Aльбом прац пераможцаў і ўдзельнікаў Агульнапольскага дзіцячага конкурсу 2012–2013 г.

Беласток, 2014

Пазнай Беларусь

Матэрыял падрыхтаваны Культурным цэнтрам Беларусі пры Пасольстве Рэспублікі Беларусь у Рэспубліцы Польшча

У зборніку захаваныя арфаграфія і мова аўтараў

На вокладцы:

Магдаліна Вілюк“Беларусачка”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў

Гайнаўцы, гран-пры ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

Паўліна Петручукмалюнак “Чароўнасць Беларусі”, Агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым

вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца

пра Беларусь” (16-19 гадоў)

Выдавец:Культурный Цэнтр Беларусі

пры ПасольствеРэспублікі Беларусь

у Рэспубліцы Польшча

Skład i drukOrthdruk sp. z. o.o., Białystok 2014

tel. 85 742 25 17

4

ШАНОЎНЫЯ СЯБРЫ!

У Вашых руках – альбом прац удзель-нікаў і пераможцаў III і IV этапаў конкур-су “Пазнай Беларусь”, які праводзіцца Культурным цэнтрам Беларусі пры Па-сольстве Рэспублікі Беларусь у Рэспублі-цы Польшча.

Галоўнымі мэтамі конкурсу з’яўля-юцца папулярызацыя ў Польшчы ведаў пра культуру, гісторыю і сучаснасць Бела-русі, садзейнічанне раэлізацыі творчага патэнцыялу дзяцей і моладзі, а таксама зацікаўленне грамадскасці праблемай захавання беларусамі ў Польшчы нацыя-нальнай самасвядомасці.

Колькасць удзельнікаў конкурсу, эма-цыянальны і мастацкі ўзровень конкурс-ных прац сведчаць пра высокі творчы патэнцыял, шырокую зацікаўленнасць гісторыяй і сучасным жыццём Беларусі шырокіх колаў дзяцей і моладзі ў Поль-шчы, асабліва з Падлясся. Падтрымка ў ар-ганізацыі і правядзенні конкурсу з боку бе-ларускіх грамадскіх арганізацый, устаноў адукацыі, настаўнікаў і бацькоў з’яўляецца пацверджаннем актуальнасці для грамад-скасці праблемы захавання нацыянальнай свядомасці сярод беларусаў у Польшчы.

За перыяд з 2009 па 2013 гг. у кон-курсе прынялі удзел звыш 1500 вучняў школ Падлясся, а таксама іншых рэгіёнаў Польшчы. Дыпломы і каштоўныя прызы атрымалі больш за 500 лаўрэатаў і пера-можцаў конкурсу.

Культурны цэнтр Беларусі ў Поль-шчы выказвае шчырую падзяку за пад-

трымку і ўдзел у правядзенні конкурсу “Пазнай Беларусь”:– Беларускаму грамадска-культурна-

му таварыству ў Польшчы і асабіста старшыні Галоўнага праўлення БГКТ Яну Сычэўскаму, былому сакратару Галоўнага праўлення БГКТ Валян-ціне Ласкевіч, намесніку старшыні БГКТ Базылю Сегеню, члену Галоўна-га праўлення БГКТ Катажыне Філіпік;

– Генеральнаму консульству Рэспублікі Беларусь у Беластоку і асабіста Гене-ральнаму консулу Аляксандру Бера-бені;

– Замкаваму комплексу “Мір” і асабіста дырэктару Папко Вользе Мікалаеўне;

– часопісу “Праваслаўны агляд” і аса-біста намесніку рэдактара Анне Рад-зюкевіч;

– Радыё “Беласток” і асабіста галоўнаму рэдактару Уладзіславу Праховічу;

– тыднёвіку беларусаў у Польшчы “Ніва” і асабіста галоўнаму рэдактару Яўгену Вапу;

– загадчыцы кафедры беларускай філа-логіі Універсітэта ў Беластоку прафе-сару Галіне Тварановіч;

– членам арганізацыйнага камітэта кон-курсу: настаўніцы беларускай мовы Комплексу школ з дадатковым вы-вучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы Яланце Грыгарук; былой настаўніцы беларускай мовы Комплексу школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы імя Я. Кастыцэвіча ў Бельску Падляскім Тамары Русачык; кіраўні-цтву і супрацоўнікам Дзіцячага садка № 14 у Беластоку і асабіста дырэк-тару Люцыі Неміровіч; журналі-сту тыднёвіка “Ніва” Міры Лукшы; журналістам Радыё “Беласток” Анне Пятроўскай і Міхасю Сцепанюку; мастаку Міраславу Здрайкоўскаму;

– юным артыстам з Падлясся, мастацкім кіраўнікам дзіцячых ансамбляў;

– усім удзельнікам конкурсу, іх на-стаўнікам і бацькам.

Чэрвень 2014 года г. Варшава

5

Бацькоўскі дом

Я люблю бацькоўскі дом,дзе я нарадзілася i ўзрасла,дзе ласкавая мацізаўсёды была.Тут я вывучалапершыя словымаёй любімай, роднай,беларускай мовы.Тут я чытала першыя кніжкі,якія атрымала ад дзеда Мішкі.A смаку хлеба я не забуду ніколі,бо толькі тут я ела яго даволі.Бацькоўскі дом – мая радзіма.Я называю цябе „Малой айчынай».

Наталля ГрыцюкКомплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы імя Я. Кастыцэвіча ў Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

Мая родная мова

Беларускую мову ў сваёй школе я вывучаюi кніжкі на роднай мове штодня чытаю.Ведаю вершы Коласа i Купалы,бо бацька мне ix чытаў,калі быў я малы.Цяпер я хаджу да трэцяга класа –«Вясёлку» i «Зорку» чытаю часам.Па радыё слухаю шмат народных казак,малюю да ix цікавы абразак.Беларускую мову я добра знаюi далей буду адкрывацьбагацце гэтага краю.

Павел МамоткаКомплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы імя Я. Кастыцэвіча ў Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

6

Купалле

Купалле – гэта часЗабаваў i гульні.У гэту ноч якразЗацвіў цвяток адзін.I гэта кветка чарЦвіце разок у год,У гэту ноч якразШукае яе народ.Хто знойдзе кветку- папараць,Аб ёй жа мова тут,Не будзе знаў турботаўПраз цэлы круглы год.

Адам ХаркевічДзяржаўная гімназія ў Нараўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

Вяртанне…

Тут быў першы крок,Тут бацькоў маіх дом, І свята блізкі звонСвята аб’яўляе нам.

Тут кожны свойІ знаёмы, і сямейнік,Тут бацькаўшчына наша.Як птушкі ў гнёзды,У Гайнаўку вяртаемсяЗ далёкіх закуткоў і гарадоў.

Тут нашыя карані,Тут кут кожны знаёмы,І крыж на скрыжаванні,І пах пушчанскіх лясоў.

7

Хоць вёсак і гарадоўбагацейшых і вядомыхУ айчыне маёйЁсць многа,Але найдаражэйшаямоцна каханаямая Гайнаўка,зялёная і маладая…

Магдалена КарбоўскаяКомплекс школ № 3 у Гайнаўцы, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

Малая Айчына

Ёсць такі куток, Край маіх бацькоў i дзядоў, Дзе жаваранкі пяюць У сінім блакіце неба.

Вясной сады цвітуць, Навокал пахне мёдам, Пчолкі весела гудуць Збіраюць нектар з кветкаў.

Бары, лясы старынныя Гудуць на ветры, A ручайкі i рэчкі Шумяць весела.

Дзе ж такі край другі,Што сэрца да яго так імкнецца, A думкі вылятаюць з майго сэрца I не даюць пра яго забыцца.

Хрыстафор ЛушчынскіГімназія № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

8

Марына Місеюк “Беларусачка”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Давід Алексяюк “Родная хата”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

9

Каліса Пятроўская “Памаліцца сярод беларускіх святынь”, Дзіцячы садок №14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Анастасія ШарамэтаДзіцячы садок №14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

10

Раксана КаліноўскаяПачатковая школа № 2 імя капіт. У. Высоцкага ў Бельску Падляскім, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Аляксандра Брэчка “Родная хата”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім імя Я. Кастыцэвіча, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

11

Аляксандра Яроцкая“Спадчына Беларусі”, Пачатковая школа ў Гарадку, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Магдалена Дунікоўская “Полацк”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім імя Я. Кастыцэвіча, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

12

Старушкі

Дзядуля з бабуляй сядзяць на лаўцы,Яны глядзяць на дзетак танцы,Нешматлікія кветачкі калышуцца на вятры,Як бы лагодны подых меў сілу, каб іх зламаць.

З году на год ёсць меньш дзяцей, Кветак, упрыямняючых час.І толькі старушкі самыя з сабой сядзяць,Цвёрда, нібы дубы, на сваёй старай лаўцы.

А вёска прыемная…Лугі поўная прыгожых васількоў,Яны чакаюць, каб з іх зрабіць многа вянкоў,Толькі ніхто не хоча іх зрываць.

Ніхто таксама не ведае, што далей будзе –Ні бабуля, ні дзядуля.Усё можа здарыцца, можа, кветачкіВырастуць сільнейшыя, чым дубы…

Барташ КозьмянАгульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (16-19 гадоў)

Плыве

Жыццёплыве, як рака,

хутка, нераўнамерна.Праз карыта народа

і народнай зямлідзяўбе свoй лёс

скручанай дарогі.Часам, як праблемы,пераносіць цяжкія, вялікіякаменні.І, пакідаючы, застаўляе

13

след у бязмернай зямлінародных падзей.Часам,

як сябры,дапамагаюць сабе рэкі.Яны не любяцьплыць самі

і самотна.

Мірон МарчукАгульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (16-19 гадоў)

Беларускі васілёк

Ля дарогі, ля збажыныўзышоў васілёчак сіні.Да сонца сваю галоўку звяртаў,цешыўся, калі дожджык яго паліваў.Штодня слухаў песню птушак,звонкі голас малых мушак.Быў шчаслівы i тамуразквітнеў – але каму?

Эмілія ХмурКомплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы імя Я. Кастыцэвіча ў Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

Тут...?!

Сярод балот, лясоў, азёр, Над берагам Нёмана, Буга, Прыпяці, Дзвіны, Жывуць i працуюць беларусы.

14

Тут спеў жаваранка i шум дубоў Дае натхенне спакон вякоў. Тут палі, лугі, азёры, рэчкі Спяваюць гімн свой непаўторны –беларускі, белавежскі, палескі.

Тут Кастусь Каліноўскі мужыкоў За свабоду змагацца склікаў, A славуты песняр Максім Багдановіч –На «Дудцы беларускай» зайграў.

Тут васількі сіней цвітуць,Тут буслы гнёзды часцей уюць.Тут мова родная з глыбіні грудзей плывеI цудоўныя песні і казкі навокал нясе.

Тут нашыя продкі ў баях Пот i кроў пралівалі, Каб мы цяпер пад мірным небамУсе свае мары здзяйснялі.

Юлія БанькоўскаПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

У бабулі на вёсцы

Сёння нядзеля, сёння свята,да бабулі еду з братам.Там на вёсцы цудаў многа:малачка мне дасць карова,кура – яйкі, свінка – мяса,конікам пад’еду часам.А калі настане вечар –Бабуля вучыць мудрых рэчаў.Яна вучыць беларускім словам,каб пазнала я гукі роднай мовы.

Габрыела МікулічПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

15

Я наведаю Беларусь!

У Польшчы я жывуі ў Бельскай “тройцы” вучуся.А маёй суседкайз’яўляецца Беларусь.

Там людзі ласкавыя,я іх разумею і знаю,таму што беларускую мовуя ў школе вывучаю!

Беларускія гульніі песенкі спяваю.Традыцыі і абрадытаксама я знаю.

Я яшчэ малая,але вельмі хачупаехаць у краіну,аб якой я вучуся.

Хачу пазнаць ягарады і вёскі,пра якія чытаю яў сваёй кніжцы.

Хачу прайсцісяпа шырокіх прасторах.Хачу паплаваць я па рэчках і азёрах.

Каб мары маесапраўды здзейсніліся – я буду вучыццаі наведаю Беларусь!

