Πανεπιστήμιο ΑθηνώνΤμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕhttp :// www . media . uoa . gr ακαδ. έτος 2008-2009

Έρευνα για τα Free Press

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τους φοιτητές του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.

Σεμινάριο «Ειδικά Ρεπορτάζ»

Διδάσκων: Λάμπης Ταγματάρχης

Εαρινό εξάμηνο 2009

- i -

Πίνακας περιεχομένων

Ομάδα εργασίας...................................................................................... iii,iv

1. Εισαγωγή..............................................................................................1

2. Η άποψη του κοινού: ανάλυση ερωτηματολογίων κοινού.....................3

3. Η άποψη των εκδοτών.........................................................................12

4. Συμπεράσματα....................................................................................26

Παράρτημα Α.............................................................................................29

Παράρτημα Β.............................................................................................38

- ii -

Ομάδα Εργασίας

Νταϊάνα Αλεξάκη

Μαρία Αντωνοπούλου

Ευάγγελος Βιτζηλαίος

Κυριακή Βλάχου

Ρωξάνη Βράκα

Τάσος Γιαννόπουλος

Ευαγγελία Διανέλλου

Εμμανουέλα Ηλιάκη

Ελένη Καδδά

Παρασκευή Καλλιόπη Κολιγιώργα

Κατερίνα Κόλλια

Ερατώ Κονδύλη

Στάλω Κουάλη

Iωάννα Κούστα

Θεοδώρα Κρητικού

Αριάδνη Κυπριάδη

Δημήτρης Κώτσος

Ελένη Λαμπράκη   

Ιριάννα Λιανάκη

Ειρήνη Μαρκογιαννάκη

Παναγιώτα Μαστρογιαννοπούλου

Ηρώ Μαυρονικόλα

Ελισσάβετ Μαργαρίτη

Αγγελική Παπαϊακώβου

Κατερίνα Παπαλεβυζάκη 

Αγγελική Παπαμιχαήλ

- iii -

Μαρία Παππά

Συλβάνα Παππά

Ασημένια Πέτση

Αλεξάνδρα Πολύδωρα

Γιώργος Πολυχρονιάδης

Dimitrina Pueva

Έλλη Σινάνη

Μαρίνα Σκοπελίτου

Φιλίππα Σκούρτη

Αναστάσης Σπηλιάδης

Μαντώ Σταθά

Αλέκα Σταματιάδη

Ερρικαίτη Σταμούλου

Μιχάλης Ταστσόγλου

Αγγελική Τσιώνου

Ελένη Φωτοπούλου

- iv -

1. Εισαγωγή

Στόχοι και μεθοδολογία της παρούσας έρευνας

Το Νοέμβριο του 2000 συντελέστηκε μια νεωτεριστική πράξη στον

εκδοτικό χώρο: κυκλοφόρησε η πρώτη καθημερινή free press εφημερίδα

στην Αθήνα, η Metrorama (μετέπειτα Metro). Στα χρόνια που

ακολούθησαν, ο αριθμός των δωρεάν εντύπων αυξήθηκε με

εντυπωσιακούς ρυθμούς, τόσο σε αριθμό εντύπων όσο και σε φύλλα

κυκλοφορίας. Εν έτη 2009, τα έντυπα αυτά χαρακτηρίζονται εκτός από το

μεγάλο τους αριθμό, από την ποικιλία, την ποιότητα και τη

διαφορετικότητα.

Η αλλαγή αυτή στον έντυπο ελληνικό τύπο και οι προοπτικές που

ανοίγονται, κίνησαν και σε εμάς την περιέργεια, ώστε να μελετήσουμε τα

ποιοτικά χαρακτηριστικά αυτού του φαινομένου. Έτσι, αποφασίσαμε να

διεξάγουμε έρευνα γύρω από τα δωρεάν έντυπα και τον αντίκτυπό τους

στο αθηναϊκό αναγνωστικό κοινό.

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, επιδιώξαμε να εντοπίσουμε τόσο την

άποψη του κοινού για τα έντυπα αυτά, όσο και την άποψη των εκδοτών.

Με αυτό το σκεπτικό, συντάχτηκαν δύο είδη ερωτηματολογίων: το πρώτο

είχε αποδέκτη το κοινό. Το δεύτερο απευθυνόταν στους εκδότες των πιο

αναγνωρίσιμων free press: Athens Voice, City Press, Ελευθεροτυπία

Εβδομάδα, FAQ, Free Sunday, Lifo, Metro και Metropolis1.

Η έρευνα αυτή διεξήχθη από 26-04-2009 μέχρι 19-05-2009, από τους

φοιτητές του σεμιναρίου «Ειδικά Ρεπορτάζ» του Τμήματος Επικοινωνίας

και ΜΜΕ. Τα ερωτηματολόγια συμπλήρωσαν 1185 άνθρωποι, με

διαφορετικά χαρακτηριστικά από δημογραφική άποψη. Τα

ερωτηματολόγια των εκδοτών συμπλήρωσαν τόσο σε μορφή συνέντευξης,

όσο και σε μορφή γραπτών απαντήσεων, οι εκδότες των αντίστοιχων

εντύπων ή εκπρόσωποί τους. Στη συνέχεια, προβήκαμε στην ανάλυση των

ερωτηματολογίων και στην τελική διεξαγωγή συμπερασμάτων.

1 Για πρότυπα των ερωτηματολογίων, βλ. παράρτημα Α (σελ. 29)

- 1 -

Η παρούσα μελέτη χωρίζεται σε τρεις ενότητες: στην πρώτη ενότητα,

παρουσιάζονται τα ερωτηματολόγια του κοινού, η ανάλυση των

σημαντικότερων αποτελεσμάτων και τα συμπεράσματα. Στη δεύτερη

ενότητα, παρουσιάζονται τα ερωτηματολόγια των εκδοτών, με ανάλυση

των απαντήσεών τους. Τέλος, παρουσιάζεται ένα τελικό κείμενο, με

σύνθεση των κυριότερων στοιχείων των δύο προηγούμενων ενοτήτων. Το

κείμενο αυτό αποτελεί και το τελικό προϊόν της έρευνας, το οποίο

προορίζεται για δημοσίευση από τα free press.

- 2 -

2. Η άποψη του κοινού: ανάλυση ερωτηματολογίων κοινού

Εισαγωγή

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η έρευνα πραγματοποιήθηκε από φοιτητές του

τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ κατά το χρονικό διάστημα 26-04-2009

μέχρι 19-05-2009, με σκοπό να καταδείξει τις συνήθειες και το προφίλ

του μέσου αναγνώστη του free press. Συνολικά, μοιράστηκαν 1185

ερωτηματολόγια, με αμελητέο ποσοστό λαθών. Η έρευνα ήταν ανώνυμη

και λόγω του μεγάλου αριθμού των ερευνητών (43 στο σύνολο),

θεωρείται ότι έχει εξασφαλιστεί η αναγκαία τυχαιότητα του δείγματος,

άρα και η εγκυρότητα της έρευνας.

Μεθοδολογία και Ερευνητικές Δυσκολίες

Τα ερωτηματολόγια χωρίζονται σε δύο ενότητες: στην πρώτη ενότητα,

γίνεται προσπάθεια σκιαγράφησης των δημογραφικών χαρακτηριστικών

του κοινού. Τα στοιχεία που ζητούνται είναι η ηλικία, το φύλο, το

μορφωτικό επίπεδο, το αντικείμενο απασχόλησης και το εισόδημα. Όλες

οι ερωτήσεις, εκτός από από την ηλικία, είναι ανοιχτού τύπου. Στην

έρευνα δεν μπήκαν περιορισμοί ως προς τα χαρακτηριστικά, ενώ δεν

υπήρχαν ούτε ηλικιακοί περιορισμοί.

Στη δεύτερη ενότητα, οι ερωτήσεις αφορούσαν τη σχέση του ερωτώμενου

με το free press. Οι πρώτες δύο ερωτήσεις αφορούσαν την

αναγνωρισιμότητα και την αναγνωσιμότητα των κυριότερων τίτλων, ενώ

δινόταν η δυνατότητα να αναφερθούν και άλλα, μικρότερης εμβέλειας

free press. Στη συνέχεια, οι ερωτήσεις 3-9 εξέταζαν τις συνήθειες που

διαμορφώνονταν γύρω από την απόκτηση και ανάγνωση του εντύπου: ο

συμμετέχων καλούταν να αναφέρει την συχνότητα και το σημείο που

προμηθεύεται το έντυπο, το αν το αναζητά αν δεν το βρει, τη στιγμή

μέσα στη μέρα και το χρόνο που χρειάζεται για να το διαβάσει, το αν

- 3 -

διαβάζει σταθερά κάποια στήλη και το που καταλήγει το έντυπο μετά την

ανάγνωση.

Έπειτα, εξετάζεται η επιρροή του εντύπου στις επιλογές του αναγνώστη

ως προς τη διασκέδαση (ερώτηση 10), όπως και η ύπαρξη ή μη

διαδραστικής σχέσης με το έντυπο. Ακολουθούν ερωτήσεις που εξετάζουν

συγκριτικά τη σχέση του αναγνώστη με τις επί πληρωμή εφημερίδες, σε

συνάρτηση με τις free press. Συγκεκριμένα, στις ερωτήσεις 12-13-14, ο

συμμετέχων αναφέρεται στα μέσα που χρησιμοποιεί για την ενημέρωσή

του, στη συχνότητα με την οποία διαβάζει επί πληρωμή εφημερίδες και

την άποψή του σχετικά με την τυχόν αρνητική επιρροή που ασκούν τα

δωρεάν έντυπα στα επί πληρωμή.

Η ερώτηση 15 είναι ανοιχτού τύπου και ο ερωτώμενος καλείται να

ονοματίσει αυθόρμητα συντάκτες που θυμάται. Το ερωτηματολόγιο

ολοκληρώνεται με τρεις αποκαλυπτικές ερωτήσεις: η ερώτηση 16 αφορά

την εμπιστοσύνη των αναγνωστών στην πολιτική ενημέρωση που

προσφέρουν τα δωρεάν έντυπα. Η επόμενη επιδιώκει τη διερεύνηση της

άποψης του κοινού σχετικά με την πιθανή ύπαρξη μεγάλων διαφορών

ανάμεσα στα δύο είδη εντύπων: μετά την αρχική ερώτηση για το αν ο

συμμετέχων βρίσκει διαφορές, καλείται να συμπληρώσει έναν πίνακα, ο

οποίος καλύπτει τα βασικά χαρακτηριστικά του έντυπου μέσου (εμφάνιση,

θεματολογία, παρουσίαση θεμάτων, γραφή, εγκυρότητα, ανεξαρτησία), σε

μια κλίμακα από το 1 έως το 10 (όπου 10 είναι το άριστα). Το

ερωτηματολόγιο ολοκληρωνόταν με την ερώτηση σχετικά με την

πιθανότητα να αγόραζε ο ερωτώμενος κάποιο έντυπο free press (το οποίο

θα ανέφερε), καθώς και την τιμή που θα ήταν διατεθειμένος να πληρώσει

για να το αποκτήσει.

Οι σημαντικότερες ερευνητικές δυσκολίες που παρουσιάστηκαν κατά τη

σύνταξη του ερωτηματολογίου ήταν η ανάγκη συμπύκνωσης ενός

μεγάλου όγκου ερευνητικών ερωτημάτων σε ένα σύντομο και κατανοητό

ερωτηματολόγιο, το οποίο θα μπορούσε με ευκολία και σε σύντομο

χρονικό διάστημα να συμπληρώσει το κοινό. Παράλληλα, θα έπρεπε το

ερωτηματολόγιο αυτό να είναι άρτια δομημένο, έτσι ώστε να υπάρχει

εσωτερική συνοχή, για την καλύτερη διεξαγωγή συμπερασμάτων.

