ΚΝΛ 2012

1

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛHΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΙ -ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ-ΜΟΝΤΕΡΝΟΙ

ΠΟΙΗΤΕΣ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΒΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑΚΗΣ ∆ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΜΒΟΥΤΣΙΝΑ

ΜΓΚΙΟΥΛΗΣ ΣΓΚΟΒΕΣΗ

ΤΑΞΗ Α΄ ΤΜΗΜΑ Α1

2011-2012

ΚΝΛ 2012

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόmicroεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip2

Πρόλογοςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

Εισαγωγήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip4

Θάλασσα του Πρωϊού ΚΚαβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

Ιθάκη ΚΚαβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip6

Πατρίδα ΛΜαβίληhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip8

Τρία Αποσπάσmicroατα ΑΕmicroπειρίκουhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

Βιογραφίεςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip11

Θεmicroατολογίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

Μαβίληhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

Καβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip18

Εmicroπειρίκουhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip20

Περιεχόmicroενο-Μορφολογίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip21

Λυρικά Στοιχείαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip21

Συmicroβολισmicroοίhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip23

Λογοτεχνικά Ρεύmicroατα Νεοελληνικής Ποίησηςhellip helliphelliphelliphellip28

Παρνασσισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip29

Συmicroβολισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip30

Μοντερνισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip32

Υπερρεαλισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33

∆ιάκριση Παραδοσιακής-Μοντέρνας Ποίησηςhelliphelliphelliphellip36

Βιβλιογραφίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip37

ΚΝΛ 2012

3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Α΄ Λυκείου laquoΚείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας raquo συγκροτήθηκε η οmicroάδα των microαθητών του πρώτου τmicroήmicroατος της Α1΄ τάξης του 3ου Γενικού Λυκείου Αγίας Παρασκευής από τους microαθητές Αλεξοπούλου Βασιάννα Αρχοντουλάκη Βασίλειο Βουτσινά Μαρία Γκιούλη Ματθαίο Γκοβέση Σοφία και Ασηmicroακοπούλου ∆ήmicroητρα η οποία ανέλαβε το συντονισmicroό της οmicroάδας προκειmicroένου να εκπονηθεί αυτή η εργασία τον Απρίλιο του ίδιου έτους βάσει του νέου ΑΠΣ για τη Νέα Ελληνική Γλώσσα (ΦΕΚ 1526 270611)

Αντικείmicroενο της συνολικής αυτής προσπάθειας ήταν τα ποιήmicroατα

laquoΛήθηraquo laquoΠατρίδαraquo του Λ Μαβίλη

laquoΘάλασσα του πρωιούraquo laquoΙθάκηraquo του Κ Καβάφη

laquoΤρία Αποσπάσmicroαταraquo του Α Εmicroπειρίκου

Τα ποιήmicroατα αυτά εντάσσονται σε microία ευρύτερη θεmicroατική ενότητα microε τίτλο laquoΠΑΡΑ∆ΟΣΗ και ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ raquo και η οποία θα συmicroπληρωθεί από τις ερευνητικές εργασίες των δύο άλλων οmicroάδων

(α΄οmicroάδα Σολωmicroός Καρυωτάκης Σεφέρης και β΄ οmicroάδα Παλαmicroάς Σικελιανός Ελύτης )

ώστε να αναδειχθεί η microετάβαση από την Παράδοση στο λογοτεχνικό ρεύmicroα του Μοντερνισmicroού της Νεοελληνικής ποίησης

ΚΝΛ 2012

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέmicroα της ερευνητικής εργασίας στο microάθηmicroα των ΚΝΛ είναι η ανεύρεση και παρουσίαση του υλικού εκείνου που περιγράφει και χαρακτηρίζει τη microετάβαση από την Παραδοσιακή στη Μοντέρνα ελληνική ποίηση

Τα ποιήmicroατα αποτελούν βεβαίως τη βάση και την προϋπόθεση κάθε γραmicromicroατολογικής προσέγγισης Τα ποιήmicroατα είναι το υλικό που συγκινεί κινητοποιεί δηλαδή τον εσωτερικό microας κόσmicroο- και όχι microόνο Εξαιτίας αυτού έγινε η επιλογή να προηγηθεί το ποιητικό υλικό στην παρουσίαση και οι θεmicroατικές υποενότητες να έπονται

Τα microέλη της οmicroάδας microετά την κατά microόνας διερευνητική φάση προχώρησαν σε προκαθορισmicroένες συναντήσεις συγκριτικής πρακτικής ώστε microέσω του κοινού προβληmicroατισmicroού να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές παρεmicroβάσεις για επίτευξη σύγκλισης προς ένα σταδιακά οmicroαδικό microορφοποιούmicroενο υλικό τα microέρη του οποίου θα συγκροτήσουν microια κατά το δυνατόν πιο πλήρη και αρmicroονική σύνθεση

Οι ερευνητικές εργασίες που εφαρmicroόζονται για πρώτη φορά από το τρέχον σχολικό έτος αποτελούν πρόκληση για τους microαθητές που καλούνται όχι microόνο να αυτενεργήσουν αλλά να δοκιmicroαστούν στη συνεργασία και τον πειραmicroατισmicroό microε όρους αλληλοβοήθειας και αλληλοβοήθειας

Ευχή όλων των microελών της οmicroάδας είναι να αποτελέσει η εργασία αυτή την ισχυρή αφετηρία microιας σταθερής και ενδιαφέρουσας πορείας στην υλοποίηση συνθετικών εργασιών τέτοιου τύπου

Τέλος τα microέλη της οmicroάδας θα ήθελαν να ευχαριστήσουν την κ Ελένη Αντωνίου φιλόλογο καθηγήτρια του 3ου ΓΕΛ Αγίας Παρασκευής για την καθοδήγηση την υποστήριξη την

ΚΝΛ 2012

5

ενθάρρυνση και πάνω από όλα για την εmicroπιστοσύνη microε την οποία microας περιέβαλε σχετικά microε την ανάθεση των εργασιών

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Θάλασσα του Πρωιού

Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κrsquo εγώ την φύσι λίγο Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού λαmicroπρά microαβιά και κίτρινη όχθηmiddot όλα ωραία και microεγάλα φωτισmicroένα Εδώ ας σταθώ Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)middot κι όχι κrsquo εδώ τες φαντασίες microου τες αναmicroνήσεις microου τα ινδάλmicroατα της ηδονής (Από τα Ποιήmicroατα 1897-1933 Ίκαρος 1984)

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περιεχόmicroεναhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip2

Πρόλογοςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip3

Εισαγωγήhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip4

Θάλασσα του Πρωϊού ΚΚαβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip5

Ιθάκη ΚΚαβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip6

Πατρίδα ΛΜαβίληhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip8

Τρία Αποσπάσmicroατα ΑΕmicroπειρίκουhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip10

Βιογραφίεςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip11

Θεmicroατολογίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

Μαβίληhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip17

Καβάφηhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip18

Εmicroπειρίκουhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip20

Περιεχόmicroενο-Μορφολογίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip21

Λυρικά Στοιχείαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip21

Συmicroβολισmicroοίhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip23

Λογοτεχνικά Ρεύmicroατα Νεοελληνικής Ποίησηςhellip helliphelliphelliphellip28

Παρνασσισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip29

Συmicroβολισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip30

Μοντερνισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip32

Υπερρεαλισmicroόςhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip33

∆ιάκριση Παραδοσιακής-Μοντέρνας Ποίησηςhelliphelliphelliphellip36

Βιβλιογραφίαhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip37

ΚΝΛ 2012

3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Α΄ Λυκείου laquoΚείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας raquo συγκροτήθηκε η οmicroάδα των microαθητών του πρώτου τmicroήmicroατος της Α1΄ τάξης του 3ου Γενικού Λυκείου Αγίας Παρασκευής από τους microαθητές Αλεξοπούλου Βασιάννα Αρχοντουλάκη Βασίλειο Βουτσινά Μαρία Γκιούλη Ματθαίο Γκοβέση Σοφία και Ασηmicroακοπούλου ∆ήmicroητρα η οποία ανέλαβε το συντονισmicroό της οmicroάδας προκειmicroένου να εκπονηθεί αυτή η εργασία τον Απρίλιο του ίδιου έτους βάσει του νέου ΑΠΣ για τη Νέα Ελληνική Γλώσσα (ΦΕΚ 1526 270611)

Αντικείmicroενο της συνολικής αυτής προσπάθειας ήταν τα ποιήmicroατα

laquoΛήθηraquo laquoΠατρίδαraquo του Λ Μαβίλη

laquoΘάλασσα του πρωιούraquo laquoΙθάκηraquo του Κ Καβάφη

laquoΤρία Αποσπάσmicroαταraquo του Α Εmicroπειρίκου

Τα ποιήmicroατα αυτά εντάσσονται σε microία ευρύτερη θεmicroατική ενότητα microε τίτλο laquoΠΑΡΑ∆ΟΣΗ και ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ raquo και η οποία θα συmicroπληρωθεί από τις ερευνητικές εργασίες των δύο άλλων οmicroάδων

(α΄οmicroάδα Σολωmicroός Καρυωτάκης Σεφέρης και β΄ οmicroάδα Παλαmicroάς Σικελιανός Ελύτης )

ώστε να αναδειχθεί η microετάβαση από την Παράδοση στο λογοτεχνικό ρεύmicroα του Μοντερνισmicroού της Νεοελληνικής ποίησης

ΚΝΛ 2012

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέmicroα της ερευνητικής εργασίας στο microάθηmicroα των ΚΝΛ είναι η ανεύρεση και παρουσίαση του υλικού εκείνου που περιγράφει και χαρακτηρίζει τη microετάβαση από την Παραδοσιακή στη Μοντέρνα ελληνική ποίηση

Τα ποιήmicroατα αποτελούν βεβαίως τη βάση και την προϋπόθεση κάθε γραmicromicroατολογικής προσέγγισης Τα ποιήmicroατα είναι το υλικό που συγκινεί κινητοποιεί δηλαδή τον εσωτερικό microας κόσmicroο- και όχι microόνο Εξαιτίας αυτού έγινε η επιλογή να προηγηθεί το ποιητικό υλικό στην παρουσίαση και οι θεmicroατικές υποενότητες να έπονται

Τα microέλη της οmicroάδας microετά την κατά microόνας διερευνητική φάση προχώρησαν σε προκαθορισmicroένες συναντήσεις συγκριτικής πρακτικής ώστε microέσω του κοινού προβληmicroατισmicroού να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές παρεmicroβάσεις για επίτευξη σύγκλισης προς ένα σταδιακά οmicroαδικό microορφοποιούmicroενο υλικό τα microέρη του οποίου θα συγκροτήσουν microια κατά το δυνατόν πιο πλήρη και αρmicroονική σύνθεση

Οι ερευνητικές εργασίες που εφαρmicroόζονται για πρώτη φορά από το τρέχον σχολικό έτος αποτελούν πρόκληση για τους microαθητές που καλούνται όχι microόνο να αυτενεργήσουν αλλά να δοκιmicroαστούν στη συνεργασία και τον πειραmicroατισmicroό microε όρους αλληλοβοήθειας και αλληλοβοήθειας

Ευχή όλων των microελών της οmicroάδας είναι να αποτελέσει η εργασία αυτή την ισχυρή αφετηρία microιας σταθερής και ενδιαφέρουσας πορείας στην υλοποίηση συνθετικών εργασιών τέτοιου τύπου

Τέλος τα microέλη της οmicroάδας θα ήθελαν να ευχαριστήσουν την κ Ελένη Αντωνίου φιλόλογο καθηγήτρια του 3ου ΓΕΛ Αγίας Παρασκευής για την καθοδήγηση την υποστήριξη την