Паўліна ЁдлаПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

16

Матэуш Наумюк “Беларусь”, Недзяржаўная пачатковая школа св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

17

Эмілія Міхалёва“Беларусь”, Недзяржаўная пачатковая школа св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Матэуш Лукашук “Дзяўчынка з букетам”, Комплекс школ

№ 3 у Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі

“Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

18

Анеля Хмур “Беларусачка”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім імя Я. Кастыцэвіча, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Наталля Шкода “Беларуская песня”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім імя Я. Кастыцэвіча, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Дыяна Леанюк “Таямнічасць Мірскага замка”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

19

Юліта Данільчук “Мая бабулька за прасніцай” , Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім імя Я. Кастыцэвіча, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

Якуб ШэрэмэтаНедзяржаўная пачатковая

школа св. Кірыла і Мефодзія ў Беластоку, першае месца ў

конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак,

пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

20

Гутарка

Бусел, бусел, буслячок,а чаму ляціш высока?

Я з высока глядзець будуна прыроду вокал.На прастор шырокі,на лузе кветкі,як весела гуляюць дзеткі.

Сара СцепанюкПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

Я маленькі беларус

Хаця я ў Польшчы жыву і вучуся,Але сябе я адчуваю, што я беларус.Першыя словы ў роднай хаце пазнаўІ гэтую мову я вельмі пакахаў.Малому дзіцяці, калі я ў сяло прыязджаў,Дзядуля “Беларускія народныя казкі” чытаў.Таксама бабуля мне паказала,Якія яна ў прошлым макаткі і ручнікі вышывала.Калі я падрос, дзядуля мне расказаў,У якія беларускія гульні гуляўРазам з вясковымі дзецьмі, а між імі з паэтамЗнакамітым моваведам – Віктарам Шведам.Пайшоў я ў школу і паступіў у кружок,І там мы гуляем у гульні дзядулі майго.Цяпер беларускія літары ўжо знаюІ сам “Зорку” ў “Нівеˮ штотыдзень чытаю.Штогод я задумваюся, едучы ў сяло,Убачу ці на гэты раз бусла свайго,Які зрабіў сабе на стаўбе гняздоПобач роднай хаты бацькі майго.

21

Мне цёпла на сэрцы, калі ўбачу я яго –Гэтага бусла – сімвала народа майго.

Якуб НікіцюкПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (8-12 гадоў)

1. Мая Айчына

Мая маленькая Айчына Гэта лясы, палі і вадаІ тая цудная каліна,Што ў нашым садзе зацвіла.

Я тут вучыўся роднай мовы,Пазнаў традыцыі і гульніІ ад бацькоў вучыўся словам,Што, як казаць, дзе і калі.

Я тут правёў сваё дзяцінства,У гады юнацкія жыву.Я тут, казаў ужо, нарадзіўсяІ думаю, што тут памру.

2. Свята

Іскрыць мароз і вее вецер,А з неба злятае сняжок.Усё гэта абазначае,Што надыходзіць Новы год.

А з Новым годам і Каляды,Вялікае свята на зямлі,А на Каляды, то й абрады,Якія ёсць у маёй сям’і.

У куточку ў кухні збожжа снопік.У пакоі елачка зіхціць.

22

А дзеці ў сенях на парозе,Той першай зорачкі глядзяць.

Стол накрыты ўжо белым абрусам,На ім дванаццаць страў стаіць,А пад абрусам – так як калісьціПахучага сенка многа ляжыць.

Усе святочна ўжо адзетыСядаем згодна за той стол.Ямо куццю, спяваем калядкіІ дзякуем Богу за той год.

3. Мая родная мясціна

У нашай краіне,У нараўчанскай гміне,Ёсць такая мясціна,Дзе шуміць хваіна.На палях і лугахЛюдзі жнуць і косяць,А пры хатах на панадворкахПчолы мёд носяць.На канцы той вёскіЦаркоўка скромная, малая,Але майму сэрцуВельмі дарагая.Гэта мясцінаНова Лука завецца,Хто сюды прыедзе –Тут назаўжды і астанецца.

Адам Харкевіч Дзяржаўная гімназія ў Нараўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

23

Вёска ў мінулым

У вёсцы жыццё цяжкое,Але ўсё ж такі неблагое!Гаспадар, ледзь золак устае,Ваду жывёле дае.

Кароўка і парасяткi яго чакаюць – Пасля ночы вельмі піць жадаюць.Гаспадар іх весела вітаеІ ваду ў карытца ім налівае.

Потым каня белага запрагаеІ на работу ў поле выязджае,Сабачку з сабой забірае,А той сустрэчных забаўляе.

Пад вечар мужчына дамоў прыбывае,Дзе жонка яго з вячэрай вітае!Потым усе кладуцца спаць,Каб заўтра новы дзень прывітаць!

Андрыян ЖукоўскіГімназія з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

Чалавек-беларус

Мне казалі – “ты беларус”Сын зямлі падляшскай.Вялікі фантаст і рамантык,Рэаліст у рэальным свеце.

Заўсёды гатовыПрыйсці на дапамогу,У бядзе і журбеНе пакінеш нікога – нідзе.

24

Ты – наш зямляк,Вялікі чалавекЗ глыбокім пачуццёмДа роднай мовы.

Не забывай мовыСваіх бацькоў і дзядоў!Не шукай шчасцяНа чужых зямлях!

Хрыстафор ЛушчынскіГімназія № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

Тут і там

Тут зіма марозная, вясна зялёная,Лета цёплае, а восень залатая.Там спяваюць у ліпені салаўі, пахне збожжам жнівень,А верасень прыбірае лясы грыбныя верасамі.

Тут навокал чуваць родную беларускую гутарку,Побач сябе стаяць царквы і касцёлы.Там людзі добразычлівыя, расспяваныя, вясёлыяСвой беларускі фальклор берагуць.

Тут Швед, Баршчэўскі і ЯновічАпісваюць прыгажосць і багацце зямлі і людзей.Там Колас, Купала, КараткевічМалююць словам гераічную гісторыю краіны.

Тут на вёсачках чуваць яшчэ пах хлеба,Пчолкі радасна нясуць мёд свайму гаспадару.Там рамонкі, сланечнікі, вяргініЎпрыгожваюць маленькія хаціны.

25

Шкада, што ўсё знікае і прамінае,Усе адыходзіць сваім жыццём.Цёплыя, бяспечныя, родныя хаты Калыскі нашых бацькоў і дзядоў.

Якуб ВаврусевічГімназія № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (13-15 гадоў)

У далечыні гучыць ціхі голас ракі,усё здаецца спіць, маўчыць.Там ляжыць зямля Беларусь мая і старэнькая бярозачка ў прыгажосці адна.

З-за горкі выглядае сонейка,салавей спявае вясёленька.І я над Нёманам была,цёплы вецер чуць магла.

А ў бары раздаўся ціхі “бом, бом”,гэта быў царкоўны звон.Людзі хуценька ідуць і малітву ў царкву нясуць.Я прысела над ракой і мне прысніўся такі сон.

Уршуля БаравікАгульнаадукацыйны ліцэй № 2 з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Літаратурна-паэтычны твор” (16-19 гадоў)

26

Уршуля Паўлючук „Беларускія абрады – свянцонка”,

Комплекс школ у Чыжах, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай

Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная

праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Маргарыта Парфянюк “Старая хатка”, Гімназія з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

Наталля Скепка “За вакном у маіх дзядоў”, Агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым вывучэннем

беларускай мовы ў Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай

Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная

праца пра Беларусь” (16-19 гадоў)

Аляксандра Якімчук “Нясвіж”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (16-19 гадоў)

27

Аляксандра Сарокін “Вялікдзень на Падляшшы”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (16-19 гадоў)

28

Магдаліна Вілюк “Ікона”, Комплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, гран-пры ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

Іаанна Галіцкая “Сімвал”, Пачатковая школа

№ 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе

“Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак,

пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

29

Мацей Сіроцкі “Крыж св. Ефрасінні Полацкайˮ, Недзяржаўная пачатковая школа

св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, першае месца ў конкурсе “Пазнай

Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра

Беларусь” (5-7 гадоў)

Каліса Пятроўская “Мір на Беларусі”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

30

Патрык Місеюк“Гадзіннік”, Недзяржаўная пачатковая школа св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Анастасія Шэрэмэта “Колеры Беларусі”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7гадоў)

Пётр Ігнатовіч „Гармонік”, Пачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

31

Аляксандра Праневіцкая „На Падляшшы”, Пачатковая

школа № 3 у Бельску Падляскім, трэцяе месца ў конкурсе

“Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак,

пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Матэуш Брэчко“Я беларус”, Пачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

32

Дар’я Пятроўская„Беларускія сябры”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Бартламей Казлоўскі„Беларусь”, Пачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

33

Адрыян Вoйцюк „Буслы”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Аляксандра Праневіцкая „На вёсцы”, Пачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

Анна Іванюк „На свята”, Дзіцячы садок № 14 з польскай і беларускай мовамі навучання ў Беластоку, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (5-7 гадоў)

34

Вераніка Кaрдзюкевіч „Лялька”, Недзяржаўная пачатковая школа св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (8-12 гадоў)

Марыя Савіцкая „Свята- Васкрэсеньскі сабор”, Недзяржаўная

пачатковая школа св. Кірылы і Мефодзія ў Беластоку, другое месца ў конкурсе “Пазнай

Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь”

(8-12 гадоў)

35

Вёска маёй мамы

Я хачу расказаць пра вёску, вельмі блізкую не толькі маёй маме, але i мне. Вёска завецца Дмітравічы i ляжыць на Беларусі, паміж Камянцом i Камянюкамі. 3 гэтай вёскі паходзіць мая любая мама. Мы з братам вельмі часта ездзім туды, бо там жыве нашая бабуля. У бабулі мы праводзім не толькі летнія канікулы, але наведваем яе таксама вясной, восенню, асабліва на святы.

Дмітравічы найбольш падабаюцца мне вясной, калі зацвітаюць сады. У цэнтры гэтай вялікай вёскі знаходзіцца магазін, сельсавет, клуб, пошта, бібліятэка, аптэка i бар. 3 цэнтра вёскі можна ўбачыць старую школу i дзіцячы садок. У гэтай старой школе вучылася не толькі мая бабуля, але i прабабуля i прадзед. Мая мама вучылася ўжо ў новай двухпавярховай школе, якая пабудавана далей ад цэнтра. Гэтая школа носіць імя мясцовай гераіні Зоі Касмадзем’янскай. Я з мамай наведвала яе школу, калі мне было шэсць гадоў. Асабліва запамяталася мне вялікая спартыўная зала i сталовая, якая намнога большая ад сталовай у маёй школе. Здзівіла мяне таксама, што вучні атрымліваюць адзнакі ад 1 да 10. Вучні паміж сабой размаўляюць па-рознаму, адны на беларускай мове, a іншыя на рускай. У вёсцы таксама чуваць дзве мовы: беларускую i рускую. У хаце маёй бабулі ўсе размаўляюць на беларускай мове.

Дмітравічы ляжаць у прыгожым месцы, вёску з усіх бакоў акружае лес. Летам я люблю з бабуляй i сяброўкамі хадзіць у грыбы i ягады. Нажаль, у мяне амаль заўсёды пусты кошык, бо я слухаю цудоўны спеў птушак, баюся каб не згубіцца, a пра грыбы забываюся.

У Дмітравічах старое мяшаецца з новым. Побач старых невялікіх драўляных домікаў, акружаных садзікамі, якіх у вёсцы найбольш, у апошнія гады паявілася вуліца з новымі мураванымі прыгожымі дамамі. Амаль у самым цэнтры вёскі знаходзіцца старажытная царква, якую мясцовыя жыхары называюць Дмітравай. Многія лічаць, што ад патрона царквы святога Дмітрыя ўзяла назву i сама вёска. Я вельмі люблю хадзіць у гэтую царкву, асабліва на вялікія святы – Каляды, Вялікдзень i прыхадскія. На прыхадскія святы моладзь арганізуе танцы ў мясцовым клубе, але бабуля мяне яшчэ на ix не пускае, бо кажа, што я яшчэ малая.

Некалькі гадоў таму я з мамай насіла ў Вялікую Суботу свяціць Пасху ў царкву. Тут адбываецца гэта больш урачыста, чым у нас. Людзі прыносяць Пасху ў большых кошыках, у кошык ставяць запаленую свечку i кожны стаiць абавязкова пры сваім кошыку. Са свянцонага пачынаецца снеданне ў хаце маёй бабулі не толькі на першы дзень Вялікадня, але таксама на другі i на трэці. Я вельмі люблю Вялікдзень у маёй бабулі, там заўсёды многа людзей i весела, бабуля ўспамінае мінулае жыццё, унукам дае падарункі, якія называе валачобным. Бабуля гаварыла, што раней не заўсёды можна было хадзіць у царкву i святкаваць святы. У час яе маладосці моладзь цяжка працавала, людзі жылі бядней, але на вёсцы было весялей, людзі спявалі ў

36

час працы i адачынку. Бабуля i цяпер яшчэ ведае шмат песень, часам нават паспявае, калі мы яе моцна папросім.

