● 1 ●

,

Jezyk polski

STOPIEŃ ZAAWANSOWANY

Zestaw materiałów edukacyjnych do nauki języka polskiego jako obcego

wg www.wlaczpolske.pl

● 2 ●

SPIS TREŚCI

1. JAK WYGLĄDA GODŁO POLSKI ? 4

2. POLSKA FLAGA PAŃSTWOWA 7

3. CZYM RÓŻNI SIĘ HEJNAŁ OD HYMNU? 10

4. SMAKOŁYKI SŁOWIAN 14

5. KAŻDY KRAJ MA STOLICĘ, A JA WARSZAWSKIE LUBIĘ ULICE. 20

6. NA DWORZE KRÓLEWSKIM OSTATNICH JAGIELLONÓW 24

7. CZY ZNAMY GEOGRAFIĘ POLSKI? 29

8. POZNAJEMY LEGENDY ZWIĄZANE Z MIASTEM WARSZAWA 33

9. LEGENDY O NAJDAWNIEJSZYCH DZIEJACH POLSKI 36

10. WIELKANOC W NASZYM DOMU 43

11. 11 LISTOPADA – ŚWIĘTO ODRODZONEJ POLSKI 46

12. BOŻE NARODZENIE I WIELKANOC 48

13. PISZEMY LIST 51

14.WYSYŁAMY POCZTÓWKI 55

15. SKŁADAMY ŻYCZENIA 59

17.STOSOWANIE CYFR I LICZB 63

17. CZYM ZAJMOWAŁ SIĘ WIT STWOSZ? 66

18. O PEWNYM DOŚĆ DZIWNYM OBOZIE HARCERSKIM 68

19. LITERKOWE ZABAWY. 72

20. BIOGRAFIA BARTKA 73

21. „KAMIENIE NA SZANIEC” 76

22. ROZMAWIAMY O BOHATERACH POWIEŚCI „DUCH STAREJ KAMIENICY” 80

23. JAK WYGLĄDAŁA NAUKA W AKADEMII PANA KLEKSA? 82

24. POZNAJEMY BAŚŃ PT. „KWIAT PAPROCI” 86

25. JAKIE CUDA PREZENTOWALI PRZED CESARZEM CUDZOZIEMSCY CZARODZIEJE? 94

26. CZYTAMY OPOWIADANIE PT. „CZAR DLA MAMY” 99

27. BARDZO DOROSŁE DZIECI 103

28. NIEWIDOMA 106

29. IM LEPIEJ ZAPLANUJESZ CZAS, TYM WIĘCEJ BĘDZIESZ GO MIAŁ 107

9. JAK CIE WIDZA TAK CIE PISZA 110

30. OPISUJEMY DZIWNEGO STWORA 113

31. JAK WYGLĄDAMY? 117

32. JAKIE ŻYCZENIA MIAŁY DZIECI Z FILMU POD TYTUŁEM „MAGICZNE DRZEWO”? 119

● 3 ●

33. OPOWIADAMY TREŚĆ BAJKI ADAMA MICKIEWICZA „PRZYJACIELE” 121

34. CO ŁĄCZY ZE SOBĄ DWIE BAJKI "PRZYJACIELE"? 125

35. JESTEM HUMANISTĄ 127

36. DETEKTYW NA TROPACH KOLEJNYCH ADRESÓW JANA KOCHANOWSKIEGO 129

37. „PANI ZABIŁA PANA”, CZYLI ROMANTYCZNA HISTORIA KRYMINALNA 139

38. JAK JEST W „PIWONIOWYCH KRAJACH”? 141

39. JAKI OBRAZEK MOŻNA NAMALOWAĆ NA PODSTAWIE WIERSZA CZESŁAWA MIŁOSZA „DROGA”? 144

40. A MOŻE DZIECI Z WIERSZA CZESŁAWA MIŁOSZA PRZECHODZIŁY PRZEZ GAJ DĘBOWY OBOK DĘBU BARTKA? 149

41. SZUKAMY ZIARNA, CZYLI POLSKIE GŁOSKI 152

42. „KLESZCZE”. I CO JESZCZE MOŻE POŁAMAĆ JĘZYK? 154

43. CO BY BYŁO, GDYBYŚMY POTRAFILI CZAROWAĆ? 156

44. SZUKAMY RYMÓW W ROSOLE 160

45. Z JAKIEGO POWODU MAMA ŁAPIE SIĘ ZA GŁOWĘ, A TATO MILCZY NA KANAPIE? 163

46. POZNAJEMY EPITET 165

47. CORAZ BLIŻEJ DO WAKACJI. 168

● 4 ●

Oto jak wyglądało godło Polski na przestrzeni wieków.

1295 r.

X-XIV w.

1597r.

1919 r.

1944 r.

Obecnie

1.Jak wygląda godło Polski ?

● 5 ●

Orzeł Bielik

Bielik zwyczajny, bielik – gatunek

dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. Błędnie nazywany orłem. Zamieszkuje północną, środkową i wschodnią Europę, Islandię, wschodnią Grenlandię aż po wschodnią Azję na północ od Himalajów. Na wielu europejskich stanowiskach odnotowano zanik tego ptaka. Wędrowne są głównie północne populacje, np. syberyjskie (zimują na południu), pozostałe, w tym polskie bieliki, są osiadłe. Największy ptak szponiasty północnej Europy. Charakterystyczna sylwetka charakteryzuje się masywnością oraz długimi i szerokimi skrzydłami o prostych, równoległych brzegach. Bielik, wyglądający podobnie do orła, był uważany za króla ptaków. Przyjmuje się, iż to ten gatunek jest uwidoczniony w godle Polski. Jednak za ptaka umieszczanego w herbach polskich można też uznać 9 innych gatunków, takich jak: orzeł przedni, orzeł cesarski, orzeł stepowy, orlik grubodzioby, orlik krzykliwy, orzełek południowy, bielik wschodni, gadożer

oraz rybołów. Przypisywanie tej roli bielikowi bierze się od białej barwy jego ogona. Kolor ten w heraldyce jest jednak czysto symboliczny, a miał być odpowiedzią na czarnego ptaka z godła zachodnich sąsiadów Polski, którzy za czasów Ottona III jednoczyli plemiona germańskie. Na monetach z czasów Bolesława Chrobrego na skrzydłach ptaka w koronie znajdują się kropki, które mogą odnosić się -o białych lotek na złożonych skrzydłach bielika. Ten mógł się stać symbolem plemienia Polan. Za omawianym gatunkiem opowiadają się również historycy, kojarząc jego wygląd z majestatem i wielkością. Biały ptak, przypominający orła, był używany w godle państwa polskiego od 1295 roku. Niektórzy uważają, że pierwowzorem mógł być podobny orzeł przedni, który jest jednak od bielika niejszy. Sprawę komplikuje fakt, że bielików nie zalicza się obecnie do podrodziny orłów. Ptak na godle ma nieopierzony w całości skok, więc według systematyki jest orłanem

http://pl.wikipedia.org/wiki/Bielik_zwyczajny

● 6 ●

Zadanie 1. Porównaj poszczególne wizerunki orła i znajdź jak najwięcej

podobieństw i różnic. Zwróć uwagę na następujące cechy i odpowiedz pełnymi zdaniami :

● Jaki jest kolor tła?

● Jaki kolor ma orzeł?

● W którą stronę ma zwróconą głowę?

● Jakie ma skrzydła?

● Jakie ma szpony?

● Co ma na głowie?

Zadanie 2.

Wyszukaj w Konstytucji RP informacje o symbolach narodowych.

Zadanie 3. Napisz opowiadanie o orle. Może to byc opowiadanie fantastyczne.

● 7 ●

Flaga Rzeczypospolitej Polskiej

Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego. Barwy te są takie same jak kolory godła państwowego (biały orzeł na czerwonym polu).

Górny pas flagi oznacza białego orła, a dolny – czerwone pole tarczy herbowej. Kolory polskiej flagi mają następujące znaczenie.

● Kolor biały oznacza srebro, a także wodę

oraz czystość. ● Kolor czerwony jest symbolem ognia,

oznacza odwagę i waleczność.

Źródło: www.prezydent.pl

2. Polska flaga państwowa

Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej jest jednym z najmłodszych

polskich świąt narodowych.

Obchodzimy go 2 maja, począwszy od 2004 roku.

W tym dniu chcemy okazać szacunek naszej fladze narodowej,

wywieszając ją w widocznych miejscach.

W całej Polsce organizowane są różne uroczystości patriotyczne.

Niektórzy noszą w tym dniu biało-czerwone kotyliony.

Opracowano na podstawie Wikipedii

● 8 ●

Zadanie 1. Opowiedzcie, czego dowiedzieliście się o polskiej fladze i Dniu Flagi

Rzeczpospolitej Polskiej.

Zadanie 3. Oto różne święta obchodzone w Polsce. Do każdego z nich dopisz datę

(daty, ułożone w odpowiedniej kolejności, znajdują się pod nazwami świąt). Podkreśl te święta, w których ważną rolę odgrywa flaga państwowa.

Wykaz najważniejszych świąt nieruchomych w Polsce

1 stycznia

Nowy Rok

21 stycznia

Dzień Babci

22 stycznia

Dzień Dziadka

8 marca

Dzień Kobiet

1 kwietnia

Prima Aprilis

1 maja

Święto Pracy

2 maja

Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej

3 maja

Święto Konstytucji 3 Maja

9 maja

Dzień Unii Europejskiej

9 maja

Dzień Zwycięstwa

26 maja

Dzień Matki

23 maja

Dzień Ojca

1 sierpnia

Narodowy Dzień Powstania Warszawskiego

1 września

Rocznica napadu Niemiec na Polskę

1 listopada

Wszystkich Świętych

2 listopada

Zaduszki

11 listopada

Święto Niepodległości

24 – 26 grudnia

Boże Narodzenie

● 9 ●

Święto nieruchome – święto, które co roku przypada tego samego dnia. Święto ruchome – święto, którego termin nie jest stały, np. Wielkanoc.

Święto państwowe, święto narodowe - – okres związany z historią państwa,

tradycjami i kulturą państwową. Często są to dni wolne od pracy, wypełnione oficjalnymi uroczystościami i obchodami.

Święta katolickie w Polsce – święta w roku kalendarzowym (o charakterze święta lub uroczystości liturgicznej) oraz okolicznościowe dni i tygodnie ustanowione przez papieża lub Konferencję Episkopatu, rzadziej inną organizację katolicką lub wynikające z tradycji, obchodzone w polskim Kościele katolickim.

Zadanie 4. Odczytaj głośno nazwy świąt obchodzonych w Polsce i ich daty.

Zapamiętaj: Mówimy:

pierwszego stycznia – lub – pierwszy (dzień) stycznia. ósmego marca – lub – ósmy marca trzeciego maja – lub – trzeci maja

Pierwszy styczeń, ósmy marzec, trzeci maj to formy błędne.

Zadanie 5. W jaki sposób ustala się datę świąt Wielkanocnych?

● 10 ●

Zadanie 1. Na podstawie zamieszczonego poniżej klucza odszyfruj wyrazy, które

należy wpisać w kolejne zdania. Zastosuj odpowiednią formę gramatyczną wyrazu.

W Krakowie o godzinie dwunastej słychać .......................... grany z wieży kościoła Mariackiego.

Autorem słów polskiego ......................................, Mazurka Dąbrowskiego, jest Józef Wybicki.

3. Czym różni się hejnał od hymnu?

● 11 ●

Każdy rycerz podczas walki nosił ................................ wykonany z metalu lub skóry. d)

Po powrocie z wakacji każdy uczeń opowiedział ciekawą ......................................... e)

Piotrek pomógł tonącemu koledze i został .............................. kolonii letnich w Mikołajkach.

● 12 ●

Zadanie 2. Do podanych słów dobierz wyrazy bliskoznaczne. W razie potrzeby

skorzystaj z odpowiedniego słownika.

łoskot, męstwo, duma, dzielność, godność, kolega, cześć, łomot, wytrzymałość, siła, przyjaciel, odporność

heroizm - …………………………………………………………...………………………… hart - …………………………………………………………………………………………… honor - ………………………………………………………………………………………… huk - …………………………………………………………………………………………… druh - ………………………………………………………………………………...…………

Zadanie 3. 1. Uporządkuj podane wyrazy w kolejności alfabetycznej.

● hejnał, ● hymn, ● bohater, ● historia, ● hełm,

● heroizm, ● hart, ● honor, ● huk, ● druh

2. W słowniku ortograficznym wyszukaj po 10 wyrazów zawierajacych „h” i „ch”.

● 13 ●

Ważniejsze słowniki języka polskiego

Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego

Krystyna Długosz-Kurczabowa Największy i najnowszy słownik etymologiczny polszczyzny od A do Z. Napisany przystępnie, bogaty w informacje kulturowe.

Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy które się lubią

Mirosław Bańko Słownik dobrego stylu obejmuje 5000 haseł i wskazuje, z jakim słowem połączyć dane słowo, podpowiada, jak najlepiej przekazać daną treść, uczy wyrażać się zgrabnie i naturalnie.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN

Redakcja naukowa: Andrzej Markowski Nowoczesny przewodnik po dobrej polszczyźnie! Uwzględnia 2 normy językowe – wzorcową i użytkową.

Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji z CD-ROM

Największy słownik ortograficzny PWN z płytą CD! Obejmuje 140 000 haseł. Zawiera w pełni aktualne zasady pisowni i interpunkcji

● 14 ●

Przeczytaj rozmowę z Hanną Lis tekst zatytułowany

„Żur Słowianie kisili permanentnie”

Hanna Lis jest z wykształcenia bibliotekarką,

a z zamiłowania – specjalistką od kuchni Słowian. Wraz z mężem napisała książkę o kuchni Słowian. Hanna Lis współpracuje z Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym.

Słodyczą był miód i suszone owoce, ziemniaków nie znano w ogóle, na stole królowała kasza i gęste polewki, a to wszystko popijano piwem. I wbrew pozorom jedzenie było zdrowe - opowiada Hanna Lis, specjalistka od kultury kulinarnej Słowian. Mariusz Wiatrak: Podobno prawdziwa kuchnia staropolska przypomina dzisiejszą indonezyjską. A do czego można porównać kuchnię Słowian?

Hanna Lis: Jest bardziej związana z korzeniami naszego regionu. Kuchnia staropolska jest o wiele bogatsza i dużo więcej na jej temat wiadomo. Kuchnia Słowian, czyli mówimy o okresie od VIII do X wieku, bazowała wyłącznie na produktach, które występowały w Europie Środkowej - tzn. na roślinach uprawianych w tej strefie klimatycznej, zwierzętach hodowlanych i przy tych umiejętnościach kulinarnych, jakie wtedy znano. Co to były za rośliny?

- Te same rodzaje zbóż, jakie znamy obecnie: żyto, pszenica, jęczmień, proso i owies. Z dominacją żyta i jęczmienia, mniejszą ilością pszenicy.

Aczkolwiek my w tej chwili wracamy do gatunków, które znali Słowianie. Zaczynamy zachwycać się orkiszem i płaskurką, a to są te gatunki pszenic, które uprawiali nasi przodkowie. Odkąd zresztą weszliśmy do Unii Europejskiej, zaczynamy propagować kuchnię regionalną i mówimy dużo o prosie, czyli kaszy jaglanej. Nasi przodkowie w swojej kuchni jadali jej dużo.

4. Smakołyki Słowian

● 15 ●

Co taka kasza może mieć w sobie wyjątkowego?

- Szukamy gatunków, które nie są modyfikowane i ulepszane, mają za to

zdrowsze wartości odżywcze. Nie jestem technologiem żywienia i trudno mi

powiedzieć, w czym jest lepszy orkisz od współczesnej pszenicy, ale

prawdopodobnie chodzi o zawartość glutenu. Wracamy więc do jedzenia,

które jest dla naszego organizmu po prostu bardziej przyswajalne i zdrowsze.

Czyli Słowianie zdrowo się odżywiali.

- Dokładnie. Ta kuchnia w stosunku do naszej może była uboższa, ponieważ

bazowała na mniejszej liczbie produktów, ale były one bardzo zbliżone do

tych, które w kuchni popularne są do dzisiaj. We współczesnych domach

ziemniaki zajmują znaczące miejsce - obok ryżu i makaronu. Nasi przodkowie

nie znali ziemniaka ani ryżu, a kluski mogły wyglądać zupełnie inaczej niż

makaron, ale mamy przecież ciągle kaszę, rośliny strąkowe i warzywa, z tego

co wiadomo i co podają naukowcy, były wtedy znane jeszcze: cebula,

marchew, pasternak, kapusta, był ogórek, prawdopodobnie już ukiszony, tak

samo jak kapusta, oprócz tego były: bób, soczewica, groch, rzepa, szczaw,

czosnek. Sporo tych produktów we współczesnej kuchni nadal istnieje i jeśli

byśmy je zestawili w menu, to na ich bazie można stworzyć całkiem

różnicowaną kuchnię.

Jakie dania przyrządzano?

- Przede wszystkim kaszę, która była prażona na sypko, a z niej też robiona

była bryja. Gotowano także polewki. Dzisiaj nie kisimy w domu żuru - każdy

jak ma ochotę na żurek, to albo kupuje go w torebce w proszku, albo idzie i

kupuje gotowy żurek w butelce, natomiast nasi przodkowie kisili go

permanentnie. Dobrą bazą do żuru jest ukiszona mąka żytnia, a jeżeli ją

zagęścić, to otrzymujemy dobrą bazę do pieczenia chleba, tak zwany zakwas.

W tej chwili w ogóle nikt nie zbiera po polach barszczu zwyczajnego, żeby go

kisić i przygotować z niego barszcz biały. Obecnie gotujemy głównie barszcz

czerwony, natomiast barszczem białym nazywamy zwykły żurek, a tak

naprawdę to była roślina dziko rosnąca, kiszona tak jak kapusta, nadawała się

na dobrą zupę. W ogóle kwaśne zupy pochodzą od Słowian.

● 16 ●

Mieli jakieś szczególne przysmaki, którymi lubili się objadać?

- Nie wiadomo, to zbyt daleko idąca dywagacja. To tak jak we współczesnej

kuchni - w jednej rodzinie bardziej woli się pomidorową, a w innej krupnik.

Najwyżej możemy więc mówić o gustach wąskich grup społecznych.

Ale słodycze mieli?

- Oczywiście. Słodyczą dla Słowian był przede wszystkim miód i wszelkie

suszone owoce, które dało się przechować na zimę - śliwki, gruszki, nie wiem

na ile konserwowana miodem malina dała się przechowywać. Ostatnio

interesowałam się kuchnią Jagiellonów i tam ulubioną słodyczą królowej

Jadwigi i jej dwórek były smażone czereśnie w miodzie. Niewykluczone, że to

danie znano już wcześniej.

A co pili Słowianie?

- Piwo przede wszystkim!

Podobno dlatego, że sfermentowane napoje dłużej dało się przechować.

- Nie wszyscy mieszkali nad źródłem, gdzie była czysta woda bez bakterii i

skażeń. A jeżeli była, to popijano ją bezpośrednio ze źródła, natomiast gdy jej

brakowało, to pito napoje sfermentowane, np. piwo czy oskołę. Gdy na

pokazach mówię, że Słowianie pili piwo, młodzież zawsze się cieszy. Ale to

nie jest takie piwo, jakie kupujemy w sklepie - ono nie było przeźroczyste, nie

miało pianki i nie miało tylu procentów. Piwo Słowian było robione ze

sfermentowanego jęczmienia, który się oczywiście wcześniej odpowiednio

przygotowywało, tak aby skrobia zamieniła się w słód - trzeba je było

skiełkować, wysuszyć, rozkruszyć, podprażyć, żeby palony jęczmień nadał mu

jeszcze smaku i koloru, potem należało je zaparzyć wrzątkiem czy zagotować,

a na końcu, co jest wynalazkiem Słowian, dodać szyszek chmielowych,

ponieważ występują na nich dzikie szczepy drożdży, które przyśpieszają

fermentację. Aby przyspieszyć fermentację, do której potrzebny jest cukier,

dodawano miodu, żeby więcej w tym piwie było procentów. Mocniejsze piwo

prawdopodobnie podawano na jakichś specjalnych uroczystościach.

● 17 ●

I pili wszyscy - młodzi, starzy, dzieci?

- Dzieciom też nie zaszkodziło, ponieważ tam naprawdę była znikoma liczba

procentów, aczkolwiek pojone były jeszcze mlekiem, naparami ziołowymi.

Słowianie wymyślili również sycone miody, czyli tzw. miody pitne.

Skąd tak naprawdę wiemy, co jedli nasi przodkowie? Jeżeli ktoś za 1000 lat będzie chciał się

dowiedzieć, co spożywano na początku XXI wieku, to na jakiej podstawie odkryje, że jedliśmy

np. w McDonaldzie?

- Gdy zaczęłam się interesować tą dziedziną, bazowałam przede wszystkim

na badaniach archeologicznych i badaniach paleobotanicznych.

Na stanowiskach archeologicznych znajdowane są resztki naczyń i pieców,

dzięki którym wiemy, że gotowano na otwartym palenisku. Istniały wtedy tylko

niewielkie paleniska, które były w zasadzie miejscem do palenia żywego

ognia, bo przecież to były chaty kurne, bez kominów. Wiemy więc jak, wiemy

w czym, bo część tych naczyń kuchennych przetrwała do naszych czasów,

natomiast z czego gotowano, to już wiadomo ze znalezionych szczątków

roślinnych i zwierzęcych. Archeolodzy, archeobotanicy i archeozoolodzy

potrafią rozpoznać, czy one były palone, gotowane, czy były poddawane

obróbce. Jeżeli na stanowisku mieszkalnym znajdowano kości świń, owiec,

krów, baranów, kóz, ptactwa, ości ryb, to znaczy, że te zwierzęta były

spożywane. Bo mięso też jedzono, ale było traktowane raczej jako dodatek,

głównie spożywano rośliny. Mięsa pieczono, wędzono, żeby je przechować na

później, i to, o czym dzisiaj w ogóle już się nie pamięta, mięso było suszone.

Przy braku lodówek forma suszenia i wędzenia sprawiała, że można je było

zachować na dłużej.

A jak wyglądała sprawa sztućców?

- Słowianie używali rąk i łyżki.

Żadnych widelców i noży?

- Nie, widelców w tym czasie nie było, jeżeli używano czegokolwiek na wzór

widelca, to miało to dwa zęby i służyło bardziej jako narzędzie kucharza niż

sztuciec przy spożyciu. Przy spożyciu przydatne były: nóż do odkrojenia

jakiegoś kawałka, łyżka do czegoś płynniejszego i palce do włożenia do buzi.

Za: Gazeta Wyborcza Kraków

● 18 ●

Zadanie 1 Wypisz z tekstu nazwy zbóż, które spożywane były przez Słowian.

Podkreśl te, w których pojawiają się ortograficzne pułapki.

Zadanie 2 Odnajdź w tekście warzywa i owoce, które były spożywane przez

Słowian. Użyj ich w przepisie kulinarnym na sałatkę lub deser. Opracowany przepis przedstaw całej klasie.

Zadanie 3 Podziel opisane w wywiadzie produkty na te, które jadłeś, oraz te, które

są Ci zupełnie nieznane. Z pierwszej grupy wybierz dwa produkty i szczegółowo opisz ich smak.

Zadanie 4. Odpowiedz na pytanie zawarte w wywiadzie. Na jakiej podstawie za

1000 lat badacz odkryje, że jadaliśmy w McDonaldzie?

Zadanie 5 Na podstawie wywiadu uzasadnij tezę: „Dawni Słowianie żywili się

zdrowiej niż współcześnie żyjący ludzie”.

Zadanie 6. Podczas rozmowy, aby się szybko porozumieć, nie umieszczamy w

zdaniu wszystkich informacji, ponieważ wynikają one często z wcześniejszych wypowiedzianych przez nas zdań.

Uzupełni j wypisane z wywiadu fragmenty, aby można je było zrozumieć bez czytania całości wywiadu.

1. Słowianie używali rąk i łyżki. 2. W jednej rodzinie bardziej woli się pomidorową, a w innej krupnik. 3. Aczkolwiek my w tej chwili wracamy do gatunków, które znali Słowianie.

Zadanie 7. Wyjaśnij, co oznaczają podane poniżej słowa i związki frazeologiczne.

● fermentacja, fermentować, sfermentowany ● zakwas, kwasić, kwaśny

● drożdże, rosnąć jak na drożdżach

Zadanie 8. Odpowiedz na pytania.

● Czy wypijesz sfermentowany sok?

● Czy smakuje Ci kwaśny jogurt?

● Czy rośniesz jak na drożdżach?

● 19 ●

Zadanie 9. Przeczytaj uważnie fragment wypowiedzi Hanny Lis.

„Wiemy więc jak, wiemy w czym, bo część tych naczyń kuchennych przetrwała

do naszych czasów, natomiast z czego gotowano, to już wiadomo ze znalezionych szczątków roślinnych i zwierzęcych.