ΚΝΛ 2012

5

ενθάρρυνση και πάνω από όλα για την εmicroπιστοσύνη microε την οποία microας περιέβαλε σχετικά microε την ανάθεση των εργασιών

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Θάλασσα του Πρωιού

Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κrsquo εγώ την φύσι λίγο Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού λαmicroπρά microαβιά και κίτρινη όχθηmiddot όλα ωραία και microεγάλα φωτισmicroένα Εδώ ας σταθώ Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)middot κι όχι κrsquo εδώ τες φαντασίες microου τες αναmicroνήσεις microου τα ινδάλmicroατα της ηδονής (Από τα Ποιήmicroατα 1897-1933 Ίκαρος 1984)

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Στο πλαίσιο του microαθήmicroατος της Α΄ Λυκείου laquoΚείmicroενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας raquo συγκροτήθηκε η οmicroάδα των microαθητών του πρώτου τmicroήmicroατος της Α1΄ τάξης του 3ου Γενικού Λυκείου Αγίας Παρασκευής από τους microαθητές Αλεξοπούλου Βασιάννα Αρχοντουλάκη Βασίλειο Βουτσινά Μαρία Γκιούλη Ματθαίο Γκοβέση Σοφία και Ασηmicroακοπούλου ∆ήmicroητρα η οποία ανέλαβε το συντονισmicroό της οmicroάδας προκειmicroένου να εκπονηθεί αυτή η εργασία τον Απρίλιο του ίδιου έτους βάσει του νέου ΑΠΣ για τη Νέα Ελληνική Γλώσσα (ΦΕΚ 1526 270611)

Αντικείmicroενο της συνολικής αυτής προσπάθειας ήταν τα ποιήmicroατα

laquoΛήθηraquo laquoΠατρίδαraquo του Λ Μαβίλη

laquoΘάλασσα του πρωιούraquo laquoΙθάκηraquo του Κ Καβάφη

laquoΤρία Αποσπάσmicroαταraquo του Α Εmicroπειρίκου

Τα ποιήmicroατα αυτά εντάσσονται σε microία ευρύτερη θεmicroατική ενότητα microε τίτλο laquoΠΑΡΑ∆ΟΣΗ και ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ raquo και η οποία θα συmicroπληρωθεί από τις ερευνητικές εργασίες των δύο άλλων οmicroάδων

(α΄οmicroάδα Σολωmicroός Καρυωτάκης Σεφέρης και β΄ οmicroάδα Παλαmicroάς Σικελιανός Ελύτης )

ώστε να αναδειχθεί η microετάβαση από την Παράδοση στο λογοτεχνικό ρεύmicroα του Μοντερνισmicroού της Νεοελληνικής ποίησης

ΚΝΛ 2012

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέmicroα της ερευνητικής εργασίας στο microάθηmicroα των ΚΝΛ είναι η ανεύρεση και παρουσίαση του υλικού εκείνου που περιγράφει και χαρακτηρίζει τη microετάβαση από την Παραδοσιακή στη Μοντέρνα ελληνική ποίηση

Τα ποιήmicroατα αποτελούν βεβαίως τη βάση και την προϋπόθεση κάθε γραmicromicroατολογικής προσέγγισης Τα ποιήmicroατα είναι το υλικό που συγκινεί κινητοποιεί δηλαδή τον εσωτερικό microας κόσmicroο- και όχι microόνο Εξαιτίας αυτού έγινε η επιλογή να προηγηθεί το ποιητικό υλικό στην παρουσίαση και οι θεmicroατικές υποενότητες να έπονται

Τα microέλη της οmicroάδας microετά την κατά microόνας διερευνητική φάση προχώρησαν σε προκαθορισmicroένες συναντήσεις συγκριτικής πρακτικής ώστε microέσω του κοινού προβληmicroατισmicroού να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές παρεmicroβάσεις για επίτευξη σύγκλισης προς ένα σταδιακά οmicroαδικό microορφοποιούmicroενο υλικό τα microέρη του οποίου θα συγκροτήσουν microια κατά το δυνατόν πιο πλήρη και αρmicroονική σύνθεση

Οι ερευνητικές εργασίες που εφαρmicroόζονται για πρώτη φορά από το τρέχον σχολικό έτος αποτελούν πρόκληση για τους microαθητές που καλούνται όχι microόνο να αυτενεργήσουν αλλά να δοκιmicroαστούν στη συνεργασία και τον πειραmicroατισmicroό microε όρους αλληλοβοήθειας και αλληλοβοήθειας

Ευχή όλων των microελών της οmicroάδας είναι να αποτελέσει η εργασία αυτή την ισχυρή αφετηρία microιας σταθερής και ενδιαφέρουσας πορείας στην υλοποίηση συνθετικών εργασιών τέτοιου τύπου

Τέλος τα microέλη της οmicroάδας θα ήθελαν να ευχαριστήσουν την κ Ελένη Αντωνίου φιλόλογο καθηγήτρια του 3ου ΓΕΛ Αγίας Παρασκευής για την καθοδήγηση την υποστήριξη την

ΚΝΛ 2012

5

ενθάρρυνση και πάνω από όλα για την εmicroπιστοσύνη microε την οποία microας περιέβαλε σχετικά microε την ανάθεση των εργασιών

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Θάλασσα του Πρωιού

Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κrsquo εγώ την φύσι λίγο Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού λαmicroπρά microαβιά και κίτρινη όχθηmiddot όλα ωραία και microεγάλα φωτισmicroένα Εδώ ας σταθώ Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)middot κι όχι κrsquo εδώ τες φαντασίες microου τες αναmicroνήσεις microου τα ινδάλmicroατα της ηδονής (Από τα Ποιήmicroατα 1897-1933 Ίκαρος 1984)

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το θέmicroα της ερευνητικής εργασίας στο microάθηmicroα των ΚΝΛ είναι η ανεύρεση και παρουσίαση του υλικού εκείνου που περιγράφει και χαρακτηρίζει τη microετάβαση από την Παραδοσιακή στη Μοντέρνα ελληνική ποίηση

Τα ποιήmicroατα αποτελούν βεβαίως τη βάση και την προϋπόθεση κάθε γραmicromicroατολογικής προσέγγισης Τα ποιήmicroατα είναι το υλικό που συγκινεί κινητοποιεί δηλαδή τον εσωτερικό microας κόσmicroο- και όχι microόνο Εξαιτίας αυτού έγινε η επιλογή να προηγηθεί το ποιητικό υλικό στην παρουσίαση και οι θεmicroατικές υποενότητες να έπονται

Τα microέλη της οmicroάδας microετά την κατά microόνας διερευνητική φάση προχώρησαν σε προκαθορισmicroένες συναντήσεις συγκριτικής πρακτικής ώστε microέσω του κοινού προβληmicroατισmicroού να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές παρεmicroβάσεις για επίτευξη σύγκλισης προς ένα σταδιακά οmicroαδικό microορφοποιούmicroενο υλικό τα microέρη του οποίου θα συγκροτήσουν microια κατά το δυνατόν πιο πλήρη και αρmicroονική σύνθεση

Οι ερευνητικές εργασίες που εφαρmicroόζονται για πρώτη φορά από το τρέχον σχολικό έτος αποτελούν πρόκληση για τους microαθητές που καλούνται όχι microόνο να αυτενεργήσουν αλλά να δοκιmicroαστούν στη συνεργασία και τον πειραmicroατισmicroό microε όρους αλληλοβοήθειας και αλληλοβοήθειας

Ευχή όλων των microελών της οmicroάδας είναι να αποτελέσει η εργασία αυτή την ισχυρή αφετηρία microιας σταθερής και ενδιαφέρουσας πορείας στην υλοποίηση συνθετικών εργασιών τέτοιου τύπου

Τέλος τα microέλη της οmicroάδας θα ήθελαν να ευχαριστήσουν την κ Ελένη Αντωνίου φιλόλογο καθηγήτρια του 3ου ΓΕΛ Αγίας Παρασκευής για την καθοδήγηση την υποστήριξη την

ΚΝΛ 2012

5

ενθάρρυνση και πάνω από όλα για την εmicroπιστοσύνη microε την οποία microας περιέβαλε σχετικά microε την ανάθεση των εργασιών

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Θάλασσα του Πρωιού

Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κrsquo εγώ την φύσι λίγο Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού λαmicroπρά microαβιά και κίτρινη όχθηmiddot όλα ωραία και microεγάλα φωτισmicroένα Εδώ ας σταθώ Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)middot κι όχι κrsquo εδώ τες φαντασίες microου τες αναmicroνήσεις microου τα ινδάλmicroατα της ηδονής (Από τα Ποιήmicroατα 1897-1933 Ίκαρος 1984)

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

5

ενθάρρυνση και πάνω από όλα για την εmicroπιστοσύνη microε την οποία microας περιέβαλε σχετικά microε την ανάθεση των εργασιών

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Θάλασσα του Πρωιού

Εδώ ας σταθώ Κι ας δω κrsquo εγώ την φύσι λίγο Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανού λαmicroπρά microαβιά και κίτρινη όχθηmiddot όλα ωραία και microεγάλα φωτισmicroένα Εδώ ας σταθώ Κι ας γελασθώ πως βλέπω αυτά (τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)middot κι όχι κrsquo εδώ τες φαντασίες microου τες αναmicroνήσεις microου τα ινδάλmicroατα της ηδονής (Από τα Ποιήmicroατα 1897-1933 Ίκαρος 1984)

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

6

ΚΠ ΚΑΒΑΦΗΣ

Ιθάκη

Σα βγεις στον πηγαιmicroό για την Ιθάκη να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος γεmicroάτος περιπέτειες γεmicroάτος γνώσεις

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον θυmicroωmicroένο Ποσειδώνα microη φοβάσαι τέτοια στον δρόmicroο σου ποτέ σου δεν θα βρεις αν microένrsquo η σκέψις σου υψηλή αν εκλεκτή συγκίνησις το πνεύmicroα και το σώmicroα σου αγγίζει

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις αν δεν τους κουβανείς microες στην ψυχή σου αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εmicroπρός σου Να εύχεσαι νάναι microακρύς ο δρόmicroος Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι που microε τι ευχαρίστησι microε τι χαρά θα microπαίνεις σε λιmicroένας πρωτοειδωmicroένουςmiddot

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

7

να σταmicroατήσεις σrsquo εmicroπορεία Φοινικικά και τες καλές πραγmicroάτειες νrsquo αποκτήσεις σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια κrsquo έβενους και ηδονικά microυρωδικά κάθε λογής όσο microπορείς πιο άφθονα ηδονικά microυρωδικάmiddotσε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να παςνα microάθεις και να microάθεις απrsquo τους σπουδασmicroένους

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη Το φθάσιmicroον εκεί είνrsquo ο προορισmicroός σου Aλλά microη βιάζεις το ταξείδι διόλου Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσειmiddot και γέρος πια νrsquo αράξεις στο νησί πλούσιος microε όσα κέρδισες στον δρόmicroο microη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη Η Ιθάκη σrsquo έδωσε τrsquo ωραίο ταξείδι Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόmicroο Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια Κι αν πτωχική την βρεις η Ιθάκη δεν σε γέλασε Έτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

8

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

Πατρίδα Πάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέρι στὴν πλάση microυστικῆς ἀγάπης γλύκα σὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκα λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι

Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι ἐδῶ βουίζει microέλισσα ἐκεῖ σφήκα τὴ φύση στὴν καλή της ὥρα ἐβρῆκα λαχταρίζει ἡ ζωὴ σ᾿ ὅλα τὰ microέρη

Κάθε microοσχοβολιὰ καὶ κάθε χρῶmicroα κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα

νὰ σοῦ ξαναφιλήσω τ᾿ ἅγιο χῶmicroα νὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάη ὄmicroορφή microου καλή γλυκειὰ πατρίδα

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

9

Λ ΜΑΒΙΛΗΣ

Λήθη Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς Ὅντας βυθίσει ὁ ἥλιος καὶ τὸ σούρουπο ἀκλουθήσει microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι

Τέτοιαν ὥρα οἱ ψυχὲς διψοῦν καὶ πᾶνε στῆς λησmicroονιᾶς τὴν κρουσταλλένια βρύση microὰ βοῦρκος τὸ νεράκι θὰ microαυρίσει ἂ στάξει γι᾿ αὐτὲς δάκρυ ὅθε ἀγαπᾶνε

Κι ἂν πιοῦν θολὸ νερὸ ξαναθυmicroοῦνται ∆ιαβαίνοντας λιβάδια ἀπὸ ἀσφοδύλι πόνους παλιούς ποὺ microέσα τους κοιmicroοῦνται

Ἂ δὲ microπορεῖς παρὰ νὰ κλαῖς τὸ δείλι τοὺς ζωντανοὺς τὰ microάτια σου ἂς θρηνήσουν Θέλουν microὰ δὲ βολεῖ νὰ λησmicroονήσουν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

10

ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

Τρία αποσπάσmicroατα Συλλογή Ενδοχώρα

1

Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια στο σκοτάδι Μα η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microας αναγγέλλει την αυγή σφαδάζουσα στο ράmicroφος της πρωίας

2

Η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε Οι διάδροmicroοι είναι λευκοί Τrsquo άνθη microιλούν Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά microικρούτσικες παιδίσκες Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος

3

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Όταν τrsquo ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

11

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ

ΛΜΑΒΙΛΗΣ

ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1860-1912)

Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1860 όπου υπηρετούσε τότε ο πατέρας του Παύλος ως δικαστικός λειτουργός της Ιόνιας Πολιτείας Όπως microαρτυρεί και το ξενικό όνοmicroά του η καταγωγή της οικογένειάς του δεν ήταν ελληνική ∆ύο γενιές πιο πίσω ένας Ισπανός ευγενής πρώην πρόξενος της Ισπανίας στην Κωνσταντινούπολη ο Don Lorenzo Mabili y Boulligny εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα και ήταν πρόγονος του ποιητή Η microητέρα του καταγόmicroενη από την αρχοντική οικογένεια ∆ούσmicroανη είχε περάσει microέρος της ζωής της κοντά στον αγροτικό πληθυσmicroό της Κέρκυρας και αγάπησε τη λαϊκή γλώσσα και τέχνη Την αγάπη αυτή φυσικά microετέδωσε στον γιο της

Υπήρξε microαθητής στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας της Κέρκυρας και κατόπιν στο κερκυραϊκό γυmicroνάσιο όπου είχε καθηγητή τον Ιωάννη Ρωmicroανό ο οποίος τον έκανε microέλος της Αναγνωστικής Εταιρείας Μετά το γυmicroνάσιο έφυγε για την Αθήνα για πανεπιστηmicroιακές σπουδές στη Φιλοσοφική Σχολή Στην Αθήνα γνωρίστηκε microε τον Χαρίλαο Τρικούπη microέσω του Πολυλά Το 1879 έφυγε για τη Γερmicroανία όπου έmicroεινε για δεκατέσσερα χρόνια Εκεί microελέτησε τους αρχαίους κλασικούς και έmicroαθε

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

12

Ιταλικά Αγγλικά Γερmicroανικά και Ισπανικά καθώς επίσης Σανσκριτικά Στη Γερmicroανία ο Μαβίλης ολοκλήρωσε τις σπουδές του και το 1890 πήρε το διδακτορικό του δίπλωmicroα στη φιλοσοφία από το πανεπιστήmicroιο του Erlangen

Το 1893 επέστρεψε στην Κέρκυρα όπου εντάχτηκε στην Κερκυραϊκή Σχολή συνδέθηκε δε ιδιαιτέρως microε τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη Κατόπιν στρατεύτηκε και το 1896 έγινε microέλος της Εθνικής Εταιρείας Το ίδιο έτος έφυγε για την Κρήτη προς ενίσχυση του εκεί επαναστατικού κινήmicroατος και τον επόmicroενο χρόνο συmicromicroετείχε στον ατυχή για την Ελλάδα ελληνοτουρκικό πόλεmicroο του 1897 επικεφαλής σώmicroατος ανταρτών στην Ήπειρο Το 1912 σε ηλικία πενήντα δύο ετών πήρε microέρος στην εκστρατεία της Ηπείρου επικεφαλής λόχου Γαριβαλδίνων και σκοτώθηκε στη microάχη του ∆ρίσκου (28-11-1912)

Στις εκλογές του 1910 απέκτησε βουλευτικό αξίωmicroα microε το κόmicromicroα των Φιλελευθέρων και από αυτή τη θέση αγωνίστηκε για την καθιέρωση της δηmicroοτικής γλώσσας (δική του είναι η περίφηmicroη φράση δεν υπάρχει χυδαία γλώσσα αλλά χυδαίοι άνθρωποι) Σηmicroειώνεται επίσης ο ερωτικός δεσmicroός του Λορέντζου Μαβίλη microε την ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη ∆ρακοπούλου)

Στο έργο του Μαβίλη έντονη παρουσιάζεται η σολωmicroική επίδραση κυρίως στη δηmicroοτική γλώσσα του και στο κυρίαρχο πατριωτικό συναίσθηmicroα Επίδραση δέχτηκε επίσης από τις παραδόσεις του Fichte (Φίχτε) τις οποίες παρακολούθησε στη Γερmicroανία και από τη φιλοσοφία του Kant και του Schopenhauer

Από το πρωτότυπο έργο του γνωστότερα είναι τα σονέτα του τα οποία χαρακτηρίζονται από πληρότητα microορφής ενώ έγραψε και πολλές microεταφράσεις Μερικά πιο τα πιο γνωστά σονέτα του είναι τα Λήθη Καλλιπάτειρα Ελιά Μούχρωmicroα Στην ποίηση του Μαβίλη συναντώνται τα ρεύmicroατα του γερmicroανικού συmicroβολισmicroού microε το επίσης γερmicroανικής προέλευσης σοσιαλιστικό πνεύmicroα του και τη microεγάλη αγάπη του για την πατρίδα

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

13

ΚΠΚΑΒΑΦΗΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1863-1993)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια όπου οι γονείς του Πέτρος Ι Καβάφης και Χαρίκλεια Φωτιάδη εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840 Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αγγλία (Λίβερπουλ και Λονδίνο) όπου έmicroεινε microέχρι το 1876 Στην Αλεξάνδρεια ο Kαβάφης διδάχτηκε Αγγλικά Γαλλικά και Ελληνικά microε οικοδιδάσκαλο και συmicroπλήρωσε τη microόρφωσή του για ένα-δύο χρόνια στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο της Αλεξάνδρειας Έζησε επίσης για τρία χρόνια που ήταν τα κρισιmicroότερα στην ψυχοδιανοητική του διαmicroόρφωση στην Πόλη(1882-84)

Το 1897 ταξίδεψε στο Παρίσι και το 1903 στην Αθήνα χωρίς από τότε να microετακινηθεί από την Αλεξάνδρεια για τριάντα ολόκληρα χρόνια

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

14

Ύστερα από περιστασιακές απασχολήσεις σε χρηmicroατιστηριακές επιχειρήσεις αποφάσισε να γίνει δηmicroόσιος υπάλληλος και διορίστηκε σε ηλικία 26 χρονών στο Υπουργείο ∆ηmicroοσίων Έργων στην Υπηρεσία του Τρίτου Κύκλου Αρδεύσεων όπου παρέmicroεινε έως τον Μάρτιο του 1922

Από το 1886 άρχισε να δηmicroοσιεύει ποιήmicroατα επηρεασmicroένα από τους Αθηναίους ροmicroαντικούς ποιητές χωρίς να τον έχει επηρεάσει καθόλου η στροφή της γενιάς του 80 Από το 1891 όταν εκδίδει σε αυτοτελές φυλλάδιο το ποίηmicroα Κτίσται και ιδίως το 1896 όταν γράφει τα Τείχητο πρώτο αναγνωρισmicroένο εmicroφανίζονται τα χαρακτηριστικά των ώριmicroων ποιηmicroάτων του

Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του ένα microοναδικό συνδυασmicroό λεκτικής και δραmicroατικής ειρωνείας[1] Οι Έλληνες ποιητές γενικά τον σνόmicroπαραν λόγω του ότι ήταν οmicroοφυλόφιλος Πολλοί όmicroως από τους αλλόγλωσσους οmicroοτέχνους και αναγνώστες του (πχ Όντεν Φόρστερ) αρχικά γνώρισαν και αγάπησαν τον ερωτικό Καβάφη[2]

Το 1932 ο Καβάφης άρρωστος από καρκίνο του λάρυγγα πήγε για θεραπεία στην Αθήνα όπου παρέmicroεινε αρκετό διάστηmicroα εισπράττοντας microια θερmicroότατη συmicroπάθεια από το πλήθος των θαυmicroαστών του Επιστρέφοντας όmicroως στην Αλεξάνδρεια η κατάστασή του χειροτέρεψε Εισήχθη στο Νοσοκοmicroείο της Ελληνικής Κοινότητας όπου και πέθανε στις 29 Απριλίου του1933 τη microέρα που συmicroπλήρωνε 70 χρόνια ζωής

Ένα σύντοmicroο αυτοβιογραφικό σηmicroείωmicroα του ποιητή

laquoΕίmicroαι Κωνσταντινουπολίτης την καταγωγήν αλλά εγεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια - σ ένα σπίτι της οδού Σερίφmiddot microικρός πολύ έφυγα και αρκετό microέρος της παιδικής microου ηλικίας το πέρασα στην Αγγλία Κατόπιν επισκέφθην την χώραν αυτήν microεγάλος αλλά για microικρόν χρονικόν διάστηmicroα ∆ιέmicroεινα και στη Γαλλία Στην εφηβικήν microου ηλικίαν κατοίκησα υπέρ τα δύο έτη στην Κωνσταντινούπολη Στην Ελλάδα είναι πολλά χρόνια που δεν επήγα Η τελευταία microου εργασία ήταν υπαλλήλου εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώmicroενον από το υπουργείον των ∆ηmicroοσίων Έργων της Αιγύπτου Ξέρω Αγγλικά Γαλλικά και ολίγα Ιταλικάraquo

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

15

ΑΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ

ΜΟΝΤΕΡΝΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ (1901-1975)

Ο Εmicroπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Μπραΐλα της Ρουmicroανίας Οι γονείς του απέκτησαν τρία ακόmicroη αγόρια τον Μαρή τον ∆ηmicroοσθένη που πέθανε νέος και τον Κίmicroωνα Ο πατέρας του Λεωνίδας Α Εmicroπειρίκος ήταν εφοπλιστής γόνος παλαιάς οικογένειας ναυτικών microε καταγωγή από την Άνδρο Μαζί microε τους αδελφούς του Μιχάλη και Μαρή Εmicroπειρίκο υπήρξε ιδρυτής της Εθνικής Ατmicroοπλοΐας Ελλάδος (1939-1935) Την περίοδο 1917-18 υπήρξε επίσης βουλευτής της κυβέρνησης Βενιζέλου και υπουργός Επισιτισmicroού

Την περίοδο 1912-17 φοίτησε στο γυmicroνάσιο της Σχολής Μακρή και στη συνέχεια υπηρέτησε τη θητεία του στο ναυτικό Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστηmicroίου της Αθήνας αλλά σύντοmicroα διέκοψε τις σπουδές του και microετακόmicroισε στη Λωζάνη όπου είχε εγκατασταθεί η microητέρα του microετά τον χωρισmicroό της από τον πατέρα του Εκεί παρακολούθησε οικονοmicroικά microαθήmicroατα στο πανεπιστήmicroιο και έγραψε τα πρώτα του ποιήmicroατα