Έπειτα, στην αναζήτηση συμμετεχόντων στην έρευνα, βασικό ζήτημα

ήταν να βγουν οι ερευνητές από τα αυστηρά πλαίσια της

- 4 -

πανεπιστημιακής κοινότητας και του οικογενειακού τους κύκλου, για να

διασφαλιστεί η εγκυρότητα της έρευνας.

Κατά τη συμπλήρωση, δεν παρουσιάστηκαν σημαντικά προβλήματα. Η

μόνη σημαντική ερευνητική δυσκολία ήταν στη συμπλήρωση μορφωτικού

επιπέδου (καθώς πολλοί φοιτητές μετρούσαν το μορφωτικό επίπεδο με

βάση τη βαθμίδα στην οποία βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή), ενώ υπήρχε

και δυσκολία στην συμπλήρωση του οικογενειακού εισοδήματος (είτε

λόγω αδυναμίας προσδιορισμού του, είτε επειδή δήλωναν προσωπικό και

όχι οικογενειακό εισόδημα, είτε επειδή δε το γνώριζαν, είτε επειδή δε

επιθυμούσαν να το αποκαλύψουν, παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις ότι η

έρευνα είναι ανώνυμη).

Ανάλυση Αποτελεσμάτων

1.1 Τα χαρακτηριστικά του δείγματος

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων σκιαγράφησε και το προφίλ των

ερωτηθέντων. Σύμφωνα μ’ αυτή, ο μέσος ερωτώμενος είναι γυναίκα, με

μέσο όρο ηλικίας 23-33, που έχει ολοκληρώσει την ανώτερη ή ανώτατη

εκπαίδευση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων είναι φοιτητές

(44%), ενώ ακολουθούν οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό και το δημόσιο

τομέα, με ποσοστά 21% και 13% αντίστοιχα. Τέλος, το μέσο ετήσιο

οικογενειακό εισόδημα είναι γύρω στα 20.000 ευρώ.

1.2 Η σχέση του κοινού με τα free press

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, προκύπτει ότι κατά σειρά, τα

πιο αναγνωρίσιμα free press είναι τα City Press(82%), Athens Voice(79%),

Metro(77%), Lifo(62%), Metropolis(59%), FAQ(52%), Free Sunday(47%) και

Ελευθεροτυπία Εβδομάδα(29%). Στην ερώτηση όμως για τα έντυπα που

προτιμούν να διαβάζουν οι ερωτώμενοι, η σειρά αλλάζει και

διαμορφώνεται ως εξής: Athens Voice(57%), City Press(42%), Lifo(42%),

Metro(36%), FAQ(24%), Metropolis(19%), Free Sunday(14%),

Ελευθεροτυπία Εβδομάδα(10%).

Από την άλλη, η πλειοψηφία του κοινού(38%) διαβάζει τα free press όποτε

πέσουν στα χέρια τους, χωρίς να έχουν κάποια σταθερή ώρα, ενώ το

- 5 -

47,1% διαβάζει έντυπα free press σε λιγότερο από 20 λεπτά2.

Δημοφιλέστερο σημείο προμήθειας είναι τα σταντ κοντά σε σταθμούς των

μέσων μεταφοράς(67,5%), ενώ ακολουθούν τα σταντ σε καφετέριες με

ποσοστό 29,5%. Το 63% των ερωτώμενων πετάει ή ανακυκλώνει το

έντυπο μετά την ανάγνωση.

Όσον αφορά την περίπτωση να αναζητήσει το κοινό το έντυπο αν δεν το

βρει στο σταντ, μονάχα το 13% απαντά θετικά και δηλώνει ότι θα το

αναζητήσει και αλλού, προκειμένου να το διαβάσει.

Ακολούθως, στην ερώτηση για το αν υπάρχει κάποια στήλη που διαβάζουν

σταθερά, μόνο ένα ποσοστό της τάξεως του 22,6% απάντησε θετικά.

Ξεχώρισαν οι στήλες ‘Σε είδα’ (19,7%), «Ζώδια» (17,9%), ‘Μίλα Μου

Βρώμικα’(10%), ‘Αθλητικά’(6%) και ‘Pitsirikos’(5,6%)3.

1.3 Σχέση με το έντυπο – επιρροή και διαδραστική σχέση

Στην επόμενη ερώτηση σχετικά με το βαθμό στον οποίο επηρεάζονται οι

ερωτηθέντες από τις προτάσεις για διασκέδαση (ταξίδια, εστιατόρια,

ταινίες κτλ), τα ποσοστά καταφατικών απαντήσεων κυμαίνονται σε

μέτρια επίπεδα, καθώς ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 4,1%

απάντησε ότι επηρεάζεται πάρα πολύ, ενώ το 36,8% απάντησε ότι

επηρεάζεται λίγο.

Ελάχιστοι ( μόλις 7%) είναι και αυτοί που δηλώνουν ότι επικοινωνούν με

free press διαδραστικά μέσω e-mail,κλπ. Η πλειοψηφία δεν αναπτύσσει

σχέσης επικοινωνίας με τα έντυπα αυτά.

1.4 Σχέση με τα άλλα μέσα ενημέρωσης

Η ερώτηση 12 καταδεικνύει τη σχέση του αναγνώστη με τα free press, σε

συνάρτηση με τα άλλα μέσα ενημέρωσης. Στο σχετικό ερώτημα, πολύ

λίγοι δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν αποκλειστικά τα free press για την

ενημέρωσή τους. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων(91%)

αναφέρει ότι χρησιμοποιεί σχεδόν όλα τα μέσα (επί πληρωμή

2 Για μεθοδολογικούς λόγους, δεν διαχωρίζονται στο ερωτηματολόγιο τα έντυπα ανάλογα με τον αριθμό σελίδων τους.3 Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν διευκρινίζεται το έντυπο από το οποίο ο ερωτώμενος διαβάζει τα «Αθλητικά» και τα «Ζώδια». Γι’ αυτό, το ποσοστό συμψηφίζεται και θεωρείται μία, ενιαία απάντηση.

- 6 -

εφημερίδες(59%), περιοδικά32,9%), ραδιόφωνο(54,7%),

τηλεόραση(66,1%), διαδίκτυο(59,4%)).

Ένα ποσοστό της τάξεως του 27,8% διαβάζει επί πληρωμή εφημερίδες μία

φορά την εβδομάδα, ενώ ένα 25,2% τις διαβάζει όποτε πέσουν στα χέρια

του. Επιπλέον, σε ερώτηση για το κατά πόσο τα free press επηρεάζουν

την κυκλοφορία των επί πληρωμή εφημερίδων, το 29% των ερωτώμενων

απάντησε λίγο, το 27% απάντησε αρκετά και μόλις το 9,2% πιστεύει ότι

τις επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό.

1.5 Αναγνωρισιμότητα συντακτών και εμπιστοσύνη στην

πολιτική ενημέρωση

Η ερώτηση που κλήθηκαν στη συνέχεια να απαντήσουν οι ερωτώμενοι

αφορούσε την αναγνωρισιμότητα των συντακτών των free press.

Αξιοσημείωτο λοιπόν είναι το γεγονός ότι μόνο ένας στους τρεις γνώριζε

το όνομα κάποιου συντάκτη.

Από αυτούς, η πλειοψηφία ανέφερε τον Γιώργο Κύρτσο (85,4%).

Ακολουθούν ο Θανάσης Λάλας(25%), η Μυρτώ Κοντοβά (19,4%), ο

Στέλιος Κούλογλου(18,6%) και ο Πιτσιρίκος(13,4%).

- 7 -

1.6 Αξιολόγηση των free press, σε συνάρτηση με τις επί

πληρωμή εφημερίδες

Συγκρίνοντας τα free press με τα επί πληρωμή έντυπα, οι περισσότεροι

(64%) θεωρούν ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους.

Όταν όμως τους ζητήθηκε να βαθμολογήσουν τα θεμελιώδη στοιχεία των

εντύπων (εμφάνιση, θεματολογία, παρουσίαση θεμάτων, γραφή,

εγκυρότητα, ανεξαρτησία), η βαθμολογία ήταν αρκετά χαμηλή και σχεδόν

ταυτόσημη στα δύο είδη. Σε γενικές γραμμές, σε όλες τις κατηγορίες η

βαθμολογία κυμαινόταν γύρω στο 7.

Κατά τη μελέτη των τελικών ποσοστών, διαπιστώθηκε ότι στην

συνείδηση των ερωτηθέντων η ανεξαρτησία των επί πληρωμή

εφημερίδων έχει βαθμολογηθεί με βαθμό κάτω από τη βάση.

Συγκεκριμένα, κυμαίνεται γύρω στο 4, όταν στην ίδια ερώτηση, η

ανεξαρτησία των free press βαθμολογείται γύρω στο 7.

- 8 -

Free Press Επί πληρωμή εφημερίδες

Εμφάνιση 7 7

Θεματολογία 7 7

Παρουσίαση θεμάτων

7 7

Γραφή 7 7

Εγκυρότητα 6 7

Ανεξαρτησία 6 4

Πίνακας 1: Μέσοι όροι βαθμολογίας

Τέλος, η πλειοψηφία όσων συμμετείχαν στην έρευνα σε ποσοστό 73% δε

θα αγόραζαν τα free press αν υπήρχε κάποιο αντίτιμο. Όσοι όμως θα

πλήρωναν για να αποκτήσουν τα έντυπα αυτά, δήλωσαν ότι θα αγόρασαν

κατά σειρά προτίμησης τα Athens Voice(40,3%), LIFO(29%), City

Press(15,2%) και ακολουθούν τα FAQ(13,2%) και Metro(7,8%), με μέσο

όρο χρηματικού αντιτίμου 1,10 ευρώ, ενώ ένα 11,8% θα αγόραζε

οποιαδήποτε εφημερίδα με τιμή γύρω στο 1 ευρώ.

- 9 -

Συμπεράσματα

Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί ότι το δείγμα στη συγκεκριμένη έρευνα

αποτελείται κυρίως από νεαρές γυναίκες με πανεπιστημιακές σπουδές και

μέσο εισόδημα γύρω στα 20.000 ευρώ.

Συμπερασματικά, από την έρευνα διαφαίνεται ότι ορισμένα έντυπα free

press σαφώς ξεχωρίζουν, είτε λόγω κάποιου συντάκτη, είτε λόγω της

θεματολογίας.

Συγκεκριμένα, η City Press έρχεται πρώτη σε αναγνωρισιμότητα, ενώ η

Athens Voice έρχεται πρώτη σε αναγνωσιμότητα. Όλα όμως τα δωρεάν

έντυπα που προτείνονται στις αντίστοιχες ερωτήσεις συγκεντρώνουν

διψήφια ποσοστά και στις δύο σχετικές ερωτήσεις (δηλαδή, στις

ερωτήσεις για την αναγνωρισιμότητα και την αναγνωσιμότητα των

εντύπων).

Συνολικά, όμως, η σχέση του κοινού με τα free press δεν θα μπορούσε να

χαρακτηριστεί «σταθερή»: η πλειοψηφία του κοινού διαβάζει τα έντυπα

όταν πέσουν στα χέρια του, ενώ αφιερώνει λιγότερο από 20 λεπτά στην

ανάγνωσή του..

Δημοφιλέστερο σημείο προμήθειας των εντύπων είναι τα σταντ στα μέσα

μεταφοράς, ενώ μετά την ανάγνωση, συνήθως οι ερωτώμενοι πετάνε ή

ανακυκλώνουν το έντυπο. Δύσκολα επίσης θα το αναζητήσουν, αν δεν το

βρουν στο σύνηθες σημείο διανομής του.

