P a g e | 1

ชอ นายกตตพงษ ปาลกย รหสนกศกษา 521912006 Human rights and Humanitarian Works in International Relations : IR 433 (126433)

ยายไฮ ขนจนทา “สตรเลอดนกสเพอความยตธรรม”

"Human rights are commonly understood as inalienable fundamental rights to which a person is inherently

entitled simply because she or he is a human being."

“สทธมนษยชน” (Human rights) เปนค าสนๆ แตกลบมความหมายทยงใหญเกนกวาทอธบาย หรอเขยน

ใหเปนค าพดได แตค าวา “สทธมนษยชน” ค าน ทกคนสามารถเขาใจความหมายไดไดอยางชดเจน เพราะค าวา

“สทธมนษยชน” เปนค าทตดตามตวออกมาตงแตสงนนเรมมชวต และไมมใคร หรอวาสงใดจะมาพรากสทธ

เหลานนไปจากตวของมนษยชนได เพราะวานนคอ “สทธมนษยชน”

ค าวาสทธมนษยชนทไดกลาวมาขางตน หากวาแตละคนอาจใหความหมายทแตกตางกนไป แตถาหาก

มาพจารณาดค าวา “สทธมนษยชน (Human Rights)” จะประกอบดวย 2 ค าทมาสมาสกน คอ ค าวา “มนษย” และ

ค าวา “สทธ” หากเราใหความหมายทงสองค า คอ “มนษย (Human) เปน สงมชวตในสายพนธโฮโมเซเปยนส

(Homo Sapiens) ผชาย ผหญง และเดก‛ และค าวา สทธ (Rights) คอ สงทเปนของคณโดยชอบธรรม หรอ

เสรภาพทควรจะได” ดงนน ค าวา “สทธมนษยชน อาจใหค านยามสนๆไวคอ สงทเปนของมนษย ไมวาจะเปน

เพศชาย เพศหญง หรอเพศทางเลกทกคนบนโลกใบนโดยชอบธรรม และไมมใครหรอสงใดสามารถพรากสง

เหลานนออกจากตวพวกเขาได”

ปจจบน ในศตวรรษท 21 สทธมนษยชนถอวาเปนประเดนส าคญทงในระดบในประเทศ และเปน

ประเดนใหญหลายๆประเดนในทางระหวางประเทศ ทงนสาเหตหนงทท าใหประเดนเกยวกบสทธมนษยชนชน

มความส าคญเพมมากขนนนกคอ กระแสของโลกาภวฒน (Globalization)1 ทท าใหเกดเครอขายทางสงคม

(Social Network) ซงมนท าใหเกดพนทในการแสดงความคดเหน หรอการตดตอสอสารระหวางกนเพมมากขน 1 สตยะพนธ คชมตร(ออนไลน) ใหความหมาย ค าวาโลกาภวฒนวา ค าวา ‚โลกาภวตน‛ หมายถง การแพรกระจายไปทวโลก (ของขาวสาร) การทประชาคมโลกไมวาจะอย ณ จดใดสามารถรบร สมผส หรอ รบผลกระทบจากสงทเกดขนไดอยางรวดเรว กวางขวาง สบเนองมาจากการพฒนาระบบสารสนเทศ ดงนนยคโลกาภวตนจงเปนยคขอมลขาวสาร (Information Age) ทไรพรมแดน อนเปนยคทมพฒนาการและการเปลยนแปลงอยางมากทางดานเทคโนโลยสอสารและคมนาคม ท าใหประเทศตาง ๆ ไดเขามาใกลชดกนมากขน กระแสโลกทงในรปของทนและขอมล รวมทงคานยมบางประการ เชน สทธมนษยชนและสงแวดลอม ไดขยายตวครอบคลมไปทวโลก

P a g e | 2

รวมทงท าใหขอมลขาวสารเกยวกบประเดนสทธมนษยชนไดแพรหลายมากขนในสงคมโลก จนกลายเปน

กระแสหลกทประชาคมโลก ตองยอมรบ และปฏบตตาม จนไดมการจดท า “ปฎญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน

แหงสหประชาชาต2 (The Universal Declaration of Human Rights)” ขนมา เมอสทธมนษยชนไดถกให

ความส าคญมากขน และเปนทยอมรบกนเปนทแพรหลายไปทวโลก กท าใหมการสนบสนนการเคลอนไหวเพอ

สทธมนษยชนอยางมากมายโดยเฉพาะ กลม NGO3, Civil society4, และอนๆ และรวมไปถงปจเจกบคคล

(Individual) และในการสนบสนนจากหนวยงาน สถาบน องคกรตางๆโดยเฉพาะสอมวลชน สงเหลานท าใหการ

เรยกรอง หรอการเคลอนไหวเพอสทธมนษยชนประสบความส าเรจมากขน และในทางกลบกบ สอมวลชนก

พยายามตแผเรองราวเหลานใหแพรหลายไปยงทกซอกทกมมของสงคม เพอแสดงใหเหนวาประเดนทางสทธ

มนษยชนนนมความส าคญและเปนสงททกคนในสงคมควรทจะรกษาไว และไมใหใคร หรอสงไหนมาพลด

พรากออกจากตวของมนษยได

ในประเทศไทยเปนประเทศหนงทมการปกครองระบอบประชาธปไตย และเปนสมาชกขององคการ

สหประชาชาต (United Nation) ท าใหประเดนเรองสทธมนษยชนทมนษยชทกคนไดมอยแลว ไดถกกระตน

ขนมา และไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากหนวยงาน สถาบน หรอองคกรตางๆ ทงในประเทศและ

ตางประเทศ เชน คณะกรรมมาธการสทธมนษยชน, United Nations Children's Fund หรอ UNICEF เปนตน

และดวยเหตนเองกท าใหเกดบคคลตนแบบของการตอสเพอสทธมนษยชนในประเทศไทยหลายบคคล และ

ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมชนชนทางสงคม ท าใหการเรยกรองสวนใหญเปนการตอส เรยกรองของชนชน

