isTANBUL UNivnnsirrsi norslver rart.ntBsi YAYINLARI No. 2272

OSMANLI MUESSESELERI

VE

MEDENIYET| TNNIH|NT

BAKr$

TE$KILATI

GENEL

Prof. M. rerrrls GorBtr GfN

eoesiYan p,lUrrnsi MATBAASTlsreNsul - 1977

{lh's()z

(Jsrna,nli miiesseseieri, te"qkilatr ve medenii'eii ta.rihi, tr;ernel riir-irtarihinin irir briliimilnil, Csmanh-'.liir.1i t.arihinin cle esrsi;rr ve cziiniimeydana getirer: hir nii.ejjletcdir'. :iln be,g sc:ir: .iia,,lli.r cir:r,e, b'akiiltc-rniz" ta,rili dahlcit, ho.i'ir hil' irneml: kr;nu ii:,-,eirjncle araq.i.r,-.gia. 1re iec-ris fa.aliS'elii gc:itr:rec<,:il ayi'l i;ir' ].;i|:.lii irurdclu-llibln son::rii.i iru genis'.'e qoi{ vrjnlii tarih }ic.nula;rniln i:ii pii.rqnsl gr,n,.:i .re cilei llaralr {lle:alLnmlq rrc $imdi birinr:i klsnri veiylnlaniin dols ,rak;rirlrli" der.s noi--iart ort:r.va qlkmlqti. universitelii'i;r::dl dl-cilrr beri i:iniii dg;retimin-de daha fazla ii.rerincie durulan. iir:.*rnle a:i-rii.uliiirir.i:rr, sei.;ti-lier, i,,,.-runilamai:r.r "/i,"itllan };on6liir siJ;;riji ""'r.r l,]illiol-.i []sn:i:.nfu t;.r.jl:i sayuS-Iarr ve yavlnlana,n eso.:i"lerdql dal:a tcl; hu l:reznil:rr ku.r;s:L:,la.k"t:r icli.Miicsscseier" te6kilai ','r rncCi:nr.i'et, .'n'*;ri fi;l:it;:ir-T'ii.i,ir ir;.;lunununrlr'r'it't vc iCet'c yili,i::t, .'.:'Jl;t! j;,1:.'?rr';'gl:;;..q -, rr.ilt ..',' rr.;r i: :. jlgc-lerinin nasrj ida:"r: {rdildilileri, soiq-r/,r.1.. rlili:cirl:iJr i,r:ir,imlrri:i:r n:,.sr! ol-rirrgu ve irih.a;'r:L {}srnan}i de,,'lrl.i,i:d",.: ilinr ve k.,ili.il:. harelle:- ','c

-firliii-

1.'etle:ri, sosyal v* mr:detii-liet e::cr':e:ii gibi i;.o:riii:Lr I'Erric?. hir. ri;;r'rtil-.rl.e ariiqtlr:la krnusu vc iinitr.;i .".Llillltnt-y',r:, i:li';li ','lC,-rjr,l,n ehenrml-lJet 1'erihlliyordu" Ger'ql, n;n yal:tl: .i'iin t-.i11:, i-.:'l1t:;. T.q"yih-j 0:.iruanillnriilrenintrLn itnrululr r'lo:i'el'li );fi.i:r.n orgatll olar ll'i,-r:ih"i Ss.nrali iln-ciimeni Lrlecrnuiislurrr inNiq;;..r'l fu;',1l.o.nralinr..lan l,;,:rni"ll ',/'r,iha.ncl.t so:rijrritettifirniz Llonuia.rla il5lili ara.rirr:;:raln.r vr ',,"11'r.:::!:t:,: grir'iilttii, ciiira srx-ra 'f iirk T-ariir Enci-:preni ve Tiu:lt Tari!: iir,.,,:unr l:i;n Telerinde cle buistika.niette r;a1trymali'":, :t'n-1i r'.,.i :'f ::j,vl;tli.:.i ;irtir. i:!ii;r'ii1.; ra;i"lhfil..:-riiniz -Abr{urr'ehman Seireif, il,-.lii:ri,;'ii Rclllit ';.: l":.hnni.li jiocl;n:rz ifuaiFiiipri.llii vc tizellil,:.le $4,3;is li.,r',.r.,0.:flls isn:ail Inakkr {Jzr,nc'r.l.r.i birkairil larihi arasir;:rnali.rrn I',.;:;,rii; c:,:emfuu grs|l;rucliic i:ir q;i.lr;: ar-trlar, rehberlik eti-iler: ve l:u :,"iltilt.i:i rni;iiiru ,::ii.iiler. clc11r,'l.ii ",.;,yriiLr:.

