วารสารอนัมนิกาย (Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand)

วารสารอนมนกาย

(Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand)

วารสารอนมนกาย ปท 1 ฉบบท 1 (พฤศจกายน – ธนวาคม 2560)

Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand Vol. 1 No.1 (November – December 2017)

วารสารอนมนกาย Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand

ISSN : 2651-1843 (Online)

ปท 1 ฉบบท 1 (พฤศจกายน – ธนวาคม 2560) | Vol. 1 No.1 (November – December 2017)

วตถประสงค

วารสารอนมนกายเปนวารสารวชาการของคณะสงฆอนมนกายแหงประเทศไทย มวตถประสงคเพอสงเสรมการศกษาคนควาและเผยแพรบทความวจยและบทความวชาการแกนกวจย นกวชาการ คณาจารยและนกศกษา ในมตเพอสนบสนนการศกษา การสอน การวจยในคณะสงฆอนมนกายแหงประเทศไทย และทกสถาบนภายในและนอกประเทศ รวมทงนกวชาการและผสนใจ โดยเนนสาขาวชาพทธศาสนา บรหารการศกษา ปรชญา จตวทยา การพฒนาชมชม การพฒนาสงคม นตศาสตร รฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร ภาษาศาสตร การจดการสาธารณะ การศกษาเชงประยกต รวมถงสหวทยาการอน ๆ เปดรบบทความทงภาษาไทย ภาษาองกฤษ เวยดนาม และภาษาจน

ประเภทของผลงานทตพมพในวารสาร

1) บทความวจย (Research Article) เปนบทความทน าเสนอการคนควาวจย เกยวกบพทธศาสนา บรหารการศกษา ปรชญา จตวทยา การพฒนาชมชม การพฒนาสงคม นตศาสตร การศกษาเชงประยกต รวมถงสหวทยาการอนๆ

2) บทความวชาการ (Academic Article) เปนบทความวเคราะห วจารณ หรอเสนอแนวคดใหม

ก าหนดออกเผยแพรวารสาร

ก าหนดออกวารสารปละ 9 ฉบบ เผยแพร 2 เดอนตอ ฉบบ ฉบบท 1 เดอน มกราคม - กมภาพนธ ฉบบท 2 เดอน มนาคม - เมษายน

ฉบบท 3 เดอน พฤษภาคม - มถนายน ฉบบท 4 เดอน กรกฎาคม - สงหาคม

ฉบบท 5 เดอน กนยายน - ตลาคม ฉบบท 6 เดอน พฤศจกายน - ธนวาคม

(วารสารอนมนกาย เรมเผยแพรออนไลน ตงแตเมอ พ.ศ. 2559)

ข |

กระบวนการพจารณาบทความจากผทรงคณวฒ วารสารมกระบวนการประเมนคณภาพจากผทรงคณวฒกอนตพมพ โดยบทความทตพมพเผยแพร

ในวารสารไดผานการพจารณาจากผทรงคณวฒ อยางนอย 2 ทาน ในลกษณะปกปดรายชอ (Double

blind peer-reviewed) ทงนบทความจากผนพนธภายในจะไดรบการพจารณาจากผทรงคณวฒ ภายนอกหนวยงานทจดท าวารสาร และไมมสวนไดสวนเสยกบผนพนธ ซงจะท าใหเกดความเขมขนในการประเมนคณภาพบทความกอนออกตพมพเผยแพรสสาธารณะ

ทปรกษา พระมหาคณานมธรรมปญญาธวตร เจาคณะใหญอนมนกายแหงประเทศไทย พระคณานมธรรมเมธาจารย รองเจาคณะใหญอนมนกายแหงประเทศไทย พระคณานมธรรมวธานาจารย ผชวยเจาคณะใหญอนมนกายฝายขวา พระคณานมธรรมวฒาจารย ผชวยเจาคณะใหญอนมนกายฝายซาย

บรรณาธการบรหาร องสรภาณอนมพจน ดร. (พสษฐ เถยนบาว/ศรวชา) ผชวยปลดซายอนมนกาย ประชาสมพนธคณะสงฆอนมนกายแหงประเทศไทย เจาอาวาสวดธรรมปญญารามบางมวง ประธานกลมโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา กลมท 14 ผจดการโรงเรยนกศลสมาครวทยาลย

หวหนากองบรรณาธการ พระมหาสรยา คนพาบ,ดร. (แสงอนตา) อาจารย (พเศษ) วทยาเขตมหาวชราลงกรณราชวทยาลย มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย เลขานการกลมโรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา กลมท 14 ครโรงเรยนกศลสมาครวทยาลย

| ค

กองบรรณาธการ รศ.ดร.อนถา ศรวรรณ มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย รศ.ดร.สทธพงษ ศรวชย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย รศ.ดร.สน งามประโคน มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พระเมธาวนยรศ, ผศ., ดร. มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย พระมหาญาณวฒน ฐตวฆฒโน, ผศ., ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ผศ. ร.ท. ดร. บรรจบ บรรณรจ จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผศ. ดร.วรากรณ พลสวสด มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม พระมหาสมบต ธนปญโญ, ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อาจารยญาณภทร ยอดเเกว ผอ านวยการส านกศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม พระมหาเกรยงศกด อนทปญโญ, ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พระครศพทสนทร, ดร. (กจการ โชตปญโญ) ผอ านวยการโรงเรยนกศลสมาครวทยาลย นายกศล บอกบญ, ดร. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ผชวยกองบรรณาธการ นายจกรพงษ ทพสงเนน ผอ านวยการสถานวทยคลนมหายาน Fm 101.25 MHz พระสรชย ปนวงษเพชร หวหนาฝายเทคนคสถานวทยคลนมหายาน Fm 101.25 MHz

ง |

ฝายประสานงานและจดการ นางสาวธรรว เดชดวง นายวชระ เกษทองมา นางสาวนวรตน เดชดวง ออกแบบปก นางสาวนวรตน เดชดวง พสจนอกษร นางสาวธรรว เดชดวง จดรปเลม นายจกรพงษ ทพสงเนน

เผยแพร เผยแพรออนไลนผานเวบไซตวารสารอนมนกาย ก ากบการดแลของคณะสงฆอนมนกายแหงประเทศไทย | www.anamnikayathai.com/ojs/

บทบรรณาธการ

วารสารอนมนกาย (Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand) ไดตพมพเผยแพรมาหลายปในรปแบบของ “หนงสอเสยงธรรมจากมหายาน” ซงยงไมมเลขมาตรฐานสากลประจ าวารสาร ทงนทางบรรณาธการไดด าเนนการขอเลขมาตรฐานสากลประจ าวารสาร และไดตพมพในชอวา “นตยสารเสยงธรรมจากมหายาน” โดยไดตพมพครงแรกภายใตเลขมาตรฐานสากลประจ าวารสาร (International

Standard Serial Number-ISSN) ซงก ากบโดยส านกหอสมดแหงชาต ตพมพครงแรก ปท 1 ฉบบท 1 (พฤศจกายน-ธนวาคม 2560) ซงมวตถประสงคเพอเปนศนยกลางเผยแผผลงานผลงานวชาการของวดในคณะสงฆมหายานฝายอนมนกายในประเทศไทยสสาธารณชน และสงเสรมการศกษาคนควา เพอเผยแพรบทความวจย และบทความวชาการ แกนกวจยนกวชาการ คณาจารย และนกศกษาในระดบบณฑตศกษา ในมตทางดานพระพทธศาสนา ศลปศาสตร สหวทยาการดานมนษยศาสตร และสงคมศาสตร ตลอดถงการเผยแพรหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาฝายมหายาน และงานวชาการดานตาง ๆ สสาธารณชน

วารสารอนมนกายเปนวารสารทมความสมบรณทงเนอหา และขนตอนกระบวนการจดท าซงไดรบความเมตตาและอนเคราะหจากผเชยวชาญใหค าแนะน า ผทจะตพมพบทความทเผยแพรในวารสารนไดตองผานการพจารณาจากผทรงคณวฒอยางนอย 2 ทาน เปดรบบทความทงภาษาไทย ภาษาองกฤษ และภาษาจน โดยรบพจารณาตพมพตนฉบบของบคคลทงภายใน ภายนอกมหาวทยาลย และนกวชาการทวไป

ส าหรบวารสารอนมนกายฉบบน และฉบบถดไปจะมผทรงคณวฒทงบรรพชต และคฤหสถหลายๆ ทานมาเปนทปรกษาใหค าแนะน ากบคณะกองบรรณาธการทงในการพจารณาบทความทจะลงตพมพ ทงดานเนอหา และดานรปแบบเลม โดยจะมชออยภายในเลมวารสารในแตละฉบบ ทงนยงมผเชยวชาญดานอน ๆ อกหลายแขนงทจะสงบทความทางวชาการมาใหลงตพมพเผยแผอยางตอเนอง ซงทางคณะกองบรรณาธการประจ าวารสาร จะคดเลอกบทความวจย และบทความวชาการ ทมเนอหาสมบรณและสามารถน าไปใชอางองในงานวชาการตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ

พระมหาสรยา คนพาบ,ดร. (แสงอนตา) หวหนากองบรรณาธกา

สารบญ

บรรณาธการ ก

บทบรรณาธการ ข

บทความวชาการ การพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร 1 SANGHA ORGANIZATION DEVELOPMENT TO LEARNING ORGANIZATION พระราชเมธ (วชา อภปญโญ)

หลกธรรมาภบาลในพระไตรปฎก 13 GOOD GOVERNANCE IN THE TIPITAKA นางสาวสภาพร กลสวรรณ

การสรางบรรยากาศในการเรยนใหเกดความคดสรางสรรค 23 CREATING A CREATIVE ATMOSPHERE สธรา งามเกยรตทรพย

แนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศ 35 THE GUIDELINES FOR THE DEVELOPMENT OF PHRAPARIYATTIDHAMMA SCHOOL PALI SECTION CURRICULUM FOR EXCELLENCE พระมหาสธรรม สรตโน (แกวเคน)

กาลามาสตร : ทางรอดในสงคมยคดจทล 48 KALAMA SUTTA : SURVIVAL IN THE DIGITAL AGE นายสมศกด อมพรวสทธโสภา

การพฒนาทรพยากรมนษยกบหลกสปปรสทธรรม 7 60 HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT WITH TO THE SEVENFOLD SAPPURISADHAMMA พชต อวรทธพารทธพาณชย

การพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร* SANGHA ORGANIZATION DEVELOPMENT TO LEARNING ORGANIZATION

พระราชเมธ (วชา อภปญโญ)

Phra Ratchamethi (Wicha Aphichapanyo) มหาวทยาลยมหาจฬาลงลงกรณราชวทยาลย

Mahachulalongkornrajavidyalaya University E-mail : [email protected]

บทคดยอ การพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร เปนแนวทางทคณะสงฆควรมการพฒนาทง

เรองพระธรรมวนยและวธการเผยแผพระพทธศาสนาควบคกน รวมทงมการน าศาสตรความรสมยใหม คอ หลกองคกรแห งการเรยนร มาบรณาการกบการบรหารคณะสงฆ เพอให เกดประโยชนตอการพระพทธศาสนา โดยมแนวทางการพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร 6 แนวทาง ไดแก การปรบปรงระบบการศกษาสงฆใหทนสมยเทาเทยมมาตรฐานสากล การพฒนาองคกรสงฆใหเปนองคกรแหงการเรยนร การสงเสรมการน าหลกพทธธรรมกบหลกการบรหารในการพฒนาองคกรคณะสงฆ การพฒนาระบบการบรหารกจการคณะสงฆทเชอมโยงกบภาครฐและภาคประชาชน การเชอมโยงและพฒนาระบบฐานขอมลคณะสงฆเพอการพฒนา และการสงเสรมการเรยนรและวฒนธรรมเชงพทธเพอการพฒนา ค าส าคญ : การพฒนา, องคกรคณะสงฆ, องคกรแหงการเรยนร.

Abstract The development of a Sangha Organization into a learning organization. It is a

way for the Sangha to develop both Dharma Discipline and the method of propagating Buddhism together. Including the introduction of modern knowledge is the main learning organization. Come to integrate with the administration of the monks. To benefit the Buddhism. The guidelines for the development of the Sangha organization to the six learning organizations are the improvement of the Sangha education system up to the international standards. The development of a Sangha Organization is a learning organization. Promoting the application of Buddhist principles to administrative principles

* Received 13 November 2017 ; Revised 27 November 2017 ; Accepted 29 November 2017

2 | Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand Vol. 1 No.1 (November – December 2017)

in the development of Sangha organizations. Development of monastic governance system linked to the public and private sectors. Linking and developing the ecclesiastical database for development. And promotion of Buddhist learning and culture for development. Keywords: Development, Sangha Organization, Learning Organization

บทน า พระพทธศาสนาเปนแหลงแหงค าสอนและระบบจรยธรรมทซมซานแผไปทว และหยงรากฝงลก

ลงแลวในพนฐานของสงคมไทย แมวาปจจบนในระดบพนผว จะมองเหนวาผคนเหนหางจากหลกธรรมในพระพทธศาสนา มปจจยแปลกใหมจากภายนอกเขามาปะปนสงผลอยมาก (พระธรรมปฎก,2541) ซงพระพทธศาสนาแตดงเดมวถชาวพทธนน พระสงฆไดเปนผน าในการพฒนา และวดไดเปนศนยกลางของการพฒนา เพราะพระสงฆเปนผน าทางจตใจและทางปญญาของชมชน และวดเปนศนยกลางของชมชน เรมตงแตการมบทบาทส าคญทสดกลาวคอ เปนศนยกลางการศกษาของประชาชนในสงคมตาง ๆ โดยมพระสงฆเปนครเปนอาจารย ท าการสอนศลปะและวฒนธรรมดานตาง ๆ พฒนาขนในวด หรอแมกระทงออกไปจากวด แล ว คน ม ก ารศ กษ าท งห ลาย ล วน เป น ผ ได ร บ ก ารศ กษ า และข ด เกลาจ ต ใจ ไปจากว ด (ทนพนธ นาคะตะ,2543)

สงคมไทยเปนสงคมหนงทพระพทธศาสนามความเขมแขงมนคง และผสมผสานกลนกลายกบวฒนธรรมของคนไทยไดเปนอยางด จนพฒนาขนมาเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมของชาตไทย กลาวไววา ความเปนชาตไทยนนประกอบดวยสถาบนหลกสามประการ คอ ชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ซงองคประกอบของชาตไทยทงสามอยางน ปฏบตหนาทประสานสอดคลองกนและสงเสรมซงกนและกนมาโดยตลอด จงท าใหประเทศไทยมความมนคงอยมาได แนวคดความมนคงของพระพทธศาสนา เปนแนวคดทสมพนธกบเรองความมนคงของชาต อนเปนเรองใหญและส าคญมากส าหรบสงคมไทยยคปจจบน ในอดตความมนคงของพระพทธศาสนาเกดขนจากการไดรบความอปถมภจากรฐเปนหลก ประชาชนเชอผน า เมอผน านบถอพระพทธศาสนา ประชาชนกจะนบถอตามผน าดวย แตปจจบนความมนคงของพระพทธศาสนา เกดขนจากชาวพทธเปนหลก โดยเฉพาะอยางยงเกดขนไดจากความเขมแขงของพระพทธศาสนกชนและองคกรของพระพทธศาสนากตองเขมแขงดวย(จ านงค อดวฒนสทธ,2548)

ตอมาเมอกระแสสงคมเปลยนแปลงไป วฒนธรรมจากประเทศตะวนตกแพรหลายเขามา และระบบการตาง ๆ แบบตะวนตกไดรบการสถาปนาเปนหลกของบานเมองแนวทางการพฒนากเปลยนแปลงไปวดกเหนหางออกไปจากกระบวนการพฒนาตามล าดบ โดยเฉพาะเมอการพฒนามงเนนดานวตถ บทบาทของวด พระสงฆและพระศาสนากยงลางเลอนลง โดยมากเหลอแตบทบาทในดานการเออตองานพฒนาเชน อ านวยสถานทและอปกรณของวด การใหก าลงใจและค ากลาวสอนสนบสนนชมชนอยางมพธกรรม เปนตน

วารสารอนมนกาย ปท 1 ฉบบท 1 (พฤศจกายน – ธนวาคม 2560) | 3

ซงไมสมความหมายเปนแกนสารอะไรนก (พระพรหมคณาภรณ, 2550) เมอชวงกระแสสงคมววฒนาการ แนวโนมของการพฒนาเปลยนแปลงไปอก เปนโอกาสดทพระสงฆ และองคกรคณะสงฆจะไดน าศาสตรสมยใหมท เปนหลกในการพฒนาองคกร คอ องคกรแหงการเรยนรเพอน ามาพฒนาองคกรคณะสงฆสอดคลองกบสภาพของสงคมไทยในปจจบน

เนอเรอง องคกรคณะสงฆไทยการบรหารจดการคณะสงฆแตเดมมานนใชพระธรรมวนยเปนหลกในการ

ปกครองดแลกนเองในหมคณะสงฆ เรมมกฎหมายเกยวกบงานพระศาสนาครงแรกในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ซงออกเปนพระบรมราชโองการ ตอมาเมอมการเปลยนแปลงการปกครองประเทศไดมการออกพระราชบญญตรบรองความเปนองคกรและการด าเนนกจการในรปของพระราชบญญตคณะสงฆปจจบนใชพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และฉบบท 2 พ.ศ. 2535 ซงเนนเรองการปกครองคณะสงฆเกยวกบโครงสราง องคกรบรหารงาน เขตการปกครอง บทบาทหนาทของบคคลากรผท าหนาทในการปกครองตามล าดบขน คลายคลงกบการบรหารงานของฝายบานเมอง โดยมใหขดแยงกบพระธรรมวนย

ในศตวรรษทผานมา คณะสงฆในประเทศไทยไดปกครองตวเองอยภายใตพระราชบญญตคณะสงฆฉบบหนง (พ.ศ. 2484) และพระราชบญญตคณะสงฆฉบบลาสด ซงตราออกเปนพระราชบญญตเมอพ.ศ. 2505 แกไขเพมเตมใน พ.ศ. 2535 และยงมคณะสงฆทง 2 ฝายทไดรบการรบรองตามกฎหมาย คอ ฝายมหายานทแบงเปนจนนกายและอนมนกาย และฝายเถรวาททแบงเปนมหานกายและธรรมยตนกายซงอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคมและสมเดจพระสงฆราช ทงฝายเถรวาทและมหายานตองอยภายใตการปกครองของสมเดจพระสงฆราชผทมหากษตรยทรงสถาปนาขนจากนกายใดนกายหนงในฝายเถรวาท โดยมมหาเถรสมาคมเปนผชวยสนองงาน แตเมอวาตามบทบญญตแหงพระราชบญญตคณะสงฆแลว คณะสงฆไทยมการจดองคกรอยางด วดนบหมนวดและพระภกษสามเณรประมาณ 3 แสนรป อยภายใตการบรหารแบบรวมอ านาจเขาสศนยกลาง และคณะสงฆไดรบการยอมรบและอปถมภจากรฐ ซงท าใหกจการคณะสงฆ การศกษาและพธกรรมมความเปนอนหนงอนเดยวกน การปกครองคระสงฆทมการรวมอ านาจเขาสศนยกลางนท าใหกจการคระสงฆไดรบการดแลใกลชด สามารถรกษาระเบยบวนย และมชองทางการตดตอสอสารระหวางศนยกลางการบรหารกบจงหวดทไกลออกไป เนองจากมการจดองคกรแบบน การประสานรวมมอและความปรองดองกบรฐจงคงมอยได และพระสงฆเองกมสวนสรางความสามคคในห มประชาชนและรกษาความมนคงของชาต แตเมอมองอกมมหนง องคกรทมการรวมเขาสศนยกลางเชนนตองพงพาอาศยคณะผน าจ านวนนอย ซงจะมขอจ ากดตรงทไมสามารถตอบรบตอสภาพสงคมทเปลยนแปลงไดอยางทนทวงท(พระธรรมโกศาจารย,2546)


พระราชบญญตการปกครองคณะสงฆ พทธศกราช 2505 ทก าหนดใหต าแหนงพระสงฆาธการหรอผปกครองคณะสงฆขยบขยายไปตามล าดบขนตอน คอ เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล และเจาอาวาส (คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2553)

พระสงฆาธการจงเปนหนงหนวยในองคกรคณะสงฆทมความส าคญมากทสด เปนผปกครองดแลคณะสงฆในเขตปกครองและวดใหเปนไปตามพระธรรมวนย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ขอบงคบ ระเบยบ ค าสง มต ประกาศ และพระบญชาสมเดจพระสงฆราช มหนาทควบคมและสงเสรมการรกษาความเรยบรอยดงามของคณะสงฆ จดการและพฒนา การศาสนศกษา การศกษาสงเคราะห การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ และการสาธารณสงเคราะหใหเปนไปดวยด พระสงฆาธการจงมความส าคญในการดแลพระภกษสามเณร ดแลวดใหเปนระเบยบเรยบรอย ใหพระภกษสามเณร มจรยาวตรงดงามประพฤตปฏบตตนตามหลกพระธรรมวนย นบวาพระสงฆาธการเปนผจรรโลงพระพทธศาสนาใหยงยน ดแลความประพฤตปฏบตของพระภกษสามเณร มใหออกนอกพระธรรมวนย และพระสงฆาธการโดยเฉพาะ เจาอาวาส รองเจาอาวาส และผชวยเจาอาวาส จะตองบ ารงรกษา จดการวด และสมบตของวดใหเปนไปโดยเรยบรอย ปกครองและสอดสองใหบรรพชตและคฤหสถทพ านกอยในวดปฏบตตามพระธรรมวนย และเปนธระในการศกษาอบรมและสงสอนพระธรรมวนยแกบรรพชตและคฤหสถ ใหความสะดวกตามสมควรในการบ าเพญกศล ซงกรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ ระบถงความส าคญของพระสงฆาธการวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต จะเจรญรงเรองถาวรสบตอไป กดวยจะตองอาศยพระสงฆาธการเปนส าคญเนองจากพระสงฆาธการเปนผใกลชดประชาชนโดยเฉพาะพระสงฆาธการระดบเจาอาวาส ซงเปนทเคารพเลอมใสศรทธาของประชาชน ตามพระราชบญญตคณะสงฆเจาอาวาสจงมอ านาจ หนาท ในการบรหารและจดการวด ใหเปนไปอยางมประสทธภาพ(กรมการศาสนา,2540)

โดยค าวา “พระสงฆาธการ” นน เปนค ารวมต าแหนงพระภกษผปกครองคณะสงฆ ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ.2505 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตคณะสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 เรมใชมาแต พ.ศ. 2506 จนถงปจจบน พระสงฆาธการ จงหมายถง พระสงฆาธการ หมายถง พระภกษผด ารงต าแหนงปกครองคณะสงฆ ดงตอไปน 1) เจาคณะใหญ 2) เจาคณะภาค รองเจาคณะภาค 3) เจาคณะจงหวด รองเจาคณะจงหวด 4) เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอ 5) เจาคณะต าบล รองเจาคณะต าบล 6) เจาอาวาส รองเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส(กรมการศาสนา,2541) และยงไดมการก าหนดพระสงฆาธการไว 6 ชนดวยกน เมอแบงเปนต าแหนง หมายถงทตองใชตวบคคลผทด ารงต าแหนงนนได 12 ต าแหนง คอ 1) ชน (ระดบ) หน ม 1 ต าแหนง คอ เจาคณะใหญหน 2) ชน (ระดบ) ภาค ม 2 ต าแหนง คอ เจาคณะภาค 1 รองเจาคณะภาค 1 3) ชน (ระดบ) จงหวด ม 2 ต าแหนง คอ เจาคณะจงหวด 1 รองเจาคณะจงหวด 1 4) ชน (ระดบ) อ าเภอ ม 2 ต าแหนง คอ เจาคณะอ าเภอ 1 รองเจาคณะอ าเภอ1 5) ชน (ระดบ) ต าบล ม 2 ต าแหนง คอ เจาคณะต าบล 1 รองเจาคณะต าบล 1 6) ชน (ระดบ) วด ม 3 ต าแหนง คอ เจาอาวาส 1 รองเจาอาวาส 1 ผชวยเจา อาวาส 1ซงเปนผขบเคลอนการบรหารกจการคณะสงฆและการพระพทธศาสนาให