Ούτε και στην ερώτηση σχετικά με την ύπαρξη αγαπημένης στήλης

υπήρξαν πολλές θετικές απαντήσεις (μόλις ένα 23%). Από αυτούς που

απάντησαν, πρώτη στήλη σε προτιμήσεις είναι στήλη της Athens Voice

(«Μίλα Μου Βρώμικα»), ενώ περιλαμβάνονται μια στήλη της Lifo

(“Pitsirikos”) και δύο στήλες, οι οποίες υπάρχουν στα περισσότερα free

press («Αθλητικά», «Ζώδια»). Στην αντίστοιχη ερώτηση για το αν

γνωρίζουν κάποιο συντάκτη, δύο στους τρεις απάντησαν αρνητικά. Από

αυτούς που απάντησαν θετικά, η συντριπτική πλειοψηφία δήλωσε ότι

γνωρίζει το Γιώργο Κύρτσο. Η εξέταση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι τα

άτομα που δήλωσαν τον Γιώργο Κύρτσο δεν τα διέκρινε κάποιο

δημογραφικό χαρακτηριστικό. Αυτό ίσως οφείλεται και στην προβολή του

- 10 -

από τα Μέσα, όσο και από τη διπλή του ιδιότητα, ως εκδότη και συντάκτη

των εφημερίδων “City Press” και “Free Sunday”.

Έπειτα, οι συμμετέχοντες στην έρευνα σε ένα σημαντικό ποσοστό (36,8%)

πιστεύουν ότι επηρεάζονται λίγο από τις προτάσεις και τις διαφημίσεις

για διασκέδαση των δωρεάν εντύπων. Από την άλλη, μονοψήφιος αριθμός

δήλωσε ότι επιδιώκει τη διαδραστική σχέση με τους συντάκτες των free

press.

Οι ερωτήσεις αποκαλύπτουν και ότι οι συμμετέχοντες στην έρευνα

χρησιμοποιούν περισσότερα από ένα μέσα για την ενημέρωσή τους (με

κυριότερα την τηλεόραση και το διαδίκτυο). Πάνω από τους μισούς

θεωρούν ότι η κυκλοφορία των δωρεάν εφημερίδων έχει επηρεάσει σε

κάποιο βαθμό τις επί πληρωμή.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι αν και θεωρούν ότι υπάρχει διαφορά

ανάμεσα στα επί πληρωμή και τα δωρεάν έντυπα, στην αξιολόγηση των

βασικών τους χαρακτηριστικών δεν υπήρξαν μεγάλες διαφορές στη

βαθμολογία. Εξαίρεση αποτελεί το στοιχείο της ανεξαρτησίας, όπου στα

επί πληρωμή έντυπα βρίσκεται κάτω του 5.

Τέλος, η πλειοψηφία των ερωτώμενων δεν θα αγόραζε τα έντυπα αυτά αν

έπαυαν να διανέμονται δωρεάν. Η μέση τιμή που θα διέθεταν όσοι θα

επιθυμούσαν να τις αποκτήσουν αν είχαν αντίτιμο είναι γύρω στο 1 ευρώ,

ποσό ίσο περίπου με τη σημερινή τιμή των επί πληρωμή εφημερίδων.

Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα αυτά είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και

επιτρέπουν να διαφανούν κάποιες τάσεις που αναπτύσσονται στο κοινό

των free press. Θα ήταν όμως ιδιαίτερα σημαντικό να θεωρηθεί η

παρούσα εργασία ως μια πρώτη απόπειρα προσέγγισης του ζητήματος,

καθώς σίγουρα θα μπορούσαν αν εξεταστούν πιο λεπτομερειακά κάποια

ζητήματα που λόγω του μεγάλου αριθμού των ερωτημάτων δεν

διερευνήθηκαν σε βάθος στα ερωτηματολόγια αυτής της έρευνας.

Επίσης, ενδιαφέροντα ερωτήματα εγείρονται και από τα αποτελέσματα

της παρούσας έρευνας, κυρίως γύρω από τη σχέση των αναγνωστών με

τα δωρεάν έντυπα και το ρόλο που παίζουν στη διαδικασία ενημέρωσης

του κοινού.

- 11 -

- 12 -

3. Η άποψη των εκδοτών

Εισαγωγή

Στα πλαίσια της έρευνας για τα free press, δόθηκαν συνεντεύξεις από

εκπροσώπους οκτώ μεγάλων free press της χώρας μας (εκδότες,

αρχισυντάκτες, υπεύθυνους ύλης, σύμβουλους έκδοσης), με σκοπό να

καταγράψουμε και την οπτική γωνία των ίδιων των ανθρώπων που

συμπράττουν στην παραγωγή τους.

Πιο συγκεκριμένα, τα έντυπα free press που ερευνήσαμε ήταν τα εξής

(αλφαβητικά) : Athens Voice, City Press, Ελευθεροτυπία Εβδομάδα,

FAQ, Free Sunday, Lifo, Metro και Metropolis.

Οι ερωτήσεις των συνεντεύξεων στα παραπάνω έντυπα αφορούσαν τα

κίνητρα των εκδοτών για τη δημιουργία ενός free press, τη θεματολογία,

την αναγνωσιμότητα των στηλών, το προσωπικό που απασχολείται, τους

στόχους της εφημερίδας, τα σημεία και τον τρόπο διανομής, το κατά

πόσο κερδοφόρο είναι ένα τέτοιο έντυπο, πόση επιρροή έχει ασκήσει η

κυκλοφορία των free press στις επί πληρωμή εφημερίδες και ποιο το

μέλλον των free press εφημερίδων.

Λίγα λόγια για την έκδοση των free press . . .

4Τα τελευταία δεκαέξι χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο και τα τελευταία έξι

στη χώρα μας, το φαινόμενο των δωρεάν διανεμόμενων εντύπων γνωρίζει

εντυπωσιακή αύξηση. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην Ισπανία,

στην Ελβετία και στην Πορτογαλία περισσότερες από τις μισές

εφημερίδες και περιοδικά που κυκλοφορούν, διανέμονται δωρεάν. Το

γεγονός αυτό είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό αν λάβει κανείς υπόψη ότι τα

δωρεάν έντυπα εμφανίστηκαν στην Ευρώπη μόλις το 1992. Διεθνώς,

σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους υπολογισμούς, κυκλοφορούν

4 ΤΟ ΒΗΜΑ ONLINE, Δ. Γαλάνης, Κυριακή 13 Απριλίου 2008

- 13 -

καθημερινά περισσότερες από 200 δωρεάν εφημερίδες οι οποίες

διαβάζονται από 30 εκατομμύρια αναγνώστες.

Το φαινόμενο των δωρεάν εντύπων στη χώρα μας έκανε την εμφάνισή του

πρώτα στη Θεσσαλονίκη, γεγονός που πολλοί αποδίδουν στην πλούσια

πολιτιστική δράση της πόλης, αλλά και στην ανάγκη πολλών εγχώριων

επιχειρήσεων να διαφημιστούν σε τοπικό επίπεδο. Αξίζει να αναφέρουμε

ότι σήμερα στη συμπρωτεύουσα κυκλοφορούν ημερήσιες, εβδομαδιαίες

δωρεάν εφημερίδες, και πολλές περιοδικές εκδόσεις.

Στην Αθήνα οι εφημερίδες εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας, τον

Νοέμβριο του 2000, με την κυκλοφορία της Metrorama, η οποία στη

συνέχεια μετονομάστηκε σε Metro. Η εφημερίδα ανήκει στη σουηδική

Metro International SA του ομίλου Modern Times Group ο οποίος εκδίδει

δωρεάν εφημερίδες σε πολλές χώρες του κόσμου. Εκδότης και διευθυντής

της είναι ο δημοσιογράφος Γιάννης Λιάρος. Η έναρξη της κυκλοφορίας

της συνέπεσε με την έναρξη της λειτουργίας του αθηναϊκού μετρό, έξω

από τους σταθμούς του οποίου στήθηκαν οι προθήκες διανομής της.

H City Press έκανε την είσοδό της στον καθημερινό Τύπο στις 4 Ιουνίου

2003, σε Αθήνα και Πειραιά και στις 5 Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλονίκη. Την

εφημερίδα εκδίδει η εταιρεία "Κ.Μ.Π. Εκδοτική Α.Ε.", με εκδότη τον

Γιώργο Κύρτσο.

Τον Οκτώβριο του 2003 εμφανίστηκε στην πρωτεύουσα το πρώτο

εβδομαδιαίο ποικίλης ύλης έντυπο, η Athens Voice. Η εφημερίδα

διατίθεται επίσης στη Θεσσαλονίκη και σε ορισμένες πόλεις της Ελλάδας.

Από την εταιρεία που εκδίδει την «Athens Voice» κυκλοφορούν επίσης

άλλα δύο free περιοδικά: το μηνιαίο γυναικείο περιοδικό «Look» και το

τριμηνιαίο «Home». Εκδότης και διευθυντής της είναι ο Φώτης

Γεωργελές.

Τον Νοέμβριο του 2005 κυκλοφόρησε το άλλο, μεγάλο εβδομαδιαίο free

press της Αθήνας, το Lifo, που κυκλοφορεί επίσης στην Αθήνα και στη

Θεσσαλονίκη. Εκδότης και διευθυντής της είναι ο Στάθης

Τσαγκαρουσιάνος.

Η Metropolis άρχισε να κυκλοφορεί τον Απρίλιο του 2006. Εκδίδεται από

τη «ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕ» και διευθυντής της είναι ο Ηλίας

Κεφαλίδης.

- 14 -

Το πρώτο τεύχος της FAQ εκδόθηκε στις 6 Μαρτίου του 2008. Εκδότης

της είναι ο Θανάσης Λάλας και διευθύντρια η Κιάρα Σουγκανίδου.

Η Free Sunday εκδόθηκε για πρώτη φορά στις 22 Ιουνίου του 2008.

Εκδότης και γενικός διευθυντής της είναι ο Γιώργος Κύρτσος.

Η Ελευθεροτυπία Εβδομάδα κυκλοφόρησε πρώτη φορά στις 9 Απριλίου

2009 και ανήκει στα έντυπα της Χ.Κ. Τεγόπουλος όπως και η καθημερινή

εφημερίδα Ελευθεροτυπία.

Οι γνώμες των εκδοτών

Η έρευνα ερωτηματολογίων και οι συνεντεύξεις με τους εκδότες-

εκπροσώπους των free press μας βοήθησαν να τα γνωρίσουμε καλύτερα

και να παρατηρήσουμε τις διαφορές και τα κοινά τους στοιχεία.

Χωρίσαμε τα free press σε δύο κατηγορίες: α) free press καθημερινής

κυκλοφορίας (City press, Metropolis,Metro) και β) εβδομαδιαία free press

(Athens Voice, Lifo, FAQ, Ελευθεροτυπία εβδομάδα και Free Sunday) και

σύμφωνα με αυτό το διαχωρισμό συγκρίναμε τα κίνητρα και τις απόψεις

των ατόμων που συμβάλλουν στην έκδοση τους.

