSc Δθμόςιασ Τγείασ,

φμβουλοσ ταδιοδρομίασ

Φλϊρινα 2014

Θέματα Εξελικτικήρ Ψςσολογίαρ

ΙΕΚ Φλώπιναρ, Εξάμηνο B΄, 2014 Καϊμάπα Ξένια 2

Οι ερωτιςεισ 1 και 2 δεν αναφζρονται ςτισ ερωτιςεισ πιςτοποίθςθσ,

ωςτόςο, τισ κεωρϊ ςθμαντικζσ να τισ γνωρίηετε!

1. Παιδικοί φόβοι και φοβίεσ

Οι παιδικοί φόβοι

Ο φόβοσ είναι μια φυςιολογικι αντίδραςθ ςε γεγονότα που φαίνεται να απειλοφν τθν προςωπικι αςφάλεια του ατόμου. Στθν ουςία είναι μια προςαρμοςτικι αντίδραςθ, κακϊσ εξαςφαλίηει ςτο άτομο τθν ετοιμότθτα να αντιμετωπίηει καταςτάςεισ ανάγκθσ και να αποφεφγει τουσ κινδφνουσ. Χωρίσ το ςυναίςκθμα του φόβου, το άτομο κα ζμενε ανυπεράςπιςτο και απακζσ απζναντι ςε πραγματικοφσ κινδφνουσ με πικανό αποτζλεςμα τθν απειλι τθσ ςωματικισ του –και όχι μόνο- ακεραιότθτασ.

Στθν περίπτωςθ των παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ, οι φόβοι ςυνδζονται κυρίωσ με καταςτάςεισ που προκαλοφν το ςυναίςκθμα τθσ αναςφάλειασ και τθσ ανθςυχίασ μπροςτά ςτο άγνωςτο, ςτο απρόβλεπτο και ςτο ξαφνικό. Πολλοί παιδικοί φόβοι είναι φυςιολογικζσ ςυνζπειεσ τθσ διαδικαςίασ ανάπτυξθσ των παιδιϊν. Οι τυπικζσ πθγζσ φόβου για τα παιδιά αυτισ τθσ θλικίασ είναι το ςκοτάδι, οι αςυνικιςτοι κόρυβοι, οι καταιγίδεσ, τα μεγαλόςωμα ηϊα, κακϊσ και τα άγνωςτα πρόςωπα. Οι ςυνικεισ εκδθλϊςεισ φόβου ςε αυτά τα ερεκίςματα είναι θ ζντονθ ανθςυχία και νευρικότθτα, το κλάμα, κακϊσ και θ αναηιτθςθ προςταςίασ και παρθγοριάσ από τουσ ενιλικεσ. Χαρακτθριςτικι είναι θ εικόνα του νθπίου που κρφβεται ςτθν αγκαλιά τθσ μαμάσ του όταν φοβάται κάποιο άγνωςτο πρόςωπο κακϊσ και εικόνα του μικροφ παιδιοφ που κλείνει τα αυτιά του και κλαίει όταν ακοφει αςτραπζσ και βροντζσ. Επίςθσ, ςυχνά τα παιδιά αυτισ τθσ θλικίασ μπορεί να ηθτοφν από τουσ γονείσ τουσ να αφινουν κάποιο φωσ αναμμζνο και τθν πόρτα του δωματίου τουσ ανοιχτι τθ νφχτα ι να ηθτοφν να κοιμθκοφν αγκαλιά με το αγαπθμζνο τουσ παιχνίδι.

Οι φόβοι αυτοί δεν πρζπει να αποτελοφν αντικείμενο ανθςυχίασ για τουσ ενιλικεσ, κακϊσ υποχωροφν ςυνικωσ με το πζραςμα του χρόνου. Πρόκειται για παροδικά φαινόμενα, τα οποία μπορεί να αναςτατϊνουν για οριςμζνο χρονικό διάςτθμα το παιδί και τουσ γονείσ του αλλά ςυνικωσ παρζρχονται, εάν αντιμετωπιςτοφν ςωςτά χωρίσ να παρακωλφουν τθν ομαλι ςυναιςκθματικι ανάπτυξθ του παιδιοφ.

Πολλζσ φορζσ, οι φόβοι των παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ μπορεί να αποτελοφν περιςταςιακζσ αντιδράςεισ ςε ςυγκεκριμζνα γεγονότα που



ςυνζβθςαν κατά τθ διάρκεια τθσ θμζρασ. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να εκδθλϊςει φόβο για τουσ κλζφτεσ ι για τα φαντάςματα μετά από ζνα τρομαχτικό ζργο που είδε ςτθν τθλεόραςθ ι μετά από ζνα παραμφκι που περιείχε ζντονα φανταςτικά ςτοιχεία. Ο φόβοσ αυτόσ μπορεί να εκδθλωκεί είτε λεκτικά, κατά τθ διάρκεια τθσ θμζρασ, είτε μζςω εφιαλτικϊν ονείρων κατά τθ διάρκεια τθσ νφχτασ. Σε αυτζσ τισ περιπτϊςεισ, θ διαβεβαίωςι του για τθν αςφάλειά του από τουσ ενιλικεσ μπορεί να αποτελζςει επαρκι τρόπο αντιμετϊπιςθσ των φόβων αυτϊν.

Παρά το γεγονόσ όμωσ ότι οι φόβοι αποτελοφν ςυνικωσ φυςιολογικζσ αντιδράςεισ των παιδιϊν κατά τθν προςχολικι θλικία, αυτό δεν ςθμαίνει ότι οι ενιλικεσ πρζπει να τουσ παραβλζπουν εντελϊσ και να αφινουν το παιδί αβοικθτο να μετατραποφν οι φόβοι αυτοί ςε φοβίεσ οι οποίεσ αποτελοφν πλζον μια πακολογικι κατάςταςθ και μποροφν να αντιμετωπιςτοφν κυρίωσ με τθν παρζμβαςθ κάποιου ειδικοφ.

Η αντιμετϊπιςθ των παιδικϊν φόβων

Προκειμζνου να διευκολφνουν τθν ομαλι υποχϊρθςθ των φυςιολογικϊν φόβων τθσ προςχολικισ θλικίασ, οι γονείσ και οι παιδαγωγοί πρζπει να ζχουν υπόψθ τουσ ι να κάνουν τα εξισ:

Να μθ μεταδίδουν ςτο παιδί τουσ δικοφσ τουσ φόβουσ. Να μθν πανικοβάλλονται και μεγαλοποιοφν τουσ φόβουσ του παιδιοφ

δίνοντασ υπερβολικι προςοχι ςτθν παραμικρι εκδιλωςθ φόβου Να μθν ειρωνεφονται τουσ φόβουσ του παιδιοφ, οι οποίοι μπορεί να

μοιάηουν παράλογοι ι και αςτείοι ςτα μάτια τουσ αλλά να είναι πρόκυμοι να ακοφςουν το παιδί και να του ςυμπαραςτακοφν με κατανόθςθ και ψυχραιμία.

Να μθν εξαναγκάηουν βίαια και χωρίσ καμιά προετοιμαςία το παιδί να πλθςιάηει το αντικείμενο του φόβου του.

Να μθν εξαναγκάηουν βίαια και χωρίσ καμιά προετοιμαςία το παιδί να πλθςιάηει το αντικείμενο του φόβου του.

Να διερευνοφν τθν πικανι πθγι του φόβου προκειμζνου να παράςχουν ςτο παιδί τισ απαραίτθτεσ λογικζσ εξθγιςεισ και ζμπρακτεσ αποδείξεισ ωσ προσ τθν απουςία πραγματικοφ κινδφνου.

Να μθ φοβίηουν ςκόπιμα το παιδί λζγοντάσ του ότι «αν δεν είναι καλό παιδί κα το πάρει ο «μπαμποφλασ» ι θ «αςτυνομία». Αν οι ενιλικεσ προςπακοφν να ελζγξουν τθ ςυμπεριφορά των παιδιϊν με τθ χριςθ του φόβου, δεν κα πρζπει ςτθ ςυνζχεια να αποροφν γιατί τα παιδιά φοβοφνται!



Να χρθςιμοποιιςουν εικονογραφθμζνα παιδικά βιβλία με παιδιά που φοβοφνται αλλά τελικά ξεπερνάνε τουσ φόβουσ τουσ, τα οποία κυκλοφοροφν ςτα βιβλιοπωλεία. Το παιδί μπορεί να ταυτιςτεί με τον ιρωα του βιβλίου και να ξεπεράςει ευκολότερα το φόβο του.

Γενικά, ζργο των ενθλίκων είναι να ενκαρρφνουν με κάκε τρόπο τα παιδιά ϊςτε να αναπτφξουν πρωτοβουλίεσ, αυτοπεποίκθςθ, κάρροσ, αυτάρκεια και αυτονομία. Θ υπερπροςτατευτικι ςυμπεριφορά των ενθλίκων διευκολφνει τθν εκδιλωςθ φόβων από τθν πλευρά του παιδιοφ. Θαρραλζοσ είναι όποιοσ νοιϊκει ότι μπορεί να αςκιςει ζλεγχο ςε αυτά που του ςυμβαίνουν και ζνα παιδί ςτο οποίο οι ενιλικεσ μεταδίδουν μθνφματα ανικανότθτασ, είναι λογικό να αιςκάνεται αδφναμο και να φοβάται ευκολότερα.