รากหญา กบชนชนน าของสงคมทใชอ านาจตางๆเปนเครองมอในการกดข ขมเหง ประชาชน และแสวงหา

ผลประโยชน จนประชาชนถกรดรอนทางสทธหลายประการ จนหลายครอบครวตองลมลงเพราะการละเมด

สทธมนษยชนเหลาน และเปนสงทเหนไดชดในสงคมไทย

2 กลพล พลวน(2547:2 ค าน าผเขยน) อธบายไววา สหประชาชาตไดประกาศ “ปฎญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน” (The Universal Declaration of Homan Rights) เพอใชเปนมาตราฐานกลางในการสงเสรมและคมครองสทธมนษยชนของประเทศตางๆทวโลก 3 ชชวาลย ทองดเลศ(2543:ออนไลน) องคกรพฒนาเอกชน ( NGOs) คอ องคกรทไมใชภาคราชการ และไมใชภาคธรกจทแสวง หาก าไร กอตงและด าเนนการโดยกลมบคคล ทมความมงมนในอนทจะเขามามสวนรวมในการแกไข ปญหาสงคม โดยเฉพาะปญหาดานคณภาพชวตของกลมบคคลผดอยโอกาสและประชาชนผทกขยาก อนเกดจากผลกระทบของการพฒนา 4 พทธทาสภกข(2550:ออนไลน) ไดใหความหมายไววา ประชาสงคม หรอ civil society หมายถง การรวมตว การจดระบบความสมพนธ การจดการทรพยากร การสรางวถชวตและระบบการแกไขปญหาของสงคม โดยสมาชกของสงคมหนงๆ ในลกษณะทไมขนตออ านาจรฐ และไมไดองอาศยกลไกตลาด หรอการซอขายดวยเงนตรา

P a g e | 3

กรณการเรยกรองสทธมนษยชนในประเทศไทยมหลายกรณทนาสนใจ และกรณตอไปนเปนกรณท

แสดงใหเหนถงการตอสดนรน เพอเรยกรองสทธของตนเอง ทไดถกรดรอน จนครอบครวของตนเองไดเกอบลม

สลายลง นนกคอ กรณการเรยกรองของ นางไฮ ขนจนทา ชาวบานทประกอบอาชพท านา ในหมบานโนนตาล

ต าบลนาตาล อ าเภอนาตาล จงหวดอบลราชธาน จากกรณการเวณคนทดนอยางไมเปนธรรม ซงจากความอดทน

และการเรยกรองตามแนวสนตวธ ตลอดระยะเวลากวา 27 ป ตงแตป 2520 – 2547 (ค.ศ. 1977 - 2004) จนแก

สามารถไดทนาของครอบครวกลบคนมา

ยายไฮ ขนจนทา เปนชาวนาคนหนงทไดเรยกรองทดนของตนเองกวา 30 ไร สาเหตทท าใหยายไฮ ขน

จนทา ตองออกมาเรยกรองความเปนธรรม และขอทนาคนกเพราะวา ในป 2520 (ค.ศ.1977) ส านกงานเรงรด

พฒนาชนบท หรอ รพช. ไดด าเนนการกอสรางโครงการอางเกบน าหวยละหาเพอใหในการอปโภค บรโรค และ

การเกษตร และในการด าเนนการกอสรางกไดมการเวนคนทดน โดยมชาวบานทจะตองลงนามยนยอมในการ

สรางอางเกบน า 21 ครอบครว แตม 2 ครอบครวทไมยอมลงนาม คอ ครอบครวของ นายฟอง นางไฮ ขนจนทา

และ พอเสอ พนธค า ซงทง 2 ครอบครวใหเหตผลวาจะท าใหน าเขาทวมทนาทงหมดของตนเอง และชาวบาน

แตอยางไรกตาม ส านกงานเรงรดพฒนาชนบทกยงด าเนนการสรางอางเกบน าหวยละหาจนแลวเสรจ และใชงาน

ในป พทธศกราช 2521 (ค.ศ.1978) และท าใหน าในอางเกบน าเขาทวมทนาของชาวบาน กบทนาของยายไฮ

ทงหมด และท าใหการเรยกรอง ตอสของยายไฮไดเรมตนขนมา

ในการเรยกรองของยายไฮกบครอบครว ไดเขายนเรองตอหนวยงานทเกยวของในทกๆระดบ ไมวาจะ

เปนระดบหมบาน ระดบอ าเภอ ระดบจงหวด จนไปถงระดบกระทรวง และท าเนยบรฐบาล แตกไมเปนผล

ปญหาทครอบครวยายไฮไดรบนนไมไดรบการแกไขเยยวยา หรอหาทางออกรวมกนแตอยางใด และการ

เรยกรองไมไดด าเนนการอยเพยง 2- 3 ป แตใชระยะเวลายาวนานถง 27 ป ครอบครวของยายไฮ ขนจนทา ซง

เปนครอบครวทมฐานะด พออยพอกน ตองกลายเปนครอบครวทตองสนเนอประดาตว เพราะวาตองน า

ทรพยสนทมจากการท านาออกขาย รวมถงววควายทใชท านา (วว 16 ตว ควาย 12 ตว มา 4 ตว และลง อก 4 ตว

รวมทงกจการโรงสขาวอก 1 โรง) เพอเลยงชพครอบครว จากครอบครวทเคยอยรวมกนเปนครอบครวใหญ เคย

ชวยเหลอเกอกลกน กตองแยกยายกนไปหางานท าเพอน าเงนทงหมดมาเลยงชพ และตดตามเรองทนาของตนเอง

จดเปลยนของชวต ไดเกดขน และยากทจะยอมรบมนได จากสทธในทดนทเคยท ากนมาตลอดชวตของบรรพ

บรษ และวนหนงไดถกรดรอนสทธนนไปจากตวเอง ท าใหเกดความคดทวา ความถกตองอยทไหน ความ

P a g e | 4

ยตธรรมอยทไหน ตลอดเวลา 27 ปทไดรองเรยนเพอขอความชวยเหลอจากคนอนท าใหยายไฮ ไดรบบทเรยนวา

อยางไรกตาม ตนกเปนทพงของตน ประโยคหนงยายไฮไดกลาวไววา “เราอยาก เราจะกน ใครจะกนใหเรา เรา

อยากได เราไมหา ใครจะหาใหเรา‛ และดวยสาเหตตางๆทกลาวมาท าใหยายไฮ ขนจนทา พรอมครอบครว

ตดสนใจชวยตนเองโดยการตดสนใจทบสนของอางเกบน าหวยละหา เพอระบายน าออกจากทนาของตนเอง

ครอบครวของยายไฮไดด าเนนการทบสนของอางเกบน าหวยละหาโดยไมมเครองจกกลใดๆมแต 2 มอ

กบอปกรณชาง เชน คอน จอบ เสยม เทานน เรมตงแตวนท 23 เมษายน 2547 (ค.ศ.2004) จนถงวนท 26 เมษายน

2547 (ค.ศ.2004) ซงวนนเปนวนทครอบครวขนจนทาจะระบายน าออก จนกระทงสดทายวนนครอบครวของ

ยายไฮกสามารถเรมระบายน าออกจากทนาของตนเองได หลงจากนนเพยงหนงวนชาวบานทมสวนไดสวนเสย

กบแหลงน าไดท าการคดคานการระบายน าออกของยายไฮ ขนจนทา และเรยกรองใหมการปดการระบายน าออก