Free press καθημερινής κυκλοφορίας

Τα free press που διατίθενται επί καθημερινής βάσεως με

ουσιαστικό γνώρισμα την έλλειψη οικονομικού αντιτίμου (City Press,

Metropolis, Metro) παρουσιάζουν παρόμοια λογική και ως προς την

απόφαση των εκδοτών να ενταχθούν ή ορθότερα να διαμορφώσουν τον,

ας μας επιτραπεί η έκφραση, χώρο του ελεύθερου χρηματικού έντυπου

τύπου. Η ερευνητική μας προσπάθεια για την αναζήτηση των κινήτρων

έκδοσης μας αποκάλυψε την ύπαρξη αδιαμφισβήτητων επενδυτικών

προθέσεων. Δε διαπιστώθηκε καμία επ’ αυτού απόκλιση παρά μιας

ευλογήσεως ταύτισης απαντήσεων, καθώς υπήρξε κοινή παραδοχή και

ομολογία των συνεντευξιαζόμενων η επιδίωξη επιχειρηματικής τους

δραστηριοποίησης με διαφορετική ενδεχομένως, κατά περίπτωση,

προσέγγιση. Εν ολίγοις, καλύπτοντας ένα κενό στο χώρο των ήδη

υπαρχουσών εφημερίδων, η επιλογή εκδόσεως free press αποδίδεται κατά

κύριο λόγο σε επιχειρηματικά κίνητρα είτε γιατί «Είναι η μικρότερη και

ασφαλέστερη επένδυση, ενώ έχει ήδη ξεκινήσει η κρίση των εφημερίδων

του περιπτέρου» (City Press), είτε γιατί συμπληρώνει μια επιχειρηματική

παρουσία στο χώρο των media, όπως συμβαίνει με τη Metropolis, η οποία

«προέρχεται από τα σπλάχνα των συμφερόντων του συγκροτήματος της

- 15 -

Καθημερινής» (Metropolis). Όσο για την Metro ακολουθεί πιστά ένα

πετυχημένο επενδυτικό μοντέλο του εξωτερικού με τη «μέθοδο franchise»

(Γ. Λιάρος, εκδότης Metro).

Στο πλαίσιο της θεματολογίας το σκηνικό αλλάζει και το τοπίο

διαγράφεται πολυποίκιλο. Αναμφίβολα όλα τους περιέχουν πληροφορίες

για τα τεκταινόμενα της επικαιρότητας σε όλους τους τομείς με

συνοπτικό και ουσιαστικό τρόπο αλλά δεν ακολουθούν κοινό

προσανατολισμό, υπό την έννοια ότι οι επιδιωκόμενοι στόχοι δε

συμπίπτουν. ‘Έτσι, η City Press, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα θεμάτων

«με ίση κατανομή πολιτιστικού και αθλητικού ρεπορτάζ» (City press),

επικεντρώνει το ενδιαφέρον στα πολιτικά ζητήματα αντλώντας βέβαια εν

γένει ειδήσεις και από την καθημερινότητα. Η Metropolis με τη σειρά της

κατηγορηματικά και με απόλυτη σαφήνεια υπερασπίζεται «την αρχή της

τοπικότητας και τη δημιουργία μιας φυσιογνωμίας που διαφέρει με τις

παραδοσιακές προσεγγίσεις για την πολιτική αντιπαράθεση και όψεων της

πραγματικότητας» .Η Metro αυτοσυστήνεται ως «ειδησεογραφική»

αποσκοπώντας παράλληλα στην απομυθοποίηση της αντίληψης ότι το

δωρεάν ή το φθηνό είναι ευτελές. Έτσι καθόλου παράδοξο αλλά ως

φυσικό επακόλουθο των προαναφερθεισών θεματολογικών διαφορών των

free press θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν οι αναμεταξύ τους

διαφοροποιήσεις όπως αυτές επισημάνθηκαν από τους εκατέρωθεν

ερωτηθέντες, ικανοποιώντας την ανάγκη μας για πλουραλιστική σύνθεση

απόψεων. Για του λόγου το αληθές η City Press θεωρεί ότι ξεχωρίζει για

τη «συνοπτικότητά της» και την «προβολή των ουσιωδών χωρίς το

κόστος της εφημερίδας περιπτέρου» .Η Metropolis καθίσταται

διαφορετική από τις άλλες λόγω της έννοιας της «ιδεολογίας»,

εμμένοντας πιστή στην προάσπιση του «τοπικού φύλλου» (locality),

εισάγοντας επιπλέον το ενδιαφέρον στοιχείο της «διαφορετικής

πολιτικότητας, ενώ φαίνεται apolitical». Και από την πλευρά της η Metro,

λαμβάνει το χρίσμα της διαφορετικότητας επειδή είναι «καθαρά

ειδησεογραφική» με ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν ταυτίζεται με καμία

πολιτική εξουσία» (Λιάρος). Και αφού μεταξύ τους ξεχωρίζουν το επόμενο

ζητούμενο αφορά στην διαλογή εκείνων των στηλών που σε κάθε free

press υπερισχύει έναντι των υπολοίπων με κριτήριο φυσικά αυτό της

αναγνωσιμότητας. Στη City Press η πίτα μοιράζεται, αφού «η στήλη του

εκδότη, η πολιτική, οι συνεντεύξεις και τα άρθρα με την επωνυμία του

- 16 -

δημοσιογράφου όπως το intra tv» (Μ.Σπυροπούλου), κρατούν τα σκήπτρα

της νίκης. Στη Metropolis νικήτρια στέφεται η εγγύτητα διότι

«αναγνωσιμότητα έχει οτιδήποτε είναι δίπλα στον άλλο, οτιδήποτε

συμβαίνει στην πόλη» , ενώ στη Metro δε διακρίνουμε ποιος κατέχει τη

μερίδα του λέοντος αφού «όλες οι στήλες έχουν περίπου ίδια

αναγνωσιμότητα με το αβαντάζ σε όλες τις περιπτώσεις να είναι η στήλη

σύντομη για να διαβάζεται γρήγορα. Και σ’ αυτό το σημείο, γεννιέται η

απορία για τη μέτρηση της αναγνωσιμότητάς τους5. Η απάντηση κοινή :

Η επίσημη έρευνα διεξάγεται με τη συνδρομή της Focus Bari6. Και ενώ

εξερευνήσαμε εκ των έσω τα free press θα ήταν παράλειψη να μη

συμπεριλάβουμε τους «εμψυχωτές της παραγωγής». Είναι πράγματι άξιον

απορίας τι ποσό προσωπικού απασχολούνται και πόσοι εξ’ αυτών φέρουν

τη δημοσιογραφική ταυτότητα. Στη City Press και τη Metro η απάντηση

είναι ξεκάθαρη : περί τα 50 άτομα εκ των οποίων 15 είναι δημοσιογράφοι

στη μία, και 32 άτομα μόνιμο προσωπικό και συνολικά 50 με τους

εξωτερικούς συνεργάτες συμπεριλαμβανομένων 16 δημοσιογράφων στην

άλλη. Στη Metropolis ο αριθμός των εργαζομένων ανέρχεται γύρω στους

30, αλλά δημοσιογράφοι «είναι όλοι όσοι συμμετέχουν στην παραγωγή και

εφαρμογή της εφημερίδας. Όλοι όσοι συμμετέχουν με κάποιο τρόπο πλην

εκείνων που ασχολούνται με το καθαρά εμπορικό κομμάτι». Τα σημεία

διάθεσης των εντύπων εντοπίζονται κατεξοχήν σε σταντ που

εκχωρούνται από το Δήμο με την καταβολή αντιτίμου («νοίκι» -

Metropolis) ή με τη μέθοδο της ανταποδοτικής συνεργασίας, «δηλαδή

αυτοί διανέμουν την εφημερίδα στο χώρο τους και εμείς αφιερώνουμε

διαφημιστικό χώρο στην εταιρεία τους ή καλύπτουμε δημοσιογραφικά

κάποιες εκδηλώσεις που διοργανώνουν» (Metro). Τα σταντ αυτά

τοποθετούνται εν γένει πλησίον των σταθμών των μέσων μαζικής

κυκλοφορίας (μετρό, ηλεκτρικό, τραμ, προαστιακό). Άλλα επίσης έντυπα

διατίθενται και σε συγκεκριμένα για την κάθε εφημερίδα καφέ ή 5 Η Metropolis δε διεξάγει κάποια ποιοτική έρευνα6 Focus Bari : Η εταιρία Focus Bari είναι μια εταιρία έρευνας που ιδρύθηκε το 1988 από επαγγελματίες του είδους και αφορά τη πανελλαδική μέτρησης ΜΜΕ.Η εταιρία λανσάρισε τη μέθοδος Bari .Το 2005 κέρδισε στον διαγωνισμό της ΑΕΜΑΡ για τη μέτρηση της ακροαματικότητας του ραδιοφώνου στο νομό αττικής. H Focus Bari είναι μέλος της ESOMAR, και λειτουργεί με αυστηρή τήρηση των διεθνών κανόνων δεοντολογίας και επαγγελματικής πρακτικής του ΙCC.  Από το 1997 είναι εγγεγραμμένη στο Μητρώο Επιχειρήσεων Ερευνών Ραδιοτηλεοπτικής Αγοράς με απόφαση του Υπουργείου Τύπου (25695/Ε 19/12/97), όπως προβλέπεται από τον νόμο 2328/95.  Είναι ιδρυτικό μέλος του ΣΕΔΕΑ, και αποτελεί έναν από τους ιδρυτικούς φορείς δημιουργίας και εφαρμογής του ΠΕΣΣ (Ποιοτικός Έλεγχος Συλλογής Στοιχείων) στην Ελλάδα. Οι έρευνες της αφορούν όλα τα είδη των ΜΜΕ.

- 17 -

ταχυφαγεία και ενίοτε σε βιβλιοπωλεία. Μάλιστα ο ακριβής αριθμός

σημείων διάθεσης της City Press αγγίζει τα 2000 τη στιγμή που τα

υπόλοιπα κυμαίνονται γύρω στα 500. Επιπλέον, ορισμένα εξ’ αυτών των

εντύπων κυκλοφορούν και εκτός πρωτεύουσας με εξαίρεση τη Metropolis

που αναγορεύεται σε αμιγώς τοπικό φύλλο. Συγκεκριμένα, η City Press

«ταξιδεύει» στη Θεσσαλονίκη, ενώ η Metro ακολουθεί μια πιο επεκτατική

πολιτική κάνοντας αισθητή την παρουσία της και σε άλλες μεγάλες

πόλεις (Λάρισα, Πάτρα, Βόλο). Όλες εξ’ αυτών διαθέτουν ιστοσελίδα

συμβαδίζοντας βεβαίως με τις επιταγές μιας αυξανόμενα τεχνοκρατικής

κοινωνίας με τα επίπεδα επισκεψιμότητας να κυμαίνονται σε υψηλά

ποσοστά, παραδείγματος χάριν : τους 2500- 3000 επισκέπτες και 1250

μέλη στη City Press. Η ειλικρίνεια των ερωτηθέντων μας απέφερε

πληροφοριακά οφέλη αναφορικά και με τα ποσοστά της διαφήμισης που

διατίθενται επί της συνολικής ύλης τους, ώστε να καλύπτει τα 2/5 της

City Press, να ξεπερνά το 35-40% της ύλης της Metro, που την

αναγνωρίζει και ως «το μοναδικό έσοδο για μια δωρεάν εφημερίδα και

μοναδικό τρόπο για την επιβίωσή τους», ενώ να «παίζεται αναλόγως» για

τη Metropolis, που τη χαρακτηρίζει ως «μοναδικό πόρο αυτής της

ιστορίας, πλην της αυτοχρηματοδότησής της». Επιμένοντας λίγο

παραπάνω στα οικονομικά ζητήματα των επιχειρήσεων και έχοντας

σύμμαχο τη συναίνεση και την προθυμία τους για παροχή πληροφοριών,

ανακαλύψαμε ότι η City Press χαρακτηρίζεται ως «οριακά μη επικερδής»

δραστηριότητα, η Metropolis επιδιώκει «τα κόστη και τα έσοδα να

βρίσκονται σε ισορροπία για να δικαιολογούν την έννοια της πραγματικής

ανεξαρτησίας του εντύπου και είναι μια εφημερίδα ανταγωνιστικού

κόστους», ενώ τέλος η Metro προσκομίζει κέρδη αλλά όχι τεράστια με

ανοδική όμως τάση «από το 2004 και έπειτα (250.000 €) ».

Γεγονός πάντως είναι πως όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, διατηρούν μια

μετριοπαθή στάση ως προς την ικανοποίηση των προσδοκιών τους από το

τελικό προϊόν, είτε λόγω της αδηφάγου δύναμης του ανικανοποίητου, είτε

λόγω υψηλών φιλοδοξιών δεν εκδηλώνουν φανερά σημάδια ευχαρίστησης.