Οι παιδικζσ φοβίεσ

Η φοβία είναι ζνασ ζκδθλοσ και επίμονοσ φόβοσ, ο οποίοσ είναι υπερβολικόσ και παράλογοσ και εκλφεται από τθν παρουςία ειδικοφ αντικειμζνου ι ειδικισ κατάςταςθσ (π.χ. χριςθ αςανςζρ, ηϊα, φψοσ κλπ). Θ ζκκεςθ ςτο φοβικό ερζκιςμα προκαλεί ςχεδόν πάντα μια άμεςθ αντίδραςθ άγχουσ, όπωσ εφίδρωςθ, ταχυκαρδία, τρόμο, ζντονθ αναςτάτωςθ και ακολουκείται ςυνικωσ από μια ςυνεχι προςπάκεια αποφυγισ αυτοφ του ερεκίςματοσ. Πολλζσ φορζσ θ άρνθςθ του παιδιοφ να αντιμετωπίςει οριςμζνεσ καταςτάςεισ, μπορεί να κρφβει τθν φπαρξθ κάποιασ φοβίασ.

Οι φοβίεσ μπορεί να δθμιουργθκοφν με πολλοφσ τρόπουσ. Μια άμεςθ τραυματικι εμπειρία του παιδιοφ, π.χ. το δάγκωμα ενόσ ςκυλιοφ, είναι δυνατόν να προκαλζςει φοβίασ απζναντι ςτα ςκυλιά. Επιπλζον, πικανζσ ςυνεξαρτιςεισ που δθμιουργεί το παιδί μεταξφ δφο ερεκιςμάτων, μπορεί να οδθγιςουν ςτθν εγκατάςταςθ μιασ φοβίασ. Με άλλα λόγια, οι φοβικζσ αντιδράςεισ «μακαίνονται» από το παιδί, κακϊσ αυτό ςυνδζει μια δυςάρεςτθ εμπειρία με μια ςυγκεκριμζνθ ουδζτερθ κατάςταςθ. Για παράδειγμα, αν θ εκδιλωςθ ςειςμοφ βρικε το παιδί μζςα ςε ζνα αςανςζρ, είναι πικανόν το παιδί να αναπτφξει κλειςτοφοβικζσ αντιδράςεισ.

Η ςθμαντικότερθ οδόσ όμωσ, μζςω τθσ οποίασ αναπτφςςονται και εδραιϊνονται οι φοβίεσ ςτα παιδιά είναι μζςω τθσ μετάδοςισ τουσ από τουσ ενιλικεσ. Θ μετάδοςθ αυτι μπορεί να γίνει τόςο με λεκτικό όςο και με μθ λεκτικό τρόπο. Το παιδί πολφ εφκολα αντιλαμβάνεται τισ εκδθλϊςεισ φόβου των ενθλίκων και αςυνείδθτα τισ υιοκετεί. Ακόμα και τα πιο μικρά ςιματα, όπωσ οι μορφαςμοί και οι χειρονομίεσ που προδίδουν φόβο



μποροφν να γίνουν αντιλθπτά από τα παιδιά. Αν ο γονιόσ κλειδαμπαρϊνει το ςπίτι και ελζγχει κάκε τόςο τισ πόρτεσ, το παιδί είναι πολφ πικανόν να αρχίςει να φοβάται να μζνει μόνο του ςτο δωμάτιό του. Με άλλα λόγια, τα μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα ςτισ μεταδοτικζσ ςυνζπειεσ των ςυναιςκθμάτων που βιϊνουν τα πρόςωπα του ςτενοφ τουσ περιβάλλοντοσ και –ιδιαίτερα- οι γονείσ τουσ. Είναι ςθμαντικό να διευκρινιςτεί ότι θ μετάδοςθ αυτι δεν πραγματοποιείται με κάποιον μυςτθριϊδθ τρόπο μζςω των γονιδίων των γονζων αλλά μζςω τθσ ςυμπεριφοράσ και των αντιδράςεϊν τουσ απζναντι ςε οριςμζνα ερεκίςματα και καταςτάςεισ.

Είναι δυνατόν λοιπόν οριςμζνοι φόβοι να εξελιχκοφν ςε φοβίεσ, οι οποίεσ εκδθλϊνονται με ζντονο άγχοσ ακόμα και ςτθν ιδζα του αντικειμζνου ι τθσ κατάςταςθσ που φοβάται το παιδί και τα οποία προςπακεί επίμονα να αποφφγει. Επομζνωσ, οι ενιλικεσ πρζπει να ανθςυχιςουν και να απευκυνκοφν το ςυντομότερο ςε κάποιον παιδοψυχολόγο αν υπάρχουν υποψίεσ ότι οι αντιδράςεισ του παιδιοφ αποτελοφν ενδείξεισ φοβίασ, δθλαδι αν:

είναι υπερβολικζσ και επίμονεσ παρουςιάηουν μεγάλθ διάρκεια και αντοχι ςτο χρόνο είναι δυςανάλογα ζντονεσ ςε ςχζςθ με το ερζκιςμα ι τθν κατάςταςθ

που τισ προκάλεςε ςυνοδεφονται από ςωματικά ενοχλιματα φαίνεται να αποδιοργανϊνουν το παιδί εμποδίηουν τθ ςυμμετοχι του ςε κακθμερινζσ δραςτθριότθτεσ

Η ζγκαιρθ αντιμετϊπιςθ των φοβιϊν είναι απαραίτθτθ διότι οι φοβίεσ, ςε αντίκεςθ με τουσ φυςιολογικοφσ φόβουσ τθσ προςχολικισ θλικίασ, μπορεί να ζχουν δυςμενείσ ςυνζπειεσ τόςο ςτθν κακθμερινι λειτουργικότθτα όςο και ςτθ ςυναιςκθματικι και κοινωνικι ανάπτυξθ του παιδιοφ. Σπάνια υποχωροφν από μόνεσ τουσ, αντικζτωσ, τισ περιςςότερεσ φορζσ μπορεί να πολλαπλαςιάηονται, να γενικεφονται και ςε άλλουσ τομείσ και να ςυνεχίηονται και ςτθν ενιλικθ ηωι. Πολλζσ φορζσ μπορεί το φοβικό αντικείμενο να αλλάηει κατά τθ διάρκεια τθσ ανάπτυξθσ αλλά τα βαςικά ςυμπτϊματα τθσ φοβίασ, δθλαδι το αυξθμζνο και γενικευμζνο άγχοσ, με πικανζσ ψυχοςωματικζσ εκδθλϊςεισ, και θ προςπάκεια αποφυγισ οριςμζνων καταςτάςεων εξακολουκοφν να ταλαιπωροφν το άτομο και να δυςκολεφουν τθν προςαρμογι του. Οι φοβίεσ είναι ουςιαςτικά αγχϊδεισ διαταραχζσ και για τθν αντιμετϊπιςι τουσ απαιτείται εξειδικευμζνθ κεραπεία. Επομζνωσ, δεν ξεπερνιοφνται ςυνικωσ απλϊσ με τθ ςυμπαράςταςθ τθσ οικογζνειασ ι του ςχολείου με τουσ τρόπουσ που αναφζραμε προθγουμζνωσ ςχετικά με τουσ παιδικοφσ φόβουσ. Οι ειδικοί



ωςτόςο διακζτουν πλθκϊρα μεκόδων και τεχνικϊν, οι οποίεσ είναι ιδιαίτερα αποτελεςματικζσ και μποροφν να οδθγιςουν ςτθν πλιρθ εξάλειψθ των φοβιϊν ςτα παιδιά.

Όλα τα παιδιά το ίδιο ευάλωτα ςτθν εκδιλωςθ φοβιϊν. Παιδιά τα οποία ηουν ςε ιρεμο και ηεςτό οικογενειακό περιβάλλον, όπου κυριαρχοφν τα ςυναιςκιματα τθσ αποδοχισ και τθσ αςφάλειασ και ενκαρρφνεται θ απόκτθςθ αυτάρκειασ και αυτονομίασ, φαίνεται να διακζτουν μια ιςχυρι αςπίδα προςταςίασ ζναντι τθσ εκδιλωςθσ φοβιϊν.

2. Οικογζνεια: Δομι και λειτουργίεσ τθσ

Θ οικογζνεια αναμφιςβιτθτα αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα ςτθν ανάπτυξθ του ατόμου. Ο ρόλοσ τθσ ζχει κακοριςτικι ςθμαςία για τθν διαμόρφωςθ τθσ προςωπικότθτασ του παιδιοφ. Στα πρϊτα χρόνια ανάπτυξθσ του το παιδί εκτόσ από τθν εξαςφάλιςθ των βαςικϊν αναγκϊν, χρειάηεται να οικοδομιςει και μια υγιι προςωπικότθτα, με ςυναιςκθματικι αςφάλεια και ψυχικι υγεία. Για να επιτευχκεί αυτό, καίριο ρόλο διαδραματίηει θ προςωπικότθτα των γονζων, θ ςυμπεριφορά τουσ, οι ενδοοικογενειακζσ ςχζςεισ και θ ςτάςθ τουσ απζναντι ςτο παιδί και ςτο ρόλο τουσ ωσ γονείσ.

Θ οικογζνεια είναι βιοκοινωνικι – ψυχολογικι ομάδα αποτελοφμενθ από το ζγγαμο (ι όχι πια) ετερόφυλο (;) ηευγάρι και τα παιδιά, θ κοινωνικοποίθςθ των οποίων πραγματοποιείται από τουσ ςυηφγουσ ςε ζνα χρονικό διάςτθμα που είναι αναγκαίο για τθν ανατροφι και τθν ολοκλθρωμζνθ ανάπτυξι τουσ.

Θ οικογζνεια ζχει δομι και επιτελεί ςυγκεκριμζνεσ λειτουργίεσ. «Δομι» είναι ο αρικμόσ των μελϊν τθσ οικογζνειασ, κακϊσ και οι ρόλοι και οι κζςεισ των μελϊν τθσ, όπωσ ο πατζρασ, θ μθτζρα, ο γιοσ, θ κόρθ, οι κείοι και οι άλλοι ςυγγενείσ. Θ «λειτουργία» αναφζρεται ςτουσ τρόπουσ με τουσ οποίουσ θ οικογζνεια ικανοποιεί τισ φυςικζσ και ψυχολογικζσ ανάγκεσ των μελϊν τθσ και εξαςφαλίηει τθν επιβίωςι τθσ.