Archeolodzy, archeobotanicy i archeozoolodzy potrafią rozpoznać, czy one były palone, gotowane, czy były poddawane obróbce”.

Na podstawie zacytowanego fragmentu napisz, czym zajmują się 1. archeobotanicy. 2. archeozoolodzy.

Zadanie 10. Odszukaj w dostępnych źródłach informacje o tych dziedzinach nauki.

Sprawdź, czy Twoje odpowiedzi były dobre. Popraw je lub uzupełnij.

Zapamiętaj: odszukać kogo? co? – na przykład: informacje.

Zadanie 3. Poszukaj w dostępnych źródłach (słowniki, encyklopedie, strony

internetowe uczelni) nazw innych nauk pomocniczych archeologii lub nazw jej dziedzin. Wypisz je i określ, czym zajmują się specjaliści tych nauk.

Zapamiętaj: poszukać kogo? czego? – na przykład: nazw.

Zadanie 11. Hanna Lis współpracuje z Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu

Dolnym. Sprawdź na stronie internetowej muzeum, w jakich warsztatach dotyczących życia dawnych Słowian możesz uczestniczyć.

http://www.muzeumnadwislanskie.pl/index.php?r=392&l=pl&PHPSESSID=d407a7418958d01a462fe19951ea1f7f

Zadanie 12. Wybierz te zajęcia, które najbardziej Cię zainteresowały.

Uzasadnij swój wybór.

● 20 ●

Zadanie 1. Mateusz ogląda Zamek Królewski i kolumnę Zygmunta. Chce przejść

się ulicą o dziwnej nazwie Kamienne Schodki. Powiedz, którędy ma iść Mateusz, aby dojść do Kamiennych Schodków. Wymień nazwy ulic i zabytki znajdujące się na tej trasie.

Stare Miasto w Warszawie, mapa.

5. Każdy kraj ma stolicę, a ja warszawskie lubię

ulice.

● 21 ●

1. Kamienne Schodki 2. Muzeum Historyczne miasta stołecznego Warszawy 3. Barbakan 4. mury miejskie 5. kamienica Salwator 6. Muzeum Cechu Rzemiosł Skórzanych im. Jana Kilińskiego 7. kamienica Pod św. Anną 8. kamienica Fukierów 9. Muzeum Literatury 10. Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych 11. kościół św. Marcina 12. most gotycki 13. kamienica Pod Pelikanem 14. katedra św. Jana Chrzciciela 15. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej 16. Kanonia 17. Zamek Królewski 18. Pałac pod Blachą 19. tunel Trasy W-Z 20. Gnojna Góra 21. Pomnik Syrenki 22. Kolumna Zygmunta Przydatne słownictwo:

skręć w prawo - skręć w lewo idź w lewo - idź w prawo

dalej - prosto naprzeciwko - wzdłuż do przodu - do tyłu

miń na prawo - na lewo

zobaczysz - skieruj się - przejdź

Zadanie 2.

Posłuchaj piosenki o Warszawie pt. „Na prawo most, na lewo most”, a następnie wykonaj poniższe polecenia.

„Na prawo most, na lewo most” Tekst: Helena Kołaczkowska Muzyka: Alfred Gradstein

● 22 ●

1. Uzupełnij tekst słowami z piosenki.

Kiedy rano jadę ……………………, chociaż ciasno, ………………. ………………... . Patrzę na ……………………………… ……………… ……………………………….. Które mnie zadziwia co krok.. […] ……………………………….. most, ……………………….. most A …………………………. Wisła płynie ………. rośnie dom, …………….. rośnie dom . Z godziny na godzinę.

2. Spośród podanych miejsc znajdujących się w Warszawie wypisz nazwy tych, o których mowa w piosence. Zwróć uwagę na ich poprawny zapis.

Trasa WZ, Wisła, Aleje Jerozolimskie, ul. Nowy Świat, ul. Marszałkowska,

ul. Krakowskie Przedmieście, ul. Grochowska, ul. Zapiecek

● 23 ●

Zapamiętaj!

Nazwy ulic piszemy wielką literą.

Słowo „ulica” często nie wchodzi w skład nazwy – ma takie samo znaczenie jak wyraz „droga, ścieżka” i dlatego piszemy je małą literą.

Zadanie 3. Pogrupuj w tabeli nazwy ulic i innych ważnych miejsc na warszawskiej

Starówce (dopisz po cztery przykłady). Posłuż się przykładami z zadań 1 i 2. Pamiętaj o poprawnym zapisie.

Uzupełnij tabelkę.

Ulice w Warszawie Ważne miejsca i zabytki warszawskie

ul. Świętojańska

Kolumna Zygmunta

● 24 ●

Linia chronologiczna

Źródło 1. Schemat. Uproszczona tablica genealogiczna Jagiellonów

Źródło 2. Wirtualny spacer po wzgórzu wawelskim w Krakowie

http://wirtualnyspacer.krakow.pl/#/52619/

6. Na dworze królewskim ostatnich Jagiellonów

● 25 ●

Źródło 3. Fotografia. Kraków. Wzgórze wawelskie. Zamek Królewski

Źródło 4. Fotografia. Kraków. Dziedziniec Zamku Królewskiego na Wawelu

Źródło 5. Prace artystyczne na dworze Zygmunta I Starego.

● 26 ●

Zapis w Roczniku Świętokrzyskim [fragment]

Źródło 6. Fotografia

Kraków. Kopuła Kaplicy Zygmuntowskiej, dzieło Bartłomieja Berecciego

[…] rok 1519. Najjaśniejszy król polski Zygmunt […] rozpoczął

budowę kaplicy królewskiej w kościele katedralnym przez

włoskich murarzy.

Tę kaplicę poświęcił […] biskup krakowski, w obecności króla i

królowej Bony. […] Pod nią znajdują się podziemia z wyjściem

na obejście około kościoła w kierunku bramy świątyni.

W tych podziemiach chowa się ciała królewskie […].

● 27 ●

Źródło 7.

Jan Matejko. Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w 1521 roku. (obraz z 1874 r.)

Objaśnienie do obrazu Dźwięk dzwonu Zygmunta od czasów panowania ostatnich Jagiellonów towarzyszy wielkim uroczystościom religijnym i narodowym, zarówno żałobnym, jak i radosnym. Na obrazie Jana Matejki widzimy króla Zygmunta I Starego stojącego pod baldachimem, poniżej następca tronu, młody Zygmunt August, obok na tronie siedzi królowa Bona, a u ich stóp dostrzegamy nadwornego błazna – Stańczyka. Ćwiczenia Na podstawie źródła 1. 1. Odpowiedz, czyim wnukiem był Zygmunt I Stary. 2. Czy Zygmunt August miał brata? Na podstawie źródła 2. 1. Jakie główne budowle znajdują się na wzgórzu Wawelskim w Krakowie? 2. Jak długo Wawel był siedzibą królów polskich? 3. Która kaplica na wzgórzu wawelskim została nazwana „perłą renesansu”? 4. Obecny wygląd zamku na Wawelu jest dziełem wybitnych artystów i rzemieślników. Skąd pochodzili ci twórcy? Na podstawie źródeł 3-6. 1. Uzasadnij, że Wawel jest dowodem na bogactwo i wysoką pozycję ostatnich Jagiellonów. 2. Jakie było przeznaczenie Kaplicy Zygmuntowskiej? Na podstawie źródła 7. 1. Wskaż postaci wymienione w opisie obrazu Jana Matejki.

● 28 ●

2. Czyją czynność naśladuje Stańczyk? 3. Co widzimy w tle obrazu?

Praca domowa

1. Zbierz informacje na temat Bony Sforzy, królowej Polski, żony Zygmunta I Starego. Opowiedz, co nowego wniosła do kultury i obyczajów polskich. 2. Dzwon Zygmunta jest symbolem Wawelu, Krakowa i Polski. Dowiedz się, jakie wydarzenia oznajmiał Polakom swoim brzmieniem w ostatnich latach.

● 29 ●

Zadanie 1.Przeczytaj teksty mówiący o Polsce i wykonaj polecenia.

Ukształtowanie terenu

91,3% powierzchni Polski zajmują obszary poniżej 300 m n.p.m.

Najwyższym punktem są Rysy, szczyt w Tatrach Wysokich – 2499 m,

najniższym – punkt na zachód od wsi Raczki Elbląskie – 1,8 m p.p.m,

tak zwane Żuławy.

Przez Polskę przebiegają trzy główne pasma górskie:

Karpaty, Sudety i Góry Świętokrzyskie.

Najdłuższą rzeką jest Wisła (1047 km).

W Polsce jest około 9300 jezior o powierzchni ponad 1 ha,

zajmują one 1% powierzchni kraju

Źródło: http://www.poland.gov.pl/Uksztaltowanie,terenu,12.html

Zadanie 2. Podpisz fotografie, uzupełniając je informacjami z tekstu.

Rysy ..........................................

Wisła .......................................

Żuławy .......................................

7. Czy znamy geografię Polski?

● 30 ●

Granice Polski

Kształt państwa przypomina koło z charakterystyczną wypustką

– to Półwysep Helski (34 km długości, średnia szerokość 500 m).

Od zachodu Polska graniczy z Niemcami,

od południa z Czechami i Słowacją,

od wschodu z Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją.

Ogólna długość granic Polski (na lądzie i wodach granicznych) wynosi 3496 km.

Na podstawie: http://www.poland.gov.pl/Granice,10.html

Zadanie 3. Uzupełnij zdania.

1. ……………….. powierzchni Polski zajmują obszary poniżej ………………….m.

n.m.p.

2. Najwyższym punktem są …………………, szczyt w Tatrach Wysokich –

……………m p.p.m, najniższym – punkt na zachód od wsi Raczki Elbląskie

…………….. m p.p.m, tak zwane ……………………………..

3. Przez Polskę przebiegają trzy główne pasma górskie:

a.

b.

c.

4. Najdłuższą rzeką jest ……………………. (…………… km).

5. W Polsce jest około ……………………….. jezior o powierzchni ponad 1 ha,

zajmują one ……..% powierzchni kraju.

● 31 ●

Zadanie 4.

Wpisz w kolejności alfabetycznej nazwy państw, z którymi graniczy Polska.

Zadanie 5. Polskę można zwiedzać także wirtualnie.

Oto jedna z wielu interesujących stron prezentujących Polskę. http://www.kula.gov.pl/

Zadanie 6. Oto kontur mapy Polski. Umieść na nim różne ważne miejsca (np.

miasta, góry, jeziora). Następnie porównaj swoją mapę z mapami koleżanek oraz kolegów i uzupełnij swoją pracę.

● 32 ●

Zadanie 7. Ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie wyraz POLSKA. Zredaguj opisy słów, które znajdą się w Twojej krzyżówce. Możesz wykorzystać wiadomości z dzisiejszej lekcji. 1.……………………………………………………………… 2 ………………………………………………………………… 3 ………………………………………………………………… 4 ………………………………………………………………… 5 ………………………………………………………………… 6 …………………………………………………………………

● 33 ●

Zbigniew Dmitroca Legenda o powstaniu Warszawy

Tu, gdzie dzisiaj jest Warszawa Żyli kiedyś Wars i Sawa. Wars rybakiem był, a żona W domu była zatrudniona. Byli biedni, ale mili, Na odludziu sobie żyli, Ich uboga chatka mała W środku wielkiej puszczy stała. Do ich domu raz zapukał Książę, co noclegu szukał. Wars i Sawa go przyjęli, Ugościli tym, co mieli. Rano książę podziękował I ten las im podarował. Potem wioska tam powstała, Co początek miastu dała.

Legenda o warszawskiej syrence

Dawno, dawno temu przypłynęły z Atlantyku na Bałtyk dwie siostry – syreny; piękne kobiety z rybimi ogonami, zamieszkujące w głębinach mórz. Jedna z nich upodobała sobie skały w cieśninach duńskich i do tej pory możemy ją zobaczyć siedzącą na skale, u wejścia do portu w Kopenhadze. Druga dopłynęła aż do wielkiego nadmorskiego portu Gdańsk, a potem Wisłą popłynęła w górę jej biegu. Według legendy u podnóża dzisiejszego Starego Miasta, mniej więcej w miejscu, gdzie obecnie znajduje się jej pomnik, wyszła z wody na piaszczysty brzeg, aby odpocząć, a że miejsce się jej spodobało, postanowiła tu zostać. Rychło rybacy zauważyli, że ktoś podczas ich połowu wzburza fale Wisły, plącze sieci i wypuszcza ryby z więcierzy. Ponieważ jednak syrena oczarowywała ich swym pięknym śpiewem, nic jej nie zrobili. Pewnego razu bogaty kupiec zobaczył syrenę i usłyszał jej piękny śpiew. Szybko przeliczył, ile zarobi, jeżeli uwięzi syrenę i będzie ją pokazywać na jarmarkach. Podstępem ujął syrenę i uwięził ją w drewnianej szopie, bez dostępu do wody. Skargi syreny usłyszał młody parobek, syn rybaka i z pomocą przyjaciół uwolnił ją w nocy. Syrena z wdzięczności za to, że mieszkańcy stanęli w jej obronie, obiecała im, że w razie potrzeby oni też mogą liczyć na jej pomoc. Z tego właśnie powodu Warszawska Syrena jest uzbrojona – ma miecz i tarczę dla obrony tego miasta. Źródło: Wikipedia i ttp://www.infowarszawa.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=107&Itemid=43

8. Poznajemy legendy związane z miastem

Warszawa

● 34 ●

Zadanie 1. Która z legend o powstaniu Warszawy podoba Ci się bardziej i

dlaczego?

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 2. Ułóż w kolejności chronologicznej rozsypane plany dwóch legend o

Warszawie. W tym celu najpierw oznakuj poszczególne punkty (na przykład oznacz

kwadraty dwoma kolorami), a następnie wpisz je w odpowiedniej kolejności.

Dopłynięcie pierwszej z syren do Kopenhagi.

Płacze i skargi syreny. Uwięzienie syreny w drewnianej szopie bez dostępu do wody. Postanowienie schwytania syreny i pokazywania jej za pieniądze na jarmarkach. Przypłynięcie drugiej syreny do Gdańska, a stamtąd – Wisłą do Warszaw Przypłynięcie na Bałtyk dwóch pięknych syren. Serdeczne ugoszczenie przybysza. Spokojne życie rybaka Warsa i jego żony. Uroczysta obietnica syreny. Usłyszenie syreny przez bogatego i chciwego kupca. Uwolnienie syreny przez młodego parobka. Wdzięczność księcia za gościnę i niezwykły podarunek księcia. Wycieczka księcia po puszczy. Założenie wsi. Zapukanie przez księcia do ubogiej chatki na odludziu. Zauważenie syreny przez rybaków i ich zachwyt nad jej pięknym śpiewem.

● 35 ●

Plan Legendy o powstaniu Warszawy

1) ………………………………………………………………………………………… 2) ………………………………………………………………………………………… 3) ………………………………………………………………………………………… 4) ………………………………………………………………………………………… 5) ………………………………………………………………………………………… 6) ………………………………………………………………………………………… 7) …………………………………………………………………………………………

Plan Legendy o syrence warszawskiej

1) ………………………………………………………………………………………… 2) ………………………………………………………………………………………… 3) ………………………………………………………………………………………… 4) ………………………………………………………………………………………… 5) ………………………………………………………………………………………… 6) ………………………………………………………………………………………… 7) ………………………………………………………………………………………… 8) ………………………………………………………………………………………… 9) ………………………………………………………………………………………… 10) ……………………………………..………………………………………………

Zadanie 3. Napisz krótkie opowiadanie o Warsie i Sawie. Możesz kierować się

sporządzonym planem wydarzeń.

Zadanie 4. Naucz się ładnie opowiadać wybraną legendę związaną z Warszawą.

● 36 ●

Źródło 1.

Podanie o Lechu, Czechu i Rusie

awno już, bardzo dawno, może z tysiąc lat temu, trzech

braci, Lech, Czech i Rus, rozeszło się w trzy strony

świata, aby założyć sobie nowe państwa.

Lech udał się na północ. Szedł długo przez wielkie, nieprzebyte

puszcze, które okrywały wówczas naszą ziemię, przedzierał się

przez gąszcze, przebywał moczary, kierując się jedynie słońcem lub

biegiem wód, aż wyszedł na równinę nad brzegami Warty.

Zachwycony pięknością kraju, żyznością ziemi, obfitością ryb

i zwierzyny, postanowił tu się zatrzymać i gród sobie zbudować […].

Kiedy w puszczy z rozkazu Lecha ścinano drzewa na budowę

grodu, znaleziono całe gniazdo białych orłów. Lech wziął to za

dobrą wróżbę i białego orła obrał sobie za znak wojenny, a gród,

który zbudował, nazwał Gnieznem.

Źródło 2.

Informacja o Gnieźnie

Gniezno – miasto położone wśród malowniczych krajobrazów Wielkopolski. Obecnie, zamieszkuje je prawie 70 000 osób. W Gnieźnie znajduje się siedziba prymasa Polski, który troszczy się o relikwie św. Wojciecha (głównego patrona Polski) znajdujące się w tamtejszej katedrze zbudowanej na legendarnym wzgórzu Lecha. W Gnieźnie koronowali się pierwsi władcy Polski.

9. Legendy o najdawniejszych dziejach Polski

D

● 37 ●

Źródło 3.

Fotografia katedry gnieźnieńskiej

0 [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Gniezno,_katedra_3.jpg&filetimestamp=20101019145511]

Źródło 4.

Podanie o Popielu

iedaleko od Gniezna, nad jeziorem Gopłem, wznosił się gród Kruszwica.

Tam mieszkał książę Popiel, jeden z następców Lecha,

i rządził krajem groźnie i surowo. Chciał większej

władzy, niż mieli jego poprzednicy. Chciał rządzić sam, nie pytając

nikogo o radę. Żona Niemka opowiadała mu nieraz, że tak rządzą

książęta

w Niemczech. A w Polsce z dawna był obyczaj, że książę w

ważniejszych sprawach zwoływał na radę starszych kmieci, czyli

N

● 38 ●

gospodarzy, właścicieli ziemi. Taka rada,

z kmieci złożona, nazywała się wiecem.

Popiel nie chciał zwoływać wieców, a kmiecie rozgniewani o to nie

chcieli z nim chodzić na wojnę, odmawiali mu posłuszeństwa.

Popiel obawiał się, że z tego zatargu skorzystają jego stryjowie:

połączą się z kmieciami i odbiorą mu władzę. Zaprosił więc

stryjów na ucztę, żona przyprawiła trucizną miód i wino i otruła

wszystkich. Trupy wrzucono do Gopła.

Zbrodnia jednak została prędko ukarana. Z ciał potopionych

stryjów wylęgły się tysiące myszy i wyruszyły wszystkie do

Kruszwicy, prosto na dwór zbrodniarza. Przerażony Popiel, nie

umiejąc walczyć z takim nieprzyjacielem, ratował się ucieczką i z

całą rodziną szukał schronienia w murowanej wieży, wznoszącej

się pośród jeziora na wyspie. Lecz myszy popłynęły za nim,

dopadły go w wieży i zagryzły. Wyjaśnienie: kmieć – w tym tekście, to urzędnik towarzyszący księciu, możny;

potem określano tak chłopów, mieszkańców wsi

● 39 ●

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mause_Tower.JPG&filetimestamp=20100627094959]

Źródło 5.

Legenda o Piaście Kołodzieju

w kmieć, który ocalał za gnieźnieńskim lasem, Piast, był

znanym, poważanym kołodziejem i bartnikiem; wszyscy

cenili zrobione przezeń koła i wywiedziony z barci (ulów)

miód. Zjawiono się więc tłumnie na postrzyżyny Piastowego syna

Ziemowita (Siemowita), czyli uroczystość obcięcia siedmiolatkowi

długich, dziecięcych włosów, aby z krótszymi, "męskimi", przeszedł

spod opieki matki Rzepichy pod ojcowską – Piasta.

Niektórzy opowiadają, że dziecko było niewidome, aż do tego tajemniczego, dziwnego dnia.

Dziwnego, gdyż nagle zjawili się jacyś dwaj wędrowcy, od których

biły tajemnicze promienie. Podjęli się dokonać postrzyżyn Siemka (zdrobnienie od Siemowit).

Gdy to uczynili, odzyskał nagle wzrok cudownym sposobem.

Przybysze zaś, przepowiedziawszy małemu wspaniały, królewski

los, zniknęli tak nagle, jak się zjawili. No, a ów Siemowit, gdy

dorósł, istotnie miał panować nad ludem znad Gopła – i pierwszy

z naszych książąt, jakiego wymieniano w kronikach, czyli

Mieszko Pierwszy, uważał się za prawnuka Piastowego syna! Wyjaśnienie: kołodziej - wyrabiający koła, sanie i wozy bartnik - hodujący i wybierający miód z leśnych pasiek

Ó

● 40 ●

Źródło 6.

Tablica. Rodowód Piastów

● 41 ●

Źródło 7.

Mapa. Polska Mieszka I,

Zadanie 1. Na podstawie źródła 1.

1. Wyjaśnij, dlaczego orzeł stał się symbolem Lecha i jego rodu.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Wyjaśnij, dlaczego Lech swoją siedzibę nazwał Gnieznem.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

● 42 ●

Zadanie 2. Na podstawie źródła 4.

1. Jaki obyczaj obowiązywał na zebraniach starszyzny, czyli wiecu?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

2. Skąd pochodzi nazwa wieży nad Gopłem – Mysia Wieża?

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Zadanie 3. Na podstawie źródła 6.

Ustal, kim dla Mieszka I był Siemomysł.

...............................................................................................................................

...............................................................................................................................

Zadanie 4. Na podstawie źródła 7.

1. Na mapie Polski wybierz miejsce, w którym mogli rozdzielić się wędrujący bracia:

Lech, Czech i Rus. Zaznacz trasę ich wędrówki. Pamiętaj, że Lech powędrował na

północ, Czech na południe, a Rus udał się na wschód.

2. Wskaż na mapie Polski jezioro, nad którym mieszkał okrutny książę Popiel.

Praca domowa

Przedstaw legendę o Piaście Kołodzieju w formie komiksu.

● 43 ●

Maria Konopnicka

Dzielenie się święconym jajkiem

Zadzwoniły już dzwony, dzień nastał wesoły. Pod święconym pieczywem uginają się stoły. Leży jajko święcone malowane farbami – kto też dzisiaj tym jajkiem będzie dzielił się z nami? A więc ojciec i matka – oni pierwsi najpewniej, potem bracia i siostry, i sąsiedzi i krewni, Potem … nie wiem kto dalej, a odgadnąć to sztuka może jakiś gość z drogi do drzwi chaty zapuka. Może dziadziuś zgrzybiały, co się modli w kościele? To się także tym jajkiem z biednym dziadkiem podzielę.

Zadanie 1. Które elementy święconki zostały wymienione w wierszu? Odszukaj i

podkreśl odpowiednie cytaty.

Zadanie 2. Do których zwrotek najlepiej pasuje fotografia umieszczona nad

wierszem? Zaznacz je kolorową kredką.

Zadanie 3. Opowiedz, jak w Twoim domu przygotowuje się święconkę? Co się w

niej znajduje? Kto ją przygotowuje?

Zadanie 4. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, jak w Polsce obchodzi się

Wielkanoc, wejdź na stronę internetową poświęconą temu świętu. Znajduje się na niej wiele ciekawych informacji.

http://www.poland.gov.pl/Wielkanoc,9998.html

10. Wielkanoc w naszym domu

● 44 ●

Zadanie 5. Opisz koszyczek z wielkanocną święconką.

……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………

Zadanie 6. Napisz życzenia z okazji Świąt Wielkanocnych. Pamiętaj, by zapisać

poprawnie adres.

Serdeczne życzenia… Wesołego Alleluja! Zdrowych, wesołych, pogodnych, spokojnych, Świąt Wielkanocnych,

smacznego jajka, .....mokrego Śmigusa, wiosennego przebudzenia,

radości, miłości, życzy, składa, przesyła, śle

● 45 ●

Szymon Czechowicz Zmartwychwstanie

● 46 ●

Kalendarium

8 listopada 1918 – początek rokowań francusko-niemieckich w sprawie zawieszenia broni 9-10 listopada 1918 – cesarz Niemiec Wilhelm II abdykował i wyjechał do Holandii 10 listopada 1918 – po zwolnieniu z twierdzy w Magdeburgu, do Warszawy przyjechał Józef Piłsudski 11 listopada 1918 – cesarz Austro-Węgier zbiegł do Szwajcarii, co dopełniło proces rozpadu Austro-Węgier 11 listopada 1918 – Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu swoje kompetencje w dziedzinie wojskowej 14 listopada 1918 – Rada Regencyjna podjęła decyzję o samorozwiązaniu i przekazała swoje uprawnienia Józefowi Piłsudskiemu

Materiał 1.

Telegram Józefa Piłsudskiego notyfikujący powstanie państwa polskiego. 16 listopada 1918 r.