ปฏบตถกตองเปนประโยชนทงงานการศาสนศกษา การเผยแผพระพทธศาสนา การสาธารณปการ การศกษาสงเคราะหและการสาธารณสงเคราะห(ส านกงานเจาคณะภาค 16,2547)

การปกครองคณะสงฆตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และพระราชบญญตคระสงฆ (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 ไดระบต าแหนงสกลมหาสงฆปรนายกเปนประมขสงฆไทยและสงฆอน ทรงบญชาการคณะสงฆทางมหาเถรสมาคมตามอ านาจกฎหมาย และพระธรรมวนยและทรงตราพระบญชาสมเดจพระสงฆราชโดยไมขดหรอแยงกบกฎหมาย พระธรรมวนย และกฎมหาเถรสมาคม และสมเดจพระสงฆราชทรงอยในฐานะทผใดจะหมนประมาท ดหมนหรอแสดงความอาฆาตมาตรรายมได โดยมมหาเถรสมาคมเปนองคกรปกครองสงสด คณะสงฆและสามเณรตองอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม ซงมสมเดจพระสงฆราชเปนประธานและกรรมการโดยต าแหนงและกรรมการแตงตง ในการปกครองคณะสงฆ แบบแผนการปกครองออกเปน 2 สวน คอ สวนหลกการก าหนดหนวยงาน เขตการปกครอง ผปกครองหรอผรบมอบหมายงาน หรอผมอบหมายงานปฏบตงานคณะสงฆ และสวนยอย ๆ ไดแก แบบแผนการกก าหนดอ านาจหนาท การควบคมบงคบบญชา การประสานงาน การตงผรกษาการแทน และการวางระเบยบการปฏบตอน ๆ ซงมระเบยบการปฏบตปกครองคณะสงฆก าหนดใหมเจาคณะมหานกายและเจาคณะธรรมยตปกครองบงคบบญชาวด และพระภกษสามเณรในนกายนน ๆ โดยมแบบการปกครองคณะสงฆสวนกลางและระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนภมภาค(พระเทพปรยตสธ,2540)

ระเบยบการปกครองคณะสงฆสวนกลาง มมหาเถรสมาคมเปนศนยกลางรวมอ านาจปกครอง และกจการคณะสงฆทงสนของคณะสงฆไทย เปนศนยรวมเขตการปกครองและ เจาคณะสวนกลาง ซงเปนผปกครองคณะสงฆสวนกลาง โดยก าหนดเขตการปกครองไดแก เขตการกปกครองบงคบบญชาเจาคณะ เจาอาวาสและภกษสามเณรในนกายนน ๆ ในสวนกลาง จะแยกสวนปกครอง เปนคณะนกายเรยกวา “หน” ม 4 หน คอ หนกลาง หนเหนอหนตะวนออก และหนใต ในสวนของคณะธรรมยต เรยกวา คณะธรรมยต จะรวมเขตปกครองคณะสงฆสวนภมภาค และวดธรรมยตเปนเขตเดยวกน ซงการปกครองสงฆในสวนกลาง ไดแก เจาคณะหนใหญ ซงเปนพระสงฆาธการในสวนกลางเปนผประสานงานกบสมเดจพระสงฆราช มมหาเถรสมาคม เปนหนวยงานในสวนกลางและประสานงานกบเจาคณะในสวนภมภาค ปฏบตหนาทปกครองคณะสงฆในเขตปกครองของตน เรยกวา หน มเจาคณะหนใหญ 5 หน คอ 1) เจาคณะใหญหนกลาง 2) เจาคณะใหญหนเหนอ 3) เจาคณะใหญหนตะวนออก 4) เจาคณะใหญหนใต 5) เจาคณะใหญคณะธรรมยต(คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,2553)

แนวคดเกยวกบองคกรแหงการเรยนร องคการแหงการเรยนร เปนองคการทคนขยายขดความสามารถของตนเองอยางตอเนอง เพอสรางผลงานตามทตนตองการมรปแบบแนวคดใหมๆ ทเปดกวางสรางสรรคแรงบนดาลใจใหมๆ ไดอยางอสระและเปนทซงสมาชกขององคการมการเรยนรถงวธการทจะเรยนรรวมกน(Peter M. Senge, 1990) เปนองคการทมสมาชกในองคการมความตนตวและมแรงบนดาลใจทจะพฒนาศกยภาพตนเองอยางตอเนอง มความคดรเรมทจะสรางสรรคสงแปลก ๆใหม ๆ ใหเกดขนกบ


องคกร มความสมพนธเพอการเรยนรรวมกนระหวางสมาชกขององคการเอง โดยภาพรวมเปนองคการทม งแสวงหาความเปนไปไดและโอกาสเพอพฒนา(วโรจน สารรตนะ,2544) โดยมลกษณะส าคญขององคการแหงการเรยนร 6 ประการ ไดแก

1. การเรยนรอยางตอเนองทกระดบขององคการ (continuous learning) บคลากรแตละคนแบงปนการเรยนร เพอชวยใหทมและองคการไดเรยนร โดยผานกระบวนการถายโอนความรและบรณาการการเรยนรสองคการและการปฏบตงาน

2. การสรางและการถายโอนความร (knowledge generation and sharing) ม งเนนกระบวนการสรางการไดมาและการถายโอนความรเพอใหบคลากรไดเขาถงความรอยางรวดเรว

3. การคดเชงสรางสรรคและเปนระบบ (critical systemic thinking) บคลไดรบการกระตนใหคดวธใหมและใชทกษะเชงเหตผลอยางเปนระบบ เพอใหเหนความเชอมโยงและการใชขอมลปอนกลบเพอหาขอสรป

4. วฒนธรรมการเรยนร (culture of learning) การเรยนรและการรเรมสรางสรรค มรางวลผลตอบแทนให

5. จตส านกแหงการยดหยนและคนหาทดลองสงใหม (flexibility and experimentation) บคลากรมอสระทจะเสยงทดลอง คดคนนวตกรรม คนหาแนวคดใหมและสรางกระบวนการท างานและผลผลตใหมๆ

6. ยดคนเปนศนยกลาง (people centered) ยดหลกทวาองคการแหงการเรยนรตองเอาใจใสบ ารงรกษา สรางคานยม และสนบสนนความเปนอยทด พฒนาและสงเสรมการเรยนรของบคลากรแตละคน(M.A. Gephart and V.J. Marsick,1996)

นอกจากน องคกรแหงการเรยนรมคณลกษณะ 10 ประการดงน 1. องคการแหงการเรยนรเปนบรษท องคการวชาชพ มหาวทยาลย โรงเรยน เมอชาตหรอกลม

บคคลอาจจะใหญหรอเลกทมความตองการทจะปรบปรงการปฏบตงานโดยอาศยการเรยนร 2. องคการแหงการเรยนร ลงทนเพออนาคตขององคการโดยการใหการศกษาฝกอบรมแก

บคคลากร 3. องคการแหงการเรยนรสรางโอกาส กระตนบคลากรในทกต าแหนงหนาท ไดรบการพฒนา

ศกยภาพความเปนมนษย 4. องคการแหงการเรยนร รวมสรางวสยทศนกบบคลากร และกระตนใหบคลากรบรรล

วสยทศน ปรบเปลยนหรอสรางภาพอนาคตรวมกน 5. องคการแหงการเรยนร บรณาการงานและการเรยนร และสรางแรงบนดาลใจใหบคลากร

แสวงหาคณภาพและปรบปรงงานอยางตอเนอง


6. องคการแหงการเรยนร เปดโอกาสใหบคคลในองค ไดแสดงความสามารถพเศษ โดยการมงเนนทการเรยนรและการวางแผนกจกรรมการศกษาอบรม ทสอดคลองกบความสามารถดวย

7. องคการแหงการเรยนร เสรมอ านาจ (empower) บคลากรใหขยายขอบเขตหนาทของตน สอดคลองกลมกนกบรปแบบการเรยนรของแตละบคคล

8. องคการแหงการเรยนร ประยกตเทคโนโลยอยางเหมาะสมในการสรางโอกาสแหงการเรยนรใหมากยงขน

9. องคการแหงการเรยนร ตอบสนองตอความตองการของสงแวดลอมและสงคม และกระตนใหบคลากรไปในทศทางเดยวกน

10. องคการแหงการเรยนร มการทบทวนเรยนรเพอรกษานวตกรรมคดคนสงใหมๆ อยเสมอ(N. Longworth and K. Davies,1999)

Peter Senge เชอวาห วใจของการสราง Learning Organization อยท การสรางวนย 5 ประการในรปของการน าไปปฏบตของบคคล ทม และองคการอยางตอเนอง วนย 5ประการทเปนแนวทางสนการปฏบตเพอพฒนาเปนองคการแหงการเรยนรมดงน

1. มงสความเปนเลศ และรอบร (Personnal Mastery) โดยมงมนทจะพฒนาตนเองใหไปถงเปาหมายดวย การสรางวสยทศนสวนตน (Personal Vission) เมอลงมอกรท าและตองมงมนสรางสรรคจงจ าเปนตองม แรงมงมนใฝด (Creative Tention) มการใชขอมลขอเทจจรงเพอคดวเคราะหและตดสนใจ (Commitment to the Truth) ทท าใหมระบบการคดตดสนใจทด รวมทงใชการฝกจตใตส านกในการท างาน (Using Subconciousness) ท างานดวยการด าเนนไปอยางอตโนมต

2. มรปแบบวธการคดและมมมองทเปดกวาง (Mental Model) ผลลพธทจะเกดจากรปแบบแนวคดนจะออกมาในรปของผลลพธ 3 ลกษณะคอ เจตคต หมายถง ทาท หรอความรสกของบคคลตอสงใดสงหนง เหตการณ หรอเรองราวใด ๆ ทศนคตแนวความคดเหนและกระบวนทศน กรอบความคด แนวปฏบตทเราปฏบตตามๆ กนไป จนกระทงกลายเปนวฒนธรรมขององคการ

3. สรางและสานวสยทศน (Shared Vission) วสยทศนองคการ เปนความมงหวงขององคการททกคนตองรวมกนบรณาการใหเกดเปนรปธรรมในอนาคต ลกษณะวสยทศนองคการทด คอ กลมมผน าตองเปนฝายเรมตนเขาสกระบวนการพฒนาวสยทศนอยางจรงจง วสยทศนนนจะตองมรายละเอยดชดเจน เพยงพอทจะน าไปเปนแนวทางปฏบตได วสยทศนองคการตองเปนภพบวกตอองคการ

4. เรยนรรวมกนเปนทม (Team Learning) องคการความมงเนนใหทกคนในทมมส านกรวมกนวา เราก าลงท าอะไรและจะท าอะไรตอไป ท าอยางไร จะชวยเพมคณคาแกลกคา การเรยนรรวมกนเปนทมขนกบ 2 ปจจย คอ IQ และ EQ ประสานกบการเรยนรรวมกนเปนทม และการสรางภาวะผน าแกผน าองคการทกระดบ


5. มความคดความเขาใจเชงระบบ (System Thinking) ทกคนควรมความสามารถในการเขาใจถงความสมพนธระหวางสงตาง ๆ ทเปนองคประกอบส าคญของระบบนอกจากมองภาพรวมแลว ตองมองรายละเอยดของสวนประกอบยอยในภาพนนใหออกดวย วนยขอนสามารถแกไขปญหาทสลบซบซอนตาง ๆ ไดเปนอยางด(Peter Senge,1990)

การพฒนาองคกรไปสองคกรแหงการเรยนรไดนน ควรมการด าเนนการในองคการอยางเปนรปธรรม องคการตองมกลยทธการพฒนาองคการแหงการเรยนร มการก าหนดเปาหมายตามวสยทศนทรวมกนสราง ปรบองคกร บทบาทผบรหารและบคลากรตามวสยทศนใหมๆ และรวมกนวางแผนการปฏบตงานทมทศทางชดเจน และด าเนนการตามแผนงานไดอยางเปนรปธรรม สอดคลองกบการเปลยนแปลงทเกดขน การทดลองท าสงตาง ๆ ดวยวธการใหม การเรยนรจากประสบการณและเหตการณทเกดขนในอดต การเรยนรจากบคคลอน เพอใหเกดความรอบรแหงตน และการถายทอดความรทวทงองคกรไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ โดยมการสรางสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการเรยนร เปดโอกาสใหทกคนมสวนรวมแสดงความคดเหนอยางสรางสรรค ขยายขอบเขตทางความคดใหกวาง มองภาพการท างานแบบองครวมอยางรอบดาน เพอใหเกดการคดวเคราะห และสงเคราะหใหเกดองคความรใหมๆเพอพฒนางาน มการรวมกนแกปญหาอยางเปนระบบ รวมกนพฒนา ปรบปรง อยางตอเนอง กจะเกดการพฒนาการเรยนรทงในระดบบคคล ระดบทมงาน และระดบองคกร เกดการพฒนาเปนองคการแหงการเรยนรได

การพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร เปนแนวทางทคณะสงฆควรมการพฒนาทงเรองพระธรรมวนยและวธการเผยแผพระพทธศาสนาควบคกน รวมทงมการน าศาสตรความรสมยใหม คอ หลกองคกรแหงการเรยนร มาบรณาการกบการบรหารคณะสงฆ เพอใหเกดประโยชนตอการพระพทธศาสนา โดยมแนวทางการพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร 6 แนวทาง ไดแก

1. การปรบปรงระบบการศกษาสงฆใหทนสมยเทาเทยมมาตรฐานสากล มวตถประสงคเพอปรบปรงระบบการศกษาคณะสงฆและเพอพฒนามาตรฐานการศกษาของผน าสงฆ โดยมการพฒนาคณภาพการศกษาของพระสงฆ มหลกสตรการพฒนาทสอดคลองกบสงคม ซงมตวอยางแผนงานและโครงการพฒนา เชน แผนพฒนาคณภาพการศกษาของพระสงฆ แผนพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษา และโครงการพฒนาคณภาพการศกษาของพระสงฆและระบบประกนคณภาพการศกษา

2. การพฒนาองคกรสงฆใหเปนองคกรแหงการเรยนร มวตถประสงคเพอพฒนาองคกรสงฆเปนองคกรแหงการเรยนร เพอพฒนาองคกรสงฆเปนองคกรทมประสทธภาพในการบรหารจดการเชงพทธ และเพอพฒนาระบบการบรหารขององคกรสงฆ โดยมองคกรสงฆตนแบบในการบรหาร มแนวปฏบตขององคกรคณะสงฆเพอการสงเสรมการปกครองคณะสงฆ และมระบบการบรหารทด ซงมตวอยางแผนงานและโครงการพฒนา เชน แผนงานพฒนาองคกรสงฆตนแบบ แผนงานการปกครองคณะสงฆเชงบรณาการ แผนงานประสทธภาพการบรหารงานคณะสงฆ โครงการพฒนาองคกรสงฆตนแบบ โครงการพฒนาระบบการบรหารงานคณะสงฆ และโครงการพฒนาประสทธภาพบคลากรคณะสงฆ


3. การสงเสรมการน าหลกพทธธรรมกบหลกการบรหารในการพฒนาองคกรคณะสงฆ มวตถประสงคเพอสงเสรมใหพระสงฆาธการบรณาการหลกพทธธรรมกบหลกการบรหารทวไป เพอสงเสรมใหกรรมการสงฆเปนองคกรด าเนนการพฒนากจการคณะสงฆ และเพอพฒนาระบบการบรหารกจการคณะสงฆและการสรางเครอขายคณะสงฆ โดยมการบรณาการหลกพทธธรรมในการพฒนาองคกรสงฆและประชาชนอยางเปนรปธรรม มแนวปฏบตการบรณาการหลกพทธธรรม และมเครอขายคณะสงฆในพนท ซงมตวอยางแผนงานและโครงการพฒนา เชน แผนงานการบรณาการหลกพทธธรรมในการปกครองคณะสงฆ แผนงานพฒนาประสทธภาพองคกรสงฆ แผนงานพฒนาเครอขาย โครงการบรณาการหลกพทธธรรมในการพฒนาองคกรสงฆ โครงการพฒนาประสทธภาพองคกรสงฆ และโครงการเสรมสรางเครอขายคณะสงฆกบการพฒนา

4. การพฒนาระบบการบรหารกจการคณะสงฆทเชอมโยงกบภาครฐและภาคประชาชน มวตถประสงคเพอพฒนาระบบการท างานของคณะสงฆรวมกบภาครฐและประชาชน เพอสนบสนนคณะสงฆใหมกระบวนการท างานรวมกบภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน และประชาชน และเพอสรางเครอขายการบรหารทองถนโดยการมสวนรวมของประชาชนและคณะสงฆ โดยมการพฒนาระบบการท างานของภาครฐแบบ “บวร” มการเชอมโยงและการมสวนรวมในการพฒนาทองถน และมการเสรมสรางเครอขายของคณะสงฆเพอการพฒนา ซงมตวอยางแผนงานและโครงการ เชน แผนงานท างานแบบ “บวร” แผนงานจดโครงการสรางการท างานของคณะสงฆในพนท แผนงานสรางเครอขายของคณะสงฆกบภาคประชาสงคม โครงการ “บวร” เพอการพฒนา โครงการพฒนาความรวมมอของคณะสงฆกบองคกรปกครองสวนทองถน และโครงการสรางเครอขายพระสงฆเพอการพฒนา

5. การเชอมโยงและพฒนาระบบฐานขอมลคณะสงฆเพอการพฒนา 1) การพฒนาระบบฐานขอมลคณะสงฆ มวตถประสงคเพอพฒนาฐานขอมลคณะสงฆเพอ

การพฒนาและเพอพฒนาระบบเทคโนโลยและสารสนเทศกจการคณะสงฆ โดยมระบบและฐานขอมลคณะสงฆเพอการพฒนาและมระบบเทคโนโลยและสารสนเทศกจการคณะสงฆ ซงมตวอยางแผนงานและโครงการพฒนา เชน แผนงานพฒนาระบบและฐานขอมลคณะสงฆ แผนงานพฒนาระบบเทคโนโลยและสารสนเทศกจการคณะสงฆ โครงการพฒนาระบบและฐานขอมลคณะสงฆ และโครงการพฒนาระบบเทคโนโลยและสารสนเทศกจการคณะสงฆ

2) การเชอมโยงขอมลคณะสงฆเพอการพฒนา มวตถประสงคเพอเชอมโยงฐานขอมลคณะสงฆเพอการพฒนาและเพอการประยกตใชขอมลในการบรหารงานคณะสงฆ โดยมการเชอมโยงฐานขอมลคณะสงฆภาคสวนตาง ๆ และมการประยกตใชขอมลเพอการบรหารงานคณะสงฆ ซงมตวอยางแผนงานและโครงการ เชน แผนงานการเชอมโยงฐานขอมลคณะสงฆ แผนงานการประยกตใชขอมลเพอการพฒนา โครงการเชอมโยงฐานขอมลคณะสงฆภาคสวนตาง ๆ และโครงการการบรหารกจการคณะสงฆโดยใชสารสนเทศ


6. การสงเสรมการเรยนรและวฒนธรรมเชงพทธเพอการพฒนา 1) การสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา มวตถประสงคเพอสงเสรมการเรยนร

ตามแนวพระพทธศาสนาของประชาชน และเพอสรางวฒนธรรมการเรยนรแนวพทธ โดยมการสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนาในทกวดและมการสรางวฒนธรรมการเรยนรแนวพทธในสถาบนทางสงคม ซงมตวอยางแผนงานและโครงการ เชน แผนงานสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา แผนงานสรางวฒนธรรมการเรยนรแนวพทธ โครงการสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา และโครงการพฒนาวฒนธรรมการเรยนรแนวพทธ

2) การสงเสรมวฒนธรรมการเรยนรเชงพทธและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มวตถประสงคเพอสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนาของวดและชมชนและเพอสรางเครอขายวฒนธรรมชาวพทธในการพฒนาสงคม โดยมการสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนาของวดและชมชน และมการสรางเครอขายวฒนธรรมชาวพทธในต าบล ซงมตวอยางแผนงานและโครงการ เชน แผนงานสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนาของวดและชมชน แผนงานสรางเครอขายวฒนธรรมชาวพทธ โครงการสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนาของวดและชมชน และโครงการพฒนาเครอขายวฒนธรรมชาวพทธ

3) การพฒนาชมชนบนฐานวฒนธรรมเชงพทธและปร ชญาเศรษฐกจพอเพยง มวตถประสงคเพอการพฒนาชมชนบนฐานทนทางสงคมและวฒนธรรมเชงพทธและเพอประยกตใชหลกพทธธรรมในการพฒนาวฒนธรรมของชาตและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยมการพฒนาชมชนบนฐานทนทางสงคม/วฒนธรรมเชงพทธ และมการประยกตใชหลกพทธธรรมในการพฒนาวฒนธรรมของชาต ซงมแผนงานและโครงการพฒนา เชน แผนงานการพฒนาชมชนบนฐานทนทางสงคม/วฒนธรรม แผนงานการประยกตใชหลกพทธรมในการพฒนาวฒนธรรมของชาต โครงการพฒนาชมชนบนฐานทนทางสงคมวฒนธรรมเชงพทธ และโครงการการประยกตใชหลกพทธธรรมในการพฒนาวฒนธรรมของชาต


บทสรป นบตงแตโลกกาวเขาสศตวรรษท 21 เปนตนมา การพฒนาสงคมและเศรษฐกจของประเทศไทย

ไดท าการปฏรปใหสอดคลองกบภาวะการเปลยนแปลงของโลก โดยมการปรบปรงเปลยนแปลงการแบงสวนราชการกระทรวงทบวงกรมขนมาใหม ในป พ.ศ.2545 มการกระจายอ านาจการบรหารจากสวนกลางสทองถนอยางเตมรปแบบ องคกรการปกครองสวนทองถนมบทบาทในการบรหารงานและพฒนาทองถนทกประการเตมทแบบเบดเสรจ การเปลยนแปลงในลกษณะนมผลกระทบโดยตรงตอบทบาทหนาทของคณะสงฆในระดบชมชนทเคยด าเนนการมาแลวตงแตอดต เจาอาวาสวดในทกหมบาน ทกต าบล อ าเภอ และจงหวด ซงเคยเปนผน าและเปนศนยกลางในการพฒนาทองถนดงทกลาวมาโดยตลอด ตองเปลยนแปลงไปในลกษณะ การลดบทบาทความส าคญดานการพฒนาชมชนเชงกายภาพลงไปทงหมด แมแตการใชวดเปนศนยกลางในการประชมและการรวมตวของประชาชนในชมชน ผลกระทบทเกดขนตามมา คอ ความสมพนธในลกษณะของการเกอกลกนในสงคมชมชน ระหวางบาน กบ วด เรมลดนอยลง ความผกพนในการชวยเหลอเอออาทร ระหวางชาวบาน กบ พระสงฆ กจะหางเหนกนไปทกท ชาวบานจะอาศยวด เพยงการประกอบพธ กรรมทางศาสนาเทานน ความส าคญของศาสนาทเคยผกพนเปนเสมอนวถชวตประจ าของชาวบาน เรมจดจางลงไปทกท

การเปนองคการแหงการเรยนรนน ตองมลกษณะและองคประกอบในการเปนองคกรทมคณภาพทงบคลากรทมความรอบร มความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะหองคความร มวสยทศนทกาวไกล สการสรางวสยทศนขององคกร มการแลกเปลยนเรยนรกนอยางสม าเสมอ มการท างานเปนทม เปดโอกาสใหบคลากรทกคนมสวนรวมในการเสรมสรางทมงานทมคณภาพ เพอชวยกนพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร โดยองคกรตองมกระบวนการการบรหารจดการดานองคการแหงการเรยนรทเปนระบบ มนโยบายและโครงสรางการบรหารงานทชดเจน

การพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร เปนแนวทางทคณะสงฆควรมการพฒนาทงเรองพระธรรมวนยและวธการเผยแผพระพทธศาสนาควบคกน รวมทงมการน าศาสตรความรสมยใหม คอ หลกองคกรแห งการเรยนร มาบรณาการกบการบรหารคณะสงฆ เพอให เกดประโยชนตอการพระพทธศาสนา โดยมแนวทางการพฒนาองคกรคณะสงฆสองคกรแหงการเรยนร 6 แนวทาง ไดแก 1) การปรบปรงระบบการศกษาสงฆใหทนสมยเทาเทยมมาตรฐานสากล 2) การพฒนาองคกรสงฆใหเปนองคกรแหงการเรยนร 3) การสงเสรมการน าหลกพทธธรรมกบหลกการบรหารในการพฒนาองคกรคณะสงฆ 4) การพฒนาระบบการบรหารกจการคณะสงฆทเชอมโยงกบภาครฐและภาคประชาชน 5) การเชอมโยงและพฒนาระบบฐานขอมลคณะสงฆเพอการพฒนา ประกอบดวยการพฒนาระบบฐานขอมลคณะสงฆและการเชอมโยงขอมลคณะสงฆเพอการพฒนา 6) การสงเสรมการเรยนรและวฒนธรรมเชงพทธเพอการพฒนา ประกอบดวยการสงเสรมการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา การสงเสรมวฒนธรรมการเรยนรเชงพทธและปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และการพฒนาชมชนบนฐานวฒนธรรมเชงพทธและปรชญาเศรษฐกจ


บรรณานกรม กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. (2540). คมอพระสงฆาธการ วาดวยเรองการคณะสงฆและการพระ

ศาสนา. กรงเทพมหานคร : การศาสนา. กรมการศาสนา. กฎมหาเถรสมาคม ฉบบท 24. (2541) วาดวยการแตงตงถอดถอนพระสงฆาธการ.