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

16

Κατά την περίοδο 1921-5 εργάζεται στην οικογενειακή ναυτιλιακή εταιρεία Byron Steamship Co Ltd του Λονδίνου όπου και σπουδάζει φιλοσοφία και φιλολογία

Το 1926-31 ύστερα από διάσταση microε τον πατέρα του πηγαίνει στο Παρίσι Εκεί αποφασίζει να ασχοληθεί microε την ψυχανάλυση Κοντά στον Reneacute Laforgue ιδρυτικό microέλος και πρώτο πρόεδρο της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Παρισίων θα κάνει προσωπική και διδακτική ανάλυση Γύρω στο 1929 γνωρίζει τον κύκλο των υπερρεαλιστών και microυείται στην τεχνική της αυτόmicroατης γραφής τους

Το 1935 δίνει διάλεξη laquoΠερί συρρεαλισmicroούraquo στη Λέσχη Καλλιτεχνών Το Μάρτιο Τυπώνεται η ΥΨΙΚΑΜΙΝΟΣ στις εκδόσεις laquoΚασταλίαraquo σε 200 αριθmicroηmicroένα αντίτυπα Γίνεται η γνωριmicroία microε τον Οδυσσέα Ελύτη και microαζί επισκέπτονται το σπίτι του ζωγράφου Θεόφιλου στη Mυτιλήνη Εκεί αρχίζει να ασκεί ως επάγγελmicroα την ψυχανάλυση

Το 1936 Οργανώνει στο σπίτι του την laquoΕπίδειξη σουρρεαλιστικών έργωνraquo ζωγραφικής ενώ το 1938 microεταφράζει κείmicroενα του Μπρετόν στο τεύχος Υπερ(ρ)εαλισmicroός Α΄

Το 1940 πραγmicroατοποιείται ο γάmicroος του microε την ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου Στο διάστηmicroα της κατοχής ο Εmicroπειρίκος οργάνωνε στο σπίτι του συγκεντρώσεις φίλων λογοτεχνών όπου διαβάζονταν αποσπάσmicroατα των έργων τους καθώς και άλλων νέων συγγραφέων

Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1947 με τη Βιβίκα Ζήση

και το 1948 συμμετείχε στην πρώτη ελληνική ψυχαναλυτική ομάδα

με τους Γιώργο Ζαβιτζιάνο και Δημήτρη Κουρέτα Το 1962 μαζί με

τον Ελύτη και τον Γιώργο Θεοτοκά ταξίδεψαν στην Σοβιετική Ένωση

ύστερα από πρόσκληση του Συνδέσμου laquoΕΣΣΔ ndash Ελλάςraquo

προκειμένου να έρθουν σε επαφή με τους πνευματικούς ανθρώπους

της Σοβιετικής Ένωσης και να αποκτήσουν εικόνα για τα δρώμενα

στη χώρα

Στις 26 Ιανουαρίου 1971 έδωσε διάλεξη στο Κολέγιο Αθηνών

για τη μοντέρνα ποίηση και το 1973 μίλησε για το έργο του στη

Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τη χρονιά

αυτή σημειώθηκε και ο θάνατος της μητέρας του Ο Ανδρέας

Εμπειρίκος πέθανε στην Κηφισιά στις 3 Αυγούστου 1975 σε ηλικία

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

17

74 ετών από καρκίνο του πνεύμονα Το 2001 με αφορμή τα εκατό

χρόνια από τη γέννησή του τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού

με πολυάριθμες τιμητικές εκδηλώσεις με σκοπό την επανεξέταση

και προβολή του έργου του

Θ Ε Μ Α Τ Ο Λ Ο Γ Ι Α

laquoΛΗΘΗraquo και laquoΠΑΤΡΙ∆Αraquo

Μαβίλης Πατρίδα-φύση-άνοιξη-λησmicroονιά αναmicroνήσεων

Όπως για κάθε συmicroβολιστή ποιητή έτσι και για τον Λορέντζο Μαβίλη η πραγmicroατικότητα που αντιλαmicroβανόmicroαστε microε τις αισθήσεις microας δηλαδή ο εξωτερικός κόσmicroος δεν έχει κανένα ποιητικό ενδιαφέρον Ωστόσο τα πράγmicroατα αυτού του κόσmicroου η ποίηση microπορεί να τα χρησιmicroοποιήσει ως διαmicroεσολαβητές ως σύmicroβολα για να φτάσει στην έκφραση ιδεών ψυχικών ή νοητικών καταστάσεων και συναισθηmicroάτων

Μελετώντας τα ποιήmicroατα laquoΛήθηraquo και laquoΠατρίδαraquo παρατηρούmicroε πως και στα δυο ποιήmicroατα υπολανθάνουν συmicroβολισmicroοί microε τους οποίους ο ποιητής στοχεύει να συλλάβει και να εκφράσει περισσότερο απόλυτες αλήθειες τις οποίες microπορεί να προσεγγίσει microε έmicromicroεσους τρόπους

Στη laquoΛήθηraquo οι λέξεις νερό και κρουσταλλένια βρύση θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως συmicroβολίζουν την εξέλιξη της ζωής την οποία βιώνει κάθε θνητός και που και κανένας νεκρός δεν microπορεί να τη λησmicroονήσει Μέσα από τις λέξεις πικρία βούρκος microαυρίσει δάκρυ θολό νερό και πόνους ο ποιητής υποδηλώνει την αρνητική πλευρά της ζωής καθώς και τα δεινά που περνάει κάθε ζωντανός Έτσι λοιπόν καλοτυχίζει τους νεκρούς που microπορούν έστω και προσωρινά να λησmicroονήσουν τις πικρίες της ζωής και προτρέπει τους θνητούς να microην θρηνούν τους νεκρούς γιατί έτσι εκείνοι πίνουν το θολό νερό και θυmicroούνται τους παλιούς τους πόνους

Στην laquoΠατρίδαraquo microέσα από τις λέξεις τrsquo αγέρι άνθη πεταλούδες φύση microοσχοβολιά και χρώmicroα ο ποιητής αναφέρεται προφανώς στην πατρίδα Ο Λορέντζος Μαβίλης για άλλη microια φορά microέσα

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

18

από δικούς του συmicroβολισmicroούς microας τονίζει έmicromicroεσα την αγάπη για την πατρίδα που πρέπει να έχει κάθε ευσυνείδητος άνθρωπος και περνάει το βαθύτατο microήνυmicroα του πατριωτισmicroού και του αγώνα για υπεράσπιση της πατρίδας

laquoΙΘΑΚΗraquo και laquoΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΡΩΪΟΥraquo

Καβάφης Φύση-συλλογή εmicroπειριών απόκτηση πείρας και σοφίας

Στην laquo Ιθάκη raquo εmicroφανίζονται έmicromicroεσα τόσο τα ρεαλιστικά όσο και τα εξιδανικευmicroένα τοπία του ποιήmicroατος Συγκεκριmicroένα ρεαλιστικά τοπία αποτελούν όλα τα υπαρκτά στοιχεία του ποιήmicroατος δηλαδή ο δρόmicroος το σώmicroα τα λιmicroάνια οι εmicroπορικές πραγmicroάτειες οι πόλεις το νησί τα πλούτηhellip Όλα αυτά είναι στοιχεία του πραγmicroατικού κόσmicroου γίνονται πλήρως αντιληπτά και γι αυτό το λόγο είναι ρεαλιστικά

Αντιθέτως τα εξιδανικευmicroένα τοπία είναι τα στοιχεία του ποιήmicroατος τα οποία microοιάζουν microυθικά στον αναγνώστη όπως πχ οι Λαιστρυγόνες οι Κύκλωπες ο Ποσειδώνας η Ιθάκη οι περιπέτειες του ταξιδιού τα αρώmicroατα ευχαρίστηση ηδονήhellip Αυτά λοιπόν είναι τα εξιδανικευmicroένα στοιχεία microέσα από τα οποία ο ποιητής εξιδανικεύει δηλαδή ωραιοποιεί το κάθε τι που παρουσιάζεται στη ζωή του ανθρώπου και τονίζει πως η πορεία της ζωής είναι το οmicroορφότερο ταξίδι ανεξάρτητα από τον προορισmicroό

Στον ΄Αγγελο Σικελιανό η θάλασσα γίνεται ο χώρος εmicroφάνισης ανώτερων δυνάmicroεων Αποκτά microια microυστικιστική διάσταση microε τη θάλασσα συνδέονται τα υπερφυσικά στοιχεία

Στη laquo Θάλασσα του πρωϊού raquo ο διαχωρισmicroός των ρεαλιστικών τοπίων από τα εξιδανικευmicroένα είναι πιο σύνθετος Αναλυτικότερα οι λέξεις φύση θάλασσα ανέφελος ουρανός λαmicroπρά microαβιά όλα ωραία και φωτισmicroένα ενώ θα microπορούσαmicroε να πούmicroε πως είναι ρεαλιστικά τοπία από τη στιγmicroή που υπάρχουν στην πραγmicroατικότητα στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα φαίνονται εξιδανικευmicroένα Αυτό γίνεται γιατί πολύ

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

19

απλά ο ποιητής τα φαντάζεται όλα αυτά ή microε άλλα λόγια προσδοκεί να τα ζήσει

Η φράση laquoας γελασθώraquo αναιρεί κάθε αλήθεια των όσων λέγονται στην πρώτη στροφή ορίζοντάς τα ως πλάνη και αυταπάτη Στην πραγmicroατικότητα όmicroως ο ποιητής φαντάζεται σκέφτεται και ονειροπολεί και γι αυτό οι λέξεις φαντασίες αναmicroνήσεις και ινδάλmicroατα της ηδονής αποτελούν τα ρεαλιστικά στοιχεία καθώς δηλώνουν την πραγmicroατική ψυχική κατάσταση του συγγραφέα Μάλιστα microε τη φράση και όχι κι εδώ ο ποιητής φαίνεται πως θέλει να ξεφύγει έστω και για λίγο από την πραγmicroατικότητα δηλαδή από τις σκέψεις του και τους προβληmicroατισmicroούς του

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

20

laquoΤΡΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑraquo

Α Εmicroπειρίκος Φύση - Ποίηση (υπερρεαλιστικός ορισmicroός)- Πραγmicroατικότητα και Φαντασία

Είναι φανερό πως και τα τρία αποσπάσματα είναι βασισμένα

σε μία υπερρεαλιστική τεχνοτροπία Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα

δήλωσε

Καθώς έβλεπα τα νερά να πέφτουν από ψηλά και να εξακολουθούν γάργαρα τον δρόmicroο τους σκέφθηκα πόσον ενδιαφέρον θα ήτο αν microπορούσα να χρησιmicroοποιήσω και στις σφαίρες της ποιητικής δηmicroιουργίας το ίδιο προτσές που καθιστά το κύλισmicroα ή την πτώση των υδάτων microια τόσο πλούσια γοητευτική και αναmicroφισβήτητη πραγmicroατικότητα αντί να περιγράφω αυτό το κύλισmicroα ή κάποιο άλλο φαινόmicroενο ή γεγονός ή κάποιο αίσθηmicroα ή microια ιδέα επί τη βάσει σχεδίου ή τύπου εκ των προτέρων καθορισmicroένου Ήθελα δηλαδή να συmicroπεριλάβω στα ποιήmicroατά microου όλα τα στοιχεία που στην καθιερωmicroένη ποίηση θεληmicroατικά ή άθελά microας αποκλείονται ή microας ξεφεύγουν Και ήθελα να τα συmicroπεριλάβω κατά τέτοιον τρόπο ώστε ένα ποίηmicroα να microην αποτελείται απλώς από ένα ή περισσότερα υποκειmicroενικά ή αντικειmicroενικά θέmicroατα λογικώς καθορισmicroένα και αναπτυσσόmicroενα microόνον εντός συνειδητών ορίων microα να αποτελείται από οποιαδήποτε στοιχεία που θα παρουσιάζονται microέσα στην ροή του γίγνεσθαι του ανεξάρτητα από κάθε συmicroβατική ή τυποποιηmicroένη αισθητική ηθική ή λογική κατασκευή Εν τοιαύτη περιπτώσει συλλογιζόmicroουν θα είχαmicroε ένα ποίηmicroα δυναmicroικό και ολοκληρωτικό ένα ποίηmicroα αυτούσιο ένα ποίηmicroα γεγονός στη θέση microιας αλληλουχίας στατικών περιγραφών ορισmicroένων γεγονότων ή συναισθηmicroάτων περιγραφοmicroένων διά της άλφα ή βήτα τεχνοτροπίας [] Ανδρέας Εmicroπειρίκος απόσπασmicroα από το Αmicroούρ ndash Αmicroούρ Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία (httpusersdraschgrsymfo)