จนสดทายครอบครวขนจนทากตองปดการระบายน า และหลงจากการปดการระบายน า 1 วนตวแทนจาก

คณะกรรมการสทธมนษยชนไดลงพนทส ารวจขอเทจจรง และประชมหนวยงานทเกยวของ เหตการณดงกลาวน

เปนทไดรบความสนใจอยางมากจากสอมวลชน และกลมเรยกรองดานสทธมนษยชน เรองราวของยายไฮไดถก

ตแผใหสาธารณชนไดรบร จนในวนท 15 พฤษภาคม 2547 (ค.ศ.2004) นายยงยทธ ตยะไพรช ตวแทนจาก

รฐบาลไดเขามาแกไขเปนวาระเรงดวน มการรางขอตกลง 3 ฝาย และใหระบายน าออกจากเขอน และแกไข

ปญหาการขาดแคลนน าโดยการสรางระบบน าประปาขน พรอมคนทนาและจายคาชดเชยใหกบยายไฮ กบ

ชาวบานทไดรบผลกระทบ ปญหาทยายไฮ เผชญมาโดยล าพงเพยงคนเดยวตลอด 27 ปไดรบการแกไขเยยวยา

เพยงไมมวน และสงเหลานเองมนไดสะทอนอะไรหลายๆอยางเกยวกบประเดนการเรยกรองทางดานสทธ

มนษยชนในประเทศไทย

ในการเรยกรองดานสทธมนษยชน มนไดมการสะทอนบางสงบางอยางหรอบทเรยนมากมายใหกบ

สงคมโลก ไมวาจะเปน สาเหตของการเรยกรอง วธการเรยกรอง ปจจยทท าใหประสบความส าเรจในการ

เรยกรอง และอนๆ และในกรณของยายไฮ ขนจนทา กเชนเดยวกน กไดสะทอนบทเรยนใหแกสงคมไทยเปน

อยางมาก ดงน คอ

1.จตวญญานของการเปนนกสเพอสทธมนษยชน (Spirit of Human Rights)

P a g e | 5

ลกสาวคนหนงของยายไฮเลาวา ‚ถาเรารสกวาเรามปญหา และไมเขาแกปญหา หรอวาไมตอส ถาเรา

ยอมถอยแมแตกาวเดยว เรากแพ เหมอนเราจ านนตอสงอะไรทไมถกตอง แตถาวาเรามปญหา เราเจอปญหา ถา

เราส ลกขนส และขยนอดทน เรากม 2 ทางใหเลอก นนกคอ 1.ถาเราสแลวแพเรากตองยอมรบชะตากรรม 2.ถา

เราสแลวชนะ เราจะเลอกทางสหรอทางถอย‛ ค าพดของยายไฮประโยคน เปนหนงประโยคทสะทอนความเปน

นกสไดเปนอยางด

ตลอดเวลาการตอสของนกตอสคนนไมไดมการใชก าลง ยายไฮด าเนนการตอสตามหลกกฎหมายมา

โดยคลอด 27 ป แตปญหากไมไดรบการเยยวยาแตอยางใด ตลอดจนการตอสครงสดทาย ทงๆทรวาเปนการ

กระท าทผดกฎหมาย แตครอบครวยายไฮไมมใครทจะหนไปเพอเอาตวรอด เพราะคดอยเสมอวาเปนการกระท า

เพอทจะไดมาซงสทธของตนเอง ในเมอเคยหวงใหหนวยงานภาครฐทเกยวของเขามาชวยแกไข และใหความ

ยตธรรมกไมสามารถทจะจดการกบปญหานได และครอบครวขนจนทาเชออยเสมอวาเปนการกระท าทไมผด

ศลธรรม เปนการกระท าทถกตอง หากตวเองไมลงมอชวยตวเองแลวกไมมใครทจะสามารถชวยตนเองได

สงทอยางจะสออกมากคอ ถงแมวายายไฮ ขนจนทา มความรถงระดบชนประถมศกษาปท 4 แตวาไมได

เปนอปสรรคตอการด าเนนการเรยกรองในทางสทธมนษยชนใหเปนไปตามกฎหมายแตอยางใด หากแตวาทกๆ

ความคด ค าพด และการกระท าของยายไฮ ไมไดตางไปจากหลกการสทธมนษยชนสากลแตอยางใด และนนก

เปนเหตผลทแสดงใหเหนถง สงทเรยกวา “สทธมนษยชน (Human Rights)” ไมใชเรองทวดกนดวยความร

เพราะอาจเขาใจวาคนทจะเขาใจความหมายของมนจะตองมความรสง มากดวยหลกการ แตจากกรณนมนแสดง

ใหเหนวามนษยทกคนมความเทาเทยมกน มสทธ มเสยงเทาเทยมกน ไมวาในกรณใดๆ และยงเปนการแสดงให

เหนวา สทธและเสรภาพนนจ าเปนตองไดมาดวยการตอส ถงแมวาในประเทศไทยจะมคระกรรมการสทธ

มนษยชน แตกไมสามารถชวยเหลออะไรไดมาก จงท าใหเหนวาถาหากชาวบาน หรอบคคลเหลานไมลกขนส

ดวยตวเอง กไมสามารถทจะรกษาสทธของตนเอง และชมชนไวได

2. จตวญญานของความเปนแม

ยายไฮ ขนจนทา นอกจากจะมความเปนยอดนกสเพอสทธมนษยชนแลว สงทสะทอนออกมาจากกรณ

นอยางเหนไดชดกคอ “ความเปนแม”

P a g e | 6

ดวยความท ยายไฮ ขนจนทา มลกทงหมด 10 คน และหลาน แตยายไฮไมไดละทงลก ละทงหลาน

ทงหมดในเวลาทเกดปญหาล าบากแตอยางใด และดวยความเปนแมของยายไฮทไมสามารถเหนครอบครวของ

ตนเองทกอนหนานเคยมฐานะทมนคง มเงนเกบ มทนา มทรพยสนมากพอทจะเลยงทกคนในครอบครวไดโดย

ไมอดอยาก แตมาวนหนง จดเปลยนของชวตกไดเกดขนกบตนเอง และมนเปนการเปลยนแปลงทไมดเลย

ครอบครวของยายไฮตองขายทรพยสนทเคยมจนหมด ทง วว ควายทใชท านากตองขายแลกเปนเงนมาจนเจอ

ครอบครว ทนาบางสวนทหลงเหลออยกชายเพอน าเงนมาจบจายใชสอย และทส าคญ ครอบครวทเคยอยกนอยาง