กรงเทพมหานคร : ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. คณ าจารยมหาวทยาล ยมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย . (2553). การปกครองคณ ะสงฆ ไทย .

พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. จ านงค อดวฒนสทธ .(2548). สอสารมวลชนกบความมนคงแหงพระพทธศาสนา. รายงานการวจย.

สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ทนพนธ นาคะตะ.(2543). พระพทธศาสนากบสงคมไทย.กรงเทพมหานคร: สหายบลอกและการพมพ. พระเทพปรยตสธ (วรวทย คงคปญโญ).(2540). เอกสารประกอบค าบรรยายเรองการปกครองคณะสงฆและ

การพระศาสนา. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต).(2546). แสดงปาฐกถา ในการประชมพระพทธศาสนานานาชาต

ในกลมผนบถอพระพทธศาสนาวาดวยประเดนและอนาคต ณ เมองโคลมโบ ประเทศศรลงกา เร ย ก ใช เม อ 15 ม กราคม 2546 . จ าก http:/ /www.dhammathai.org/ thailand/ contemporary.php.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2541). ทางสายอสรภาพของการศกษา. กรงเทพมหานคร: มลนธพทธธรรม. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต).(2556). ความส าคญของพระพทธศาสนาในฐานะศาสนาประจ าชาต.

กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม. วโรจน สารรตนะ. (2544). โรงเรยน:องคการแหงการเรยนร กรอบแนวคดเชงทฤษฎทางการบรหาร

การศกษา. กรงเทพมหานคร: ทพยวสทธ. ส านกงานเจาคณะภาค 16.(2547). คมอปฏบตงานการคณะสงฆ. สราษฏรธาน: ส านกงานเลขานการเจา

คณะภาค 16 วดทาไทร. M. A. Gephart and V. J. Marsick. ( 1 9 9 6 ) . Learning Organization Come a live.

(p. 35-45).Training & Development. N. Longworth and K. Davies.(1999). Lifelong Learning : New Vision New Implications New

Role for People. Organizations Nations and Communities In The 21 st Century. (p. 75). London : Kogan.

Peter M. Senge. 1990 . The fifth discipline : The art practice of the learning organization. (p.48). New York : Doubleday.

http://www.dhammathai.org/thailand/contemporary.php

http://www.dhammathai.org/thailand/contemporary.php

หลกธรรมาภบาลในพระไตรปฎก* GOOD GOVERNANCE IN THE TIPITAKA

นางสาวสภาพร กลสวรรณ

Miss Suphaphon Kunsuwan มหาวทยาลยมหาจฬาลงลงกรณราชวทยาลย


บทคดยอ หลกธรรมาภบาลเปนระบบการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด คอการมสวนรวมในการ

ท างานของบคลากรในองคกร มการประสานระหวางบคลากรและผบงคบบญชา ตองมการเปดเผยการด าเนนงานดานนโยบายการบรหารแบบหลกธรรมาภบาลแบบเบดเสรจซงในทางพระพทธศาสนา หลกธรรมาภบาล คอการใชหลกธรรมในการบรณาการไปใชในการบรหารสถานศกษา องคกร และหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชนไดเปนอยางด ค าส าคญ : หลกธรรมาภบาล, พระไตรปฎก.

Abstract Good governance is a good social and political system. Is to participate in the work of personnel in the organization. There is coordination between personnel and supervisors. There must be disclosure of comprehensive corporate governance practices in Buddhism. The main good governance It is the use of principles to integrate into the administration of educational institutions, organizations and agencies, both public and private well. Keywords : Good Governance. Tipitaka.



บทน า ปจจบนสภาพบานเมองเรยกรองหาคณธรรมในองคกร ชใหเหนวา มเรองทนาหวงใย และนาระมดระวงไปเสย เพราะเหตการณตางๆ ทปรากฏและประจกษลวนเปนภาพสะทอนใหเหนวา “การเกดภาวะบกพรองทางคณธรรม” ซงอาจมาจากสาเหตไมเขาใจถงรากเหงาของศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมอนเปนพนฐานของคณภาพของคนในสงคม (สมศกด สภรกษ,2550) เพอใหกระบวนการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด เกดผลอยางจรงจง รฐบาลไดออกระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 ใชเปนแนวทางในการจดระเบยบใหสงคม ทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน อยรวมกนอยางสงบสข มความรกสามคค และรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนาอยางยงยน บนพนฐานของหลกส าคญอยางนอย 6 ประการ คอ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา (ส านกนายกรฐมนตร,2542) จากสภาพการดงกลาว รฐบาลไดออกพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารบานเมองทด พ.ศ. 2546 ก าหนดทกสวนราชการและขาราชการ ปฏบตราชการตามหลกการบรหารกจการบานเมองทด หรอธรรมาภบาล (Good Governance) ซงมเจตนารมณในการบรหารราชการแผนดนเพอประโยชนสขของประชาชน เกดผลสมฤทธตอภารกจภาครฐ มประสทธภาพและเกดความคมคา ลดขนตอนการปฏบตงาน ปรบปรงภารกจสวนราชการใหทนตอสถานการณ ประชาชนไดรบการอ านวยความสะดวก ไดรบการตอบสนองความตองการและมการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสม าเสมอ ค านงถงความรบผดชอบของผปฏบตงาน การมสวนรวมของประชาชน การเปดเผยขอมล การตดตามตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตงานสม าเสมอ(ส านกนายกรฐมนตร,2546) เมอยอนไปศกษาหลกพระพทธศาสนาพบวา ไดตระหนกถงการท างานทดทสอดคลองกบหลกธรรมาภบาลเปนอยางด ดวยเหตนหลกธรรมาภบาลกบหลกพระพทธศาสนาเชอมโยงกนอยางเหนไดชดเชน หลกสจรตกบหลกโปรงใสตรวจสอบได เปนตน ซงมะเอยดดงตอไปน

เนอเรอง แนวคดเกยวกบหลกธรรมาภบาล ความหมายของหลกธรรมาภบาล ธรรมาภบาล (Good Governance) คอ การปกครอง การบรหาร การจดการ การควบคมดแล กจการตางๆ ใหเปนไปในครรลองคลองธรรม นอกจากนยงหมายถงการบรหารจดการทด ซงน าไปใชไดทงภาครฐและเอกชน ธรรมาภบาลเปนหลกการทน ามาใชบรหารงานในปจจบนอยางแพรหลายดวยเหตเพราะ ชวยสรางสรรคและสงเสรมองคกรใหมศกยภาพและประสทธภาพ อาท พนกงานท างานอยางซอสตยสจรตและขยนหมนเพยร ท าใหผลประกอบการขององคกรธรกจนนขยายตว นอกจากนแลวยงท าใหบคคลภายนอกท เกยวของ ศรทธาและเชอมนในองคกรนนๆ อนจะท าใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง เชน องคกรทโปรงใส ยอมไดรบความ


ไววางใจในการรวมท าธรกจ รฐบาลโปรงใสตรวจสอบได ยอมสรางความเชอมนใหแกประชาชน ตลอดจนสงผลดตอเสถยรภาพของรฐบาลและความเจรญกาวหนาของประเทศ เปนตน การบรหารจดการบานเมองและสงคมทดหรอธรรมาภบาล มหนวยงาน องคการ และบคคลตางๆ ไดใหความหมาย ดงน ระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคม ทด พ.ศ. 2542 ไดระบหลกการของค านยามการบรหารกจการบานเมองและสงคมทดไววา “การบรหารกจการบานเมองและสงคมทด เปนแนวทางส าคญในการจดระเบยบใหสงคมทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน ซงครอบคลมถงฝายวชาการและธรกจ สามารถอยรวมกนอยางสงบสข มความรรกสามคค และรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนาอยางยงยนและเปนสวนเสรมความเขมแขงหรอสรางภมคมกนแกประเทศเพอบรรเทา ปองกน หรอเยยวยาภาวะวกฤตภยนตรายทหากจะมมาในอนาคต เพราะสงคมจะรสกถงความยตธรรม ความโปรงใส การมสวนรวม อนเปนคณลกษณะส าคญของศกดศรความเปนมนษย และการปกครองแบบประชาธปไตยอน มพระมหากษตรยทรงเปนประมข สอดคลองกบความเปนไทย รฐธรรมนญ และกระแสโลกยคปจจบน(ส านกนายกรฐมนตร,2542) ประเวศ วะส ใหความหมายของค าวา ธรรมรฐประกอบดวยภาครฐ ภาคธรกจ และภาคสงคมทมความถกตอง เปนธรรม โดยรฐและธรกจตองมความโปรงใส มความรบผดชอบทตรวจสอบได และภาคสงคมเขมแขง ธรรมรฐแหงชาต หมายถง การทประเทศมพลงขบเคลอนทถกตองเปนธรรมโดยถกทอทางสงคม เพอสรางพลงงานทางสงคม (Social Energy) เพอน าไปสการแกไขปญหาของชาตกอใหเกดธรรมรฐแหงชาตขน(ประเวศ วะส,2541) บวรศกด อวรรณโณ ไดสรปลกษณะส าคญของธรรมาภบาลแบบสากล ดานเปาหมาย โครงสราง และกระบวนการ และสาระของธรรมาภบาล ดงน (บวรศกด อวรรณโณ,2542) 1) เปาหมายของธรรมาภบาล (Objective) คอ การพฒนาและอยรวมกนอยางสนตสขของทกภาคสวนในสงคม 2) โครงการ และกระบวนการ ของธรรมาภบาล (Structure and Process) ทจะน าไปสเปาหมายได ตองมการวางกฎเกณฑความสมพนธระหวางเศรษฐกจ การเมอง และสงคมทดของประเทศทงภาครฐ ภาคธรกจ เอกชนหรอ ภาคประชาสงคม ภาคปจเจกชนและครอบครว มสวนรวมกน ผนกพลง ขบเคลอน กระบวนการของธรรมาภบาล ม 3 สวนทเชอมโยงกน คอ การมสวนรวมของทกภาคในการบรหารจดการ (Partrcipation) ความโปรงใส (Accountability) ถกวจารณได รวมทงความรบผดชอบในผลการตดสนใจ สาระของธรรมาภบาล คอ การบรหารจดการทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ตองสรางความสมดลระหวางองคประกอบตางๆ ของสงคมใหอยรวมกนอยางสนตสขมเสถยรภาพ สรปไดวา หลกธรรมาภบาลเปนทงหลกการขนพนฐานและหลกยทธศาสตรทสงคมโลกตองการใหเกดขน และน ามาใช เพอลด และแกปญหาตางๆ โดยเฉพาะปญหาการทจรตคอรปชน การฉอราษฎรบง


หลวง การเอารดเอาเปรยบ ชวยใหเกดการสรางคณคา จตส านก ทางปญญา วฒนธรรมและจรยธรรม ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง เขมแขง มความมนคง เกดความเปนธรรมในสงคม

องคประกอบของหลกธรรมาภบาลระเบยบส านกนายกรฐมนตร วาดวยการสรางระบบการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 และตอมาไดตราพระราชกฤษฎกา วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ใหสอดคลองกบนโยบายการปฏรปราชการ โดยก าหนดใหสวนราชการและขาราชการปฏบตราชการตามหลกการบรหารกจการบานเมองทด หรอธรรมาภบาล ซงมองคประกอบของธรรมาภบาล ดวยหลกการ 6 ดาน ไดแก หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา โดยมสาระส าคญดงน (สญ ญา ชาวไร,2548) 1) หลกนตธรรม (Rule of law) ไดแก การตรากฎหมาย กฎ ขอบงคบตาง ๆ ใหทนสมยและเปนธรรม เปนทยอมรบของสงคม และสงคมยนยอมพรอมใจปฏบตตามกฎหมายกฎขอบงคบเหลานน โดยถอวาเปนการปกครองภายใตกฎหมาย มใชตามอ าเภอใจหรออ านาจของตวบคคล 2) หลกคณธรรม (Morality) ไดแก การยดมนในความถกตองดงามโดยรณรงคใหเจาหนาทของรฐยดถอหลกนในการปฏบตหนาทใหเปนตวอยางแกสงคม และสงเสรมสนบสนนใหประชาชนพฒนาตนเองไปพรอมกน เพอใหคนไทยมความซอสตย จรงใจ ขยน อดทน มระเบยบวนย ประกอบอาชพสจรตจนเปนนสยประจ าชาต 3) หลกความโปรงใส (Transparency) ไดแก การสรางความไววางใจซงกนและกนของคนในชาต โดยปรบปรงกลไกการท างานขององคกรทกวงการใหมความโปรงใส มการเปดเผยขอมลขาวสารทเปนประโยชนอยางตรงไปตรงมาดวยภาษาท เขาใจงาย ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารไดสะดวก และมกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถกตองชดเจนได 4) หลกความมสวนรวม (Participation) ไดแกการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมรบรและเสนอความเหนในการตดสนใจปญหาส าคญของประเทศ ไมวาดวยการแสดงความคดเหนการไตสวนสาธารณะ การประชาพจารณ การแสดงประชามตหรออนๆ 5) หลกความรบผดชอบ (Accountability) ไดแก การตระหนกในสทธหนาทความส านกในความรบผดชอบตอสงคม การใสใจปญหาสาธารณะของบานเมอง และกระตอรอรนในการแกปญหา ตลอดจนการเคารพในความคดเหนทแตกตาง และความกลาทจะยอมรบผลจากการกระท าของตนเอง 6) หลกความคมคา (Utility) ไดแก การบรหารจดการและใชทรพยากรทมจ ากดเพอใหเกดประโยชนสงสดแกสวนรวม โดยรณรงคใหคนไทยมความประหยดใชของอยางคมคาสรางสรรคสนคา และบรการทมคณภาพสามารถแขงขนไดในเวทโลก และรกษาพฒนาทรพยากรธรรมชาตใหสมบรณยงยน” สรปองคประกอบของธรรมาภบาลเพอใหเกดระบบการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด คอการมสวนรวมในการท างานของบคลากรในองคกร มการประสานระหวางบคลากรและผบงคบบญชา ตองม


การเปดเผยการด าเนนงานดานนโยบายการบรหารแบบหลกธรรมาภบาลแบบเบดเสรจ ซงในทางพระพทธศาสนาเมอน าแนวคดดงกลาวมาศกษาจะวาสาระทแทจรงคอหลกการของพระพทธศาสนาดงน ธรรมาภบาลในพระไตรปฎก ในยคโลกาภวตนสงคมมปญหามากมาย นบตงแตปญหาพนฐานไปจนถงปญหาระดบโครงสราง ตวอยางของปญหาตางๆ ไดแกปญหาทางดานเศรษฐกจ การเกดชองวางระหวางความมกบความไมมขยายตวไปในวงกวาง ปญหาดานสงคมปญหาดานการเมองปญหาสงแวดลอมถกท าลาย ปญหาขอพพาทระหวางพรมแดน หลายประเทศประสบปญหาเพราะไมสามารถสรางสนตภาพภายในประเทศของตนได ปญหาดงกลาวก าลงรอแนวทางการแกไข ในแวดวงวชาการปจจบนไดมความพยายามทจะน าพระพทธศาสนาเขาไปผกพน (Engage) เปนอนหนงอนเดยวกบสงคม มความพยายามทจะตความพทธธรรมใหครอบคลมปญหาใหมๆ เนองจากพทธศาสนาแบบจารตทเนนการแกปญหาแบบปจเจกบคคลไมเพยงพอตอการตอบปญหาของสงคมยคใหมทเตมไปดวยความสลบซบซอนได การแกปญหาความทกขของปจเจกบคคลและสงคมสามารถด าเนนควบคกนไปได ในประวตศาสตรทผานมากลาวไดวาพระพทธศาสนาเปนศาสนาทมความขดแยงนอยทสด พระพทธองคสามารถสรางสงคมสงฆขนมาใหเปนแบบอยางของรปแบบการปกครอง หรอรปแบบการบรหารจดการในยคปจจบนไดเปนอยางด อยางไรกตามบดนพระพทธศาสนาทเคยรงเรองไดลวงเลยมาแลวกวา 2555 ป หลายสงหลายอยางเปลยนแปลงไปตามกฎไตรลกษณ แตพระธรรมของพระพทธองคกยงคงอย และมความส าคญเสมอมาสามารถน ามาปรบประยกตใหเขากบยคสมยได ดงความตอนหนงทพระพทธองคไดตรสไววา

ภกษทงหลาย เราไมขดแยงกบโลก แตโลกขดแยงกบเราผกลาวเปนธรรมไมขดแยงกบใครๆ ในโลก สงใดทบณฑตในโลกสมมตวาไมม แมเรากกลาวสงนนวา ‘ไมม’ สงใดทบณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาวสงนนวา ‘ม’ กอะไรเลาชอวาสงทบณฑตในโลกสมมตวาไมม เรากกลาววา ‘ไมม’ คอ รปทเทยงแท ยงยน คงทน ไมผนแปร ทบณฑตในโลกสมมตวาไมมแมเรากกลาวรปนนวา ‘ไมม’ เวทนา ... สญญา ... สงขาร ... วญญาณทเทยงแท ยงยน คงทน ไมผนแปร ทบณฑตในโลกสมมตวาไมมแมเรากกลาววญญาณนนวา ‘ไมม’ นแลชอวาสงทบณฑตในโลกสมมตวาไมม แมเรากกลาววา ‘ไมม’ อะไรเลาชอวาสงทบณฑตในโลกสมมตวาม เรากกลาววา ‘ม’ คอ รปทไมเทยง เปนทกข ผนแปร ทบณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาวรปนนวา ‘ม’ เวทนา ... สญญา ... สงขาร ... วญญาณทไมเทยง เปนทกข ผนแปร ทบณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาววญญาณนนวา ‘ม’ นแลชอวาสงทบณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาววา ‘ม’ โลกธรรม มอยในโลก ตถาคตตรสร รแจงโลกธรรมนนแลว จงบอก แสดง บญญต ก าหนด เปดเผย จ าแนก ท าใหงาย กอะไรเลาชอวาโลกธรรมในโลก ทตถาคตตรสร รแจงแลว จงบอก แสดง บญญต ก าหนด เปดเผย จ าแนก ท าใหงาย คอ รปจดเปนโลกธรรมในโลก ทตถาคตตรสร ฯลฯ ท าใหงาย บคคลใด เมอตถาคตบอก แสดง บญญต ก าหนด เปดเผย จ าแนก ท าใหงายอยอยางน ยงไมร ไมเหน เราจะท าอะไรกบบคคลผโงเขลา เปนปถชน คนบอด ไมมดวงตา ไมร ไมเหนนนได เวทนา ... สญญา ... สงขาร ... วญญาณจดเปนโลกธรรมในโลกทตถาคตตรสร รแจงแลว จงบอก แสดง บญญต ก าหนด เปดเผย จ าแนก ท าใหงาย บคคลใด เมอ


ตถาคตบอก แสดง บญญต ก าหนด เปดเผย จ าแนก ท าใหงายอยอยางน ยงไมร ไมเหน เราจะท าอะไรกบบคคลผโงเขลา เปนปถชน คนบอด ไมมดวงตา ไมร ไมเหนนนได ภกษทงหลาย ดอกอบลกด ดอกปทมกด ดอกบณฑรกกด เกดในน า เจรญในน า โผลพนน าแลวตงอย แตไมตดน า แมฉนใด ตถาคตกฉนนนเหมอนกน เกดในโลก เจรญในโลก ครอบง าโลกอย แตไมตดโลก(พระไตรปฎกภาษาไทย/17/94/178-180) พทธด ารสขางตนตความไดวา ค าวา“ตถาคต” หมาย ถง “ธรรม” หรอ “ธรรม” หมายถง “ตถาคต” ดงพทธพจนวา “ผใดเหนธรรม ผนนชอวาเหนตถาคต” ดงนนพระธรรมของพระองคหากรจกประยกตใชยอมสามารถแกปญหาตางๆ ในโลกไดอยางแทจรง มเพยงกเลสของมนษยเทานนทเหนวาธรรมของพระพทธองคลาสมย พทธธรรมาภบาล หรอธรรมาภบาลตามแนวพทธเปนกระบวนยทธวธหนงทใชแกปญหาตางๆ ทมความสลบซบซอนอยางยงดงเชนในปจจบน ทงนแนวคดธรรมาภบาล หรอ Good Governance ตามแนวตะวนตกทมการกลาวถงอยางแพรหลายในปจจบนนนยงมจดออน และความไมชดเจนในหลายประเดน ทงในแงความหมาย เปาประสงค รวมถงกระบวนวธการปฏบต หากจะท าใหสมบรณ พระพทธศาสนาจะมทางออกของเรองน ซงธรรมาภบาลเชงพทธ (Buddhist Good Governance) ทปรากฏขนในพระไตรปฎก ในจกกวตตสตรวา

ภกษทงหลาย เรองเคยมมาแลว ไดมพระเจาจกรพรรดพระนามวาทฬหเนม ผทรงธรรม ครองราชยโดยธรรม ทรงเปนใหญในแผนดนมมหาสมทรทงสเปนขอบเขต ทรงไดรบชยชนะ มราชอาณาจกรมนคง สมบรณดวยแกว 7 ประการ ไดแก (1) จกรแกว (2) ชางแกว (3) มาแกว (4) มณแกว (5) นางแกว (6) คหบดแกว (7) ปรณายกแกว มพระราชโอรสมากกวา 1,000 องค ซงลวนแตกลาหาญ มรปทรงสมเปนวรกษตรย สามารถย ายราชศตรได พระองคทรงชนะโดยธรรม ไมตองใชอาชญา ไมตองใชศสตรา ครอบครองแผนดนนมสาครเปนขอบเขต(พระไตรปฎกภาษาไทย/11/81/60) ธรรมราชาในจกกวตตสตรไดกลาวถงแนวคดการบรหารจดการโดยยดธรรมเปนใหญ โดยการน าธรรมมาใชคมครอง ปองกน ประชาราษฎรในแวนแควนตามฐานะ ในพระสตรชใหเหนวาพระราชาจะทรงธรรมไดนนจะตองมทปรกษาททรงธรรมนนกคอ สมณพราหมณ ซงทานไมเจาะจงนกบวชในศาสนาใดศาสนาหนง ผเขยนจงไดน าเสนอโครงสรางการปกครองของพทธจกรทสามารถอยรวมกนกบอาณาจกรไดเปนอยางดมาเชอมตอ เพอใหเหนความสอดคลอง ซงในประวตศาสตรพทธศาสนา พระพทธเจาไดทรงท าหนาทเปนทปรกษาทางฝายการเมองโดยการแสดงธรรม คอหลกปฏบตตางๆ ในหลายเหตการณเชน การสนทนากบพระเจาพมพสารทเวฬวนสวนไผ การหามพระญาตมใหท าสงครามแยงน าเปนตน พระพทธเจาทรงเปลยนแนวความคดเกยวกบมนษยและจดมงหมายของมนษยจากแนวเดม ซงเปนความคดตามหลกศาสนาพราหมณและลทธอนๆ พระพทธองคทรงสอนวา การยดมนในตวตน (อตตา) ท าใหเกดความทกขขนในสงคม ท าใหคนเราคดถงตวเองมากกวาสงคม สวนการละตวตน จะท าใหคนเรามความส านกตอสงคมไดมากขน การละตวตนจะตองอาศยการจดระบบสงคมเสยใหม แตการเสนอใหเปลยนแปลงสงคมยอมตดขดทผปกครองซงรกษาอ านาจของตนเนองจากตนมฐานะทดอยแลว ดงนน