Μορφζσ τθσ Οικογζνειασ 1) Η πυρθνικι οικογζνεια

Είναι θ οικογζνεια ςτθν οποία δφο ι περιςςότερα άτομα ςυνδζονται με δεςμοφσ ςυγγζνειασ (δεςμοφσ εξ αίματοσ, εξ αγχιςτείασ, ι εξ υιοκεςίασ) και που ηουν μαηί κάτω από τθν ίδια ςτζγθ. Αυτόσ ο τφποσ οικογζνειασ ςυχνά ονομάηεται και οικογζνεια των δφο γενεϊν (των γονζων και των παιδιϊν).



Ζνα είδοσ πυρθνικισ οικογζνειασ είναι και θ ςυηυγικι οικογζνεια, που αποτελείται από τουσ δφο ςυηφγουσ και που μπορεί να περιλαμβάνει και τα παιδιά τουσ (αλλά όχι απαραίτθτα). Επομζνωσ, μια διαηευγμζνθ γυναίκα και το παιδί τθσ αποτελοφν πυρθνικι οικογζνεια, αλλά όχι ςυηυγικι οικογζνεια ι και αντίςτοιχα πατζρασ με παιδί/ά που ονομάηεται και μονογοενεϊκι οικογζνεια. Οπωςδιποτε, το “κλαςςικό” είδοσ οικογζνειασ (μπαμπάσ + μαμά + παιδί ι παιδιά) είναι ταυτόχρονα και πυρθνικι και ςυηυγικι οικογζνεια.

Μια άλλθ διάκριςθ γίνεται ανάμεςα ςτθν οικογζνεια προςανατολιςμοφ (θ οικογζνεια μζςα ςτθν οποία γεννιζται κανείσ και αποτελείται από τον εαυτό του, τα αδζρφια του και τουσ γονείσ του) και ςτθν οικογζνεια αναπαραγωγισ (όταν ζνασ άνκρωποσ παντρεφεται, ςχθματίηεται μια καινοφρια πυρθνικι οικογζνεια, θ οικογζνεια αναπαραγωγισ).

Στισ ςφγχρονεσ βιομθχανικζσ και μεταβιομθχανικζσ κοινωνίεσ, θ πυρθνικι οικογζνεια είναι αυτόνομθ, κυρίωσ χάρθ ςτθν επικράτθςθ του ατομικιςμοφ. Ωςτόςο θ αυτονομία τθσ πυρθνικισ οικογζνειασ είναι ςχετικά πρόςφατο φαινόμενο, που χαρακτθρίηει μόνο τα πιο προθγμζνα κράτθ. 2) Η εκτεταμζνθ οικογζνεια

Θ οικογζνεια αυτι αποτελείται όχι μόνο από τουσ δφο ςυηφγουσ και τα παιδιά τουσ, αλλά περιλαμβάνει και άλλα ςυγγενικά πρόςωπα, όπωσ είναι οι παπποφδεσ, οι γιαγιάδεσ, οι κείοι ι θ κείεσ και τα ξαδζρφια. Επομζνωσ, αυτι θ οικογζνεια περιλαμβάνει δφο ι περιςςότερεσ πυρθνικζσ οικογζνειεσ που ςυνδζονται με δεςμοφσ ςυγγενείασ. Θ κλαςικι εκτεταμζνθ οικογζνεια ςυχνά αποκαλείται “οικογζνεια τριϊν ι τεςςάρων γενεϊν”, διότι περιζχει τισ τρεισ γενιζσ των παπποφδων, των γονζων και των παιδιϊν, που ςυνικωσ ηουν, αν όχι κάτω από τθν ίδια ςτζγθ, πάντωσ ςτον ίδιο δρόμο, ςτθν ίδια γειτονιά και διατθροφν τακτικι επαφι με τθ ςυηυγικι οικογζνεια.

Στισ μζρεσ μασ, κυρίαρχθ μορφι οικογζνειασ αποτελεί θ ανεξάρτθτθ ςυηυγικι οικογζνεια, χαρακτθριςτικόσ τφποσ των ςφγχρονων βιομθχανικϊν/μεταβιομθχανικϊν κοινωνιϊν. Θ επικράτθςθ τθσ φαίνεται να οφείλεται κυρίωσ ςτθν αφξθςθ του ατομικιςμοφ που αντικατοπτρίηεται ςτθν ιδιοκτθςία, το δίκαιο, τισ ευρφτερεσ κοινωνικζσ αντιλιψεισ για τθν ατομικι ευτυχία και τθν πραγματοποίθςθ των ατομικϊν επιδιϊξεων.

Θ οικογζνεια ςε ςχζςθ με το παιδί ζχει αναλάβει και επιτελεί τουλάχιςτον τζςςερισ λειτουργίεσ: α) Τθ φροντίδα για τθν ικανοποίθςθ των βιολογικϊν αναγκϊν και για τθ ςωματικι υγεία και ακεραιότθτα του παιδιοφ,



β) Τθ φροντίδα για τθν κοινωνικοποίθςθ του παιδιοφ, τθν εκμάκθςθ δθλαδι των μορφϊν ςυμπεριφοράσ τισ οποίεσ απαιτεί θ κοινωνικι ομάδα από κάκε μζλοσ τθσ για να γίνει αποδεκτό, γ) Τθ φροντίδα για τθν οικοδόμθςθ υγιοφσ προςωπικότθτασ, τθν ενίςχυςθ και τθ διατιρθςθ τθσ ςυναιςκθματικισ ιςορροπίασ και τθσ εν γζνει ψυχικισ υγείασ, δ) Τθ φροντίδα για τθν ανάπτυξθ και ενίςχυςθ των γνωςτικϊν ικανοτιτων και τθσ νόθςθσ γενικότερα.

Ο αφξων αρικμόσ είναι ο αρικμόσ τθσ ερϊτθςθσ τον κατάλογο ερωτιςεων για τθν πιςτοποίθςθ

ΓΕΝΙΚΕ ΓΝΩΕΙ 45. Ποιοσ είναι ο βιολογικόσ και κοινωνικόσ ρόλοσ του φφλου;

Ζνα από τα ςθμαντικότθτα ερωτιματα που ςχετίηονται με το φφλο του παιδιοφ είναι το «Πωσ διαμορφϊνεται θ ταυτότθτα του φφλου»; Γιατί τα αγόρια δεν πρζπει να κλαίνε και τα κορίτςια οφείλουν να είναι υπάκουα και ευαίςκθτα; Γιατί τα αγόρια παίηουν πόλεμο και τα κορίτςια μόνο με κοφκλεσ και κουηινικά;

Τι είναι το βιολογικό και τι το κοινωνικό φφλο και από ποιουσ παράγοντεσ κακορίηεται θ εξζλιξι του;

Οι ζρευνεσ ςχετικά με τθν ταυτότθτα του φφλου ξεκίνθςαν τθ δεκαετία του ϋ70 και τα ςυμπεράςματά τουσ μασ επζτρεψαν ςτο πζραςμα του χρόνου να αποκωδικοποιιςουμε κάποιεσ ςυμπεριφορζσ ςχετικζσ με τθν κοινωνικι εξζλιξθ των παιδιϊν.

Βιολογία και κοινωνιολογία

Το βιολογικό φφλο (sex) ενόσ ατόμου είναι γενετικά κακοριςμζνο. Υπάρχει και το κοινωνικό φφλο (gender), που είναι πολιτιςμικά και κοινωνικά καταςκευαςμζνο. Ζνα από τα πρϊτα-αν όχι το πρϊτο-πράγματα που ρωτοφν οι γονείσ ςτον υπζρθχο είναι το φφλο του παιδιοφ τουσ. Αυτόματα, αμζςωσ μετά, το δεφτερο που κάνουν είναι να ονειρεφονται (ςυνειδθτά ι αςυνείδθτα ) το μζλλον του. Σχεδόν πάντα οι γονείσ ζχουν ςυγκεκριμζνεσ προςδοκίεσ από τα αγόρια και άλλεσ από τα κορίτςια, με αποτζλεςμα να τα επιβραβεφουν για διαφορετικζσ πράξεισ. Συχνά



ενκαρρφνουν τουσ γιοφσ τουσ να είναι πιο ανταγωνιςτικοί και ανεξάρτθτοι ςε ςχζςθ με τισ κόρεσ τουσ. Στα αγόρια δίνουν θλεκτρονικά παιχνίδια και όπλα και ςτισ κόρεσ κοφκλεσ και κουηινικά. Ζνα αγόρι που παίηει με κοφκλεσ κα προκαλζςει τθν αμθχανία, αν όχι τθν αντίδραςθ των γονιϊν του, με αποτζλεςμα να αποκαρρφνεται από τα «κοριτςίςτικα» παιχνίδια. Ζτςι, μζςα από αυτζσ τισ διαδικαςίεσ, τα αγόρια και τα κορίτςια αποκτοφν διαφορετικζσ εμπειρίεσ ανάλογα με το φφλο τουσ, και ςαν αποτζλεςμα διαφορετικζσ ςυνικειεσ και χαρακτθριςτικά προςωπικότθτασ.