Ёсць яшчэ адно свята, якое я вельмі люблю ў Дмітравічах – гэта Купалле. Амаль цэлая вёска збіраецца тады каля рэчкі, моладзь прыгожа спявае i гуляе. Прыгожа выглядаюць рознакаляровыя вянкі з кветак, якія доўга плывуць па вадзе.

У Дмітравічах я маю не толькі любую бабулю, але таксама многа цудоўных сяброў, пэўна таму мяне туды так цягне. Хаця, прызнаюся, калі я пабуду ў бабулі, мне зноў хочацца вяртацца дахаты ў Бельск, да бацькоў i сяброў, у сваю школу. Я зразумела – у мяне дзве Малыя Айчыны – Бельск на Падляшшы i Дмітравічы на Беларусі.

Ангеліка СцепанюкПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

Наталля Мусюк“Роздумы буслоў”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (8-12 гадоў)

37

Беларусь i мая сям’я

Мяне завуць Ася. Мая сям’я звязана з вельмі прыгожай краінай, якая завецца Беларусь. Я жыву на Бельшчыне. Тут жыве даволі многа людзей, якія перасяліліся з Беларусі. Мая мама – беларуска. Яна прыехала ў Польшчу сямнаццаць гадоў таму, бо выйшла замуж за майго бацьку. A прыехала яна з Гродна. Гродна – старажытны беларускі горад i сучасны прамысловы i культурны цэнтр Беларусі. Я даведалася ад мамы, што гісторыя горада ідзе з сівой старажытнасці, a першыя ўспаміны ў пісьмовай крыніцы адносяцца аж да 1128 года.

Як гаварыла мне бабуля, назва горада, які ўзнік з невялікай крэпасці на тэрыторыі пасялення славянскага племені дрыгавічоў, узяла пачатак ад слоў “гарадзіць”, “абгароджваць”. Невыпадкова ў старажытных летапісах ён часта ўспамінаецца як Гародня ці Гарадзень.

Горад ляжыць на сутоцы рэк Нёмана i Гараднічанкі. Ён прыгожы ў кожную пару года. Мне асабліва падабаюцца старыя вулачкі з невялікімі зялёнымі панадворкамі i старымі камянічкамі. Кожная з ix быццам музейны экспанат. Гэта надае гораду прывабнасці. У цэнтры горада, там дзе жыла мая маці, знаходзіцца парк. Я часта гуляю па ім, калі бываю ў Гродне. Раней у гэтым месцы быў батанічны сад. Недалёка ад парку знаходзіцца дом-музей Элізы Ажэшка, a вуліца носіць яе імя. На гэтай вуліцы ёсць старая камяніца, у якой знаходзіцца аптэчнае ўпраўленне – былое месца працы маёй мамы. Праз восем гадоў яна была тут старэйшым фармацэўтычным інспектарам. Пэўна таму я так люблю, асабліва летнім вечарам, прайсціся па гэтай вуліцы i проста падумаць. Мая бабуля таксама ведае лекі i ўмее зёлкамі лячыць людзей. У бабуліным агародзе расце многа лекавых раслін. Я думаю, што яна можа вылечыць кожную хваробу. Мая бабуля мае залатое сэрца. Яна вельмі любіць людзей, a асабліва сваіх унукаў. Кожны год я i мой брат Рафал наведваем яе.

Цяпер мая маці працуе аптэкарам у Бельску Падпяшскім. У горадзе маму паважаюць за яе прафесіяналізм, ветлівасць i сардэчнасць да ўсіх наведальнікаў аптэкі.

Я i мой брат вучымся ў школе з дадатковым вывучэннем беларускай мовы, каб пазнаваць беларускую культуру, якая нам блізкая, i вывучыць родную мову сваіх дзядоў. Я люблю дэкламаваць беларускія вершы. Так я магу прадаўжаць беларускую культуру, якая мне блізкая i мяне захапляе.

Ася НевіньскаГімназія № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

38

Гісторыя маёй сям’і

Гісторыя маёй сям’і вельмі складаная. Мая бабуля Галіна нарадзілася ў Расіі ў Рэспубліцы Комі. Калі ёй было два гады, засталася сіратою. Прыняла дзяўчынку яе бабуля. Па смерці бабулькі папала ў дзіцячы дом. Ёй там было вельмі цяжка. Былі гэта часы пасля вайны. Калі ёй споўнілася 18 гадоў, пачала працаваць у Маскве, каб мець хоць некалькі сваіх капеек на хлеб.

Аднойчы яна зусім выпадкова сустрэлася са сваім будучым мужам. Ён у тым часе адбываў службу ў арміі. Сустракаліся яны вельмі доўга. Потым надыйшоў час, калі дзядуля павінен быў вярнуцца на сваю радзіму. Тады яны супольна рашылі паехаць на Беларусь. Там яны павянчаліся. Бабульцы тут ўсё вельмі спадабалася: і культура, і людзі, і традыцыі. У іх тады паўстала думка: “Тут застанемся назаўжды”. Потым нарадзілася мая мама, а пасля мой дзядзька. Былі яны вельмі шчаслівымі.

На жаль, шчасце гэта было кароткае. Дзядуля вельмі рана памёр. Бабулька засталася адна з двумя малымі дзеткамі. Каб зарабіць на жыццё, працавала на двух працах.

Калі мая мама ўвайшла ў дарослае жыццё, нарадзілася я. Жылі мы ў Вялікім Сяле каля Пружан. Калі мне было тры гады, мы пераехалі ў Польшчу. Пасля двух гадоў мая сям’я павялічылася, нарадзілася мая сястрычка Дар’я.

Цяпер мы жывем у невялікай вёсцы на Падляшшы, дзе ўсе размаўляюць “па-свойму”. Мне ўжо 15 гадоў. Вучуся я ў гімназіі. Я чытаю беларускую літаратуру, слухаю беларускую музыку. У мяне вельмі многа родных на Беларусі, мне вельмі хочацца пабачыць іх, а таксама сваіх аднагодкаў, з імі пагаварыць. Там засталося маё кароценькае дзяцінства.

У мяне таксама многа родзічаў у розных краінах свету. Але найдаражэйшая майму сэрцу Беларусь, яна штодзённа ў маіх думках. Так застанецца назаўсёды.

Вікторыя КарунасКомплекс школ ў Орлі, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

Białoruś

Białoruś to cudowny kraj. Graniczy od zachodu z Polską, od północy z Litwą i Łotwą, od wschodu z Rosją i od południa z Ukrainą. To kraj bez dostępu do morza. Językami urzędowymi są tam białoruski i rosyjski – oba należące do grupy języków wschodnio słowiańskich. Białoruski jest dla Polaków łatwy do zrozumienia. Porozumienie na terenie kraju ułatwia też znajomość przez

39

niektórych mieszkańców języka polskiego. Dominująca religia na Białorusi to prawosławie, dzięki czemu można tu podziwiać wspaniałą architekturę sakralną.

Białoruś, jako kraj równinny o łagodnych wzniesieniach wpisanych w krajobraz, jest idealnym terenem do pieszych wędrówek i turystyki rowerowej. Na terenie kraju znajduje się ponad cztery tysiące jezior. Zielone równiny Białorusi są poprzecinane wstęgami licznych rzek, z których największe to Dniepr, Dźwina i Niemen. Ten kraj posiada też dużo gęstych lasów, w których żyją niespotykane w innych regionach Europy gatunki zwierząt.

Mińsk – stolica Białorusi. Stolica Białorusi leży w środkowej części kraju na rzeką Świsłocz. W czasach słowiańskich mieszkały tu plemiona Krywiczan i Dregowiczan. Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z XI wieku. Historia tych ziem była niezwykle burzliwa: Mińsk należał do Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczpospolitej, Rosji, ZSRR, a w czasie wojny znajdował się pod okupacją niemiecką. Mińsk jest stolicą Republiki Białoruś od 1991 roku. Mieszczą się tu najważniejsze urzędy państwowe, a także główne ośrodki kulturalno-naukowe. Byłam w Mińsku i bardzo mi się tam podobało. Zwiedziłam stare centrum miasta i budynki pochodzące z ostatniego półwiecza. Moją szczególną uwagę przyciągnęły zabytki sakralne: cerkwie i kościoły katolickie oraz zespoły klasztorne. Większość utrzymana jest w stylu barokowym. Należą do nich między innymi: kościół i klasztor bernardynów, kościół i klasztor bernardynek oraz kościół i klasztor jezuitów. Razem z rodzicami odwiedziliśmy cmentarz kawaleryjski. Jest to cmentarz katolicki pochodzący z XVII wieku. W tej chwili jest obiektem zabytkowym. To miasto ma naprawdę dużo ciekawych rzeczy, przepięknych ulic, zabytkowych pomników i naprawdę dużo miłych oraz życzliwych ludzi. Białoruska stolica oferuje też dużą ilość rozrywek, od klasycznych muzeów po nowoczesne kluby i galerie.

Bardzo duże wrażenie zrobiło na mnie „Mińskie morze”. Jest to popularne miejsce wypoczynku mieszkańców. To duży zbiornik wody na Świsłoczy, leżący około 10 kilometrów od Mińska. W pobliżu tego zbiornika znajduje się dużo sanatoriów i ośrodków wypoczynkowych, a także dużo sztucznych piaszczystych plaż. Mińsk mi się bardzo podoba, bo to bardzo piękne miasto.

Urodziłam się 20.02.2001 roku w mieście położonym nad Niemnem, a to miasto nazywa się Grodno. Grodno zostało założone przez książąt ruskich pod koniec XI wieku, jako gród warowny, usytuowany na szlaku bursztynowym. Było ulubioną rezydencją książąt litewskich, a następnie królów Polski. Na dzień dzisiejszy Grodno to miasto obwodowe na Białorusi w pobliżu granicy z Polską, liczące ponad 300 tysięcy mieszkańców, których jedna czwarta to Polacy. W Grodnie nad Niemnem stoi Zamek z XIV wieku, w którym zmarł Stefan Batory i Zamek Nowy, miejsce ostatniego Sejmu I Rzeczypospolitej i miejsce sformalizowania II rozbioru Polski. Stefan Batory zrobił z Grodna niemal stolicę kraju, bo przez długi czas było ono w centrum życia politycznego i bazą wypadową podczas wojny z Moskwą.

40

W Grodnie wielkie wrażenie robi Cerkiew św. Borysa i Gleba (Kołożska) z XII wieku, bo jest położona na wysokiej skarpie nad Niemnem.

Na liście obowiązkowych zabytków w Grodnie znajduję się też kościół jezuitów i Batorówka, czyli pałac Batorego oraz zespół zabudowań wzniesionych przez Antoniego Tyzenhauza w XVIII wieku, na który składają się: Pałac Stanisławówka, Dwór Administratora, Krzywa Oficyna, Dom Majstra i Teatr. Ciekawą atrakcją jest też dom Elizy Orzeszkowej. Jest tam też pięknie odnowiona starówka, po której wiją się brukowane wąskie ulice. To najbardziej przyjazne turystom miasto na Białorusi. Z uwagi na piękno przyrody oraz pięknie zachowane zabytki warto odwiedzić ten kraj, który odpłaci się gościnnością żyjących tam ludzi. Co wywoła w nas cudowne wspomnienia z wizyty w tym kraju.

Кінга-Караліна РакіцкаКомплекс школ у Шудзялове, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Кацпэр Кэчынскі “На захадзе сонца і жыцця” , Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (8-12 гадоў)

41

Незабыўнае Палессе

Я вельмі люблю паездкі на Беларусь – быў там ужо некалькі разоў. Найбольш запoмніўся мне выезд з мінулых канікул. 3 бацькам i іншымі членамі спявачай групы “Жэмэрва” паехаў я у экспедыцыю на беларускае Палессе. Мы хутка пераехалі мяжу i знайшлі вёску Залессе, у якой прадбачаны для нас быў начлег. Начавалі мы ў старой, але вельмі ўтульнай хатцы. У Залессі здзівілі мяне цыгане, якія ездзілі па вёсцы вазамі, a адзін з ix хацеў у нас нават купіць хату, у якой мы начавалі. Такіх цыганоў у Польшчы ўжо не ўбачыш.

Ужо ў першы дзень мы наведалі школу мастацтва ў Кобрыне. Мяне захапіў сенакосны абрад, які паказалі нам гасцінныя бабулі. Ix сенакосныя песні мы слухалі з захапленнем. Не хацелася пакідаць Кобрыня, але чакала нас далейшая дарога.

