KHOA HOC VA CONG NGHÊ VIÊT NAM

OÖ CÔNG THUNG (chù biên) LÊ THI THLJY

A A

LOP THAN MEM HAI MANH VO (BIVALVIA) ' EN VIÊT NA

OÖ CÔNG THUNG (chù biên) LÊ T H |THÚY

LffP THÂN MÊM HAI MANH VO (BIVALVIA) KINH TE BIEN VIÊT NAM

Hà N ô i-2 0 1 5

Bien mue trên xuat bân phâm cùa Thir viçn Quoc gia Viçt Nam

Do Công ThungLép thân mêm hai mành vô (Bivalvia) kinh tê bien Viçt Nam: Sách chuyên

khào/Bo Công Thung (ch.b.), Lê Thj Thuy. - H.: Khoa hoc tir nhiên và Công nghç, 2015. - 255tr.: m inh hpa; 27cm. - (Bp sách chuyên khào vê biên dáo Viêt Nam)

Thu mue: tr. 251-254 ISBN 9786049133954

1. Dçng vât thân mêm 2. Biên 3. Viêt Nam 4. Sách chuyên khào 594.17709597-d c 2 3

KTH0011p-CIP

3

LOI GIÓI THIÉUBO SÁCH CHUYÉN KHÁO VE BIÉN, DÁO VIÉT NAM

Viét Nam la mót quóc gia bien, có vüng bién chú quyén róng khoáng mót trieu kilóm ét vuóng, duórng bó bién trái dái han 3.260 km, mót he thóng dáo ven bó va vüng khoi ehiém mót vi trí cuc ky quan trong vé mát an ninh quóc phóng cüng nhu kinh té-xa hoi cúa dát nuóc. Chién hrcrc B ién Viét N am t&i nam 2020 duoc Dáng va Nhá nuóc ta xáy dirng, da xác dinh nhüng nhiém vu chién lugc phái hoán thanh, nhám kháng djnh chú quyén Quóc gia trén bién, phát trien kinh té bién, khoa hoc cóng nghé bién, dirá nuóc ta tro thanh mót Quóc gia manh vé bién, phü hop vói xu thé khai thác dai duang cúa thé giái trong thé ky XXI. Viéc thuc hién có két quá các nhiém vu trén, phái dirá trén mót ca só khoa hoc, ky thuát dáy dú, vüng chác vé diéu kién tu nhién, sinh thái mói inróng va tiém náng tai nguyén thién nhién bién cúa nuóc ta.

Cóng cupe diéu tra nghién cúu bién ó nuóc ta da duoc bát dáu tú nhüng nám 20 cúa thé ky XX. song phái tói giai doan tú 1954 va nhát la sau nám 1975, khi chién tranh két thúc, dát nuóc thóng nhát, hoat dóng diéu tra nghién cúu bién nuóc ta mói dupc dáy m anh, nhiéu Chirong trinh cáp Nhá nuóc, các Dé án, Dé tai o các ngánh, các dia phuong ven bién mói duoc trien khai. Qua dó, các két quá nghién cúu dá dirac cóng bó, dáp úng mót phán yéu cáu tu lieu vé bién, cüng nhu góp phán váo viéc thirc liién các nhiém vu báo dám an ninh quóc phóng bién. các hoat dóng khai thác, quán ly. báo ve tai nguyén mói truóng bién trong giai doan vúa qua. Tuy nhién, các nhiém vu lón cúa C hién lia /c B ién Viét N am t&i nam 2020 dang dát ra nhiéu yéu cáu cáp bách va to lón vé tu liéu bién nuóc ta. Dé góp phán dáp úng nhu cáu trén, Nhá xuát bán Khoa hoc tu nhién va Cóng nghé - Vién Hán lám Khoa hoc va Cóng nghé Viét Nam dá tó chúc bién soan va xuát bán bp sách Chuyén kháo vé Bién, Dáo Viét Nam. Viéc bién soan bó sách náy dua trén các két quá dá có tú viéc thuc hién các C huong trinh diéu tra nghién cúu bién cáp Nhá nuóc do Vién Hán lám Khoa hoc va Cóng nghé Viét Nam chú tri trong nhiéu nám, cüng nhu các két quá nghién cúu ó các ngánh trong thói gian qua. Bó sách dupc xuát bán góm nhiéu llnh vuc:

- Khoa hoc Cóng nghé bién.- Khí tuang Thuy ván Dóng luc bién.- Dia ly, Dia mao, Dia chát bién.- Sinh hoc, Sinh thái, Mói trucmg bién.- Da dang sinh hoc va Báo ton thién nhién bién.- Tai nguyén thién nhién bién- va các llnh vire khác.