ortayn kcirdul*,r'. Ancnli l:[i.i.lit-r !:un]an i:lr i:li:,rrn1,:i,; aiira..q nil,uie-meh miirnliiitiriit. llu istj.kan:ert.i.r.- lr.tilai-ri*.ll :,iitlr.lar':,-::. Ia,ilr"iir.*aii. i1t'i1s-

Irrmr.la.r'rn bir g*k lionuvu g"r"'dll1:i;:r ll:y-irsi*-rnlil:Li, "r'eili veoi i,a;:ihiseirqekiet"ilt bi,ll,Lin ilirli dilt)'asll:;r gozii ciai-i.ne seriilriesi gerrkiS.r,y-Cu. iit.e vrindan. iir:jversil.ecl* j-lril l:6liirrri-r;:il'-:, 1i-,:;'1 ;r;r iri::r'rii oitri:alliirit.Etlri:tla :,'c oill'ctim faaliytlini;,t bi:"slli.i.rii:.lrsr rill filiidaL i:l:;i:rlllr.

VUI

igte bu ihtiyacrn mahsulii olarak meydana grkan bu ilk derslerin not-lan, konuya genel bir bakrg halinde bu kitabr meydana getirdi. Fr-sat ve imkdn olursa devamrda yayrnlanacak, ayrrca tegkilat tarihidersleri notlarr ve aragtrrmalarr ile yayrna };.az:,rlanacktrr. <<Osmanh

mi.iesseseleri, tegkilat ve medeniyetine genel bakry> tn bu ilk krsmrn-da, tince Osmanh imparatorlufunun kurulug devrine, o devirdekimiiessese ve te$kilatrn yaprsrna ve k6,kenlerine, bu kuruluqlartn na-srl geliStifine, basitten rniirekkebe doiru dal budak salmasrna temasedilmig, siyasi ve askeri tarihe, sadece, konunun ihtiyag cluycluiunisbette yer verilmig, bu arada, hiikiirndarlann ve devlet aciamlart-run bu sahadaki hizrnet ve faaliyetleri de az gok bahs konusu edil-migtir. Osmanh miiessese ve te$kilatrmn kurulug ve geligme safha-srndaki bazr tarihi olaylar, zam rL zamatt yabaner tarihgiler arasrndaiart6ma konusu yaprhr ve gok defada yanh6 ve garazkar yorumlarauirardr ki, bunlardan biride bu derslerde enine boyuna incelenrnig,dolayrsryte buraya da girrnigtir ki, ewelce bagka bir yerde Yayrnlan-m6 bulunmasrna rafmen, gelecekteki Tiirk tarihgilerinin formasyo-nuna bir katkrda bulunabilmek arzusryle tekrarrnda sakrnca giiriil-memi$tir.

Bu krsrmda, XV. yiizyrl miiesseseleri ve medeniyetine genel ba-

krg derslerinde d,zellikle II. Murad ve Fatih Sultan Mehmet devirle-rinin geligmelerine definilmig, ancak, zaraar1 fakt<iri.i 6'nem tagrdririqin, sadece gok d'nemli bazr ydnleri iizerinde durulmug, ve konulard,zetlenmeSe gahgrlmEtrr. XVI. yiizyri milesseseler, tegkilatr ve me-

cleniyeti biiliimiinde ise, imparatorluiun sosyatr ve ekonornik bi.inyesi

oldukQa deiigik bir gehre arz ettiii ve yeni miiesseseler doiduiu yeni

ihtiyaglar belirdifi cihetle, iite yandan devlet idaresi daha karmagrk,medeniyeti ve medeni eserleri daha agrk ve parlak bir hal aldl$r igin,

bunlar iginde bazrlarrna, konularrn ehemmiyeti nisbetinde, genig biryer verilmese, olaylar agrklanmaia gahgrlmrgtrr. Aslmda 6$rencilere

ders notlan niteliiinde olan bu kitabrn bu konular ile i.lgilenecek ta-rihgitere de yararh olacafi, bazr atranlarda rgrk tutacair ve aydrnltkgetireceii iimidini besliyoruz. Ayni zamanda, bu derslerde bulunan

ve bundan sonra da bunu okuyacak d,irencilerimizin gelecekte yet-

kili birer Tiirk tarihgisi olarak yetiSmelerine kiigiik bir katkrda bu-

lunmasrm diliyoruz.

M. Tayyib Giikbilgin Erenkdy, Nisan 1977

ONSOZ

GIRIS

Miiessesenin tarifi

Osmanh Miiessese.

Osmanh Devletini

Krsa Bibliografya

OSMAN GAZI DI

ORHAN GAZI DI

MURAD I DEVI

Murad I'm $ahsi1

XV. Yiizyrlda Osn

OSMANLI UUNSLERE BIR (

Rumeli Fatihleri

Anadolu'da Osma

$eyh Beclreddin S

MURAD II DEV.TINE GENE

Eflak Voyvodast