48. Πϊσ ορίηεται θ «παιδικι επικετικότθτα»; Είναι ενδογενισ αντίδραςθ ι επίκτθτθ;

Αν κζλαμε να δϊςουμε ζναν οριςμό ςτθν επικετικότθτα, κα λζγαμε πωσ πρόκειται για εχκρικι και βίαιθ ςυμπεριφορά. Αποτελεί ζνα από τα βαςικά ςυςτατικά τθσ ανκρϊπινθσ ςυμπεριφοράσ. Είναι ςυνυφαςμζνθ με τθν ανκρϊπινθ φφςθ, όπωσ είναι θ αγάπθ, θ αλλθλεγγφθ, θ τάςθ για επανόρκωςθ και επιτυχία. Συγκαταλζγεται ςτον ευρφτερο κφκλο των ενςτικτωδϊν ενορμιςεων τθσ αυτοςυντιρθςθσ, τθσ προςταςίασ και τθσ διαιϊνιςθσ του ανκρϊπινου είδουσ.

Θ κατανόθςθ του ρόλου τθσ επικετικότθτασ ςτθν παιδικι θλικία κεωρείται ςθμαντικι, κακϊσ θ εκδιλωςθ αλλά και θ διαχείριςθ των επικετικϊν ενορμιςεων ςυμβάλλει ςτθν μετζπειτα υγιι ψυχοςυναιςκθματικι και κοινωνικι ανάπτυξθ του παιδιοφ και αποτελεί τθν βάςθ τθσ διανοθτικισ προόδου, τθσ απόκτθςθσ ανεξαρτθςίασ, τθσ υψθλισ αυτοεκτίμθςθσ και αυτοπεποίκθςθσ του ατόμου.

Θεωρείται ςθμαντικό λοιπόν να αναφερκοφμε ςτισ αιτίεσ αλλά και ςτουσ παράγοντεσ εκείνουσ που ενοχοποιοφνται για τθν παιδικι

Αρχικά, ωσ πρϊτοσ και κυριότεροσ ενοχοποιθτικόσ παράγοντασ κεωρείται θ ιδιοςυγκραςία του ίδιου του παιδιοφ αλλά και τα εγγενι χαρακτθριςτικά τθσ προςωπικότθτάσ του και του ρυκμοφ εξζλιξθσ του.

Πολλζσ είναι οι οικογζνειεσ που ζχουν, ιδθ, αναγνωρίςει ανάμεςα ςτα μζλθ τουσ το παιδί με το «δφςκολο ταμπεραμζντο» ι αλλιϊσ το «δφςκολο παιδί». Αναγνωρίηοντάσ το, ςυνειδθτοποιοφν ταυτόχρονα πόςο δφςκολθ είναι θ ανατροφι του εφόςον το παιδί παρουςιάηει: ακανόνιςτο ρυκμό και πρόγραμμα, ζλλειψθ προςαρμοςτικότθτασ, αρνθτικι και εριςτικι διάκεςθ, τάςθ για απόςυρςθ και εκδιλωςθ αντικοινωνικισ-επικετικισ ςυμπεριφοράσ. Αυτά τα χαρακτθριςτικά με τθ ςειρά τουσ προκαλοφν δυςφορία, αγανάκτθςθ, εκνευριςμό και απόρριψθ από τθν πλευρά των προςϊπων που φροντίηουν το παιδί κι ζτςι δθμιουργείται ζνασ φαφλοσ κφκλοσ. Ζνα αρνθτικό δοφναι και λαβείν το οποίο λειτουργεί ευνοϊκά ςτθν



ανάπτυξθ τθσ παιδικισ επικετικότθτασ. Ζνασ ακόμθ ανατρεπτικόσ παράγων είναι θ μθ ομαλι ανάπτυξθ ενόσ παιδιοφ. Για παράδειγμα, αναφζρεται ότι θ ζλλειψθ λόγου ςε ζνα παιδί μπορεί να προκαλζςει ςοβαρά ςτοιχεία επικετικότθτασ. Ζνα άτομο που δεν μπορεί να μιλιςει ςτρεςάρεται, δυςκολεφεται να επικοινωνιςει και ςυνεπϊσ επιςτρατεφει αρχζγονα ζνςτικτα επικοινωνίασ όπωσ θ επικετικότθτα.

Συνεπϊσ, ο δεφτεροσ ενοχοποιθτικόσ παράγοντασ ςτον οποίο κα αναφερκοφμε, είναι θ οικογενειακι ατμόςφαιρα και ειδικότερα οι πρϊιμεσ αλλθλεπιδράςεισ παιδιοφ-μθτζρασ.

Όταν το μθτρικό πρότυπο και γενικότερα το γονεϊκό πρότυπο είναι αρκετά καλό (good enough), τότε το παιδί, ωσ ενιλικοσ, κα είναι ικανό να διαμορφϊςει μετζπειτα υγιείσ ςχζςεισ. Εάν αντίκετα θ μθτζρα, είναι ςυναιςκθματικά αποφςα και δεν ανταποκρίνεται ςτισ ανάγκεσ του παιδιοφ θ εμπειρία τθσ πρωταρχικισ ςχζςθσ μθτζρασ-βρζφουσ κα αποτελζςει αρνθτικό πρότυπο και αίτιο ανάπτυξθσ επικετικισ ςυμπεριφοράσ.

Το ουςιαςτικό για τθν ψυχικι υγεία του παιδιοφ είναι να ζχει τθν εμπειρία μιασ ηεςτισ, ςτενισ και ςυνεχοφσ ςχζςθσ με τθν μθτζρα του, θ οποία κεωρείται ςθμαντικό να είναι ευαίςκθτθ και ςτακερι ςτισ ανάγκεσ του αλλά και ικανι να αντιλθφκεί και να ανταποκρικεί ςτισ απαιτιςεισ ςτζρθςθσ του παιδιοφ με τζτοιο τρόπο που οι διαταραχζσ τθσ ςυμπεριφοράσ του να ςταματιςουν. Εάν, αντί αυτϊν παρατθρείται ςυναιςκθματικι αποςτζρθςθ, ευνοείται ξεκάκαρα θ ανάπτυξθ επικετικισ ςυμπεριφοράσ απ’ τθν πλευρά του παιδιοφ.

Όςον αφορά το οικογενειακό περιβάλλον με τθν ευρφτερθ ζννοια, ενοχοποιείται για τθν πρωτοεμφάνιςθ τθσ επικετικισ ςυμπεριφοράσ ςτθν παιδικι θλικία, όταν μιλάμε για ανφπαρκτο ι ατελζσ ςτθν ςφνκεςι του περιβάλλον, με αλλοιωμζνθ ι διαταραγμζνθ ςυνοχι και λειτουργία.

Πιο ςυγκεκριμζνα όταν αναφερόμαςτε ςτθν πακολογικι οικογενειακι λειτουργία ωσ ενοχοποιθτικό παράγοντα ανάπτυξθσ τθσ επικετικότθτασ, αναφερόμαςτε ςε: προβλιματα γονεϊκοφ αλκοολιςμοφ, μθτρικι κατάκλιψθ, κατάχρθςθ ναρκωτικϊν ουςιϊν, γονείσ με χαμθλι νοθμοςφνθ και ςοβαρι ψυχοπακολογία που ηουν ςε ςυνκικεσ φτϊχειασ, ςε ανεπαρκι γονεϊκι επίβλεψθ, ςτθν υπερπροςτατευτικότθτα, ςτισ αρνθτικζσ ςχζςεισ των γονζων μεταξφ τουσ, ςτθν ανυπαρξία ςτακεροφ οικογενειακοφ περιβάλλοντοσ, ςτθν χαλαρι πεικαρχία ι αντίκετα ςτθν ζκδθλθ εχκρότθτα και τθν εναντιωματικι διάκεςθ, ςτθν χαϊδθ επικοινωνία και τα αςαφι όρια, ςτθν κακοποίθςθ και τθν παραμζλθςθ αλλά και ςτθν ανοχι και ενκάρρυνςθ των γονζων ςτθν επικετικι ςυμπεριφορά.

Θ παιδικι επικετικότθτα, μπορεί, επίςθσ, να κεωρθκεί ωσ μια αντίδραςθ του παιδιοφ ςε δυςάρεςτα και ξαφνικά γεγονότα ηωισ. Ωσ τζτοια νοοφνται: ο κάνατοσ ςθμαντικοφ προςϊπου, θ γζννθςθ νεκροφ παιδιοφ, μια



ανεπικφμθτθ εγκυμοςφνθ, θ διακοπι κφθςθσ, ο ερχομόσ ενόσ νζου μζλουσ ςτθν οικογζνεια, το διαηφγιο, οι ςυγκροφςεισ των γονζων, ζνασ νζοσ γάμοσ του γονιοφ, οι προςτριβζσ είτε μζςα ςτθν οικογζνεια είτε με ςυγγενικά πρόςωπα, θ απιςτία του ςυηφγου, θ απόλυςθ από τθν εργαςία, οι οικονομικζσ δυςκολίεσ, θ αλλαγι κατοικίασ ι ςχολείου, θ αρρϊςτια αγαπθμζνου προςϊπου, ο εγκλειςμόσ ςτθν φυλακι κάποιου μζλουσ τθσ οικογζνειασ και θ κακοποίθςθ-παραμζλθςθ του παιδιοφ.

Σε τζτοιου είδουσ ςτρεςςογόνεσ καταςτάςεισ πρζπει οι γονείσ να είναι ιδιαίτερα προςεκτικοί απζναντι ςτο παιδί τουσ κακϊσ πρόκειται για «τραυματικά γεγονότα» κατά τα οποία δοκιμάηονται οι ικανότθτεσ των ατόμων να αναπροςαρμόςουν τθν μζχρι τϊρα ςυμπεριφορά τουσ και να προςαρμοςτοφν ςε νζεσ καταςτάςεισ. Αυτι θ μετάβαςθ όμωσ ςτισ νζεσ αυτζσ καταςτάςεισ προκαλεί άγχοσ, κυμό και αναςφάλεια. Εάν το παιδί δεν είναι ικανό ι αν δεν βοθκθκεί να ανταπεξζρχεται ςε καταςτάςεισ άγχουσ και οι δεςμοί με τα πρόςωπα που του παρζχουν αςφάλεια είναι χαλαροί ι ανφπαρκτοι, τότε θ εκδιλωςθ τθσ επικετικότθτασ κεωρείται δεδομζνθ.