หลกธรรมมาภบาลกจะสอดคลองกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทเรยกวา หลกทศพธราชธรรม หรอธรรม 10 ประการ คอ 1) ทาน 2) ศล 3) การบรจาค 4) ความซอตรง 5) ความออนโยน 6) ความเพยร 7 ) ความไมโกรธ 8) ความไมเบยดเบยน 9) ความอดทน 10) ความไมคลาดธรรม (พระไตรปฎกภาษาไทย/28/176/112) ดงรายละเอยดตอไปน หลกทศพธราชธรรม หมายถง หลกธรรมทใชในการปกครองประกอบดวยหลกธรรม 10 ประการ ไดแก 1) ทาน (การให) คอ สละทรพยสงของ บ ารงเลยง ชวยเหลอประชาราษฎรและบ าเพญสาธารณประโยชน 2) ศล (ความประพฤตดงาม) คอ ส ารวมกายและวจทวาร ประกอบแตการสจรตรกษากตตคณ ใหควรเปนตวอยาง และเปนทเคารพนบถอของประชาราษฎร 3) ปรจจาคะ (การบรจาค) คอ เสยสละความสขส าราญ ตลอดจนชวตของตนเพอประโยชนสขของประชาชน และความสงบเรยบรอยของบานเมอง 4) อาชชวะ (ความซอตรง) คอ ซอตรงทรงสตย ไรมารยา ปฏบตภารกจโดยสจรต มความจรงใจ ไมหลอกลวงประชาชน 5) มททวะ (ความออนโยน) คอ มอธยาศย ไมเยอหยงหยาบคายกระดางถอองคมความงามสงาเกดแตทวงทกรยาสภาพนมนวล ละมนละไม ใหไดความรกภกด 6) ตปะ (ความทรงเดช) คอ แผดเผากเลสตณหา มใหเขามาครอบง าย ายจตระงบยบยงขมใจได มความเปนอยสม าเสมอ หรออยางสามญ มงมนแตจะบ าเพญเพยร 7) อกโกธะ (ความไมโกรธ) คอ ไมกรวกราด ลอ านาจความโกรธ จนเปนเหตใหวนจฉยความและกระท ากรรมตางๆ ผดพลาดเสยธรรม มเมตตาประจ าใจ 8) อวหงสา (ความไมเบยดเบยน) คอ ไมบบคนกดข เชน เกบภาษขดรดหรอเกณฑแรงงานเกนขนาด ไมหลงระเรงอ านาจ ขาดความกรณา หาเหตเบยดเบยนลงโทษอาชญาแกประชาราษฎรผใด เพราะอาศยความอาฆาตเกลยดชง 9) ขนต (ความอดทน) คอ อดทนตองานทตรากตร า ถงจะล าบากกายนาเหนอยหนายเพยงไร กไมทอถอย ถงจะถกยวถกหยนดวยค าเสยดสถากถางอยางใด กไมหมดก าลงใจไมยอมละทงกรณยทบ าเพญโดยชอบธรรม 10) อวโรธนะ (ความไมคลาดธรรม) คอ วางองคเปนหลกหนกแนนในธรรมคงทไมมความเอนเอยงหวนไหวเพราะถอยค าทดราย ลาภสกการะ หรออฎฐารมณ อนฎฐารมณใดๆ สตมนในธรรม ทงสวนยตธรรม คอ ความเทยงธรรม นตธรรม คอ ระเบยบแบบแผน หลกการปกครอง ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม


จากแนวคดดงกลาวพบวา หลกธรรมาภบาลในความหมายของพระพทธศาสนา คอการใชหลกธรรมในการบรณาการไปใชในการบรหารสถานศกษา องคกร และหนวยงานตางๆทงภาครฐและเอกชนไดเปนอยางด การบรณาการหลกธรรมาภบาลเพอบรหารสถานศกษาไดมนกการศกษาอยาง เกษม วฒนชย ไดกลาวถงการบรหารแบบธรรมาภบาลในสถานศกษา นนมดงน (เกษม วฒนชย,2546) 1) การบรหารการศกษาตองสอดคลองและตอบสนองนโยบายและความตองการของระบบการศกษาไทย ซงในหลกธรรมาภบาล งบประมาณทไดรบจะตองน าไปใชประโยชนอยางคมคาและเพอสวนรวม ถาเอาไปใชในสงทไมมประโยชนหรอเปนประโยชนเฉพาะตนเองหรอพวกพองตรงนตองรบผดชอบในเชงธรรมาภบาล หรอกลาวอกนยหนงคอ งบประมาณทกบาททโรงเรยนส านกงานเขตพนทการศกษา หรอกระทรวงศกษาธการ ไดมาตองใชใหเกดประโยชนสงสด จะคอรปชนไมได ตรงนเปนหลกธรรมาภบาลทส าคญ 2) กระบวนการบรห ารต อ งม ป ระส ท ธภ าพ (Efficiency) และได ป ระส ท ธ ผ ล (Effectiveness)

3) ทกขนตอนตองโปรงใส (Transparency) และมเหตผล (Reasonableness) เรอง “ความมเหตผล” มาจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ซงม 3 เรองใหญๆ คอ (1) ทางสายกลาง (Moderation) หรอมชฌมาปฏปทา (2) ท าอะไรตองมเหตผล (Reasonableness) (3) มภมคมภย (Self immunity) 4) ตองมระบบรบผดชอบตอผลการบรหารการศกษา (Accountability) ตองสรางระบบใหมคนรบผดชอบ ครใหญ หวหนาหมวด ผอ านวยการเขต เลขาธการ ตองรบผดชอบถาสรางตรงนได เชอวาระบบจะมธรรมาภบาลและสามารถขบเคลอนไปขางหนาไดอยางรวดเรว ซงสอดคลองกบแนวคดของ กระทรวงศกษาธการ ไดสรปภาพรวมการบรหารการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานทเปนนตบคคลตามแนวคดหลกธรรมาภบาล(กระทรวงศกษาธการ,2545) รายละเอยดดงแผนภมท 1


แผนภมท 1 การบรหารสถานศกษาตามหลกธรรมาภบาล

บทสรป ปจจบนสภาพบานเมองเรยกรองหาคณธรรมในองคกร ชใหเหนวา มเรองทนาหวงใย และนาระมดระวงไปเสย เพราะเหตการณตางๆ ทปรากฏและประจกษลวนเปนภาพสะทอนใหเหนวา “การเกดภาวะบกพรองทางคณธรรม” ซงอาจมาจากสาเหตไมเขาใจถงรากเหงาของศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมอนเปนพนฐานของคณภาพของคนในสงคม (สมศกด สภรกษ,2550) เพอใหกระบวนการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด เกดผลอยางจรงจง รฐบาลไดออกระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2542 ใชเปนแนวทางในการจดระเบยบใหสงคม ทงภาครฐ ภาคธรกจเอกชน และภาคประชาชน อยรวมกนอยางสงบสข มความรกสามคค และรวมกนเปนพลงกอใหเกดการพฒนาอยางยงยน บนพนฐานของหลกส าคญอยางนอย 6 ประการ คอ หลกนตธรรม หลกคณธรรม หลกความโปรงใส หลกความมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา

นกเรยนด เกง มสข

ดานวชาการ

ดานทวไป ดานบคลากร

ดานงบประมาณ

หลกนตธรรม

หลกคณธรรม หลกความคมคา

หลกความโปรงใส

หลกความมสวนรวม

หลกความรบผดชอบ


เอกสารการอางอง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.(2539). พระไตรปฎกฉบบภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลกรณราชวทยาลย. บ วรศ ก ด อ ว รรณ โณ .(2542 ). ก ารสร า งธ รรม าภ บ าล (Good Governance) ใน ส งคม ไท ย .

กรงเทพมหานคร: วญญชน. ประเวศ วะส.(2541). หลกการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด. กรงเทพมหานคร : เนตกลการพมพ. สมศกด สภรกษ.(2550). มตการพฒนาและการบรหารทรพยากรบคคล. เอกสารประกอบการอบรม

ผบรหารสถานศกษา ฝายพฒนาบคคล ส านกงานการประถมศกษาจงหวดนครสวรรค. ส านกนายกรฐมนตร (2542). ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมอง

และสงคมทด พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร : ส านกงานฯ. ส านกนายกรฐมนตร.(2542). ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการ

บานเมองและสงคมทด พ.ศ. 2546. กรงเทพมหานคร : ส านกงานฯ. ส านกนายกรฐมนตร, (2546). ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการสรางระบบบรหารกจการบานเมอง

และสงคมทด พ.ศ. 2542, หนา 9. ประเวศ วะส.(2541). หลกการบรหารกจการบานเมองและสงคมทด. กรงเทพมหานคร : เนตกลการ. บวรศกด อวรรณโณ.(2542). การสรางธรรมาภบาล (Good Governance) ในสงคมไทย.กรงเทพมหานคร :

วญญชน. สญญา ชาวไร. (2548). การศกษาการรบรการบรหารจดการโดยใชหลกธรรมาภบาลของผบรหาร

สถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษารอยเอด. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยราชภฏสรนทร.

เกษม วฒนชย. (2546). ธรรมาภบาล บทบาทส าคญกรรมการสถานศกษา. รายงานการปฏรป การศกษาไทย. ปท 5 ฉบบท 64.

กระทรวงศกษาธการ. (2546). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2). กรงเทพมหานคร : กระทรวงฯ.

การสรางบรรยากาศในการเรยนใหเกดความคดสรางสรรค* CREATING A CREATIVE ATMOSPHERE

สธรา งามเกยรตทรพย

Suthira Ngamkeatsub มหาวทยาลยมหาจฬาลงลงกรณราชวทยาลย


บทคดยอ ความคดสรางสรรคเปนการคดสรางสรรคสงใหมๆ ทแตกตางไปจากเดม มลกษณะการ

เสนอแนะทเปนประโยชนและสามารถเอาไปใชได มองคประกอบ 4 อยาง ไดแก ความคดรเรม ความคดคลองตว ความคดยดหยน และความคดละเอยดลออ ซงการสรางบรรยากาศในการเรยนเปนสงส าคญเพอทกอใหเกดความคดสรางสรรคขน 3 ประการ ไดแก 1) การสรางบรรยากาศดานกายภาพ เปนบรรยากาศทมองเหนไดสมผสได ควรมความแปลกใหม มคณคา และทาทายใหนกเรยนไดมสวนรวมแสดงออกอยางกวางขวาง 2) การสรางบรรยากาศดานสมอง เปนบรรยากาศทครเปนผจดกจกรรมการเรยนการสอนททาทายและกระตนใหนกเรยนไดคดในแบบตางๆ เปนการกระตนใหนกเรยนใชสมองในการคดอยางสรางสรรคไดเปนอยางด และ 3) การสรางบรรยากาศดานอารมณ เปนบรรยากาศทเกยวของกบการชวยใหนกเรยนเกดความรสกวาตนเองมคณคา มพลง รสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม เคารพตนเองและผอน ค าส าคญ : บรรยากาศในการเรยน, ความคดสรางสรรค.

Abstract

Creativity is a creative thinking. Different from the original There are 4 types of suggestions, which are helpful and useful. Agile thinking Flexible thinking And thoughtful The creation of an atmosphere of learning is important for creating three creative ideas: 1) creating a physical atmosphere. The atmosphere is visible. Should be new, valuable and challenging for students to participate extensively. 2) Creating a brain atmosphere. It is an atmosphere in which the teacher organizes challenging teaching activities and encourages students to think in different ways. It encourages students to use their brains to think



creatively and 3 ) to create an emotional environment. The atmosphere is related to helping students feel themselves valued, energetic, feeling themselves part of the group. Respect yourself and others Keyword: Atmosphere of study, creativity.

บทน า ความคดสรางสรรคมความส าคญตอประเทศชาตอยางยง ประเทศทมบคคลทมความคด

สรางสรรคเปนจ านวนมากนบไดวามทรพยากรบคคลทมคณคา และมความส าคญตอประเทศชาตซงจะสามารถน าพาประเทศชาตของตนใหเกดการพฒนา และเจรญกาวหนาไปในทกๆ ดาน (ชาญณรงค พรรงโรจน,2546) ความคดสรางสรรค เปนพนฐานในการพฒนาทกๆ ดานโดยเฉพาะวทยาศาสตร และเทคโนโลย ความคดสรางสรรคมความส าคญมาก เพราะความคดสรางสรรคเปนลกษณะของความคดทแปลกใหม ซงอาจเกดจากการคดปรบปรงเปลยนแปลงจากความคดเดม และเปนความคดทมประโยชน ความคดสรางสรรคเปนสงทมอยในตวทกคน และสามารถสงเสรมใหพฒนาขนได แตจะพฒนาไดมากหรอนอยขนอยกบวธการ ทแตละคนไดรบการฝกฝนมา(อาร รงสนนท,2528) ซงความคดรเรมสรางสรรค คอ ความงอกงามทางปญญา ถาไดรบการสงเสรมกจะงอกเงยและงดงาม ดงนน จงเปนเหตผลส าคญซงพอแม ผปกครอง คร ครแนะแนว ผบรหารและบคคลทเกยวของกบเดกควรใหความสนใจศกษาเขาใจ ลกษณะธรรมชาต พฤตกรรมและกระบวนการพฒนาความคดสรางสรรคของเดกแตละวย ท งน เพอจะไดเขาใจ สามารถใหความชวยเหลอและสงเสรมเดกไดอยางถกตองเหมาะสม เพอเดกจะไดพฒนาศกยภาพดานความคดสรางสรรคของตนอยางเตมทและตอเนองกน อนจะท าใหความคดสรางสรรคของเดกพฒนาสงขน และเพอเปนรากฐานทส าคญในการพฒนาความคดสรางสรรคในวยผใหญตอไป เพราะเดกทมความคดสรางสรรคในวนน จะเตบโตเปนผใหญทมความคดสรางสรรคสงในวนหนา(อาร พนธมณ,2545)

การสงเสรมความคดสรางสรรคใหเกดขนในตวเดก จ าเปนทจะตองเรมตนกระท าตงแตเดกยงเลกๆ โดยใหความส าคญแกบทบาททถกตองในการอบรมเลยงดของพอแม ซงพอแม คร บคลากรทางการศกษา และผทเกยวของกบการอบรมเลยงดเดก มความจ าเปนอยางยงทจะตองทราบวาความคดสรางสรรคนนไดเกดขนในชวงใดของพฒนาการของชวต มทฤษฎทางจตวทยาพฒนาการหรอแนวความคดทส าคญของผใดบางทไดกลาวถงเรองนไวอยางละเอยดชดเจน และเพอกอใหเกดประโยชนไดอยางสมบรณ พอ แม คร และบคคลอนๆ จ าเปนจะตองเรยนรเทคนค วธการสงเสรมหรอกระตนความคดสรางสรรค รวมทงการจดบรรยากาศหรอสงแวดลอมทถกตอง และเอออ านวยตอการเกดความคดสรางสรรค(วนช สธารตน,2547) แสดงใหเหนวา พอแม ผปกครอง ครผสอน และผทเกยวของกบนกเรยน มความส าคญเปนอยางยงในการชวยกนสงเสรมและพฒนาใหนกเรยนมความคดสรางสรรค ผเขยนจงศกษาเกยวกบแนวทางการสรางบรรยากาศในชนเรยนเพอเปนการสงเสรมความคดสรางสรรคใหเกดขนตามทคนควาไดดงตอไปน


เนอเรอง ความคดสรางสรรคมความหมายหลายประการ ไดแก เปนความสามารถทางสมองอยางหนงของ

มนษย เปนสมรรถภาพดานสมองในการคดไดหลายทาง ซงมอยในบคคลทกคนมากนอยต างกนออกไปซงมผลงานหรอการกระท าทแสดงออกเปนลกษณะเฉพาะ(ปรยาพร วงศอนตรโรจน,2534) เปนกระบวนการทางสมองทคดในลกษณะอเนกนย อนจะเปนการน าไปสการคดคนพบสงแปลกใหมดวยการคดดดแปลง ปรงแตงจากความคดเดมผสมกนใหเกดสงใหม ซงรวมทงการประดษฐคดคนพบสงตาง ๆ ตลอดจนวธการคด ทฤษฎ หลกการไดส าเรจ ความคดสรางสรรคจะเกดขนไดน มใชเพยงแตคดในสงทเปนไปได หรอสงทเปนเหตเปนผลเพยงอยางเดยวเทานน หากแตความคดจนตนาการกเปนสงส าคญยงทจะกอใหเกดความแปลกใหม แตตองควบคไปกบความพยายามทจะสรางความคดฝนหรอจนตนาการใหเปนไปได หรอทเรยกวาเปนจนตนาการประยกตนนเอง จงจะท าใหเกดผลงานจากความคดสรางสรรคขน(อาร รงสนนท ,2532) และมความหมายของความคดสรางสรรคทแตกตางกนไว 3 ความหมาย ดงน

ความหมายท 1 ความคดสรางสรรค หมายถง ความคดแงบวก (positive thinking) คอ การพดแงบวก โดยไมไดมนยทเกยวของกบความแตกตางหรอแปลกใหม ทงนความคดแงบวกเปนสงทเกยวเนองกบลกษณะนสยมากกวาวธคด ตรงขากบการคดแงลบ (negative thinking) ซงหมายถงความคดทมดงาม คดไมดตอผอนหรอตนเอง คดบนทอนก าลงใจ

ความหมายท 2 ความคดสรางสรรค หมายถง การกระท าทไมท ารายใคร (constructive thinking) ใชในการคดทไมท าลายลาง การคดและการกระท าในเชงบวก มงหมายเพอเสรมสรางใหดขน ตรงขามกบการคดและการกระท าในเชงลบทมงหมาย เปนลกษณะการเสนอแนะทเปนประโยชนและสามารถเอาไปใชได

ความหมายท 3 ความคดสรางสรรค หมายถง การคดสรางสรรคสงใหมๆ (creative thinking) เปนการสรางสรรคสงใหมทแตกตางไปจากเดมและใชประโยชนไดอยางเหมาะสม (เกรยงศกด เจรญวงศศกด,2545)

นอกจากน องคประกอบของความคดสรางสรรคตามทฤษฎโครงสรางทางสตปญญาของ Guilford ไดอธบายวา ความคดสรางสรรคเปนความสามารถทางสมองทคดไดกวางไกลหลายทศทางหรอทเรยกวา ลกษณะการคดเอนกอนย หรอการคดแบบกระจาย (Divergent thinking) ม 4 ประการ ไดแก

1. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ลกษณะความคดแปลกใหมทแตกตางจากความคดธรรมดา หรอความคดงาย ๆ ความคดรเรม หรอทเรยกวา wild idea เปนความคดทมประโยชนตอตนเองและสงคม

2. ความคดคลองตว (Fluency) หมายถง ปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน แบงออกเปน 4 ดาน ไดแก 1) ความคลองแคลวทางดานถอยค า (Word fluency) เปนความสามารถในการใช


ถอยค าอยางคลองแคลว 2) ความคลองแคลวทางดานการโยงสมพนธ (Association fluency) เปนความสามารถทจะคดหาถอยค าทเหมอนกน หรอคลายกนใหไดมากทสดภายในเวลาทก าหนด 3) ความคลองแคลวทางดานการแสดงออก (Expressional fluency) เปนความสามารถในการใชวล หรอประโยค กลาวคอ สามารถทจะน าค ามาเรยงกนอยางรวดเรวเพอใหไดประโยคทตองการ และ 4) ความคลองแคลวในการคด (Ideational fluency) เปนความสามารถทจะคดสงทตองการภายในเวลาทก าหนด

3. ความคดยดหยน (Flexibility) หมายถง ประเภทหรอแบบของความคด แบงออกเปน 1) ความคดยดหยนทเกดขนทนท (Spontanous flexibility) เปนความสามารถทจะพยายามคดไดหลายอยางอยางอสระ และ 2) ความคดยดหยนทางดานการดดแปลง (Adaptive flexibility) เปนความสามารถคดแกปญหาไดไมซ ากน

4. ความคดละเอยดลออ (Elaboration) หมายถง ความคดในรายละเอยดทน ามาตกแตงความคดครงแรกใหสมบรณ เกดเปนภาพชดเจนและไดความหมายเปนคณลกษณะทจ าเปนในการสรางผลงานทมความแปลกใหมเปนพเศษใหส าเรจ และตระหนกถงความส าเรจอยางสรางสรรคดวย

สรปวา ความคดสรางสรรค หมายถง ความสามารถทมอยในตวบคคล เปนการคดสรางสรรคสงใหมๆ (creative thinking) เปนการสรางสรรคสงใหมทแตกตางไปจากเดม โดยมลกษณะการเสนอแนะทเปนประโยชนและสามารถเอาไปใชได โดยมองคประกอบของความคดสรางสรรค 4 ประการ ไดแก 1) ความคดรเรม (Originality) เปนลกษณะความคดแปลกใหมทแตกตางจากความคดธรรมดา 2) ความคดคลองตว (Fluency) เปนปรมาณความคดทไมซ ากนในเรองเดยวกน 3) ความคดยดหยน (Flexibility) เปนประเภทหรอแบบของความคด และ 4) ความคดละเอยดลออ (Elaboration) เปนความคดในรายละเอยดทน ามาตกแตงความคดครงแรกใหสมบรณ

บรรยากาศในชนเรยนมอทธพลทจะสงเสรมความรวมมอระหวางครและนกเรยน และระหวางนกเรยนดวยกน จะชวยใหผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนร มความสามารถในการแกปญหา มความคดรเรมสรางสรรค มเจตคตทดตอตนเองและผอน มความสขและมสมพนธภาพทดตอกลม ท างานปราศจากความวตกกงวล(สพล วงสนธ,2534) โดยมองคประกอบทจะชวยสรางบรรยากาศทางกายภาพในชนเรยนนน ควรประกอบดวย

1. แสง ตองเพยงพอ ไมจาหรอมดเกนไป เพราะจะเปนอนตรายแกสายตาของทงผสอนและผเรยน ซงจะเปนอปสรรคตอการเรยนการสอนได

2. เสยง ตองไมมเสยงรบกวนจากภายนอกมากเกนไป หองเรยนทมเสยงจากภายนอกเขามารบกวนผอยในหองมากเกนไป ท าใหเสยสมาธ รสกหงดหงด จนไมใหความสนใจกบการเรยนการสอนเทาทควร

3. การถายเทอากาศ ตองมการถายเทอากาศทดเพอสขภาพของทงผสอนและผเรยน


4. หองเรยน ควรแยกเปนหองเพอใหผเรยนมสมาธ นอกจากนทตงของหองเรยนกส าคญ เชน ถาอยตดกบหองสขาทไมมการดแลท าความสะอาดเทาทควรกจะกอใหเกดกลนรบกวนทงผสอนและผเรยน

5. อปกรณประจ าหองเรยน ไดแก โตะเรยน เกาอ กระดานด า มมหนงสอ และบอรดแสดงผลงานของนกเรยนตองมพรอม ซงจะชวยใหผเรยนแสวงหาความรไดดวยตนเองอกดวย

6. จ านวนนกเรยนควรมพอเหมาะ หองเรยนทมจ านวนนกเรยนมากเกนไปจะท าใหเกดความยากล าบากแกครในการเตรยมการเรยนการสอน การจดกจกรรมในการเรยนการสอน และอาจจะท าใหครดแลเอาใจใสนกเรยนไดไมทวถง(ประดนนท อปรมย,2523)

นอกจากน วรพรรณ สทธเลศ(วรพรรณ สทธเลศ ,2537) ไดกลาวถงองคประกอบทชวยสรางบรรยากาศในชนเรยน ไดแก