„Jako wódz naczelny armii polskiej, pragnę notyfikować rządom i narodom wojującym i neutralnym istnienie państwa polskiego niepodległego, obejmującego wszystkie ziemie zjednoczonej Polski. Sytuacja polityczna w Polsce i jarzmo okupacji nie pozwoliły dotychczas narodowi polskiemu wypowiedzieć się swobodnie o swym losie. Dzięki zmianom, które nastąpiły wskutek świetnych zwycięstw armii sprzymierzonych – wznowienie niepodległości i suwerenności Polski staje się odtąd faktem dokonanym. Państwo polskie powstaje z woli całego narodu i opiera się na podstawach demokratycznych. Rząd Polski zastąpi panowanie przemocy, która przez sto czterdzieści lat ciążyła na losami Polski – przez ustrój, zbudowany na porządku i sprawiedliwości”.

11. 11 listopada – święto Odrodzonej Polski

● 47 ●

Materiał 2.

Rozbrajanie Niemców w Warszawie, listopad 1918 r. Reprodukcja

1. Wyjaśnij międzynarodowe uwarunkowania odzyskania niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 r.

2. Wskaż najpoważniejsze niebezpieczeństwa wewnętrzne i zewnętrzne grożące odradzającej się Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 1918 r.

3. Oceń rolę Józefa Piłsudskiego w pierwszych dniach niepodległości. 4. Przedstaw swoją argumentację za wyborem 11 listopada 1918 r. na święto

państwowe. 5. Historia alternatywna – rozważ sytuację: „Józef Piłsudski nie dociera do

Warszawy 10 listopada 1918 r. Jak mogłyby potoczyć się wydarzenia historyczne w Polsce bez Piłsudskiego?” Przedstaw swój pogląd.

Praca domowa

1. Ustal, jakie wydarzenie historyczne kryją się za wyborem daty święta narodowego/ świąt państwowych w kraju Twojego zamieszkania/ pobytu.

2. Wyszukaj informacji w Internecie, co działo się 11 listopada 1918 r. w Berlinie, Wiedniu, Paryżu, Londynie, Waszyngtonie i Moskwie. Przedstaw wyniki swoich poszukiwań.

3. Wyszukaj informacje na temat obecności 11 listopada 1918 r. w świadomości historycznej społeczności kraju Twojego pobytu. Odpowiedz, czy ten dzień zajmuje szczególne miejsce w historii tego kraju oraz wyjaśnij przyczyny takiego stanu rzeczy.

4. Porównanie sytuacji w państwach zwycięskich i pokonanych. Ustal, czym był 11

listopada 1918 r. w Berlinie, Wiedniu, Paryżu, Londynie, Waszyngtonie i Moskwie

● 48 ●

Józef Mehoffer Narodziny Jezusa

Tadeusz Makowski Dzieci z turoniem

Stanisław Wyspiański Witraż Bożego Narodzenia z Kościoła Mariackiego w

Krakowie

Jan Wydra Boże Narodzenie

Władysław Reymont

Chłopi

W Wigilię przed godnymi świętami już od samego świtania

wrzał przyspieszony, gorączkowy ruch w całych Lipcach. […]

Boć to Gody szły, Pańskiego Dzieciątka święto, radosny dzień

cudu i zmiłowania Jezusowego nad światem, błogosławiona

przerwa w długich, pracowitych dniach, to i w ludziskach budziła

się dusza z zimowego odrętwienia, otrząsała się z szarzyzny,

podnosiła się i szła radosna, czująca mocno na spotkanie narodzin

Pańskich!

I u Borynów był taki sam rwetes, krzątanina i przygotowania.

Stary jeszcze był do dnia pojechał do miasta po zakupy z Pietrkiem,

którego przyjął do koni na Kubowe miejsce.

A w chałupie uwijano się żwawo, Józka przyśpiewywała cichuśko i

strzygła z papierów kolorowych one cudackie strzyżki, które czy na

belkę, czy też na ramy obrazów nalepić, to widzą się kieby

pomalowane w żywe kolory, od których aż gra w oczach! A Jagna,

z zakasanymi po ramiona rękawami, miesiła w dzieży ciasto i przy

matczynej pomocy piekła strucle tak długachne, że widziały się jako

te lechy w sadzie, na których pietruszkę zasiewają, to chleby bielsze

12. Boże Narodzenie i Wielkanoc

● 49 ●

nieco z pytlowej mąki – a zwijała się żywo, bo ciasto już kipiało i

trza było wyrabiać bochenki, to zaglądała za Józiną robotą, to

zaglądała do placka z serem i miodem, któren wygrzewał się już

pod pierzyną i czekał na piec, to latała na drugą stronę do

szabaśnika, w którym buzował się tęgi ogień. […]

Południe już dochodziło, gdy Jagna skończyła z chlebem, ułożyła

bochenki na desce i jeszcze oklepywała i smarowała je białkiem, by

zbytnio w ogniu nie popękały […].

Zadanie 1. Jaki nastrój panował w Lipcach w dniu Wigilii? Dlaczego Józka

przyśpiewywała cichuśko? Co, według Ciebie, śpiewała?

1. Czym zajmowały się kobiety, a co robili mężczyźni? 2. Opisz świąteczne dekoracje przygotowywane przez Józkę. 3. Wymień wypieki, które przygotowywała Jagna.

Ilustracja A

[Sanockie Muzeum Budownictwa - stół wigilijny w chacie z Dąbrówki]

● 50 ●

● 51 ●

13. Piszemy list

Adam Bahdaj

„Wakacje z duchami”

Kochana Pani Ciociu! [...]

To ja, Paragon, odpowiadam w imieniu całej trujki. Pyta Pani, dlaczego mam takie dziwne przezwisko. Raz nasza pani zapytała mnie w klasie: „Tkaczyk, dostałeś od matki pięć złotych, idziesz do sklepu, kupujesz cztery bułki po osiemdziesiąt groszy. Ile ci wyda kasjerka?” A ja na to: „Proszę pani, kasjerka wyda mi paragon...” Chłopcy się śmiali, a ja od tej pory zostałem Paragonem. [...]

Z Mandżarem była gorsza sprawa. Jemu zdaje się, że jest najmądrzejszy z nas wszystkich. Raz pan od geografii pyta go, jaki jest najwyższy szczyt w Afryce, a on, Proszę Pani, nie wiedział. To ja mu podpowiedziałem: Kilimandżaro. To on, proszę Pani, nie usłyszał dobrze i mówi: „Mandżaro”. No i od tego czasu wszyscy na niego mówią — Mandżaro. [...] A Perełka, to znaczy Boguś, to już od urodzenia jest Perełką. A my z nim to najlepsi koledzy. Perełkę boli ząb czonowy, to ja za niego piszę. Dziękujemy serdecznie za zaproszenie. Miło nam będzie nałykać się świerzego powiecza i postraszyć w jeziorze rypki. Mam nadzieję, że Szanowna Pani nie będzie miała z nami wielkiego kłopotu. Ja pierwszy raz wyjeżdżam na wieś. Bardzo się cieszę i Mandżaro także. Nie będziemy robić ceregieli, zjemy byle co, bo apetyty mamy fenomenalne. Przyjeżdżamy w czerfcu. Jeszcze raz dziękujemy za zaproszenie!

Paragon

● 52 ●

Zadanie 1. Przeczytajcie list, który napisał Paragon do cioci. Chłopiec zrobił w nim

dużo błędów. Źle zapisane wyrazy zaznaczono pogrubionym drukiem. Przekreślcie te słowa i zapiszcie je poprawnie. Możecie korzystać ze słownika ortograficznego.

Zadanie 2. Przeczytaj list, który mogła napisać mama Perełki do pani Lichoniowej.

Do pustej kolumny tabeli wpisz pasujące określenia.

miejscowość i data - nagłówek – wstęp - treść listu – zakończenie

i pozdrowienia – podpis - postscriptum

● 53 ●

Zadanie 3. Zwróć uwagę na te słowa, które zaznaczono w liście czerwonym

kolorem. Jak sądzisz, dlaczego zostały zaznaczone?

Zadanie 4. Które elementy tradycyjnego listu powinny znaleźć się w e-mailu, a

które można pominąć?

Zadanie 5. Pani Lichoniowa na pewno była odpowiedzialną ciocią i zapewniła

swojemu siostrzeńcowi oraz jego kolegom ciekawe, bezpieczne wakacje. Napiszcie list, który Perełka mógłby wysłać do mamy, tak aby się ucieszyła i była dumna z syna. Pamiętajcie o elementach, które powinny się znaleźć w każdym liście.

Zadanie 6. Przeczytaj jeszcze raz list Paragona do cioci Lichoniowej.

Znajdź w nim wszystkie ważne elementy listu.

Zadanie 7. W jaki sposób można zacząć i zakończyć listy do wymienionych osób?

Uzupełnij tabelkę.

Kochana Mamusiu!

Całuski. Twoja ukochana córcia Misia

tata

brat

siostra

przyjaciółka/przyjaciel

koleżanka/kolega

wychowawczyni klasy

dyrektor szkoły

prezydent Polski/pani

burmistrz/prezes

ulubiona piosenkarka

lub ulubiony piosenkarz

dorośli sąsiedzi

ciocia/wujek

babcia/dziadek

nieznajoma kuzynka

Podpowiedzi:

● 54 ●

drogi, cześć, witaj, hej, szanowny, miły, najukochańszy, siema, dzień dobry, ukochany, pozdrawiam serdecznie, pozostaję z szacunkiem, ściskam, całuję, przytulam mocno, buziaczki, pa, serdecznie witam, ucałowania.

Zadanie 8. Napisz do kolegi lub koleżanki w Polsce list, w którym opowiesz o

miejscu swojego zamieszkania.

Możesz napisać o:

→ twojej szkole,

→ miejscowości, w której przebywasz,

→ ciekawostkach na temat kraju, gdzie mieszkasz.

● 55 ●

Zadanie 1. Marysia wysłała pocztówkę z Gdańska do cioci, która mieszka

w Polsce.

Zadanie 2 Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne

słownictwo znajdziesz poniżej.

Kasia i jej brat Michał chcą wysłać pocztówkę znad jeziora do swojej babci Marioli Szpak. Babcia mieszka w Wałbrzychu (kod pocztowy 58-302), przy ulicy Radomskiej, numer domu 14. Wałbrzych leży w województwie dolnośląskim.

14.Wysyłamy pocztówki

● 56 ●

Przydatne słownictwo: pływać, statek, opalać się, jachty, rejs, port, żeglować

Zadanie 3. Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne

słownictwo znajdziesz poniżej.

Pani Anna chce pozdrowić znad morza swoją dawną koleżankę ze szkoły, Alicję Nowakowską. Pani Alicja jest z Mikołajek, w województwie warmińsko-mazurskim. Mieszka w bloku przy ulicy Portowej numer 3 mieszkania 7. Jej kod pocztowy to: 11-760

● 57 ●

Przydatne słownictwo: opalać się, piaszczyste wybrzeże, smażone ryby, zachód słońca, pływać, kąpać się

Zadanie 4. Wypisz i zaadresuj poniższą pocztówkę. Potrzebne dane i przydatne

słownictwo znajdziesz poniżej.

Kuba postanowił wysłać pocztówkę z gór do kolegi, którego poznał w zeszłym roku na wakacjach. Kolega nazywa się Piotrek Koral i mieszka przy ulicy Miodowej 6, mieszkanie 15 w Toruniu. Kod pocztowy to 87-111, województwo kujawsko-pomorskie.

● 58 ●

Przydatne słownictwo: wspinaczka, spacery, piękne widoki, kolejka wysokogórska

● 59 ●

Olga Boznańska Olga Boznańska, Autoportret

Data i miejsce urodzenia 15 kwietnia 1865 w Krakowie

Data i miejsce śmierci 26 października 1940 w Paryżu

Narodowość polska

Dziedzina sztuki polska malarka okresu modernizmu działająca w Monachium i Paryżu.

Ważne dzieła Bretonka, Dziewczynka z chryzantemami, Portret panny Dygat

Zadanie 1. Obejrzyj obraz polskiej malarki Olgi Boznańskiej pod tytułem „Imieniny

babuni” i odpowiedz na pytania.

● Jak wygląda dziewczynka?

● W jakim jest wieku?

● Jak jest ubrana?

● Jak się czuje?

● Co zamierza?

2. Zapisz w chmurce życzenia, które dziewczynka układa w myślach dla babci.

15. Składamy życzenia

● 60 ●

Olga Boznańska, Imieniny babuni

Zadanie 2.

Wypiszcie pocztówki z życzeniami imieninowymi. Zaadresujcie je poprawnie.

Serdeczne życzenia, wszystkiego, co najlepsze, wszystkiego najlepszego,

wiele szczęścia, zdrowia, sukcesów, miłości, spokoju, radości, pomyślności, z okazji,

Kochanej, Drogiemu, Ulubionej, Szanownemu, składa, życzy, śle, przesyła

● 61 ●

Ważne:

Wyrazy typu Cię, Tobie, Pani, Pan

piszemy w pocztówkach i listach wielką literą.

● 62 ●

Zadanie 3.

Z jakich okazji ludzie składają sobie życzenia? Pamiętaj o wielkiej literze w nazwach świąt. • imieniny

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

• ………………………………

Zadanie 4. Pobawcie się w zabawę „Składanie dobrych życzeń”. Niech każdy każdemu złoży serdeczne życzenia. Nie zapomnijcie o Pani! Jeśli wolicie, możecie urządzić klasową pocztę i wysłać do kolegów i koleżanek liściki z życzeniami. Jedną osobę wyznaczcie na listonosza, a torebka foliowa nich będzie jego torbą na listy. Gdy już wszyscy wrzucą liściki, listonosz zacznie je doręczać. Starajcie się, aby Wasze życzenia były bezbłędne.

● 63 ●

Zadanie 1. Podaj codzienne sytuacje, w których stosujemy cyfry lub liczby.

Zadanie 2. Na plakacie wypiszcie z lektury Zbigniewa Nienackiego sytuacje,

w których znaczenie miały liczby.

Zadanie 3. Pan Samochodzik napisał na cegle w podziemiach kościoła:

Jak wyglądałby napis na cegle, gdyby odkrycie nastąpiło nie o godzinie piątej, ale o tej, którą wskazują poniższe zegary?

Zadanie 4. Jak myślisz, co o danej porze w czasie wyprawy opisanej w lekturze

robili Pan Samochodzik i jego przyjaciele? Zapisz poniższe godziny w formie oficjalnej i nieoficjalnej:

13.20 – trzynasta dwadzieścia lub dwadzieścia po pierwszej i do każdej z nich przypisz konkretną czynność, którą w danym momencie mogli wykonywać bohaterowie.

6.10 – 8.30 – 12.10 – 13.20 –

17.Stosowanie cyfr i liczb

„Skarby, które są za tą ścianą, odkrył o piątej nad ranem Pan Samochodzik”

● 64 ●

14.40 – 17.30 – 18.55 – 24.00 –

Zadanie 5. Pan Samochodzik i chłopcy, czekając na naprawę samochodu w

Białymstoku, udali się do restauracji na obiad. Wykorzystując przykładowe menu, wykonaj poniższe polecenia. 1. Złóż w imieniu każdego z bohaterów zamówienie. Wybierz potrawy i napój. 2. Porównaj ceny za zamówienia poszczególnych osób. Które zamówienie było najdroższe? 3. Oblicz, ile zapłacili łącznie za obiad i wypisz słownie czek, którym zapłacili. 4. Wyobraź sobie, że Ty również uczestniczysz w obiedzie. Co zamawiasz? W parach ułóżcie dialog w restauracji między klientem a kelnerem.

Zadanie 6. Pan Samochodzik i chłopcy robią w Olsztynie zakupy na dalszą drogę.

Doradź im, ile określonych produktów będą potrzebować. Pamiętaj, że są produkty, które kupujemy nie na sztuki. Skorzystaj więc także z poniższych określeń:

kilogram ● butelka ● puszka ● bochenek ● paczka● pudełko

Zadanie 7. Porównaj ceny poniższych produktów w Polsce i kraju, w którym teraz

żyjesz (dopisz słownie wartość określonej rzeczy w danym kraju). 1. Spróbuj zamienić podaną wartość produktu na jednostki monetarne obowiązujące w tym kraju. 2. Które towary w Polsce są droższe, a które tańsze?

Np. w Polsce / w innym kraju

w Polsce w innym kraju

chleb dwa złote

kawa piętnaście złotych, dziewięćdziesiąt dziewięć groszy

herbata pięć złotych pięćdziesiąt groszy

jabłka trzy złote za kilogram

cukierki miętowe trzy złote trzydzieści groszy

gałka lodów jeden złoty pięćdziesiąt groszy

Zadanie 8. W nagrodę za odnalezienie skarbu każdy uczestnik wyprawy otrzymał

telefon komórkowy. Poniżej ujawniono numery kontaktowe do każdego z nich. Kierując się podanymi wskazówkami, dopasuj właściwy numer telefonu do danej osoby i zapisz go słownie:

● 65 ●

Uzupełnij tabelkę.

numer telefonu właściciel zapis słowny

06 64 24 86 24

05 79 98 97 25

06 21 74 55 19

06 00 27 91 32

07 12 51 2 712

06 61 13 75 44

05 28 99 84 74

● Pan Samochodzik – w numerze telefonu pojawiają się dwie cyfry nieparzyste.

● Wilhelm Tell – numer telefonu zawiera dwukrotnie cyfrę potocznie oznaczającą

„nic, brak”.

● Sokole Oko – numer rozpoczyna się trzema cyframi nieparzystymi.

● Wiewiórka – w numerze trzykrotnie pojawia się liczba służąca np. oznaczeniu

„południa” na zegarze.

● Anka – takie same ostatnie dwie cyfry numeru.

● Karen Petersen – w numerze pojawiają się tylko cyfry będące wielokrotnością

„dwa”.

● Pan Petersen – numer kończy się cyfrą oznaczającą głębokość, na jakiej w

podziemiach kościoła znajdował się znaleziony skarb.

● 66 ●

Przeczytaj książkę Antoniny Domańskiej "Historia

żółtej ciżemki" lub obejrzyj jej ekranizację.

Zadanie 1. Wysłuchaj rozmowy parobków.

Mistrzem, dla którego parobkowie wiozą drewno, jest Wit Stwosz. Znajdź informacje na temat artysty oraz jego dzieła, które możesz zobaczyć w Kościele Mariackim w Krakowie.

Wit Stwosz według Jana Matejki

Zadanie 1. Obejrzyj pierwsze sceny filmu „Historia żółtej ciżemki” w reżyserii

Sławomira Chęcińskiego. Przedstawione są w nich strony książki i ilustracje do niej. Oceń, z którego wieku pochodzi pokazywana książka. Jakie podasz argumenty, aby uzasadnić swoje stanowisko?

Zadanie 2. Odnajdź w internecie zabytki Krakowa pochodzące z tego samego

wieku, co dzieło Wita Stwosza. Przygotuj się do opisania jednego z nich.

Zadanie 3. Dlaczego Wawrzek chce jechać do Krakowa z aktorską trupą?

Wyjaśnij, odwołując się do treści książki lub filmu. Zadanie 4. Obejrzyj fragment filmu ukazujący pracę Wita Stwosza nad swoim

dziełem. Opisz, jak wygląda praca mistrza, jego pomocników i Wawrzka.

Zadanie 5. Wysłuchaj rozmowy mistrza i króla. Zapisz szczegóły dotyczące

wyglądu ołtarza i planów mistrza.

17. Czym zajmował się Wit Stwosz?

● 67 ●

Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – ołtarz Zaśnięcia NMP

Zadanie 6. Obejrzyj dokładnie dzieło Wita Stwosza. Czy jego wygląd zgadza się z

opisem zamieszczonym w książce? Uzasadnij odpowiedź.

● 68 ●

Oto list, który pewnego dnia rodzice dostali od swojego ukochanego synka Tomcia.

Drodzy Rodzice! Druh drużynowy powiedział nam, że mamy wszyscy napisać do rodziców, ponieważ najprawdopodobniej widzieliście powódź w TV i bardzo się martwicie. Nic nam nie jest. Woda porwała tylko jeden nasz namiot i dwa śpiwory. Na szczęście żaden z nas się nie utopił, ponieważ kiedy to się zdarzyło byliśmy wszyscy w górach i szukaliśmy Krzyśka, który zaginął. Zadzwońcie, proszę, do matki Krzyśka i powiedzcie jej, że już wszystko w porządku i że się znalazł. Krzysiek sam nie może do niej napisać, bo połamał sobie obie ręce jak spadał ze skały. Na poszukiwania Krzyśka wyjechaliśmy pick-up''em drużynowego. To było niesamowite. Nigdy byśmy nie znaleźli Krzyśka w tych ciemnościach, gdyby nie błyskawice. Druh drużynowy strasznie się wkurzył, że Krzychu poszedł w góry nikomu nic nie mówiąc. Krzysiek powiedział, że mówił mu przecież, ale to było podczas pożaru, więc drużynowy najprawdopodobniej go nie usłyszał. Wiedzieliście, że jeśli się wrzuci do ognia butelkę z benzyną to może wybuchnąć? Mokry las nie spłonął, ale jeden z naszych namiotów tak. Także trochę naszych ubrań. No i Stefan będzie wyglądał tak niesamowicie, dopóki nie odrosną mu włosy. Będziemy w domu w sobotę, jeśli do tego czasu drużynowy naprawi samochód. Ten wypadek to naprawdę nie była jego wina. Hamulce pracowały OK kiedy ruszaliśmy. Druh powiedział, że tak stary samochód miał prawo się popsuć. Prawdopodobnie dlatego, że był tak stary, nikt nie chciał go ubezpieczyć. Ale w sumie uważamy, że ten samochód jest całkiem cool. Tak jak i druh drużynowy. Nie robi nam wymówek jak nabrudzimy w aucie, a kiedy w kabinie robi się gorąco, druh pozwala nam jechać na pace. Trudno żeby nie było gorąco jak jedziemy w 10 osób. Ale odkąd patrol policji zatrzymał nas na autostradzie już nie wsiadamy na pakę. Czy już wspominałem że druh jest dobrym kierowcą? Przed tym wypadkiem uczył Ryśka jeździć. Ale spoko, pozwalał mu tylko na szybszą jazdę na górskich drogach, gdzie prawie nie ma ruchu. Od czasu do czasu przejeżdżają tam tylko ciężarówki. Dzisiaj rano wszyscy chłopacy skakali do wody ze skał i pływali w jeziorze. Druh nie pozwolił mi, ponieważ nie umiem pływać, i Krzyśkowi z powodu tych jego rąk; dlatego my dwaj pływaliśmy po jeziorze kajakiem. Fajne jezioro. I głębokie. Chociaż niektóre czubki drzew wystają ponad lustrem wody. Druh nie jest upierdliwy jak inni drużynowi. Nawet nam nie marudził, że nie ubraliśmy kamizelek ratunkowych. Spędza teraz dużo czasu naprawiając samochód, więc staramy się nie zawracać mu głowy głupotami. Zdobyliśmy już odznaki pierwszej pomocy. Kiedy Dawid nurkował w jeziorze i uciął sobie rękę, sami zakładaliśmy mu opaskę uciskową. Ja i Marek wtedy zwymiotowaliśmy, ale druh powiedział, że to prawdopodobnie było tylko zatrucie pokarmowe po zjedzeniu resztek kurczaka. Druh powiedział, że tak samo wymiotował po jedzeniu, które jadał w więzieniu. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że on wyszedł i został naszym drużynowym. Druh mówił, że teraz jest już dużo mądrzejszy i że zrobiłby TO dużo lepiej niż wtedy. Nie bardzo wiem, o co chodzi. Muszę już kończyć. Idziemy do miasta, żeby wysłać listy i kupić naboje. Nie martwcie się o mnie. Jest OK. Pozdrawiam.

18. O pewnym dość dziwnym obozie harcerskim

● 69 ●

http://maxhumor.pl/teksty/List_harcerza-283.html

Zadanie 1. Przeczytaj głośno zabawne fragmenty listu. Wyjaśnij, na czym polega

ich śmieszność.

Zadanie 2. Jak myślisz, co czuli rodzice, kiedy przeczytali list od Tomcia?

Podkreśl odpowiednie słowa.

radość, rozbawienie, zgroza, przerażenie, obojętność, spokój, niedowierzanie, strach, zadowolenie, akceptacja, zaciekawienie, lęk, panika, gniew, obojętność, wściekłość, zdziwienie

Wpisz wszystkie wymienione wyrazy w odpowiednie miejsca według wzoru.

Wyrazy jednosylabowe

Wyrazy dwusylabowe

Wyrazy trzysylabowe

Wyrazy czterosylabowe

Wyrazy pięciosylabowe

strach, ra-dość,

pa-ni-ka, roz-ba-wie-nie, za-cie-ka-wie-nie,

Zadanie 3. Na pewno zauważyłeś, że Tomcio był na wyjątkowym obozie.

Ułóż zdania, w których opiszesz wszystkie zauważone przez ciebie dziwne, niepokojące lub budzące przerażenie rodziców sytuacje.

● 70 ●

Wzór: W czasie trwania obozu miała miejsce powódź, więc jeden z namiotów harcerzy utonął.