Τζλοσ, το κοινωνικό αλλά και το ςχολικό περιβάλλον του παιδιοφ ςυνδζονται άμεςθ με τθν εκδιλωςθ ι μθ τθσ επικετικισ ςυμπεριφοράσ.

Για παράδειγμα, θ κοινωνικι αδιαφορία για πνευματικι καλλιζργεια, θ προβολι βίασ από τθν τθλεόραςθ, ο ςυνωςτιςμόσ αλλά και θ αποξζνωςθ των ανκρϊπων ςτισ μεγαλουπόλεισ, θ απουςία φυςικοφ περιβάλλοντοσ το οποίο προςφζρεται για ελεφκερο παιχνίδι αντί για εγκλειςμό ςε κάποιο διαμζριςμα, θ εναςχόλθςθσ με ομαδικά επικετικά παιχνίδια, τα θλεκτρονικά παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο τα οποία αναπτφςςουν βίαιεσ ςκζψεισ και ςυμπεριφορζσ ςυνεπικουροφν ςτθν εκδιλωςθ επικετικισ ςυμπεριφοράσ.

Αντίςτοιχα ςτο ςχολικό περιβάλλον, μποροφμε να ενοχοποιιςουμε τθν ςχολικι αποτυχία λόγω των ςυναιςκθμάτων υποτίμθςθσ που τθν ςυνοδεφουν, τθν αλλαγι τάξθσ ι δαςκάλου, τθν διάκριςθ των μακθτϊν ςε καλοφσ και κακοφσ θ οποία ςυμβάλλει ςτθν «ετικετοποίθςθ» και τθν κατθγοριοποίθςθ του παιδιοφ, οι ςωματικζσ και οι ψυχολογικζσ τιμωρίεσ κακϊσ και θ απόρριψθ των υπολοίπων ςυμμακθτϊν.

Συμπεραςματικά, λοιπόν, θ αιτιολογία μιασ επικετικισ ςυμπεριφοράσ εξατομικεφεται ςε κάκε περίπτωςθ και υπάρχει ςυνζργια ενόσ ι περιςςότερων από τουσ παράγοντεσ που αναφζρκθκαν παραπάνω. Εάν το παιδί είναι ευερζκιςτο, τςακϊνεται και εναντιϊνεται με άτομα του περιβάλλοντόσ του, κατθγορεί άλλουσ για δικά του λάκθ, είναι εκδικθτικό, κυμϊνει και ενοχλείται εφκολα, βρίηει ςυχνά λζει ςυχνά ψζματα, αρπάηει ξζνα πράγματα, κακομεταχειρίηεται τα ηϊα και παρόμοιου τφπου επικετικι ςυμπεριφορά, θ οποία δεν εξαφανίηεται, τότε είναι ενδεικτικό πακολογίασ και υποδθλϊνει ότι το παιδί βρίςκεται ςε κατάςταςθ υψθλοφ κινδφνου.



Κάποιεσ τεχνικζσ οι οποίεσ που ςυμβάλλουν ςτθν άμβλυνςθ μιασ επικετικισ ςυμπεριφοράσ είναι:

κετικι ενίςχυςθ ςε δείγματα καλισ ςυμπεριφοράσ από το παιδί,

θ τιμωρία να είναι καλφτερα να είναι ψυχολογικι κι όχι ςωματικι,

χρόνοσ χωρίσ ενίςχυςθ τθσ κακισ ςυμπεριφοράσ (‘time out’), να υποςτεί τισ αρνθτικζσ ςυνζπειεσ των πράξεϊν του,

ιςχυροί οικογενειακοί δεςμοί αγάπθσ και ςεβαςμοφ,

θ επιβολι κανόνων να είναι ςυνεπισ,

κοινι ςτάςθ των γονζων ςτον τρόπο διαπαιδαγϊγθςθσ,

προςοχι ςτθν επιλογι κανόνων και ορίων,

ςτακερότθτα και επιμονι ςτθν επιβολι των κανόνων και τιμωριϊν,

παροχι απαιτοφμενων εξθγιςεων

ενκάρρυνςθ και όχι επίκριςθ

να ακοφμε το παιδί και να κάνουμε που που τθν αυτοκριτικι μασ ωσ γονείσ.

49. Ποιοι γονείσ ζχουν επικετικά παιδιά;

Δφο είναι τα ςτυλ ςυμπεριφοράσ γονζων που τελικά «επιτρζπουν» ςτα παιδιά τουσ να είναι επικετικά.

α) Οι γονείσ που χρθςιμοποιοφν αυςτθρζσ ποινζσ ζχουν επικετικά παιδιά: Πολλοί γονείσ ςκζφτονται ότι μια αυςτθρι τιμωρία για μια επικετικι ενζργεια του παιδιοφ κα επενεργιςει καταςταλτικά και κα τθν μετριάςει. Δεν ςυμβαίνει όμωσ αυτό. Τα παιδιά που ζχουν τιμωρθκεί ςυςτθματικά για τθν επικετικότθτά τουσ είναι κατά κανόνα πιο επικετικά από ό,τι είναι τα παιδιά που ζτυχαν επιεικζςτερθσ μεταχείριςθσ. Τοφτο ςυμβαίνει, γιατί θ τιμωρία προκαλεί ζντονθ εςωτερικι κυμικι αναςτάτωςθ- επενεργεί όπωσ θ ματαίωςθ εμπρόκετθσ ενζργειασ και θ παρεμπόδιςθ-πράγμα που προκαλεί μεγαλφτερθ επικετικότθτα. Επίςθσ, ο επικετικόσ γονζασ αποτελεί πρότυπο για μίμθςθ. Ζτςι, το παιδί εκδθλϊνει περιςςότερθ επικετικότθτα, μιμοφμενο τισ επικετικζσ ενζργειεσ του τιμωρθτικοφ γονζα. Οι τιμωρθτικοί γονείσ δθλαδι ''ό,τι ςπζρνουν κερίηουν''.

β) Οι γονείσ που δείχνουν μεγάλθ ανοχι ςτθν επικετικότθτα του παιδιοφ και τθν αφινουν ελεφκερα να εκδθλϊνεται ζχουν επικετικά παιδιά: Οι γονείσ που επιτρζπουν ςτο παιδί να εκφράηει ελεφκερα τισ επικετικζσ του διακζςεισ και προσ τουσ ίδιουσ και προσ τουσ άλλουσ- γιατί πικανότατα πιςτεφουν ότι θ ελεφκερθ ζκφραςθ μιασ αρνθτικισ διάκεςθσ ζχει κακαρτικό κεραπευτικό χαρακτιρα- ζχουν επικετικά παιδιά. Θ επικετικότθτα παράγει

http://www.mwrakia.gr/smf/index.php?PHPSESSID=es15h292uu3o18smhh36qon163&topic=6888.msg82368#msg82368



επικετικότθτα. Οι γονείσ κα πρζπει να φροντίηουν ϊςτε να αποτρζπουν τθ δθμιουργία εκρθκτικϊν καταςτάςεων, να αποςοβοφν διαμάχεσ και αντιδικίεσ μεταξφ των παιδιϊν, χωρίηοντάσ τα πριν αρχίςουν οι διαπλθκτιςμοί. Όταν όμωσ εκδθλωκοφν τζτοιεσ ενζργειεσ, πρζπει να καταβάλεται κάκε προςπάκεια- με εξαίρεςθ τθ χριςθ αυςτθρισ τιμωρίασ- να τισ ςταματιςουν το ταχφτερο. Ο ςτοργικόσ γονζασ μπορεί να επινοιςει, αν προςπακεί, ποικίλουσ τρόπουσ να κακθςυχάςει το παιδί και να το επαναφζρει γριγορα ςτθν θρεμία και ςτθν τάξθ.

51. Αναλφςτε τα κυριότερα χαρακτθριςτικά των γονζων με τισ ιδιότθτεσ "ςτοργι - εχκρότθτα" και "αυτονομία- ζλεγχοσ".

Ποιοι είναι αυτοί οι τφποι γονιϊν και ποια τα κφρια χαρακτθριςτικά τουσ;

Στον πρϊτο άξονα ζχουμε ςτα αντίςτοιχα άκρα τθ δυάδα ςτοργικοί – απορριπτικοί γονείσ και ςτο δεφτερο τθ δυάδα διαλεκτικοί - αυταρχικοί γονείσ.