Едучы праз Палессе, я не мог адарваць вачэй ад акна, вабіла мяне багацце прыроды. Яшчэ сёння, калі закрыю вочы, бачу часам трох пастухоў, якія басанож ідуць зялёным лугам за статкам кароў. Каб дабрацца ў вёску Выгода, мы плылі нават рачным паромам. На даўжэй мы затрымаліся ў вёсцы Старадубцы. Запомнілася мне цікавая размова з гаспадыняй хаты, поўнай карцін. Слухаючы яе апавяданне пра тое, як матуліна сарочка дапамагла ёй пры зломанай назе, я адчуваў сябе як у казцы.

На Палессі мы ўбачылі i вёску Жучкі, у якой жыве толькі адна жанчына. Да яе часта прыязджаюць людзі, бо яна лечыць зёлкамі, сабранымі ў цудоўным i чыстым наваколлі. Нейкія парады ад яе атрымалі i мы. Мне здавалася, што пра зёлкі гэтая бабуля ведае ўсё. На жаль, мы за доўга не маглі слухаць расказ пра зёлкі, бо чакала нас наступная вёска – Крушэва.

3 гэтай вёскі запомнілася мне пані Марыя, якая займальна расказвала пра сваё дзяцінства. Як казка гучаў яе аповед пра тое, што яе бацька пасля смерці жонкі, якая аставіла яму чацвёра дзяцей, каб ажаніцца, паказаў другой жонцы толькі дваіх дзяцей, a дваіх схаваў за печкай. Пра сапраўдную колькасць дзяцей жанчына даведалася толькі на другі дзень пасля вяселля.

Па дарозе ў Гараздрымы, наступную вёску на нашым шляху, мы ўбачылі шмат старых цэркваў. У гэтай вёсцы мы змаглі запісаць цікавыя песні. Палескія песні ў многім напамінаюць падляшскія, a часта гучаць амаль аднолькава.

Чацвёрты дзень мы правялі ў Дывіні. У мясцовым музеі мы сустрэлі спадара Сяргея Берзюка, які выплятае прыгожыя лазовыя кошыкі. Kaлi я глядзеў на яго працу, здавалася ўсё такім простым, але калі паспрабаваў, аказалася, што нічога ў мяне не выходзіла. Наша група наведала таксама Лелікава, да якога дабіраліся мы па вельмі дрэннай дарозе. Здзівіла нас, што тут жыве вельмі багаты чалавек, які мае нават тэнісныя корты. Беларусь – гэта, аднак, краіна кантрастаў.

Па Лелікаве мы ехалі на возе ў народных строях i спявалі вывучаныя

42

мясцовыя i нашыя песні. Большасць людзей успрымала нас сардэчна i цёпла.

Думаю, што паездка на Беларусь была для мяне не толькі цікавая, але i карысная. Я пабачыў тут не толькі цудоўную прыроду, але перш за ўсё, пазнаў цікавых гасцінных людзей i вывучыў многа старынных песень.

Максім ФіёнікПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Moja przygoda z kulturą białoruską

Jestem uczennicą Szkoły im. Bohaterów Powstań Narodowych w Szudziałowie. Mieszkam w malowniczej wsi – Słójka. Na początku roku dowiedziałam się o kółku regionalno-białoruskim w mojej szkole. Po lekcjach zostawałam i chodziłam na te zajęcia. Pani Ludmiła ciekawie mówiła o Białorusi, naszych ziemiach i języku wspólnym – białoruskim albo prostym. W domu zaczęłam rozmawiać z Rodzicami o historii i obyczajach panujących na Białorusi.

Jedna z legend opowiada skąd pochodzi nazwa Białorusi. Otóż ludzie tu mieszkający ubierali się w ubrania białego płótna a mieszkali obok Rusi. Dlatego podróżnicy z Europy nazwali ich kraj Białoruś a mieszkańców Białorusinami. Naród ten istniał od dawna a jako samodzielne państwo na początku XX wieku. Przyczyną było niekorzystne położenie między mocarstwami: Rosją, Litwą i Polską. Tereny białoruskie przyjęły chrzest w obrządku wschodnim, gdy należały do Litwy. Do końca XVII wieku językiem urzędowym na Litwie był białoruski a potem polski. Po połączeniu Korony z Litwą Białoruś weszła w ich skład. Po rozbiorach Polski należała do Rosji. Białorusini brali udział w polskich powstaniach, aby utworzyć swoje państwo i to się udało 25 marca 1918. Po trzech latach Białoruska Republika Ludowa została podzielona między Polską a Związkiem Radzieckim. W czasie okupacji niemieckiej (II wojna światowa) Białoruś bardzo zniszczono i wymordowano 30 procent mieszkańców. Granica znowu była wędrująca a samodzielne państwo Białoruś powstało w wyniku podpisania traktatu w Puszczy Białowieskiej 8 grudnia 1991 roku.

Chodząc na zajęcia Kółka poznałam historię i obyczaje Białorusi.Zrozumiałam, kim byli moje przodkowi i jaki był ich język. Nauczyłam się wielu wierszy i piosenek. W naszej gminie jest organizowany Przegląd Kolęd Sąsiedzkich, gdzie występują chóry katolickie i prawosławne oraz osoby indywidualne. W tym roku po raz pierwszy śpiewałam po białorusku „Pakazałaś u niebi…” – taką fajną kolędę. Wystąpiłam na konkursie „Rodne słowo” z wierszem „Na kirmasz”. Zajęłam tam II miejsce i pojadę na eliminacje centralne do Bielska Podlaskiego.

43

Наталля Мусюк “Дарога жыцця як тыя рэльсы”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (8-12 гадоў)

44

Uważam, że bardzo dobrze zrobiłam zgłaszając się na zajęcia kółka. Poznaję historię i kulturę Białorusi a także mogę rozmawiać o tym z rodzicami. Moi rodzice byli na Białorusi i mówią, że to piękny kraj ze względu na ludzi gościnnych i serdecznych. Myślę, że i ja kiedyś tam pojadę i wszystko zobaczę swoimi oczami.

Наталля ГорчакКомплекс школ у Шудзялове, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Mae ўражанні ад паездкі ў Беларусь

Два гады назад я паехала на экскурсію ў Беларусь. Вырашыла я паехаць таму, што я ўжо была на Беларусі, там мая сям’я. Калі я вучылася ў гімназіі, з настаўніцай мы дамовіліся, i яна запрапанавала мне паездку ў Беларусь. Помню як сёння, што найгорш было перасячы мяжу. Многа папераў i папярковай працы. Калі мы пераходзілі цераз мяжу, пад’ехаў аўтобус Дзеда Мароза. Я не знала, што мы не можам дастацца цераз граніцу нашым аўтобусам. Пасля мы селі ў аўтобус i паехалі ў Канюкі. Калі пераязжалі цераз пушчу, убачылі мы два найбольшыя дрэвы ў Белавежскай пушчы, былі гэта дуб i сасна. Даехаўшы на месца, кожны з нас пабачыў рэзідэнцыю Дзеда Мароза. Перад варотамі віталі нас фігуркі Дуба i Вяза. Ад брамы да хаты Дзеда Мароза ў глыбіні пушчы хадзілі зубры, касулі i іншыя звяры. Калі дайшлі мы да хаты Дзеда Мароза, ён выйшаў разам са Снягурачкай удаліць i прывітаў нас. Наша настаўніца сказала некалькі слоў, адкуль мы прыехалі. Яна падаравала яму памяткі з нашага Бельска Падляскага. Калі Дзед Мароз i Снягурачка выйшлі з хаты, думаю, што кожны прыглядаўся да адзення, якое мелі на сабе. Дзед Мароз адзеты быў у чырвоны плашч, гафтаваны залатой ніткай. Меў таксама цёплую шапку. Дзед Мароз меў сівую бараду. Снягурачка апранута была ў блакітнае адзенне. Кожны з нас рабіў фотаздымкі.

Пасля размовы з Дзедам Марозам, пайшлі мы пабачыць хатку Снягурачкі. Яе можна было паглядзець толькі цераз акно. У сярэдзіне стаяла люстра i “калі стоячы перад акном, убачыш сябе ў гэтым люстры – заўсёды будзеш шчаслівы” – так сказала нам Снягурачка. Пасля агляду хаты Снягурачкі, мы пайшлі далей – пабачыць хату з падарункамі для Дзеда Мароза ад дзяцей з цэлага свету. Далей у глыбі сядзібы была сцежка, пры ёй стаялі фігуркі гномаў i іншых постацяў. На канцы сцежкі стаяла стопяцідзесяцігадовая елка. Яе асвятляла тысяча каляровых лямпачак. Па другай старане алейкі я пабачыла дванаццаць фігурак з дрэва, былі гэта месяцы – знакі задыяка. Ідучы далей, можна было ўбачыць сані Дзеда Мароза. Наш візіт у Дзеда Мароза скончыўся нашай падзякай за гасціну.

Пасля візіта ў рэзідэнцыю Дзеда Мароза паехалі мы ў запаведнік. У пушчы ўбачылі мы розных звяроў: касуль, дзікаў, соў i мядзведзяў. Пасля

45

пабыўкі у запаведніку мы прайшлі ў музей. Я ўжо была ў тым музеі, калі прыязжала да сям’і на канікулы. Мне вельмі спадабаўся гэты музей, i я была шчасліва, што магу яшчэ раз паглядзець розныя выставы. У ім я пабачыла штучных звяроў i розных матылёў, a таксама розных жукоў. Мне вельмі спадабаўся гэты музей. Пасля выезда з музея мы ўжо збіраліся дамоў, але перад выездам мы ўсе падзякавалі скромным падарункам нашай настаўніцы за такую экскурсію.

Мне вельмі спадабалась на экскурсіі. Думаю, што яшчэ паеду ў Беларусь.

Наталля МікалаюкАгульнаадукацыйны ліцэй № 2 з беларускай мовай навучання імя Бр.Тарашкевіча ў Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (16-19 гадоў)

Ганна Хомчук “Жамчужыны беларускай архітэктуры”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (13-15 гадоў)

46

Białoruś Baby Luby

Нарадзілася я ў 1923 годзе, у Слоі каля Шудзялова. Мой мужык Ёзік з Навінкі, з гэтай самай гміны. Ён даўно на тым свеце. Я жыву тут, у Навінцы, з дачкой Елай, зяцем Анткам і ўнучкай Юлькай. Наша хата стаіць шчытом да вуліцы, на беларускую моду. Тут гаворым па-свойму і “rozmawiamy po-polsku”. У вайну, як прыйшлі немцы, то казалі на нашу гміну не “Polska”, толькі “Белая Русь”.

Сем лет вучылася ў школе ў Кнышэвічах: год у першым, потым па два ў другім, трэцім і цацвёртым класе. Я не зімавала, толькі такі парадак навукі быў. Па школе папала ў Ваўкавыск і чатыры месяцы вучалася на трактарыстку. Здала экзамен на чатыры і арала два гады ў калхозе. Потым прыйшлі немцы і забралі мяне на работы. Я адтуль два разы ўцякала, дваццаць тыдняў хавалася, аж папала да Слоі.

Потым вышла замуж. Радзіла дзяцей. Прала, ткала і многа гаравала, усё трэба было зрабіць самой. Пры рабоце я спявала і казкі свае дзецям расказвала. Кажуць, што наша мова – гэта трасянка, бо ўсё памешана. Таж то само дабро. Калісь звярыну зімой кармілі толькі трасянкай: аўсяная салома і сена. Таж то вітаміны, сіла і моц.

З таго часу застаўся ў мяне куфар, бойка, колка і кросна ў стадолі. У пост люблю аўсяны кісель, картоплю ў лупінах, гарох, бабы і капусту.

Добра, што цяпер нашага не забываюць. Мову родную чуць у радыё, тэлевізары, а і ўнучка Юля па-своему гаворыць і спявае.

Białoruś moja

Białoruś “naszą” i “zagraniczną” poznaję na kołku. Biorę udział w konkursach recytatorskich i śpiewaczych, odnoszę sukcesy. Mam fajne dyplomy i nagrody w formie bonów książkowych. Ciekawostka: moje nazwisko „Kędyś” po białorusku brzmi „Kiendyś”. Mówi się, że dobrze coś wiedzieć o kimś, a o sobie to obowiązek. Moje poznanie Białorusi, mojego regionu i języka to wielki i zaszczytny obowiązek.

Юлія КендысьПачатковая школа ў Шудзялове, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Маці

Памятаю, што з маленства чуў у маёй хаце дзве мовы. Адну польскую, a другую – беларускую гаворку. На беларускай гаворцы размаўляюць мае бацькі, дзяды, блізкія. Я яе часта чую навокал. Не раз я задумваўся, адкуль яна ў нашай хаце?!