พรอมหนา พรอมตา กลบตองแยกยายกนอยไปคนละท ทงไปขายแรงงาน ไปรบจางท านา เปนตน สาเหตเหลาน

ท าใหยายไฮทมจตวญญานของความเปนแมตองลกขนสเพอลก หลาน และเหลน ยายไฮกลาววา

‚ผนดนน เปนกระดกสนหลงของแมขา ขาไมใหตกทอดไปไหน ขาจะเกบเอาไวใหลกหลานของขา ขา

ไมไดเอาไวใหตวขาเอง ขาไมไดถอไปดวย ขากเอาไวใหลกใหหลานของขา‛ ค าพดของยายไฮประโยคนได

แสดงถงความเปนแมทมตอลกหลานอยางเตมเปยม ยายไฮมหลกคดหนงเกยวกบผนนานคอ ยายไฮมองวาการท

ตนเองไดลกขนมาเรยกรองสทธของตนในทนาแปลงน ไมไดหมายถงชวตของแกเพยงคนเดยว แตมนหมายถง

ทงคนทอย และทก าลงจะเกดมาดวย

ดงนนดวยบทบาทของตวยายไฮทแม และมหนาทดแล รกษาลก หลาน เหลน และทก าลงจะเกดมาใน

ครอบครวขนจนทา ท าใหยายไฮ ตองลกขนสเพอเรยกรองสทธของตนเอง ซงมนไมใชสเพอตวเอง แตมนเปน

การตอส และเรยกรองความเปนธรรมใหแกคนทจะเขามามสทธในทดนผนนนดวย หลายคนอาจคดวาการตอส

หรอเรยกรองนนเปนการกระท าเพยงไมกคน หรอรกษาผลประโยชนของคนไมกคน แตวากรณของยายไฮน

แสดงใหเหนวา จ านวน หรอตวเลขในการเรยกรองตอสนน ไมมความส าคญเทากบวา การเรยกรองตอสนนท า

ไปเพอความถกตอง และเปนธรรมหรอไม

3.หลกคตในการด าเนนชวตของยายไฮ ยายไฮ

ยายไฮ เลาวา ‚ขาวกคอตนทนชวต เราไมมเงน...เรากขายขาว เหนปลามาเรากแลกกน พรกมาเรากแลก

เอา มะเขอมาเรากแลกเอา เงนมาเรากแลกเอา เราแลกไดทกชนด มขาวเทากนกบมเงน เราจะไปไดขนาดไหน

ลกเอย... ‘เงนบมอยถง ขาวบมอยเลา’ มแตจะจนลงเรอยๆ ถามขาวทกอยางกจะเขามา‛ จากค าพดประโยคนของ

ยายไฮ ไดสะทองหลกคตแนวคดในการด ารงชวตของยายไฮ ในฐานะทเปนชาวหนาไดอยางเตมขน แกไดให

P a g e | 7

ความส าคญกบทนา เปรยบพนทองนาเหมอนชวต รกพนนาเทาทชวตของตน และทนาเปนชวตของคนทอยและ

จะเปนชวตของคนทก าลงจะเกดมาดวย

การด าเนนชวตแบบชาวนาอยางแทจรง และภมใจนเอง เปนสงหนงทท าใหนกตอสคนนเดนหนา

เรยกรองความเปนธรรมแกตนเอง และครอบครวอยางถงทสนสด ไมวาจะเจอปญหาอปสรรคใดๆกสไมถอย

แมแตกาวเดยว เงนชดเชยทไดมานบแลววาไมคมกบการทตองเสยทนาในการท านาของครอบครว ไมคมทจะ

ชดเชยกบความเจบปวดทครอบครวขนจนทาไดรบมาตลอดระยะเวลากวา 27 ป เงนไมไดมความส าคญเทากบ

ขาวทเกยวได ถาไมมขาว กถอวาไมมอะไรเลย

บทเรยนทไดจากกรณของยายไฮ สะทอนความเดอดรอนของประชาชนระดบรากหญาทถกเอารดเอา

เปรยบ และรดรอนสทธจากผทมอ านาจเหนอกวาไดอยางชดเจน สงทเหนคอกลมผมอ านาจ หรอกลมทนขนาด

ใหญเมอเหนโอกาสในการแสวงหาผลประโยชน กใชอ านาจดานตางๆทตนเองมเอารดรอนทรพยากรเหลานน

อยางไมค านงถงผลกระทบแตอยางใด มความโลภเอาในสงทไมใชของตนเอง แตเปนของคนอนอยางชาวนา

ชาวนาทเมอถกรดรอนสทธในการท ากน โดยเฉพาะทดนทใชท านา พวกเขากจะกลายเปนบคคลทไมเหลออะไร

เลย แมแตขาวทจะตองกนทกวน ดงนนจงไมใชเรองแปลกทคนทมจตวญญานเปนชานนาอยางยายไฮ และคน

อนๆจะลกขนเรยกรองสทธของตนเอง เพราะวานนมนคอชวตของพวกเขาทงชวต ถงแมวาพวกเขาจะชนะ หรอ

จะพายแพตออ านาจเหลานน พวกเขากจะตอสใหถงทสดเพอทจะไดรบความเปนธรรม และไดรบการเยยวยา

ไมใชยอมใหเอาเปรยบแตเพยงฝายเดยว

4.ปราชญชาวบานแหงการตอสทางชนชน

ยายไฮ ขนจนทา ไมใชผหญงธรรมดาทใชชวตไปวนๆเทานนแตวาอยางทเราไดทราบกนวายอดหญง

คนนไมไดมการศกษาสงอยางคนในสงคมสวนใหญใฝฝน ไมไดเรยนกฎหมาย ไมไดมเสนสายทางการเมอง

ไมไดมเงนทองมากมายมหาศาล แตหญงคนนสามารถตอสกบอ านาจรฐจนส าเรจ โดยทมแคสองมอ ความ

อดทน อดกลน ความจรง ทเปนเครองมอในการตอสครงน ซงหากไมใชยายไฮ ขนจนทา กไมมอะไรมารบรอง

ไดวาจะประสบความส าเรจหรอไม และนอกจากการเปนหญงยอดนกสแลว ยงเปยมไปดวยความเปนแม มหลก

ในการด าเนนชวตอยางชดเจน และยงสะทองใหสงคมไทยไดเหนบทเรยนของการตอสไดอยางมากมาย ซงเรา