Zadanie 4. Jak sądzisz, czy opisane w liście sytuacje były wynikiem pecha, czy

złej organizacji obozu? Przeanalizuj poszczególne wydarzenia i zastanów się, jak można było na nie zareagować.

Przykład: Kiedy we wsi wydarzyła się powódź, należało ewakuować wszystkich harcerzy z obozu.

Zadanie 5. Odegrajcie w parach improwizowaną scenkę, w której mama i tata

dostają list od ukochanego synka i czytają go na głos. Wymyślcie komentarze rodziców i określcie ich sposób zachowania.

Zadanie 6.

Zapamiętaj!

„Nie” z czasownikami piszemy osobno , np. nie lubię, nie chcieliśmy, nie patrzeć.

Jest kilka wyjątków od tej reguły: nienawidzić, niedowidzieć, niedosłyszeć, niedomagać (chorować).

Warto je zapamiętać!

Wypisz z listu wszystkie czasowniki z przeczeniem „nie”. ………………………………………………………………

……………………………………………………………… ……………………………………………………………… ……………………………………………………………

………………………………………………………………

Przepisz czasowniki – wyjątki, znajdujące się w ramce, z którymi „nie” piszemy razem.

Żeby było trudniej i ciekawiej, przepisz je w kolejności alfabetycznej. Jeśli masz wątpliwości, jak to zrobić, popatrz na wzór. klakson klamra, klasa, klatka, klawesyn ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Oficjalny dziewczęcy mundur zuchowy (ZHP)

● 71 ●

Zadanie 7. Harcerstwo może być wspaniałą przygodą, dlatego wiele dzieci

chętnie chodzi na zbiórki harcerskie i jeździ na atrakcyjne, lubiane przez nie obozy,

które wcale nie wyglądają tak, jak ten w liście. Poszukajcie w dostępnych śpiewnikach lub na stronach internetowych znanych piosenek harcerskich i obejrzyjcie zdjęcie munduru harcerskiego. Zapamiętajcie pisownię wyrazu harcerz.

Zadanie 8. Napisz krótkie opowiadanie pt. „Dzień na opak”, w którym użyjesz

czasowników z przeczeniem „nie”. Możesz wymyśleć własną treść lub skorzystać z powyższego pomysłu. Był trzydziesty drugi lipca. Tego dnia słońce nie wstało o świcie, bo postanowiło pospać do południa. Nie zrobiło się więc jasno, co mnie wcale nie ucieszyło. Na dodatek dowiedziałem się, o zgrozo, że nie ma wakacji! Wyobrażacie sobie? Mama też nie obudziła się i nie poszła do pracy.

● 72 ●

Dorota Terakowska

Władca Lewawu [fragment]

– Nie jestem Allianinem – znów powtórzył Bartek. – Nie urodziłem się w Wokarku. Miasto, z którego pochodzę, to Kraków. Oba miasta są podobne, ale są to dwa całkiem różne miasta! bo nawet Pajęczaki nie chcą mnie atakować! I mam na imię Bartek! Bartek, nie Ketrab![…] – Bartek? – podchwycił Kelef. – Wspak? Bartek wspak to właśnie Ketrab… Kraków? Wokark? Ale dlaczego wspak? Co znaczą te dziwne nazwy? – Zostawcie go w spokoju – szepnęła Airam. – Mój syn Ketrab wrócił. I nic więcej się nie liczy. Nie ma znaczenia, jakie imię nadali mu inni ludzie, bo to jest mój syn.

Zadanie 1.Czym różni się język Allian od języka używanego w Krakowie? Jaka

zasada dotyczy imion i nazw miejsc w języku Allian?

Zadanie 2. Stwórz wizytówkę sławnej osoby pochodzącej z Polski – na przykład

aktora, pisarza, postaci historycznej, polityka. Zapisz na niej imię i nazwisko zgodnie z zasadami obowiązującymi w kraju Allian. Następnie daj ją koledze lub koleżance, z którymi pracujesz w parze, i poproś o odszyfrowanie imienia i nazwiska osoby, którą wybrałeś.

Zadanie 3. Przeczytaj od początku do końca i od końca do początku zamieszczone

poniżej wyrazy. Jaka jest ich charakterystyczna cecha?

● zakaz ● kajak ● Anna ● potop ● zaraz

A teraz czas na czytanie całych wyrażeń:

● Nogawka jak wagon,

● Mamuta tu mam

Zadanie 4.

Wybierzcie w grupie jakieś długie słowo – na przykład trzynastozgłoskowiec,

dwunastopiętrowy, rozkapryszony itp.

Z liter użytych w podanym słowie ułóż jak najwięcej innych słów

19. Literkowe zabawy.

● 73 ●

Dorota Terakowska

Władca Lewawu [fragment]

Najpierw opowiem kilka słów o Bartku: ma trzynaście lat i podobno urodził się w Krakowie, w domu przy ulicy Skałecznej. Jest jednak zupełnie, ale to zupełnie sam na świecie. Jak daleko sięga pamięcią, zawsze mieszkał w domu dziecka. Gdy miał pięć lat, wychowawcy powiedzieli mu, że jego mama i tato w dziwny sposób zniknęli bez wieści. Chłopiec nigdy w to nie uwierzył. Tkwiła w nim jakaś nieokreślona, ale bardzo głęboka wiara, że jego rodzice się odnajdą. I nikt ani nic nie mogło mu tej wiary odebrać. I właśnie dlatego Bartek co jakiś czas uciekał z domu dziecka, mimo że nie było mu tam nagorzej. Ani najlepiej. Ot, tak sobie, „do wytrzymania”, jak mówił. Wtedy gdy uciekał, szukał mamy. Szukał jej po całym Krakowie, najczęściej jednak w pobliżu Wawelu i ulicy Skałecznej. Dlaczego akurat tam? Nie wiedział, ale tak nakazywał mu instynkt. Trwało to już osiem lat, i bezskutecznie. Mimo to nie wątpił, że kiedyś odnajdzie mamę i rozpozna ją, choć nie pamiętał nawet jej twarzy. Cała ta nieprawdopodobna przygoda, w którą nie mogłam uwierzyć, nie zdarzyłaby się, oczywiście, gdyby Bartek nie był sierotą. Myślę, że mając mamę, tatę i normalny rodzinny dom, nigdy nie trafiłby do Wokarku, tajemniczego miasta Allian. Zaprowadziły go tam tęsknota i marzenie. I dlatego niekiedy zastanawiam się, czy Wokark nie był miastem utkanym z tęsknoty i marzeń tego chłopca.[…] Trzynasta podróż w poszukiwaniu Mamy… Bartek jak zwykle najpierw pobiegł na ulicę Skałeczną.Pokręcił się koło starej kamienicy, która podobno jeszcze przed dziecięciu laty była jego rodzinnym domem. Na liście lokatorów od dawna nie było jego nazwiska. A tamto mieszkanie już od siedmiu lat zajmowałam ja. I tylko dlatego poznaliśmy się z Bartkiem, a nawet polubili. Historia zniknięcia rodziców chłopca była niejasna. W domu dziecka nie umiano czy też nie chciano, wytłumaczyć jej w sposób przekonywający. Na pytania Bartka wychowawcy odpowiadali półsłówkami, najwyraźniej nie mieli ochoty poruszać tego tematu. Według ich skąpej relacji rodzice czteroletniego chłopczyka pewnego dnia wyszli z domu i nigdy nie powrócili. Czy można dziwić się, że gdy tylko Bartek dowiedział się o tym, a miał wtedy dwanaście lat, szukał stale swojej mamy, nie wierząc w jej śmierć? […]

Zadanie 1.Przeczytaj wyjaśnienie słowa biografia:

Biografia – opis życia i działalności jakiejś osoby. Biografie sławnych ludzi cieszą się dużym zainteresowaniem czytelników. Czyją biografię chciałbyś przeczytać? Wyjaśnij, dlaczego dokonałeś takiego właśnie wyboru.

Zadanie 2. Zapisz pytania, na które musisz odpowiedzieć, by zebrać materiał do

czyjejś biografii.

20. Biografia Bartka

● 74 ●

Zadanie 3. Stań się biografem lub biografką. Przygotuj się do opracowania małej

biografii Twojej koleżanki lub Twojego kolegi z ławki. Zadaj pytania, które zapisałeś. Wynik wywiadu zapamiętaj lub zanotuj.

Zadanie 4 Wyobraź sobie, że jesteś twórcą biografii Bartka, głównego bohatera

powieści Doroty Terakowskiej Władca Lewawu. Zbierz jak najwięcej informacji na temat tego chłopca. Może Ci w tym pomóc podany fragment, ale także znajomość całej powieści.

Zadanie 5. Co to znaczy, gdy ktoś odpowiada na nasze pytania półsłówkami?

Wymień przykłady takich sytuacji.

Zadanie 6. Podkreśl we fragmencie tekstu zdania, które wyjaśniają, dlaczego

Bartek wyruszał na poszukiwanie swojej mamy.

Zadanie 7. Kto opowiada nam historię Bartka? Znajdź w tekście zdanie, w którym

dowiadujemy się, kto jest narratorem opowieści o Bartku.

Zadanie 8. Osoba, która opowiada historię Bartka, przekazuje nam swoje

wątpliwości: I dlatego niekiedy zastanawiam się, czy Wokark nie był miastem utkanym z tęsknoty i marzeń tego chłopca. Jak myślisz, dlaczego tak sądzi? Czy zgadzasz się z jej opinią? Uzasadnij swoją odpowiedź. Dorota Terakowska

Władca Lewawu [fragment]

Brodacz – o wdzięcznym imieniu Lorak – wraz z żoną i dwojgiem dzieci mieszkał przy ulicy Wiślnej. W Wokarku nosiła ona nazwę U Ałsiw. Królewska rzeka płynęła przez Wokark tak samo jak w Krakowie […]. Jednak Allanie, mimo urody nadrzecznego krajobrazu, nigdy nie chodzili nad Ałsiw. Było to miejsce najbardziej złowrogie. Bez względu na porę dnia i nocy królowały tam Pajęczaki.[…] – Teraz się wyśpij – doradził Lorak. – Masz za sobą dzień pełen mocnych wrażeń, musisz być porządnie zmęczony. – Jeszcze jak! – westchnął Bartek – Ale nie wiem, czy mi się to uda. W głowie wszystko mi kołuje jak na karuzeli! Tyle pytań, tyle zagadek…! Chciałbym wiedzieć, dlaczego dręczą was Pajęczaki? I kto właściwie mieszka na Wawelu… tfu, na Lewawie? Czemu tak się tego kogoś boicie? Czemu nie walczycie z Pajęczakami? Dlaczego ich nie zabijacie? Lorak wzdrygnął się i spuścił oczy. – Walczyć? Zabijać? Co ty mówisz, Bartku! Twoje słowa są straszne i nieludzkie. Allianom obca jest myśl o wszelkiej przemocy… – Ależ to właśnie wy jesteście ofiarami tej przemocy! – Bartek próbował dyskutować: – To Pajęczaki atakują was, nie na odwrót, a wy… A wy nic! – Trudno. Widać los tak chce, a jemu nie wolno się sprzeciwiać. A o to, kto mieszka na Lewawie, lepiej nie pytaj… Anna […] zbladła i o mało co nie upuściła talerza. – Nie mówcie o Nienazwanym… – szepnęła. – On tego nie lubi. Jeszcze spadnie na nas jakieś nieszczęście, Loraku, powiedz gościowi, że Nienazwany ma prawo zrobić wszystko, co tylko zechce, ponieważ lepiej wie, co służy naszemu dobru…[…] – Jak można żyć, nie usiłując choćby poznać zła, które was niszczy, nie próbując go usunąć!

● 75 ●

Zadanie 9. Dlaczego Allanie boją się chodzić nad Ałsiw? Co przez to tracą?

Zadanie 10. Bartek mówi do rodziny Loraka:

„To wy jesteście ofiarami tej przemocy!” Wyjaśnij, jak rozumiesz zwrot „być ofiarą przemocy”.

Zadanie 11. Dlaczego Lorak nie chce atakować Pajęczaków?

Wyjaśnij jego zachowanie, rozpoczynając wypowiedź od słów:

„Ja, Lorak, nie chcę walczyć z Pajęczakami, ponieważ…................”.

Zadanie 12. Bartek uważa, że należy sprzeciwić się Nienazwanemu, Lorak

natomiast nie chce walczyć. Komu przyznajesz rację? Uzasadnij swój wybór.

Zadanie 13. Przeczytaj poniżej zamieszczone informacje, dotyczące ludowych

wierzeń:

„ Wymawianie imienia, które jest w istocie „częścią” noszącej go osoby, może spowodować nagłe jej pojawienie się (mówi o tym polskie przysłowie „Nie wywołuj wilka z lasu”). Stąd na przykład nakaz niewymieniania imienia diabła – należy używać zastępczo jego […] określeń: „on”, „zły”, „kusy” (kulawy). Piotr Kowalski, Kultura magiczna

Na podstawie tych informacji spróbuj wyjaśnić, dlaczego Allianie nie wymawiali imienia człowieka zamieszkującego na Lewawie, tylko określali go jako nienazwanego.

● 76 ●

Aleksander Kamiński (1903-1978)

Pedagog, historyk, działacz harcerski. W czasie okupacji jeden z organizatorów Szarych Szeregów. Kierował Biurem Informacji i Propagandy Okręgu warszawskiego AK, stał na czele Małego Sabotażu. Pochowany na warszawskich Powązkach, obok kwatery Alka, Rudego i Zośki.

Zadanie 1. Wysłuchaj wiersza Juliusza Słowackiego “Testament mój”.

Następnie przeczytaj jedną zwrotkę wiersza na głos:

„Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei

I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,

Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec!”

Kaganiec - rodzaj oświetlenia: naczynie, wewnątrz którego płonął ogień; częściej spotyka się formę zdrobn.: kaganek). szaniec - umocnienie polowe, wyznaczające linię walk; składa się z wału i rowu.

Zadanie 2. Wyjaśnij znaczenie tytułu powieści Aleksandra Kamińskiego w

odniesieniu do zdobytych wiadomości na temat wiersza Juliusza Słowackiego.

Zadanie 3. Znajdź w powieści Aleksandra Kamieńskiego fragmenty opisujące losy

bohaterów przed wybuchem II wojny światowej. Jacy byli i o czym marzyli bohaterowie „Kamieni na szaniec” przed wojną?

Zadanie 4. Jaki wpływ na bohaterów miały ich doświadczenia związane z czasem

wojny i okupacji? W grupach dokonajcie charakterystyki postaci, uwzględniając ich dorastanie i przemianę. Każda z grup opracowuje charakterystykę jednego z bohaterów: Rudego, Zośki lub Alka.

Zadanie 5. Wyjaśnij pojęcie „podziemie”. Uwzględnij oba znaczenia tego wyrazu.

Zadanie 6. Przygotuj opis jednej z akcji podziemia: na przykład pod pomnikiem

Kopernika, pod Arsenałem lub innej. Znajdź miejsce akcji na mapie Warszawy.

21. „Kamienie na szaniec”

● 77 ●

Powstanie warszawskie - 1 sierpnia – 2 października 1944

Miejsce upamiętniające akcję pod Arsenałem w Warszawie

Pomnik Małego Powstańca

Zadanie 7. Rozważ kwestię: Walczyć z okupantem, czy mu się podporządkować?

W refleksji zastosuj metodę drzewka decyzyjnego. Zaproś do współpracy koleżankę lub kolegę z ławki. Przedstawcie wyniki swojej pracy na forum klasy.

Zadanie 8. Napisz krótki tekst na temat: Walczyć z okupantem, czy mu się

podporządkować? W pracy przedstaw stanowisko bohaterów powieści i swój punkt widzenia.

Aleksander Kamiński

● 78 ●

"Kamienie na szaniec" Fragmenty książki

"Naprzód! - wrzeszczy Zośka nienaturalnym głosem i oderwany od ziemi pędzi ku furtce. Odrętwienie znikło. Zerwał się Maciek, pędzą inni. Furtka! Zośka kopie nogą drzwi, skacze na próg, czując za sobą tupot dziesiątka stóp towarzyszy broni. Strzał w okna! Wali coś w pierś! Zapiera oddech... Jak cuglami szarpnięty koń, wspiera się Zośka stopami w deski werandy i powoli skręca półobrotem. Słania się ku ścianie. A obok, w czującym zwycięstwo pędzie przebiegają jego ludzie, wpadając do izb. Strzał po strzale...Gęsto... Wrzaski strachu i wybuchowe krzyki bitewnego upojenia... Głosy stają się coraz dalsze, coraz cichsze... W głowie wzmaga się szum, przed oczyma blaski i cienie. Czy to się zbliża postać zwycięskiego Maćka, czy też idzie szaleniec Alek? Nie ... to Długi szybko nadchodzi od pola, Alek, czy Długi? Rudy! Rudy! To na pewno on... Złocista , rozwichrzona czupryna - to on! Nareszcie znów razem, w walce. Kochany... Teraz... ja ... ranny... Bezsilne, omdlałe ciało osuwa się spod ściany ku ziemi... Zdobycie posterunku żandarmerii w Sieczychach było jednym z najpiękniejszych zwycięstw Zośki. Całkowicie udana akcja. Tylko jeden człowiek z całego polskiego oddziału przelał w tej bitwie krew: Zośka." „Posłuchajcie opowiadania o Alku, Rudym, Zośce i kilku innych cudownych ludziach, o niezapomnianych czasach 1939 – 1943 roku, o czasach bohaterstwa i grozy. Posłuchajcie opowiadania o ludziach, którzy w tych niesamowitych latach potrafili żyć pełnią życia, których czyny i rozmach wycisnęły piętno na stolicy oraz rozeszły się echem po kraju, którzy w życie wcielić potrafili dwa wspaniałe ideały: BRATERSTWO I SŁUŻBĘ”. „Co to jest zacięcie przywódcze? Człowiek obdarzony nim mimo woli wywiera na otoczenie wpływ zniewalający; ludzie skupiają się wokół niego i w sposób naturalny ulegają jego życzeniom”. ”Potworność polskiej tragedii wrześniowej polegała na czymś innym: na katastrofie psychicznej narodu, najzupełniej nie przygotowanego do tego, co się stało. Ogromny grzech obciąża sumienia polskiej propagandy i polskiego wychowania narodowego sprzed 1939 roku. Mówiono i pisano tylko naszej potędze i o zwycięstwach – nigdy o klęskach; w stosunku do wrogów używano tonu niemal wyłącznie lekceważącego, w instrukcjach i zarządzeniach unikano jak zarazy słów „ewakuacja”, „odwrót””. „Nierzeczywistość tego, co się działo, wydawała się tak silna, że w mózgach nieustannie kołatało pytanie: czy to wszystko jest aby prawdą? Czy nie jest tylko snem?” ”Tak oto bezgraniczna wiara młodości: wiara w siebie samych, wiara w naród, wiara w słuszność polskiej sprawy i w najwyższą sprawiedliwość – kazała tym młodym ludziom traktować całą otaczającą ich rzeczywistość jako coś bardzo nierealnego i przejściowego”. ”Życie byłoby nędzne i zawstydzające – mówił Rudy – gdybyśmy skupiali się tylko na przygotowaniu do zadań jutra, a nie brali udziału w walce już dziś. Ale życie byłoby głupie i bezsensowne, gdybyśmy żyli tylko walką dzisiejszą, a nie przygotowywali się do jutra. Zaś przygotowanie jutra to nie jeden tor, to dwa tory: szkolenie żołnierskie

● 79 ●

do jawnej walki żołnierskiej i szkolenie się naukowe, zawodowe, społeczne do pracy cywilnej w Polsce. Mam odwagę powiedzieć, że moją osobistą ambicją jest nie tylko bicie rekordów w Małym Sabotażu, chcę także kiedyś bić rekordy jako technik i człowiek. Żeby ruszyć z miejsca tę przeklętą bryłę świata, żeby dopomóc do nadrobienia tych przeklętych zapóźnień nad Wisłą”.

„Ambicji, i to mocnej ambicji, nigdy tym młodym ludziom nie brakowało”. ”Służba w dywersji, jeśli ma być dobrą służbą, wymaga drobiazgowego i dokładnego wyszkolenia, starannego przygotowania pomocy technicznych, a nade wszystko cierpliwego i dokładnego rozpoznania. Sam akt dywersyjny trwa chwilę, jego przygotowanie – całe tygodnie, a nawet miesiące. Bez tych długich tygodni cierpliwej, nużącej, uporczywej pracy nie ma powodzenia – jest tylko narażanie ludzi. Służba w dywersji właściwie prowadzona – jest dobrą szkołą poczucia odpowiedzialności i drobiazgowej dokładności”. „Alek gasł. Tracił przytomność. Rozumiał już, że gra jego życia dobiega końca. Rozumiał i nie przestawał się uśmiechać. Jakaż to wielka była gra”. ”Samotność, częsta towarzyszka wewnętrznej siły człowieka – przyciąga i zniewala otoczenie”. „Tylko odwaga i zdecydowanie połączone ze spokojem i trzeźwością dają powodzenie”. ”Jeśli w jakimś człowieku zespolą się zdolności przywódcze z nieprzeciętną inteligencją i charakterem, formuje się wtedy jednostka, przed którą może nie być osiągnięć niemożliwych”. ”Umiejętność znoszenia niepowodzeń jest wielką i ważną umiejętnością. Oczywiście jeśli towarzyszy jej zdolność i chęć do wyciągania nauki z porażek”. ”Istotą każdego cierpienia jest to, że pożąda śmierci jak łaskawej i dobrej wybawicielki”.

● 80 ●

Zadanie 1. Podpisz rysunki imionami bohaterów powieści Duch starej kamienicy.

..................................

..................................

..................................

.................................. .................................. .................................

..................................

..................................

..................................

22. Rozmawiamy o bohaterach powieści

„Duch starej kamienicy”

● 81 ●

Zadanie 2. Którzy bohaterowie powieści „Duch starej kamienicy” nie zostali

wskazani w Zadaniu 1? Wymień ich. mrówki, .................................. ....................................... ..............................................

Zadanie 3. Podziel bohaterów książki pod tytułem Duch starej kamienicy na

prawdopodobnych i fantastycznych.

Bohaterowie prawdopodobni Bohaterowie fantastyczni

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

............................................................................

Zadanie 4. Wybierz trzech bohaterów powieści i przedstaw ich pisemnie – zapisz

najważniejsze wiadomości na ich temat (na przykład –kim są, ile mają lat, jacy są, jakie mają cechy szczególne).

Zadanie 5. Dokończ zdanie.

Duch Maciek jest bohaterem tytułowym powieści pod tytułem „Duch starej kamienicy”, ponieważ …………….……………………………………………………………………

Zapamiętaj:

Bohater tytułowy to taki, który pojawia się w tytule utworu.

Zadanie 6. Odmień wyraz „bohater” w liczbie pojedynczej i mnogiej.

kto jest (są)? bohater, bohaterowie

kogo nie ma?

komu się przyglądam?

kogo widzę?

z kim idę?

o kim myślę?

witaj! witajcie!

● 82 ●

Jan Brzechwa

Imiona i nazwisko Jan Wiktor Lesman

Data i miejsce urodzenia 15 sierpnia 1898 Żmerynka

Data i miejsce śmierci 2 lipca 1966 Warszawa

Narodowość polska

Dziedzina sztuki literatura dla dzieci i młodzieży

Ważne dzieła Tańcowała igła z nitką Akademia Pana Kleksa Akademia Pana Kleksa Podróże Pana Kleksas

Zadanie 1. Nazwij i opisz lekcje w akademii pana Kleksa, które kojarzą Ci się z

podanymi zdjęciami.

23. Jak wyglądała nauka w Akademii pana

Kleksa?

● 83 ●

Nazwa przedmiotu w Akademii Pana Kleksa

Na czym polegała nauka tego przedmiotu?

Pewnego dnia pan Kleks przyszedł na lekcję z bardziej niż zwykle wypchanymi kieszeniami.

- Co pan tam ma, panie profesorze? – spytał Adaś, bo był bardzo ciekawy. Wtedy pan Kleks wysypał zawartość wszystkich kieszeni na dywan.

Były to kamyczki, na których ktoś zapisał kolorowymi farbami nazwy państw z ostatniej lekcji geografii.

- Strasznie mi się pomieszały – powiedział zasmucony pan Kleks. – Trzeba je jakoś poukładać. Potraficie, chłopcy?

Zadanie 2.

Ułóż w kolejności alfabetycznej nazwy podanych państw.

● Anglia, ● Zambia, ● Belgia, ● Dania, ● Francja, ● Uganda, ● Gwatemala, ● Iran, ● Kuba, ● Liban, ● Maroko, ● Nigeria, ● Estonia, ● Peru ● Turcja, ● Szwecja, ● Jemen, ● Włochy, ● Holandia, ● Oman, ● Łotwa, ●Rumunia, ● Chile

Kiedy chłopcy ułożyli w porządku alfabetycznym wszystkie nazwy państw, pan Kleks podrapał się w głowę i zaczął wyjmować z kieszeni spodni następne

kamienie. - Ktoś okradł te kamienie z liter! – zawołał. – To niesłychane! To oburzające!