1. บคลกภาพของคร ซงมผลตอการสรางบรรยากาศในชนเรยน ซงไดแก สหนา ทาทางน าเสยง การใชค าพด การมอารมณขน และการแสดงบทบาทในฐานะผน าของคร

2. พฤตกรรมของครทแสดงออกตามเจตคต และความคาดหวงบางประการ ครทมเจตคตทดตอการเรยนการสอน มเจตคตทดตอนกเรยน และเปนผมองโลกในแงด ยอมเปนผสรางบรรยากาศทดใหเกดขนแกชนเรยน และความคาดหวงของครทมตอนกเรยนมกมอทธพลตอพฤตกรรมของคร

3. ปฏสมพนธระหวางครกบนกเรยน และระหวางนกเรยนดวยกนเอง ถาเปนไปในทางทด หมายถงทงครและนกเรยนมปฏสมพนธทดตอกน ครเปดโอกาสใหนกเรยนเขารวมกจกรรมการเรยนการสอนมากขน บรรยากาศกจะมแตความนาสนใจ สนกสนาน นกเรยนมโอกาสไดเคลอนไหว ไดใชความคดของเขาเอง ปฏสมพนธระหวางนกเรยนกบนกเรยนกด กมสวนชวยใหเกดบรรยากาศในชนเรยนทด

4. การทครรจกใชแรงเสรมทเหมาะสมกบนกเรยน โดยเฉพาะนกเรยนทเรยนออนและนกเรยนทมพฤตกรรมเปนปญหา

สรปวา บรรยากาศสภาพแวดลอมในชนเรยนมอทธพลตอการเรยนรและสงเสรมการเรยนรของผเรยน นอกจากนบรรยากาศทดในชนเรยนยงจะท าใหผเรยนไดพฒนาความคดสรางสรรค และเรยนรอยางมความสข โดยมองคประกอบทชวยสรางบรรยากาศทางจตภาพในชนเรยนวาประกอบดวยกลมเพอนทดทชวยชกจงใหผเรยนสนใจใครร และครทมบคลกภาพด มการเตรยมการสอนทด และมเทคนควธการสอนด สามารถชวยใหผเรยนกระตอรอรนทจะเรยน สนใจเอาใจใสตอการเรยน และเกดทศนคตทดตอทงครและบทเรยน

การสงเสรมความคดสรางสรรคการสงเสรมความคดสรางสรรคอาจจะท าไดทงทางตรง โดยการสอนและฝกอบรมหรอในทางออม โดยการจดบรรยากาศและสภาพแวดลอมทสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร ซงหลกการทจะสงเสรมความคดสรางสรรคในทางออม นอกจากน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ(กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ,2534) ไดกลาวเกยวกบการสงเสรมความคดสรางสรรคไววา

1. ยอมรบคณคาและความสามารถของบคคลยางไมมเงอนไข


2. แสดงและเนนใหเหนวาความคดของเขามคณคา และสามารถน าไปใชใหเกดประโยชน 3. ใหความเขาใจและเหนใจในตวของเขา และความรสกของเขา 4. อยาพยายามก าหนดแบบเพอใหทกคนมความคดและบคลกภาพเดยวกน 5. อยาสนบสนนหรอใหรางวลเฉพาะผลงานทมผทดลองท าเปนทยอมรบกนแลว ควรใหผลงาน

แปลกใหมมโอกาสไดรบรางวลและค าชมเชยบาง 6. สงเสรมใหใชจนตนาการของเขาเอง โดยยกยองชมเชยเมอมจนตนาการทแปลก และมคณคา 7. กระตนและสงเสรมใหเรยนรดวยตนเองอยางตอเนองอยเสมอ 8. สงเสรมใหถามและใหความสนใจตอค าถาม รวมทงชแนะแหลงค าตอบ 9. ตงใจและเอาใจใสความคดแปลก ๆ ของเขาดวยใจเปนกลาง 10. พงระลกเสมอวา การพฒนาความคดสรางสรรคจะตองใชเวลาและคอยเปนคอยไป Ankney and Sayre (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ,2534) ไดเสนอแนะจดเรมตนในการ

ปฏบตของครทจะชวยใหนกเรยนไดเกดความคดสรางสรรคไวดงน 1. สรางความมนใจใหแกนกเรยนในวนแรกของการเขาชนเรยน โดยครใหการยอมรบในความ

พยายามทจะคดสรางสรรคของนกเรยน 2. ประเมนและใหรางวลในความพยายามทจะคดสรางสรรคของนกเรยน 3. ชวยใหนกเรยนไดพฒนาความสามารถในการแสดงความคดเหน การตอบสนองกระตนให

นกเรยนไดซกถาม และอภปรายอยางอสระ ซงอาจจะใชเกมสตาง ๆ เขาชวย 4. ขจดเงอนไขสงแวดลอม เชน ลกษณะการจดโตะเรยนทตองจดใหอยในลกษณะเรยบรอย

ตายตว อยในหองเรยนนกเรยนตองไมสงเสยงคย เปนตน 5. เนนกระบวนการทางความคด ความจรง และสงกปทางวทยาศาสตร และสงส าคญคอ

กระบวนการทางวทยาศาสตร 6. จดหาอปกรณทเหมาะสมใหแกนกเรยน 7. ใหความสนใจตอทกค าถามของนกเรยน แมค าถามเหลานนจะนอกเรองไปบางกควรอนญาต

ใหนกเรยนไดใชความคด 8. เปดโอกาสใหนกเรยนไดจดประสบการณการเรยนรดวยตนเอง 9. พยายามสงเสรมใหนกเรยนเกดความเชอมนในความคดของตนเอง 10. แนะน ากจกรรมทเกยวของสมพนธกบวทยาศาสตรแกนกเรยน 11. ใหนกเรยนรายงานถงตวอยางของความคดสรางสรรคทเคยอาน หรอมประสบการณ 12. จดการเรยนการสอนโดยวธใหมๆ ซงแสดงถงความคดสรางสรรคของคร และพยายามจด

กจกรรมทสงเสรมใหนกเรยนใชความคดแบบเอนกนย 13. พฒนาทกษะการใชค าถามของคร


วธการทจะสงเสรมความคดสรางสรรคในตวเดก(บญลอ ทองอย,2521) ดงน 1. ทางบาน จะตองสงเสรมใหเกดมความคดสรางสรรคเปนของตนเอง กลาแสดงความคดเหน

ไมสกดกนความคดเหนของเดก 2. โรงเรยน โดยการจดบรรยากาศในหองเรยนใหเดกไดแสดงความคดเหนใหมๆ แปลกๆ ของ

ตนเองไดเตมท มอสระในการแสดงความคด ไมก าหนดใหตอบแตสงทถกตองเทานน ควรสงเสรมใหเดกไดกลาตอบทกสงทกอยางทเดกคด

3. บทบาทของคร ควรมใจกวางยอมรบฟงความคดของเดกทไมตรงกบความคดของตนเอง และยอมรบในความสามารถพเศษของเดกแตละคน ครควรจดกจกรรมการเรยนทเนนการสงเสรมความคดสรางสรรคของเดก และเปดโอกาสใหแสดงความคดโตแยง

เสนอแนะแนวทางในการทจะสงเสรมความคดสรางสรรค(อาร รงสนนท,2534) ดงน 1. การแสดงออกดวยความคดสรางสรรคสามารถแสดงออกในกจกรรมตาง ๆ เชน การวาดภาพ

ระบายส ดนตร เตนร า ศลปะ การเลน การแกปญหาตาง ๆ เปนตน 2. สงเสรมบรรยากาศความคดสรางสรรคของนกเรยนใหมากขน ใหนกเรยนเกดความ รสก

อสระ ไมถกควบคมทางวนยทเครงครดเกนไป สนบสนนใหนกเรยนไดแกปญหาดวยตนเอง 3. การพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยนตองท าใหตอเนองกน 4. กระตนใหนกเรยนแสดงความคดหลายๆ ดาน หลากหลายแนวทาง สรปไดวา วธการทจะสงเสรมความคดสรางสรรคขนมองคประกอบส าคญ 3 ประการคอ

บทบาทคร บทบาทโรงเรยน และบทบาทพอแม

การสรางบรรยากาศในการเรยนใหเกดความคดสรางสรรค การสรางบรรยากาศเปนสงส าคญเพอทกอใหเกดความคดสรางสรรคขน เพราะเปนบรรยากาศทเตมไปดวยการยอมรบและการกระตนใหแสดงความคดเหนอยางอสระ จะชวยใหเขาไดพบความคดใหมๆ และสามารถพฒนาศกยภาพทางดานความคดสรางสรรคใหเจรญกาวหนาตามขดความสามารถตามแตละบคคล จ าเปนตองกระตนดวยวธการและเทคนคตางๆ โดยสรปวธการสรางบรรยากาศในการเรยนใหเกดความคดสรางสรรคได 3 ประการ(สมศกด ภวภาดาวรรธน,2544) ดงน

1. การสรางบรรยากาศดานกายภาพ (Physical Climate) การจดบรรยากาศดานกายภาพนน ควรเปนบรรยากาศทมองเหนได สมผสไดซงแตละ

สถานศกษาสามารถด าเนนการไดเอง เชน 1) บรเวณภายในโรงเรยน ควรจดใหมบรรยากาศทสงเสรมความคดสรางสรรค ไดแก (1)

จดใหมตนไมนานาชนด สตวเลยง สระน า เพอใหเดกไดมโอกาสสงเกตและเรยนรธรรมชาตโดยจดใหมลานประสบการณทเออตอการพฒนาความคด การสงเสรมความคดไมจ าเปนตองนงคดแตภายในหองเรยน การ


จดลานกวางเปนสวนหนงทกระตนใหเดกไดใชความ คดในการเลนปนเรยนหรอเรยนปนเลน เชน ลานกจกรรม ลานภาษา ลานคณตศาสตร หรอสวนเจาปญหา เปนตน (2) ใหมแหลงเรยนรหลากหลาย เชน ปายนเทศ สวนวทยาศาสตร หองปฏบตการตาง ๆ หองสมด หองอนเตอรเนต ศนยการเรยนร ใหเดกศกษาคนควาดวยตนเอง ครจะเปนผกระตนและสงเสรมใหเดกไดคด (3) จดมมกจกรรมตามความสนใจเพอใหเดกมเวทแสดงออก เพราะบางครงเดกไมมโอกาสไดคดหรอไดพบประสบการณในการคด การเพมมมในโรงเรยนจะเปนการสรางโอกาสทส าคญใหกบเดกไดคดมากขน

2) อาคารสถานท ไมควรกอสรางอาคารเรยนทแออดเกนไปจนท าใหเดกเครยดจะตองมลานกวางใหเดกไดพกผอนบาง

3) หองเรยน ควรจะใหครและนกเรยนไดชวยกนจดหองเรยนเองในแตละวชา ใหนกเรยนไดใชพนทในการท างานเปนกลม งานเดยวหรองานคไดเหมาะสม

4) การใชภมปญญาทองถน ทเออตอการพฒนาทกษะกระบวนการคดของเดก โดยครเปนผกระตนและจดประสบการณใหกบเดกทจะเลงเหนถงความส าคญของภมปญญาทองถน

ดงนน จดบรรยากาศดานกายภาพ เปนบรรยากาศทเกยวของกบการจดสภาพแวดลอมกายภาพ เชน การจดทนงเรยน การจดมมเพอท ากจกรรมตาง ๆ การจดปายนเทศ การจดแสดงผลงานของนกเรยน และการจดตกแตงสภาพแวดลอมในชนเรยน การจดสงดงกลาวควรตองมความแปลกใหม มคณคา และทาทายใหนกเรยนไดมสวนรวมแสดงออกอยางกวางขวาง

2. การสรางบรรยากาศดานสมอง (Mental Climate) เปนการจดบรรยากาศทครเปนผจดกจกรรมการเรยนการสอนททาทายและกระตนใหนกเรยน

ไดคดในแบบตาง ๆ เชน การคดแกปญหา การคดหาเหตผล การคดคลอง การคดยดหยน การคดแปลกใหมและการคดจนตนาการ กจกรรมตาง ๆ เหลานอาจน าการใชการทายปญหาพาสนกเขามาใชในชนเรยนได เชน ปญหาพาสนกเกยวกบตวเลข ภาษา หรอรปภาพและสญลกษณ เปนตน เปนการกระตนใหนกเรยนใชสมองในการคดอยางสรางสรรคไดเปนอยางด โดยทครควรใหการสนบสนนนกเรยนในทก ๆ ดาน เพอลดขอจ ากดทจะท าใหเกดปญหาสกดกนตอความคดสราง สรรคของนกเรยน

ในการจดบรรยากาศดานสมองอยางเหมาะสม จะชวยกระตนใหนกเรยนไดสงเกตสงธรรมดาในรอบตว ในมมมองทแปลกใหม หลากหลาย กระตนใหหาค าตอบใหไดในปรมาณทมาก ค าตอบทไมซ าแบบเดม กระตนใหใหตงค าถามแบบตาง ๆ และจนตนาการอยางกวางไกล มมมมองทเปลยนไปดวยอารมณขนและขเลนแบบเดก ครมบทบาทอยางส าคญในการสรางบรรยากาศดานสมอง ครอาจกระตนใหไดค าตอบอยางหลากหลายโดยใชค าถาม การสรางบรรยากาศทางสมองรวมไปถงการทาทายใหนกเรยนคด ในมมมองทเปยมไปดวยอารมณขน(ผจงกาญจน ภวภาดาวรรธน ,2541) จะเหนไดวา ในการทครจะชวยสงเสรมใหนกเรยนมความคดสรางสรรคนน การใชค าถามของครมบทบาทส าคญในการชวยใหเดกคดและเรยนไดอยางรวดเรว การใชค าถามกเปนวธหนงทจะกระตนเราใหเดกแสดงความคดสรางสรรคออกมาทางการพดและ


การกระท า การสอนโดยใชค าถามปลายเปดแบบเราเปนการตงค าถามปลายเปด เปนค าถามทยวยและเราความรสกนกคดใหชวนคดคนควา และจนตนาการ เพอใหไดความหมายทลกซงสมบรณทสดเทาทจะเปนไปได และเพอใหผเรยนคดหาความรในทศทางใหม ๆ กระตนใหคนควาหาความรทกวางไกลในลกษณะการคาดการณเพอใหเกดแนวความคดใหม ๆ ซงรปแบบการสอนนเราใหเดกรจกคดแสดงความรสกและแสดงออกในวถทางความคดสรางสรรค ค าถามลกษณะนสามารถตอบไดถกมากกวาหนงขอ ไมมค าตอบทถก หรอผด หรอค าตอบเดยว แตมหลากหลายค าตอบ ตอบไดหลายแนวทาง คดหาค าตอบไดโดยไมจ ากดจ านวน(กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ,2539)

3. การสรางบรรยากาศดานอารมณ (Emotional Climate) การจดบรรยากาศดานอารมณ ปจจยทส าคญทสดในการสรางบรรยากาศดงกลาว คอ คร

เพราะครเปนผจดบรรยากาศใหเหมาะสมกบพฒนาความคดสรางสรรคของนกเรยน ดงน 1) ใหความไววางใจและสนบสนนผลงานของนกเรยน 2) ควรหลกเลยงการแขงขน เพราะจะท าใหนกเรยนคดแบบยดหยนไมได 3) มการจดบรรยากาศของชนเรยนทไมเปนทางการ เปนกนเองและเนนการเรยนรจาก

ความสนใจของนกเรยน 4) ใหนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนการสอนและตองเคารพความคดเหน

ของนกเรยน 5) ใหความสนใจตอปญหาและเอาใจใสนกเรยนเปนรายบคคล 6) ครควรระมดระวงการยกตวอยางทดเลศเกนศกยภาพของนกเรยนในชวงตน ซงอาจท า

ใหผทมความสามารถไมถงทอแท ซงเปนอปสรรคตอการพฒนาความคดสรางสรรค 7) สงเสรมใหนกเรยนใชจนตนาการของตนเองและใหการยกยองชมเชย 8) ควรสงเสรมใหนกเรยนสรางองคความรพนฐานผานสอและทกษะหลายๆ ดาน โดยใช

ประสาทสมผสทหลากหลายและมแหลงขอมลทแตกตางกน เชน จากเอกสารจากต าราอน ๆ การศกษาจากผเชยวชาญ การทดสอบดวยตนเอง และทส าคญคอใหเดกไดสรางความรจากตวเอง

9) ควรหลกเลยงการประเมนทซ า ๆ ซากๆ หรอเปนทางการตลอดเวลา และสนบสนนใหเดกประเมนการเรยนรดวนตนเอง ประเมนรวมกบคร เปนการใหเดกคด เดกท า เดกประเมนเดกพฒนา

10) ควรสนบสนนใหนกเรยนใชความคดและตงค าถามแปลกๆ กระตนใหมองเหนและคดในแงมมตาง ๆ ทแปลกออกไป

บรรยากาศดานอารมณเปนบรรยากาศทเกยวของกบการชวยใหนกเรยนเกดความรสกวาตนเองมคณคา มพลง รสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม เคารพตนเองและผอน การท าใหนกเรยนเกดความรสกดงกลาว ครตองมเจตคตทดตอนกเรยน ใจกวาง รบฟงปญหา ใหความรสกอบอนและเปนกนเองกบนกเรยน จงจะท าใหนกเรยนกลาคดและกลาแสดงออกอยางกวางขวาง


นอกจากน หองเรยนและบรรยากาศทสงเสรมความคดสรางสรรคนน (วนช สธารตน ,2534) ไดกลาวไววา ส าหรบสภาพของหองเรยนนน หองเรยนทมการจดสภาพแวดลอมทเออตอการเกดความคดสรางสรรคควรจะประกอบดวยสงตาง ๆ ดงน

1. ขนาดของหองเรยนตองไมเลกเกนไป จ านวนนกเรยนในแตละหองไมควรมมากนก โดยปกตไมควรจะเกน 25 คน มฉะนนจะเกดความรสกแออดไมคลองตว การอยในทคอนขางคบแคบรวมกนมาก ๆ จะท าใหเกดความเครยด และเกดพฤตกรรมกาวราวมากขน

2. องคประกอบของหองเรยน จะตองพรอมทจะเปลยนแปลงได เชน โตะ เกาอ กระดานด า และสงอน ๆ ในหองเรยนนกเรยนสามารถน ามาจดใหมได เพอใหเกดความคลองตวในการจดกจกรรมตาง ๆ อปกรณทก ๆ อยางในหองตองสามารถเคลอนยายไปจากต าแหนงทเคยอย ได หองเรยนลกษณะนเปนหองเรยนทสามารถท าใหเกดการเคลอนไหวหรอลกษณะทเปนพลวต (Dynamic) เคลอนไดตลอดเวลาและควรมทส าหรบแสดงผลงานของนกเรยนดวย

3. บรรยากาศในหองเรยน จะตองเออตอการเกดความคดสรางสรรค เชน สงเสรมการสรางอารมณขน จดบรรยากาศของการเรยนรใหประกอบดวยความสนกสนานและความสข สงเสรมความมจตใจกวางใหกบนกเรยน ฝกใหนกเรยนสามารถวจารณสงตาง ๆ รวมทงพฤตกรรมของบคคลในทางสรางสรรค และขณะเดยวกนกจะตองฝกใหอดทนตอค าวพากษวจารณ

4. รปแบบของการสอนและการฝกฝนการเรยนร ครจะตองน ารปแบบของการสอนหรอการฝกใหผเรยนเกดความคดสรางสรรคในการท างานระบบกลมมาใชในหองเรยน

5. ในเรองของการวดผลประเมนผล ครจะตองมการระมดระวงและใหความสนใจเปนพเศษเนองจากระบบการวดผลประเมนผลทมการแขงขนกนมากเกนไป ท าใหนกเรยนเกดความเครยดและเปนอปสรรคขดขวางการเกดความคดสรางสรรค ดงนนในเรองของการวดผลประเมนผล จงควรสงเสรมใหมการประเมนผลในทางบวก ไมควรมการแขงขนกนไมวาในระบบการท างานกลมหรอรายบคคล แตสงเสรมใหทกคนมความสขจากการท างาน มความสขจากการมองเหนหรอรบรความสขของบคคลอน มความสขจากการท าใหผอนมความสขและมองเหนคณคาของผลงานทก ๆ ชน จากบคคลทก ๆ คนจากองคประกอบทชวยสรางบรรยากาศในชนเรยน สรปไดวา องคประกอบดงกลาวจะชวยใหผเรยนไดพฒนาความรสกนกคดเกยวกบตนเอง และชวยพฒนาความคดสรางสรรค ตลอดจนความส าเรจในการเรยน


บทสรป การสรางบรรยากาศเปนสงส าคญเพอทกอใหเกดความคดสรางสรรคขน เปนบรรยากาศทเตมไป

ดวยการยอมรบและการกระตนใหแสดงความคดเหนอยางอสระ จะชวยใหเขาไดพบความคดใหมๆ และสามารถพฒนาศกยภาพทางดานความคดสรางสรรคใหเจรญกาวหนาตามขดความสามารถตามแตละบคคล สรปวธการสรางบรรยากาศในการเรยนใหเกดความคดสรางสรรคได 3 ประการ ไดแก 1) การสรางบรรยากาศดานกายภาพ (Physical Climate) เปนบรรยากาศทมองเหนได สมผสไดซงแตละสถานศกษาสามารถด าเนนการไดเอง เชน บรเวณภายในโรงเรยน หองเรยน การใชภมปญญาทองถน เชน การจดทนงเรยน การจดมมเพอท ากจกรรมตาง ๆ การจดปายนเทศ การจดแสดงผลงานของนกเรยน และการจดตกแตงสภาพแวดลอมในชนเรยน ตองมความแปลกใหม มคณคา และทาทายใหนกเรยนไดมสวนรวมแสดงออกอยางกวางขวาง 2) การสรางบรรยากาศดานสมอง (Mental Climate) เปนการจดบรรยากาศทครเปนผจดกจกรรมการเรยนการสอนททาทายและกระตนใหนกเรยนไดคดในแบบตาง ๆ เชน การคดแกปญหา การคดหาเหตผล การคดคลอง การคดยดหยน การคดแปลกใหมและการคดจนตนาการ กจกรรมตาง ๆ เปนการกระตนใหนกเรยนใชสมองในการคดอยางสรางสรรคไดเปนอยางด และ 3) การสรางบรรยากาศดานอารมณ (Emotional Climate) เปนบรรยากาศทเกยวของกบการชวยใหนกเรยนเกดความรสกวาตนเองมคณคา มพลง รสกวาตนเองเปนสวนหนงของกลม เคารพตนเองและผอน


บรรณานกรม กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ.(2539). การพฒนาความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ : ส านกงานทดสอบ

การศกษา. กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ.(2534). ความคดสรางสรรค หลกการ ทฤษฎการเรยน การสอนการวด

ประเมนผล. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. เกรยงศกด เจรญวงศศกด.(2545) การคดเชงสรางสรรค. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ซคเซสมเดย. ชาญณรงค พรรงโรจน.(2546). ความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ : ดานสธาการพมพ. บญลอ ทองอย.(2521).ความคดสรางสรรค. มตรคร. ประดนนท อปรมย.(2523). การจดบรรยากาศในชนเรยน. เอกสารชดการสอนชดระบบการเรยนการสอน.

กรงเทพฯ: สารมวลชน. ปรยาพร วงศอนตรโรจน.(2534) จตวทยาการศกษา. กรงเทพฯ: สหมตรออฟเซท. ผจงกาญจน ภวภาดาวรรธน.(2541).ความสมพนธระหวางบรรยากาศชนเรยนและความคดสรางสรรคของ

นก เรยนม ธยมศกษา. วทยานพนธศ กษาศาสตรมหาบณ ฑ ต . คณ ะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

วนช สธารตน.(2547). ความคดและความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน. วรพรรณ สทธเลศ. (2537). ผลของการเรยนโดยวธ ซ ไอ อาร ซ ทมผลตอการอานเพอความเขาใจ

ภาษาองกฤษและความคดเหนเกยวกบบรรยากาศในชนเรยนของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเชยงใหม.

สมศกด ภวภาดาวรรธน.(2544). เทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ :โรงพมพไทยวฒนาพานช.