47

Оскар Цюлькевіч “Паломнік”, Агульнаадукацыйны ліцэй № 2 з беларускай мовай навучання ў Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (16-19 гадоў)

Адам Бугроўскі “Пушча па другім баку”, Агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (16-19 гадоў)

48

Мая Трафімюк “Залатая ніва”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (13-15 гадоў)

Юльянна Падолец “Мая цудоўная бабулька-беларуска і яе звяркі”, Гімназія № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (13-15 гадоў)

49

Памятаю, што ўпершыню пачуў я яе ў дзяцінстве. Першыя беларускія словы пачуў я ад маці. Яна мне чытала i расказвала на гэтай цёплай, меладычнай мове казкі.

Беларуская мова вельмі важная для маёй маці. Яна яе ведае з дзяцінства. Атрымала яе як спадчыну ад сваіх бацькоў i дзядоў, a пасля вывучала ў школе, спачатку ў пачатковай, a потым у ліцэі. Мама часта ўспамінае студэнцкія гады i шматлікія рэйды па Беласточчыне, сустрэчы з цудоўнымі беларусамі, непаўторнае Басовішча.

3 мовай i культурай свайго народа жыццё мамы звязана па сённяшні дзень. Яна настаўніца пачатковых класаў, i ў сваёй працы не забывае пра нашую спадчыну. Ужо ад пачатку сваёй працы рыхтавала дзяцей да дэкламатарскіх конкурсаў на беларускай мове, навучала беларускай мове, арганізавала з дзеткамі тэатр, на майстар-класах дзеці паводле мясцовых беларускіх традыцый малявалі яйкі, рабілі папяровыя кветкі, пяклі “бусловую лапу”. Цяпер яе захопленасць – гэта калектыў “Жэўжыкі”. На сустрэчах яны вывучаюць падляскую традыцыю, пазнаюць народныя абрады i родную мову. Гэтая праца займае ў маёй мамы многа часу. Я прызнаюся, часам нават адчуваю зайздрасць, што мае менш часу для мяне, бо часта выязджае, застаецца пасля ўрокаў. Раней мама часта ездзіла на Беларусь. Калі ўспамінае гэтыя паездкі, дык захапляецца прыгажосцю краіны, багаццем культуры, гісторыяй i людзьмі. Маці Любіць беларускую літаратуру, a асабліва паэзію.

Здараецца, што пытаю маму, чаму яна ўсё гэта робіць i тады чую адказ, што гэтае не можна выясніць, яно ёсць у сэрцы чалавека i будзіць яго да дзеяння. A тады ўжо хутка знаходзяцца людзі i месцы, дзе можна здзяйсняць свае мары. Мама шмат разоў мне гаварыла, што родная мова, як родная хата: калі яе страціш, застаешся без вопраткі душы – без спадчыны. Дзякуючы маме, я маю ўжо сваю “вопратку” i пастараюся яе зберагчы.

Якуб ВаврусевічПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

Мая бабулька

Хачу я напісаць пра сваю бабульку, якая жыве на Беларусі ў вёсцы Дзмітровічы. Завуць яе Ніна. Яна мае добры характар. Разам з ёю жывуць мамы маёй два браты. Калі мы ўсе прыязджаем да бабулі, то яна вельмі цешыцца. Нарадзілася яна ў 1939 годзе. Вочы ў яе сіняга колеру і яна невялічкага росту. Калі яна была малая, то жыла са сваёй маці. Хадзіла ў школу, добра вучылася, у яе былі адны пяцёркі і чацвёркі. Закончыла пяць класаў. Далей не магла вучыцца, бо трэба было дапамагаць на гаспадарцы сваёй маме, якая ў той

50

час пачала моцна хварэць. У васямнаццаць гадоў мая бабуля паступіла на курс шыцця і яго закончыла. Працавала з іншымі жанчынамі ў калгасе, каб зарабіць грошы на ежу. Калі маёй бабулі было дваццаць пяць гадоў, яны разам са сваёй маці пабудавалі хату і там пачалі жыць. Аднак мая прабабуля доўга не пацешылася новай хатай, хутка памерла. Бабуля засталася сама. Працавала яна доўга паштальёнам. Замуж выйшла, калі было ёй трыццаць гадоў. У 1971 годзе нарадзіла дзядзьку Сярожу, у 1972 годзе – дзядзьку Вову, а ў 1975 годзе нарадзіліся мая мама і дзядзька Слава. Маёй бабулі цяжка было жыць, таму што трэба было пракарміць сям’ю. Працаваў толькі муж яе, а мой дзед, у калгасе. Зарабаткі яго былі невялікія. У магазінах цяжка было што-небудзь купіць, нейкую вопратку ці абутак. Бабуля за пакупкамі ездзіла ў Брэст. Тады дзецьмі займаўся дзядуля. Працавалі яны таксама на гаспадарцы, якая была вельмі малая, але ў нейкай ступені дапамагала пракарміць сям’ю.

Цяпер маёй бабулі 74 гады. Яна вельмі цешыцца, што дачакалася ўнукаў, і чакае, калі мы прыедзем да яе ў госці. Я сваю бабулю вельмі люблю і разумею, як цяжка жылося ёй раней, за гэта я яе яшчэ больш цаню.

Я адчуваю сябе беларусам, хаця я яшчэ малы, ведаю, хто я па паходжанню. Прыемна жыць на Падляшшы, але яшчэ прыемней пабываць у бабулі на Беларусі. Я з вялікай ахвотай туды еду і там бываю. Беларусь дарагая майму сэрцу. Я ніколі не магу забыць, што там нарадзілася мая мама, самая блізкая мне асоба.

Андрэй СцепанюкПачатковая Школа № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Усё пачалося ад прадзеда...

Для мяне Беларусь – гэта старонка блізкая майму сэрцу. Мая сям’я звязана з Беларуссю ад чатырох пакаленняў.

Усё пачынаецца ад прадзеда Васіля – дзеда маёй мамы, які нарадзіуся ў вёсцы Хвалава Пружанскага раёна. Там ён правёў дзяцінства і маладосць. Аднак пасля Другой Сусветнай вайны ён апынуўся на Беласточчыне, ў вёсцы Крывяцічы, дзе пражыў да канца свайго жыцця. У майго прадзеда было незвычайнае прозвішча – Дзюбанос, якое цяпер адзінае ў Польшчы. Блізкая сям’я прадзеда засталася за мяжою, і таму мая бабуля з дзедам часам наведвалі сваякоў у Беларусі, або гасцілі іх у сваім доме ў Польшчы.

У час такіх паездак мела месца забаўная і адначасова незвычайная сітуацыя: мая мама першы раз наведала Беларусь яшчэ перад сваім нараджэннем. Мабыць, гэта лёс хацеў, каб яе будучыня была звязана з Беларуссю. Яшчэ ў час навукі ў беларускім ліцэі мая мама ўдзельнічала ў Рэспубліканскай Алімпіядзе па беларускай мове, дзе заняла трэцяе месца.

51

Дзякуючы гэтаму, яна паехала вучыцца ў Мінскі Дзяржаўны лінгвістычны Ўніверсітэт і, пачынаючы з гэтага часу, правяла на Беларусі амаль дзесяць гадоў свайго жыцця. Трэба прызнаць, калі яна там пабывала, у яе жыцці здарылася многа важных і эмацыянальных падзей. Перад усім, падчас навукі яна пазнала майго будучага тату, які таксама там вучыўся. Яны там правялі мноства цудоўных і рамантычных супольных хвілін. Пасля пяці гадоў яны вярнуліся ў Польшчу і тут пажаніліся.

Затым і нарадзілася я. Калі мне было паўгода, склалася так, што Беларусь адыграла важную ролю ў маім дзіцячым жыцці. А ўсё ў сувязі з тым, што мае бацькі са мной паехалі працаваць у Беларусь. Я там правяла амаль пяць гадоў майго дзяцінства, і гэты перыяд я ўспамінаю з вялікім пачуццём. У маіх думках той час з’яўлаецца чымсьці мілым, цёплым і прыемным. Дагэтуль у мяне перад вачыма надзвычайныя гульні з маімі сябрамі і бацькамі на лодачках у Парку Горкага, гонкі на аўтамабільчыках у Парку Чалюскінцаў і нарэшце лебедзі на ставах у Батанічным Садзе. Нельга забыць пра беларусаў – ветлівых і прыязных людзей – з якімі я пазнаёмілася. Вельмі важнымі для мяне асобамі з’яўляюцца мае няні Ірына і Валя, якія дапамагалі мне адкрываць многа таямніц акружаючага свету, і былі для ўсёй маёй сям’і як яе члены. Калі мне споўнілася чатыры гады, я пачала хадзіць у дзіцячы садок. I тады я ўпершыню пасябравала з дзецьмі з маёй дашкольнай групы. У маёй памяці маюць таксама асаблівае месца настаўніцы, дзякуючы якім я вельмі хутка прывыкла весела праводзіць дзень без мамы і таты. Тым больш, што ў гэтым часе ў жыцці маёй сям’і адбылася надзвычай важная падзея, дзякуючы якой Беларусь стала нам яшчэ больш блізкая. Мая мама нарадзіла, два месяцы перад тэрмінам, маю малодшую сястру. Успамін вялікіх момантаў хвалявання і перажывання за здароўе малюткай Асі заўсёды будзе пераносіць мяне ў чэрвеньскі Мінск. Хаця мая сястра правяла ў Мінску толькі адзін год, адтуль яна прывязла незвычайны падарунак — памяншальна-ласкальную форму свайго імя Асюта, якую мая мама вельмі любіць. Пасля таго, як мы вярнуліся ў Польшчу, мы многа разоў наведвалі дарагія нам месцы.

I як тут не сказаць, што, каб не Беларусь, маё жыццё было б зусім іншым.

Ганна ХомчукКомплекс школ з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

Białoruś i Białorusini w historii mojej rodziny

Białoruś graniczy od zachodu z Polską, od północy z Litwą i Łotwą, od wschodu z Rosją i od południa z Ukrainą. To kraj bez dostępu do morza, ale z piękną przyrodą. Językami urzędowymi są białoruski i rosyjski, oba

52

wschodniosłowiańskie. Religia dominująca to prawosławie, dlatego dużo tu zabytkowych cerkwi. Stolicą tego pięknego kraju jest Mińsk. Dużo w nim jest muzeów, galerii oraz klubów. Mieszkają tam bardzo życzliwi i mili ludzie.

Niedaleko granicy z Polską leży Grodno, które liczy około 360 tys. miesz-kańców. Tu jest wiele zabytków a także śladów znanych postaci historycznych np. królów Polski: Kazimierza Jagiellończyka, Stefana Batorego i Stanisława Augusta Poniatowskiego. W Parku na ławeczce „siedzi” Antoni Tyzenhaus – urzędnik królewski.

Tu działali społecznie i politycznie: Anżelika Borys, Aleksander Milinkiewicz oraz Walery Lewoniewski. Pisarki Eliza Orzeszkowa oraz Zofia Nałkowska też tu tworzyły. Obok nich spotkamy innych twórców: Oskara Sosnowskiego – architekta, piosenkarza Czesława Niemena i współczesnego barda, aktora, poetę i pieśniarza Wiktora Szałkiewicza. Tu się urodziła Olga Korbut – gimnastyczka olimpijska, reprezentantka ZSRR w latach 70.

Jednym z nieznanych a zasłużonych dla byłego ZSRR i Białorusi jest Iwan Ciereszko, brat mojej babci, były milicjant, sportowiec-rowerzysta, likwidator skutków katastrofy Czarnobylskiej.

Ja jestem bardzo związana z tym miastem, ponieważ tam się urodziłam. Mama pochodzi ze wsi Gibulicze w rejonie i obwodzie Grodzieńskim. Tu mieszkali moi dziadkowie a teraz tylko babcia, którą nazywam kobietą sukcesu. Babcia będąc na emeryturze prowadzi swój biznes. Hoduje zdrowe, ekologiczne warzywa oraz owoce i sprzedaje w Grodnie.

W Gibuliczach znajduje się stara twierdza obronna. Jej stare, zburzone ściany były świadkami wielu wydarzeń i ludzkich tragedii. Jedna z nich dotknęła naszą rodzinę – tu zaginął mój pradziadek w wieku 30 lat. Był milicjantem i pilnował przestrzegania prawa.

Latem 2012 pojechaliśmy do Breścia i sławnej twierdzy. Brześć leży przy granicy z Polską, na linii Warszawa-Mińsk-Moskwa. Pierwsze wzmianki o tym mieście pojawiły się w kronikach z 1017 roku. Pod władaniem Litwy miasto to od 1319 roku. Tu w 1569 podpisano unię, której celem było podporządkowanie Cerkwi prawosławnej papieżowi.