สามารถทจะยกยองใหเปน ปราชญชาวบาน สาขานกตอสเพอความเปนธรรมคนหนงของประเทศไทย

P a g e | 8

สงทกลาวมาทง 4 ประเดนขางตน ทง จตวญญานของการเปนนกสเพอสทธมนษยชน, จตวญญานของ

ความเปนแม, หลกคตในการด าเนนชวต และความเปนปราชญแหงการตอสทางชนชน ทงหมดเปนสงทสะทอน

ออกมาเปนบทเรยน เปนแบบอยางทดแกสงคมไทย ในเรองของการตอสเพอสทธมนษยชนอยางสนต แต

อยางไรกตามในความเปนจรงแลวในการตอสเพยงล าพงนนเปนเรองทยากมากทจะสามารถเอาชนะ และไดสทธ

ตางๆของตนเองกลบคนมา ปจจยแวดลอม หรอสภาพการณในขณะนน ถอเปนสงส าคญทท าใหการเรยกรอง

ประสบกบความส าเรจ และจากกรณของยายไฮ กเชนเดยวกน จะเหนไดอยางชดเจนวาในการตอสเพยงล าพง

ของยายไฮ ทกนระยะเวลายาวนานกวา 27 ปไมไดมผลใดๆทเหนเปนรปธรรมชดเจนจนกระทงเกดจดเปลยนใน

การตอสเมอปจจยตางๆทเขามาเกยวของกบการตอสเปลยนไป จากทอาศยความเชอในความศกดสทธของ

กฎหมาย ด าเนนการตามขนตอนและระเบยบราชการทกวธ แตกฎหมายเหลานนกลบไมเออตอการเรยกรองเพอ

ความเปนธรรมแตอยางใด อกทงหลายหนวยงานมอ านาจขอบเขตทจะกดข ขมเหงประชาชนชาวนาไดโดยไมม

หนวยงานใดทจะเขามาสะทอนความชวเหลานนแกสาธารณชนอยางจรงจง จนวนหนงสงเหลานไดเปลยนแปลง

ไปจากเตม และจากกรณนอาจมหลายปจจยทท าใหเกดจดเปลยน และท าใหการเรยกรองของยายไฮครงน

ประสบกบความส าเรจ แต ณ ทนจะไดกลาวถง 2 ปจจยหลก นนกคอ ปจจยทางดานกฎหมาย และบทบาทของ

สอมวลชน

1.ปจจยทางดานกฎหมาย ในการเรยกรองความเปนะรรมของยายไฮนน ปจจยทางดานกฎหมายมความส าคญ

เปนอยางมาก เนองจากยายไฮเปนประชาชนธรรมดา ไมมอ านาจใดๆอยในมอทจะสามารถไปคาน หรอตอสกบ

อ านาจรฐได ท าใหความหวงในการตอสของยายไฮ ตองฝากไวกบระบบกฎหมาย ระบบความยตธรรมของ

ประเทศไทยทงหมด และประกอบกบวฒนธรรมขาราชการไทยทไมคอยสนใจความทกขรอนของประชาชน

เทาทควร ท าไฮการเรยกรองของยายไฮนนเดนทางมาจนถงทางตน และไมสามารถหาทศทางในการเดนตอไป

ได และประเทศไทยกไมไดมการท าประเดนทางดานสทธมนษยชนใหเปนไปในรปแบบของกฎหมายเทาทควร

โดยเฉพาะกฎหมายรฐธรรมนญ โดยรฐธรรมนญฯในยคแรกๆนนประเดนตางๆทเกยวกบมนษยชนกไดน ามา

จากตางประเทศทไดรบการยอมรบกนในสากล แตวาในระยะหลงกไดแนวทางมาจากปฎญญาสากลวาดวยสทธ

มนษยชน และขอตกลงตางๆในทางระหวางประเทศ และยงไดบญญตขนเองตามทเหนวาเหมาะสมกบประเทศ

ไทย

P a g e | 9

ความชดเจนทางดานสทธมนษยชนในประเทศไทยไดเรมขน หลงจากทไดประกาศใชรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ทนบวาเปนรฐธรรมนญทมทมาจากการมสวนรวมของประชาชนมากทสด

เทาทเคยมมาทง 15 ฉบบ เพราะวาในกระบวนการางรฐธรรมนญฉบบน ประชาชนไดมโอกาศเขามารวมตงแต

การสมครเปนสมาชกสภารางรฐธรรมนย และมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตลอดระยะเวลาทมการราง

ซงรฐธรรมนญฉบบนแปนฉบบทมบทบญญต ทเออ านวยตอการสงเสรม และคมครองสทธมนษยชนอยางมาก

และมขอบเขตทกวางขวาง ท าใหการตอสของยายไฮไดกลบมามความหวงมากขน และหนวยงานตางๆทม

บทบาทเกยวกบสทธมนษยชนกเรมทจะมบทบาทมากขน จงท าใหยายไฮสามารถทจะอาศยสงเหลานทถอวาเปน

เครองมอในการผลกดนขอเรยกรองของตนเองใหประสบความส าเรจ จงท าใหความชดเจนในขอกฎหมายท

เกยวกบสทธมนษยชนทมมากขนนสงผลใหการเรยกรองของยายไฮ ขนจนทาประสบความส าเรจ

2. สอมวลชน ปจจยดานสอมวลชน เปนปจจยทส าคญมากในประเดนเกยวกบสทธมนษยชน เพราะอาจกลาวได

วาไมมหนวยงาน องคกร หรอสถาบนไหน ทจะสามารถตรวจสอบการท างานของภาครฐไดดเทากบสอมวลชน

แขนงตางๆได ไมวาจะเปน สอวทยโทรทศน หนงสอพมพ และสออนไลนตางๆ ในกรณของยายไฮเอง จาก

เรองราวการตอสในชวง 27 ป นนสอไมไดมบทบาทมาก เรองราวของแกไมไดถกน าเสนอจนเปนทรจกแกคน

ทงประเทศจนประชาชนหลายคน หนวนงานหลายฝายทงภาครฐ และเอกชนไมไดเขามาใหความชวยเหลอจน

พบกบชยชนะ เพราะวาในอดตนนบทบาทของสอ คอนขางทจะถกจ ากดพอสมควรทงในแงของกฎหมาย และ

ในแงทางการเมอง สอมวลชนอาจถกเรยกไดวาเปนเครองมอส าคญชนหนงของรฐ รวมถงกลมทนขนาดใหญใน

การแสวงหาผลประโยชน และรดรอนสทธมนษยชน และสบเนองมาจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 นเองทเปดโอกาสใหสอมวลชนมโอกาส อสระ ในการเผยแพรขอมลขาวสารมากขน ถงแมวา

จะถกจ ากดสทธในบางประการกตาม มาตราหนงในรฐธรรมนญฉบบน ทบญญตเกยวกบสทธมนษยชน ตามมต

รา 41 แหงรฐธรรมนญฯ 2540

“มาตรา 41 พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพ วทยกระจายเสยงหรอวทย

โทรทศนยอมมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดงความคดเหนภายใตขอจ ากดตามรฐธรรมนญโดยไมตกอยใน

อาณตของหนวยราชการ หนาวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอเจาของกจการนน แตตองไมขดตอจรรยาบรรณ

แหงการประกอบวชาชพ

P a g e | 10

ขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ ในกจการ

วทยกระจายเสยงหรอวทยโทรทศน ยอมมเสรภาพเชนเดยวกบพนกงานหรอลกจางของเอกชนตามวรรคหนง” 3

จะเหนไดวามาตรา 41 นมงทจะใหพนกงานรฐวสาหกจ และขาราชการมเสรภาพในการเสนอขาวและ

แสดงความคดเหนไดอยางกวางขวางโดยทไมตกอยในอ านาจของหนวยงานของตนเองเหมอนกบเอกชน ทงนก

เพราะวา จะท าใหการน าเสนอขาวเปนไปอยางตรงไปตรงมา หลากหลาย และเพอผลประโยชนของประชาชน

อยางแทจรง ดวยสาเหตดงกลาวท าให เรองราวของยายไฮ ไดถกเปดเผย และตแผเพมมากขน ซงรวมถงนกตอส

บคคลอนๆดวย เมอเรองราวแหงการตอสถกตแผเพมมากขน สาธารณะชนไดรบรเรองราวมากขน และมสวนใน

การรวมกนตดสนมากขน ประกอบกบกระแสดานสทธมนษยชนทมาแรงตามกระแสโลกาภวฒน ท าให

หนวยงานทเกยวของ หรอรบผดชอบของภาครฐไมสามารถทจะนงดดายไดเหมอนเดม จงท าใหตองรบแกไข

ปญหาอยางเรงดวน ในกรณของยายไฮนเองทเปนกรณทสอมวลชนไดใหความส าคญเปนอยางมาก ไมวาจะเปน

นตยสารสารคด รายการถงลกถงคนทาชอง 3 และรายงานทเปนประโยชนตอสงคมอยางรายการคนคนตน ของ

บรษท ทวบรพา จ ากด และยงมหนงสอพมพ สออนไลนตางๆมากมาย ทพรอมใจกนน าเสนอเรองราวความเปน

ยอดนกสของแก ท าใหเปนทจบตามองจากประชาชนวาทางรฐบาลจะมวธการแกไขปญหานอยางไร จนเรองราว

ของยายไอกลายเปนวาระเรงดวนของรฐบาลไปโดยปรยาย และผลของสอครงนกคอ ปญหาของยายไฮไดรบ

การแกไขเพยงแคไมกเดอนหลงจากทตองปลอยใหเรอรงมาเปนเวลากวา 27 ป คอตงแตป พทธศกราช 2520 –

2547 (ค.ศ.1977 -2004)

จากทกลาวมาแลวนน จะเหนวาปจจยทง 2 ประการ เปนปจจยทส าคญในการประสบความส าเรจ

นอกจากตวของยายไฮเอง แตในรายละเอยดอาจมอกหลายปจจยทสงเสรมกนจนยอดนกสหญงคนนประสบพบ

กบชยชนะทตอสดนรน อดทน พยายามมาตลอด 27 ป

นอกจากสงทไดกลาวมาขางตนไมวาจะเปนบทเรยนทสพทอนออกมาและเปนแบบอยางแกสงคม และ

ปจจยสงเสรมทเกดการเปลยนแปลงจนเกดการเปลยนแปลง และท าใหใหการเรยกรองเพอสทธ และเสรภาพนน

ประสบความส าเรจ สงหนงทอยางจะกลาวถงกคอ วาทะกรรมในการพฒนาชนบท ซงมนเปนสงทเกยวของ และ

ส าคญประเดนหนงทท าใหเกดกรณการเรยกรองของยายไฮ แตทจะกลาวตอไปนจะเปนการพดถงประเดนนโดย

ภาพรวม ซงจะไมเจาะจงเพยงกรณของยายไฮเพยงอยางเดยว ทงนกเพราะกรณของยายไฮทเกดขนนน อาจถอวา

P a g e | 11

เปนกรณทเปนจดเรมตนการทบทวนเกยวกบค าวาพฒนาชนบทใหม เพอทจะเปนการปองกน และแกไขปญหา

ประเภทเดยวกนนไมใหเกดขนมาอก

การพฒนานนไมใชเรองทพงเกดขนมาใหม แตวาเปนเรองทเกดขนมาแลวตงแตในอดต แตสงทเปนสง

ใหมกคอ การสรางนโยบายในการพฒนา โดยเฉพาะประเทศไทยทมการพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมฯ หากเราพจารณาแตละแผนแลวในชวงทเกดกรณของยายไฮเองเปนชวงทใชแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมฯ ฉบบท 3 ถง ฉบบท 9 ซงในชวงแรกนนลกษณะของแผนจะเปนการเนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

การพฒนาโครงสรางพนฐาน (แผน 3-4) ตอมากไดมการใหความส าคญกบการพฒนาสงคมมากยงขนทงการ

สรางเสถยรภาพทางเศรษฐกจ และมงพฒนาชนบท(แผน 5-7) ท าใหเกดนโยบายตางๆในการพฒนาชนบทอยาง

มากมาย ทงการสรางโรงไฟฟา สรางนคมอตสาหกรรมเพมขน หรอการสรางเขอนหรออางเกบน าตางๆในเขต

ชมชน เพราะเชอวาจะท าใหชมชนเหลานเกดการพฒนา แตวาสงทเหนกคอความลมเหลว และเกดปญหาสงคม

เศรษฐกจ การเมองตามมาดวโดยเฉพาะปญหาในการละเมดสทธมนษยชน โดย 3 ปญหาหลกทเหนไดอยาง

ชดเจนตงแตอดต และสบเนองมาจนถงปจจบนนนกคอ 1. ความเหลอมล า 2.ปญหาความยากจน และ 3.ปญหา

การไมมงานท า

1.ความเหลอมล า ปญหาน เกดจากการจดสรรทรพยากรทไมเปนธรรม โดยอาศยความแตกตางทางชนชนมาเปน

ตวแบงแยก ใชอ านาจรฐ และอ านาจของนายทนในการมงพฒนาตามแบบของชาตตะวนตกเปนหลก ซงโดย

หลกการนนกเปนแนวทางทด แตในความเปนจรง การพฒนานเองทไดสรางความเหลอมล าใหกบผคนในสงคม

มากขน คนรวยกรวยขนอก และคนจนกจนลงเรอยๆ ซงคนจนเหลานนถอไดวาเปนคนสวนใหญของสงคม ซง

พวกเขาไดถกรดรอนสทธในการด ารงชวตของพวกเขาอยางมาก นอกจากนความเหลอมล าทเกดขนยงกลายเปน