4 Do Công Thung (chù bien)

Dê dàm bào chât lugng các ân phâm, vièc biên soan và xuât bàn dupe tiên hành nghiêm tue qua các buóc tuyên chon à Hôi dông xuât bàn và biràc thâm dinh cùa các chuyên gia chuyên ngành cô trinh dô. Trong các nàm 2008-2014, Nhà nuôc dàt hàng (thông qua Cue Xuât bàn, In và Phât hành - Bô Thông tin và Truyên thông) cùng vói sir ho trp kinh phi biên soan cùa Viên Hàn lâm Khoa hoc và Công nghê V iêt Nam, Nhà xuât bàn Khoa hoc tu nhiên và Công nghê dâ tô chùc biên soan và xuât bàn duçrc 35 cuôn cùa Bô Chuyên khào này. Công vièc biên soan và xuât bàn Bô sách hiên van dupe tiêp tue trong nâm 2015.

Dê mue tiêu trên dat kêt quà tôt, Nhà xuât bàn Khoa hoc tu nhiên và Công nghê rât mong nhân dupe su hucmg úng rông râi cùa các nhà khoa hoc thuôc các lïnh vue khoa hoc công nghê biên trong cá nuôc cùng tham gia biên soan và xuât bàn Bp sách Chuyên khào vê Biên, Dào Viêt Nam, kip then dáp úng nhu câu tu lieu biên hiên nay cho công tâc nghiên cùu, dào tao và phuc vu yêu câu các nhiêm vu bào vê chù quyên Quôc gia trên biên, dông thcri phât triên kinh tê, khoa hoc công nghê biên và quàn lÿ tài nguyên, môi truerng biên, gôp phân thiêt thirc vào viêc thuc hiên Chien lu ç c Biên Viêt N am tài nâm 2020 cùa Dàng và Nhà nuác, cüng nhu các näm tiêp theo.

Nhà xuât bàn Khoa hçc tu’ nhiên và Công nghç

5

MIJC LUC

LO I GIO 'I T H IE U

Trang

3

M I C LUC 5

L O I n o i DAL 13

C h u o n g 1. H E T H O N G PHAN LO A I L O P TH A N M E M H A I M A N H VO 15(BIV A LV IA )