α) Οι ςτοργικοί - φιλικοί γονείσ δείχνουν τθν αγάπθ τουσ ςτο παιδί απλόχερα, το επιδοκιμάηουν και το ενιςχφουν ψυχολογικά πολφ ςυχνότερα, ςυηθτοφν μαηί του, αφιερϊνουν χρόνο για τθ ςυντροφιά του και ςυμμετζχουν ςτα παιχνίδια του και ςτισ αςχολίεσ του, του παρζχουν θκικι ςυμπαράςταςθ ςτα ςφάλματα και τισ δυςκολίεσ κ.λ.π. Αντίκετα οι εχκρικοί-απορριπτικοί γονείσ δείχνουν ςτο παιδί ςυχνι αποδοκιμαςία, τςιγκουνεφονται τισ εκδθλϊςεισ ςτοργισ και τισ αμοιβζσ, κάνουν ςυχνι κριτικι και μεγαλϊνουν τα ςφάλματα του παιδιοφ. Επίςθσ, δφςκολα ςυμφιλιϊνονται μαηί του μετά από διαφωνία και γενικά το κεωροφν παρείςακτο και ανεπικφμθτο. Οι διαλεκτικοί γονείσ ενκαρρφνουν τθν αυτονομία του παιδιοφ και χρθςιμοποιοφν διαλεκτικό-εξατομικευμζνο τρόπο διαπαιδαγϊγθςθσ. Παράλλθλα αναγνωρίηουν ςτο παιδί δικαιϊματα, δείχνουν ςεβαςμό ςτθν ατομικότθτά του και ςζβονται τισ ιδιαίτερεσ προτιμιςεισ και τα διαφζροντά του. Οι γονείσ αυτοί δεν διςτάηουν ν' αςκιςουν κριτικι για ςυμπεριφορά τουσ προσ το παιδί, αναγνωρίηουν ςφάλματα και ελλείψεισ ςτον τρόπο ανατροφισ του παιδιοφ και επικυμοφν να βελτιωκοφν ωσ γονείσ. Οι αυταρχικοί γονείσ βαςίηονται ςτον ζλεγχο και τθν εξουςία και χρθςιμοποιοφν τρόπο διαπαιδαγϊγθςθσ-χειραγϊγθςθσ τον αυταρχικό - ςτερεοτυπικό (απειλζσ, τιμωρίεσ, εξωτερικι πεικαρχία, επιβολι). Ζρευνεσ ζχουν δείξει ότι υπάρχει ςυνάφεια μεταξφ τθσ ςυμπεριφοράσ και του βακμοφ κατανόθςθσ των γονιϊν με τθν ψυχοκοινωνικι ανάπτυξθ του



παιδιοφ. Τα αποτελζςματα αυτϊν των ερευνϊν ζχουν δείξει ότι (Παραςκευόπουλοσ τόμοσ 2οσ 174-175): α) Οι γονείσ που ςυνδυάηουν ςτοργι και αυτονομία, ζχουν κατά κανόνα παιδιά με ςυναιςκθματικι ςτακερότθτα, κοινωνικότθτα, φιλικι διάκεςθ, ζφεςθ για μάκθςθ, υψθλι επίδοςθ, ενιςχυμζνο αυτοςυναίςκθμα, δθμιουργικότθτα και ςυνεργατικότθτα. β) Οι γονείσ που ςυνδυάηουν ςτοργι και ζλεγχο είναι οι υπερπροςτατευτικοί γονείσ. Τα παιδιά τουσ ςυνικωσ δείχνουν τυραννικι ςυμπεριφορά, εγωιςτικι ςτάςθ, εγωκεντρικι διάκεςθ, περιοριςμζνεσ κοινωνικζσ επαφζσ, εξάρτθςθ και εςωτερικι αναςφάλεια. γ) Οι γονείσ που ςυνδυάηουν αυτονομία και εχκρότθτα είναι ςυνικωσ οι αδιάφοροι γονείσ. Τα παιδιά τουσ προςανατολίηονται και ταυτίηονται με τισ ομάδεσ των ςυνομθλίκων γι' αυτό θ ςυμπεριφορά τουσ και θ ςταδιοδρομία τουσ κρίνονται από το είδοσ τθσ ομάδασ που τελικά κα ενταχκοφν. Αν δθλαδι ενταχκοφν-ταυτιςτοφν με ομάδεσ δθμιουργικισ εργαςίασ εξελίςςονται ςε άτομα που παίρνουν πρωτοβουλίεσ και επιτυγχάνουν υψθλζσ επιδόςεισ, αν όμωσ ενταχκοφν ςε ομάδεσ με αποκλίνουςα κοινωνικι ςυμπεριφορά γίνονται και τα ίδια αντικοινωνικά. δ) Οι γονείσ που ςυνδυάηουν εχκρότθτα και αυςτθρό ζλεγχο είναι οι ςκλθροί, βίαιοι γονείσ. Τα παιδιά τουσ αναπτφςςουν ςυναιςκιματα πικρίασ, αποςτροφι προσ τουσ άλλουσ και επικετικότθτα. Άλλοτε δείχνουν εξάρτθςθ, ςυμμόρφωςθ και υποκριτικι ςτάςθ και άλλοτε ζκδθλθ εχκρότθτα και εγκλθματικότθτα, Τα παιδιά αυτά δεν εντάςςονται ςε ομάδεσ ςυνομθλίκων και ςε περίπτωςθ εκτροπισ γίνονται ο μονιρθσ, ςκλθρόσ και ανάλγθτοσ εγκλθματίασ.

52. Ποιοι γονείσ κεωροφνται ιδανικοί όςον αφορά ςτα χαρακτθριςτικά ςυμπεριφοράσ;

Ιδανικοί κεωροφνται οι γονείσ που ςυνδυάηουν ςυγχρόνωσ τα εξισ τρία χαρακτθριςτικά ςτθ ςυμπεριφορά τουσ 1) ζχουν ςτοργι, 2) ενκαρρφνουν τθν αυτονομία και τθν αυτάρκεια του παιδιοφ και 3) απαιτοφν από το παιδί τουσ ϊριμθ ςυμπεριφορά.



ΕΙΔΙΚΕ ΓΝΩΕΙ

28. Ποιοσ είναι ο ρόλοσ του παιχνιδιοφ ςτθν ολόπλευρθ ανάπτυξθ των

βρεφϊν και των νθπίων;

Το παιχνίδι αποτελεί ενςτικτϊδθ εκδιλωςθ τθσ εςωτερικισ ζκφραςθσ του ανκρϊπου, που φανερϊνεται με μια ποικιλία κινιςεων και αιςκιςεων. Το παιχνίδι είναι πάντα παρόν, είναι μια γενικι ζνδειξθ ηωισ, γιατί δεν παίηουν μόνο οι άνκρωποι, αλλά και τα ηϊα. Το παίξιμο και ςτισ δφο περιπτϊςεισ είναι φυςικό, αλλά ζχει διαφορζσ. Στα μεν ηϊα είναι απόρροια των ενςτικτωδϊν τάςεων, ςτο δε άνκρωπο ςυνδυάηεται θ ενςτικτϊδθσ ορμι για κίνθςθ και χαρά με τθν ανάγκθ για δθμιουργία. Το παιδί παίηει βζβαια αςυνείδθτα, αλλά παίηοντασ ψάχνει, ανακαλφπτει κι αποκαλφπτει. Το παιχνίδι ζχει ςυςτατικά δθμιουργικϊν κινθτικϊν και αιςκθτθριακϊν παρορμιςεων, δεν φανερϊνεται από ζνα μόνο ζνςτικτο, αλλά ςυμμετζχουν ς’ αυτό πολλά ζνςτικτα. Το φυςικό παιχνίδι ικανοποιεί ςτο παιδί ανάγκεσ ςωματικζσ, ψυχικζσ και πνευματικζσ για τθν ανάπτυξθ και βελτίωςθ τθσ κινθτικισ δράςθσ και ςυμπεριφοράσ του.

Μζςα από το παιχνίδι παρζχονται πολφτιμεσ ευκαιρίεσ μάκθςθσ ςε πολλοφσ διαφορετικοφσ τομείσ κοινωνικισ και προςωπικισ εξζλιξθσ. Το παιχνίδι διδάςκει το νιπιο και το παιδί, γιατί του δίνει τθν ευχζρεια να δοκιμάςει τισ ςωματικζσ και πνευματικζσ δυνατότθτζσ του, να ςυνεργαςκεί και να κοινωνικοποιθκεί. Μζςα ςτο παιχνίδι ςυνειδθτοποιεί το δικαίωμα αλλά και τθν υποχρζωςθ, αναπτφςςει κοινωνικι επίγνωςθ και ςυνείδθςθ και δθμιουργεί ευκαιρίεσ διερεφνθςθσ εννοιϊν, όπωσ θ δικαιοςφνθ και θ ιςότθτα. Αποκτά κάρροσ, μακαίνει να παρατθρεί, να υποςτθρίηει, να κρίνει, να ζχει πρωτοβουλία. Μακαίνει να οργανϊνεται, να κερδίηει και να χάνει. Αναπτφςςει τθν ζκφραςθ και τθν φανταςία, τθν ευελιξία ςε διαφορετικζσ καταςτάςεισ και τθ μάκθςθ που πθγάηει από τθν ενεργό ςυμμετοχι του.

Το παιχνίδι είναι μια ςτακερι αξία τθσ παιδικισ θλικίασ ςε όλεσ τισ κοινωνίεσ, το μζςο για τθν ομαλι ψυχοςωματικι και πνευματικι ανάπτυξθ, ζνα ςτάδιο προπαραςκευαςτικό για τθ μετζπειτα ηωι του. Στο παιχνίδι αντικατοπτρίηονται ςυχνά πλευρζσ τθσ πραγματικισ ηωισ. Οι τρόποι με τουσ οποίουσ τα παιδιά ςυμπεριφζρονται κακϊσ παίηουν απεικονίηουν ςυνικωσ τθν ςυμπεριφορά τουσ ςτθν κακθμερινότθτά τουσ γενικότερα

Ζτςι, το παιχνίδι ςυμβάλλει ςτθν ολόπλευρθ (νοθτικι, ςυναιςκθματικι, ςωματικι) ανάπτυξθ του παιδιοφ. Συγκεκριμζνα: Συμμετζχει ςτθν ανάπτυξθ τθσ ςκζψθσ και τθσ γλϊςςασ, ςτθν

καλλιζργεια τθσ μίμθςθσ και τθσ φανταςίασ



Παρζχει ευκαιρίεσ για δθμιουργικότθτα και επίλυςθ προβλθμάτων Δίνει τθ δυνατότθτα ςτο παιδί να εκφράςει τα ςυναιςκιματα του, να

ανακαλφψει τον εαυτό του, να δομιςει τθν ταυτότθτα του Το παιδί κοινωνικοποιείται, μειϊνει τον εγωκεντριςμό του,

εκπαιδεφεται ςτθν κατανόθςθ και αποδοχι κανόνων

Ζνασ ακριβισ οριςμόσ για το τι ςυνιςτά παιχνίδι δεν υπάρχει, γιατί το παιχνίδι είναι δφςκολο να οριςτεί.