Προφανώς για όλους εχθρός του καλού είναι το καλύτερο διότι και στη

City Press «καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες» , στη Metropolis

«προσπαθούν διαρκώς αφού τα πράγματα στην αγορά αλλάζουν και

καθημερινά μαθαίνουν ποιο είναι το αναγνωστικό τους κοινό» και στη

Metro «σκέφτονται συνέχεια αυτά που μπορούν να βελτιώσουν».

- 18 -

Αντίθετα, αμφιλεγόμενα αναδεικνύονται τα δεδομένα για το αν τα free

press έχουν επηρεάσει την κυκλοφορία των επί πληρωμή εντύπων. Αφενός

η Μ.Σπυροπούλου από τη City press διαβεβαιώνει πως «ναι, τις έχουν

επηρεάσει στο να γίνουν καλύτερες», αφετέρου ο Γ.Λιάρος φροντίζει να

μας υπενθυμίσει ότι «δεν απευθύνονται στο ίδιο κοινό, δηλαδή αυτός που

για χρόνια αγόραζε εφημερίδα επί πληρωμή, δε θα την αντικαταστήσει με

μια free press και σε καμία περίπτωση η free press δεν κλείνει την επί

πληρωμή». Η Metropolis από την πλευρά της προτάσσει μια συμβιβαστική

θέση θεωρώντας ότι «συνυπάρχουν και θα περάσουμε πολλά χρόνια

αρμονικής ή μη αρμονικής συνύπαρξης». Σφαιρικά όμως, όλοι θεωρούν

πως ο χώρος αντέχει παραπάνω free press. «Όσα αξίζουν να διαβαστούν

και κομίζουν κάτι καινούριο», αναφέρει η City Press. «Άπειρα. Εξαρτάται

από το πόσο θα μπορέσουν οι φορείς τους να στηρίξουν το εγχείρημά

τους στην αγορά», δηλώνει η Metropolis. «Η αγορά αποφασίζει πόσα free

press αντέχει», τονίζει η Metro. Εν κατακλείδι, το μέλλον των εφημερίδων

δεδομένης της έλευσης των δωρεάν εντύπων και των new media

(διαδίκτυο), διαφαίνεται χλωμό, ίσως δυσοίωνο, με την εκπρόσωπο της

City press κατηγορηματικά ή απλώς διορατικά να διατείνεται ότι «το

μέλλον ανήκει μόνο στα free press». Άποψη που με διαλλακτικότητα

συμμερίζεται και η Metro, καθώς ο Γ. Λιάρος πιστεύει ότι «τα free press

θα έχουν δεσπόζουσα θέση στο τοπίο των Μέσων στο μέλλον όπου το

στοίχημα είναι η επιτυχής συνεργασία με τα new media». Η Metropolis

προσφέρει μια πιο ζυγισμένη πρόβλεψη με ενδείξεις αβεβαιότητας καθώς

«το μέλλον των εφημερίδων δε μπορεί κανείς να το καθορίσει. Θα

περάσουμε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα στο οποίο θα έχουμε μια πολύ

μεικτή κατάσταση, όπου το καθένα από τα μέσα οποιασδήποτε μορφής θα

βρει το χώρο του, το κοινό του. Ζούμε μια ιστορία πλουραλιστικής

αγοράς».

Εβδομαδιαία free press

Η Athens Voice, η Lifo και το FAQ  είναι τα τρία μεγαλύτερα εβδομαδιαία

free press. Στο πλαίσιο της ερευνητικής διαδικασίας πραγματοποιήθηκαν

τρεις συνεντεύξεις με ανθρώπους που είτε εκδίδουν, είτε δουλεύουν στην

παραγωγή κάποιου από αυτά τα τρία μέσα. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ο

εκδότης της Athens Voice, Φώτης Γεωργελές, η αρχισυντάκτρια του FAQ,

Κιάρα Σουγκανίδου και η υπεύθυνη διαφήμισης της Lifo, Άλκηστη

- 19 -

Μαλάμη. Από τις συνεντεύξεις αυτές συλλέξαμε στοιχειά σχετικά με τον

τρόπο λειτουργίας και την παρουσία, εν γένει, των εντύπων αυτών.

«Ξεκινάμε από την αρχή» από τους λόγους, δηλαδή, και τα κίνητρα που

συνέβαλαν στην δημιουργία της Athens Voice, της Lifo και του FAQ. Είναι

γεγονός ότι οι απαντήσεις που λάβαμε δεν ταυτίζονται απολύτως. Για την

Athens Voice και το FAQ αποτέλεσε μια καλή επιχειρηματική κίνηση, αφού

το free press είναι «ένα καλό μέσο με προοπτικές τουλάχιστον δεκαετίας

στην Ελλάδα» (Σουγκανίδου), αλλά και γιατί η δημιουργία ενός

καινοτόμου εντύπου «μεταξύ εφημερίδας και περιοδικού, με ύλη

μεγαλύτερη από αυτή που έχουν τα free press των συγκοινωνιών»

(Γεωργελές) είχε μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Μια πιο ρομαντική

οπτική των πραγμάτων έχουμε από την Lifo που βλέπει το free press ως

ένα μέσο ευέλικτο και ανεξάρτητο, το οποίο παρέχει την δυνατότητα «να

μοιραστείς με τον κόσμο τις ιδέες και τις απόψεις σου» (Μαλάμη).

Προηγήθηκε μια νύξη για την διαφοροποίηση των free press εβδομαδιαίας

κυκλοφορίας από εκείνα της καθημερινής κυκλοφορίας. Τα κύρια σημεία

της διαφοροποίησης τους είναι η θεματολογία, το περιεχόμενο και η

εμφάνιση. Η εμφάνιση είναι η πιο ευδιάκριτη και καταφανής διαφορά.

Αναλυτικότερα, ανομοιότητες παρατηρούνται στο κασέ (λεπτομερειακό

προσχεδίασμα εντύπου) και στο χαρτί.  Διαφορές εντοπίζονται όμως και

στην θεματολογία και το περιεχόμενο. Πιο συγκεκριμένα, εκτός από την

κάλυψη της πολιτικής επικαιρότητας, των κοινωνικών θεμάτων κλπ,

δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στα πολιτιστικά δρώμενα και σε στήλες που

βασίζονται στην διαδραστικότητα με τους αναγνώστες.

      Ποιο είναι, όμως, το αναγνωστικό κοινό αυτών των εντύπων; Η

Athens Voice τονίζει πως το κοινό της είναι «οι άνθρωποι που  δεν

διαβάζουν εφημερίδες, δηλαδή οι νέοι και οι γυναίκες». Και το κοινό της

Lifo επίσης, αποτελείται κυρίως από νέους ανθρώπους αφού το «core

target group της είναι οι ηλικίες 25-44». Στοιχεία για τα ποιοτικά

χαρακτηριστικά των αναγνωστών του FAQ δεν καταφέραμε να

αποσπάσουμε. Στοιχεία όπως τα προηγούμενα, σχετικά με την

αναγνωσιμότητά τους λαμβάνουν, όπως άλλωστε και τα περισσότερα

έντυπα, από την Focus Bari.

Μιλώντας για αναγνωσιμότητα ας ρίξουμε μια ματιά στις στήλες, των εν

λόγω εντύπων, που παρουσιάζουν την μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα. Από

- 20 -

τις στήλες της Athens Voice εκείνες με την μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα

είναι το editorial και εκείνες που «αφορούν τον κόσμο (…) που είναι στην

πραγματικότητα οι αναγνώστες.», οι στήλες δηλαδή που στηρίζονται

στην διαδραστικότητα με το κοινό. Οι στήλες αυτές είναι το «Σε είδα»,

τα ζώδια και το «Μίλα μου βρώμικα». Για την Lifo οι πιο

«πολυδιαβασμένες» στήλες είναι το editorial του Στάθη

Τσαγκαρουσιάνου, οι στήλες του Πιτσιρίκου και του Νίκου Δήμου, το

«Bedtime stories» της Ειρήνης Χειρδάρη, τα ζώδια αλλά και τα

«Ημερολόγια Κουζίνας» του Μιχάλη Μιχαήλ. Τέλος, στο FAQ ιδιαίτερα

δημοφιλείς είναι οι πολιτικές και οι αθλητικές στήλες, τα ζώδια, τα

κοσμικά, οι στήλες πολιτισμού αλλά και εκείνες που προβάλλουν τις

απόψεις των πολιτών. Νικήτριες όμως στέφονται οι συνεντεύξεις του

Θανάση Λάλα σημειώνοντας «την μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα αλλά και

αναγνωρισιμότητα».

Στη συνέχεια της ερευνητικής διαδικασίας ακολούθησαν ερωτήσεις που

ως σκοπό είχαν την συλλογή στοιχείων για ορισμένα πρακτικά θέματα,

όπως ο αριθμός των ατόμων που αποτελούν το προσωπικό, η διαδικασία

διανομής, οι χώροι διάθεσης των εντύπων κλπ. Με αυτό τον τρόπο θα μας

δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσουμε εκ των έσω τον χώρο των εβδομαδιαίων

free press, στον οποίο δεν έχουν όλοι πρόσβαση.

Όσον αφορά την διαδικασία διανομής οι πληροφορίες που συγκεντρώσαμε

είναι οι εξής: Η Lifo και η FAQ έχουν δικά τους τμήματα τα οποία

πραγματοποιούν την διανομή των αντιτύπων τους σε αντίθεση με την

Athens Voice η οποία μη διαθέτοντας δικό της τμήμα συνεργάζεται με

την εταιρία διανομής της City Press και της Free Sunday. Ο αριθμός των

σημείων διανομής και των τριών εντύπων είναι αρκετά μεγάλος ( Athens

Voice: 550-600, Lifo: 700, FAQ: 600). Τα σημεία αυτά βρίσκονται κατά

κύριο λόγο στην Αθήνα. Σημεία διανομής ωστόσο, υπάρχουν και στην

Θεσσαλονίκη (Athens Voice, Lifo, FAQ), αλλά και σε άλλες πόλεις (Athens

Voice, Lifo). Οι καλοκαιρινοί οδηγοί της Lifo, μάλιστα, διανέμονται και οι

αναγνώστες της μπορούν να τους βρουν στα νησιά των Κυκλάδων, του

Ιονίου και της Κρήτης. Οι εταιρίες και οι φορείς με τους οποίους

συνεργάζονται και τα τρία αυτά μέσα για την διάθεση των εντύπων μέσω

σταντ είναι ο Δήμος Αθηναίων και διάφορες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Στις

επιχειρήσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται καφετέριες, ταχυφαγεία,

βιβλιοπωλεία, κινηματογράφοι κ.α.. Άμεσο οικονομικό όφελος για τους

- 21 -

φορείς αυτούς δεν υπάρχει, ωστόσο όφελος προκύπτει από το γεγονός

ότι τα έντυπα αυτά προσελκύουν κόσμο, ο οποίος τα αναζητά στα σημεία

όπου διατίθενται.  Όσον αφορά τον Δήμο Αθηναίων, η υποχρέωση την

οποία αναλαμβάνουν και τα τρία έντυπα απέναντί του είναι να εκδίδουν

εναλλάξ και ανά περιοδικά διαστήματα το «Αθήνα 970», μία τετρασέλιδη

έκδοση του Δήμου Αθηναίων.

Ο αριθμός των ατόμων που απασχολούνται στην παραγωγή αυτών των

εντύπων ανέρχεται για την Lifo και το FAQ στους 50 από τους οποίους οι

20 περίπου είναι δημοσιογράφοι, ενώ στην Athens Voice εργάζονται 70

άνθρωποι από τους οποίους οι περισσότεροι από τους μισούς είναι

δημοσιογράφοι.