สพล วงสนธ.(2534) บรรยากาศชนเรยน. สารพฒนาหลกสตร. อาร พนธมณ.(2545). ฝกใหคดเปน คดใหสรางสรรค. กรงเทพฯ : ใยไหมครเอทฟกรป, 2545. อาร รงสนนท.(2528). ความคดสรางสรรค. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ขาวฟาง.

แนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศ* THE GUIDELINES FOR THE DEVELOPMENT OF PHRAPARIYATTIDHAMMA

SCHOOL PALI SECTION CURRICULUM FOR EXCELLENCE

พระมหาสธรรม สรตโน (แกวเคน) Phramahasutham Suratano (Khewkhen) มหาวทยาลยมหาจฬาลงลงกรณราชวทยาลย


บทคดยอ บทความนวเคราะหถงแนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศ การศกษาพบวาสภาพการจดการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลมทงหมด 5 ดาน คอ 1) หลกสตร 2) การจดการเรยนการสอน 3) สอการเรยนการสอน 4) กจกรรมการเรยนการสอน 5) การวดผลและประเมนผล คณะสงฆและหนวยงานภาครฐทเกยวของ ควรด าเนนการพฒนาหลกสตรในดาน 1) ดานปจจย 2) ดานกระบวนการ 3) ดานผลผลต ดงนน แนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศของคณะสงฆ ควรประกอบดวยการค านงถงหลก 4 ประการ คอ ความคาดหวงของสงคมตอบทบาทของสถาบนสงฆ ความตองการการศกษาของคณะสงฆ ความสอดคลองกบนโยบายการศกษาของชาตตลอดจนรวมอยในระบบการจดการศกษาของชาตไมแยกสวนเฉพาะสงฆ พจารณาปรบปรงหลกสตรใหไดมาตรฐานโดยสอดแทรกหลกสตรบาลลงในหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกธรรม-แผนกสามญศกษา ปรบเปลยนกระบวนการเรยนการสอน สรางบรรยากาศการเรยนการสอน ปรบปรงเนอหาหลกสตรเพอใหพระภกษสามเณรมความรเทาทนตอสภาวการณปจจบน สามารถน าความรมาปรบประยกตใหคนรนใหมไดเขาใจมองเหนคณคา สงเสรมมาตรฐานครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล มสวสดการถวายทเหมาะสม ระดมทรพยากรตางๆ มาใชในการจดการเรยนการสอน รฐควรเกอหนนงบประมาณการศกษาทางธรรมใหเพยงพอเชนเดยวกบการศกษาทางโลกอยางเทาเทยม ค าส าคญ: แนวทางการพฒนา, หลกสตร, พระปรยตธรรมแผนกบาล, ความเปนเลศ



Abstract This paper examines theguidelines for the development of Phrapariyattidhamma school Pali section curriculum for excellence. The results show that there are 5 aspects of Phrapariyattidhamma school Pali study; 1) Curriculum, 2) instructional management, 3) instructional media, 4 ) instructional activity and 5 ) evaluation and evaluation. Thus the guidelines for the development of Phrapariyattidhamma school Pali section curriculum for excellence 4 considerable principles; 1 ) society expectation of monks’ role, 2 ) monk education expectation, 3 ) national education-plan agreement and 4 ) national education-system connection by consideration for upgrading the curriculum to the standard by incorporating the Pali Phrapariyattidhamma into the Phrapariyattidhamma and general education curriculum, modify the learning process, create a learning atmosphere, improve curriculum content about the current situation, they can bring knowledge to adapt to new people to understand the value, promote the standards of Pali teachers and the right offerings, mobilize resources to use in teaching management. The state should support adequate education budgets as well as worldly education. Keywords: the guidelines for the development, curriculum, Phrapariyattidhamma school Pali, excellence.

บทน า การบวชเณรและบวชพระในสงคมไทย เปนทางเลอกในการแสวงหาโอกาสทางการศกษาและ

การไตเตาทางอาชพของคนทมฐานะยากจนในชนบทจ านวนมากทไมมโอกาสรบการศกษา และประเพณการบวชเรยนซงมความหมายวา “บวชคกบเรยน เมอบวชกตองเรยน หรอทบวชกเพอเรยน”(พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต),2529) ระบบการศกษาของสงฆไดถกแยกออกจากระบบการจดการศกษาส าหรบประชาชน หรอระบบการศกษาของชาต ถกจดใหอยในความดแลของกรมการศาสนาในสมยกอนหนานและมหาเถรสมาคม ดวยเหตทผเรยนอยใน "ภกษภาวะ" แมจะเปนหลกสตรเดยวกบการศกษาส าหรบบคคลทวไป เชน หลกสตรพระปรยตธรรม แผนกสามญศกษา โครงสรางการบรหารการศกษาเชนนจงกอใหเกดปญหาทางการศกษาของคณะสงฆในดานตาง ๆ ตลอดมา “เนองจากการจดการศกษามใชภาระหนาทหลกของกรมการศาสนาและมหาเถรสมาคมเหมอนเชนกรมอน ๆ ในกระทรวงศกษาธการ หากพจารณาโครงสรางการบรหารการศกษาของกระทรวงศกษาธการ จะเหนความแตกตางระหวางการจดการศกษาของฆราวาสและการศ กษาสงฆ อย างช ด เจน เพราะในหน วยงานระดบกรม 14 หน วยงานของกระทรวงศกษาธการ เปนหนวยงานทมหนาทในการจดการศกษาจ าแนกตามระดบอยางชดเจนถง 7


หนวยงาน และเนนเฉพาะการศกษาของฆราวาส”(สภาพร มากแจงและสมปอง มากแจง,2542) รฐธรรมนญและพระราชบญญตการศกษาแหงชาตทกฉบบ มไดกลาวถงการจดการศกษาของคณะ สงฆไวเปนสวนเฉพาะตางหากจากการศกษาของประชาชน ในความเปนจรงการศกษาของคณะสงฆควรเปนสวนหนงของระบบการศกษาแหงชาตและใชหลกการในการจดตามแนวทางการจดการศกษาทปรากฏในรฐธรรมนญ และพระราชบญญตการศกษาแหงชาตดวย การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล เปนระบบการศกษาทส าคญของพระพทธศาสนา และการจดการศกษาของไทยแตโบราณกาล มวดเปนศนยรวมหรอเปนสถานทเรยน มพระสงฆทางหนาทเปนครสอน และมพระภกษ สามเณร และประชาชนทวไปเปนผเรยน ปจจบนการจดการศกษาพระปรยตธรรมทง 2 แผนก ด าเนนการโดยองคกรของคณะสงฆไทยคอ กองธรรมสนามหลวง และกองบาลสนามหลวง ซงไดด าเนนการตามนโยบายของมหาเถรสมาคมและสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2545 และกฎกระทรวงวาดวยสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน โดยสถาบนพระพทธศาสนา พทธศกราช 2548 โดยทงกองธรรมสนามหลวงและกองบาลสนามหลวงรบผดชอบในสวนของการก าหนดนโยบาย หลกสตร และการวดผลประเมนผล โดยมส านกศาสนศกษาและส านกเรยนรบผดชอบดานการจดการเรยนการสอน “ปจจบนมพระภกษ สามเณร และประชาชนทวไป ทก าลงศกษาอยในระบบการศกษาพระปรยตธรรม ทงในประเทศและตางประเทศ ประมาณ 2,500,000 รป/คน วตถประสงคของการจดการศกษาคอ สรางศาสนทายาทสบตออายพระพทธศาสนา เปนการศกษาทางเลอกของกลบตรผศกษาโดยสทธตามพระราชบญญตการศกษา พทธศกราช 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2545 และกฎกระทรวงวาดวยสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน โดยสถาบนพระพทธศาสนา พทธศกราช 2548 และผสนใจศกษาหลกธรรมคาสอนของพระพทธศาสนาในรปแบบของธรรมศกษาและบาลศกษา เพอเปนการพฒนาตนเองใหมความรความเขาใจในหลกพทธธรรม”(ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต,2558)

สรปวา “การศกษาของไทยแตเดมมศนยกลางอยทวดกบวง มประเพณการบวชเรยนและใชวดเปนแหลงการศกษา จงมการจดการศกษาใหกบคณะสงฆทอยในวด สอนทงวชาหนงสอ และวชาพระธรรมวนย”(พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต),2531) และ“แตเดมมาสถานทซงใชเปนแหลงศกษาเลาเรยน คอ หอฉน หอสวดมนต ศาลาการเปรยญ กฏ ซงถอเปนโรงเรยนใหญ”(สมน อมรววฒน และคณะ,2535) เมอพระฉนภตตาหารทหอฉนเสรจแลว กจะมการเลยงอาหารศษยดวย หลงจากนนจงใหเปนสถานทเลาเรยนตอไป สวนหอสวดมนตนน สวนใหญพระใชสวดมนตเวลาค า เวลากลางวนจงใชเปนสถานทเลาเรยน นอกจากนตามกฏและหองของพระสงฆ ยงใชเปนโรงเรยนขนาดยอม สอนนกเรยนแหงละ 2 ถง 5 คน


เนอเรอง สภาพปจจบนทเปนปญหาและอปสรรคในการจดการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลผลจากการทรฐไดออกพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2545 และมกฎกระทรวงวาดวยสทธในการจดการศกษาขนพนฐาน สงผลใหระบบการศกษาของชาตเปดกวาง ใหโอกาสแกผเรยนสามารถเลอกเรยนไดตามชอบใจ อกทงระบบการศกษาของรฐไดขยายออกไปอก สงผลโดยตรงตอศาสนทายาททจะเขามาบวชในพระพทธศาสนาลดจ านวนนอยลง การศกษาพระปรยตธรรมแผนกธรรมและบาลลดลงอยางตอเนอง คณะสงฆควรทจะปรบปรงหลกสตรกลบไมปรบปรง เพอใหการศกษาของคณะสงฆเปนทยอมรบโดยทวไป และทางอยางไรเพอใหมการแตงคมภรทมคณคาทางพระพทธศาสนาเพมขน ใหแพรหลายเปนทยอมรบของสงคมไทยตอไป ในรอบทศวรรษทผานมาสภาพการจดการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลทง 5 ดาน สรปได ดงน

1) ปญหาอปสรรคดานหลกสตร คอ เนอหาของหลกสตร มมากเกนไป ขาดการแกไขปรบปรง และไมเหมาะสมกบผเรยนในปจจบน

2) ปญหาอปสรรคดานการจดการเรยนการสอน คอ การจดครเขาสอนยงไมเปนระบบและไดมาตรฐานขาดแผนการเรยนการสอนทชดเจน และการสอนขาดความยดหยน

3) ปญหาอปสรรคดานสอการเรยนการสอน คอ สอททนสมยมไมเพยงพอ สอทมอยขาดคณภาพไมไดมาตรฐาน

4) ปญหาอปสรรคดานกจกรรมการเรยนการสอน คอ กจกรรมทสงเสรมการเรยนรของผเรยน มนอยเกนไป ขาดกจกรรมทเชอมโยงกบสงทไดเรยนมา

5) ปญหาและอปสรรค ดานการวดผลและประเมนผล คอ เวลาในการเตรยมตวเพอวดผลประจ าเดอนนอยเกนไป การวดผลเนนความจ าเปนหลก และขาดการบนทกขอมลทเปนระบบ ขาดแผนการเรยนการสอนทชดเจน และการสอนขาดความยดหยน

การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล เปนหวใจส าคญของการศกษาของคณะสงฆไทย ทมผลตอความมนคงแหงพระพทธศาสนา การศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรมและบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมค าสงสอนแลว ยงไดชอวาเปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย โดย เฉพาะการศกษาภาษาบาล เพราะถาไมรจกภาษาบาลแลว กจะไมมผใดสามารถรและเขาใจพระพทธวจนะในพระไตรปฎก ถาขาดความรเรองพระไตรปฎกแลว พระพทธศาสนากจะตองเสอมสญไปดวย ดวยเหตน กษตรยผเปนศาสนปถมภกตงแตโบราณมาจงทรงทางนบ ารงสนบสนนการเลาเรยนพระปรยตธรรม และทรงยกยองพระภกษสามเณรทเรยนรพระพทธวจนะโดยพระราชทางนราชปการตาง ๆ มนตยภตร เปนตน จงจดใหมการสอบพระปรยตธรรม เพอใหปรากฏตอสาธารณชนวา “พระภกษสามเณรรปใดมความรมากนอยแคไหนเพยงใด เมอปรากฏวาพระภกษสามเณรรปใดมความรถงขนทก าหนดไว พระมหากษตรยกทรงยกยองพระภกษสามเณรรปนนใหเปนมหาเปรยญ ครนอายพรรษาถงขนเถรภม กทรงตงใหมสมณศกดในสงฆ


มณฑล ตามควรแกคณธรรมและความร เปนครบาอาจารยสอนพระปรยตธรรมสบๆ กนมาจนบดน ”(กรมการศาสนา ,2539) “การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ยงนบไดวาเปนประโยชนอยางยงตอพระพทธศาสนา โดยเฉพาะเปนการศกษาททางใหพระภกษสามเณรจบการศกษาของคณะสงฆ และมคณวฒทางพระพทธ-ศาสนาสงสด”(กรมการศาสนา,2541) การศกษาภาษาบาลเกยวเนองกบการแปลศพท ตความพระธรรมวนยตามหลกไวยากรณ เปนการรกษาหลกการเดมหรอความหมายของพระพทธวจนะตามทมอยในพระไตรปฎก เปนการปองกนสทธรรมปฏรปได และการเรยนภาษาบาลตองใชความอตสาหวรยะและแรงจงใจเปนอยางมาก จงถอไดวาการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลชวยพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพสงขนไดอกทางหนง

การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล เปนหวใจส าคญของการศกษาของคณะสงฆไทย ทมผลตอความมนคงแหงพระพทธศาสนา การศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรมและบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมค าสงสอนแลว ยงไดชอวาเปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย โดยเฉพาะการศกษาภาษาบาล เพราะถาไมรจกภาษาบาลแลว กจะไมมผใดสามารถรและเขาใจพระพทธวจนะในพระไตรปฎก ถาขาดความรเรองพระไตรปฎกแลว พระพทธศาสนากจะตองเสอมสญไปดวย ดวยเหตน กษตรยผเปนศาสนปถมภกตงแตโบราณมาจงทรงทางนบ ารงสนบสนนการเลาเรยนพระปรยตธรรม และทรงยกยองพระภกษสามเณรทเรยนรพระพทธวจนะโดยพระราชทางนราชปการตางๆ มนตยภตรเปนตน จงจดใหมการสอบพระปรยตธรรม เพอใหปรากฏตอสาธารณชนวา “พระภกษสามเณรรปใดมความรมากนอยแคไหนเพยงใด เมอปรากฏวาพระภกษสามเณรรปใดมความรถงขนทก าหนดไว พระมหากษตรยกทรงยกยองพระภกษสามเณรรปนนใหเปนมหาเปรยญ ครนอายพรรษาถงขนเถรภม กทรงตงใหมสมณศกดในสงฆมณฑล ตามควรแกคณธรรมและความร เปนครบาอาจารยสอนพระปรยตธรรมส บๆ กนมาจนบดน”(กรมการศาสนา ,2539) “การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ยงนบไดวาเปนประโยชนอยางยงตอพระพทธศาสนา โดยเฉพาะเปนการศกษาททางใหพระภกษสามเณรจบการศกษาของคณะสงฆ และมคณวฒทางพระพทธ-ศาสนาสงสด”(กรมการศาสนา2541) ประกอบกบการเรยนภาษาบาลเกยวเนองกบการแปลศพท ตความพระธรรมวนยตามไวยากรณ เปนการรกษาหลกการเดมหรอความหมายของพระพทธวจนะตามทมอยในพระไตรปฎก เปนการปองกนสทธรรมปฏรปได และการเรยนภาษาบาลตองใชความอตสาหวรยะและแรงจงใจเปนอยางมาก จงถอไดวาการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลชวยพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพสงขนไดอก ทางหนง

หลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลนบแตสมยสโขทยสบมาจนถงสมยรชกาลท 5 แหงกรงรตนโกสนทร การศกษาของพระภกษสามเณรมอยอยางเดยว คอ “การศกษาพระปรยตธรรม วธการสอน และการสอบตามประเพณดงเดม คอ การแปลดวยปากสบตอกนมาตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนราชธานอยในพระบรมราชปถมภของพระเจาแผนดน พระภกษสามเณรผสอบพระปรยตธรรมไดทรงยกยองแตงตงเปนเปรยญ แตในสมยกรงศรอยธยา เรยกวา “บาเรยน” จดเปน 3 ชนคอ ชน 1 เรยกวาบาเรยนเอก


ชน 2 เรยกวาบาเรยนโท ชน 3 เรยกวาบาเรยนตร หลกสตรทใชส าหรบเลาเรยนและสอบความร ใชพระไตรปฎกเปนอกษรขอมจารกลงในใบลาน ผแปลไดพระสตรทคณะกรรมการก าหนดใหไดเปนบาเรยนตร แปลไดพระสตรพระวนยเปนบาเรยนโท แปลไดทงพระสตรพระวนยและพระปรมตถเปนบาเรยนเอก ครนถงสมยกรงรตนโกสนทรในรชกาลท 2 ไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหแกไขหลกสตรทใชสอนและสอบพระปรยตธรรมเสยใหม ความประสงคเพอจะใหพระภกษสามเณร ผรบการศกษามความรดขนกวาเดม โดยจดชนบาเรยนเปนประโยคๆ ผสอบไดตงแตประโยค 3 ขนไป จงนบวาเปนบาเรยน เรยกตามล าดบชนวาบาเรยน 3 ประโยค 4 ประโยค ตามล าดบจนถง 9 ประโยค”(กรมการศาสนา,2539) การจดการศกษาพระปรยตธรรมในสมยรตนโกสนทรเปนระบบการจดการศกษาทยงคงรปแบบคลายสมยอยธยาตอนปลาย ทงดานสถานทเรยน ครผสอน แตมการแกไขหลกสตรการเรยนการสอน และการสอบใหม ในสมยรชกาลท 2 หลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลถกจดแบงหลกสตรใหกวางออกไปเปน 9 ชน คอ ชนประโยค 1 ถงชนประโยค 9 พรอมทงจดใหมผรบผดชอบเปนสดสวน และเปลยนระบบการสอบจากปากเปลาเปนสอบดวยขอเขยนในสมยปลายรชกาลท 6 เมอป พทธศกราช 2459 โดยใชคมภรประเภทอรรถกถาและฎกา มาเปนแบบเรยน และแบบสอบแทนพระไตรปฎกจนกระทงถงปจจบนน เมอนบความเกาแกของหลกสตรจะพบวาใชมาแลวกวา 100 ป ในขณะทหลกสตรแกนกลางของระบบการศกษาแหงชาตไดถกปรบเปลยนเกอบทก 5 ป

สมยรชกาลท 9 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช (พทธศกราช 2489) เปนตนมาการศกษาพระปรยตธรรมยคนนบไดวาเปนยคททนสมยแลว ส านกเรยนบาลมขนทวราชอาณาจกร ความนยมตอการเรยนพระบาลมามากขน ทางราชการไดออกกฎการเทยบหรอรบรองวทยฐานะของผเรยนบาล ผสอบเปรยญ 5 ประโยคได จะไดรบการเทยบวฒทางโลกเทากบมธยมศกษาตอนปลาย หรอ ม.6 และเปรยญ 9 ประโยคเทากบปรญญาตรสาขาสงคมศาสตร “อยางไรกตามเมอ พทธศกราช 2494 ไดมระเบยบองคการศกษาวาดวย การจดการศกษาพทธศกราช 2494 ขนมาแทนฉบบเดม ทเคยใชมาตงแต พทธศกราช 2491” ปจจบนการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล มองคกรของคณะสงฆไทย คอ กองบาลสนามหลวง มแมกองบาลสนามหลวงก ากบดแล โดยการก าหนดนโยบาย ก าหนดหลกสตรทเปนหลกสตรเดมใชเรยนสอนและวดผลการเรยนการสอนมากวา 100 ป และด าเนนการจดวดผลการเรยนระดบประเทศเรยกวา “สอบบาลสนามหลวง” มกระบวนการเรมแตการออกขอสอบ จดสอบ ประกาศผลสอบ และออกหนงสออนเปนหลกฐานแสดงวฒการศกษาพระปรยตธรรมใหกบผสอบผานในแตละชนประโยค สวนการบรหารและการจดการเรยนการสอน มส านกเรยน ส านกศาสนศกษา และโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลประจ าจงหวด เปนผด าเนนการในแตละส านก ซงการบรหารการคณะสงฆกองบาลสนามหลวงในปจจบน

หลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ไดรบการปรบปรง และพฒนาโดยกองบาลสนามหลวง ก าหนดหนงสอต าราเรยนมวชาหลก 4 วชา แยกเปนรายวชายอยได 7 วชา ในแตละชนประโยคมไมเกน 4 วชา ดงน


1) วชาบาล ไวยากรณ แยกเปนวชาบาล ไวยากรณ ส าหรบประโยค 1 -2 และ ประโยค ป.ธ. 3

2) วชาบ รพภาค เก ยวกบภาษาไทยและรปแบบหน งส อราชการส าหรบช น ประโยค ป.ธ. 3

3) วชาวากยสมพนธ เฉพาะประโยค ป.ธ. 3 4) วชาแปลมคธเปนไทย หรอแปลบาลเปนไทยเปนวชาหลกทตองเรยนทกชนประโยค

แตกตางกนโดยคมภรทก าหนดใหเรยน 5) วชาแปลไทยเปนมคธ ตงแตประโยค ป.ธ. 4 ถง ประโยค ป.ธ.9 6) วชาแตงไทยเปนมคธ เฉพาะประโยค ป.ธ.9 7) วชาแตงฉนทภาษาบาล เฉพาะประโยค ป.ธ. 8 (สวนการศกษาพระปรยตธรรมแผนก

ธรรม-บาล กองพทธศาสนศกษา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต,2554) สรปวา โรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลแตละแหงมเจาอาวาสเปนผบรหารสงสดเรยกวา

“เจาส านกเรยน” หรอ “เจาส านกศาสนศกษา” และมอาจารยใหญทางหนาทดแลเกยวกบการศกษาโดยตรง การบรหาร และการจดการเรยนการสอนในแตละส านกเรยนจะมความเปนอสระ ไมขนตรงตอกองบาลสนามหลวง แตจะมความสมพนธกนโดยผานการสอบโดยมส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาตเปนผประสานงาน และชวยอานวยความสะดวกเกยวกบการเรยนการสอนและการสอบ จากลกษณะการจดการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ส านกเรยนแตละแหงไมไดด าเนนการในการจดการศกษาแบบครบวงจร ทงการเรยนการสอน และการสอบวดผลของการศกษา มหนาทเพยงเตรยมความรแกพระภกษสามเณร ส าหรบเตรยมตวเขาสอบบาลสนามหลวงเทานน ระบบการจดการศกษาเชนน คลายกบการจดสอบเทยบความร ของกรมการศกษานอกโรงเรยนในปจจบน จงมปจจยหลายประการททางใหการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ไมเกดความกาวหนาไปสเปาหมายของการจดการศกษาตามทตองการได แตกลบอยในสภาพททรงตว และรอวนทรดลงอยางตอเนองๆ ปจจยดงกลาว เชน “หลกสตรทใชในการเรยนการสอนในปจจบน กเปนหลกสตรเกา ไมไดรบการปรบปรง ใหเขากบยคสมยและผเรยน วธการเรยนการสอนกเนนการจ าเนอหาเปนหลก มากกวาวธการ อน ๆ ซงทางใหผเรยนทมความสามารถทางความจ านอย หมดความอดทนและเบอหนาย ตอการศกษา ทสดกจะหนไปหาการศกษาแผนกอน หรอสกขาออกไป การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลในปจจบน มองคกรของคณะสงฆไทย คอกองบาลสนามหลวงทางหนาทหลกในการบรหารการศกษาอยางเปนระบบ และมกฎเกณฑ และระเบยบในการปฏบตมากกวาในยคสมยทผานมา แตผลสมฤทธทางการศกษาอยในเกณฑ ทตองรบปรบปรง เพราะในแตละปมจ านวนผสอบไดนอย มนกเรยนสอบตกจ านวนมากเชนในป พทธศกราช 2553 มนกเรยน คงสอบทงหมด 21,139 สอบได 3,234 สอบตก 12.538 สรปวามผเรยนสอบไดเฉลยทกระดบชนเพยงรอยละ 15.30 เทานน และพระภกษสามเณรทศกษาในระบบการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล มจ านวนทลดลงอยางตอเนอง ทงน เพราะขาดความ


เชอมนในการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล โดยมค าถามวา “จะศกษาไปเพออะไร ทงยงตองใช ความเพยรพยายามในการเรยนสง และใชเวลานานกวาทจะจบการศกษาชนสงสดครผสอนในแผนกนยงมจ านวนไมเพยงพอ บางรปตองทางหนาทสอน และเรยนควบคกนไปดวย ใชระบบแบบพสอนนอง ไมมความรและประสบการณในการสอน จงทางใหผลสมฤทธของการศกษาแผนกนอยในเกณฑทต าสอการเรยนการสอน คอต าราและครสอนเปนหลก สอสมยใหมทชวยสนบสนนการเรยนการสอนมไมเพยงพอกบความตองการของครผสอน และนกเรยน ทางใหการเรยนการสอนขาดความนาสนใจ และสนเปลองเวลามาก กวาจะอธบายเนอหาใหนกเรยนเขาใจไดการวดและประเมนผล จะวดความจ าเปนหลกมากกวาการคดวเคราะห และการน าไปประยกตใช และการออกขอสอบกเปนชดเดยวกนทงหมดในแตละระดบชน ไมไดมการค านงถงความแตกตางของผเรยนดวยปจจยหลกๆ เหลาน จงทางใหผลสมฤทธทางการศกษาแผนกบาล อยในเกณฑทต า และในอนาคตบคลากรทเขามาเรยนในแผนกนอาจจะลดลงไปเรอย ๆ หากยงไมม การปรบปรงเปลยนแปลงการจดการศกษาใหเขากบยคสมย และเปนประโยชนกบตวผเรยน ใหไดมากทสด ”(สมชาย ไมตร,2539) แนวทางการพฒนาหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศการจดการเรยนการสอนโดยทวไปมองคประกอบทส าคญๆ ในปจจบน เชน ครผสอน ผเรยนและวสดอปกรประกอบการเรยนการสอน ครจะทางหนาทเปนผชแนะแนวทางในการเรยน ทางใหผเรยนเกดการเรยนร มการเปลยนแปลงพฤตกรรมทดมพฒนาการอยางถาวรเกดขนแกผเรยน สามารถจะทางในสงทตองการไดโดยทไมเคยทางเปนมากอน การเรยนการสอนทจะใหผเรยนเรยนรและเปลยนแปลงพฤตกรรมไปอยางไร กอนจดการเรยนการสอนจะตองก าหนดพฤตกรรม เงอนไขและมาตรฐานเอาไวอยางชดเจนวา หลงจากจบการเรยนการสอนแลว ผเรยนจะตองแสดงพฤตกรรมอะไรอยางไรออกมาไดบาง โดยระบสงตาง ๆ ดงกลาวไวในขอความทเราเรยกวา “วตถประสงคการสอน” แนวคดนเปนแนวคดสากลแบบตะวนตก ไมอาจใชไดกบหลกการเรยนการสอนวชาพระปรยตธรรมแผนกบาลไดทงกระบวนการ เพราะการศกษาบาลเปนการศกษาทมเอกลกษณเฉพาะ เพราะองคประกอบส าคญทสงผลใหเกดผลสมฤทธตอการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล ไดแก ปจจยดานระบบและรปแบบการบรหารการศกษาทสอดคลองกบพระธรรมวนยและทฤษฏการบรหารงาน ปจจยดานภาวะผน าทมเจาอาวาสหรอเจาส านกเรยนเปนผน าทมความโดดเดนและเปนแบบอยางทดในดานคณลกษณะ รวมทงเปนผมผลงานดเดนในดานตาง ๆ ปจจยดานสภาพแวดลอมของวดอนเปนสถานทตงส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาล อยในทางเลทด มภมทศนทสวยงามและเปนทตงของโบราณสถาน เปนทเจรญศรทธาของผทเขามาภายในวด ปจจยดานบคลากร โดยแตละฝายจะปฏบตหนาททไดรบมอบหมายดวยความขยน เสยสละ และเคารพซงกนและกน ปจจยดานงบประมาณ จะตองมการจดตงมลนธ เพอน าดอกผลมาใชเปนกองทนการศกษา การบรหารการศกษา รวมทงทนบรจาคโดยศษยานศษยของเจาอาวาส ทงในและนอกประเทศ ปจจยดานแรงจงใจ มการสรางขวญและก าลงใจส าหรบผสอนและผเรยนทดเยยม เชนครผสอนจะไดรบนตยภตรประจ าเดอนและไดรบทนศกษาตอ ผเรยนจะไดรบการอปการะและ


ทนการศกษาสม าเสมอ ปจจยดานรปแบบการเรยนการสอน มการเรยนการสอนตลอดทงป ซงมงเนนใหนกเรยนสามารถสอบไลไดภายในปเดยว และปจจยดานความมงมนของเจาอาวาสและครสอน ซงทงสองฝายเปนเสาหลกทส าคญยง ไมเคยค านงถงความเหนอยยาก มเจตนารมณและศรทธาม งมนตอความส าเรจของการจดการศกษาพระปรยตธรรมเปนส าคญ

แนวทางการพฒนาหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกบาล ตองอาศย บรบททางสงคม ความตองการของผเรยน หลกสตร วตถประสงคของหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน สงทผเรยนไดจากการเรยนร เกดการเปลยนแปลงและมพฒนาการในเชงลบและบวก ดงภาพประกอบ

ภาพประกอบ: กระบวนการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล วตถประสงคของหลกสตรเปนสงบงบอกแนวทางใหผสอนหรอครไดก าหนดวธการและพจารณา

เพอเลอกวธสอน และการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอเสรมทกษะใหเหมาะสมกบพฤตกรรมทตองการทจะใหบงเกดขนในตวผเรยน และยงเปนแนวทางในการพจารณาจดเตรยมสอทจะใชในการเรยนการสอน รวมถงเปนแนวทางในการวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยนดวยวา บรรลผลตามวตถประสงคทวางไวมากนอยแคไหนเพยงใด ซงในทางปฏบตสามารถใชวตถประสงคเปนหลกในการก าหนดเนอหา วธสอน สอการเรยนการสอน และการวดผลประเมนผลควบคกนไปได โดยยดหลกการบรหารจากสวนกลาง แตตองตอบโจทยในบรบททางสงคมไดและใหผเรยนไดเหนทศทางเมอตนเองจบการศกษาในระดบใดระดบหนง และสามารถใชความรพรอมทกษะดานตาง ๆ ทไดเรยนรมาพฒนาตนเองใหเกดความช านาญเชยวชาญได กระบวนการพฒนาหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกบาลจ าเปนตองทางการทดลองใชจรงและตรวจสอบประเมนผล ควบคกนไปดวยพรอมกนหลายๆ ครงเปนวงจร ตามกรอบความคดทสอดคลองกบหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา เชนหลก อทธบาท 4 อทธบาท 4 เปนหลกธรรมทมงสความส าเรจ ทมองคประกอบ 4 ดาน ท ไดกลาวไววา อทธบาท 4 ธรรมท เปนเหตใหประสบความส าเรจม 4 อยาง(พระไตรปฎกภาษาไทย/11/231/233) คอ ฉนทะมความพอใจมใจรก คอพอใจทจะทางสงนนและทางดวย

ผเรยนไดเรยนร

ผเรยน

ผสอน กระบวนการเรยนการสอน กจกรรมการพฒนาทกษะผเรยน

พฤตกรรมพงประสงคของผเรยน

วตถประสงคของหลกสตร การเปลยนแปลพฤตกรรม

วตถประสงคของหลกสตร


ใจรกตองการความส าเรจเปนอยางด ไมหวงเพราะอยากไดรางวลหรอผลก าไร วรยะพากเพยรทางคอ ขยนหมนประกอบทางสงนนดวยความพยายาม เขมแขงอดทน ไมทอถอยจตตะเอาใจใสฝกใฝคอ ตงจตรบรในสงททางนนดวยความคดไมปลอยใจฟงซานเลอนลอย วมงสาใชปญญาสอบสวนคอ หมนใชปญญาพจารณาใครครวญตรวจตราหาเหตผลและหา ขอบกพรองเปนตน จากปญหาอปสรรคของการพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลทง 5 ดาน ตามทกลาวมา คอ ดานหลกสตร ดานการจดการเรยนการสอน ดานสอการเรยนการสอน ดานกจกรรมการเรยนการสอน และดานการวดผลและประเมนผลนน คณะสงฆและหนวยงานภาครฐทเกยวของ ควรด าเนนการพฒนาหลกสตร ดงน 1) ดานปจจย ไดแก ครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลตองมคณลกษณะทพงประสงค มความรความสามารถตรงกบงานทรบผดชอบและมจ านวนเพยงพอ โดยมแนวทางในการพฒนา ดงน (1) ควรปรบปรงพฒนาหลกสตร ใหคณภาพทางการศกษาพฒนาไปในทศทางทดยงขน ใหสอดคลองกบหลกสตรการศกษาในสมยปจจบน (2) จดครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลใหตรงตามเนอหาวชาหรอความถนด มการอบรมครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลทมอยในปจจบนเพอพฒนาสมรรถภาพงานทรบผดชอบ (3) พฒนาครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล โดยสนบสนนใหมการศกษาคนควาแสวงหาความรและเทคนคใหมๆ ในการจดการเรยนรดวยตนเอง และสงเขารวมประชม สมมนา อบรม หรอรวมกจกรรมทางวชาการ การแลกเปลยนความคดเหนในทประชม (4) พฒนาครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลใหมจ านวนเพยงพอทวส านกเรยนทวประเทศ ครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลควรเปนผมความรความสามารถ มคณวฒและมประสบการณทางโลกดวย เพอสามารถเชอมโยงเหตการณในปจจบนเปรยบเทยบ อธบายและประยกตใช และพฒนาเทคนควธการเรยนการสอนเพอใหผเรยนไดเขาใจอยางแทจรง และควรใชสอการสอนททนสมยใหผเรยนเกดความสนใจในการเรยนยงขน 2) ดานกระบวนการ ไดแก ส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลควรมการจดกจกรรมและการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญ โดยมแนวทางในการพฒนา ดงน (1) พฒนาส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลใหมการจดสภาพแวดลอมและการบรการทสงเสรมใหผเรยนพฒนาตามธรรมชาตเตมศกยภาพ โดยมการปรบภมทศน เพอใหสถานทพรอมรองรบการจดการเรยนการสอนใหเหมาะสม (2) พฒนาส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลใหมการจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ เรมจดสงครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาลไปศกษาดงาน รวมกบส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลภายนอก ชแจงแผนการเรยนการสอน ซงอธบายเนอหาไดอยางชดเจนและเขาใจงาย ประเมนความสามารถของผเรยนดวยวธการทหลากหลาย พงพอใจตอการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยน


เปนส าคญ ดงนน ควรสงเสรมการจดทางแผนการสอนในแตละชน ฝกอบรมอาจารยผสอนใหมเทคนคการสอนทเขาใจงาย เนนผเรยนเปนหลก ควรใหขอเสนอแนะและตดตามผล เพอใหการเรยนการสอนมประสทธภาพมากขน หรอทางวจยในชนเรยน และใชกจกรรมสงเสรมเพอใหผเรยนมประสบการณ พฒนาสอและอปกรณทใชในการสอนใหทนสมย ดแลรกษาความสะอาดสถานทใหเออตอการเรยนร (3) พฒนาส านกเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาลใหมการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพผเรยนอยางหลากหลาย โดยมการจดกจกรรม เชญบคลากรมาใหความร หรอมการออกไปทศนศกษานอกสถานทบาง และควรพฒนาวธการสอนเพอใหผเรยนไดแสดงความสามารถในการคดวเคราะห โตตอบ แสดงความคดเหนใหมากยงขน และใหความส าคญกอนเรมสอนมการชแจงหลกเกณฑการประเมนผลใหนกเรยนทราบอยางชดเจน ดงนน อาจารยควรใหความส าคญในการชแจงหลกเกณฑการประเมนผลการเรยนการสอนใหทราบ และควรจดอบรมบาลกอนสอบสนามหลวง เพอใหผเรยนไดฝกฝนการทางปญหาใหเกดความช านาญ ความมนใจกอนสอบ 3) ดานผลผลต ไดแก ผเรยนมความร ความเขาใจและเหนคณคาของการเรยนพระปรยตธรรมแผนกบาล โดยมแนวทางในการพฒนา ดงน (1) พฒนาใหผเรยนมความสนใจและเขารวมกจกรรมของสงฆ โดยเปนหนาทความรบผดชอบ และเปนสงทตองทาง (2) พฒนาใหผเรยนสนใจและเขารวมกจกรรมศลปวฒนธรรม และประเพณทดงามของทองถนและของไทย ดงนน แนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศของคณะสงฆ ควรประกอบดวยการจดการศกษาโดยค านงถงหลกการ 4 ประการ ไดแก ความคาดหวงของสงคมตอบทบาทของสถาบนสงฆ ความตองการการศกษาของคณะสงฆ ความสอดคลองกบนโยบายการศกษาของชาตตามรฐธรรมนญและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต การรวมอยในระบบการจดการศกษาของชาตไมแยกสวนเฉพาะสงฆ โดยมผแทนสงฆเขารวมอยในคณะกรรมการการศกษาทกระดบ อนจะชวยเออประโยชนตอความเปนเอกภาพเชงนโยบายในการจดการศกษาและเปนการใชทรพยากรทางการศกษาอยางไดประโยชนสงสด รวมทงบรรลจดมงหมายของการจดการศกษาเชงความรคคณธรรมเพอสงคมไทย สงคมพทธอยางยงยน


บทสรป การศกษาปรยตธรรมแผนกบาล เปนหวใจส าคญของการศกษาของคณะสงฆไทยทมผลตอความมนคงแหงพระพทธศาสนา การศกษาเลาเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรมและแผนกบาล นอกจากจะเปนการศกษาหลกธรรมค าสงสอนแลว ยงไดชอวาเปนการสบตออายพระพทธศาสนาไวอกดวย การศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาล จงเปนกระบวนการส าคญ ในการสรางรากฐานอนมนคงตอการสบทอดพระพทธศาสนา เพราะการทพระภกษสามเณรไดศกษาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาผานทางภาษาบาลทบรรจพระธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาจะเปนทยอมรบวาเปนผทรงภมธรรมและเปนผน าทางปญญาของประชาชนอยางแทจรงแตการบรหารการศกษาของคณะสงฆทเปนอยในปจจบน แยกสวนออกจากระบบการบรหารการศกษาของชาตทางให เกดปญหาท งดานการจดการ งบประมาณ การบรหารหลกสตร กระบวนการเรยนการสอน การวด และประเมนผล คณภาพการศกษา คณภาพของบคลากรทางการศกษาทงผบรหารและผสอน ตลอดจนสวสดการและความมนคงในอาชพ หลกสตรการศกษาไมตอบสนองความตองการของผเรยน ดงนนปญหาของการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลเกดจากการขาดเอกภาพในการจดการศกษา ขาดผรบผดชอบดานการบรหารโดยยดธรรมเนยมเดมวาพระสงฆเพยงจดสอนและวดผล การศกษาเปนเรองของส านกเรยนนน ๆ เปนผลใหการศกษาเปนไปตามยถากรรม ไมมระบบระเบยบ หลกสตรทใชเรยนใชสอนกสบทอดมาจากอดต มการปรบปรงบางแตกไมแตกตางจากเดม (สมยรชกาลท 2) ดงนน แนวทางการพฒนาหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลสความเปนเลศ กคอ การพจารณาปรบปรงหลกสตรใหไดมาตรฐานโดยสอดแทรกหลกสตรบาลลงในหลกสตรพระปรยตธรรมแผนกธรรม -แผนกสามญศกษา ปรบเปลยนกระบวนการเรยนการสอน จากทองจ ามาเปนการวเคราะหวจารณธรรม สรางบรรยากาศการเรยนการสอน ปรบปรงเนอหาหลกสตรเพอใหพระภกษสามเณรมความรเทาทนตอสภาวการณปจจบน สามารถน าความรมาปรบประยกตใหคนรนใหมไดเขาใจมองเหนคณคา สงเสรมมาตรฐานครสอนพระปรยตธรรมแผนกบาล ปรบปรงดานคณภาพการเรยนการสอน มสวสดการถวายทเหมาะสม ระดมทรพยากรตาง ๆ มาใชในการจดการเรยนการสอน รฐควรเกอหนนงบประมาณการศกษาทางธรรมใหเพยงพอเชนเดยวกบการศกษาทางโลกเพอใหสอดคลองกบรฐธรรมนญและพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542


บรรณานกรม กรมการศาสนา.(2539). คมอการจดการศกษาสงฆ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา. -----------------.(2541). การพฒนารปแบบการจดการศกษา พระปรยตธรรมแผนกบาล. กรงเทพมหานคร:

โรงพมพการศาสนา. -----------------.(2539). ประวตการศกษาของคณะสงฆ. กรงเทพมหานคร: กรมการศาสนา. มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.(2539). พระไตรปฎก (ภาษาไทย) ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต).(2531). หลกการศกษาในพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระราชวรมน (ประยทธ ปยต โต ).(2529). การศกษาของคณ ะสงฆ : ปญห าท รอทางงออก.

กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง. สมชาย ไมตร .(2539). การศกษาของพระสงฆ ในประเทศไทย. รายงานการวจยฉบบสมบรณ .

กรงเทพมหานคร: ส านกงานคณะกรรมการการวจยแหงชาต. สภาพร มากแจง และสมปอง มากแจง.(2542). การศกษาสภาพการจดการศกษาของคณะสงฆ. รายงาน

การวจยฉบบสมบรณ. กรงเทพมหานคร: กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. สมน อมรววฒน และคณะ.(2532) ความคดและภ มปญญาไทยดานการศกษา. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร:ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.(2558). แผนยทธศาสตรการพฒนาการจดการศกษาพระปรยตธรรม

แผนกธรรมและแผนกบาล พ ทธศกราช 2558 – 2562. นครปฐม: ส าน กงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

กาลามาสตร : ทางรอดในสงคมยคดจทล* KALAMA SUTTA : SURVIVAL IN THE DIGITAL AGE

นายสมศกด อมพรวสทธโสภา

Mr. Somsak Amphornwisitthopha นกวชาการอสระ

independent scholar E-mail : [email protected]

บทคดยอ ปรากฏการณทางการสอสารในยคดจทล เปนเครองบงชใหเหนถงลกษณะความสมพนธระหวาง

เทคโนโลยการสอสาร กบสงคมมนษยไดอยางชดเจน เพราะการสอสารถอเปนกจกรรมพนฐานของมนษยการท เทคโนโลยไดสรางสรรคความกาวหนาดานการสอสาร สงคมมนษยจงมความเปลยนแปลงตามไปดวย ไมวาจะ เปนทางเลอกในการสอสาร ชองทางการสอสารใหมๆ รปแบบการสอสาร พฤตกรรมในการสอสาร รวมไปถง วฒนธรรมการสอสารทเปลยนแปลงไป จงกลาวไดวา การเปลยนแปลงทางทางการสอสารของสงคมมนษยลวนเปนผลพวงแหงการพฒนาเทคโนโลยการสอสารทงสน

สงคมไทยในยคปจจบนเปลยนไปอยภายใตสงคมเทคโนโลยอยางสมบรณ ท าใหการด าเนนวถชวตแบบสงคมไทยเปลยนแปลงไปจากเดมวถชวตทเคยมงเนนเรองการพงพาชวยเหลอเออเฟอกน รวมไปถงการประพฤต ปฏบตทดงามทางพทธธรรม คณธรรม ไปสสงคมแหงเทคโนโลยแหงเครองจกรทมผใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนผคด ผลตขนมาเพอปอนใหแกสงคมในปจจบน ผกขาดความรบผดชอบไวจงเปนเหตใหคดไดวาผใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในการสรางงาน และผน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารไปใชงาน จงท าใหเรารบขอมลขาวสารมากมายจากทวทกมมโลก จงมทงเรอง “เหลอเชอ” เรอง “ชวนเชอ” และหลาย ๆ เรองกท าใหเรา “หลงเชอ” ไปกบขอมลทไดรบไปโดยไมรตว ดงนน เพอเปนแนวทางในการพจารณา รบขอมลขาวสารใดควรปลงใจเชอมากนอยแคไหน เพอน าประโยชนแหงธรรมทเขาถงชวตทมคณภาพ ประกอบ ดวยสาระธรรมอนใหเกดประโยชนตอตนไดแลว กจะเปน ไปเพอประโยชนแหงสงคม (ผอน) ซงการท าใหสงคมมงสทศทางอนมจดมงหมายเดยวกน โดยใชสตปญญาของบคคลทมพทธธรรม อนปกตดแลวเพอชวยใหเกดความถกตอง เกดประโยชนในสงทควรเปนพรอมทงสามารถประสานสงคมใหเปนหนงเดยวกนได โดยการใชหลกธรรมทสงเสรมใหมความเปนธรรมในสงคม ซงพทธธรรมเปนสวนประกอบของมนษยทมความส าคญมากตอความสงบสขและความเจรญกาวหนาของส งคมในปจจบน



กาลามสตร เปนพระสตรอนวาดวยเรองทพระพทธองคเคยทรงแสดงไว ถงสงทไมควรยดถอ หรอ "สงทไมควรเชอ" พระสตรนเปนพระสตรทไมยาว แตมใจความลกซงนาคดประกอบ ดวยเหตผล เปนการใชเหตผลตามหลก วทยาศาสตร สอดคลองกบกฎทางวทยาศาสตร กาลามสตร คอ พระสตรทพระพทธเจาทรงแสดงแกชาวกาลามะ หมบานเกสปตตยนคม แควนโกศล (เรยกอกอยางวา เกสปตตยสตรหรอเกสปตตสตร) เปนหลกแหงความเชอทพระพทธองคทรงวางไวใหแกพทธศาสนกชน ไมใหเชอสงใด ๆ อยางงมงายโดยไมใชปญญาพจารณาใหเหนจรงถงคณโทษหรอดไมดกอนเชอ แนวคดและหลกสตรทสอนใหคนมเหตผลไมหลงเชองมงาย ตอเมอใดพจารณาเหนดวยปญญาเปนตน แลวจงควรละหรอถอปฏบตตามนนเรยกวา “กาลามสตร" สงทเราควรรนนมเพยงงาย ๆ นดเดยวคอ เชอแตสงทเมอรแลวไมท าใหเราเดอดรอน รวมถงไมท าใหคนอนเดอด รอน "ไมมโทษ" และจรรโลงสงคม ท าใหคนอนเปนสข"เปนกศล" และปฏบต หรอสมผสดวยตนแลวเปนจรง เหนจรงนนแหละเราจงเชอไดอยางสนทใจ ดงนแลวกขนอยกบวาถงมนอาจท าใหเราเดอดรอนคอมโทษแลวแตเราพรอมเสยงพรอมรบผลนน เขาท านองทวาไดเตอนไวแลวนะจะไมฟงนนกเรองของเราเอง ค าส าคญ : กาลามสตร, สงคมยคดจทล, พระราชบญญตคอมพวเตอร

Abstract The phenomenon of communication in the digital age An indication that the relationship between. Communications Technology Human society clearly Because communication is a basic human activities. Technology has created a breakthrough in communications. Human society is so changed as to whether the choice of communication. New communication channels Communication Styles Behavior of communication to cultural communication has changed. It said that Changes in the communication of human society are the aftermath of the development of communications technology.