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

21

Έτσι λοιπόν αντιλαmicroβανόmicroαστε τον πλούτο των υπερρεαλιστικών στοιχείων που microπορούmicroε να εντοπίσουmicroε στα τρία αυτά αποσπάσmicroατα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο - Μ Ο Ρ Φ Ο Λ Ο Γ Ι Α

ΛΥΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Στη laquoΛήθηraquo ο ποιητής χρησιmicroοποιεί microια περίοδο ανάmicroεσα στο απόγευmicroα και το βράδυ συγκεκριmicroένα το σούρουπο για να περιγράψει τι συmicroβαίνει κατά την άποψή του σε εκείνη τη χρονική περίοδο Ακόmicroα χρησιmicroοποιεί στοιχεία της φύσης όπως το νερό και το ενσωmicroατώνει σε ρυάκι το οποίο microετατρέπεται σε microαύρο και θολό όταν οι ζωντανοί θρηνούν τους πεθαmicroένους και τους χαλούν την ηρεmicroία Από την άλλη πλευρά στο ποίηmicroα laquoπατρίδαraquo ο ποιητής επικαλείται τις οmicroορφιές της πατρίδας του για να δικαιολογήσει την αγάπη του για αυτή Αναφέρεται στα λουλούδια τον ήλιο τα ζώα και τον αέρα αλλά και στο συναισθηmicroατικό δέσιmicroο που έχει microε όλα αυτά ένα δέσιmicroο που τελικά δικαιολογεί microαζί microε την καταγωγή του τον πόθο του να βρίσκεται και να ζει στην Ελλάδα

Στο ποίηmicroα laquoΛήθηraquo ο αναγνώστης συνειδητοποιεί πως δεν πρέπει να λησmicroονούmicroε τους νεκρούς microια και αυτοί microπορούν να microη θυmicroούνται την πικρία της ζωής έτσι αποκτά κίνητρο να αποβάλει τη στενοχώρια του Έπειτα ο ποιητής βάζει σε σκέψεις το κοινό microε τους τελευταίους στίχους του λέγοντάς microας πως αν δεν έχουmicroε άλλη επιλογή από το να θρηνούmicroε ας θρηνούmicroε τους ζωντανούς γιατί σε εκείνους αξίζει περισσότερο (Καλότυχοι οἱ νεκροὶ ποὺ λησmicroονᾶνε τὴν πίκρια τῆς ζωῆς microὴν τοὺς κλαῖς ὁ καηmicroός σου ὅσος καὶ νἆναι)

Σχήmicroατα λόγου laquoη πίκρια της ζωήςraquo laquoβυθίσει ο ήλιος και το σούρουπο ακλουθήσειraquo laquoοι ψυχές διψούν και πάνε στης λησmicroονιάς την κρουσταλλένια βρύσηraquo laquoτους ζωντανούς τα microάτια σου ας θρηνήσουνraquo

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

22

Ο λόγος που ο ποιητής χρησιmicroοποιεί τα παραπάνω σχήmicroατα λόγου αποσκοπεί κυρίως στο να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη Μέσω αυτών προσπαθεί να δηmicroιουργήσει στον ακροατή microια εικόνα microέσω της οποίας θα microπορέσει να κατανοήσει πλήρως το συλλογισmicroό του δηmicroιουργού και εκείνος να επιτύχει το σκοπό του να τον πείσει δηλαδή για όσα αναφέρει

Στο ποίηmicroα laquoΠατρίδαraquo ο αναγνώστης νιώθει θαυmicroασmicroό προς το περιβάλλον που παρουσιάζει ο Λ Μαβίλης Έρχεται στο microυαλό του κάτι γαλήνιο το οποίο τον ηρεmicroεί ενώ σκέφτεται την αρmicroονία των στοιχείων της φύσης αλλά και των ζώων Τελικά η εντύπωση που microένει στον αναγνώστη είναι η βαθιά αγάπη του Λ Μαβίλη για την πατρίδα του και ο αλλά και ο πόθος τους για να τη συναντήσουν (λάmicroπει ἐνῶ σβηέται τῆς αὐγῆς τ᾿ ἀστέρι Πεταλοῦδες πετοῦν ταίρι microὲ ταίρι κάθε πουλιοῦ κελάηδηmicroα ξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microου κι ἐλπίδα)

Σχήmicroατα λόγου laquoΠάλε ξυπνάει τῆς ἄνοιξης τ᾿ ἀγέριraquo laquoσὰν νύφ᾿ ἡ γῆ πὄχει ἄmicroετρα ἄνθη προίκαraquo laquoξυπνάει πόθο στὰ φυλλοκάρδια microουraquo laquoνὰ ξαναϊδῶ καὶ τὸ δικό σου Μάηraquo laquoγλυκειὰ πατρίδαraquo Εννοιολογική φόρτιση πατρίδα φύση Εικονογραφική Παραστατικότητα άνοιξης νύφrsquo άmicroετρα άνθη της αυγής ταrsquo αστέρι Πεταλούδες microέλισσα σφήκα Με τα σχήmicroατα αυτά οι δύο έννοιες (Πατρίδα και Φύση) αποκτούν παραστατικότητα ζωντάνια χρώmicroα και γίνονται πιο οικείες προς τον αναγνώστη Ο ποιητής περιγράφει πόσο αγαπά την πατρίδα του και περιγράφει microέσω των παραπάνω σχηmicroάτων λόγου τη microοναδικότητα τόσο αυτής όσο και των φυσικών στοιχείων της τον ήλιο τον αγέρα και τη χλωρίδα της

Στα laquo Τρία Αποσπάσmicroατα raquo οι προτάσεις του Εmicroπειρίκου είναι σύντοmicroες και περιεκτικές ενώ η υπερρεαλιστική διάθεση του ποιητή αναδεικνύεται σε όλο το ποίηmicroα Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνει να κρατά σε υψηλά επίπεδα την περιέργεια του αναγνώστη και έτσι να τον εισαγάγει στο τοπίο που προσπαθεί να περιγράψει δηmicroιουργώντας συνθήκες που του επιτρέπουν να προσεγγίσει microε το δικό του τρόπο και σύmicroφωνα microε τις δικές του εmicroπειρίες το ποίηmicroα

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

23

Ο συγγραφέας εισάγει πολλά στοιχεία της καθηmicroερινότητάς microας στο έργο του microε το δικό του microοναδικό τρόπο Με αυτό τον τρόπο microας κάνει να τα βλέπουmicroε πιο οικεία και να τα αντιmicroετωπίζουmicroε ως κάτι πιο γνώριmicroο και όmicroορφο πετυχαίνοντας παράλληλα την πλήρη κατανόηση των περιγραφών του από το κοινό

Στο πλαίσιο της microοντέρνας ποίησης και του υπερρεαλισmicroού ο ποιητής σπάει τα καθιερωmicroένα οmicroοιοκαταληξία λογική αλληλουχία κλπ Γιrsquo αυτό ο συνδυασmicroός των λέξεων δε γίνεται σε λογική βάση

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Στη laquoΛήθηraquo η εικόνα της δύσης του ήλιου παραπέmicroπει στο τέλος της ζωής και διαmicroορφώνει συναισθήmicroατα λύπης στεναχώριας και την αίσθηση του τέλους Όmicroως η πηγή microε το νερό της είναι το microέσο για να λησmicroονήσουν οι νεκροί την εγκόσmicroια ζωή τους Τέλος η εικόνα του λιβαδιού παρmicroένη από την ελληνική microυθολογία δίνει την αίσθηση του ατελείωτου κι ανικανοποίητου Λήθη Πίκρα στεναχώρια καηmicroός λύπη θρήνος βασανιστικές αναmicroνήσεις

Στην laquoΠατρίδαraquo η εικόνα της φύσης στην ακmicroή της την άνοιξη είναι αυτή που δηmicroιουργεί όλα τα ευχάριστα συναισθήmicroατα του ανθρώπου χαρά αισιοδοξία ανυποmicroονησία Κι ο άνθρωπος είναι πλήρως ενταγmicroένος σε αυτήν την πανδαισία γεγονός που του επηρεάζει την ψυχολογία

laquoΘάλασσα του πρωϊούraquo Ο Καβάφης περιγράφει τη θάλασσα και την ακτή laquoταξιδεύονταςraquo τους αναγνώστες του στις χρωmicroατικές αποχρώσεις τους Η φύση βοηθά τον άνθρωπο να αδειάσει το microυαλό του από έγνοιες υποχρεώσεις και σκοτούρες Ωστόσο αργότερα ο ποιητής αφήνει να εννοηθεί ότι δεν αφήνεται πλήρως στο τοπίο microιας και δεν είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση κάτι που microαρτυρά περίτρανα ο παρένθετος στίχος laquo(τα είδrsquo αλήθεια microια στιγmicroή σαν πρωτοστάθηκα)raquo και συνεχίζει ο ίδιος επιβεβαιώνοντας τον αναγνώστη λέγοντας πως θέλει να ξεφύγει από εκείνα που σκέφτεται συνέχεια ξεγελώντας για λίγο τον εαυτό του και να χαρεί τη φύση

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

24

Ο αναγνώστης λοιπόν εισπράττει την εικόνα ενός άντρα που βασανίζεται και προσπαθεί να βρει διέξοδο κοιτώντας τη θάλασσα ως αποτέλεσmicroα της συνεχούς σύγκρουσης η οποία υπάρχει στην ψυχή του ποιητή Από τη microία προσπαθεί να απολαύσει το τοπίο και να δοθεί ολοκληρωτικά σε αυτό ενώ από την άλλη υπάρχουν ορισmicroένες καταστάσεις που τον βασανίζουν και δε τον αφήνουν να αφεθεί Συmicroβολικά το ποίηmicroα microας παρουσιάζει την αντιπαράθεση ανάmicroεσα στο όνειρο και την πραγmicroατικότητα

laquoΙθάκηraquo ο ποιητής στο συγκεκριmicroένο ποίηmicroα microιλάει microεταφορικά δίνοντας στον αναγνώστη εικόνες που όmicroως microπορούν να microεταφραστούν διαφορετικά σε κάθε ανθρώπινο νού Τα πλούτη που αναφέρει δεν είναι τα υλικά αγαθά αλλά οι εmicroπειρίες και η σοφία που θα αποκοmicroίσει από το ταξίδι του Έπειτα η αναφορά στον Ποσειδώνα γίνεται προκειmicroένου να δώσει θάρρος στον laquoταξιδιώτηraquo εmicroψυχώνοντάς τον και κάνοντάς τον να πιστέψει πως αν αισθάνεται και είναι δυνατός δεν υπάρχει κάτι που να microπορεί να τον βλάψει

Συmicroβουλεύει τον αναγνώστη να διαλέξει να είναι microακρύ το ταξίδι του γεmicroάτο εκπλήξεις και γεγονότα που έχουν να τον διδάξουν κάτι κι όταν πια φτάσει στον προορισmicroό του να σταmicroατήσει πλέον να ζητάει αφού αν δεν υπήρχε προορισmicroός δε θα είχε αποκοmicroίσει καmicroία απο αυτές τις εmicroπειρίες Μέσα από το ποίηmicroα αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης βοηθάει τον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι η πραγmicroατική ουσία βρίσκεται στη διαδροmicroή και όχι στον τελικό προορισmicroό Στο δρόmicroο και όχι στην Ιθάκη την ίδια τελικά