Όπως είναι φυσικό και τα τρία free press που εξετάζουμε, ακολουθώντας

της επιταγές της εποχής μας, διαθέτουν ιστοσελίδες. Στις ιστοσελίδες

αυτές το κοινό μπορεί να βρει τις εκδόσεις σε ηλεκτρονική μορφή. Εκτός

όμως από αυτό παρέχονται και άλλες υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, στην

ιστοσελίδα της Athens Voice μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να βρει κείμενα

τα οποία δεν βρίσκονται δημοσιευμένα στο έντυπο αλλά και ένα χώρο για

τη δημιουργία blog. Και η Lifo διαθέτει χώρο δημιουργίας blog στην

ιστοσελίδα της. Η επισκεψιμότητα των sites των δύο τελευταίων εντύπων

κυμαίνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, ενώ στοιχεία για την επισκεψιμότητα

του site του FAQ δεν μπορέσαμε να συλλέξουμε.

Όπως είναι ευνόητο, από το γεγονός ότι διατίθενται δωρεάν, τα έντυπα

Athens Voice, Lifo και FAQ έχουν ως μοναδική πηγή χρηματοδότησης την

διαφήμιση. Το ποσοστό της διαφήμισης επί της συνολικής ύλης και στα

τρία έντυπα κυμαίνεται μεταξύ 35-40%. Τα έσοδα από την διαφήμιση

όμως, είναι αρκετά; Με άλλα λόγια τα έντυπα είναι κερδοφόρα; Η Lifo και

η Athens Voice, τα καταφέρνουν να κερδίσουν αυτό το στοίχημα. Το FAQ

από την άλλη μεριά είναι ακόμα μία νέα σχετικά προσπάθεια και δεν

μπορεί να είναι από τόσο νωρίς κερδοφόρα, «τα έντυπα εν γένει

κερδοφορούν μετά το τρίτο έτος λειτουργίας τους. Ωστόσο, το FAQ στον

ένα χρόνο που κυκλοφορεί δεν είναι ζημιογόνο». (Σουγκανίδου)

Θετικό είναι το γεγονός ότι το τελικό προϊόν που παράγεται

ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των ίδιων των ανθρώπων που

εργάζονται για αυτό. Η ικανοποίηση αυτή στηρίζεται σε διαφορετικά

ερείσματα για τον καθένα. Κάποια από αυτά τα ερείσματα είναι για

- 22 -

παράδειγμα η μοναδικότητά της Athens Voice αφού «δεν υπάρχουν σε

άλλες χώρες τέτοια free press» (Γεωργελές) και η «αποδοχή της Lifo από

το αναγνωστικό κοινό.» (Μαλάμη). Αλλά, παρ' όλα αυτά, περιθώρια

βελτίωσης υπάρχουν, άλλωστε «η προσπάθεια για το καλύτερο δεν

σταματάει ποτέ.» (Σουγκανίδου).

     Όπως αναφέρεται και στην εισαγωγή η έλευση των free press στη

χώρα μας είναι σχετικά πρόσφατη. Τα free press κατάφεραν να μπουν

δυναμικά στην αγορά των έντυπων μέσων επηρεάζοντας με αυτό τον

τρόπο την κυκλοφορία των επί πληρωμή εντύπων. «Τα free press όσο

περνάει ο καιρός τόσο πιο πολύ θα επηρεάζουν τα έντυπα του περιπτέρου

(…) ειδικά σε αυτή τη φάση που περνάμε με την οικονομική κρίση»

(Μαλάμη). Σημειώνεται όμως, ότι «η πτώση στις πωλήσεις των

εφημερίδων και των περιοδικών δεν οφείλεται μόνο στα free press.»

(Σουγκανίδου), συντελούν και άλλοι λόγοι που οφείλονται στις «επιλογές

των ιδιοκτητών» (Γεωργελές).

Ολοκληρώνοντας την ερευνητική διαδικασία ζητήσαμε από τους

συνεντευξιαζόμενους να κάνουν κάποιες εκτιμήσεις- προβλέψεις για την

εξέλιξη του χώρου των free press. Το πρώτο σημείο στο οποίο

επικεντρωθήκαμε είναι το αν η ελληνική αγορά μπορεί να αντέξει την

ύπαρξη και άλλων free press. Στο σημείο αυτό οι απόψεις διίστανται. Η

μία άποψη είναι πως ο χώρος δεν μπορεί να αντέξει την ύπαρξη και άλλων

free press, όντας ήδη κορεσμένος (Γεωργελές), ενώ η άλλη άποψη είναι

πως αν και έχουμε να κάνουμε με μία κορεσμένη αγορά, χώρος για καλές

δουλειές υπάρχει. Τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να χαρακτηριστεί

μια εκδοτική προσπάθεια ως καλή είναι «η ποιότητα και η εξειδίκευση»

( Σουγκανίδου), «η πραγματική δουλειά στο περιεχόμενο και το να χτίσεις

μια σχέση με τον αναγνώστη.» (Μαλάμη).

Το δεύτερο σημείο στο οποίο εστιάσαμε έχει να κάνει με την επίδραση της

δυναμικής παρουσίας και εξέλιξης των νέων μέσων στον χώρο των free

press. Κάποιος πιθανός και άμεσος κίνδυνος δεν διαφαίνεται. « Τα free

press με το να είναι στη λογική της δωρεάν μετάδοσης της πληροφορίας,

θα είναι πιο ανθεκτικά στο μέλλον από τα άλλα έντυπα.» (Γεωργελές).

Εκτός αυτού «έντυπα σαν την Lifo και την Athens Voice είναι love press

δεν είναι free press. «Όταν ο αναγνώστης σε αποζητά, όταν πολλοί

άνθρωποι συλλέγουν τα τεύχη της Lifo είναι δύσκολο αυτό να

εξαφανιστεί.» (Μαλάμη). Μια πρόβλεψη για το μέλλον είναι πως η

- 23 -

διαφημιστική πίτα θα διαμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε «στα

επόμενα 10 χρόνια θα υπάρξει αυξητική τάση και στις δύο αυτές

κατηγορίες ΜΜΕ» (Σουγκανίδου). Παρά το γεγονός όμως, ότι τα free

press δεν κινδυνεύουν από τα νέα μέσα θα πρέπει να συνδυαστούν με

αυτά. Στο μέλλον «δεν θα επιβιώσουν έντυπα που δεν έχουν μια στενή

σχέση με το διαδίκτυο.» (Γεωργελές).

Η Ελευθεροτυπία Εβδομάδα σύμφωνα με τον Κ. Ξηροκώστα, υπεύθυνο

ύλης αποτελεί μια πρωτοποριακή κίνηση της Ελευθεροτυπίας. Είναι ένα

καινούριο, μη ανταγωνιστικό έντυπο προς τα άλλα free press το οποίο

ξεκίνησε με 120.000 φύλλα. Τα άρθρα είναι καλογραμμένα, έχουν

ευρύτητα και δεν είναι άμεσης επικαιρότητας αλλά παρεπόμενα αυτών.

«Αποφεύγονται οι παρεμβάσεις σε κείμενα και τίτλους, γίνεται

αναδημοσίευση». «Τα θέματα είναι ήδη δημοσιευμένα στα έντυπα της

Χ.Κ.Τεγόπουλος (Ελευθεροτυπία, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Ε,

Βιβλιοθήκη, Γεωτρόπιο, On Off, 9, Gourmet, Επτά)» (Κ.Ξηροκώστας,

υπεύθυνος ύλης). Το προσωπικό το οποίο είναι σε άμεση συνάρτηση με

αυτό της Ελευθεροτυπίας κάνει «προσπάθεια για αντιπροσωπευτικότητα

θεμάτων και για ποικιλία στην ύλη» (Κ.Ξηροκώστας). Η Ελευθεροτυπία

Εβδομάδα διανέμεται σε 150 σημεία μόνο στην Αθήνα. Συνεργάζεται για

τη διάθεσή της μέσω σταντ με δήμους, βιβλιοπωλεία, ΚΕΠ, καφετέριες,

πανεπιστήμια. Η συγκεκριμένη free press δεν διαθέτει αυτόνομη

ιστοσελίδα αλλά έχει link σε αυτήν της Ελευθεροτυπίας διότι τα κείμενα

είναι ήδη δημοσιευμένα.

Η free Sunday είναι μια «πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία – πρωτοπορία»

καθώς «αποτελεί τη μοναδική free press που βγαίνει Κυριακή επειδή όλο

το οικονομικό - κερδοφόρο παιχνίδι παίζεται πλέον τις Κυριακές»

(Γιώργος Κύρτσος, εκδότης). Είναι κατά βάση μια πολιτική εφημερίδα

«δευτερευόντως με κοινωνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο», η οποία

απευθύνεται κυρίως «στη μεσαία εργαζόμενη τάξη» (Γιώργος Κύρτσος,

εκδότης – Γιάννης Παλαιολόγου, Υπεύθυνος ειδικών εκδόσεων). Είναι ένα

ελαφρώς μη κερδοφόρο έντυπο με ποσοστό διαφήμισης 15 έως 30% επί

της συνολικής ύλης. Η αναγνωσιμότητα μετριέται από την εταιρεία Focus

Bari σύμφωνα με την οποία το κοινό διαβάζει περισσότερο τις στήλες του

Γιώργου Κύρτσου που βρίσκονται στο έντυπο. Το έντυπο απασχολεί

περίπου 30 άτομα εκ των οποίων 11 είναι δημοσιογράφοι. Κυκλοφορεί

στην Αθήνα αλλά και σε παραπάνω από 10 πόλεις εκτός Αθηνών. Υπάρχει

- 24 -

«ιδιόκτητο σύστημα διανομής και μεταφοράς προς τα σταντ» το οποίο

είναι πρωτοποριακό διότι «είναι η μόνη εφημερίδα που δεν εξαρτάται από

τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς» (Γιώργος Κύρτσος - Γιάννης Παλαιολόγου).

Το έντυπο έχει δική του ιστοσελίδα με 2500 έως 3000 επισκέπτες και

1250 εγγεγραμμένα μέλη. Η free Sunday θεωρεί πως η κυκλοφορία των

free press και το internet έχουν μειώσει την κυκλοφορία των επί πληρωμή

εφημερίδων. Αν και υπάρχουν ήδη πολλά free press στην Ελλάδα, η free

Sunday θεωρεί πως το μέλλον του τύπου είναι τα free press.

7Τα έντυπα free press διακρίνονται σε αυτά που εκδίδονται καθημερινά

και στα εβδομαδιαία. Όλα τα free press που εξετάζονται στην έρευνα

αυτή, κυκλοφορούν στην Αθήνα. Τα τρία τέταρτα των εντύπων αυτών

κυκλοφορούν και στη Θεσσαλονίκη, ενώ περίπου  τα δύο τρίτα

κυκλοφορούν  και σε άλλες μεγάλες πόλεις  ή και σε τουριστικές

περιοχές. Απευθύνονται σε αστικό πληθυσμό και κατά κύριο λόγο σε

νέους. Τα σημεία διανομής των free press φτάνουν τα 600 κατά μέσο

όρο[2] ενώ οι εκδότες τους για τη διανομή συνεργάζονται με το Δήμο

Αθηναίων (για τοποθέτηση stands) και

7 Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την Ελευθεροτυπία Εβδομάδα και τη Free Sunday.Πρόκειται για δύο

εβδομαδιαία free press με διακριτό χαρακτήρα που δεν μας επιτρέπει να τα εντάξουμε σε μία από τις

δύο ομαδοποιήσεις που χρησιμοποιήσαμε.

με ιδιωτικούς φορείς (καφέ, βιβλιοπωλεία). Στα free press απασχολούνται,

σύμφωνα πάντα με τους εκδότες τους, κατά μέσο όρο 50 άτομα, εκ των

οποίων το 1/3 περίπου είναι δημοσιογράφοι.