Περιλαμβάνει ποικίλεσ ςυμπεριφορζσ που δεν είναι ίδιεσ.

Εκδθλϊνεται ποικιλοτρόπωσ. Ζτςι, το παιχνίδι μπορεί να είναι ςωματικό, οργανωμζνο, αυκόρμθτο, μοναχικό, κοινωνικό.

Επίςθσ είναι δυνατόν ο οριςμόσ του παιχνιδιοφ να αλλάηει ανάλογα με τον προςανατολιςμό, το κεωρθτικό υπόβακρο του ερευνθτι που αναφζρεται ςτο παιχνίδι.

Είναι κάτι ςαν τθν ομορφιά, τθσ οποίασ ο οριςμόσ εξαρτάται από τθν οπτικι γωνία του κακενόσ. Ζτςι, και ο οριςμόσ του παιχνιδιοφ εξαρτάται από τθν πλευρά του κακενόσ που το παρατθρεί. Σε ό,τι αφορά ςτο κεωρθτικό υπόβακρο του παιχνιδιοφ, υπάρχουν διάφορεσ κεωρίεσ για το παιχνίδι που χωρίηονται ςε κλαςικζσ και μοντζρνεσ κεωρίεσ. Οι κλαςικζσ κεωρίεσ δθμιουργικθκαν τον 19ο αιϊνα και

προςπάκθςαν να εξθγιςουν τθν φπαρξθ και το ςκοπό του παιχνιδιοφ. Κάποιεσ από αυτζσ είναι:

1. θ κεωρία τθσ πλεονάηουςασ ενζργειασ (Spencer, 1978), 2. θ κεωρία τθσ χαλάρωςθσ, ξεκοφραςθσ μζςω του παιχνιδιοφ (Lazarus,

1883)

Οι μοντζρνεσ κεωρίεσ, από τθν άλλθ, προςπακοφν να εξθγιςουν το ρόλο του παιχνιδιοφ ςτθν ανάπτυξθ του παιδιοφ. Τζτοιεσ κεωρίεσ είναι:

3. θ ψυχοδυναμικι κεωρία του παιχνιδιοφ (Freud 1961, Erikson 1985) 4. οι γνωςτικζσ αναπτυξιακζσ κεωρίεσ (Piaget 1962, Vygotsky 1985).

Κοινά χαρακτθριςτικά των κεωριϊν

είναι ευχάριςτο και διαςκεδαςτικό,

δεν ζχει εξωτερικοφσ ςκοποφσ, δθλαδι τα κίνθτρα του είναι εςωτερικά και δεν εξυπθρετοφν άλλουσ ςκοποφσ,

είναι αυκόρμθτο και εκοφςιο, δεν είναι υποχρεωτικό και επιλζγεται αυκόρμθτα από τον παίχτθ,



περιλαμβάνει τθν ενεργι ςυμμετοχι του παίχτθ, δθλ. ζνασ πακθτικόσ κεατισ που απλϊσ παρατθρεί το παιχνίδι δεν μπορεί να κεωρθκεί ωσ παίχτθσ,

είναι «απορροφθτικό», ζτςι όταν ζνα παιδί παίηει, ο γονιόσ ι ο εκπαιδευτικόσ δυςκολεφονται να το αποςπάςουν από το παιχνίδι, ακόμθ και αν το παιδί πεινάει ι κρυϊνει για παράδειγμα,

είναι θ προςωπικι, ιδιωτικι πραγματικότθτα του παιδιοφ, οτιδιποτε ςυμβαίνει ςτο παιχνίδι του παιδιοφ, αναπαριςτά τθν πραγματικότθτά του, τθ ςυγκεκριμζνθ ςτιγμι, και

είναι μθ κυριολεκτικό, επιτρζπει ςτα παιδιά να ξεφφγουν από τουσ περιοριςμοφσ του εδϊ και τϊρα και να πειραματιςτοφν με νζεσ πικανότθτεσ.

Συμπεραςματικά, κάποιεσ από τισ πολλζσ ςυγκεκριμζνεσ και γενικότερεσ ευκαιρίεσ μάκθςθσ που αποκτοφν τα παιδιά μζςα από το παιχνίδι είναι:

Συγκεκριμζνθ μάκθςθ /εμπζδωςθ δεξιοτιτων Ανάπτυξθ γλωςςικϊν και δεξιοτιτων ακρόαςθσ και παρατιρθςθσ Ικανότθτα τιρθςθσ και παροχισ ςφνκετων οδθγιϊν Ανάπτυξθ δεξιοτιτων μνιμθσ και ικανότθτασ αναςτοχαςμοφ Δθμιουργία νζων κανόνων και προτφπων Ανάπτυξθ δεξιοτιτων ςυνεργαςίασ και επίλυςθσ προβλθμάτων Καλλιζργεια τθσ ικανότθτασ επιμονισ ςε μια δραςτθριότθτα Ανάπτυξθ υπευκυνότθτασ και θγετικϊν δεξιοτιτων Πραγματοποίθςθ λακϊν μζςα ςε ζνα αςφαλζσ περιβάλλον Ικανότθτα αναγνϊριςθσ των πράξεων των άλλων Ανάπτυξθ τθσ εικόνασ και επίγνωςθσ του ςϊματοσ

86. Να αναφζρετε, εν ςυντομία, τισ απόψεισ του Βιγκότςκι (Vygotsky) για

τθν νοθτικι ανάπτυξθ παιδιϊν προςχολικισ θλικίασ.

Κοινωνικόσ Εποικοδομιςμόσ του Vygotsky

Ο Λευκορϊςοσ ψυχολόγοσ Lev Vygotsky παρότι πζκανε νζοσ, το 1934, άφθςε πίςω του ζνα ζργο το οποίο ςτισ μζρεσ μασ, όχι μόνο κεωρείται ςθμαντικότατο, αλλά ακόμθ μελετάται και τυγχάνει μεγάλθσ αποδοχισ από τθν επιςτθμονικι κοινότθτα. Και αυτό γιατί ιταν αυτόσ που ζκεςε το κοινωνικό και πολιτιςμικό πλαίςιο ςτθ κζςθ του εξζχοντοσ πλαιςίου όςον αφορά τθ μάκθςθ. Οι δφο διαςτάςεισ τισ οποίεσ ειςιγαγε ςτθν επιςτιμθ τθσ μελζτθσ τθσ ανκρϊπινθσ νόθςθσ και των διαδικαςιϊν τθσ μάκθςθσ, είναι θ ςθμαςία των κοινωνικϊν και πολιτιςμικϊν ςτοιχείων που μζςω τθσ γλϊςςασ



εκφράηονται ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ και θ ζννοια τθσ "ηϊνθσ τθσ επικείμενθσ ανάπτυξθσ".

Για τον Vygotsky, θ νοθτικι ανάπτυξθ είναι μια διαδικαςία αδιάρρθκτα ςυνδεδεμζνθ με τθν ιςτορικοκοινωνικι διάςταςθ και το πολιτιςμικό πλαίςιο, μζςα ςτο οποίο ςυντελείται. Συνεπϊσ, δεν είναι τα ατομικά νοθτικά εργαλεία που είναι τα πρωτεφοντα ςτο φαινόμενο τθσ μάκθςθσ, όπωσ, ιδιαίτερα ςτθν κλαςικι τθσ μορφι, υποςτθρίηει θ γνωςτικι ςχολι, αλλά "θ διαμεςολάβθςθ των κοινωνικϊν γεγονότων και των πολιτιςμικϊν εργαλείων... *και+ θ εςωτερίκευςθ των ςθμαςιϊν με τισ οποίεσ αυτά είναι φορτιςμζνα". Θ διαφορά είναι ότι ςτθ μεν κεωρία του Piaget θ αλλθλεπίδραςθ ατόμου - κοινωνικοφ περιβάλλοντοσ παίηει επικουρικό ρόλο, ςτο δε κοινωνικό εποικοδομιςμό παίηει τον κυρίαρχο ρόλο, δε διευκολφνει απλϊσ τθ μάκθςθ, τθ δθμιουργεί.

Η κοινωνικι διαμεςολάβθςθ

Φυςικά, θ κεωρία αυτι είναι μια κεωρία ενταγμζνθ ςτο επιςτθμονικό παράδειγμα του εποικοδομιςμοφ, που ςθμαίνει ότι και ςε αυτι, θ γνϊςεισ κεωρείται ότι "χτίηονται" προοδευτικά και ότι αντί τθσ μιασ και μοναδικισ ζγκυρθσ γνϊςθσ του κετικιςτικοφ παραδείγματοσ, υπάρχουν οι αναπαραςτάςεισ των αντικειμζνων ςτθν ανκρϊπινθ νόθςθ.

Για το Vygotsky γνωςτικι ανάπτυξθ είναι θ "μετατροπι των κοινωνικϊν ςχζςεων ςε νοθτικζσ λειτουργίεσ" θ οποία και ςυντελείται μζςω τθσ επικοινωνίασ που λαμβάνει χϊρα με τθ διαμεςολάβθςθ των "ςθμάτων" που δεν είναι τίποτε άλλο από πολιτιςμικά εργαλεία. Ακολουκεί δε θ εςωτερίκευςθ, που είναι θ οικειοποίθςθ οριςμζνων νοθμάτων, δθλαδι θ ατομικι πρόςλθψθ του κοινωνικοφ γεγονότοσ, που ακολουκείται από μεταςχθματιςμό τθσ νοθτικισ διαδικαςίασ και τελικά του ίδιου του ατόμου.