1.1. L op phu m ang triroc - P ro to b ran ch ia 15

1.2. L op phu d an g canh - P te riom orph ia 16

1.3. L op phu ra n g co - Paleohcterodon ta 18

1.4. L op phu ra n g kh ac - H e terodon ta 19

1.5. L op phu khong ra n g hoac di th u o n g - A nonialodcsm ata 23

C h u o n g 2. T O N G QU AN N H O M DO NG VAT TH A N M E M H A I M ANH 25VO BIEN V IE T NAM

2.1. T inh h inh nghicn cuu 252.2. Dac d iem linili lliai p lian luai 20

2.3. Ph an bo 33

2.4. G ia tri k inh tc 33

C h u o n g 3. PH A N L O A I TH A N M EM HAI M A N H VO (B IV A LV IA ) CHU 39YEU O B IEN V IE T NAM

3.1. K hoa p han loai cac ho th an mem hai m anh vo (B ivalvia) 39

3.2. M ot so ho T h an m em Hai m anh vo (B ivalvia) k inh te chii yeu (V bien 49Viet Nam

3.2.1. Ho Arcidae, Lam arck, 1809 49

3.2.1.1. Ho phu Anadorinae 49

Giong Scapharca 50

6 Do Cong ThuntJ (chu bien)

Giong Anadara Gray, 1847 50

1. Loai Anadara (Anadara) antiquata (Linne, 1758) 51

2. Loai Anadara subcrenata (Lischke, 1869) 52

3. Loai Anadara (Scapharca) c f binakayanensis (Faustino, 1932) 53

4. Loai Anadara (M abellarca) consociala Smith, 1885 54

5. Loai Anadara (Anadara ) crebricostala (Reeve, 1844) 56

6. Loai Anadara (Tegillarca) granosa (Linne', 1785) 57

7. Loai Anadara (Scapharca) gubernaculum (Revve, 1844) 58

8. Loai Anadara (Tegillarca) nodifera (Martens, 1860) 60

9. Loai Anadara (Potiarca) pilula (Reeve, 1844) 61

10. Loai Anadara (Anadara) uropigimelena (Bory, 1824) 63

Giong Trisidos, Roding, 1798 64

11. Loai Trisidos semitorta (Lamarck, 1819) 64

12. Loai Trisidos torluosa (Linne, 1758) 65

3.2.1.2. Ho phu Arcinae 67

Giong Area Linne, 1758 67

13. Loili Area navicularis Bruguiere, 1792; Enc. Mcth., Vers, I, p. 99 67

14. Loai Area ventricosa Lamarck, 1819; Kobelt, Conch. Cab., Area, p. 61, pi. 18 69

Giong Barbatia Gray, 1840 70

15. Loai Barbatia decussata (Sowerby, 1823) 70

16. Loai Barbatia amygdalumtostum (Roding, 1798) /2

17. Loai Barbatia lima (Reeve, 1844) 73

18. Loai Barbatia virescens (Reeve, 1844) 74

3.2.2. IIp M ytilidae Rafinesque, 1815 75

Giong Botula Morch, 1853 77

19. Loai Botula silicula (Lamarck, 1819) 77

Giong Brachydontes Swainson, 1840 78

20. Loai Brachydontes emarginatus (Benson, 1858) 79

21. Loai Brachydontes japonieus (Dunker, 1856) 80

22. Lo&i Brachydontes senhousei (Benson, 1842) 81

Giong Hormomya M orch, 1853 83

MUC LUC 7

23. Loài Hormoinya m utabilis (Guold, 1861)

Giòng Lithophaga Roding, 1798

24. Loài Lilhopliaga obesa (Philippi. 1847)

25. Loài Lithophaga curia (Liischke, 1874)

26. Loài Lithophaga malaccana (Liischke, 1874)

27. Loài Lithophaga teres (Philippi, 1846)

28. Loài Lithophaga zitteliana Dunkcr, 1832

Giòng Modiolus, Lamarck, 1799

29. Loài M odiolus atrata (Dunker, 1857)

30. Loài Modiolus m etcalfei Hanley. 1843

31. Loài M odiolus philippinarum Hanley, 1843

32. Loài Modiolus plum escens (Dunker, 1861)

33. Loài M odiolus vaginus (Lam arck, 1819)

Giòng Perno, Philipson, 1788

34. Loài Perini viridis (Linne', 1758)

Giòng Septifer Re'cluz, 1848

35. Loài Septier bilocularis (Linne', 1758)

36. Loài Septier e.xcisus (W iegm ann, 1837)

37. Loài Septier virgatus (W iegmann, 1837)

Giòng Trichomya Thering, 1900

38. Loài Trichomya hirsuta (Lamarck, 1819)

Giòng Amy g dal um M egerle Von Muhlfeld, 1811

39. Loài Amygdalum w atsoni E.A. Smith, 1885

3.2.3. H o Veneridae

3 .2 .3 .1. Ho phu Sunetinae

Giòng Sunetta Link, 1807

40. Loài Sunetta solanderi (Gray, 1825), Gray, 1825: 134 (Cytherea): wood, pi.11, fig. 11 (Venus hians)

41. Loài Sunetta truncata (Deshayes, 1853), K.A. Lutenko, 2000

42. Loài Sunetta effossa (Hanley, 1842)

43. Loài Sunetta meroe (Linne, 1758)

83

84

85

8687

8889

90

9!