Λαιστρυγόνας Κύκλωπας Ποσειδώνα δυσκολίες κι εmicroπόδια στην προσπάθεια κατάκτησης του στόχου από τις οποίες αποκοmicroίζουmicroε εmicroπειρίες Πραmicroάτειες σεντέφια και κοράλλια κεχριmicroπάρια έβενους microυρωδικά εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κανείς microέσα από την προσπάθεια

Θάλασσα του πρωϊούhellipκίτρινη όχθη προσπάθεια να αδειάσει το microυαλό του ο άνθρωπος από τις έγνοιες Η θάλασσα στο Καβάφη έχει το ρόλο του microέσου του τρόπου για την κατάκτηση των στόχων του που βοηθά τον άνθρωπο να αποφορτιστεί και να ξεχάσει για λίγο ότι τον ταλαιπωρεί

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

25

Ιθάκη ατελείωτες εmicroπειρίες που αποκοmicroίζει κάθε άνθρωπος στην προσπάθειά του να πετύχει κάποιον υψηλό στόχο Καταξιώνεται ο αγώνας για την κατάκτηση του στόχου

΄Ολο το νόηmicroα του ποιήmicroατος κρύβεται στους τελευταίους δυο στίχους laquoΈτσι σοφός που έγινες microε τόση πείρα ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σηmicroαίνουνraquo

Απόσπασmicroα 1ο ( ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από

την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Πρόκειται για ένα σύνολο τριών εικόνων που microας φέρνουν στον microυαλό την στιγmicroή που ο ήλιος παίρνει τη θέση του σκοταδιού την αυγή

Οι φράσεις- εικόνες Λίγα κοσmicroήmicroατα στη χλόη Λίγα διαmicroάντια

στο σκοτάδι φέρνουν στο microυαλό microας συνειρmicroικά την δροσιά που υπάρχει την αυγή στα φύλλα

Η πεταλούδα που νύκτωρ εγεννήθη microάς αναγγέλλει την αυγή σφαδάνουσα στο ράmicroφος της πρωίας παράλογη υπερρεαλιστική εικόνα όπου η αυγή παροmicroοιάζεται microε ραmicroφώδες πτηνό Ακόmicroη θα πρέπει να επισηmicroανθεί η σχέση της πεταλούδας microε την ψυχή αλλά και την πρόσκαιρη ζωή το πρόωρο τέλος σύmicroφωνα microε την ψυχαναλυτική(microην ξεχνάmicroε ότι ο ποιητής ήταν ψυχαναλυτής) και λαϊκή αντίληψη

Απόσπασmicroα2ο (Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ) Το κείmicroενο προέρχεται από την ενότητα Ο πλόκαmicroος της Αλταmicroίρας Είναι γραmicromicroένο σε πεζό λόγο αλλά έχει ποιητικά στοιχεία Περιέχει έναν υπερρεαλιστικό ορισmicroό της ποίησης σε απάντηση στον συmicroβολιστικό του Paul Valery Η ποίηση είναι ανάπτυξη ενός επιφωνήmicroατος (επιφώνηmicroα= συναίσθηmicroα)

Όταν ο Εmicroπειρίκος λέει ότι η ποίηση είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου υπογραmicromicroίζει την αίσθηση της ελευθερίας που προσφέρει

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

26

το ποδήλατο και το ταυτίζει microε τη δύναmicroη της ποίησης αναδεικνύοντας το ρόλο της εικόνας στην ποίηση

Η ποίηση καταγράφει λαmicroπρές εικόνες από τον χώρο του υποσυνείδητου αλλά και την ίδια την πραγmicroατικότητα microε αποτέλεσmicroα να βοηθούν τον αναγνώστη να ωριmicroάσει (Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε) laquoανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτουraquo

Μέσα της όλοι microεγαλώνουmicroε σχέση ανθρώπου ποίησης Ο άνθρωπος ωριmicroάζει microέσα από αυτήν Οι δρόmicroοι είναι λευκοί αγνότητα Τrsquo άνθη microιλούν σχέση ανθρώπου και φύσις πέταλά ερωτικό στοιχείο θυmicroίζει το παιχνίδι micro αγαπά δε micro αγαπά και το microάδηmicroα της microαργαρίτας microικρούτσικες παιδίσκες microεταφορά στην παιδική ηλικία Απεικονίζει τη χαρά της ζωής αναδύονται παραπέmicroπει στον έρωτα την Αφροδίτη και το υγρό στοιχείο της ζωής Η εκδροmicroή αυτή δεν έχει τέλος Η φράση αυτή συνδέεται στενά microε την πρώτη η περιπλάνηση στο χώρο της ποίησης microοιάζει microε εκδροmicroή που δεν τελειώνει ποτέ ένα ταξίδι στον κόσmicroο των εικόνων και των αισθήσεων Το microεταφορικό microέσο γι αυτό το ταξίδι είναι το ποδήλατο

Μέσα από αλλεπάλληλες συνειρmicroικές εικόνες το πρωτογενές αίσθηmicroα της χαράς του έρωτα και της ευτυχίας γίνεται αντιληπτό το ποιητικό γεγονός

Απόσπασmicroα 3ο ( Η ∆ΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΑΣΗΣ ) Το κείmicroενο ανήκει στην ενότητα Πουλιά του Προύθου και πραγmicroατεύεται τον ρόλο της όρασης εξωτερικής και εσωτερικής στην πρόσληψη παραστάσεων και ερεθισmicroάτων Ο ποιητής εδώ στήνει το σκηνικό του microε ένα λεκτικό παιχνίδι που γίνεται ποιητικό συναιρώντας τον έξω κόσmicroο microε τον έσω δηλαδή την φαντασία microε την πραγmicroατικότητα Κάθε στίχος του ποιητή είναι microια εικόνα Συmicroβολίζει τον τρόπο που βλέπει ο ίδιος τα πράγmicroατα Η όραση παροmicroοιάζεται microε ένα θεατρικό στοιχείο την αυλαία

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

27

Είναι τα βλέφαρά microου διάφανες αυλαίες Η αυλαία στο θέατρο χωρίζει τον κόσmicroο των παρασκηνίων (εσωτερικός κόσmicroός) από τους θεατές (εξωτερικός κόσmicroος) Αν όmicroως είναι διάφανη αυτή η αυλαία ο διαχωρισmicroός αυτός καταργείται Έτσι και στην περίπτωση του ποιητή (χρήση α προσώπου) οι δύο αυτοί κόσmicroοι επικοινωνούν είναι ο ένας συνέχεια του άλλου

Στους δύο επόmicroενους στίχους υπάρχει αντίθεση (ανοίγω- κλείνω) Όταν ανοίγω βλέπω εmicroπρός microου ότι κι αν τύχει η όραση του εξωτερικού κόσmicroου οδηγεί τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή microε την πραγmicroατικότητα και να είναι πάντα σε ετοιmicroότητα να αντιmicroετωπίσει ότι κι αν του συmicroβεί Όπως δηλαδή ένας ηθοποιός είναι έτοιmicroος να αντιmicroετωπίσει κάθε είδους αντίδραση του κοινού Όταν τα κλείνω βλέπω εmicroπρός microου ότι ποθώ η εσωτερική όραση υπερβαίνει τα όρια της πραγmicroατικότητας και τη συmicroπληρώνει Ο άνθρωπός κινείται σε έναν δικό του κόσmicroο και είναι αποκοmicromicroένος από την πραγmicroατικότητα Ο άνθρωπος εδώ θα microπορούσε και πάλι να παροmicroοιαστεί microε έναν ηθοποιό ο οποίος όmicroως ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι συmicroβαίνει επάνω στην σκηνή (προσωπική ζωή στόχοι)ενώ αδιαφορεί για το τι γίνεται γύρω από αυτήν (πραγmicroατικότητα)

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

28

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Α Ρ Ε Υ Μ Α Τ Α

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

19ος - αρχές 20ου αι

20ος αιώνας

Η Ροmicroαντική σχολή των Αθηνών (ή Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή) (1830-1880)

Νέα Αθηναϊκή σχολή (1880-1918)

Ανανεωmicroένη παράδοση και microεσοπολεmicroική λογοτεχνία (1919 - 1944)

Μεταπολεmicroικοί ποιητές (1945 - σήmicroερα) (Σεφέρης Ρίτσος Ελύτης Εγγονόπουλος Εmicroπειρίκος συνεχίζουν να γράφουν)

(Σολωmicroός Τυπάλδος Πολυλάς Μαρκοράς Βαλαωρίτης Α Κάλβος Π Σούτσος Αλ Ραγκαβής Ηλ Τανταλίδης Γ Ζαλοκώστας)

Ροmicroαντισmicroός καλλιτεχνικό ρεύmicroα που εmicroφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη 18ου αι και αρχές 19ου αι Κυριάρχησε και στην ελληνική ποίηση για 50 χρόνια

Θέmicroατα φύση θρησκεία έρωτας θάνατος Κυριαρχία του συναισθήmicroατος της φαντασίας και του απόλυτου του συγκινησιακού και του ιδανικού Οδηγείται στο παράδοξο το microυστηριώδες το υπερφυσικό ∆ιάχυτη microελαγχολική διάθεση απαισιοδοξία νοσταλγία Έντονες εικόνες υποβλητικά σκηνικά

bull επιρροή από τον Παρνασσισmicroό (Γαλλία 19ος αι Σηmicroασία στην ακρίβεια της έκφρασης και στη λεπτοmicroέρεια Ρυθmicroικοί microετρικοί και στιχουργικοί microετρικοί κανόνεςΘέmicroατα από τη microυθολογία και τον αρχαίο πολιτισmicroό Απουσία συναισθήmicroατος πάθους ή έντασης Κ Παλαmicroάς Γ ∆ροσίνης Ι Πολέmicroης Κ Κρυστάλλης Ι Γρυπάρης κά bull σταδιακή είσοδος στο συmicroβολισmicroό (Λ Πορφύρας Μ Μαλακάσης Α Μαβίλης Κ Χατζόπουλος ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Μουσικότητα υποβλητικότητα υπαινικτικότητατα πράγmicroατα σύmicroβολα ψυχικών κατά στάσεων Ελεύθερος στίχος bull ιδιαίτερες ποιητικές φυσιογνωmicroίες του Κ Καβάφη Αγγ Σικελιανού και Κ Βάρναλη που άρχισαν να αποδοmicroούν τα βασικά microοτίβα της παραδοσιακής ποίησης και να laquoσυνοmicroιλούνraquo microε τον microοντερνισmicroό

bull Νεοροmicroαντισmicroός νεοσυmicroβολισmicroός Κ Παράσχος Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας Ρ Φιλύρας Ν Λαπαθιώτης Κ Ουράνης κα

bull Γ Σεφέρης microε τη laquoΣτροφήraquo 1931 καθιερώνεται ως εισηγητής της microοντερνιστικής ποίησης στην Ελλάδα

(microοντερνισmicroός διάλυση της παραδοσιακής microορφής κατάργηση οmicroοιοκαταληξίας απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων υπαινικτική και πολύσηmicroη χρήση της γλώσσας)

bull υπερρεαλισmicroός Επιρροή από την ψυχανάλυση Καταφυγή στη φαντασία το όνειρο και το ασυνείδητο Αυτόmicroατη γραφή Απόλυτη ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική Απρόσmicroενοι συνδυασmicroοί λέξεων - εντυπωσιακές εικόνες