Η ςθμαςία τθσ γλϊςςασ

Σθμαντικότατο πολιτιςμικό διαμεςολαβθτικό εργαλείο είναι θ γλϊςςα, κακϊσ με αυτι το παιδί μακαίνει να οικοδομεί τθ ςκζψθ του, να κατανοεί τον κόςμο γφρω του και να διαμορφϊνει τθν ίδια του τθν ταυτότθτα. Επιπλζον και το ςθμαντικότερο, μζςω τθσ γλϊςςασ μεταβιβάηονται αναπαραςτάςεισ κοινωνικϊν δομϊν και ςχζςεων και νοιματα κοινωνικά κακοριςμζνα, είναι δθλαδι το ςθμαντικότερο μζςο αναπαράςταςθσ του κόςμου ςτθ νόθςθ, με αποτζλεςμα θ αντίλθψθ του κόςμου να βαςίηεται ςε αυτι. Κακότι βζβαια είναι ζνασ κϊδικασ κοινωνικά κακοριςμζνοσ, είναι φανερό το μζγεκοσ του κοινωνικοφ κακοριςμοφ τθσ γνϊςθσ.



Διαμζςου λοιπόν τθσ γλϊςςασ, το άτομο, παρωκοφμενο από κοινωνικά κίνθτρα, κατά τθν αλλθλεπίδραςι του με το κοινωνικό του περιβάλλον, επθρεάηεται από τα πολιτιςμικά του ςτοιχεία ςυγκροτϊντασ τελικά τισ νοθτικζσ του δομζσ.

Γλϊςςα και κουλτοφρα είναι τα πλαίςια διαμζςου των οποίων θ

ανκρϊπινθ εμπειρία επικοινωνεί και κατανοεί τθν

πραγματικότθτα.

(L. Vygotsky)

τάδια Ανάπτυξθσ

Όπωσ και ο Piaget, ο Vygotsky "βλζπει" το φαινόμενο τθσ μάκθςθσ να ζχει αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά, δθλαδι ςε κάκε ςτιγμι τθσ βιολογικισ του ανάπτυξθσ το άτομο είναι ικανό για διαφορετικά πράγματα.

Τα ςτάδια αυτά είναι:

1. Σθσ πρωτόγονθσ, χωρίσ ζλεγχο αντίδραςθσ ςτα ερεκίςματα

Σο νευρικό ςφςτθμα είναι ακόμθ ανϊριμο και το άτομο (βρζφοσ) εξαρτάται απόλυτα από το περιβάλλον του

2. Σθσ χριςθσ εξωτερικϊν διαμεςολαβθτικϊν ςθμάτων

Εμφάνιςθ των πρϊτων δυνατοτιτων επιλογισ και των πρϊτων πράξεων που δεν είναι τυχαίεσ και παρορμθτικζσ αντιδράςεισ ςε ερεκίςματα. Με τθ διαμεςολάβθςθ κατάλλθλων για τθν θλικία του ςθμάτων αρχίηει και αποκτά ςυνείδθςθ των ςχζςεων που διζπουν τα αντικείμενα.

3. Σθσ μεγαλφτερθσ ικανότθτασ του παιδιοφ να ρυκμίηει από μόνο του τθ ςυμπεριφορά του

Αρχίηει και αποκτάται ζνα πρϊτο επίπεδο "αυτοελζγχου" που βαςίηεται όμωσ ςε μεγάλο βακμό ακόμθ ςτισ εξωτερικζσ ςχζςεισ ανάμεςα ςε ερεκίςματα, ςιματα και ςυμπεριφορζσ, δθλαδι τα παιδιά ιδθ ζχουν αρχίςει να καταλαβαίνουν ότι αυτά που ζχουν ςτο μυαλό τουσ και τα ςιματα του περιβάλλοντοσ ςυνδζονται και τα δεφτερα χρθςιμεφουν ςτθν επίτευξθ των πρϊτων.

4. Σθσ εςωτερίκευςθσ τθσ ςχζςθσ ςθμάτων και νοθτικϊν ενεργειϊν.

Σϊρα πια δεν είναι απαραίτθτθ θ ταυτόχρονθ παρουςία του ςιματοσ για να εκτελεςτεί μια νοθτικι ενζργεια ι μια δραςτθριότθτα, μιασ και το άτομο είναι πια ικανό να πραγματοποιεί νοθτικζσ πράξεισ, χωρίσ τθν άμεςθ εξάρτθςι του από το πεδίο των ςυγκεκριμζνων ερεκιςμάτων και να αναπτφςςει δυνατότθτεσ γνωςτικισ αυτοδιαχείριςθσ και αυτοελεγχόμενθσ ςυμπεριφοράσ.



Πρζπει να γίνει ςαφισ μια ειδοποιόσ διαφορά με τθ κεωρία του Piaget: ενϊ ςτθ κεωρία του Γνωςτικοφ Εποικοδομιςμοφ (Piaget) τα ςτάδια είναι ςαφϊσ διαχωριςμζνα και θλικιακά κακοριςμζνα (ζςτω και αν όχι απόλυτα, αλλά με "ελαςτικότθτα"), ςτθ κεωρία του Κοινωνικοφ Εποικοδομιςμοφ (Vygotsky) τα ςτάδια αυτά καταλαμβάνουν ζνα ςυνεχζσ ςτθ ηωι του παιδιοφ, που όχι μόνο λόγω τθσ βιολογικισ ωρίμανςθσ, αλλά και χάρθ ςτθ επιςωρευτικι λειτουργία των κοινωνικϊν και πολιτιςμικϊν επιρροϊν αποκτά όλο και περιςςότερεσ δυνατότθτεσ. Αυτι είναι μια πρϊτθ εικόνα του ρόλου που ο Vygotsky πιςτεφει ότι ζχουν αυτοί που βοθκοφν τα παιδιά ςτθν ανάπτυξι τουσ.

Η Ζϊνθ τθσ Επικείμενθσ Ανάπτυξθσ

Πολφ ςθμαντικι ςτθ κεωρία τθσ γνωςτικισ ανάπτυξθσ του Vygotsky είναι θ ζννοια τθσ Ζϊνθσ Επικείμενθσ Ανάπτυξθσ - ΗΕΑ (Zone of Proximal Development - ZPD), τθσ οποίασ βαςικόσ άξονασ είναι θ κρίςιμθ για τθν ανάπτυξθ διαμεςολαβθτικι λειτουργία του περιβάλλοντοσ και των ατόμων που προςφζρουν ςτο παιδί βοικεια για τθν ανάπτυξι του αυτι.

ΗΕΑ είναι θ απόςταςθ μεταξφ του επίπεδου ανάπτυξθσ ςτο οποίο το παιδί βρίςκεται ςε μια γνωςτικι περιοχι - αυτϊν που το παιδί μπορεί να επιτφχει από μόνο του - και του επιπζδου που το παιδί μπορεί να φτάςει αν βοθκθκεί από κάποιουσ πιο ζμπειρουσ ενιλικουσ ι ςυνομιλικουσ.

Κάκε παιδί, ανάλογα με το επίπεδο ςτο οποίο βρίςκεται είναι ικανό να επιτφχει κάποια πράγματα από μόνο του, κατά τθ διαδικαςία τθσ επίλυςθσ προβλθμάτων. Μπορϊντασ όμωσ εν δυνάμει να επιτφχει ζνα ανϊτερο επίπεδο, διακζτοντασ αυτι τθ ΗΕΑ, κα προχωριςει παραπάνω, αν βοθκθκεί γνωςτικά από κάποιουσ, ενιλικεσ ι ςυνομιλικοφσ του και, όπωσ είδαμε παραπάνω, εςωτερικεφςει τα αντίςτοιχα νοιματα.

Σο Πλαίςιο τιριξθσ

Μία άλλθ πολφ ςθμαντικι ςτθ κεωρία του Vygotsky ζννοια είναι αυτι του Πλαιςίου Στιριξθσ (scaffolding) ι "πλαιςίου ςτθρίγματοσ" ι "ςκαλωςιάσ". Ο εκπαιδευτικόσ προςφζρει ςτο μακθτι για να το ςτθρίξει και να τον "οπλίςει" με τρόπο τζτοιο που αυτόσ να καταςτεί ικανόσ να προχωριςει με ςιγουριά πζρα από το ςθμείο ςτο οποίο βρίςκεται. Ο δάςκαλοσ, λοιπόν, δεν είναι αυτόσ που απλά παρζχει ςτο μακθτι ζννοια πλοφςιο μακθςιακό περιβάλλον βοθκϊντασ τον να αυτοαναπτυχκεί (Piaget), αλλά ενεργόσ διαμεςολαβθτισ των κοινωνικϊν και πολιτιςμικϊν νοθμάτων που διαπραγματεφεται με το μακθτι του και τον βοθκά να εςωτερικεφςει όλα αυτά που τον βοθκοφν να αναπτυχκεί.



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αλεξάνδρα Καππάτου, http://www.akappatou.gr/index.php/2010-10-13-12-

28-05/760-2010-11-09-11-01-20

Herbert, M. (1989). Ψυχολογικά προβλιματα τθσ παιδικισ θλικίασ. Τομ. Αϋ (Επιμ. Ι. Παραςκευόπουλοσ) Ακινα: Ελλθνικά Γράμματα

Κάκουροσ, Ε. & Μανιαδάκθ, Κ. (2002). Ψυχοπακολογία παιδιϊν και εφιβων – Αναπτυξιακι προςζγγιςθ. Ακινα: Εκδόςεισ Τυπωκιτω.

http://www.akappatou.gr/index.php/2010-10-13-12-28-05/760-2010-11-09-11-01-20

http://www.akappatou.gr/index.php/2010-10-13-12-28-05/760-2010-11-09-11-01-20

Documents

Σημειωσεισ b Εξελικτικησ Ψυχολογιασ Θέματ α Για Τις Τελικές Εξετάσεις