W roku 1833 przygotowano teren pod budowę twierdzy a realizacją rozpoczęto w 1836 roku. Linia obrony to aż 40 kilometrów. Od 1919 roku twierdza była na terytorium Polski. Potem była raz sowiecka a raz niemiecka (II wojna światowa). Teraz jest to miejsce pamięci narodowej i modlitwy. To symbol bohaterstwa Białorusi. Tu przyjeżdżają wycieczki. Weterani i młodzi ludzie mogą uczcić tych, którzy zginęli walcząc o pokój.

Myślę, że moja opowieść o mojej białoruskiej rodzinie i ziemi zachęci do poznania historii oraz współczesności. Zapraszam – kali łaska!

Кінга-Караліна РакіцкаКомплекс школ у Шудзялове, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

53

Інтэрв’ю з Людмілай Антыховіч – Валынец

Людміла Антыховіч-Валынец нарадзілася ў Бельску Падляскім у славутай мяшчанскай сям’і Антыховічаў. Дзяцінства і II Сусветную вайну пражыла яна ў родным горадзе. Пасля вайны, маючы трынаццаць гадоў, выехала разам з бацькамі на ўсход. Пасля цяжкіх выпрабаванняў, доўгай дарогі апынулася ў вёсцы Русіно каля Баранавіч, што на Беларусі. Атрымаўшы вышэйшую адукацыю, пачала працаваць у школе, спачатку як настаўніца, а потым як дырэктар. Цяпер на пенсіі. Ад сарака гадоў прыязджае ў Бельск, каб збіраць інфармацыю пра свой род. Спадарыня Людміла трынаццаць гадоў таму пазнаёмілася з маім татам. 3 гэтай пары часта бывае ў нашай хаце. Стала для нас проста бабуляй з Беларусі. Пад канец мінулага года ўдалося выдаць яе кніжку “Антыховічы з Бельска Падляскага”. 3 гэтай нагоды я ўзяў інтэрв’ю ў аўтаркі.

– Скажыце, калі ласка, як успамінаеце Бельск свайго дзяціства?– 3 Бельскам звязана ў маім жыцці ўсё, што найлепшае. Тады чалавек

не меў іншых клопатаў, толькі каб у хаце было добра, каб мама была здаровая. А яшчэ ўспамінаю святочныя дні, напрыклад, на Тройцу. Тады, здавалася, святкуе ўвесь Бельск. На вуліцах святкавалі ўсе. Перад святам усе падмяталі вуліцу перад хатай, усе стараліся далучыцца да агульнага святкавання.

– Як успамінаеце школу? Ці Вы добра вучыліся?– Вучылася я добра, бо дома мяне прывучылі да працы. Мне проста ў

школе не было чаго рабіць. Я амаль усё ўмела. Школу ўспамінаю вельмі прыемна. Мяне хвалілі, а нават павесілі мой фотаздымак на дошцы выдатнікаў.

– А чаму Вы выехалі з Бельска?– Многа людзей выязджала. Такая была прапаганда. Мая мама

паддалася агітацыі. Паехалі таксама тры сям’і з вуліцы Дубічы.– Як Вы пачалі жыццё ў новай дзяржаве?– Было вельмі цяжка. Не хачу пра гэта ўспамінаць.– Ці хтосьці яшчэ выехаў з Вамі?– Так. Дзевяць сямей з вёскі Грабавец – мая мама была з Грабаўца.– Чым адрозніваецца сучасны Бельск ад таго з Вашага дзяцінства?– Пашыралася тэрыторыя горада, Бельск разросся, хаця найважнейшыя

пункты на сваім месцы – ратуша, вуліца Міцкевіча, вакзал – хаця іншыя як калісьці. Няма ўжо брукаваных вуліц. Бельск гэта прыгожы, чысты горад, хаця страціў свой характар. Дубічы памяняліся, рэчка паменшала. Мы ў ёй купаліся. Але ёсць яшчэ месцы такія як калісьці, гэта канец вуліцы Дубічы, дзе яна злучаецца з вуліцай Відоўскай.

– Скажыце, калі ласка, чаму Вы рашылі напісаць кніжку?– Я калісьці прачытала трагедыю “Барыс Гадуноў”. Там ёсць маналог

манаха Пімена, які мяне падштурхнуў, каб нешта зрабіць для майго

54

Бельска, для маёй сям’і, каб іх сабраць у адной кніжцы. Многія мяне ў гэтым падтрымалі. I вось выйшла кніжка.

– Сардэчна дзякую за размову! – Я таксама дзякую.

Максім ФіёнікПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, вылучэнне ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Мікалай Тарасюк – чалавек-легенда

Некалькі гадоў таму я з бацькам і калектывам “Жэмэрэва” быў у этнаграфічнай экспедыцыі на беларускім Палессі. Пасля многіх сустрэч са спевакамі, апавядальнікамі мы вырашылі яшчэ наведаць цікавага мастака – Мікалая Тарасюка з вёскі Стойлы, пра якога многа цікавага чуў мой тата.

Мы ехалі надзвычай калдобістай дарогай, баючыся, што пагубім нават колы ад машыны. Сярод цудоўнай палескай прыроды мы міналі толькі пустыя маленькія хаткі, некаторыя нават баяліся, што мы заблудзілі. І тады, як у казцы, нехта з нас убачыў дым, які прыгожа віўся з коміна адной хаты. Мы з радасцю пад’ехалі да гэтай малой хаткі, аздобленай цудоўнымі разьбамі. З хаты неўзабаве выйшаў даволі стары вясёлы дзядуля, як хутка высветлілася, гэта і быў Мікалай Тарасюк. Ад яго мы даведаліся, што ў сваёй вёсцы ён жыве адзін, усе старыя паўміралі, а маладыя выехалі. Падтрымлівае яго, як ён нам сказаў, “суседка”, якая жыве недалёка: толькі пяць кіламетраў праз лугі і балоты. Спадар Мікалай паказаў нам сваю гаспадарку: гусей, свіней, каня. Мне дазволіў нават патрымаць чарапаху. Я адразу звярнуў увагу на маленькі драўляны домік з надпісам “Бацькаўшчына”. Але ў сапраўды казачнае царства мы папалі толькі тады, клі гасцінны гаспадар адчыніў шырокія дзверы наступнага будынка. Мы ўбачылі цэлы драўляны свет. Тут былі людзі, якія ідуць у царкву, людзі, якія будуюць дом, сцэнкі з сенакосаў, а нават з Бібліі. Мастак сказаў, што стварае драўляны свет, каб запоўніць людзьмі сваю вёску. Ён выразаў з дрэва нават жонку, каб не адчуваваць так адзіноты.

На наступны год мы запрасілі Мікалая Тарасюка ў Студзіводы, у Музей Малой Бацькаўшчыны на першую замежную выстаўку яго рэзьбаў. Ён першы раз тады выехаў з Беларусі. Ён, як сапраўдны вясковы чалавек, не ўмеў карыстацца многімі здабыткамі тэхнікі, ані якіх “Каўфляндаў”, але захапіў многіх сваім талентам і аптымізмам. Там, дзе ён жыве, няма тэлевізара і камп’ютэра, але гэта не перашкаджае быць чалавеку жыццярадасным. Ён з паднесенай галавой, з медалямі на грудзях хадзіў па вуліцах Студзіводаў, ведаючы, што пра яго жыццё стварылі фільм “Гаспадар”.

55

Дар’юш Шафран„Духоўнае багацце беларусаў”, Агульнаадукацыйны ліцэй № 2 з беларускай мовай навучання ў Бельску Падляскім, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (16-19 гадоў)

56

Мікалай Тарасюк – гэта доказ таго, што цікавых людзей мы можам спаткаць нават у самай малой вёсцы.

Максім ФіёнікПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Moja babcia nazywa się Zenaida Chomończuk, ale dla sąsiadów jest po prostu Ziną, a nie Zenka czy Zenaidą. Ma 76 lat i spory bagaż doświadczeń i przeżyć. Mimo swoich lat jest dla mnie wciąż młodą i najukochańszą na świecie babcią. W domu mówi po-swojemu, a my, jej wnuki, doskonale ją rozumiemy, bo tak mówią nasi rodzice. I chociaż ja i mój brat rozmawiamy na co dzień po polsku, pamiętamy, kim jesteśmy, chodzimy na lekcje języka białoruskiego i staramy się robić wszystko, aby znać historię naszej rodziny.

Powietrze pachnące brzozamiRozmowa o życiu

– Babciu, bardzo lubię, gdy wspominasz swoją młodość. Czy opowiedziałabyś coś o sobie?

– Urodziłam się na Białorusi, w miejscowości Tuszemla. Miałam starszą siostrę Walentynę i brata Mikołaja. Byłam najmłodszym dzieckiem w rodzinie, dlatego ojciec mnie bardzo rozpieszczał i pozwalał na wiele psot. Ja natomiast bardzo kochałam swojego tatę i lubiłam się z nim bawić. Miałam dużo zabawek i lalek, które ojciec szył własnoręcznie. Jakże cieszyłam się z każdego nowego prezentu. Te chwile pamiętam do dziś.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, tatę zabrano do wojska. Na szczęście niebawem wrócił do domu, bo został ranny. Gdy do Tuszemli wjechały wojska niemieckie, ludziom kazano się spakować i opuścić wioskę. Ludzie w pośpiechu zabierali tylko najpotrzebniejsze rzeczy.

Kobiety i dzieci pakowano do ciężarówek i wywożono, a mężczyźni wyjeżdżali furami. Gdy wieś była już pusta, budynki podpalano. Żal było patrzeć, jak płonie dorobek całego życia. Serce pękało z żalu, a my czuliśmy się, jak ptaki, którym niegrzeczni chłopcy zniszczyli z trudem zbudowane gniazdo.

Byliśmy bez domu, ...ale razem! Mieliśmy jednak to szczęście, że mogliśmy się schronić się u krewnych w Bondarach. Ciężko było mieszkać kilku rodzinom w jednym domu. Często brakowało jedzenia i miejsc do spania.

Pewnej nocy do domu moich kuzynów, wkroczyli Niemcy i zabrali wszystkich mężczyzn. Następnego dnia ich ciała znaleziono za wioską. Pochowaliśmy tatę w Juszkowym Grodzie (y Юшкавым Грудзе) w nocy, aby nikt nie zauważył, że zabrano ciała. Później wraz z mamą i rodzeństwem wróciliśmy do Babiej Góry i tam w lesie, w ziemiance doczekaliśmy końca wojny.

57

Jak wojna się skończyła, zbudowaliśmy dom w Babiej Górze, a ja chodziłam do szkoły w Siemianówce. Gdy poślubiłam twojego dziadka, przeprowadziliśmy się do Łozowego. Przeżyłam tam 40 lat swojego życia. Po śmierci męża zamieszkałam w Narewce, gdzie mieszkam do dziś.

– A co z Twoją rodziną?– Prawie cała moja rodzina pozostała na Białorusi. Wszystkie moje ciotki,

wujkowie, kuzyni oraz moja matka chrzestna. Pierwszy raz odwiedziłam ich będąc dorosłą osobą. Było to niesamowite i bardzo wzruszające przeżycie. Moja ciocia dowiedziawszy się, że ich odwiedzę, poinformowała o tym resztę rodziny. Kiedy dotarliśmy na miejsce, wszyscy już na nas czekali. Zostałam bardzo gorąco i serdecz-nie powitana, nie brakło łez i wzruszeń. Stół był zastawiony blinami, mięsami i różny-mi trunkami, które zapijaliśmy sokiem z brzozy. Każdy chciał ze mną rozmawiać, aby dowiedzieć się wszystkiego o moim życiu. Następnego dnia odwiedziliśmy wspólnie moją rodzinną wieś. Moja mama chrzestna pokazała mi miejsce, w którym stał mój dom. Cała wieś wyszła na ulicę, żeby zobaczyć córkę ich lubianego sąsiada.

Moja wizyta trwała tydzień, a zdawało mi się, jakby minęło zaledwie parę godzin. Ciężko mi było opuszczać to miejsce. Wszystkich serdecznie zapra-szałam do Polski, ale w tamtych czasach trudno było uzyskać zgodę na częste wizyty. Z korespondencją z rodziną z zagranicy też nie było najlepiej. Teraz jest to łatwiejsze, bo dzięki moim wnukom mogę porozmawiać z kuzynami przez telefon lub na skype.

– Babciu, a jaki masz kontakt z dawnymi znajomymi?– Mam bardzo dobry kontakt z dawnymi znajomymi. Poznałam wielu ludzi,

z których wielu też pochodziło z Białorusi, a po wojnie zamieszkali w Polsce. Dobrze jest porozmawiać z osobami, które mają podobne doświadczenia. Czuję z nimi więź.