Εκπρόσωποι Λ Εmicroπειρίκος Οδ Ελύτης Ν Εγγονόπουλος Ν Γκάτσος κά

ΜΕΤΑΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ Πρώτη microεταπολεmicroική γενιά Α ΑλεξάνδρουΜΑναγνωστάκης Τ Σινόπουλος Τ Πατρίκιος Κ Κύρου κά (κοινωνική - πολιτική ποίηση) κοινωνικο-πολιτική ποίηση έκφραση οργής ή χαmicroηλόφωνης διαmicroαρτυρίας για τα τραυmicroατικά πολεmicroικά ή microετεmicroφυλιακά βιώmicroατα ∆εύτερη microεταπολεmicroική γενιά Β ΛεοντάρηςΜ Μέσκος Θ Γκόρπας κά Υπαρξιακή ποίηση υπαρξιακές ανησυχίες στοχασmicroοί για τους ανθρώπους νοσταλγία για το παρελθόν Μοναξιά φθορά θάνατος Τ Βαρβτσιώτης Α ∆ικταίος Α ∆ηmicroουλάς Κ ∆ηmicroουλά Ο Αλεξάκης Αγγελάκη- Ρουκ κα Νεοϋπερρεαλιστές∆ Παπαδίτσας Κακναβάτος ΝΒαλαωρίτης Ε Βακαλό κα(ερmicroητισmicroός) Γενιά του 1970 Βαγενάς Μ Γκανάς Λιοντάκης Τζένη ΜαστοράκηΠούλιος ΦωστιέρηςΗ Λάγιος Π Μπουκάλας κα ( τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα Έρωτας θάνατος) Χαρακτηριστικά συγκερασmicroός παλιών και νέων ρευmicroάτων τάση φυγής από την πραγmicroατικότητα ΘΕΜΑΤΑΈρωτας θάνατος

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

29

Π Α Ρ Ν Α Σ Σ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Παρνασσισmicroός αποτελεί microία microορφή αντίδρασης κατά του

λυρισmicroού και εκφράζει στο χώρο της ποίησης τις τάσεις του θετικιστικού πνεύmicroατος Οι εκπρόσωποι αυτού του ρεύmicroατος ονοmicroάστηκαν παρνασσιακοί όταν ο Λεmicroέρ το 1866 δηmicroοσίευσε microια συλλογή ποιηmicroάτων τους microε τίτλο ο σύγχρονος Παρνασσός

Βασικά χαρακτηριστικά α) φροντίδα για την τελειότητα της

microορφής β)φιλοσοφική θεώρηση των πραγmicroάτων γ)microουσικότητα και ρυθmicroός δ)επιδίωξη επιβολής της συναισθηmicroατικής απάθειας και της αντικειmicroενικότητας στο χώρο της ποίησης

Χαρακτηριστικά Παρνασσισmicroού Οι παρνασσιστές που ήταν περίπου είκοσι σε αριθmicroό επιδίωκαν την πιστότητα τη ρεαλιστική αναπαράσταση και την απάθεια σε αντίθεση microε την υπερβολή συναισθηmicroάτων του ροmicroαντισmicroού Χαρακτηριστικό των ποιηmicroάτων τους είναι η στατικότητα γι αυτό και παροmicroοιάζονται microε ζωγραφικούς πίνακες Η πιστότητα στα ποιήmicroατα επιτυγχάνεται microε τις ακριβείς περιγραφές και την επιmicroονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων ειδικά των επιθέτων

Αντλούσαν την έmicroπνευσή τους από σκηνές της καθηmicroερινής κοινωνικής αλλά και ιστορικής πραγmicroατικότητας Στράφηκαν προς την κλασική (ελληνική και ρωmicroαϊκή) αρχαιότητα αλλά και προς τον ινδικό πολιτισmicroό Ως προς τη microορφή οι παρνασσιστές επιδίωκαν την απόλυτη τελειότητα Επεξεργάζονταν πολύ τους στίχους και πειθαρχούσαν απόλυτα στους microετρικούς κανόνες Αυτό είναι και το microεγαλύτερο πλεονέκτηmicroα των ποιηmicroάτων που κατά τ άλλα θεωρούνται ψυχρά

Κυριότεροι εκπρόσωποι Ανάmicroεσα στους εκπροσώπους της σχολής των παρνασσιστών συγκαταλέγονται οι Λεκόντ Ντελίλ Πωλ Βερλαίν Τεοντόρ ντε Μπανβίλ Κατούλ Μεντές (Catulle Mendegraves) και Συλί Προυντόmicro Στην Ελλάδα οι σηmicroαντικότεροι εκπρόσωποι του παρνασσισmicroού είναι ο Κωστής Παλαmicroάς ο `Αγγελος Σικελιανός ο Κώστας Βάρναλης και ο Ιωάννης Γρυπάρης

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

30

Σ Υ Μ Β Ο Λ Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Συmicroβολισmicroός είναι λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνηmicroα που ξεκίνησε από τη Γαλλία γύρω στο 1880 υπό την επίδραση της φιλοσοφίας του υποσυνειδήτου και επηρέασε σε microεγαλύτερο βαθmicroό την ποίηση και σε microικρότερο τη microουσική και τη ζωγραφική (laquoεmicroπρεσιονισmicroός ή ιmicroπρεσιονισmicroόςraquo)

Το ρεύmicroα γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του

παρνασσισmicroού και συνιστά microια laquoεπιστροφήraquo στη ροmicroαντική ποίηση γιrsquo αυτό συχνά χαρακτηρίζεται ως νεοροmicroαντισmicroός Συνδυάζει την εσωτερικότητα και την εκλέπτυνση του ροmicroαντισmicroού χωρίς το στόmicroφο του Συγγενεύει επίσης microε τον αισθητισmicroό και microε τις θεωρίες του Πόε οι οποίες επηρέασαν τον Μποντλέρ (1821-1867)

Οι συmicroβολιστές επεδίωξαν να αναδείξουν τη microαγεία του ανεξιχνίαστου κόσmicroου του ασυνειδήτου Για τους συmicroβολιστές κάθε αίσθηmicroα ή εντύπωση που έχουmicroε είναι microοναδική και ανεπανάληπτη και εποmicroένως είναι δύσκολο να αποδοθεί microε τη συmicroβατική γλώσσα αλλά microε την ιδιαίτερη γλώσσα των συmicroβόλων Τα σύmicroβολα του συmicroβολισmicroού είναι microεταφορικά σχήmicroατα αποκοmicromicroένα από τα θέmicroατα τους γιrsquo αυτό και microε το ρεύmicroα αυτό η ποίηση έγινε υπαινικτική αλλά και laquomicroοντέρναraquo

Χαρακτηριστικά του συmicroβολισmicroού Κυριότερα γνωρίσmicroατα του συmicroβολισmicroού είναι η microουσικότητα η υποβλητικότητα και η microελαγχολική διάθεση που δηmicroιουργούν ένα κλίmicroα ασάφειας και ρευστότητας Η αυστηρή microετρική χαλαρώνει και εισάγεται νέο λεξιλόγιο επιλέγονται οι λέξεις που υποβάλλουν λεπτά τρυφερά συναισθήmicroατα Τα αντικείmicroενα του εξωτερικού κόσmicroου γίνονται σύmicroβολα εσωτερικών ψυχικών καταστάσεων και το εννοιολογικό περιεχόmicroενο του ποιήmicroατος περιορίζεται στο ελάχιστο

Η συmicroβολιστική ποίηση στηρίζεται στη microαγεία των λέξεων στις

διακυmicroάνσεις του ρυθmicroού Εξαιτίας της επιθυmicroίας των συmicroβολιστών για microουσικότητα και ρευστότητα η microορφή laquoχαλαρώνειraquo από τους αυστηρούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης (οmicroοιοκαταληξία και microέτρο) Οι λέξεις αποσυνδέονται από το νόηmicroά τους κι αποκτούν δικό τους ήχο Ο υπαινιγmicroός και η διακριτική νύξη χρησιmicroοποιούνται ως microέσα του συmicroβολισmicroού γιατί γοητεύουν τη φαντασία

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

31

Ελληνικός συmicroβολισmicroός Η πρώτη οmicroάδα εmicroφανίζεται γύρω στο

1900-1910 και αντλεί κυρίως από τη γενιά του Παλαmicroά παρουσιάζει όmicroως σαφείς ανανεωτικές τάσεις Γ Καmicroπύσης Κ Χατζόπουλος Σπ Πασαγιάννης Μ Μαλακάσης Λ Πορφύρας Ι Γρυπάρης κά Η δεύτερη οmicroάδα κάνει την εmicroφάνισή της γύρω στο 1910-1920 και γράφει ποίηση χαmicroηλόφωνη και αδιέξοδη Απ Μελαχρινός Ρ Φιλύρας Ναπ Λαπαθιώτης Μ Παπανικολάου Κ Ουράνης Κ Καρυωτάκης Μ Πολυδούρη Τ Άγρας ΤΚ Παπατσώνης κά Το ανανεωτικό ρεύmicroα του συmicroβολισmicroού στην Ελλάδα διήρκησε περίπου microέχρι το 1930 Τα γνωρίσmicroατά του δεν διαφέρουν από του ευρωπαϊκού συmicroβολισmicroού Η διακριτική και υποβλητική έκφραση των συναισθηmicroάτων Ο ποιητικός ρεmicroβασmicroός Οι θολές και ακαθόριστες εικόνες Το κλίmicroα microελαγχολίας Η microουσικότητα του στίχου

Κυριότεροι εκπρόσωποι ΚΧατζόπουλος ΑΜελαχρινός

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

32

Μ Ο Ν Τ Ε Ρ Ν Ι Σ Μ Ο Σ

Ο Μοντερνισmicroός στη λογοτεχνία είναι ένα από τα καλλιτεχνικά ρεύmicroατα της πρωτοπορίας που εmicroφανίζονται τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα Προέκυψε σαν αντίδραση στην έως τότε επικράτηση του ρεαλισmicroού και του νατουραλισmicroού και αmicroφισβήτησε την ύπαρξη microιας αντικειmicroενικής πραγmicroατικότητας

Στοιχεία του Μοντερνισmicroού θεωρούνται η απόρριψη των κανόνων της αστικής κοινωνίας και της ρεαλιστικής τέχνης η πλήρης καταξίωση του καλλιτέχνη και η έmicroφαση στην αυτοτέλεια της τέχνης Ο Μοντερνισmicroός εκφράζει την αίσθηση της πολύπλοκης και ανεξιχνίαστης πραγmicroατικότητας την οποία και προσπαθεί να ερmicroηνεύσει microετατοπίζοντας το ενδιαφέρον του στον ίδιο τον καλλιτέχνη στην υποκειmicroενική σύλληψη της πραγmicroατικότητας ενώ επιmicroένει στην ελλειπτικότητα στον ερmicroητισmicroό και την εξερεύνηση της συνείδησης

Συγχρόνως οι microοντερνιστές λογοτέχνες προέταξαν τη συναίσθηση της στιγmicroής και καλλιέργησαν ενσυνείδητα την επιτακτικότητα του παρόντος Γι΄αυτό ο χρόνος και η σχέση του microε τη συνείδηση αποτέλεσαν το επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους

Παρά το γεγονός ότι η έννοια του microοντέρνου συναντάται σε αρκετές microελέτες του πολιτισmicroού από τα τέλη του 19ου αιώνα ο Μοντερνισmicroός γίνεται ευρύτερα αποδεκτός microόλις το 1920 όταν λογοτέχνες και κριτικοί τον επιλέγουν προκειmicroένου να περιγράψουν έναν νέο τύπο λογοτεχνίας που εκπροσωπούσε όχι microόνο την αισθητική ανανέωση και καινοτοmicroία αλλά (για πολλούς) και τη σκοτεινότητα και το οριστικό διαζύγιο της ποίησης από τα κανονικά microέτρα που θέτει η κοινή αντίληψη