Βασιζόμενοι στην ανάλυση περιεχομένου των απαντήσεων των εκδοτών

των free press εφημερίδων, καταλήγουμε συνοπτικά στα παρακάτω

συμπεράσματα: 

1.α) Τα κίνητρα έκδοσης υπήρξαν κατά κύριο λόγο επιχειρηματικά.  Αξίζει

να υπογραμμιστεί η αναφορά ενός εκ των εκδοτών στη δυνατότητα

πραγματικής επικοινωνίας με το κοινό και στην ανεξαρτησία από

εκδοτικούς ομίλους.

  β) Στην πλειονότητα τους οι εκδόσεις free press εφημερίδων είναι

κερδοφόρες (μόνο η City Press και η Free Sunday δηλώνουν οριακά μη

- 25 -

επικερδείς εφημερίδες) ενώ η μόνη πηγή εσόδων τους, η διαφήμιση,

καλύπτει κατά μέσο όρο το 35 με 40% της συνολικής τους ύλης.

  γ) Το τελικό προϊόν φαίνεται ότι ικανοποιεί και ανταποκρίνεται στις

προσδοκίες των εκδοτών των εβδομαδιαίων free press, ενώ οι εκδότες

των καθημερινών free press  κινούνται στη λογική της διαρκούς

προσπάθειας βελτίωσης. 

2.α)Η θεματολογία των εβδομαδιαίων free press κινείται μεταξύ της

κλασικής ύλης μιας εφημερίδας (πολιτική επικαιρότητα, κοινωνικά

θέματα) και μιας πιο σύγχρονης παρουσίας,  με στήλες βασιζόμενες στη

διάδραση με τους αναγνώστες. Στα free press καθημερινής κυκλοφορίας,

η θεματολογία κινείται  στο πλαίσιο της παρουσίασης  των

τεκταινόμενων της επικαιρότητας σε όλους τους τομείς, κατά τρόπο

συνοπτικό και ουσιαστικό.

  β)Τα στοιχεία της διαφοροποιημένης ταυτότητας των καθημερινών free

press, έτσι όπως ορίζονται από τους εκδότες τους, είναι η συνοπτικότητα

- παρουσίαση ουσιωδών, η τοπικότητα του φύλλου και η διαφορετική

αντίληψη περί πολιτικής τοποθέτησης, η ανεξαρτησία του εντύπου και ο

καθαρός ειδησεογραφικός χαρακτήρας. Στις εβδομαδιαίες εφημερίδες

free press τα στοιχεία διαφοροποιημένης ταυτότητας είναι η ξεχωριστή

εμφάνιση (κασέ - γραφιστικός σχεδιασμός-, χαρτί και εμφάνιση

περιοδικού), οι γνωστές υπογραφές, το περιεχόμενο και η θεματολογία.

  γ)Οι στήλες με τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα είναι οι στήλες των

εκδοτών, οι στήλες πολιτικών αναλύσεων, οι συνεντεύξεις, οι

διαδραστικές στήλες και τα ζώδια.

Η ''Ελευθεροτυπία Εβδομάδα'', είναι μία εβδομαδιαία συλλογή ήδη

δημοσιευμένων άρθρων των εκδόσεων της Χ.Κ.Τεγόπουλος που δεν

αφορούν την άμεση επικαιρότητα αλλά είναι παρεπόμενα αυτής. Σύμφωνα

με τους εκδότες της δεν αποτελεί ανταγωνιστικό έντυπο προς τα άλλα

free press.

Η Free Sunday είναι η μόνη free press εφημερίδα που βγαίνει κάθε

Κυριακή και συνιστά κατά τον εκδότη της πανευρωπαϊκή πρωτοπορία.

Είναι κατά βάση πολιτική εφημερίδα και απευθύνεται στην μεσαία -

εργαζόμενη τάξη.

- 26 -

 [2] Σημαντικά διαφοροποιούνται η City Press και η Free Sunday με 2500

σημεία διανομής

  δ)Όλες οι free press εφημερίδες διαθέτουν ιστοσελίδες και το 1/3

περίπου από αυτές δηλώνουν ότι έχουν υψηλά ποσοστά επισκεψιμότητας. 

3.α)Η κυκλοφορία των free press, σύμφωνα με την άποψη της

πλειονότητας των εκδοτών τους, έχει επηρεάσει την κυκλοφορία των επί

πληρωμή εφημερίδων.

   β)Οι εκδότες συνδέουν την αντοχή του χώρου σε free press με την

ποιότητα των φύλλων, την καινοτομία και τα διαφημιστικά έσοδα. Μόνο

ένας εκδότης θεωρεί ότι ο χώρος έχει κορεστεί.

  γ)Τα free press πιστεύουν ότι θα συνυπάρξουν στο μέλλον με τον

ηλεκτρονικό τύπο και δεν διαβλέπουν κάποιο πιθανό κίνδυνο.

- 27 -

4. Συμπεράσματα

Τα έντυπα free press έχουν κατακτήσει μέσα σε λίγα χρόνια μια δυναμική

παρουσία στην καθημερινότητα μας και αυτό αποτέλεσε την αφορμή για

να πραγματοποιηθεί η έρευνα μας που αφορά τη σχέση free press και

κοινού και τη θέση τους στη σημερινή πραγματικότητα. Η έρευνα

πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα 26.04.2009- 19.05.2009 από

φοιτητές του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστημίου

Αθηνών. Πρόκειται για μία διμερή έρευνα που αποτελείται από α) έρευνα

κοινού με συμπλήρωση ερωτηματολογίων και β) συνεντεύξεις με

εκπροσώπους των οκτώ μεγαλύτερων free press: Athens Voice, City

Press, Ελευθεροτυπία Εβδομάδα, FAQ, Free Sunday, Lifo, Metro

και Metropolis.

Συμπληρώθηκαν 1185 ερωτηματολόγια με τυχαία επιλογή του δείγματος

σε χώρους διανομής των εντύπων. Η έρευνα έδειξε ότι τα πιο

αναγνωρίσιμα έντυπα είναι με σειρά City Press(82%), Athens Voice(79%),

Metro(77%), Lifo(62%), Metropolis(59%), FAQ(52%), Free Sunday(47%) και

Ελευθεροτυπία Εβδομάδα(29%). Τα αποτελέσματα είναι διαφορετικά ως

προς την αναγνωσιμότητα των εντύπων: Athens Voice(57%), City

Press(42%), Lifo(42%), Metro(36%), FAQ(24%), Metropolis(19%), Free

Sunday(14%) και Ελευθεροτυπία Εβδομάδα(10%).

- 28 -

Εικόνα 1: Κατάταξη των free press ανάλογα την αναγνωρισιμότητα.

Εικόνα 2: Κατάταξη των free press ανάλογα την αναγνωσιμότητα.

Η πλειοψηφία του κοινού δεν φαίνεται να έχει σταθερές συνήθειες ως

προς την προμήθεια και την ανάγνωση των free press και μόνο ένα

ποσοστό 13% αναζητά κάποιο έντυπο αν δεν το βρει. Όπως φαίνεται

στην έρευνα, μόνο ένας στους τρεις ερωτηθέντες γνωρίζει το όνομα

κάποιου συντάκτη σε free press και το 23% των ερωτηθέντων διαβάζει

σταθερά κάποιες στήλες.

- 29 -

Η επικοινωνία με τα free press κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, ωστόσο

υπάρχουν διακυμάνσεις ανάλογα με το έντυπο. Η επιρροή των εντύπων

όσον αφορά τις προτάσεις για διασκέδαση είναι μέτρια. Η πλειοψηφία των

ερωτηθέντων χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για την ενημέρωση τους. Παρόλο

που η πλειοψηφία του κοινού πιστεύει ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές

μεταξύ free press και επί πληρωμή εντύπων, βαθμολόγησε τα βασικά

χαρακτηριστικά τους χαμηλά και σχεδόν ταυτόσημα. Το 73% δε θα

αγόραζε τα free press αν υπήρχε αντίτιμο και το 27% δηλώνει ότι θα

αγόραζε με σειρά προτίμησης τα Athens Voice, Lifo, Metro, City Press και

FAQ με αντίτιμο περίπου 1€.

Οι εκπρόσωποι των free press πιστεύουν ότι η επιτυχία τους οφείλεται

στην διαφοροποίηση τους από τα επί πληρωμή έντυπα. Η διαφορετική

ταυτότητα των καθημερινών free press έγκειται στη συνοπτικότητα,

στην τοπικότητα, στην διαφορετική αντίληψη περί πολιτικής, στην

ανεξαρτησία και στον ειδησεογραφικό χαρακτήρα τους, ενώ τα

εβδομαδιαία free press ξεχωρίζουν για την εμφάνιση, τις υπογραφές, το

περιεχόμενο και τη θεματολογία τους.

Όπως φαίνεται στην έρευνα και στις συνεντεύξεις τη μεγαλύτερη

αναγνωσιμότητα έχουν οι στήλες πολιτικών αναλύσεων, οι συνεντεύξεις,

τα ζώδια και αυτές που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση με το κοινό. Σε

ερώτηση για το αν υπάρχει κάποια στήλη που διαβάζουν σταθερά, μόνο

ένα ποσοστό της τάξεως του 23% απάντησε θετικά, με τις στήλες ‘Σε

είδα’, ‘Μίλα Μου Βρώμικα’, ‘Αθλητικά’, ‘Pitsirikos’ και τα ζώδια να

ξεχωρίζουν.

Ένας επιπλέον τρόπος αλληλεπίδρασης είναι μέσω των ιστοσελίδων των

free press που σύμφωνα με τους εκπροσώπους τους έχουν πολλούς

επισκέπτες καθημερινά. Οι εκπρόσωποι των free press πιστεύουν ότι η

αντοχή του χώρου εξαρτάται από την ποιότητα των φύλλων, την

καινοτομία και τα διαφημιστικά έσοδα.

Ακόμα πιστεύουν ότι η κυκλοφορία των free press έχει επηρεάσει την

κυκλοφορία των επί πληρωμή εντύπων. Οι εκδότες και οι εκπρόσωποι των

free press δηλώνουν ότι τα έντυπα τους είναι κερδοφόρα με τη διαφήμιση

να καλύπτει το 35-40% της ύλης και ανταποκρίνονται στους αρχικούς

στόχους που είχαν θέσει αλλά επιδέχονται βελτίωση. Κατά τη γνώμη τους

τα free press θα συνυπάρξουν στο μέλλον με τον ηλεκτρονικό τύπο.

- 30 -

Κλείνοντας θα θέλαμε να τονίσουμε την ανάγκη περαιτέρω έρευνας του

θέματος. Πιο συγκεκριμένα, θα θεωρούσαμε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μια

συγκριτική έρευνα ανάμεσα στα ελληνικά free press και στα αντίστοιχα

φύλλα άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

- 31 -

Παράρτημα Α

Πρότυπα Ερωτηματολογίων

1. Ερωτηματολόγιο κοινού

*Κυκλώστε την απάντηση που σας αντιπροσωπεύει:

ΦΥΛΟ: Α Θ

ΗΛΙΚΙΑ: ……………….

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: α. πρωτοβάθμια εκπαίδευση

β. δευτεροβάθμια εκπαίδευση

γ. τριτοβάθμια εκπαίδευση

δ. μεταπτυχιακό

ε. διδακτορικό

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: α. δημόσιος υπάλληλος

β. ιδιωτικός υπάλληλος

γ. ελεύθερος επαγγελματίας

δ. συνταξιούχος

ε. άνεργος

στ. οικιακά

ζ. φοιτητής

η. μαθητής

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ: α. < 20.000,00 €

β. 20.000,00 € – 40.000,00 €

γ. 40.000,00 € – 60.000,00 €

δ. > 60.000,00 €

1. Ποια free press (δωρεάν έντυπα) γνωρίζετε;

- 32 -

α. Athens Voice β. City Press γ. Metropolisδ. FAQ ε. Free Sundayστ. LIFOζ. Metroη. Ελευθεροτυπία Εβδομάδαθ. άλλο …………………………….