ตวชวดสทธทจะสามารถเขาถงทรพยากร และความสามารถ หรอสทธในการเขาถงทแตกตางกนนเองกท าให

ความเหลอมล าในสงคมเพมขนอก ดงนนแลวหากเกดการพฒนาแลวเกดความไมเทาเทยมกนในทรพยากร หรอ

เกดความเหลอมล ากนมากขน เราจะยงเรยกวาการพฒนาอกหรอไม หรอวาเราจะตองหาทางออกในสวนของ

นโยบายในการพฒนารวมกนในทกๆฝายทมสวนไดสวนเสยเพอใหเกดการพฒนาทย งยน และไมเกดปญหา

ความเหลอมล าในดานตางๆขน เพราะทกคนมสทธในฐาระของความเปนมนษยเทาเทยมกน

P a g e | 12

2.ปญหาความยากจน เมอเกดการเอารดเอาเปรยบกนในสงคม คนทถกเอาเปรยบมกจะกลายเปนบคคลทไมม

สทธในการเขาถงปจจยตางๆทางสงคม ไมสามารถประกอบอาชพได ไมสามารถรบสวสดการตางๆทควรจะ

ไดรบ และยงถกรดไถทรพยากรตางๆทใชในการด ารงชวต สงเหลานลวนแลวแตท าใหเกดปญหาความยากจน

ขนทงสน แตวาอยางนอยชนบท หรอชมชนเหลานนกตองไดสงทพวกเขาพงจะได หรอไดรบการดแลรกษา เชน

จดกจกรรมในการพฒนาศกยภาพคนจน ทงในดานของการเรยนร พฒนาศกยภาพทางดานเศรษฐกจ ใหบรการ

ทางดานสงคมใหเขาถงกลมผดอยโอกาส เพมหรอใหสวสดการทสอดคลองกบความตองการของชมชน และท

ส าคญคอ ใหสทธในการดแล และจดการทรพยากรธรรมชาตในทองถน

3.ปญหาการไมมงานท า ปญหานกเปนปญหาหนงทเกดจากการพฒนาชนบท และคอนขางทเปนปญหาส าคญท

ท าใหเกดปญหาอนตามมา กลาวคอ เมอมการพฒนาไมวาจะเปนดานเกษตรกรรม คอมการน าเครองจกรมาใช

แทนแรงงานคน ดานอตสาหกรรมทน าเครองจกรมาท างานแทน หรอแมกระทงการขยายการลงทนในดานของ

หางสรรพสนคาใหญๆ สงเหลานลวนแลวท าใหคนงานทงหลายตกงาน และสวนใหญกจะเปนแรงงานทใชฝมอ

ในการท างาน เชน พนกงานโรงงาน เกษตรกรรบจาง เปนตน และสวนของการเขามาของหางสรรพสนคานน

มนไดมาท าลายอตสาหกรรมครวเรอนอยางมาก สนคาทองถนไมสามารถขายไดดเหมอนเคย เพราะวาสนคาใน

หางสรรพสนคามาแยงตลาด ท าใหไมเกดการผลต และหยดการผลตไปในทสด ท าใหเกดปญหาการไมมงานท า

หรอตกงาน และตามมาดวยปญหาอนๆ เชน การยายถนฐานของแรงงาน การอพยพเขาเมอง เกดปญหาสงคมอก

มากมายตามมา

ทง 3 ปญหาทกลาวมานนลวนแลวเปนปญหาทมาจากการพฒนาชนบทอยางไมเทาเทยมท ดงนนแลว

เราควรทจะหนมาทบทวนวาทะกรรมในการพฒนาชนบทกนใหม เพอทยตปญหาเหลานทจะเกดขนมา และหา

วธการพฒนาชนบทใหเหมาะกบสภาพของแตละชนบทนาจะเปนสงทดกวา และนนกคอสงทจะออกมาเปน

นโยบายในการพฒนาชนบทตอไป กลาวสนๆกคอ “จะพฒนาอยางไรเพอทจะไมใหเกดการละเมดทางสทธ

มนษยชน”

จากทงหมดทกลาวมาจะเหนวากรณการเรยกรองดานสทธมนษยชนของ ยายไฮ ขนจนทา เพยวกรณ

เดยวนน มนสามารถทจะสะทอนสงตางๆออกมาแกสงคมไดอยางมากมายมหาศาล และท าใหเรารวาความร

เกยวกบสทธมนษยชน ไมไดขนอยกบการศกษาทสงๆ ไมไดอยกบการเรยนรหลกการมากมาย แตวาการเรยนร

P a g e | 13

เกยวกบสทธมนษยชนสามารถเรยนรไดจากสงรอบตวของทกๆคน และผลจากการเรยนรนนเองทกลายมาเปน

องคความรใหมทคนรนใหมจะตองใหความส าคญในประเดนเหลานใหมากขนกวาเดม

การเรยกรองของยายไอครงน สงทไดรบกลบมาไมใชเพยงการทไดรบเงนชดเชยหลายลานบาท กบทนา

ทคอยมาตลอดเวลา 27 ป เทานน สงคมทยายไฮไดอาสยอยกไดใหรางวลตอบแทนเธอในฐานะทเปนยอดนกส

ในฐานะทมจตวญญานของความเปนแม และในฐานะผทท าการศกษาจรงมาเกอบตลอดชว นนกคอ

1.วนท 15 สงหาคม 2547 ยายไฮขนจนทาไดเขารบประทานรางวลจาก พระเจาวรวงศเธอ พระองคเจาโสมวล

พระวรราชาทนดดามาต ในสาขาแมสชวต ในงานวนแมแหงชาตประจ าปพทธศกราช 2547

2.วนท 18 ธนวาคม 2547 ไดเขารบปรญญาดษฏกตตมศกด สาขานตศาสตร มหาวทยาลยวงชวลตกล จ.