Κύριοι εκφραστές του Μοντερνισmicroού είναι η Βιρτζίνια Γουλφ ο ΝτΧΛώρενς και ο ΓΜπΓέητς στην Αγγλία και την Ιρλανδία ο Μαρσέλ Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ στη Γαλλία ο Τόmicroας Μαν ο Ρόmicroπερτ Μούζιλ και ο Φραντς Κάφκα στη γερmicroανόφωνη Ευρώπη και ο Ίταλο Σβέβο στην Ιταλία

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

33

Υ Π Ε Ρ Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ Ο Υπερρεαλισμός γεννήθηκε στο Παρίσι και αναπτύχθηκε ως επί το πλείστον από νεαρούς ποιητές της εποχής κυρίως από την ομάδα που διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Litterature στο διάστημα 1919-1924 διαμορφώνοντας την τάση που αργότερα οδήγησε στη δημοσίευση ενός Μανιφέστου που ανήγγειλε τη δημιουργία ενός νέου κινήματος

Βασικές επιρροές αυτής της πρώιμης υπερρεαλιστικής ομάδας υπήρξαν οι Ρεμπώ Λωτρεαμόν και Μαλλαρμέ αλλά και σύγχρονοι λογοτέχνες της εποχής όπως ο Απολλιναίρ και Πιέρ Ρεβερντύ Άλλες σαφείς επιρροές προήλθαν από τον γερμανικό Ρομαντισμό αλλά και το αγγλικό γοτθικό μυθιστόρημα

Το περιοδικό Litterature ήταν αρχικά υπό την διεύθυνση

των Λουί Αραγκόν Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ και συνεργάστηκε με πρωτοποριακούς αλλά και περισσότερο παραδοσιακούς καλλιτέχνες

Σε σύντομο χρονικό διάστημα και με τον ερχομό στο Παρίσι του Τριστάν Τζαρά ενός από τους πρωτεργάτες του κινήματος του ντανταϊσμού το περιοδικό ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο επαναστατικό αντίθετα σε όλα τα ρεύματα της τέχνης που προηγήθηκαν και κυρίως αντίθετα στο κατεστημένο της εποχής και την αδρανή αστική τάξη

Η δυσπιστία απέναντι στον ορθολογισμό και τις τυπικές

συμβάσεις που αποτελούσαν laquoιερέςraquo αξίες για την εποχή και για αρκετούς καλλιτέχνες της πρωτοπορίας αποτέλεσε τη βάση για την εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του ονείρου Υπό αυτές τις συνθήκες καθιερώθηκε και η μέθοδος της αυτόματης γραφής η οποία έδωσε το πρώτο γνήσια υπερρεαλιστικό έργο τα Μαγνητικά Πεδία (Les Champs Magnetiques 1920) των Αντρέ Μπρετόν και Φιλίπ Σουπώ

Πυρήνα των υπερρεαλιστικών ιδεών αποτέλεσαν παράλληλα

οι θεωρίες του Φρόυντ αν και οι υπερρεαλιστές δεν ενδιαφέρονταν για τις θεραπευτικές δυνατότητες της ψυχαναλυτικής μεθόδου αλλά για τα όνειρα ως καταστάσεις απελευθέρωσης της ανθρώπινης φαντασίας

Από τον Μάρτιο του 1922 ο Αντρέ Μπρετόν ανέλαβε αποκλειστικά τη διεύθυνση της Litterature και οδήγησε στην οριστική

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

34

ρήξη τού περιοδικού microε την πρωτοπορία της εποχής όπως και microε τον ντανταϊσmicroό τον οποίο αποκήρυξε δηmicroόσια (Litteacuterature no 2 Απρίλιος 1922) Κύρια αιτία της ρήξης microε το Νταντά ήταν η διαφωνία σχετικά microε το αν υπάρχει κάτι που microπορεί να γίνει αποδεκτό ή όχι] microε δεδοmicroένη την προσήλωση των υπερρεαλιστών στον αυτοmicroατισmicroό και στις φροϋδικές θεωρίες

Παρά το γεγονός πως ο υπερρεαλισmicroός διαmicroορφώθηκε όντας άρρηκτα συνδεδεmicroένος microε το ρεύmicroα τού ντανταϊσmicroού τα microέλη του δεν χαρακτηρίζονταν από τον αρνητισmicroό των ντανταϊστών αλλά αναζητούσαν ένα κοινωνικό όραmicroα και microια κατεύθυνση έκφρασης απαλλαγmicroένη από κάθε είδους λογικά τεχνάσmicroατα

Κατά την περίοδο αυτή η οmicroάδα των υπερρεαλιστών εmicroπλουτίστηκε microε τη συmicromicroετοχή αρκετών καλλιτεχνών όπως του φωτογράφου Μαν Ραίη από τη Νέα Υόρκη του ζωγράφου Φράνσις Πικαmicroπιά που επιmicroελήθηκε όλα τα εξώφυλλα της Litterature του ποιητή Πωλ Ελυάρ του Μαρσέλ Ντυσάν και του Μαξ ΄Ερνστ από την Κολωνία διαmicroορφώνοντας τον πρώτο πολύ ισχυρό πυρήνα του υπερρεαλισmicroού

Η Litterature υπήρξε όργανο τού κινήmicroατος και microέσα από τις σελίδες του εκφράστηκαν τα ιδεώδη του υπερρεαλισmicroού δηmicroοσιεύοντας ποικίλα κείmicroενα ndash κυρίως ποιήmicroατα ndash που αποτελούσαν ως επί το πλείστον προϊόντα αυτόmicroατης γραφής Την ίδια περίοδο η οmicroάδα των υπερρεαλιστών ξεκίνησε να διοργανώνει τακτικές συγκεντρώσεις των microελών αλλά και να εmicroφανίζεται σε οmicroαδικές εκδηλώσεις καθιερώνοντας οmicroαδικά παιχνίδια και ενισχύοντας microε αυτό τον τρόπο τη συνοχή της

Τον Ιούνιο του 1924 το κίνηmicroα περιλάmicroβανε επιπλέον στους κόλπους του τους ποιητές Μπεντζαmicroέν Περέ Ροmicroπέρ Ντεσνός Ροζέ Βιτράκ Μαξ Μορίζ Ζωρζ Λεmicroπούρ Ζοζέφ Ντελτέιγ Ζακ Μπαρόν και Ρενέ Κρεβέλ

Στην πορεία των επόmicroενων χρόνων συνέβησαν αρκετές ανακατατάξεις microε αποχωρήσεις microελών και συmicromicroετοχή νέων προσώπων Στο Βέλγιο διαmicroορφώθηκε παράλληλα microία αυτόνοmicroη υπερρεαλιστική οmicroάδα που έλαβε επίσηmicroη αναγνώριση το 1926 Μέλη της υπήρξαν οι εκδότες των ντανταϊστικών περιοδικών œsophage (1925) και Marie (1926) ο ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ ο καλλιτέχνης και ποιητής ΕLT Messens οι Paul Nougeacute (1895ndash1967) Marcel Lecomte (1900ndash66) και Camille Goemans (1900ndash60) καθώς και ο microουσικός Andreacute Souris

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

35

Οι Goemans και Μαγκρίτ εγκαταστάθηκαν αργότερα στο Παρίσι έχοντας αξιοσηmicroείωτη συmicroβολή στην υπερρεαλιστική οmicroάδα της πρωτεύουσας Ο πρώτος υπήρξε ο ιδρυτής microίας οmicroώνυmicroης γκαλερί όπου διοργανώνονταν υπερρεαλιστικές εκθέσεις ενώ ο Μαγκρίτ αποτέλεσε σηmicroαντικό εκπρόσωπο της οmicroάδας συνεισφέροντας στην επιθεώρηση La Reacutevolution surreacutealiste

Βασικά χαρακτηριστικάα)ελεύθερος συνειρmicroός β)αυτόmicroατη γραφή γ)αποθέωση του ονείρου δ)έκφραση του υποσυνείδητου ε) δηmicroιουργία microιας νέας πραγmicroατικότητας στ)περιφρόνηση της λογικής

Εκπρόσωποι Εmicroπειρίκος Εγγονόπουλος Επηρεάστηκε επίσης ο Ελύτης

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

36

ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ - ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗ

Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ bull σεβασmicroός στο microέτρο την

οmicroοιοκαταληξία

bull η microοντέρνα ποίηση αmicroφισβητεί κάθε κανόνα

bull στίχος ελεύθερος bull χωρισmicroός του ποιήmicroατος σε στροφές microε ίσο αριθmicroό στίχων και τον αριθmicroό συλλαβών σε κάθε στίχο

bull έλλειψη microέτρου οmicroοιοκαταληξίας

bull αποφυγή διασκελισmicroών bull συχνά το ποίηmicroα προσεγγίζει τον πεζό λόγο

bull

προσεκτική επιλογή λέξεων (αποφεύγονται οι laquoαντιποιητικέςraquo

επιmicroονή στα σχήmicroατα λόγου και στα εκφραστικά microέσα

bull χρήση λέξεων και από τον καθηmicroερινό λόγο (ακόmicroη και κακόηχη) Μπορεί να γράψει κάποιος ποίηση microε οποιαδήποτε λέξη

bull προσπάθεια ώστε το ποίηmicroα να απέχει πολύ από τον καθηmicroερινό λόγο και φυσικά τον πεζό λόγο

bull

αλληλουχία νοηmicroάτων ο τρόπος που παρουσιάζουν τα νοήmicroατα δεν αmicroφισβητεί τη λογική microας ή τον κόσmicroο γύρω microας και όσα γνωρίζουmicroε γιrsquo αυτόν

στόχος του ποιήmicroατος

η αισθητική απόλαυση microέσα από την τήρηση συmicroβάσεων

bull

bull

κυριαρχία της εικόνας

εκφραστική τόλmicroησχήmicroατα λόγου που αmicroφισβητούν την κοινή λογική Γέννηση νέων νοηmicroάτων microέσα από απρόσmicroενους λεξικολογικούς συνδυασmicroούς κατάργηση κάθε λογικής αλληλουχίας σε ότι αφορά το νόηmicroα που παραmicroένει κρυmicromicroένο Ο αναγνώστης το ανακαλύπτει microόνος του προσπερνώντας τις γλωσσικές δυσκολίες

bull πολυσηmicroία των λέξεων ασάφεια

bull συmicroπύκνωση αφαίρεση ελλειπτικότητα ερmicroητικότητα

bull ασύmicroβατες και άλογες συζεύξεις

bull ιδέες έννοιες και συναισθήmicroατα που

ήταν αδύνατο να εκφραστούν microέσα από τους αυστηρούς και δεσmicroευτικούς κανόνες της παραδοσιακής ποίησης

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν

ΚΝΛ 2012

37

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

bull wwwwikipediacom bull wwwfotodendroblogspotcom

bull wwweleysis69worldpresscom

bull wwwscribdcom

bull wwwlaosvergr

bull wwwe-alexandriagr

bull wwwkavafisgr

bull wwwusersdraschgrsymfo

bull wwwedutvgr

bull Βιβλίο ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

bull Βιβλίο ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

bull Λεξικό λογοτεχνικών όρων

bull ΚΘ ∆ηmicroαρά Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Ίκαρος 1975

bull Λ Πολίτης Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Μορφωτικού Ιδρύmicroατος Εθνικής Τραπέζης Αθήνα 1978

bull M Vitti Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας εκδ Οδυσσέας Αθήνα1978

bull Mario Vitti Η Γενιά του Τριάντα bull Γ Σεφέρης ∆οκιmicroές εκδ Ίκαρος

bull Ερ Γ Καψωmicroένος Η σχέση ανθρώπου-φύσης στο Σολωmicroό Χανιά 1976

bull Roderick Beaton Eισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία

∆ιαδικτυακές φιλολογικές σελίδες

bull Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισmicroού _ Νέα Ελληνική Λογοτεχνία και Πολιτισmicroός

bull Νίκος Εγγονόπουλος

bull Νίκος Καζαντζάκης

bull Βικιπαίδεια _ Λογοτεχνία

bull Ποιείν