- Proszę się nie martwić, kochany panie profesorze. Wpiszemy brakujące litery i wszystko będzie po staremu. - Naprawdę? To też potraficie? – uradował się pan Kleks.

– Kamień spadł mi z serca.

Zadanie 3.

W podanych nazwach miast polskich uzupełnij brakujące pierwsze litery i wszystkie

● 84 ●

samogłoski. Każde z miast zaczyna się na kolejną literę alfabetu. Komu uda się odgadnąć najwięcej nazw miast?

- Świetnie się spisaliście – rzekł bardzo zadowolony pan Kleks. – A teraz nagroda: wasza ulubiona lekcja.

- Hurra! Kleksolekcja! Dziękujemy! – krzyknęły chórem dzieci.

● 85 ●

Zadanie 4. Napisz, z czym kojarzą Ci się podane kleksy.

…………………………………………………………………………………………………

- A w jakich baśniach ostatnio byliśmy z wizytą? – spytał pan Kleks, przecierając

swoje okulary. - Ma się rozumieć, w samych ulubionych – odparł Adaś.

Zadanie 5. Zapisz tytuły swoich trzech ulubionych baśni. ………………………………………………………… ………………………………………………………… ………………………………………………………… …………………………………………………………

Zadanie 6.

Zaplanujcie wspólnie własną kleksolekcję, którą poprowadzą uczniowie.

● 86 ●

Kwiat paproci (na podstawie baśni Józefa Ignacego Kraszewskiego)

Od wieków wiadomo, że w noc

Świętego Jana, która najkrótsza jest

w całym roku, kwitnie paproć, a kto jej kwiat znajdzie, urwie i schowa,

ten wielkie szczęście mieć będzie. Noc ta jest tylko jedna w roku,

niezmiernie krótka, i paproć w

każdym lesie tylko jedna zakwita, a to w takim zakątku, tak ukryta, że

wielkiego trzeba szczęścia, aby na nią trafić. Ci, co się na cudach

znają, mówią, że droga do kwiatu bardzo jest trudna i niebezpieczna,

że różne strachy przeszkadzają, bronią, nie dopuszczają i

nadzwyczajnej odwagi potrzeba, aby zdobyć ten kwiat. Kwiat ten

rozpoznać trudno, bo jest maleńki, brzydki, niepozorny, a dopiero

urwany przemienia się w cudownej piękności kielich. W noc

świętojańską kwitnie krótko, póki kur nie zapieje, a kto go zerwie, ten

będzie miał, co zechce. Tak ludzie bają, a w każdej baśni jest ziarenko prawdy.

Pewnego czasu był sobie chłopak, któremu na imię było Jacuś. We wsi

przezywali go ciekawym, że zawsze szperał, szukał, słuchał.

Trafiło się raz, że gdy wieczorem przy ogniu siedzieli, baba, która

wszystko wiedziała, zaczęła opowiadać o tym kwiecie paproci.

Opowiadała tak, jakby go sama widziała. Gdy skończyła. Jacuś

powiedział sobie:

– Niech się dzieje, co chce, a ja kwiat ten muszę znaleźć. Znajdę go, bo

człowiek, kiedy chce mocno, zawsze w końcu postawi na swoim.

Przez kilka miesięcy o niczym nie myślał, tylko o tym.

Wreszcie nastała noc, na którą tak czekał. Jacuś włożył białą koszulę i

wyruszył do lasu.

W lesie wszystko było jakieś inne niż za dnia. Pnie drzew zrobiły się

ogromnie duże. Ciemno było, choć oko wykol, a wśród tych ciemności

24. Poznajemy baśń pt. „Kwiat paproci”

● 87 ●

coraz to świeciła para oczu jakichś patrzących na niego, jakby go zjeść

chciały, mieniących się żółto, zielono, czerwono, biało – i nagle

gasnących. Ale Jacuś się ich nie uląkł. Wiedział, że one go tylko

nastraszyć chciały i pomrukiwał, że to strachy na Lachy!

Po chwili napotkał moczary i błota. Musiał skakać z jednej kępy trawy

na drugą, żeby w nich nie utonąć. A kiedy spoglądał za siebie, kępy

wyglądały z błota jak ludzkie głowy. Wtem zauważył ogromny krzak

paproci wielki jak dąb, a na jednym jego liściu świecił się niczym

brylant, kwiatuszek. Pięć w nim było listków złotych, w środku zaś oko

śmiejące się, obracające ciągle jak młyńskie koło. Jacusiowi serce zabiło,

rękę wyciągnął i już miał schwycić kwiat, gdy nagle – kur zapiał.

Kwiatek otworzył wielkie oko, błysnął nim – i zgasnął. Śmiechy

rozległy się dokoła, ale czy to liście szemrały, czy się coś śmiało, czy

żaby skrzeczały, tego Jacuś nie wiedział, bo zaszumiało mu w głowie i

upadł na ziemię.

Przez cały rok tylko o tym dumał, ale nikomu nic nie mówił. Za rok

znowu koszulę włożył białą – i gdy inni do ognisk poszli, on ruszył w las.

Myślał, że znowu będzie musiał przedzierać się jak za pierwszym

razem, ale ten sam las i ta sama droga zrobiły się zupełnie inne.

Wysmukłe sosny i dęby stały porozstawiane szeroko na gołym polu, Od

jednego drzewa do drugiego było bardzo daleko. Pomiędzy drzewami

rosło wiele paproci. Z początku było ich po kostki, potem po kolana, po

pas, po szyję – i utonął w nich w końcu, bo go przerosły… Wydawało

mu się, że szedł rok cały. Kwiatu nigdzie nie było. Nie zawrócił jednak

i szedł dalej.

Aż patrzy, świeci z dala kwiatek, pięć listków złotych dokoła, a w

środku oko obraca się jak młyn. Jacuś podbiegł, rękę wyciągnął, znowu

kur zapiał i znikło widzenie. Ale już teraz nie padł ani nie omdlał,

tylko siadł na kamieniu. Z początku chciał się rozpłakać, potem gniew

poczuł i wzburzyło się w nim wszystko.

– Do trzech razy sztuka! – zawołał. A że czuł się zmęczony, położył

się na mchu i zasnął.

Przyśnił mu się kwiatek o pięciu listkach, z oczkiem pośrodku.

– A co? Masz już dosyć, – mówi do niego – będziesz ty mnie

● 88 ●

prześladował?

– Co raz powiedziałem, to się musi stać – mruknął Jacuś.

Przez cały rok, nic nie mówiąc nikomu, myślał ciągle, jak kwiat dostać.

Po roku znowu koszulę wdział białą i pobiegł do lasu.

Tym razem las był taki jak zawsze, nic się już w nim nie zmieniło.

Ścieżki i drzewa były znajome, a paproci nigdzie ani na lekarstwo. Ale

lżej mu było znajomymi ścieżkami iść w gąszcze, gdzie pamiętał, że

paprocie rosły… Znalazł je, ale kwiatu nigdzie ani śladu. Po jednej

łaziły robaki, na drugiej spały gąsienice. Już miał Jacuś z rozpaczy

porzucić szukanie, gdy tuż pod nogami zobaczył kwiatek, pięć listków

miał złotych, a w środku oko świecące. Wyciągnął rękę i pochwycił go.

Zapiekło go jak ogniem, ale nie puścił kwiatka, trzymał go mocno.

Kwiat w oczach rosnąć zaczął, a taki był jasny, że Jacuś musiał

powieki przymykać, bo go oślepiał. Wtem głos się odezwał do niego:

– Wziąłeś mnie na szczęście, ale pamiętaj, że kto mnie ma, ten może

mieć wszystko, co chce, tylko z nikim swoim szczęściem dzielić mu się nie wolno.

Jacusiowi tak się w głowie z wielkiej radości zaćmiło, że niewiele na

ten głos zważał.

„Co mi tam! – rzekł w duchu – byle mnie na świecie było dobrze …”

Z czapką na bakier, podśpiewując, powracał do domu. Droga przed

nim świeciła jak pas srebrny, drzewa ustępowały, krzaki się odchylały,

kwiaty kłaniały mu się do ziemi, stąpał z podniesioną głową i myślał,

czego ma zażądać. Zachciało mu się najpierw pałacu, wioski ogromnej,

służby licznej. Ledwie o tym pomyślał, znalazł się na skraju lasu, ale w

okolicy zupełnie mu nieznanej. Spojrzawszy do lustra, poznać się nie

mógł. Ubrany był w najdroższy strój, buty miał ze złotymi

podkówkami, koszulę z najcieńszego płótna. Obok niego stał powóz,

sześć koni białych, służba – kamerdyner podał mu rękę i kłaniając się,

usadził go w karecie. Jacuś nie wątpił, że do pałacu go wiozą. W

mgnieniu oka powóz był pod gankiem, na którym czekała liczna służba.

Tylko nie było nikogo znajomego, żadnego przyjaciela, wszystkie

twarze nieznane, jakby przestraszone. Miał za to na co patrzeć,

wszedłszy do środka… Co to był za przepych i jaki dostatek! Tylko

ptasiego mleka brakowało.

– No! Będę teraz używał! – rzekł Jacuś i poszedł spać.

● 89 ●

Nie wiedział, ile godzin przeleżał. Obudził się, gdy mu się strasznie

jeść zachciało. Stół był zastawiony, gotowy i taki niezwykły, że co

Jacuś pomyślał, to mu się na półmisku samo pokazywało.

Po śniadaniu poszedł do ogrodu. Otaczał go świat zupełnie mu obcy,

inny, piękny, wspaniały, ale nie jego. Jakoś mu zaczynało być

markotno. Gdy się jednak ludzie zbiegać zaczęli, kłaniać mu nisko i

spełniać wszystko, czego tylko zażądał – Jacuś o wsi rodzinnej, o

chacie i rodzicach zapomniał.

Nazajutrz zaprowadzono go do skarbca, gdzie stosami leżało złoto, srebro i diamenty.

Pomyślał sobie Jacuś: „Gdybym to ja mógł jedną garść posłać ojcu i mamusi, braciom i siostrom”.

„Mój miły Boże! – rzekł sobie w duchu – A dlaczego mam się o kogoś

troszczyć albo koniecznie pomagać; czy to oni rozumu i rąk nie mają?

Niechaj każdy sobie idzie i szuka kwiatu”.

I tak żył sobie Jacuś dalej. Budował wciąż nowe pałace, ogród

przerabiał, konie siwe zmieniał na kasztanowate, a kare na bułane,

posprowadzał dziwy z końca świata, stroił się w złoto i drogie

kamienie, do stołu mu przywozili przysmaki zza morza, aż w końcu

sprzykrzyło się to wszystko.

Najgorzej, że nie miał co robić, bo mu nie wypadało ani siekiery wziąć,

ani grabi. Nudzić się poczynał wściekle, a na to innej rady nie znał,

tylko ludzi męczyć.

Upłynął tak rok jeden i drugi – miał wszystko, czego dusza

zapragnęła, a szczęście to mu się wydawało czasem tak głupie, że mu

życie brzydło. Najbardziej go gnębiła tęsknota do swojej wioski, do chaty i rodziców.

Pewnego dnia postanowił tam pojechać. Gdy zatrzymał się przed

znanym mu dobrze podwórkiem, o mało się nie rozpłakał. Wszystko to

było takie jak przed kilku laty, ale postarzałe, a po tych

wspaniałościach, do których nawykł, jeszcze mu się nędzniejszym

wydawało.

Jacuś wysiadł z powozu. Pierwszy przywitał go w podwórku stary

Burek, jeszcze chudszy niż niegdyś, z sierścią najeżoną. Szczekał na

niego zajadle i go nie poznawał. W progu chaty stała matka, ale i ona

go nie poznawała. Jacusiowi serce zabiło wzruszeniem wielkim.

● 90 ●

– Mamusiu – zawołał – to ja, wasz Jacek!

Na głos ten drgnęła staruszka i potrząsnęła głową.

– Jacuś? Wolne żarty, jaśnie panie! Tamtego już na świecie nie ma.

Gdyby żył, toby przez lat tyle do biednych rodziców się zgłosił, a gdyby

jak wy we wszystko opływał, z głodu nie dałby im umrzeć. Jacuś miał

serce poczciwe i nie chciałby szczęścia, którym by się nie mógł

podzielić.

Zawstydził się mocno Jacuś, oczy spuścił. Kieszenie miał pełne złota,

ale co ręką sięgnął, żeby go garść rzucić w fartuch matce, to strach go

brał, że wszystko utraci. I stał tak, upokorzony, zawstydzony, a matka

na niego spoglądała.

Po chwili z chaty wyszli rodzeństwo i ojciec. Jacusiowi serce zmiękło,

ale jak spojrzał na swój powóz, konie, ludzi, jak pomyślał o pałacu,

znowu stwardniało – i poczuł, że kwiat paproci leżał na nim jak

pancerz żelazny. Odwrócił się od starej matki, nie mówiąc słowa, nie

patrząc i wolnym krokiem odszedł, słysząc tylko za sobą wściekle

ujadającego Burka.

Siadł do powozu i kazał woźnicy jechać z powrotem do swojego raju.

Ale słowa starej matki brzmiały mu w uszach jak przekleństwo.

Powróciwszy do pałacu, kazał kapeli grać, tańcować, zastawiać stoły

– upił się nawet, ale to nie pomogło.

Przez cały rok w sercu jakby kamień dźwigał.

Nie mógł w końcu wytrzymać, po roku znowu pojechał do wsi swojej i chaty.

Wszystko było jak dawniej tylko jeszcze biedniejsze: dach, drabina,

wrota i Burek z sierścią najeżoną – ale matka nie wyszła z chałupy. W

progu pokazał się najmłodszy brat, Maciek.

– A matka gdzie? – zapytał przybyły.

– Leży chora.

– A tatuś?

– Umarł.

Wszedł Jacuś do chaty.

Stara matka leżała w kątku na łóżku. Podszedł do niej Jacuś,

popatrzyła na niego, nie poznała go. Mówić jej trudno było, a on o nic

● 91 ●

pytać nie śmiał. Serce mu się krajało. Już sięgał do kieszeni, aby

złotem sypnąć na ławę – ale dłoń mu się ścisnęła, strach go paskudny

ogarnął, że własne szczęście utraci. Niegodziwy Jacuś począł

mędrkować.

– Starej już się niewiele na świecie należy, a ja jestem młody. Ona się

długo męczyć nie będzie, a przede mną życie, świat, panowanie.

I wyrwał się z chaty do powozu, do pałacu, ale przybywszy tu,

zamknął się i płakał. Pod żelaznym pancerzem na piersi, który włożył

na niego kwiat paproci, związane i skrępowane budziło się sumienie i

gryzło mu serce. Więc kazał kapeli grać i pić zaczął, aby zagłuszyć to

sumienie. Nic nie pomagało. W uszach ponad wszystkie wrzaski

brzmiało: „Nie ma szczęścia dla człowieka, jeżeli się nim z drugim

podzielić nie może!”

Rok nie upłynął, aż Jacuś wysechł jak szczapa, wyżółkł jak wosk. W

końcu po kolejnej nocy bezsennej, nakładłszy złota w kieszenie, kazał się

wieźć do chaty. Postanowił, że choćby miał wszystko stracić, to matkę i

rodzeństwo poratuje.

– Niech się dzieje, co chce! – rzekł. – Dłużej tak żyć nie mogę.

Znowu stanęły konie przed chatą.

Wszystko tu było jak przedtem, ale w progu chaty żywej duszy nie było.

Jacuś pobiegł do drzwi, zajrzał przez okno – chata była pusta. Wtem

żebrak, stojący u płota, zawołał: – Czego tam szukacie, jasny panie? Chata pusta, wszyscy umarli z

biedy, z głodu i choroby.

Stanął jak skamieniały ów szczęśliwiec w progu. „Z mojej winy

zginęli – rzekł w duchu – niechże i ja zginę!” Ledwie to rzekł, ziemia

się otworzyła i zniknął Jacuś – a z nim nieszczęsny kwiat paproci,

którego dziś już na próżno szukać po świecie.

Opracowała: Agnieszka Suchowierska

● 92 ●

Zadanie 1. Czy podoba Ci się baśń pt. Kwiat paproci? Napisz kilka zdań o swoich

wrażeniach z lektury. Użyj podanego słownictwa. Możesz zmieniać formę podanych wyrazów: ciekawy – zaciekawiło wciągający - wciągnęło nudny – znudziło interesujący - zainteresowało nużący – znużyło

Moim zdaniem… Według mnie… Sądzę, że… Uważam, że… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… ………………………………………………………………… …………………………………………………………………

Zadanie 2. Liczba „trzy” jest w baśniach liczbą magiczną.Co zdarzyło się trzy razy

w baśni pod tytułem Kwiat paproci? ………………………………………………………………..............................................… ………………………………………………………………..............................................…

Zadanie 3. Czy potrafisz wymienić tytuły innych baśni, w których występuje

magiczna liczba trzy (np. trzech synów, trzy życzenia, trzy próby)? ………………………………………………………………..............................................… ………………………………………………………………..............................................…

Zadanie 4. Co zgubiło Jacusia? Dlaczego, chociaż miał wszystko, nie czuł się

szczęśliwy? ………………………………………………………………..............................................… ………………………………………………………………..............................................…

Zadanie 5. Kiedy Jacuś żył w pałacu, doznawał wielu bardzo różnych uczuć.

Wyjaśnij, w jakich okolicznościach i dlaczego przeżywał poniższe uczucia:

● 93 ●

Przykład:

strach – Jacuś bał się, że gdy pomoże rodzicom, straci swoje wszystkie skarby

szczęście, zadowolenie, tęsknota, przerażenie, wyrzuty sumienia, nuda, niedowierzanie

Zadanie 6. Znajdź morał baśni (który jest w niej zapisany kilka razy). Przepisz go

ładnie w cudzysłowie, zaczynając od dużego, kolorowego inicjału.

Inicjał – pierwsza, ozdobna litera jakiegoś tekstu ………………………………………………………………..............................................… ………………………………………………………………..............................................… .

Zadanie 7. Czy umielibyście być szczęśliwi, nie mogąc podzielić się z nikim swoim

szczęściem? Porozmawiajcie na ten temat.

● 94 ●

Bolesław Leśmian

Baśń o zaklętym rumaku (fragment)

Każdemu, kto jest znawcą bajek z tysiąca i jednej nocy, wiadomo od dawna, że w Persji Nowy Rok przypada na wiosnę. U nas – na zimę, a tam – na wiosnę. Pierwszy dzień wiosny jest jednocześnie pierwszym dniem roku. Persowie kochają słońce i kwiaty i dlatego też rozpoczynają swój rok wówczas, kiedy na świecie jest dużo słońca i dużo kwiatów. W dniu owym na całej ziemi perskiej odbywa się wielkie święto. To bardzo przyjemnie, kiedy nadchodzi wielkie święto i dzieją się rozmaite czary. Trzeba bowiem zauważyć, że w Persji jest wielu rozmaitych czarowników, szczególniej w głównym mieście – stolicy Persji, która się nazywa – Szyraz. W takim właśnie dniu, na Nowy Rok, w Szyrazie odbywało się wspaniałe święto. Na ogromnym placu

przed pałacem królewskim ustawiono wysoki tron, rzeźbiony ze złota wydobytego niegdyś z Sezamu. Na tym tronie zasiadł sam król w płaszczu purpurowym i w koronie gęsto nabijanej brylantami. Ciekawi poddani starannie zadzierali nosy do góry, ażeby zajrzeć w oślepiający blask korony królewskiej. Ale promienie słońca, odbite od brylantów, trafiały im wprost na twarze i przypiekały nosy ciekawie zadarte do góry. Po bokach tronu stali rycerze i dworzanie, a na przedzie stali muzykanci nadworni. Muzykanci byli dumni ze swoich złotych i tajemniczych instrumentów i z tego, że ich nauczono grać na tych instrumentach rozmaite melodie. Grali tak zawzięcie i tak skocznie, i tak do tańca, że nie tylko wszyscy poddani, ale nawet sam król nie mógł wytrzymać ani usiedzieć na miejscu i z lekka poruszał się na złotym tronie w takt muzyki. Wszyscy się poruszali i nucili półgłosem. Poddani nucili bez słów, a król nucił takie słowa: – Przepraszam was, moi poddani, za to, że, zamiast nikogo nie słuchać, słucham waszej gry na złotych instrumentach i poruszam się w takt waszej muzyki. Tak nucił król. Tymczasem coraz większe tłumy gromadziły się na placu, bo każdy chciał zobaczyć króla, muzykantów i Nowy Rok. Wówczas podchodzili do króla rozmaici ludzie z rozmaitych krain, żeby się pochwalić magicznymi wynalazkami i czarnoksięskimi odkryciami. Taki był bowiem obyczaj w Persji, że na Nowy Rok pokazywano królowi cuda i dziwy, nieznane dotąd nikomu. Najpierw stanął przed królem Arab w białym turbanie i w białym płaszczu. Arab pokazał królowi zwierciadło magiczne. Ktokolwiek zajrzał do tego zwierciadła, ten zamiast własnej twarzy widział twarz swego prapradziada. Prapradziad kiwał w zwierciadle głową na

25. Jakie cuda prezentowali przed cesarzem

cudzoziemscy czarodzieje?

● 95 ●

powitanie i uśmiechał się, zupełnie jak żywy. Królowi zwierciadło magiczne bardzo się podobało. Kupił je i kazał natychmiast złożyć do swego skarbca. Potem zbliżył się do tronu młody Syryjczyk i położył przed królem zaklętego dukata. Dukat był złoty i miał tę właściwość, że ktokolwiek wsunął go do kieszeni, ten natychmiast dostawał na twarzy mocnych rumieńców. Królowi bardzo się ten dukat podobał i też go kazał złożyć do swego skarbca. Po Syryjczyku zjawił się Pers i rozwinął przed królem wielki dywan. Dywan był utkany z tej samej purpury, która się pali na obłokach wieczorem, kiedy słońce zachodzi. Dość było rozesłać ten dywan w pokoju, żeby natychmiast słyszeć, jak słońce, zachodząc, opowiada złote i purpurowe bajki, pełne złotych i purpurowych strachów. Żaden człowiek nie umiałby opowiedzieć takich bajek! Królowi dywan bardzo się podobał, kupił go i kazał złożyć do skarbca. I wielu jeszcze innych czarowników pokazywało królowi różne cuda i dziwy. A gdy już wszyscy wszystko pokazali, król dał znak dłonią, że uroczystość skończona. Muzykanci przestali grać na złotych instrumentach. Czarownicy wyruszyli z powrotem w drogę – każdy do swojej ojczyzny. Poddani zaczęli się rozchodzić do domu. Wtem – nagle – ni stąd, ni zowąd – wysunął się z tłumu jakiś Indianin. Indianin prowadził za uzdę pięknego rumaka, na którym błyszczał złoty czaprak i złote siodło. Rumak był wyciosany z drzewa, ale tak dobrze i dokładnie, że nie tylko wyglądał jak żywy, lecz naprawdę się poruszał, wywracał ogniste ślepia, rozdymał nozdrza i dzwonił złotymi kopytami o ziemię tak zgrabnie i tak naumyślnie, jakby chciał przy tym powiedzieć: „Czy słyszycie, jak ładnie dzwonię?”. Wszyscy spojrzeli na Indianina i on spojrzał na wszystkich. Wszyscy na jego widok uczuli jakąś trwogę, ale on żadnej trwogi nie uczuł. Szybko i nagle razem z rumakiem zbliżył się do króla, padł przed nim czołem na ziemię, bo tak kazał obyczaj, potem powstał, wskazał dłonią swego rumaka i rzekł z tajemniczym uśmiechem na twarzy: – Królu, zbliżam się do ciebie ostatni, ale zadziwię ciebie cudem największym ze wszystkich cudów! Tym cudem jest – mój rumak. Spójrz tylko na niego, a zobaczysz, że mówię prawdę. Król spojrzał na rumaka i rzeczywiście był zachwycony jego widokiem. Wszakże ukrył przed Indianinem swój zachwyt, bo chciał pokazać, że jest znawcą cudów i że już nieraz widywał daleko wspanialsze dziwy. Żeby to pokazać – zmrużył oczy, skrzywił usta i rzekł z przekąsem: – Już nieraz widywałem daleko wspanialsze dziwy, bo jestem królem, a nie byle jakim włóczęgą. Wprawdzie twój koń jest bardzo dobrze i dokładnie rzeźbiony w drzewie, ale znam rzeźbiarzy, którzy potrafią wyrzeźbić takiego samego, a nawet piękniejszego konia. Indianin, słysząc te słowa, znowu się uśmiechnął tajemniczo i odpowiedział królowi: –Ten koń nie tylko ma piękny wygląd, ale posiada zdolności czarodziejskie.