– Babciu, masz jakieś marzenia?– Pewnie, że mam. Przed śmiercią jeszcze raz chciałabym pojechać do

Tuszemli i pooddychać powietrzem, które pachnie brzozami.– Babciu, dziękuję ci za piękne wspomnienia. Obiecuję, że razem z rodzicami

zrobimy wszystko, aby twoje marzenie się speіniło, ale musisz nam jeszcze żyć przynajmniej do stu lat.

Z babcią rozmawiała Natalia Waśko – uczennica I klasy Gimnazjum w Narewce.

Наталля ВаськоГімназія ў Нараўцы, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

Калі Вялікдзень быў вялікім

Вельмі кахаю сваю маму – Аню. Яна разумная, добрая і прыгожая. У мамы многа абавязкаў, таму каб паспець з усім, устае яна да ўзыхода

58

Караліна Баравік „Маўклівыя сведкі нашай прошласці”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (8-12 гадоў)

59

сонца. Мама часта распавядае пра сваё колішняе жыццё ў невялікай Слоі, перапоўненае цяжкай працай і вялікай адказнасцю. Я таксама жыву ў гэтай вёсцы, якая, паводле меркаванняў маёй мамы, вельмі памянялася на працягу апошніх трыццаці гадоў. Маміны аповеды цікавейшыя за любую казку,таму я вырашыла іх запісаць, каб у будучыні пераказаць іх маім дзецям.

У час сямейнай падрыхтоўкі да набліжаючагася свята Ўваскрасення Хрыстова, Мама зноў вырашыла перанесці мяне ў сваё дзяцінства. Быццам касмічным суднам мы адправіліся ў тое ж месца, у якім знаходзіліся, толькі на трыццаць гадоў раней.

Тады маёй маме было столькі ж гадоў, колькі і мне. Праз жыццё вяла яе любімая бабуля Надзя. Бабуля любіла хадзіць у царкву, таму і маму туды пасылала. На перадсвяточным Вялікім Тыдні Маме прыходзілася дапамагаць у прыбіранні не толькі хаты, але і царквы, якая знаходзілася ў шасці кіламетрах ад Слоі, у Самагрудзе. З такой працай трэба было справіцца да Вялікага Чацвярга, называнага тады Чыстым Чацверам. У той дзень кожны стараўся як нараней прачнуцца, каб да ўзыходу сонца паспець памыцца ў вясковай рэчцы. У гэты спосаб людзі забяспечвалі сабе чыстату сумлення і цела на цэлы год. Увечары народ збіраўся ў царкве, дзе трымаючы ў руках палаючыя грамніцы, слухалі Дванаццаць Евангелляў. Свечак не гасілі, стараліся данесці іх да хаты запаленымі. У Вялікую Пятніцу цэлымі сем’ямі ішлі на вынас Плашчаніцы. У гэты дзень кожны імкнуўся апрануцца ў чорны, жалобны колер. Абавязкова трэба было мець пры сабе запаленую грамніцу. Царкву перапаўняў настрой задумення і суму. Людзі, укленчыўшы, чакалі, каб пакланіцца святой Плашчаніцы, якую вакол царквы праносіў бацюшка. У Вялікую Суботу фарбавалі яйкі ў цыбульніку і рыхтавалі карзінку са свянцонкай. Карзінку выкладалі сатканым у хаце і вышытым беленькім рушніком. На гэта лажылі яйкі, хлеб, соль, каўбасу ці кусок іншага мяса. Пасярэдзіне ставілі Пасху – маленькі дражджавы пірог, аздоблены з верху цукрам і каляровымі гарошынкамі. З карзінкамі збіраліся пад вясковым крыжам, дзе, на спецыяльна вынесеных і пакрытых белымі абрусамі лавах, бацюшка aсвяшчаў святочную ежу. Вярнуўшыся да хаты, карзінку трэба было паставіць у пачэсным месцы, на покуці, і не кранаць яе аж да Велікоднага сняданка, званага разгаўленнем. Дарослыя завяршалі неабходныя працы ў гаспадарцы і на кухні. Праз цэлую Страстную Сядміцу, значыць апошні тыдзень перад Вялікаднем, абавязковым быў строгі пост. Людзі найчасцей харчаваліся паранай бульбай і волакам – вадой па салёным селядцы. Калі ўсё было падрыхтавана, сяляне мыліся і апраналіся ў святочнае адзенне. Маёй Маме Бабуля заўсёды прычапляла ў валасы вялікі чырвоны бант. Уначы ішлі ў царкву, з якой вярталіся пад раніцу. Спаць ніхто не лажыўся. Даглядзеўшы жывёлу ў хлявах, усе садзіліся за стол. Разгаўленне пачыналі малітвай і свянцонкай з карзінкі. Мама па сёння ўспамінае смак бабуліных пірагоў і хатняга ліманаду. Пасля

60

дзеці з поўнымі кішэнямі чырвоных яек выбягалі на вуліцу. Там пасярод смехаты біліся яйкамі і качалі іх з горачкі. Вясковыя хаты былі поўныя шчырай вясёласці і гасцей. Прыходзілі кумы з валачобным, а ў вокны стукалі валачобнікі, праслаўляючы песнямі Хрыстова Ўваскрасенне.

Сёння не трэба чакаць свята, каб наесціся багата. Смачную ежу і ласункі атрымліваем штодзень. У нашу царкву таксама штораз меньш людзей адпраўляецца. Таму і Вялікдзень перастаў быць вялікім.

Мама кажа: добра, што ў школе пачалі вучыць беларускую мову, гэта дапаможа нам захаваць нашу спадчыну – хрысціянскую веру і родную культуру.

Наталля ГорчакКомплекс школ у Шудзялове, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2012” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

Ваенныя ўспаміны майго дзядулі

Мае дзядуля і бабуля жывуць у вёсцы Агароднікі, што знаходзіцца побач Бельска Падляскага. Яны ўжо даволі пажылыя людзі, пэўна таму вельмі любяць успамінаць сваю маладосць, а я люблю слухаць іх расказы.

Дзядуля асабліва часта ўспамінае часы II сусветнай вайны, калі ён быў, як сам гаворыць, падросткам. У сваіх ваенных успамінах дзядуля часта вяртаецца да чэрвеня 1941 года і змагання савецкіх войск з нямецкімі побач вёскі Відава. Немцы, якіх было намнога больш, разбілі тады савецкае войска, а многія салдаты былі параненыя. Адным з іх быў беларус – Ігар Аясеў, малады 23-х гадовы хлопец, які паходзіў дзесьці з усходняй Беларусі.

Бацька майго дзеда (мой прадзед) знайшоў раненага салдата Ігара і схаваў яго ў падвале сваёй хаты. Два дні пазней (баючыся немцаў) перанес цяжка раненага ў выкапаную зямлянку ў недалёкім лесе. У зямлянцы Ігар пражыў тры месяцы. Прадзед за гэты час яго вылячыў і ўвесь час сам даглядаў.

На пачатку верасня, калі ночы сталі халоднымі, салдата перанеслі ў хату і схавалі каля печы ў падвойнай сцяне. Месца там было вельмі мала, але салдат, як успамінае дзед, ніколі не наракаў. Ён быў шчаслівы, што знайшліся добрыя людзі, якія яго выратавалі і гадуюць як роднага. Прадзед і салдат так палюбіліся, што Ігар пачаў адчуваць сябе як у сям’і. Калі ніхто з чужых не бачыў, ён выходзіў і дапамагаў каля хаты, а таксама гуляў з маім дзедам. Мой прадзед і салдат былі вельмі асцярожнымі, пэўна таму ўдолося Ігару дажыць спакойна аж да ліпеня 1944 года. У ліпені праз Агароднікі праходзіў фронт. Ігар моцна зжыўся з сям’ёй майго прадзеда, але вырашыў далучыцца да савецкіх войск, якія ішлі на Варшаву. Праз два месяцы прыходзілі ад яго яшчэ пісьмы. Апошняе прыйшло з-пад Варшавы.

61

Дзядуля гаварыў мне, што прадзед ужо пасля вайны шукаў Ігара, але не знайшоў. Праўдападобна ён загінуў яшчэ ў 1944 годзе пад Варшавай. Ігар абяцаў, што калі ўдасца яму выжыць, то вернецца ў Агароднікі. Ніколі не вярнуўся, а мой дзед і прадзед часта ўспаміналі гэтага маладога чалавека, як самага блізкага члена сям’і. Дзядуля яшчэ цяпер з вялікай сімпатыяй гаворыць пра Ігара і шкадуе, што Бог не даў яму пражыць і вярнуцца да іх.

Дзядуля часта ўспамінае і многіх іншых рускіх і беларускіх салдат, якія загінулі побач іх хаты, над рэчкай Арлянкай. Ён часта паўтарае мне, што гэтыя людзі аддалі жыццё за тое, каб мы былі вольныя і шчаслівыя. Таму я, як і ўсе іншыя людзі на Падляшшы, не можам забыць пра іх ахвяру.

Хрыстафор ЛушчынскіГімназія № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

“Mae прабабулькі з Беларусі”

У 1945 годзе ў Шчытах Дзенцялова, муж Ніны, паліцыянер Уладзімір Охрымюк, замяняецца на службу, бо так папрасіў яго сябар. 3 няведамых прычын сябар не прыходзіць на работу. Уладзіміра забіраюць у турму, таму што гэта час яго працы, яго дзяжур, a нікога няма (ніхто не ведаў пра замену). За гэта асуджаны ён быў на 10 гадоў цяжкіх работ. Пакідае дома жонку i малога сына Пятра – яго вывезлі ў Сібір.

Пад канец саракавых i на пачатку пяцідзесятых гадоў людзі пачалі масава выязджаць у Беларусь. Чулі яны, што там можна знайсці добрую працу i лепшыя ўмовы жыцця. Ніна з Марыяй рашылі таксама паехаць. Іx бацька, Шымон, не згаджаўся на гэта, прасіў i ўгаворваў, каб не ехалі. Больш непакоіўся пра Ніну, бо Марыя мела сваю сям’ю – мужа з Галадоў i траіх дзяцей (Олю, Надзю i Колю), a Ніна была толькі з дзіцём.

Перад выездам да Ніны часта прыходзіў Андрэй Максімюк з Крывой. Ён вельмі хацеў, каб яна забыла пра свайго мужа i прыняла яго заручыны.

У 1947 годзе Ніна з сынам i Марыя са сваёй сям’ёй выязджаюць з Польшчы. Ніна сумавала за мужам i хацела быць бліжэй да яго. Апынулася ў вёсцы Рогачэва. Пачала працаваць у калгасе. Марыя са сваёй сям’ёй затрымалася ў Пінску. Яны таксама працавалі ў калгасе.

Аднак Андрэй з Крывой не пагадзіўся са стратай Ніны i рашыў яе адшукаць за мяжой. Працаваў на чыгунцы. Знаўшоў Ніну. Яе ўмовы жыцця былі цяжкія, яна ж адна з дзіцём, i тады яны заручыліся.

Андрэй быў чалавекам таленавітым, ўмеў рабіць печкі. Як пячнік многа працаваў у багацеяў i меў добрыя зарабаткі. Потым жылі яны ў Роўным. Там пабудавалі хату i нарадзілася ім двое дзяцей, Вера i Віцька.

Уладзімір Охрымюк вярнуўся з турмы ў Польшчу. Даведаўся пра сваю жонку, Андрэя i ix супольнае жыццё. Вярнуўся за мяжу шукаць свайго сына

62

i жонкі. Аднак з імі не спаткаўся. Андрэй не захацеў, каб яны ўбачыліся – ён проста не дазваляў. Аднак Уладзімір застаўся жыць на Беларусі i там зноў ажаніўся.

Пятро, калі быў ужо дарослы, адшукаў свайго бацьку. Моцна перажываў гэтыя пошукі, яны пакінулі вялікі след у яго жыцці.

Сёстры Ніна i Марыя жылі на Беларусі да самай старасці i там у дзевяностых гадах памерлі.

Гэтую гісторыю я запісала ад сваей бабулі Люды. Ніна i Марыя гэта мае прабабулькі. Толькі цяпер я даведалася пра свае карані, пра маю сувязь з Беларуссю.

Эмілія СахарэвічПачатковая школа № 3 у Бельску Падляскім, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (8-12 гадоў)

WSPOMNIENIA O DZIADKU

Mój dziadek nazywał się Bazyli Ostapkowicz. Urodził się 3 czerwca 1926 roku we wsi Kaźmierowo, która obecnie jest położona na Białorusi. Dziadek lubił opowiadać nam o tym, jak było kiedyś.