2. Ποια free press διαβάζετε; α. Athens Voice β. City Press γ. Metropolisδ. FAQ ε. Free Sundayστ. LIFOζ. Metroη. Ελευθεροτυπία Εβδομάδαθ. άλλο …………………………….

3. Πόσο συχνά διαβάζετε έντυπο free press;

α. Κάθε μέρα

β. Μια φορά τη βδομάδα

γ. Πάνω από μία φορά τη βδομάδα

δ. Μια φορά το μήνα

ε. Όποτε πέσει στα χέρια μου

στ. Ποτέ

4. Πότε διαβάζετε το free press;

α. το πρωί

β. το μεσημέρι

γ. το απόγευμα

δ. το βράδυ

ε. δεν έχω σταθερή ώρα

5. Από ποιο σημείο προμηθεύεστε έντυπο free press;

- 33 -

α. σταντ κοντά σε σταθμούς μέσων μεταφοράς

β. σταντ σε υπαίθριους χώρους

γ. σταντ σε ταχυφαγεία

δ. σταντ σε βιβλιοπωλεία

ε. σταντ σε καφετέριες

στ. άλλο ………………………

6. Αναζητάτε το free press αν δεν το βρείτε στο συνηθισμένο μέρος που το προμηθεύεστε;

α. ναι

β. όχι

Γ. καμιά φορά

7. Υπάρχει κάποια στήλη που διαβάζετε σταθερά;

α. ναι

β. όχι Αν ναι, ποια; ………………………………………………………………………….

8. Σε πόση ώρα διαβάζετε ένα free press;

α. απλώς το ξεφυλλίζω

β. λιγότερο από 20 λεπτά

γ. περισσότερο από 20 λεπτά

9. Τι κάνετε το free press μετά;

α. το πετάω

β. το ανακυκλώνω

γ. το αφήνω στο κάθισμα του μέσου μεταφοράς

δ. το παίρνω στο σπίτι

ε. το κρατάω/το αρχειοθετώ

10. Πόσο σας επηρεάζουν οι προτάσεις για τον ελεύθερο χρόνο που διαβάζετε σε free press (πχ. ταινίες, κέντρα διασκέδασης, φαγητό, ταξίδια) ;

α. πάρα πολύ

- 34 -

β. πολύ

γ. αρκετά

δ. λίγο

ε. καθόλου

στ. δεν ξέρω/δεν απαντώ11. Επικοινωνείτε με έντυπο free press (πχ. μέσω e-mail,

γραμμάτων, sms) ;

α. ναι

β. όχι

12. Χρησιμοποιείτε μόνο έντυπα free press για την ενημέρωσή σας;

α. ναι

β. όχι Αν όχι, ποια άλλα μέσα επιλέγετε για να ενημερωθείτε;

α. εφημερίδεςβ. περιοδικάγ. ραδιόφωνοδ. τηλεόρασηε. διαδίκτυοστ. άλλο ……………………………………..

13. Πόσο συχνά διαβάζετε τις επί πληρωμή εφημερίδες;

α. Κάθε μέρα

β. Μια φορά τη βδομάδα

γ. Πάνω από μία φορά τη βδομάδα

δ. Μια φορά το μήνα

ε. Όποτε πέσει στα χέρια μου

στ. Ποτέ

14. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι τα free press επηρεάζουν αρνητικά την κυκλοφορία των εφημερίδων;

α. πάρα πολύ

β. πολύ

γ. αρκετά

- 35 -

δ. λίγο

ε. καθόλου

στ. δεν ξέρω/δεν απαντώ

15. Αναφέρετε ένα ή περισσότερους συντάκτες σε free press που γνωρίζετε:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

16. Εμπιστεύεστε τα free press για την πολιτική σας ενημέρωση;

α. ναι

β. όχι

γ. δεν ξέρω/δεν απαντώ

17. Πιστεύετε ότι διαφέρουν τα free press από τις επί πληρωμή εφημερίδες;α. ναιβ. όχι

Αν ναι, συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα από το 1 έως το 10, με άριστα το 10.

- 36 -

Free Press Επί πληρωμή εφημερίδες

Εμφάνιση

Θεματολογία

Παρουσίαση θεμάτων

Γραφή

Εγκυρότητα

Ανεξαρτησία

18. Αν έμπαινε αντίτιμο στα free press θα τα αγοράζατε;

α. ναι

β. όχι Αν ναι, ποιο-ποια θα αγοράζατε και σε ποια τιμή;

………………………………………..………………………………………..………………………………………..

Σας ευχαριστούμε πολύ

2. Ερωτηματολόγιο εκδοτών ( Athens Voice , City Press , Ελευθεροτυπία Εβδομάδα, FAQ , Free Sunday , Lifo , Metro και Metropolis .)

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΗΛΙΚΙΑ:

- 37 -

1. Πώς αποφασίσατε να εκδώσετε ένα free press;

2. Πώς θα παρουσιάζατε το έντυπό σας, ως προς τη θεματολογία και το κοινό;

3. Σε ποια σημεία διαφοροποιείστε από αντίστοιχα έντυπα;

4. Ποιες στήλες έχουν τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα;

5. Πόσο προσωπικό απασχολείτε;

6. Πόσοι από αυτούς είναι δημοσιογράφοι;

7. Πώς μετράτε την αναγνωσιμότητα του εντύπου σας;

8. Σε πόσα σημεία διανέμεται το έντυπό σας;

9. Με ποιους φορείς/εταιρείες συνεργάζεστε για τη διάθεση του free press σας μέσω σταντ;

10. Υπάρχει όφελος για τους φορείς/εταιρίες που δέχονται να τοποθετήσουν τα σταντ σας στους χώρους τους;

11. Το έντυπό σας κυκλοφορεί και σε άλλες πόλεις εκτός Αθηνών;

12. Έχει ιστοσελίδα;

13. Αν ναι, σε τι επίπεδα κυμαίνεται η επισκεψιμότητα στην ιστοσελίδα του εντύπου σας;

14. Ποιο είναι το ποσοστό της διαφήμισης επί της συνολικής ύλης;

15. Το έντυπό σας είναι κερδοφόρο;

16. Το τελικό προϊόν που παράγεται, ανταποκρίνεται στις προσδοκίες σας;

17. Πιστεύετε ότι η κυκλοφορία των free press έχει επηρεάσει την κυκλοφορία των επί πληρωμή εντύπων;

18. Πόσα free press πιστεύετε ότι αντέχει ο χώρος;

19. Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μέλλον των free press, έτσι όπως διαμορφώνεται ο χώρος των Μέσων και με την παρουσία των νέων τεχνολογιών;

Σας ευχαριστούμε πολύ

- 38 -

3. Ερωτηματολόγιο για τον εκδότης του «Ελευθεροτυπία Εβδομάδα»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:

ΗΛΙΚΙΑ:

1. Πώς αποφασίσατε να μπείτε στον ήδη διαμορφωμένο χώρο των free press;

2. Πόσο διαφοροποιείται το έντυπό σας από τα άλλα free press;

3. Πώς θα παρουσιάζατε εσείς ο ίδιος το έντυπό σας, ως προς τη θεματολογία και το κοινό;

4. Ποιες στήλες έχουν τη μεγαλύτερη αναγνωσιμότητα;

5. Πόσο προσωπικό απασχολείτε;

6. Πόσοι από αυτούς είναι δημοσιογράφοι;

7. Με πόσα φύλλα ξεκινήσατε;

8. Ποιοι είναι οι στόχοι σας σχετικά με την κυκλοφορία της εφημερίδας;

9. Σε πόσα σημεία διανέμεται το έντυπό σας;

10.Με ποιους φορείς/εταιρείες συνεργάζεστε για τη διάθεση του free press σας μέσω σταντ;

11.Υπάρχει όφελος για τους φορείς/εταιρίες που δέχονται να τοποθετήσουν τα σταντ σας στους χώρους τους;

12. Το έντυπό σας κυκλοφορεί και σε άλλες πόλεις εκτός Αθηνών;

13. Έχει ιστοσελίδα;

14. Σε τι επίπεδα κυμαίνεται η επισκεψιμότητα στην ιστοσελίδα του εντύπου σας;

15. Πόσες διαφημίσεις λαμβάνετε ανά φύλλο;

16.Ως επιχείρηση, το έντυπό σας είναι κερδοφόρο;

- 39 -

17.Είστε ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα; Το τελικό προϊόν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες σας;

18.Πιστεύετε ότι η Ελευθεροτυπία Εβδομάδα θα επηρεάσει θετικά ή αρνητικά την κυκλοφορία την Ελευθεροτυπίας;

19.Πώς αντιμετώπισε ο χώρος των εντύπων αυτή σας την κίνηση;

20.Πιστεύετε ότι η κυκλοφορία των free press έχει επηρεάσει την κυκλοφορία των επί πληρωμή εντύπων;

21.Πόσα free press πιστεύετε ότι αντέχει ο χώρος;

22.Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μέλλον των εφημερίδων, δεδομένης της εισόδου των free press και του διαδικτύου στο χώρο της ενημέρωσης;

Σας ευχαριστούμε πολύ

- 40 -

Παράρτημα Β

Αναλυτικός Πίνακας με τα τελικά αποτελέσματα των ερωτηματολογίων του κοινού

1. Ποια free press (δωρεάν έντυπα) γνωρίζετε;

2. Ποια free press διαβάζετε;

- 41 -

3. Πόσο συχνά διαβάζετε έντυπο free press;

4. Πότε διαβάζετε το free press;

- 42 -

5. Από ποιο σημείο προμηθεύεστε έντυπο free press;

6. Αναζητάτε το free press αν δεν το βρείτε στο συνηθισμένο μέρος που το προμηθεύεστε;

- 43 -

7. Υπάρχει κάποια στήλη που διαβάζετε σταθερά;

Από αυτούς που απάντησαν θετικά στην παραπάνω ερώτηση, οι στήλες διαμορφώνονται ως εξής:

- 44 -

8. Σε πόση ώρα διαβάζετε ένα free press;

9. Τι κάνετε το free press μετά;

- 45 -

10. Πόσο σας επηρεάζουν οι προτάσεις για τον ελεύθερο χρόνο που διαβάζετε σε free press (πχ. ταινίες, κέντρα διασκέδασης, φαγητό, ταξίδια) ;

- 46 -

11. Επικοινωνείτε με έντυπο free press (πχ. μέσω e-mail, γραμμάτων, sms) ;

12. Χρησιμοποιείτε μόνο έντυπα free press για την ενημέρωσή σας;

13.

- 47 -

Αν όχι, ποια άλλα μέσα επιλέγετε για να ενημερωθείτε;

14. Πόσο συχνά διαβάζετε τις επί πληρωμή εφημερίδες;

15. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι τα free press επηρεάζουν αρνητικά την κυκλοφορία των εφημερίδων;

- 48 -

16. Αναφέρετε ένα ή περισσότερους συντάκτες σε free press που γνωρίζετε:

17. Εμπιστεύεστε τα free press για την πολιτική σας ενημέρωση;

- 49 -

18. Πιστεύετε ότι διαφέρουν τα free press από τις επί πληρωμή εφημερίδες;

Αν ναι, συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα από το 1 έως το 10, με άριστα το 10.7

7 Ο πίνακας παρατίθεται με τη μέση βαθμολογία σε κάθε κατηγορία.

- 50 -

Free Press Επί πληρωμή εφημερίδες

Εμφάνιση 7 7

Θεματολογία

7 7

Παρουσίαση θεμάτων

7 7

Γραφή 7 7

Εγκυρότητα 6 7

Ανεξαρτησία

6 4

19. Αν έμπαινε αντίτιμο στα free press θα τα αγοράζατε;

Αν ναι, ποιο-ποια θα αγοράζατε?

- 51 -

- 52 -