นครราชสมา

3.วนท 10 มนาคม 2548 ไดรบรางวลในวนสตรสากล จากกรมกจการสตร กระทรวงการพฒนาสงคมและความ

มนคงของมนษย

4.วนท 9 มนาคม 2551 นางไฮ ขนจนทา ไดเขารบพระราชทานปรญญาบตรดษฎบนฑตกตตมศกด สาขา

รฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง จาก สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร

สงทไดจากเรองราวนอกหนงสงกคอ การเรยนรไมไดมแคในหองเรยน หรอวางมงายอานหนงสอ

ทฤษฎหลกการมากมาย แตความรสามารถหาไดรอบตว หาไดจากการลงมอท า และหาไดจากการแสวงหา และ

ทส าคญ ความรไดมาจากการตอส เมอตอสแลวไดพบกบความถกตอง บทเรยนทผานมาจากการตอสทงหมดก

เปนความรทถกตองเชนเดยวกน

อยางไรกตามเกยรตยศ ศกดศร ทไดรบตามมานนซงไมใชเปาหมายหลก หรอบางคนไมไดคดเลยวา

จะตองไดมนมา แตสงทพวกเขานกตอสทงหลายตองการกคอ ความยตธรรมส าหรบพวกเขา และ กวาทจะไดมน

มา ตองตระหนกอยเสมอวา ตองผานสงใดบางและทแนนอนกคอการตอส ตอพบเจอกบการแยงชง การถกกดข

ขมเหง จากสงตางๆมากมาย และบางครงหนทางแทบมดมดไมมประดใหเลอกเดน แตพวกเขากสามารถทจะเดน

มาจนพบกบชยชนะ หลายนกสตองจบชวตจากการท าในสงทถกตองเพราะขดผลประโยชนกบกลมทนขนาด

ใหญ หรออ านาจมด แตวาการทพวกเขามเลอดนกสเพอสทธมนษยชน เหตการณเหลานกลบไมไดไปบนทอน

P a g e | 14

ก าลงใจในการตอส หรอการท างานของพวกเขาแตอยางใด แตในทางตรงกนขาม เหตการณเหลานเองทกลบ

กลายเปนแรงบนดาลใจ และเปนแรงผลกดนใหนกสเหลานยนหยดในการเรยกรองความยตธรรมตอไปจน

สนลมหายใจสดทายของตวเอง

จตใจของยอดนกสทยอมตายของยายไฮ สะทอนใหสงคมเหนถงความเดดเดยวอยางถงทสดตอคนทได

รบร แมวาการตอสจะเปนการตอสทโดดเดยวอางวาง ถกกดกนจากภาครฐ ถกรงเกยจจากเพอนบาน แตแกกยง

ยนหยดสอยางไมยอมถอย ตวเลขในการตอสไมใชเปนสงส าคญวาจะสามารถท าไดส าเรจหรอไม แตสงทส าคญ

กวากคอ การตอสนน เปนการตอสทถกตอง และเปนธรรมหรอไม

“ All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and

conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood.”

-Article 1 of the United Nations Universal Declaration of Human Rights (UDHR)-

P a g e | 15

บรรณานกรม HumanRightsActionCtr. (October 7, 2008 ). The Universal Declaration of Human Rights. Retrieved

December 10, 2011. www.humanrightsactioncenter.org: http://www.humanrightsactioncenter.org/dyr/media/

HumanRightsActionCtr. (September 26, 2009). The Story of Human Rights. Retrieved December 10, 2011. www.youtube.com: http://www.youtube.com/watch?v=oh3BbLk5UIQ

Oknation. (22 กนยายน 2552). ชดเชย 'ยายไฮ' 4.9ลาน หลงยนหยดสมานานกวา 32 ป. วนทสบคน 8 ธนวาคม 2554. www.oknation.net: http://www.oknation.net/blog/nity/2009/09/22/entry-1

Sepúlveda, Magdalena; van Banning, Theo; Gudmundsdóttir, Gudrún; Chamoun, Christine; van Genugten, Willem J.M. (2004). Human rights reference handbook (3rd ed. rev. ed.). Ciudad Colon, Costa Rica:

University of Peace. UN General Assembly. (1948). ‚Universal Declaration of Human Rights‛. Refworld The Leader in

Refugee Decision Support. Retrieved December 21, 2011, http://www.unhcr.org/refworld/ docid/3ae6b3712c.html เสนห จามรก. 2545. พทธศาสนากบสทธมนษยชน. การสงเสรมความรดานสทธมนษยชน.

กรงเทพมหานคร: ส านกงานคระกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต.

เสนห จามรก. บทบาทคระกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต. แปลโดย วระ สมบรณ. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพดอกเบย.

กมลทพย แจมกระจาง. 2547. พฒนาการของสทธมนษยชนในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: ศนยศกษา

พฒนาการประชาธปไตย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

กลพล พลวน. 2547. สทธมนษยชนในสงคมโลก. กรงเทพมหานคร: นตธรรม.

ชชวาลย ทองดเลศ. NGO คออะไร?. วนทสบคน 20 ธนวาคม 2554. www.thaingo.org:

http://www.thaingo.org/story/info_009.htm

P a g e | 16

ทวบรพา. (26 มถนายน 2552). ยายไฮ คนหวงแผนดน. วนทสบคน 8 ธนวาคม 2554. www.youtube.com:

http://www.youtube.com/watch?v=fw-Bzq_zxYA

นนทวฒน บรมานนท. 2540. ถกรฐธรรมนญ 2540. กรงเทพมหานคร: สถาบนนโยบายศกษา.

ผจดการออนไลน. (ม.ป.ป.). “กวา 30 ปแหงการตอส สปรญญาชวต ยายไฮ ขนจนทา”. Tlcthai. วนทสบคน

10 ธนวาคม 2554. http://www.tlcthai.com/education/news/8921.html

พลกฤษณ จรงจตร. (8 เมษายน 2548). ยายไฮ ราษฎรอาวโสของคนจน. วนทสบคน 9 ธนวาคม 2554.

www.thaingo.org: http://www.thaingo.org/index.php

พพฒน วเชยรสวรรณ. 2540. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฉบบปจจบน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ

เดอะบคส.

มตชนรายวน. บนทกรากหญา ยายไฮ ขนจนทา นกสผ ยงยง. วนทสบคน 8 ธนวาคม 2554. www.kapook.com:

http://hilight.kapook.com/view/42068

วรศกด มหทธโนบล,บรรณาธการ. 2531. เพอสทธเสรภาพ. กรงเทพมหานคร: เอดสนเพรส.

สตยะพนธ คชมตร. โลกาภวฒน องคกรระหวางประเทศ. วนทสบคน 20 ธนวาคม 2554. www.udru.ac.th:

http://www2.udru.ac.th/~global/global_lavel_2_02.htm

หนงสอพมพขาวสด. (16 พฤษภาคม 2547). คณยายไฮ ยายเขอนส าเรจ. หนงสอพมพขาวสด. วนทสบคน 10

ธนวาคม 2554. http://www.thaioctober.com/smf/index.php?topic=2000.0;prev_next=next.

หนงสอพมพบานเมอง. (24 กนยายน 2552). “ละครชวต ยายไฮ”. หนงสอพมพบานเมอง. วนทสบคน 10

ธนวาคม 2554. http://www.ryt9.com/s/bmnd/654656