● 96 ●

Jest to koń naprawdę czarodziejski, niepodobny do innych, zwyczajnych koni. Znam jeden taki sekret, że mogę mego rumaka przymusić do bardzo szybkiego biegu. Ten, kogo nauczę mego sekretu, może tak samo jak ja jeździć na moim rumaku. My, czarnoksiężnicy, lubimy wszystko robić po czarnoksięsku. Nudzi nas zwyczajna jazda na zwyczajnym koniu. Daleko większą przyjemność sprawia nam zaklęta jazda na rumaku zaklętym. Jeżeli Wasza Królewska Mość życzy sobie tego, to natychmiast mogę dosiąść mego rumaka i wypróbować go przed oczyma Waszej Królewskiej Mości i wszystkich poddanych. – Dobrze – zawołał król – życzę sobie tego, bo chcę się przekonać naocznie, czy twój rumak jest naprawdę rumakiem zaklętym. Pamiętam, że niańka, kiedy byłem małym chłopcem, opowiadała mi pewnej nocy bajkę o rumaku zaklętym. Może to jest ten sam rumak z tej samej bajki. A choćby nawet był rumakiem z jakiejś innej bajki, w każdym razie chcę, żebyś go dosiadł w moich oczach. Indianin natychmiast dosiadł rumaka, poprawił się w złotym siodle, ściągnął złote cugle i zapytał króla z tym samym tajemniczym uśmiechem: – Królu, dokąd mi teraz każesz pojechać? Król długo się namyślał, aż wreszcie rzekł: – Widzisz tam – przed nami – za miastem – w pustyni daleką górę. Ta góra jest tak daleka, że nie widać jej wyraźnych kształtów. Widać tylko błękitną mgłę. Ale ta mgła błękitna jest właśnie górą, bardzo oddaloną od naszych oczu. Słońce teraz oświetla ową górę, a właściwie ową mgłę błękitną. Oświetlona słońcem mgła błękitna wygląda jak złota. Skieruj swego rumaka do owej mgły złotej, która jest mgłą błękitną, a gdy się zbliżysz do niej – zmieni się w górę. U podnóża góry rośnie palma. Znam wszystkie liście tej palmy, bo sam ją własnoręcznie zasadziłem. Zerwij jeden liść palmowy i przywieź mi go z powrotem na dowód, żeś był u podnóża góry. Ledwie król wyrzekł te słowa, Indianin natychmiast przykręcił śrubkę ukrytą na szyi konia, pod grzywą. Czarodziejsko nakręcony koń uniósł się wraz z Indianinem w powietrze. Uniósł się tak szybko, że od razu znikł w obłokach. I król, i jego poddani krzyknęli ze zdziwienia i szeroko otworzyli usta i oczy. Nie zdążyli jeszcze przymknąć ust i oczu, a już zobaczyli w obłokach powracającego konno Indianina. Indianin szybko spuszczał się z obłoków na ziemię. Skierował konia na plac – przed tron królewski. W jednej dłoni trzymał cugle, a w drugiej liść palmowy, zerwany u podnóża góry. Zatrzymał rumaka przed królem, zeskoczył z siodła na ziemię, padł czołem do stóp królewskich i złożył wielki liść palmowy. – Tak – zawołał król, zachwycony tym niezwykłym cudem – to jest na pewno ten sam rumak zaklęty, o którym opowiadała mi moja niańka, kiedy byłem jeszcze małym chłopcem! Jest to bezwarunkowo najpiękniejszy rumak z najpiękniejszej bajki! Chcę koniecznie kupić od ciebie tego rumaka! Dam ci w zamian tyle dukatów, ile tylko zażądasz!

● 97 ●

Zadanie 1. Jakie przedmioty zaprezentowali królowi czarodzieje z różnych krain?

Połącz liniami właściwą osobę z właściwym cudownym przedmiotem. Opowiedz o właściwościach każdej z tych rzeczy.

Pers lustro

Arab dywan

Syryjczyk dukat

Zadanie 2. W baśni wymieniono wiele nazw ludzi. Wypisz wyrazy nazywające ich i

pogrupuj je w tabelce, a następnie wyciągnij wniosek.

Uzupełnij tabelę.

Rzeczowniki nazywające ludzi

– pisane z małej litery (nazwy pospolite)

Rzeczowniki nazywające ludzi

– pisane z wielkiej litery (nazwy własne)

Nazwy mieszkańców państw piszemy ……………………………………………………

Ciekawe:

Kiedy Kolumb dopłynął do wybrzeży Ameryki, był przekonany, że to Indie. Dlatego nazwał mieszkańców Ameryki Indianami. I tak już zostało: w Ameryce mieszkają Indianie, a w Indiach żyją Hindusi.

Indianie Hinduska

● 98 ●

Zadanie 3. Czy przedmioty, które kupił podczas uroczystości król, były

pożyteczne?Komu i czemu służyły?

Zadanie 4. Wymyśl i krótko opisz dwa cudowne przedmioty, które byłyby

pożyteczne dla wielu ludzi lub zwierząt.

Wzór:

Lustro – każdy, kto spojrzy w to lustro, widzi w nim twarz bliskiej osoby, która ma

jakiś kłopot i potrzebuje pomocy.

……………………………………………………………………………………….................

........................................................................................................................................

…………………………………………………………………………………..……...............

........................................................................................................................................

Zadanie 5. Wyobraź sobie, ze jesteś jednym z gości zaproszonych przez króla na

uroczystość – Polakiem prezentującym pewien przedmiot o niezwykłych właściwościach. Opisz go królowi tak, aby się nim zachwycił. Możesz wykorzystać przykłady z Zadania 4. Pamiętaj, że jesteś na bardzo eleganckim przyjęciu i mówisz do samego króla.

Zadanie 6. Przedmioty posiadające czarodziejską moc występują w baśniach

bardzo często. Napisz, z jakich baśni pochodzą następujące przedmioty i jakie mają właściwości. Dodaj własne przykłady. zatrute jabłko – ……………………………………………………………………………… czarodziejska różdżka – …………………………………………………………………… zwierciadło – ……………………………………………………………………………………… trzewiczki – ………………………………………………………………………………… stoliczek – …………………………………………………………………………………… dywan – ……………………………………………………………………………………

Ciekawe:

Jeśli chcesz się dowiedzieć, co się stało z zaklętym rumakiem, przeczytaj książkę Bolesława Leśmiana Baśń o zaklętym rumaku . (można ją znaleźć w internecie).

● 99 ●

Joanna Papuzińska

Nasza mama czarodziejka

Czar dla mamy

Od rana do wieczora gospodarowaliśmy w kuchni, a mama odpoczywała.

Były to jej imieniny, a u nas w domu jest taki zwyczaj, że tego dnia mama nie

może nawet dotknąć się żadnej roboty.

Usiedliśmy do kolacji przy odświętnie nakrytym stole. Czekaliśmy na tatę,

który znów na kilka dni wyjechał i właśnie dziś wieczorem miał wrócić.

Opowiadaliśmy sobie różne historie.

Najwięcej mówił, jak zawsze, nasz najstarszy brat. Wyczytywał on z gazet

wszystko o nowych wynalazkach i maszynach, a potem opowiadał nam to.

– Czy słyszeliście o poduszkowcach? – zapytał.

Nie słyszeliśmy o tym nigdy, więc nasz najstarszy brat opowiedział nam o

nowych latających pojazdach, które tak właśnie się nazywają.

Naszej mamie najbardziej podobało się to, że poduszkowce latają nisko nad

ziemią, nie tak jak samoloty.

Wyobrażacie sobie? To dopiero byłoby przyjemnie przelecieć się nad miastem

w taki piękny wieczór jak dzisiejszy! Zobaczyć je z góry, jakby się było

gołębiem lub jaskółką! Chciałabym, żeby nam się coś takiego zdarzyło.

Nie musiałby to nawet być poduszkowiec, wystarczyłaby zwykła poduszka!

W tej samej chwili, gdy mama wypowiedziała to życzenie, nasz tapczan jęknął,

stęknął. Wieko podniosło się. Wyskoczyły z niego po kolei nasze poduszki i

zawisły w powietrzu.

– Szalona okazja! – ucieszyła się mama. – Widać to jakiś prezent imieninowy

dla mnie. Siadajmy!

Lecz nim wdrapaliśmy się na poduszki, w drzwiach stanął tata. A trzeba

powiedzieć, że nasz tata nigdy nie przepadał specjalnie za czarami.

– Co tu się dzieje? – zawołał. – Co znowu wyrabiacie?

– Wybieramy się na spacer! – krzyknął nasz najmłodszy brat. – Siadaj z nami!

– O, nie! Macie coraz bardziej szalone pomysły! Co powiedzą ludzie, gdy

26. Czytamy opowiadanie pt. „Czar dla mamy”

● 100 ●

zobaczą cię, Marysiu, fruwającą nad rynkiem?

Tymczasem z tapczanu wyskoczyła już piąta poduszka i leciała prosto na tatę.

– Nic z tego – powiedział tata. Zresztą będzie mi potem dokuczał reumatyzm,

jak mnie za bardzo przewieje. Lećcie sobie sami, skoro już musicie.

– Cztery nasze poduszki, gdyśmy tylko na nich usiedli, wypłynęły przez okno

na dwór. Wyminęliśmy krzaki jaśminu, kwitnące w ogródku i zaczęliśmy

wznosić się do góry.

Gdy byliśmy na wysokości czubków topoli, coś nagle zafurczało za nami.

To doganiał nas tatuś na swojej poduszce.

– Niech tam, ja z wami! Przecież dziś imieniny mamy!

I dalej polecieliśmy już wszyscy.

Naokoło była ciemna, ciepła, pachnąca noc. Poszewki i falbanki furkotały na

wietrze, tak jakby każda poduszka miała swój motorek. Tuż – tuż pod nami

migotało światełkami nasze miasto. Widać było w mroku domy, dzwonnicę,

park, naokoło – pola, a dalej czarne plamy lasów.

– Patrzcie, dopiero teraz widać, że mieszkamy naprawdę w małym miasteczku

– powiedziała mama.

– Patrzcie, tymi poduszkami można sterować! – zawołał tata. – Kiedy

rozpinam marynarkę, wiatr stawia większy opór i leci się wolniej. Kiedy

zapinam – to szybciej!

Zaczęliśmy wszyscy próbować. W ten sposób okrążyliśmy rynek.

– Uwaga! – krzyknął tata. – Musimy już wracać! Poduszki opadają!

Rzeczywiście, nasze pojazdy opuszczały się coraz niżej. Ledwo ledwo udało

się nam dojechać na nich do ogródka. Dotykaliśmy nogami ziemi.

Potem musieliśmy już wziąć poduszki pod pachę i wejść z nimi po schodach.

– Nic nie szkodzi! – rzekł tata do mamy. – Uważam, że była to całkiem niezła

przejażdżka. Udał ci się, Marysiu, ten czar!

– Kiedy to nie ja czarowałam! – sprzeciwiła się mama. – Ja się nie znam na

takich wynalazkach. Całą drogę właśnie zastanawiałam się, kto to?

Mama przyjrzała się nam po kolei.

– No, który i jak to zrobił? – zapytała, jak wtedy, gdyśmy coś przeskrobali.

– Ja – przyznał się nasz najstarszy brat. – Pamiętacie baloniki, które

kupowaliśmy na defiladzie? Te, co same leciały do góry? Wypuściłem z nich

● 101 ●

gaz i napompowałem nim poduszki. Tylko za bardzo się śpieszyłem, nie

zaszyłem dobrze poduszek i dlatego gaz zbyt wcześnie uciekł. Chciałem

zdążyć przed powrotem taty, ale mi się nie udało.

– Właśnie że ci się udało – powiedziała mama. – Nie widzisz, że tata

nareszcie przekonał się do naszych czarów?

Zadanie 1. Odpowiedzcie na poniższe pytania.

1. Jakie święto obchodziła mama?

2. Gdzie był przez cały dzień tata?

3. O czym opowiadał brat przy kolacji?

4. Co niespodziewanego wydarzyło się tego wieczoru?

5. Jak zareagował na to tatuś?

6. Ja działały poduszkowce?

Zadanie 2. Które z opisywanych wydarzeń mogłyby się wydarzyć w rzeczywistości,

a które nie? Zapisz je za pomocą równoważników zdań.

To mogłoby się wydarzyć (jest prawdopodobne):

• Odpoczynek mamy w dniu jej urodzin.

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

To absolutnie nie mogło się wydarzyć (jest fantastyczne):

• Napompowanie poduszek gazem.

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

• …………………………………………………………………………………………

Zadanie 3. Zabawcie się w zabawę Chętna osoba mówi na przykład:

Znajdź fragment, w którym opisano poduszki wydostające się z kanapy. Pozostałe osoby szukają fragmentu. Wygrywa, oczywiście, ten, kto znajdzie odpowiedni fragment pierwszy.

Zadanie 4. Zapiszcie nazwy różnych środków transportu według wzoru.

Powiedzcie, co oznaczają wyrazy, które zapisaliście.

● 102 ●

poduszka – poduszkowiec odrzut – ………………………………………. para – ………………………………………………….. ster – …………………………………………………. szybować – ………………………………………………

Zadanie 5. Wybierzcie się całą klasą na fantastyczną wycieczkę poduszkowcami i napiszcie krótkie opowiadanie na ten temat.

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………

● 103 ●

Zadanie 1. Przed Tobą obrazy przedstawiające krainę dzieciństwa lub dzieci.

Przygotuj ich opis. Czy przedstawiają one dzieciństwo jako szczęśliwy czas?

Jacek Malczewski „Dzieciństwo”

Józef Mehoffer „Dziwny ogród”

Olga Boznańska

„Dziewczynka z chryzantemami”

27. Bardzo dorosłe dzieci

● 104 ●

Władysław Podkowiński „Dzieci w ogrodzie”

● 105 ●

Aleksander Kotsis „Matula pomarli”

Zadanie 2. Dzieciństwo w literaturze i malarstwie często przedstawiane jest jako

czas, który ma swój kres. Czy kraina dzieciństwa musi ulec zagładzie? Uzasadnij odpowiedź.

Zadanie 3. Przygotuj plastyczno-słowną mapę własnego dzieciństwa, która

uwzględniać będzie: elementy krajobrazu, kolory, smaki, zapamiętane wydarzenia, uczucia, osoby oraz emocje z nimi związane.

Zadanie 4. Odnajdź sytuacje, które Marysia wspomina jako piękne lub dobre

doświadczenie. Jak Ty je oceniasz? Jaki miały wpływ na bohaterkę?

Zadanie 5. Przygotuj charakterystykę Ewy i Kasi. Zastanów się, czy mają jakieś

wspólne cechy. Oceń je na podstawie charakterystyki, a także odwołań do konkretnych scen filmu.

Zadanie 6. Oceńcie relacje między bohaterkami powieści. Podzielcie zadania

między trzy grupy – każda z grup przygotowuje charakterystykę wybranej relacji – między Marysią a Kasią, Kasią a Ewą, Ewą a Marysią. Przedstawcie przygotowane przez grupy plakaty.

Zadanie 7. Dlaczego bohaterki powieści nazywają Marysię Panną Nikt? Jak Ty

rozumiesz to określenie, a jak rozumie je Marysia? Odwołaj się do konkretnych scen filmu.

● 106 ●

Zadanie 1. Odnajdź w utworze Bolesława Prusa „Katarynka” fragmenty, w któych

opisana została bohaterka utworu. W którym momencie dowiadujemy się o jej niepełnosprawności?

Zadanie 2. Wyjaśnij, dlaczego Pan Tomasz nie dostrzegł od razu, że jego mała

sąsiadka jest niewidoma?

Zadanie 3. Opisz, odwołując się do fragmentów utworu, jak zmienia się sposób

postrzegania świata, gdy tracimy zmysł wzroku.

Zadanie 4. Zaprojektuj zmiany w mieszkaniu Pana Tomasza i w kamienicy,

w której mieszka, aby przestrzeń stała się przyjazna dla niewidomej dziewczynki. Pamiętaj, że równie ważna jest wygoda bohaterki, jak i jej bezpieczeństwo. Możesz przygotować opis zmian lub rysunek przedstawiający ułatwienia.

Zadanie 5. Zaprojektuj zabawkę, która byłaby interesująca dla niewidomego dziecka. Możesz przygotować jej opis lub rysunek projektowy.

28. Niewidoma

● 107 ●

Zadanie 1. Przeczytaj plan dnia mamy Kasi.

● 6 00 7 00 budzę się

●7 00 8 00 przygotowuję się do pracy myję się, jem śniadanie, ubieram się

● 8 00 15 00 jestem w biurze

● 15 00 16 00 robię zakupy

● 16 00 17 00 gotujemy obiad

●17 00 17 30 jemy obiad całą rodziną

●17 30 18 30 pomagam odrobić lekcje Kasi

●18 30 19 30 czytam książkę

●19 30 20 00 przeglądam prasę w internecie

●20 00 20 30 jemy kolację

●20 30 21 00 sprzątamy

●21 00 22 00 rozmawiam z mężem i dzieckiem, kładę dziecko spać

●22 00 22 30 przygotowujemy się do snu

●22 30 06 00 śpimy

Zadanie 2. Zapisz plan mamy Kasi dnia za pomocą równoważników zdań. Tam,

gdzie potrzeba, skróć informację, tak aby plan zawierał tylko najważniejsze informacje.

06.00 pobudka

06.00 – 07.00 toaleta, śniadanie

07.00 – 15.00 praca

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

…………………………………………………………

29. Im lepiej zaplanujesz czas, tym więcej

będziesz go miał

● 108 ●

…………………………………………………………

Zadanie 3. Zaplanuj plan dnia dla taty Kasi. Zapisz go za pomocą równoważników

zdań. ……………………………………………………........................................................……

……………………………………………………........................................................……

…………………………………………………........................................................………

……………………………………………………........................................................……

…………………………………………………........................................................………

……………………………………………………........................................................……

Zadanie 4. Zaplanuj swój tydzień. W swoim planie uwzględnij:

● odpowiednią ilość snu,

● czas spędzony w szkole,

● toaletę i posiłki,

● zajęcia dodatkowe,

● odrabianie lekcji,

● obowiązki domowe,

● czas wolny, odpoczynek, spotkania

z koleżankami i kolegami,

● czas spędzony z rodziną,

● czas spędzony na świeżym powietrzu,

● rozwijanie zainteresowań.

● 109 ●

Dzień Godziny P

ON

IED

ZIA

ŁE

K

W

TO

RE

K

ŚR

OD

A

CZ

WA

RT

EK

PIĄ

TE

K

● 110 ●

9. Jak cie widza tak cie pisza.

Zadanie 1.

Na podstawie ilustracji, opisz karnawałowy strój. Dopisz określenia (przymiotniki, wyrażenia) do podanych elementów stroju.

● 111 ●

Zadanie 2. Opisz wybrany przez siebie strój karnawałowy.

nazwa stroju OPIS

nakrycie głowy

Zadanie 3. Zgromadź słownictwo, które można wykorzystać przy opisywaniu stroju. Dopisz określenia (przymiotniki, wyrażenia) do poszczególnych części kostiumu. spodnie (jakie?) ..................................................................... spódnica (jaka?) ..................................................................... sukienka (jaka?) ..................................................................... marynarka (jaka?) ..................................................................... kamizelka (jaka?) ..................................................................... płaszcz (jaki?) ..................................................................... kapelusz (jaki?) ..................................................................... buty (jakie?) ..................................................................... dodatki (co?, jakie?) .....................................................................

● 112 ●

Zadanie 4. Zaprojektuj własny strój. W tym celu zgromadź odpowiednie słownictwo, a następnie dowolną techniką wykonaj plastyczny projekt kostiumu karnawałowego.

Słownictwo Projekt plastyczny

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

.........................................................

Zadanie 5.

Ułóż dialog, w którym poradzisz niezdecydowanej koleżance, jak przygotować się do balu. Zastosuj czasowniki: załóż, włóż, ubierz się, pomaluj, zwiąż, zasłoń, przypnij, weź ze sobą, uczesz, nie zapomnij.

● 113 ●

Zadanie 1. Zapisz słownie siedem dowolnych cyfr od 1 do 10.

Wzór – jeden, jeden, siedem, dziewięć, sześć, dwa, dziesięć

………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

Zadanie 2. Stwórz stwora, postępując według instrukcji

1. W każdej z siedmiu kart znajdź kolejno jedną cechę stwora. Zapisz wszystkie cechy. 2. Narysuj swojego stwora. 3. Opisz go w kilku zdaniach.

Oto karty do zabawy Stwórz stwora:

30. Opisujemy dziwnego stwora

● 114 ●

● 115 ●

Miejsce na wypisanie cech stwora:

oczy - ………………………………………………………………………………………… uszy - ………………………………………………………………………………………… usta - ………………………………………………………………………………………… szyja - ………………………………………………………………………………………… ręce - ………………………………………………………………………………………… nogi - ………………………………………………………………………………………… ubranie - ………………………………………………………………………………………

Miejsce na rysunek:

● 116 ●

Miejsce na opis:

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

……………………………………………………………………………………….................

http://www.zse.pila.pl/files/biblioteka/ksiazkawmalarstwie.pdf

● 117 ●

Zadanie 1.

Przyjrzyj się twarzy chłopca z ilustracji i spróbuj ją opisać – najpierw ustnie, a potem pisemnie. Pamiętaj o wstępie i zakończeniu Twojego opisu. Wykorzystaj podane słownictwo.

Włosy

długie, krótkie, półdługie, proste, zmierzwione, rozczochrane, uczesane, gładkie, proste, kręcone, falujące, czyste, lśniące, ciemne, jasne, blond, brązowe, czarne, uczesane w kok, koński ogon, kucyk, spięte Czoło – wysokie, niskie, szerokie, gładkie Oczy – niebieskie, zielone, piwne, szare, duże, małe, średniej wielkości, skośne,

okrągłe, migdałowate, Brwi – regularne, nieregularne, krzaczaste, gęste, rzadkie, jasne, ciemne Rzęsy – jasne, ciemne, długie, krótkie, średniej długości, zakręcone, proste Nos – mały, duży, średni, zadarty, wąski, szeroki, długi, orli Usta – pełne, szerokie, wąskie, duże, małe, jasne, ciemne, spierzchnięte, lśniące , smutne, wesołe, uśmiechnięte Zęby – białe, żółtawe, proste, równe, krzywe, z aparacikiem, mleczne, stałe

Broda – szpiczasta, wystająca, okrągła Kształt twarzy – okrągła, owalna, trójkątna, kwadratowa

Policzki – pucułowate, wydatne kości policzkowe, okrągłe Szyja – długa, krótka, średniej długości

Uszy – duże, małe, średniej wielkości, odstające

31. Jak wyglądamy?

● 118 ●

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

Zadanie 2. Zabawcie się w zgadywankę. Niech każdy z was pomyśli o jakiejś

osobie z klasy i opisze jej twarz, nie podając imienia.

Im lepiej opiszecie tę osobę, tym więcej osób będzie wiedzieć, o kogo chodzi.

Kto pierwszy zgadnie, o kogo chodzi? Kto opisze kolegę w taki sposób, aby wszyscy

zgadli? Dla utrudnienia nie podawajcie znaków szczególnych opisywanych osób.

Zadanie 3. Obejrzyj dokładnie swoją twarz w lusterku i opisz ją dokładnie.

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

……………………………………...............................………………………………………

Zadanie 4. Poproś, aby Twoją twarz opisał ktoś inny – kolega albo koleżanka, a

Ty opisz jej lub jego twarz. Pamiętaj o tym, żeby być życzliwym „malarzem”,

ponieważ każdy człowiek jest wrażliwy na punkcie swojej twarzy i swojego wyglądu.

● 119 ●

Zadanie 1.

Pokoloruj litery przed zdaniami prawdziwymi na zielono, a przed zdaniami fałszywymi na czerwono. Odczytaj rozwiązanie – dwa wyrazy.

32. Jakie życzenia miały dzieci z filmu pod

tytułem „Magiczne drzewo”?

● 120 ●

Zadanie 2. Odgadnij, o jakie zdania chodzi, i zapisz je pod tabelką.

Ciotka nie mogła doczekać się dzieci na łące,

więc poprosiły o to, aby mogły się na niego dostać.

Statek, na który chciały się dostać dzieci, odpłynął,

i trzeba było wyczarować jej łóżko.

Rodzice nie chcieli wrócić do domu,

a ono uratowało go przed utonięciem.

Ciocia się rozchorowała dlatego rozkazała krzesłu, że mają się stać dla niej widoczne.

Mężczyzna na szczudłach obiecał krzesłu poprawę,

więc dzieci zażądały od lustra cofnięcia wcześniejszego czaru.

…………………………………………………………………………………..........…………

…………………………………………………………………………………..........…………

…………………………………………………………………………………..........…………

…………………………………………………………………………………..........…………

Zadanie 3. Krzesło rozumiało życzenia dzieci bardzo dosłownie, z czego wynikały

czasami kłopoty. Wyobraźcie sobie i opowiedzcie, jak mogłoby zareagować na następujące życzenia: – chcę mieć góry złota, – pragnę zobaczyć, co się teraz dzieje w Egipcie, – chcę, mieć wszystkie słodycze świata, – chcę, mieć gęste włosy.