9

9

9

9

9

9

9

9

9

10

10

10

10.

103

104

106

106

107

108

109

111

3.2.3.2. Ho phu Circinae

Gióng Gafrarium Roding, 1798

44. Loài Gafrarium divaricatimi (Gmelin, 1791)

45. Loài Gafrarium pectinatum (Linne,1758)

46. Loài Gafrarium tumidum (Roding, 1798)

47. Loài Gafrarium scriptum (Linnc, 1767)

Giòng Circe

48. Loài Circe tumefacta Sowerby

3.2.3.3. Ho phu Dosiniinae

Giòng Dosinia Scopoli, 1777

49. Loài Dosinia amphidesmoides (Reeve, 1850)

50. Loài Dosinia aspera (Reeve, 1850)

51. Loài Dosinia cretacea Reeve, 1850

52. Loài Dosinia cumingii (Reeve, 1850)

53. Loài Dosinia exasperata Philippi, 1847

54. Loài Dosinia gruneri Philippi, 1848

55. Loài Dosinia liistrio (Gmelin)

56. Loài Dosinia japonica (Reeve, 1853)

57. Loài Dosinia juvenilis (Gmelin, 1791)

58. Loài Dosinia laminata (Reeve, 1853)

59. Loài Dosinia orbiculata (Dunker, 18 / /)

60. Loài Dosinia scalaris (Menke, 1843)

61. Loài Dosinia subrosea (Gray, 1835 )

62. Loài Dosinia variegata (Gray, 1838)

3.2.3.4. Ho phu Cyclininae

63. Loài Cyclina sinensis (Gmelin, 1791)

3.2.3.5. Hq phu Venerinae

Gióng Peryglypta Jukes - Browne, 1914

64. Loài Periglypta clathrata (Deshayes, 1853)

65. Loài Periglypta crispata (Deshayes, 1853)

66. Loài Periglypta lacerata (Hanley, 1844)

112

112

113

114

115

116

117

118

119

119

120

121

122

123

124

126

127

128

129

130

132

133

134

135

136

136

138

138

139

140

141

MUC LUC 9

67. Loài Periglypta puerpera (Linné, 1758) 142

68. Loài Periglypta reticulata (Linné, 1758) 144

Giông Antigona Schum acher, 1817 145

69. Loài Antigona lamellaris (Schumacher, 1817) 145

Giông Globivenus Coen, 1934 146

70. Loài G lobivenus toreuma (Gould, 1851) 146

Giông Venus Linné, 1758 147

71. Loài Venus albina Sowerby, 1853 148

3.2.3.6. Ho phu Chioninae 149

Giông Tim odea Brown, 1827 149

72. Loài T im odea (T) ¡lubricata (Sowerby, 1855) 149

73. Loài Timoclea (G) marica (Linné, 1758) 151

74. Loài Timoclea (C) scabra (Hanley, 1845) 152

75. Loài Timoclea (T) subnodulosa (Hanley, 1844) 153

Giông Placamen Ircdale, 1925 154

76. Loài Placameli calophylla (Philippi, 1836) 155

77. Loài Placameli isabellina (Philippi, 1849) 156

78. Loài Placameli lamellata (Roding, 1798) 158

Giông Anomalocarilia Schum acher, 1817 159

79. Loài Anom alocardia flexuosa (Linné, 1767) 160

80. Loài Anom alocardia producta Kuroda & Habe, 1951 161

81. Loài Anom alocardia squam osa (Linné, 1758) 162

3.2.3.7. Ho M eretricinea 163

Giông M eretrix Lamarck 163

82. Loài M eretrix casta (Gm elin, 1791) 165

83. Loài M eretrix lamarckii (Deshayes, 1853) 166

84. Loài M eretrix lusoria (Roding, 1798) 167

85. Loài M eretrix lyrata Sowerby, 1851 168

86. Loài M eretrix meretrix Linné, 1758 170

87. Loài M eretrix ovum (Hanley, 1845) 171

3.2.3.8. Ho phu Tapetiru 173