W wieku siedmiu lat rozpoczął naukę w szkole w Opace Dużej. Uczył się tam przez trzy lata. Następnie uczył się w Wierzchowicach. Ukończył tam siedem klas. Uczniowie już od dziesiątego roku życia chodzili do szkoły około czternaście kilometrów, pieszo. Możemy sobie wyobrazić, jaki to był wielki wysiłek.

Dziadek opowiadał, że wieś w której żył była bardzo zgrana i wesoła. Sąsiedzi odwiedzali sąsiadów, a wrogów nie było. W porze zimowej kobiety razem przędły lub tworzyły ręczne robótki. Mężczyźni zbierali się również i śpiewali. Życie było bardzo wesołe.

Ludzie nie byli jednak bogaci i utrzymywali się głównie z ciężkiej pracy na roli. Rolę dzisiejszych silnych traktorów pełniły konie. W rolnictwie nie było bogactwa i ludzie nie czerpali z tego wielkich dochodów. Ziemie były słabe: 5-ta i 6-ta klasa. Ceny zboża były niskie i nie było zbytu za granicę. Rolnicy produkowali i nie mieli gdzie sprzedać swoich plonów. Zakładów pracy też nie było. Dostać się do pracy można było tylko w Czeremsze, na kolei. Życie kolejarzy również nie było lekkie.

Dziadek mówił, że do Polski zaczęli zjeżdżać Rosjanie, którzy opowiadali o Związku Radzieckim. Mówili między innymi o kułakach, średniakach i biednia-kach. 17 Wrzesnia 1939 roku do Polski wkroczyła armia rosyjska i Kaźmierowo znalazło się pod okupacją radziecką. Rosjanie zaczęli prześladować bogatych rolników, rozpoczęły się represje. Rodzina dziadka trafiła na listę kułaków, bo

63

Караліна Баравік „Маўклівыя сведкі нашай прошласці”, Комплекс школ № 3 у Гайнаўцы, першае месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах” (8-12 гадоў)

Гжэгаж Гіншт „Камянец у тумане”, Гімназія

з дадатковым вывучэннем беларускай мовы ў Гайнаўцы,

вылучэнне у конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” ў

намінацыі “Фотаздымак аб Беларусі ці беларусах”

(13-15 гадоў)

64

jego ojciec miał 24 hektary ziemi, 2 konie i 7 krów. Sąsiad z sąsiadem już nie rozmawiał i wesołe, dawne życie przestawało istnieć.

Ludzie żyli w ciągłym napięciu. Przygotowywali się do wywozu na Sybir. Wszystkie bogate rodziny, które należały do kułaków, znajdowały się na liście. Nasuszono sucharów i przygotowano inny prowiant do długiej podróży w towarowych wagonach kolejowych. Ludzie czekali, kiedy nadejdzie dzień, w którym trzeba będzie opuścić swoją wieś, w przypadku Kaźmirowa miało to nastąpić 23 czerwca 1941 roku. Pociągi z wagonami, w których mieli być przetransportowani w głąb Związku Radzieckiego, czekały już na stacji w Czeremsze. Jednak w noc poprzedzającą wysiedlenie, do domu dziadka przybiegł sąsiad i zaczął stukać w okno.

– Patrzcie, patrzcie! Wojna! – krzyczał na całe gardło i tańczył z radości, bo również miał być wywieziony.

Przez to, że Niemcy zaatakowali Związek Radziecki, dziadkowi i jego rodzinie oraz wielu innym ludziom udało się pozostać w swoich domach, na swojej ziemi.

Dziadek dostał od swojego taty harmoń (akordeon) i nauczył się na niej grać. Czasami młodzież spotykała się i urządzała niewielkie zabawy przy wesołej muzyce. Pewnego razu przyszli niemieccy wojskowi. Dzieciaki przestraszyły się. Niemcy nie mieli jednak zamiaru karać bawiącą się po cichu młodzież. Powiedzieli: “Spielen, grać.” i usiedli, posłuchali i poszli.

Za drugim razem nie poszło tak gładko. Za karę Niemcy zmusili dziadka jak i nnych uczestników zabawy do pracy w Czeremsze przy budowie parowozowni. Nie była to lekka praca...

Można powiedzieć, że pokolenie do którego należał mój dziadek nie zaznało młodzieńczych, beztroskich lat. Do szkoły musiano dochodzić siedem kilometrów, do pracy w Czeremsze aż dziewięć. Były to naprawdę ciężkie czasy.

W 1946 roku dziadek został powołany do wojska polskiego, do Katowic, zaś w 1948 roku odbywał służbę wojskową w Warszawie. Był radiotelegrafistą na radiowęźle i pracował na rogu ulicy Rakowieckiej i Puławskiej. W tymże roku było wyrównanie granicy i Kaźmirowo trafiło do Związku Radzieckiego. Dziadek umówił się ze swoimi rodzicami, że jeśli okaże się, że żołnierzom z Wojska Polskiego po powrocie do kraju będzie groziło niebezpieczeństwo, to napiszą oni w liście, żeby czym prędzej wracał do domu, że u nich jest tak dobrze, że panuje dostatek i zaczyna dziać się coraz lepiej. Dziadek dostał list z właśnie taką wiadomością, dlatego też musiał zostać w Polsce. Rodzice nie mogli napisać jak jest naprawdę, ponieważ całej rodzinie groziłyby represje (każdy list był cenzurowany).

Po powrocie z wojska dziadek rozpoczął pracę w Czeremsze, na kolei jako radiotelegrafista. Do czasu śmierci Stalina dziadek nie mógł kontaktować się ze swoimi bliskimi. Za to, że nie wrócił do Kaźmirowa jego rodzina miała być wywieziona na Sybir. Na szczęcie tak się nie stało. Po śmierci rosyjskiego

65

dyktatora (1953 rok), dziadek wraz z moją babcią i ciocią, po raz pierwszy, po wielu latach pojechali odwiedzić rodzinę w Związku Radzieckim.

Z czasem wszystko zaczęło zmieniać się na dobre. Dziadek udał się na kurs dyżurnych ruchu do Warszawy. Ukończył go z dobrym skutkiem, albowiem bardzo mu na tym zależało, a doświadczenie życiowe nauczyło go, że aby coś osiągnąć trzeba się bardzo starać.

Czeremcha była czterokierunkową stacją węzłową. Ruch był tu bardzo duży. Dziadkowi było ciężko, ale przepracował na kolei aż do emerytury – do 1981-go roku.

Dziadek oprócz pracy na kolei był również rolnikiem i wraz z moją babcią pracował na gospodarce. Zawsze starał się, żeby ziemia wydawała jak największe plony. Lubił czytać książki i czasopisma rolnicze.

Mój dziadek był wielkim społecznikiem. Dzięki jego zaangażowaniu, w Czeremsze powstała cerkiew. Przez cztery kadencje był członkiem Rady Gminnej w gminie Czeremcha, a przez trzy kadencje był radnym w Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Białymstoku. Angażował się w życie gminy, powiatu i województwa.

Tak mówił o Ojczyźnie w wywiadzie autobiograficznym:–„Ojczyzna... to jest wszystko. Ojczyzna rozpoczyna się od domu

rodzinnego, tam, gdzie człowiek przychodzi na świat. To jest początek Ojczyzny. I Ojczyzna to jest rodzina, to jest wieś, to jest gmina, to jest województwo i to jest państwo. Jeżeli my nie będziemy dbać o Ojczyznę, to nie będziemy dbać o swoich rodziców, o swoich dziadków, o swoich przodków. Muszę pamiętać skąd się wywodzę. Moją Ojczyzną jest Polska, ale nie mogę zapomnieć o swoich korzeniach - należę do mniejszości narodowościowej – białoruskiej – żyjącej w tym państwie. Nowoczesny człowiek musi nie tylko współżyć w rodzinie, ale powinien umieć współżyć w gminie, województwie i w państwie, a także w całej Europie i z całym światem. O tym trzeba pamiętać.”

Dziadek odszedł od nas 12 września 2000 roku, kiedy miałam dwa latka. Rodzice, starsze rodzeństwo i babcia często opowiadali mi o nim, o tym, że był wspaniałym człowiekiem, kochającym ludzi, przyrodę i świat. Jestem dumna, że miałam takiego wspaniałego dziadka.

Tę pracę mogłam napisać dzięki wywiadowi autobiograficznemu przeprowadzonemu w sierpniu w 1992 roku.

Юлія АстапковічКомплекс школ у Чарэмшы, трэцяе месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Сачыненне “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і” (13-15 гадоў)

66

Юліта Данільчук „Дзядуля пляце лапці”, Гімназія № 3 у Бельску Падляскім, другое месца ў конкурсе “Пазнай Беларусь-2013” у намінацыі “Лепшы малюнак, пластычная праца пра Беларусь” (13-15 гадоў)

67

Konkurs „POZNAJ BIAŁORUŚ – 2015”dla dzieci i młodzieży, polskich instytucji oświatowych i kulturalnych

Terminy konkursuI etap: 12 stycznia 2015 r. – 5 kwietnia 2015 r. Przyjęcie do rozpatrzenia materiałów;II etap: 6 kwietnia 2015 r. – 30 kwietnia 2015 r. Podsumowanie wyników konkursu.

REGULAMIN KUNKURSU:W konkursie mogą brać udział dzieci i młodzież, zespóły i kółka

zainteresowanych, działające przy ośrodkach kultury i edukacji w wieku od 5 do 19 lat (nominacje konkursu mają cztery grupy wiekowe: 3-6 lat, 7-12 lat, 13-15 lat, 16-19 lat).

Do konkursu mogą być zgłaszane prace w języku polskim i białoruskim. Przy ocenie prac konkursowych będą brane pod uwagę oryginalność i inwencja twórcza.

Nominacje konkursu:• rysunek i praca malarska o Białorusi w wolnej technice;• fotografia o Białorusi lub Białorusinach;• utwór literacki “Białoruś w historii mojej rodziny”;• utwór poetycki (wiersz);• prezentacja multimedialna o Białorusi.

Do prac należy dołączyć informację: imię i nazwisko, wiek uczest-nika, adres do korespondencji, nazwa instytucji oświatowej lub kultu-ralnej.

NAGRODYZwycięzcy zostaną wskazani w każdej kategorii wiekowej. Otrzymają

oni cenne nagrody i dyplomy pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia.

Adres do korespondencji:

Zarząd GłównyBiałoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego

ul. Warszawska 11 15-062 Białystok

Tel.: 85 743 51 18, Fax: 85 743 57 18

68

Конкурс “ПАЗНАЙ БЕЛАРУСЬ – 2015”для дзяцей і моладзі асветных і культурных устаноў Польшчы

Тэрмін правядзення конкурсуI этап: 12 студзеня 2015 г. – 5 красакавіка 2015 г. прыняцце для разгляду матэрыялаў;II этап: 6 красавіка 2015 г. – 30 красавіка 2015 г. падвядзенне вынікаў конкурсу.

УМОВЫ КОНКУРСУ:У конкурсе могуць прымаць удзел дзеці і моладзь, творчыя

калектывы, гурткі асветных і культурных устаноў Польшчы ва ўзросце ад 5 да 19 гадоў (намінацыі конкурсу маюць чатыры ўзроставыя катэгорыі: 3-6 гадоў, 7-12 гадоў, 13-15 гадоў, 16-19 гадоў).

Да ўдзелу ў конкурсе прымаюцца працы на беларускай і польскай мовах. Вітаюцца арыгінальнасць і творчы падыход да афармлення.

Намінацыі конкурсу:• малюнак, пластычная праца пра Беларусь у свабоднай тэхніцы;• фотаздымак аб Беларусі ці беларусах;• літаратурны твор “Беларусь і беларускасць у гісторыі маёй сям’і”;• паэтычны твор (верш);• мультымедыйная прэзентацыя аб Беларусі.

Да работ дадаецца наступная інфармацыя: імя і прозвішча, узрост удзельніка, адрас да карэспандэнцыі, назва асветнай ці культурнай установы.

ПРЫЗЫ І ЎЗНАГАРОДЫПа кожнай намінацыі вызначаюцца пераможцы па ўзроставых

катэгорыях з прысуджэннем дыпломаў першай, другой і трэцяй ступені. Пераможцы конкурсу ўзнагароджваюцца каштоўнымі прызамі.

Адрас да карэспандэнцыі:

Галоўнае праўленнеБеларускага грамадска-культурнага таварыства ў Польшчы

вул. Варшаўская, 11 15-062 Беласток

тэл.: 85 743 51 18, факс. 85 743 57 18