Zadanie 4. Wyobraź sobie, że możesz wypowiedzieć trzy życzenia, a czerwone

krzesło je spełni. Zapisz precyzyjnie swoją prośbę, pamiętając o tym, że rozumie ono wszystko bardzo dosłownie. Pamiętaj też o zwrotach grzecznościowych, bo czarodziejskie krzesło spełnia tylko prośby dobrych i uprzejmych ludzi.

● 121 ●

Adam Mickiewicz

Data i miejsce urodzenia 24 grudnia 1798 Zaosie lub Nowogródek

Data i miejsce śmierci 26 listopada 1855 Konstantynopol

Narodowość polska

Dziedzina sztuki literatura piękna

Styl Romantyzm

Ważne dzieła Pan Tadeusz, Dziady, Oda do młodości, Romantyczność, Sonety krymskie, Reduta Ordona

Adam Mickiewicz

Przyjaciele

Nie masz teraz prawdziwej przyjaźni na świecie; Ostatni znam jej przykład w Oszmiańskim powiecie. Tam żył Mieszek, kum Leszka, i kum Mieszka Leszek Z tych, co to: gdzie ty, tam ja, – co moje, to twoje. Mówiono o nich. że gdy znaleźli orzeszek, Ziarnko dzielili na dwoje; Słowem, tacy przyjaciele Jakich i wtenczas liczono niewiele Rzekłbyś; dwójduch w jednym ciele.

Michał Elwiro Andriolli, Na Wezuwiuszu

33. Opowiadamy treść bajki Adama Mickiewicza

„Przyjaciele”

● 122 ●

O tej swojej przyjaźni raz w cieniu dąbrowy Kiedy gadali, łącząc swoje czułe mowy Do kukań zozul i krakań gawronich, Alić ryknęło raptem coś koło nich.

Wojciech Gerson, W Tatrach

Leszek na dąb; nuż po pniu skakać jak dzięciołek. Mieszek tej sztuki nie umie, Tylko wyciąga z dołu ręce: „Kumie!” Kum już wylazł na wierzchołek.

……………………………………………………………………………………….................

● 123 ●

Ledwie Mieszkowi był czas zmrużyć oczy, Zbladnąć, paść na twarz: a już niedźwiedź kroczy. Trafia na ciało, maca: jak trup leży; Wącha: a z tego zapachu, Który mógł być skutkiem strachu, Wnosi, że to nieboszczyk i że już nieświeży.

……………………………………………………………………………………….................

Więc mruknąwszy ze wzgardą odwraca się w knieję, Bo niedźwiedź Litwin miąs nieświeżych nie je.

……………………………………………………………………………………….................

● 124 ●

Dopieroż Mieszek odżył... „Było z tobą krucho! – Woła kum, – Szczęście, Mieszku, że cię nie zadrapał! Ale co on tak długo tam nad tobą sapał, Jak gdyby coś miał powiadać na ucho?” „Powiedział mi – rzekł Mieszek – przysłowie niedźwiedzie, Że prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie”.

……………………………………………………………………………………….................

Zadanie 1.

Przeczytaj uważnie bajkę Adama Mickiewicza pod tytułem „Przyjaciele”. Do dwóch fragmentów tego utworu zostały dobrane rysunki polskich malarzy, ale zostało kilka wolnych miejsc na inne rysunki. Zastanów się, co można namalować pod pozostałymi fragmentami. Możesz skorzystać z pomocy – podpisów do rysunków.

• Dwóch przyjaciół wyglądających jak najprawdziwsi, najlepsi przyjaciele • Dziwne hałasy i ucieczka Mieszka a drzewo. • Gorzka rozmowa Leszka i Mieszka. • Odejście niedźwiedzia w las. • Rozmowa Leszka i Mieszka na łące. • Wkroczenie niedźwiedzia na polanę i wąchanie przez niego przerażonego Leszka leżącego na trawie.

● 125 ●

Zadanie 1.

Przeczytajcie jeszcze raz bajki Adama Mickiewicza i Ignacego Krasickiego pod tytułem „Przyjaciele”. W czym są do siebie podobne? Napiszcie na ten temat krótką notatkę. Weźcie pod uwagę następujące elementy:

Autor …………………………………………………………………………………………

Tytuł ………………………………………………………………………………………..

Czas powstania …………………………………………………………………………..

Bohaterowie ……………………………………………………………………………..

Temat ……………………………………….....……………………………………………..

Morał ………………………………………………………………………………………..

Zadanie 2. Na podstawie informacji zebranych w Zadaniu 1. opracuj tabelę, w

której porównasz obie bajki.

Zadanie 3. Jaki powinien być prawdziwy przyjaciel? Zróbcie klasową burzę

mózgów i zapiszcie jak najwięcej cech prawdziwego przyjaciela.

szczery,………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 4. !

„Umiej być przyjacielem, a znajdziesz przyjaciela” Adam Mickiewicz

Co, według Ciebie, oznacza ten aforyzm? Czy zgadzasz się z nim? Które z cech

prawdziwego przyjaciela (wypisanych w Zadaniu 2.) posiadasz, a nad którymi musisz

jeszcze popracować? Zapisz te cechy, które już masz.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

34. Co łączy ze sobą dwie bajki "Przyjaciele"?

● 126 ●

Zadanie 5. Wypisz z obu bajek pod tytułem „Przyjaciele” morały. Pamiętaj o

cudzysłowie.

Ignacy Krasicki „Przyjaciele”

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Adam Mickiewicz „Przyjaciele”

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 6.Wpisz do podanych zdań słowo „przyjaciel” w odpowiedniej formie.

W razie wątpliwości poproś o pomoc lub sprawdź formy wyrazu w słowniku. Mateusz to mój najlepszy ………………………………………………………. . Tato dawno nie widział pana Marka – jego ……………………………………….. z dzieciństwa. Ufam mojemu …………………………………………. . Na urodziny zaproszę wszystkich moich …………………………………………….. . Franek wyszedł na lodowisko z pięcioma ………………………………………………… O moich ………………………………… mówię tylko dobrze.

● 127 ●

Zadanie 1. Wykonaj mapę myślową, na której zaznaczysz wszystkie istotne

informacje dotyczące pojęcia „humanizm”. Pomocą służyć Ci będą zamieszczone poniżej notatki. Możesz też skorzystać z innych źródeł.

Według Słownika języka polskiego

Humanizm to prąd umysłowy i kulturalny okresu renesansu (XVI wiek).

Humanizm w odróżnieniu od średniowiecza skoncentrował się na człowieku. Jest to także postawa intelektualna i moralna. Przejawia się ona w uznaniu człowieka za najwyższą wartość. Z encyklopedii można dowiedzieć się, że humanizm to także prąd umysłowy, który pojawił się na przełomie XIV i XV wieku. Humaniści studiowali literaturę antyczną i podejmowali postawę życiową zgodną z wzorcami starożytnych ideałów.

W encyklopedii wskazano także inne znaczenie pojęcia „humanizm”. To wszelka kultura, której główną zasadą jest ochrona relacji opartych na akceptacji i zaufaniu. Humanizm cechuje również troska o zapewnienie człowiekowi możliwości pełnego rozwoju.

Zadanie 2. Na podstawie opracowanego hasła „humanizm” zbuduj własną

definicję pojęcia „humanista”. Przedstaw ją koledze lub koleżance z pary. Następnie porównajcie definicję z propozycją innej pary uczniów.

Zadanie 3 .

„Albert, kilkuletni pies pana Jacka, mieszkańca Bielska, nie znosi liczenia. Jak ktoś przy nim liczy na głos, Albert zaczyna strasznie ujadać.

– Widać mój pies jest humanistą – śmieje się pan Jacek.”

W jakim znaczeniu został użyty w tej wypowiedzi wyraz „humanista”?

Zadanie 4. Kogo współcześnie żyjącego możesz nazwać humanistą?

Uzasadnij swój wybór.

35. Jestem humanistą

● 128 ●

Zadanie 5. W zadaniu umieszczono hasło ze Słownika języka polskiego.

Wyjaśnij, co oznaczają podkreślone fragmenty definicji. Jaką funkcję pełnią w przytoczonej definicji?

humanizm m IV, D. –u, Ms. – zmie, blm 1. prąd umysłowy i kulturalny

okresu renesansu przeciwstawiający teocentrycznej kulturze średniowiecznej zainteresowanie człowiekiem, akcentujący możliwości ludzkiego rozumu.

Zadanie 6. Sprawdź w dowolnym źródle, jakie są zasady pisowni nazw epok

literackich.

Zadanie 7. W zadaniu umieszczono hasło z encyklopedii. Wyjaśnij, co oznaczają

podkreślone fragmenty definicji. Jaką funkcję pełnią w przytoczonej definicji?

Humanizm [łac.] 1. Prąd umysłowy z przeł. XIV i XV w., zmierzający do

odrodzenia znajomości języków i literatury klas.; humanistami nazywano ludzi podejmujących studia w tych dziedzinach i kształtujących postawę życiową wg wzorca starożytnych ideałów. 2. Wszelka kultura, w której dominuje wierność człowiekowi jako osobie. Główną zasadą h. jest chronienie relacji osobowych, polegających na akceptacji, zaufaniu lub otwartości i spodziewaniu się dobra, h. odznacza się troską o zapewnienie człowiekowi nieskrępowanego rozwoju osobistego.

Zadanie 8. Sprawdź w dostępnych źródłach, jakie są zasady stosowania kropki w

skrótach wyrazów. Czy poprawna jest forma dr czy dr.? Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do poznanych zasad.

● 129 ●

Jan Kochanowski

Data i miejsce urodzenia ok. 1530 Sycyna

Data i miejsce śmierci 22 sierpnia 1584 Lublin

Narodowość polska

Dziedzina sztuki literatura

Ważne dzieła Odprawa posłów greckich Treny Pieśni Jana Kochanowskiego Ortographia polska

Zadanie 1. Jesteś detektywem, który musi zebrać jak najwięcej informacji o

tajemniczej postaci. Znasz jedynie jego imię i nazwisko - to Jan Kochanowski.

Uzupełnij tabelkę informacjami na temat jego biografii. .

Rok (lata) życia

Działania (co robił, czym się

zajmował)

Gdzie przebywał

Osoby, z którymi współpracował lub był w bliskich relacjach

36. Detektyw na tropach kolejnych adresów

Jana Kochanowskiego

● 130 ●

Zadanie 2. Natrafiłeś na ślad tajemniczej postaci – podczas śledztwa odnalazły się

trzy obrazy. Dołącz je do odpowiedniej rubryki tabeli. Uzasadnij swój wybór.

Zadanie 3. Zaznacz na osi chronologicznej następujące wydarzenia z życia Jana

Kochanowskiego: narodziny pisarza, studia na uniwerytecie w Królewcu, ślub z Dorotą Podlodowską, wydanie “Trenów”, śmierć poety.

Zadanie 4. Okazuje się, że tajemnicza postać określana jest przez wszystkich

mianem “humanisty”. Czy słusznie? Uzasadnij odpowiedź. Jeśli nie znasz znaczenia pojęcia „humanista”, odszukaj wyjaśnienie w słowniku, encyklopedii lub internecie.

Zadanie 5. Wracając ze szkoły, byliście świadkami wypadku samochodowego.

Winny kierowca uciekł z miejsca zdarzenia. Według ustaleń policji tylko wy możecie pomóc w jego odnalezieniu. Jak myślisz, jakie pytania może zadać przesłuchujący Was policjant? Wykorzystaj poniższe zaimki pytajne. Gdzie... Kiedy… Kto… Co… Jak… Skąd… Dokąd… Którędy… Ile…

Zadanie 6. Przeprowadź z kolegą lub koleżanką krótki wywiad na temat Jana

Kochanowskiego. Wykorzystaj podane w zadaniu 5. zaimki pytajne.

● 131 ●

1

Jan Kochanowski

Na lipę

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!

Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,

Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie

Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.

Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,

Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.

Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły

Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.

A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,

Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.

Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie

Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie*.

*hesperyski sad (dziś: hesperyjski sad) – w mitologii greckiej miejsce dostatku i szczęścia.

1.Czy widziałeś kiedyś lipę? Jak to drzewo wygląda?

2.Ponumeruj rysunki w taki sposób, aby przedstawiały po kolei treść

fraszki Na lipę. Wpisz odpowiedni numer w kółeczko.

3333

1

● 132 ●

3. Kiedyś język polski był inny niż obecnie. Jakie zmiany zauważyłeś we

fraszce Jana Kochanowskiego?

a) Co znaczą słowa napisane czerwonym kolorem? Wyjaśnij je,

używając słów podanych w ramce.

łatwo, prostołatwy, życzliwy, zawsze, ozdabiać

zawżdy - ………………………………………………………………

szlachci - ………………………………………………………………

snadnie - ………………………………………………………………

łacno - ……………………………………………………………....…

b) Przyjrzyj się podkreślonym wyrazom. Czy te wyrazy istnieją teraz w

języku polskim? Zapisz obie formy (dawną i dziesiejszą).

Np. odpoczni – dziś: odpocznij ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

c)Jak nazywają się takie wyrazy? Uzupełnij regułę.

Wyrazy lub formy wyrazów, które wyszły z użycia i obecnie są przestarzałe to ………………………………….. . We fraszce Jana Kochanowskiego Na lipę są to na przykład:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………….............................................................…. d) Czy w tekście są inne słowa, których nie rozumiesz?

● 133 ●

4. Na lipę Jana Kochanowskiego jest fraszką (gatunek liryczny).

Przeczytaj definicję fraszki.

Fraszka - krótki utwór; często posiada rymy; fraszka może coś opisywać,

pouczać lub wyśmiewać zachowanie człowieka.

Jakie cechy fraszki występują we fraszce Na lipę?

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

5.Kto wypowiada się we fraszce Jana Kochanowskiego?

Uzupełnij wykres.

a)Lipa we fraszce jest podobna do człowieka. Po czym to poznajemy?

Wypisz fragmenty fraszki, w których lipa mówi w swoim imieniu.

b) ……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

………………………………………

c)Czy wiesz, jak nazywa się środek stylistyczny, za pomocą którego

zwierzęta, rośliny lub rzeczy są przedstawiani jak ludzie (np. posiadają

cechy ludzkie)?

(kto mówi) (o czym mówi) (do kogo mówi)

● 134 ●

Przeczytaj od tyłu podane słowo, a poznasz rozwiązanie: Ajcakifinosrep ->

……………………………………………………………………………………

6.Jakie zalety posiada lipa? Napisz tekst reklamy telewizyjnej, która

zachęci do odpoczynku pod lipą.

Pamiętaj, że reklama musi być atrakcyjna dla klientów!

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

● 135 ●

Jan Kochanowski

Pieśń III

Serce roście patrząc na te czasy!

Mało przed tym gołe były lasy,

Śnieg na ziemi wysszej łokcia leżał,

A po rzekach wóz nacięższy zbieżał.

Teraz drzewa liście na się wzięły,

Polne łąki pięknie zakwitnęły;

Lody zeszły, a po czystej wodzie

Idą statki i ciosane łodzie.

Teraz prawie świat się wszystek śmieje,

Zboża wstały, wiatr zachodny wieje;

Ptacy sobie gniazda omyślają,

A przede dniem śpiewać poczynają.

Ale to grunt wesela prawego,

Kiedy człowiek sumnienia całego

Ani czuje w sercu żadnej wady,

Przeczby się miał wstydać swojej rady.

Temu wina nie trzeba przylewać

Ani grać na lutni, ani śpiewać;

Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie,

Bo się czuje prawie na swobodzie.

Ale kogo gryzie mól zakryty,

Nie idzie mu w smak obiad obfity;

Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy,

Wszystko idzie na wiatr mimo uszy.

Dobra myśli, której nie przywabi,

Choć kto ściany drogo ujedwabi,

Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym;

A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!

● 136 ●

1.Słowa napisane czerwonym kolorem to archaizmy. Spróbuj wyjaśnić, co

oznaczają te wyrazy. Pomogą ci w tym słowa podane poniżej oraz Słownik

Staropolski dostępny pod adresem: http://www.staropolska.pl/slownik/ .

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

prawdziwego, dolewać, ozdobi, dobrze, szczęścia, wstydzić, zwabi

2.Utwór Jana Kochanowskiego jest pieśnią. Zastanów się, jakie cechy posiada

pieśń. Wypisz je, a następnie znajdź i zapisz definicję pieśni ze słownika.

Porównaj obie definicje.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

3.Podziel Pieśń III na dwie części pod względem treści.

Strofy: ……………………………. Część pierwsza Strofy: …………………………… Część druga O czym opowiada część pierwsza, a o czym część druga?

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

● 137 ●

a) Z jakimi porami roku kojarzy ci się część pierwsza pieśni?

Uzasadnij odpowiedź.

b) Jaki jest człowiek z części drugiej? Wpisz fragmenty przy odpowiednim

ludziku.

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

………………………………………………………....………

● 138 ●

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………………………………

…………………………………………….................………

c) Kto jest adresatem czterech ostatnich wersów? Jak myślisz, dlaczego?

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

***

Zadanie podsumowujące

Napisz tajny list do Jana Kochanowskiego – w tym celu użyj poznanych archaizmów. Napisz w nim, jakie poznałeś utwory Jana Kochanowskiego i czy Ci się podobały. A może chcesz o coś zapytać poetę?

● 139 ●

Juliusz Słowacki

Data i miejsce urodzenia

4 września 1809 . Krzemieniec

Data i miejsce śmierci 3 kwietnia 1849. Paryż

Narodowość polska

Dziedzina sztuki literatura piękna

Ważne dzieła Kordian Beniowski Balladyna

Zadanie 1. Streść historię opowiedzianą w balladzie „Lilie”. Dokonaj streszczenia

w 15 zdaniach.

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

Zadanie 2. W grupach zajmijcie się kwestiami związanymi ze zbrodnią w balladzie

„Lilie”:

* grupa 1. bada motyw zbrodni, * grupa 2. opisuje sprawcę, * grupa 3. opisuje ofiarę,

* grupa 4. opisuje miejsce zbrodni, * grupa 5. określa czas, * grupa 6. określa

narzędzie i opisuje dowody zbrodni.

Przedstawcie wyniki poszukiwań na forum klasy.

Zadanie 3. Kto wymierzył karę morderczyni w balladzie, a kto wymierzyłby ją

współcześnie? Czy dziś kara byłaby taka sama?

37. „Pani zabiła pana”, czyli romantyczna

historia kryminalna

● 140 ●

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………

Zadanie 3. Przygotuj własną definicję pojęcia „kryminał”. Następnie przeczytaj ją

koledze lub koleżance z ławki i zredagujcie wspólną definicję na podstawie obu Waszych prac. Połączcie się teraz z parą siedzącą przed Wami lub za Wami. Dokonajcie powtórnej prezentacji oraz korekty przygotowanych definicji. Opracowaną wspólnie definicję przedstawcie na forum klasy.

Zadanie 4. Stwórzcie obrazkowy słownik pojęć związanych ze śledztwem

kryminalnym (kryminał, śledztwo, motyw, sprawca, ofiara, miejsce i czas zbrodni, świadkowie, dowody, narzędzie zbrodni, wina i poczucie winy, kara).

Zadanie 5. Napiszcie krótką historię kryminalną. Przedstawcie ją na forum klasy.

Możecie zagrać w grę „Rozwijamy opowieść”. Każdy z uczestników rozbudowuje historię, dodając tylko jedno zdanie.

● 141 ●

Przy piwoniach

Piwonie kwitną, białe i różowe, A w środku każdej,

jak w pachnącym dzbanie, Gromady żuczków prowadzą rozmowę,

Bo kwiat jest dany żuczkom na mieszkanie.

Matka nad klombem z piwoniami staje, Sięga po jedną i piłatki rozchyla, I długo patrzy w piwoniowe kraje,

Dla których rokiem bywa jedna chwila.

Potem kwiat puszcza i,

co sama myśli, Głośno i dzieciom, i sobie powtarza.

A wiatr kołysze zielonymi liśćmi I cętki światła biegają po twarzach.

Czesław Miłosz

Przy piwoniach

Zadanie 1.

Przeczytaj wiersz Czesława Miłosza pod tytułem Przy piwoniach.

Zadanie 2. Obejrzyj w internecie film pt. Poezja-Przy piwoniach-Czesław Miłosz i odpowiedz na pytania:

1. Jakiego koloru są piwonie w wierszu? 2. Co to znaczy, że „kwiat jest dany żuczkom na mieszkanie”? 3. Dlaczego piwonie zostały porównane do pachnącego dzbana? 4. Co to są „piwoniowe kraje”? 5. Jaka scenka została przedstawiona w wierszu? Co się w nim dzieje? Jeśli nie masz dostępu do internetu – nie ma powodu do zmartwienia – odpowiedzi na wszystkie pytania można znaleźć w wierszu.

38. Jak jest w „piwoniowych krajach”?

● 142 ●

Zadanie 3. Oto lista przedstawiająca długość życia niektórych zwierząt.

Odczytajcie ją, a następnie zastanówcie się, dlaczego w piwoniowych krajach „rokiem bywa jedna chwila”?

mysz: 2 – 4 lata,

mrówka robotnica: 4 lata

królowa pszczół: 5 lat, wróbel: 8 – 10 lat

kanarek: 10 – 12 lat,

zając: 10 – 13 lat wiewiórka: 10 – 18 lat,

wilk: 12 – 15 lat sarna: 15 – 16 lat, bóbr: 15 – 20 lat

szczupak: 15 – 20 lat,

gołąb: 15 – 20 lat łabędź: 18 – 20 lat, jeleń: 20 – 23 lata

karp: 20 – 30 lat, mewa: 30 – 35 lat

bocian biały: 35 – 39 lat, niedźwiedź: 35 – 40 lat

sowa: 60 – 70 lat, orzeł: 60 – 80 lat słoń: 70 – 80 lat,

papuga kakadu: 75 – 100 lat

krokodyl: 90 – 100 lat, żółw olbrzymi: 150 – 200 lat Opracowano na podstawie: : http://twojezwierzaki.org

Zadanie 4. Zapisz jak najwięcej nazw kolorów występujących w obrazie Bolesława

Barbackiego Piwonie. …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

● 143 ●

Bolesław Barbacki, Piwonie

Zadanie 5. Przeczytaj jeszcze raz wiersz. Wyobraź sobie to, co jest w nim opisane, a następnie namaluj rysunek przedstawiający sytuację z utworu.

● 144 ●

Czesław Miłosza

Droga

Zadanie 1. Przeczytajcie wiersz Czesława Miłosza pt. Droga.

Droga

Tam, gdzie zielona ściele się dolina I droga, trawą zarosła na poły,

Przez gaj dębowy, co kwitnąć zaczyna, Dzieci wracają do domu ze szkoły.

W piórniku, który na wskos się otwiera, Chrobocą kredki wśród okruchów bułki I grosz miedziany, który każde zbiera

Na powitanie wiosennej kukułki.

Berecik siostry i czapeczka brata Migają między puszystą krzewiną.

Sójka skrzekocząc po gałęziach lata I długie chmury nad drzewami płyną.

Już dach czerwony widać za zakrętem.

Przed domem ojciec, wsparty na motyce, Schyla się, trąca listki rozwinięte

I z grządki całą widzi okolicę.

39. Jaki obrazek można namalować na

podstawie wiersza Czesława Miłosza „Droga”?

● 145 ●

Zadanie 2.

Przeczytajcie jeszcze raz cały wiersz, a następnie niech każdy z Was wykona ilustrację do jednej, wybranej przez siebie zwrotki.

● 146 ●

Zadanie 3. Wyobraźcie sobie, że kręcicie film na podstawie wiersza. Obejrzyjcie

ilustracje, które wykonaliście i powiedzcie, jak będą wyglądały poszczególne ujęcia filmowe. W jakiej odległości będzie ustawiona kamera i co będzie filmować? Opiszcie wynik Waszej rozmowy za pomocą pojedynczych wyrazów, zdań lub szkiców.

Zwrotka 1. Zwrotka 2.

Zwrotka 3. Zwrotka 4.

● 147 ●

Zadanie 4. Odpowiedz pełnymi zdaniami podane na pytania.

Skąd idą dzieci?

……………………………………………………............................…………………………

Co znajduje się w piórniku?

……………………………………………………............................…………………………

Co mają na głowach dzieci?

……………………………………………………............................…………………………

Co widać za zakrętem?

……………………………………………………............................…………………………

Zadanie 5. W wierszu wymienione są nazwy dwóch ptaków. Zapisz je.

Obie te nazwy zawierają trudność ortograficzną.

……………………………………………………………

(tu wpisz krótszy wyraz)

……………………………………………………………

(tu wpisz dłuższy wyraz)

● 148 ●

Zadanie 6

Wypisz z tabelki wszystkie rymy występujące w wierszu. Zostały one zaznaczone kolorami.

równina – zaczyna

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

……………………………………………… – ………………………………………………

● 149 ●

Zadanie 1. Przeczytaj podane niżej wiadomości na temat Polski oraz przeanalizuj

jeszcze raz wiersz Czesława Miłosza „Droga” (na przykład pod kątem ubrań dzieci, zajęć ojca, otaczającej przyrody). Jak myślisz, w jakim miesiącu może mieć miejsce opisana w wierszu sytuacja?

kwiat dębu owoc dębu liść dębu

40. A może dzieci z wiersza Czesława Miłosza

przechodziły przez gaj dębowy obok dębu

Bartka?

Pory roku

W Polsce wyróżnia się sześć pór roku. Polska „bogatsza” jest od innych krajów europejskich o przedwiośnie i przedzimie. W czasie przedwiośnia, które trwa

około miesiąca, średnia dobowa temperatura powietrza waha się od 0°C do 5°C. Wiosna trwa w Polsce średnio ok. 60 dni i wkracza do Polski od zachodu.

Temperatura dobowa wynosi średnio od 5°C do 15°C.

Wtedy też zaczyna się na ziemiach polskich okres wegetacyjny. Lato, przynoszące temperatury powyżej 20°C, rozpoczyna się w Polsce w maju. Po czterech miesiącach nadchodzi jesień z temperaturą od 15°C do nawet 5°C. Prawie każdego roku około połowy września pojawia się piękne, niepowtarzalne

„babie lato”. Jest wtedy ciepło, słonecznie, a chociaż liście opadają już z drzew, to w powietrzu czuje się jeszcze tchnienie minionych miesięcy. Z końcem

października, gdy liście spadną z drzew, a dzień staje się krótszy, rozpoczyna się przedzimie. Temperatury spadają poniżej 5°C. Po upływie ok. sześciu tygodni

nadchodzi zima, która zależnie od roku trwa do lutego – marca.

Źródło: http://www.poland.gov.pl/Klimat,35.html Oficjalny Portal Promocyjny Rzeczpospolitej Polskiej

● 150 ●

Warto wiedzieć

Dąb jest drzewem często występującym w Polsce. Dlatego wiele miejscowości wzięło od niego swoją nazwę, na przykład Dąbrowa Górnicza,

Dąbrowa Białostocka, Dębiec, Dębina, Dąbrówka. Od nazwy tego drzewa pochodzi także wiele polskich nazwisk, na przykład

Dąbrowski – czwarte w kolejności nazwisko pod względem częstości występowania.

W Polsce żyje prawie 93 tysiące osób o tym nazwisku. Można je spotkać nawet w polskim hymnie! Inne nazwiska pochodzące od

słowa dąb to: Dębski, Dąbek, Dąbkowski, Dąbrówka itd.

Niektóre polskie rody szlacheckie oraz miejscowości polskie mają w swoim herbie dąb lub jego liście.

Zadanie 2.

Obejrzyjcie film mówiący o tym wspaniałym drzewie i odwiedźcie stronę internetową Ratujmy Bartka… Niech każdy z was zapisze trzy pytania dotyczące dębu, a następnie zada je innym. http://pik.kielce.pl/page/1583/article/162/ Link do strony internetowej Ratujmy Bartka: http://www.ratujmybartka.pl/

Czy wiesz, że najstarszym polskim dębem jest dąb Bartek? Jego wiek jest szacowany na 700 lat (niektórzy mówią nawet, że na 1200), dlatego

jest on uważany za jeden z najważniejszych polskich pomników przyrody.

W jego cieniu odpoczywali królowie.

Dąb Bartek jest ogromnym drzewem. Mierzy obecnie 30 metrów wysokości

(mniej więcej tyle, co pięciopiętrowy blok), jego obwód pnia przy samej ziemi wynosi 13,4 m rozpiętość korony – 20

m na 40 m, a okap korony 720 m³,

Dąb Bartek zaczyna próchnieć ze starości, dlatego władze bardzo o niego dbają.

● 151 ●

Herb gminy Komorniki. Herb szlachecki Dąb.

Zadanie 3

Czy w kraju, w którym mieszkacie, istnieją nazwiska lub nazwy miejscowości pochodzące od popularnych tam drzew? Porozmawiacie o tym z kolegami z Waszej szkoły, poszukajcie informacji, na przykład w internecie. Zgromadźcie informacje na ten temat i zaprezentujcie je na lekcji języka polskiego.

● 152 ●

41. Szukamy ziarna, czyli polskie głoski

Zadanie 1

Wypisz ze słownika ortograficznego po dwa wyrazy zaczynające się na:

ł -…………………………………………………………………………………………….

ć -……………………………………………………………………………………………

ó -……………………………………………………………………………………………

ś -…………………………………………………………………………………………….

ź -…………………………………………………………………………………………….

ż -…………………………………………………………………………………………….

cz -…………………………………………………………………………………………...

dż -…………………………………………………………………………………………..

dź -…………………………………………………………………………………………...

sz - …………………………………………………………………………………………..

Zadanie 2. Sprawdź, czy w słowniku są wyrazy zaczynające się na ą, ę, ń.

Zadanie 3. Odczytaj podane pary wyrazów.

● szara – czarna ● sina – szyna

● kaszka – kaczka

● późny – różny

● czyta – szyta

● 153 ●

Zadanie 4. Przeczytaj wiersz :

Jan Brzechwa

„Kaczka Dziwaczka”

Nad rzeczką opodal krzaczka Mieszkała kaczka-dziwaczka Lecz zamiast trzymać się rzeczki Robiła piesze wycieczki Raz poszła więc do fryzjera: "Poproszę o kilo sera!" Tuż obok była apteka: "Poproszę mleka pięć deka." Z apteki poszła do praczki Kupować pocztowe znaczki Gryzły się kaczki okropnie: "A niech tę kaczkę gęś kopnie!" Znosiła jaja na twardo I miała czubek z kokardą, A przy tym, na przekór kaczkom, Czesała się wykałaczką

Kupiła raz maczku paczkę By pisać list drobnym maczkiem Zjadając tasiemkę starą Mówiła, że to makaron A gdy połknęła dwa złote Mówiła, że odda potem Martwiły się inne kaczki: "Co będzie z takiej dziwaczki?" Aż wreszcie znalazł się kupiec: "Na obiad można ją upiec!" Pan kucharz kaczkę starannie Piekł, jak należy, w brytfannie Lecz zdębiał obiad podając Bo z kaczki zrobił się zając W dodatku cały w buraczkach Taka to była dziwaczka!

● 154 ●

Anna Wojdecka

KLESZCZE

Po leśnej ścieżce wędrują kleszcze. Mają te kleszcze miny złowieszcze bo nic od rana nie jadły jeszcze. Do tego ciągle padają deszcze, więc ich ciałami wstrząsają dreszcze i z głodu mają oczu wytrzeszcze.

Sporo tych nieszczęść spadło na kleszcze. Ujrzały wreszcie na leśnej ścieżce młodziutką sarnę, dziecinkę jeszcze. Zaczęły pchać się, zaczęły wrzeszczeć – Posuń się stary, bo się nie zmieszczę! – Ja się nie mieszczę! – A ja? Ja też chcę! – Rusz no się trochę bo cię popieszczę! Od tego krzyku pęczniała przestrzeń, nawet gałęzie zaczęły trzeszczeć.

Nie jestem wieszczem, ale mi wierzcie, że to naprawdę niemądre kleszcze! Sarna uciekła, a głodne kleszcze dalej się kłócą na leśnej ścieżce.

Zadanie 1.

Wiersz jest typowym „łamańcem językowym”. Żaden obcokrajowiec nie przeczyta go bezbłędnie. Przeczytajcie wiersz najładniej, jak potraficie. Szczególną uwagę zwróćcie na wyrazy

zapisane wytłuszczonym drukiem. Powodzenia!

42. „Kleszcze”. I co jeszcze może połamać

język?

● 155 ●

Zadanie 2. A oto inne „łamańce językowe”. Powalczcie z nimi! Niech każdy z

Was nauczy się jednego lub dwóch łamańców.

Baba bada baobaby. Baba dba o oba baobaby.

Cesarz często czesał cesarzową.

Chłop pcha pchłę, pchłę pcha chłop.

Chrząszcz z dżdżownicą.

Czy się Czesi cieszą, gdy się Czesio czesze?

Czy Maja majaczy, czy ja?

Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą.

Czy rak trzyma w szczypcach strzęp szczawiu, czy trzy części trzciny?

Jerzy nie wierzy, że na wieży jest gniazdo jeży.

W czasie suszy szosa sucha.

Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.

Stół z powyłamywanymi nogami.

W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie.

Zadanie 3. Napiszcie jak najwięcej wyrazów zawierających podane litery (na początku lub w środku wyrazu). W razie trudności, skorzystajcie ze słownika.

„szcz” - szczypać, ………………………………………………………………………

„strz” - ostrze, ………………………………………………………………………………

„dż” - dżdżyć, ………………………………………………………………………………

„drz” - drzeć, ………………………………………………………………………………

Zadanie 4. Czy potraficie podać przykłady łamańców językowych w języku kraju, w którym mieszkacie? Oto dla przykładu łamaniec chorwacki:

Cvrči, cvrči cvrčak na čvoru crne smrče

(Śpiewa śpiewa świerszcz na szczycie czarnego świerku)

č czyta się jak cz. …………………………………………………………………………………………………

Zadanie 5. Zastanówcie się wspólnie, dlaczego łamańce językowe są takie trudne

do wymówienia.

● 156 ●

Anna Wojdecka

Gdybym była czarodziejką

Gdybym była czarodziejką gdybym czarodziejką była to bym wszystkie smutne rzeczy na piękne zmieniła… nakleiłabym na twarze radosne słoneczka by się buzie nie krzywiły jak kwaśna porzeczka oczyściłabym ze smogu ukochane miasto nie byłoby nigdy wojen i żadnych katastrof nikt by nie mógł o człowieku powiedzieć „to zero” nie byłoby głodnych dzieci chorób ani sierot gdybym była czarodziejką gdybym czarodziejką była to bym wszystkie smutne rzeczy na piękne zmieniła.

Zadanie 1. Zapisz wszystko, co zrobiłaby osoba mówiąca w wierszu pod tytułem Gdybym była czarodziejką. Użyj 3 osoby liczby pojedynczej (ona). Osoba mówiąca w wierszu: 1. Zmieniłaby wszystkie smutne rzeczy na piękne. 2. ………………………………………………………………………………………… 3. ………………………………………………………………………………………… 4. ………………………………………………………………………………………… 5. ………………………………………………………………………………………… 6. ………………………………………………………………………………………… 7. …………………………………………………………………………………………

43. Co by było, gdybyśmy potrafili czarować?

● 157 ●

Czasowniki, których możesz użyć:

nakleiłaby…, oczyściłaby…, spowodowałaby, żeby…, urządziłaby świat tak, aby…

Zadanie 2. Stwórz pary według wzoru. Dopisz trzy własne przykłady.

nakleiłabym bym nakleiła

oczyściłaby by oczyściła

spowodowałby by …………………………….....……

by urządzili

byłoby by ………………………………...……

by nie mógł

………………………… …………………………………........…

………………………… …………………………………........…

………………………… ………………………………........……

Zadanie 3. Napiszcie, co Wy byście zrobili, gdybyście byli czarodziejami.

Zadanie 4. Wypisz z wiersza wszystkie rymy.

była – zmieniła słoneczka – ………………………………………………………………………………… miasto – ……………………………………………………………………………………… zero – …………………………………………………………………………………………

Zadanie 5.Dopisz własne rymy do wyrazów z wiersza.

miasto – kanciasto, kolczasto, szpiczasto, kontrastom była – ………………………………………………………………………………………… słoneczka – ………………………………………………………………………………… mała – ……………………………………………………………………………………… ciebie – …………………………………………………………………………………………

● 158 ●

Zadanie 6. Pomaluj rysunek przedstawiający czarodziejkę we wskazany sposób.

oczy – zielone sukienka – granatowa różdżka – czarna półksiężyc – złoty czapka – jasnoniebieska ozdoby czapki – granatowe kokarda – czerwona peleryna – ciemnozielona z czerwonym pasem pasek – jasnozielony księga – brązowa usta – różowe twarz, dłonie, uszy – jasnopomarańczowe. Jeśli masz ochotę, możesz narysować w tle obrazka piękny świat, który stworzyła ta dobra wróżka.

● 159 ●

● 160 ●

Agnieszka Suchowierska

Marek i rosół

Siedział Marek przy stole Przy zimnym rosole. Rosół oka w Marka wlepiał Marek wlepiał w rosół ślepia. Rosół oko puścił szybko, Marek także okiem łypnął. W zupie z nudów grzebać zaczął, Marchew łyżką zgrabnie naciął I wrzucił między cukierki Trochę zimne dwa świderki. Marchew spadła na podłogę, Ochlapała Marka nogę. A do tego jeszcze łyżka Wpadła do sera z półmiska. Weszła na to Marka mama Trochę poirytowana Po czym rzekła ze znudzeniem: – Skończ już bawić się jedzeniem!

Zadanie 1. *Rymy* w wierszu mogą być dokładne i niedokładne.

Rymy dokładne (rymujące się wyrazy mają identyczne albo prawie identyczne zakończenie) to na przykład:

niosła – wiosła wiosna – radosna

mama – sama

Rymy niedokładne (rymujące się wyrazy mają podobne zakończenie). to na przykład:

niosła – sosna wiosna – poszła mama – kolana

44. Szukamy rymów w rosole

● 161 ●

Nazwij podane rymy. łąka – mąka – rym dokładny wiosna – niosła – rym …………………………………………. zegary – stary – rym …………………………………………. jedzenie – szalenie – rym …………………………………………. książka – wiązka – rym …………………………………………. uczennice – policzę – rym ……………………………………………. domy – wrony – rym ………………………………………….. wrona – ogona – rym ……………………………………………….

Zadanie 2. Wypisz z wiersza wszystkie rymy dokładne i niedokładne.

Rymy dokładne Rymy niedokładne

wlepiał – ślepia

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

stole – rosole

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

Zadanie 3. Wypisz kilka rymów dokładnych i niedokładnych z dwóch wybranych

wierszy z podręcznika.

● 162 ●

Zadanie 4. Ułóż rymy do podanych wyrazów. Nazwij te rymy.

kwiaty - ……………………….....………….. - rym ………………………………….…. marzenie - ……………………….....…………..- rym ………………………………….…. wiersze - ……………………….....…………..- rym ………………………………….…. szkoła - ……………………….....………….. - rym ………………………………….…. ……………………… – ………………………… – rym ……………………………………. ……………………… – ………………………… – rym ……………………………………. ……………………… – ………………………… – rym ……………………………………. ……………………… – ………………………… – rym …………………………………….

● 163 ●

Agnieszka Suchowierska

Synek

Mama się za głowę łapie, Tato milczy na kanapie, A ich synek obrażony Wrzeszczy niczym dwa klaksony. Mama mówi – przestań, proszę. Tata mówi – ja nie znoszę, Kiedy dziecko tak się drze. Natychmiast uspokój się, A ich synek bardzo raźnie Drze się jak - i to jak wyraźnie! Pani ekspedientka w sklepie Mówi, że udawać lepiej, Że się tego nie zauważa. Mama słowa jej rozważa. A jej synek rozeźlony Krzyczy jakby poparzony. A sąsiadka, Anna Wiłek Radzi, żeby dać mu w tyłek. Tato mówi, że jak chce, To da w tyłek właśnie jej. A ich synek jak wścieknięty Ryczy, że aż cierpną pięty. No więc babcia z radą spieszy, Żeby jakoś go pocieszyć – Przytulić i dać mu buzi,

Żeby więcej nie marudził. A ich synek jak szalony Wyje w cztery świata strony. Przyszedł dziadek, człek niegłupi. – A może coś chłopcu kupić? Książkę, grę czy czekoladkę Oraz knebel na dokładkę. A ich synek niestrudzenie Drze się aż bolą golenie. Więc nauczycielka młoda Mówi – iść do psychologa, Żeby zrozumieć dlaczego I co dziecku dziś dolega. A ich synek bardzo pięknie Wyje, aż mało nie pęknie.

Zygmunt Waliszewski, Chłopiec w czaku

45. Z jakiego powodu mama łapie się za głowę, a

tato milczy na kanapie?

● 164 ●

Zadanie 1. Uzupełnij tabelę według wzoru.

Osoba Jej słowa zapisane za pomocą dialogu Jej słowa zapisane za pomocą

zdania (w czasie przeszłym)

mama – Przestań płakać, synku –

poprosiła mama.

Mama poprosiła synka, żeby

przestał płakać.

tata – Nie znoszę, kiedy dziecko tak

krzyczy – rzekł tata.

Tata powiedział, że nie znosi,

kiedy dziecko krzyczy.

ekspedientka – Lepiej udawać, że się tego nie

zauważa – poradziła ekspedientka.

Ekspedientka poradziła, żeby

.............................................

sąsiadka Anna

Wiłek

..............................................

..............................................

..............................................

..............................................

babcia ...............................................

.............................................

................................................

............................................

................. – A może kupić dziecku książkę,

grę, czekoladkę i knebel? – spytał

dziadek.

..................................................

...........................................

.................... ....................................................

.........................................

Nauczycielka uważała, że

rodzice powinni pójść z

dzieckiem do psychologa.

Zadanie 2. Napisz na podstawie wiersza opowiadanie z dialogiem.

Możesz zapisywać słowa mówiących osób na dwa sposoby.

Wyrazy, których możesz zastosować, aby uniknąć powtarzania słowa „mówić”:

stwierdzić, radzić, poradzić, powiedzieć, prosić, burknąć, zaproponować, rzec, uważać, być zdania, dodać, odpowiedzieć

● 165 ●

Józefa Drozdowska

Ach te szpaki dziwaki!

Na telefonicznym drucie Siedzi szpak w jednym bucie. A w ogródku na sztachecie Drugi szpak w berecie. Trzeci szpak w chusteczce w kratkę Spaceruje po rabatce. Czwarty nosi okulary I tornister jakiś szary. A ten piąty najdziwniejszy w spodniach pumpach i kaloszach A już szósty najśmieszniejszy w kapeluszu i bamboszach. Siódmy szpak ostrzyżony jest na jeża, ósmy przebrał się dziś za żołnierza. A dziewiąty wraz z dziesiątym W płaszczach dawno już niemodnych.

Epitet to środek poetycki. Za jego pomocą można określić w wierszu różne cechy opisywanych w wierszu

rzeczy,

na przykład: kolor – czerwona sukienka, kształt – okrągła buzia, wielkość – duża piłka i inne cechy. Epitet jest najczęściej przymiotnikiem.

46. Poznajemy epitet

● 166 ●

Zadanie 1. Wypisz z wiersza pod tytułem Ach te szpaki dziwaki epitety.

Wzór: telefonicznym drucie.

tornister ……………………………………………………. piąty (szpak) ………………………………………..……… szósty (szpak) ……………………………………………… w płaszczach ……………………………………………….

Zadanie 2. Wypisz w wierszy wszystkie epitety z towarzyszącymi im wyrazami i

podkreśl kolorową kredką epitety.

Władysław Bełza

Kto ty jesteś?

Kto ty jesteś? Polak mały. Jaki znak twój? Orzeł biały. Gdzie ty mieszkasz? Między swymi. W jakim kraju? W polskiej ziemi. Polak mały …………………………………………… ……………………………………………

Władysław Bełza

Wiosna (fragment)

Szary skowronek, Wzbił się w obłoki, Dzwoniąc jak dzwonek, Z wieży wysokiej. ……………………………………………… ………………………………………………

● 167 ●

Maria Konopnicka

Wierzba

Kocanki, kocanki, Gałązka wierzbowa! Rozwinęła nam się Ta palma kwietniowa. Rozwinęła nam się Nad tą bystrą wodą, Zapachniała wiosną, Kwietniową pogodą! ……………………………………………… ………………………………………………

Władysław Bełza

Pamiętajcie o ptaszkach (fragment)

Dziatwo! wspomnij przy igraszkach, O tych biednych, małych ptaszkach, Które dręczy głód: I kruszynę chleba małą, Rzuć zgłodniałym rączką białą, Na śnieg i na lód. …………………………………………………………………………………………

● 168 ●

Kabaret OT.TO

Wakacje

Chodzę do szkoły, różne stopnie zbieram Szóstki i piątki, i jedynki nieraz Uczę się dzielnie od niedzieli do soboty Lecz ciągle po głowie mi chodzi taki motyw: Że jeszcze tylko: Wrzesień, październik, listopad, grudzień, styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i...

Wakacje, znów będą wakacje Na pewno mam rację wakacje będą znów. Chodzę do szkoły tydzień za tygodniem Często jest mi dobrze, czasem niewygodnie Niewygodnie wtedy gdy się nauczyć trzeba Lecz ciągle po głowie mi chodzi taki temat: Że jeszcze tylko: Listopad, grudzień, styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i...

Wakacje, znów będą wakacje Na pewno mam rację wakacje będą znów. Chodzę do szkoły miesiąc za miesiącem Zaraz będą święta, a w święta jest dobrze Potem już półrocze, stopnie każdy widzi No więc czemu tata chodzi i się dziwi Że jeszcze tylko: Styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i... Wakacje, znów będą wakacje Na pewno mam rację wakacje będą znów. Chodzę do szkoły i chodzę z Agatą Wiosna już przyszła, nie ma rady na to Uczyć mi się nie chce, no ale się przymuszam Po głowie chodzi myśl, która ciągle mnie wzrusza Że jeszcze tylko: Kwiecień, maj, czerwiec i... Wakacje, znów będą wakacje

47. Coraz bliżej do wakacji.

● 169 ●

Na pewno mam rację wakacje będą znów. Chodzę do szkoły, bo każdy gdzieś chodzi Starsi do pracy, a do szkoły młodzi Często jest mi dobrze, a czasem niewygodnie Wciąż ta myśl, nie mogę się uwolnić od niej Że jeszcze tylko: Maj, czerwiec i... Wakacje, znów będą wakacje Na pewno mam rację wakacje będą znów. Chodzę do szkoły, koniec roku za pasem Stopnie na cenzurze, tata czeka z pasem I róbta co chceta, ale najpierw pomyślta Już koniec nauki, błąka mi się myśl ta: Że jeszcze tylko: No co? nic już nie zostało? To znaczy... Wakacje, znowu są wakacje Na pewno mam rację wakacje znowu są. Wakacje, znowu są wakacje Na pewno mam rację wakacje znowu są. I koniec wakacji i śpiewamy od nowa... Chodzę do szkoły, różne stopnie zbieram Szóstki i piątki, i jedynki nieraz...

Posłuchaj piosenki kabaretu Otto pt. Wakacje i wykonaj poniższe polecenia. http://www.youtube.com/watch?v=9gnX1QgXK08

● 170 ●

Zadanie 1.

Wypisz z piosenki nazwy wszystkich miesięcy. Ułóż je w kolejności od stycznia do końca roku. Wyjaśnij, według wzoru, skąd wzięły się te nazwy.

Wzór: styczeń – stykają się wtedy stary i nowy rok

……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… ……………………………… – .……………………………………………………………… • słowo „luty” oznaczało kiedyś tyle co „srogi” w odniesieniu do mrozu, • stykają się wtedy stary i nowy rok, • nazwa tego miesiąca wzięła się od zamarzniętych grud ziemi,

• wyraz ten pochodzi od boga Marsa, w innych językach brzmi podobnie

(np. ang. march), • kwitną wtedy wrzosy, • w tym miesiącu liście opadają z drzew, • w tym czasie są żniwa, kiedyś zboże kosiło się sierpami, • nazwa tego miesiąca wzięła się od kwitnących lip, • słowo to pochodzi od bogini Mai (w wielu językach brzmi podobnie, np. ang. may), • od słowa „paździerze”, czyli części łodyg lnu, • wyraz ten wziął się od czerwu (nazwa larwy np. muchy), • w tym miesiącu kwitną kwiaty.

● 171 ●

Zadanie 2.

Dzień, który przychodzi po niedzieli – ………………………………

Dzień tygodnia, w którym się „nie dziela”, czyli nie pracuje – …………………………

Drugi, czyli wtóry dzień tygodnia – ………………………………

Czwarty dzień tygodnia – ………………………………

Dzień, który jest w środku tygodnia – ………………………………

Piąty dzień tygodnia – ………………………………

Dzień, którego nazwy nie potrafimy wyjaśnić – ………………………………

Zadanie 3. Odgadnij, o jakie słowa chodzi. Wszystkie one mają związek z czasem.

zradnelak – ……………………………… ącąiseim – ……………………………… ńeizdyt – ……………………………… łatrawk – ……………………………… ezcorłóp – ……………………………… abod – ……………………………… anizdog – ……………………………… atunim – ……………………………… adnukes – ………………………………

Zadanie 4. Napisz słownie nazwy wszystkich stopni szkolnych w Polsce.

Jeśli nie jesteś pewny ich pisowni lub nie znasz słów, zapytaj nauczyciela. Najlepszą oceną w polskiej szkole jest ocena celująca, czyli …………………………

Tuż po niej znajduje się ocena bardzo dobra, czyli ………………………………….

Ocena dobra to inaczej …………………………………………………..,

a dostateczna to …………………………………………..

Słabą oceną jest dopuszczająca, czyli …………………………………,

a najgorszą

niedostateczna – ……………………………………………………………….

● 172 ●