Thailand in modern society to the social technology completely. Make lifestyle changes to Thailand from a social lifestyle that focuses on the generous help each other. To behave Practice good moral to the Buddhist Society of Mining and Technology, with the information and communications technology as a concept to enter production up to the present. Exclusive responsibility that is why I think that the use of information and communications technology to create jobs. And a leading information and communications technology to use. As a result, we get lots of information from all over the world. It is both " incredible" story " propaganda" and many gave us " believe" the


information received, without knowing it, so to guide consideration. Any information should be believed as much. To bring the benefits of fair access to quality life consists of a fairly significant benefit to their already be to the benefit of society (among others) , which makes the society towards the same direction aims. The intelligent use of people with morality. It is good to be correct. Born in what is supposed to coordinate with the society as one single unit. Using the principles that encourage fairness in society. Which is a component of human morality is very important to the peace and prosperity of the society in the Kalama Sutta is a sutra that the Buddha had been presented. What should not rely or "Do not Believe" Sutra Sutra is not that long. But there's a deeper reason as to why enterprises should consider unscientific accordance with scientific laws Kalama Sutta the Buddha Sutra is presented to the Kalama. Village Guest keypad tertiary settlement Koson region (also called. Guest or Guest button keypad tertiary recipe for the recipe) is of the belief that Buddha placed the Buddhists. Not to believe anything so ignorant without the wit to see it before you kick or bad faith. Concepts and programs that teach people a reason not to believe credulity. Later, when considered with intelligence and so on. Then it should be adopted or the so-called "Kalama Sutta" What we know is that it is just a simple little thing, but when it does not make us suffer. The others do not make trouble, "No Regrets" and sustain society. Make others happy "charitable" and practical experience, or already with their reality. I really believe that we can credibly. It follows, then, depending on whether it might give us trouble is there a risk, but we are ready with the results. Similarly, he has warned that it will not hear that, then it's a matter of our own. Keyword : Kalama Sutta, Digital Society, Computer Act


บทน า ในชวตประจ าวนของคนเราวนหนง ๆ นน มกจะไดรบขอมลขาวสารมากมายทงทางตรงจากสอ

สงคมออนไลนอยางเครอขายสงคมออนไลน (Social Network) ไมวาจะเปนเฟซบค (Facebook) มายสเปซ (MySpace) ทวตเตอร (Twitter) เวบไซตเครอขายสงคมออนไลนอน ๆ และทางออมจากเพอนมาเลาใหฟง อานจากหนงสอพมพ ฟงจากวทย ดจากโทรทศน อานจากอนเทอรเนต ไดรบขอความ (message) จากมอถอ จดเปนการสรางความสมพนธระหวางบคคลอน สะทอนถงความสนใจทคลายคลงกนหรอมความเกยวของกนในสงคม เปนตน บางเรองฟงแลวกธรรมดา ๆ ไมตนเตนเราใจ บางเรองฟงแลวกชวนใหตกอกตกใจ แตหลายเรองกชวนใหวพากษวจารณไปตามกระแส จนเปนยอมรบกนวา ในสงคมออนไลนเวลาน ทกคนมอสระ มตวตนกนไดอยางเสร ทงผานตวอกษร ภาพถาย คลป...เสมอนหนงวา “ชวต...ไมหยดนง” หรอ “ชวต...ไมมวนออฟไลน” นนเอง และเทคโนโลยจาก “สมารทโฟน” ท าใหการสอสารจงถกหวงผลใหผรบสารเชอตามทผสงสารตองการ ขณะเดยวกนสงคมปจจบนความไมสามคค ความไมลงรอยกน และการขาดความเชอถอเชอใจกน อนเนองมาจากการขาดการไตรตรองอยางมเหตผลนน ไดขยายกวางขวางออกไปอยางมาก ท าใหคนไทยจ านวนมากมลกษณะทเชอถอขาวสารทไมไดผานการคดกรองอยในระดบทสงพอสมควร ในขณะทเทคโนโลยการสอสารไดรบการพฒนาอยางกาวล า สอสงคมออนไลนกลบสงอทธพลลบตอชวตประจ าวนและความสมพนธของคนใน สงคมอยางชดเจนมากยงขนจนกลายเปนประเดนทางสงคม

อยางไรกด เนองจากยคนเปน “ยคขอมลขาวสาร” ส านกงานพฒนาธรกรรมอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) หรอ ETDA ไดแถลงผลการส ารวจพฤตกรรมผใชอนเตอรเนตในประเทศไทยในป 2557 นาสนใจวา คนไทยใชเวลาทองอนเตอรเนตเฉลยถงวนละ 7.2 ชวโมง ท าใหเราสามารถรบขอมลขาวสารมากมายจากทวทกมมโลก จงมทงเรอง “เหลอเชอ” เรอง “ชวนเชอ” และหลาย ๆ เรองกท าใหเรา “หลงเชอ” ไปกบขอมลทไดรบไปโดยไมรตว ดงนน เพอเปนแนวทางในการพจารณา รบขอมลขาวสารใดควรปลงใจเชอมากนอยแคไหน ผเขยนจงขอเสนอ “กาลามสตร” อนเปนค าสอนทสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไดตรสไวตงแตสมยพทธกาล เกยวกบ “สงทไมควรเชอ 10 ประการ” ซงสามารถน ามาประยกตใชไดเหมาะกบยคโลกาภวตนนมากทเดยว


เนอเรอง ความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ค าวา “เทคโนโลยสารสนเทศ ( Information

Technology : IT) เรยกยอวา “ไอท” ประกอบดวย ค าวา “เทคโนโลย” และค าวา “สารสนเทศ” น ามารวมกน เป น “ เทค โน โลย ส ารสน เทศ ” ค าว า เทค โน โลย ส ารสน เทศและการส อ สาร (Information and Communication Technology: ICT) หรอเรยกยอวา “ไอซท” ประกอบดวยค าทมความหมายดงน

เทคโนโลย (Technology) หมายถง การน าความรทางดานวทยาศาสตรมาประยกตในการพฒนาเครองมอ เครองใช อปกรณ วธการหรอกระบวนการ เพอชวยในการหรอแกปญหาตาง ๆ ทงนเพอใหเกดประโยชนตอบคคล กลมบคคล หรอองคกร

สารสนเทศ (Information) (ราชบณฑตยสถาน, 2554) หมายถง ขาวสาร การแสดงหรอชแจงขาวสารขอมลตาง ๆ

เทคโนโลยสารสนเทศจงเปนการผนวกรวมคอมพวเตอรและการเชอมโยงการสอสาร ความเรวสงเพอรบสงขอมล ขอความ เสยง และภาพ ประกอบดวยสารสนเทศ ( information) คอมพวเตอร (computer) และโทรคมนาคม (telecommunication) และค ายอวา ไอซท (ICT) ยอมสอ ความหมายถงเทคโนโลยทงสาม ความหมายของเทคโนโลยสารสนเทศ มผใหความหมายไว ดงน

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย,2556) หมายถง เทคโนโลยทเกยวของกบขาวสารขอมล และการสอสาร นบตงแตการสราง การน ามาวเคราะหหรอประมวลผล การรบและสงขอมล การ จดเกบและการน าไปใชงานใหม เทคโนโลยเหลานมกจะหมายถงคอมพวเตอรซงประกอบดวยสวน อปกรณ (hardware) สวนค าสง (software) และสวนขอมล (data) และระบบการสอสารตาง ๆ ไมวา จะเปนโทรศพท ระบบสอสารขอมล ดาวเทยมหรอเครองมอสอสารใด ๆ ทงมสายและไรสาย

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ตามแผนแมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารประเทศไทย พ .ศ . 2557 – 2561 (กระทรวงเทคโน โลยส ารสน เทศและการส อสาร 2557 ) หมายถง เทคโนโลยทเกยวของกบขาวสารขอมล และการสอสารนบตงแตการสราง การน ามาวเคราะหหรอการประมวลผล การรบและการสงขอมล การจดเกบ และการน าขอมลกลบไปใชงานใหม สรปไดวา เทคโนโลยสานสนเทศและการสอสาร หมายถง เทคโนโลยทเกยวของกบขาวสารขอมล และการสอสารนบตงแตการสราง การน ามาวเคราะหหรอการประมวลผล

สอสงคมออนไลนกบกฎหมาย คงปฏเสธไมไดวาคอมพวเตอรเขาไปมบทบาทในชวตมนษยมาก ขนทกวนโดยเฉพาะในยคแหงขอมลขาวสารอยางในปจจบนนจะเหนไดวาม พฒนาการเทคโนโลยใหม ๆ เกดขนอยางรวดเรวรวมทงพฒนาการเทคโนโลย สารสนเทศและการสอสารดวยแตถงแมวาพฒนาการทาง เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารนนจะถกน ามาประยกตใชและกอให เกดประโยชนมากมายกตามหาก


น า ไปใชในทางทไมดไมชอบแลวกอาจกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรงทง ตอตนเอง ทางเศรษฐกจและสงคมได ดงนนจงเกดรปแบบใหมของอาชญากรรมทเกดจากการใชคอมพวเตอรเปน เครองมอในการกระท าผดขนจงจ าเปน ตองมการพฒนากฎหมายอาชญากรรมทางคอมพวเตอร (Computer Crime Law) ขนส าหรบ ประเทศไทยนนมพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร พ.ศ. 2550 พระราชบญญตฉบบนประกาศในพระราชกจจานเบกษา เมอวนท 18 มถนายน 2550 และมผลบงคบใช ตงแตวนท 18 กรกฎาคม 2550 เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากในปจจบนระบบคอมพวเตอรไดเปนสวนส าคญของการประกอบกจการ และการด ารงชวตของมนษย หากมผกระท าดวยประการใด ๆ ใหระบบคอมพวเตอรไมสามารถท างานตามค าสงทก าหนดไว หรอท าใหการท างานผดพลาดไปจากค าสงทก าหนดไว หรอใชวธการใด ๆ เขาลวงรขอมล แกไขหรอท าลายขอมลของบคคลอน ในระบบคอมพวเตอรโดยมชอบ หรอใชระบบคอมพวเตอร เพอเผยแพรขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจหรอมลกษณะอนลามกอนาจาร ยอมกอใหเกดความเสยหาย กระทบ กระเทอนตอเศรษฐกจ สงคม และความมนคงของรฐ รวมทงความสงบสขและศลธรรมอนดของประชาชน สมควรก าหนดมาตรการเพอปองกนและปราบปรามการกระท าดงกลาว จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน

มาตรา 14 แหงพระราชบญญตคอมพวเตอร (2546) ระบไววา “ผใดกระท าความผดทระบไวดงตอไปน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ

(1) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรปลอมไมวาทงหมดหรอบางสวน หรอ ขอมล คอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกดความเสยหายแกผอนหรอประชาชน

(2) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกดความเสยหายตอความมนคงของประเทศหรอกอใหเกดความ ตนตระหนกแกประชาชน

(3) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ อนเปนความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกรหรอความผดเกยวกบการ กอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา

(4) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใดๆ ทมลกษณะอนลามกและขอมลคอมพวเตอร นนประชาชนทวไปอาจเขาถงได

(5) เผยแพรหรอสงตอซงขอมลคอมพวเตอรโดยรอยแลววาเปนขอมลคอมพวเตอรตาม (1) (2) (3) หรอ (4)

ในโอกาสนขอสามารถสรปสาระส าคญของ พระราชบญญต คอมพวเตอร พ.ศ . 2550 เกดขนเนองจากการกระท าบางอยางทกอใหเกดความเสยหายตอผอนและตอสาธารณะโดยการใชคอมพวเตอรขอมล คอมพวเตอร และ/หรอระบบคอมพวเตอร (รวมถงอนเทอรเนต) เปนเครองมอ หรอกระท าตอคอมพวเตอร ขอมล คอมพวเตอร และ/หรอระบบคอมพวเตอรนน แนวคดดงเดมของกฎหมายอาญานนครอบคลมไปไมถง มาตรา 14 น าเขา/ปลอม/เทจ/ภยมนคง/ลามก/สงตอขอมลคอมพวเตอร ผใดกระท าความผดทระบไวดงตอไปน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหนงแสนบาท หรอทงจ าทงปรบ


(1) น าเขาส ระบบคอมพวเตอร ซ งขอมลคอมพวเตอรปลอมไมวาท งหมดหรอบางสวน หรอขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจโดยประการทนาจะเกดความเสยหายแกผอนหรอประชาชน (2) น าเขาสระบบคอมพวเตอร ซงขอมลคอมพวเตอรอนเปนเทจ โดยประการทนาจะเกดความเสยหายตอความมนคงของประเทศหรอกอให เกดความตนตระหนกแกประชาชน (3) น าเข าส ระบบคอมพวเตอรซ งขอมลคอมพวเตอรใด ๆ อนเปนความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกร หรอความผดเกยวกบการกอการรายตามประมวลกฎหมายอาญา (4) น าเขาสระบบคอมพวเตอรซงขอมลคอมพวเตอรใด ๆ ทมลกษณะอนลามกและขอมลคอมพวเตอรนนประชาชน ทวไปอาจเขา ถงได (5) เผยแพรหรอสงตอซงขอมลคอมพวเตอร โดยรอยแลววาเปนขอมลคอมพวเตอรตาม (1) (2) (3) หรอ (4) สงคมยคดจทลโลกปจจบนเขาสยคสงคมดจทล (Digital Society) หรอยคเศรษฐกจใหม (New Economy) ชวตประจ าวนของผคนในสงคม เรมสมผสกบการท าธรกรรมผานสออเลกทรอนกส เรมคนเคยกบการใชระบบสอสารขอมล คอมพวเตอรและระบบสารสนเทศ ( IT) ซงเขามาอ านวยความสะดวกใหทกชวตอยางไมเคยมมากอน ความแตกตาง ระหวางยคสารสนเทศ ( Information Era) และยคดจตอล (Digital Era) อยทยคดจทลใชเทคโนโลยสารสนเทศทม ศกยภาพสง มอปกรณสอสารแบบพกพาทเชอมโยงกนผานอนเทอรเนตความเรวสง สงผลใหผบรโภคเปลยนบทบาท จากเชงรบ (Passive) เปนเชงรก (Active) ทศทางของโทรคมนาคมยงคงพฒนาตอไปอยางไมหยดยง และกาว กระโดดอยางรวดเรว มการน าเทคโนโลยสอสารโทรคมนาคมมาสรางสรรคบรการใหมๆ ส าหรบประชาชนอยาง หลากหลาย และมประสทธภาพยงขน ภายในหนงหรอสองทศวรรษ สอดจตอลจะครอบคลมถง 80% ของสอทงหมด ทเราบรโภคกนอย เครอขายสงคมออนไลน (Social Networking) จะมบทบาทอยางมาก ประชากรกลมใหญทสด ของสงคมออนไลนจะอยในชวงอาย 18 - 24 ป การมความรความเขาใจในการใชงานเครองมอสอสารคอมพวเตอร (Computer Literacy) รวมทงภาษาองกฤษ จะมบทบาทมากตอชวตประจ าวน และตอการเจรญเตบโตในระบบ สงคม อตสาหกรรมโทรคมนาคมจะเปนสาธารณปโภคพนฐาน ซงนอกจากจะสรางความสะดวกสบายและ ประสทธภาพแลว ยงเปนดชนบงบอกถงความเจรญเตบโตของเศรษฐกจ และยงเปนพนฐานส าคญสสงคมแหงภมปญญา การใชพลงแหงเทคโนโลยสอสารในการเผยแพรขอมลความรท าใหเกดการสอสารโตตอบสองทาง และสราง ใหเกดการเรยนรอยางรวดเรว สงคมมนษยจงเกดขนไดแมวามนษยนนมไดอยในสถานทเดยวกนไดทงสองทศทาง สงคมมนษยจงเกดขนไดแมวามนษยนนมไดอย ในสถานทเดยวกน ความหางกนโดยระยะทางจงมใชอปสรรคส าหรบมนษยมไดอยในสถานทเดยวกน ความหางกนโดยระยะทางจงมใชอปสรรคส าหรบมนษยในการสรางความสมพนธระหวางกนอกตอไป

พอจะสรปไดวา สงคมดจทล หมายถง สงคมของมนษยทเกดขนโดยผานสออเลกทรอนกสและเปนเครอขาย จะเหนมนษยในสงคมไทยไดยอมรบรปแบบทางอเลกทรอนกสในหลายลกษณะทจะมความสมพนธระหวางกนทแพรหลายคอ ทางสอวทย และโทรทศน โทรศพทและทางอนเตอรเนต ทเออตอการสอสารแบบโตตอบกนไดทงสองทศทาง


แนวคดพทธธรรมเกยวกบกาลามสตรกาลามสตร เปนพระสตรอนวาดวยเรองทพระพทธองคเคยทรงแสดงไว ถงสงทไมควรยดถอ หรอ "สงทไมควรเชอ" พระสตรนเปนพระสตรทไมยาว แตมใจความลกซงนาคดประกอบ ดวยเหตผล เปนการใชเหตผลตามหลก วทยาศาสตร สอดคลองกบกฎทางวทยาศาสตร

กาลามสตร (พระพรหมคณาภรณ, 2540) คอ พระสตรทพระพทธเจาทรงแสดงแกชาวกาลามะ หมบานเกสปตตยนคม แควนโกศล (เรยกอกอยางวา เกสปตตยสตรหรอเกสปตตสตร) เปนหลกแหงความเชอทพระพทธองคทรงวางไวใหแกพทธศาสนกชน ไมใหเชอสงใด ๆ อยางงมงายโดยไมใชปญญาพจารณาใหเหนจรงถงคณโทษหรอดไมดกอนเชอ ปจจบนแนวคดและหลกสตรทสอนใหคนมเหตผลไมหลงเชองมงาย ตอเมอใดพจารณาเหนดวยปญญาวาธรรมเหลานนเปนอกศลเปนกศลมโทษไม มโทษเปนตน แลวจงควรละหรอถอปฏบตตามนนเรยกวา“กาลามสตร" สงทเราควรรนนมเพยงงาย ๆ นดเดยวคอ เชอแตสงทเมอรแลวไมท าใหเราเดอดรอน รวมถงไมท าใหคนอนเดอด รอน "ไมมโทษ" และจรรโลงสงคม ท าใหคนอนเปนสข"เปนกศล" และปฏบต หรอสมผสดวยตนแลวเปนจรง เหนจรงนนแหละเราจงเชอไดอยางสนทใจ ดงนแลวกขนอยกบวาถงมนอาจท าใหเราเดอดรอนคอมโทษแลวแตเรา พรอมเสยงพรอมรบผลนน เขาท านองทวาไดเตอนไวแลวนะจะไมฟงนนกเรองของเราเอง หลกกาลามสตร คอหลกในการพจารณา 10 อยาง ไดแก

1) มา อนสสเวน อยาเพงเชอถอดวยการไดยนฟงตามกนมา ( Be not led by report ) บางคนเมอฟงตามกนมากเกดความเชอ เมอคนนนวาอยางนน คนนวาอยางน กเชอตามกนไป โดยบอกวา "เขาวา" เพราะฉะนน เราตองเชอตามเหตผล อยาเชอตามเขาวา

2) มา ปรมปราย อยาเพงเชอถอดวยการถอตามถอยค าสบๆ กนมา (Be not led by tradition) บางคนบอกวาเปนของเกา เปนความเชอ ตงแตสมยโบราณเราควรจะเชอ ความเชอของคนโบราณนนไมใชวาจะถกหรอดเสมอไป เราจงไมควรจะเชอ ถายงไมแนใจถงแมวาจะเปนเรองน าสบๆกนมา

3) มา อตกราย อยาเพงเชอถอดวยการตนขาวลอ หรอตนขาว (Be not led by hearsay) เรองขาวนนมอยมากมาย เราจงควรพจารณาใหด ขาวลอมมากมาย เพราะฉะนนกอยาเพงเชอ

4) มา ปฎกสมปทาเนน อยาเพงเชอถอดวยการอางต ารา (Be not led by the authority of texts) ถาใครเอาต ารามาอางใหเราฟง เรากอยาเพงเชอ เพราะต ารากอาจจะผดได ดงนน ไมวาใครจะเอาต าราอะไรกตามมาอางเรากตองอยาเพงเชอ พระพทธเจาตรสวาใหพจารณาดกอน

5) มา ตกกเหต อยาเพงเชอถอดวยตรรก หรอเหตผล (Be not led by mere logic) ตรรกวทยาเปนวชา แสดงเรองความคดเหน อางหาเหตผล แตพระพทธเจาทรงกลาคานตรรกวทยาไดวา การอางหาเหตผลโดยการ คาดคะเนนนอาจจะผดกไดการอางหาเหตผลนนไมใชวาจะถกไปเสยทกอยาง

6) มา นยเหต อยาเพงเชอถอดวยการคาดคะเนหรอการอนมานเอา (Be not led by inference) มนอาจไมแน ดงนน พระพทธเจาจงตรสวา แมอนมานเอากอยาเพงเชอ


7) มา อาการปรวตกเกน อยาเพงเชอถอดวยการคดตรองอาการทปรากฏ (Be not led by considering appearances) คอเหนอาการทปรากฏแลวก คดวาใชเราจะดอาการ ทปรากฏกไมไดตองพจารณาดใหด

8) มา ทฏฐนชฌานกขนตยา อยาเพงเชอถอเพราะเขากบความเหนของตน (Be not led by the agreement with a considered and approved theory) คอ เขากบความเชอของตน เพราะตนเชออยางนอยแลวเมอใครพดอยางนใหฟงกยอมรบวาใชและ ถกตองซงกไมแนเสมอไป เพราะสงทเราเชอมากอนนนอาจผดกม

9) อมา ภพพรปตาย อยาเพงเชอถอเพราะผพดมรปลกษณะนาเชอถอ (Be not led by seeming possibilities) คอ เหนวาคนทเปนคนใหญคนโตนน พดจาควรเชอถอได แมแตพระสงฆกไมแน เราจงตองฟงดใหดเสยกอน อยาเพงเชอในทน มไดหมายความวาไมใหเชอ แตควรจะพจารณาดกอนแลวถงจะเชอ

10) มา สมโณ โน ครต อยาเพงเชอถอเพราะเหนวาสมณะนหรอผอนเปนครของเรา (Be not led by the idea, ‘This is our teacher’) ขอนแรงมาก คอ แมแตครของตนกไมใหเชอ ทงน เพราะครของเรากอาจจะพดผดหรอท าผดได เพราะฉะนน เราจงตองฟงใหด ไมมศาสนาใดสอนเราไมใหเชอครของตน แทจรงแลวพระพทธเจามไดทรงสอนวาไมใหเชอ แตทรงสอนวาอยาเพงเชอตองพจารณาดเสยกอนแลวจงคอยเชอ

ค าวา "มา" ( พทธทาสภกข, 2540) อนเปนค าบาลในพระสตรน เปนการปฏเสธมความหมายเทากบ No หรอ นะ คอ อยา แตโบราณาจารยกลาววา ถาแปลวา อยาเชอ เปนการแปลทคอนขางจะแขงไปควรแปลวา "อยาเพงเชอ" คอให ฟงไวกอน ส านวนน ไดแกส านวนแปลของสมเดจพระพทธโฆสาจารย (เจรญ) วดเทพศรนทราวาส นกปราชญ รปหนงในยครตนโกสนทร แตบางอาจารยใหแปลวา"อยาเพงปลงใจเชอ" แตบางทานแปลตามศพทวา "อยาเชอ" ดงนน การแปลในปจจบนนจงมอย 3 แบบคอ

1. อยาเชอ 2. อยาเพงเชอง 3. อยาเพงปลงใจเชอ การแปลวา "อยาเชอ" นน เปนการแปลทคอนขางจะแขงเปนการไมคอยยอมกน สวนการ แปล

อก 2 อยางนน คอ "อยาเพงเชอ" และ "อยาเพงปลงใจเชอ" นนกมความหมายเหมอนกนแตค าวา "อยาเพงปลงใจเชอ" นนเปนส านวนแปลทคอนขางยาว ดงนน ค าวา "อยาเพงเชอ" เปนส านวนทสนกวา งายกวาและเขาใจไดดกวา ฉะนน การทจะแปลใหฟงงายและเหมาะสมกตองแปลวา "อยาเพงเชอ"

พระพทธเจาตรสถงเหตผลในขอทอยาเพงเชอดงกลาวมาดงน โดยตรสวา " ดกอนชาวกาลามะทงหลาย เมอทานทงหลายรไดดวยตนเองวา ธรรมทงหลายเหลานเปนอกศล มโทษ กอความทกข เดอดรอน


วญญชนตเตยน ถาประพฤตเขาแลวเปนไปเพอความทกขเดอดรอน ทานทงหลายจงละทงสงเหลานเสย " พระองคไมไดตรสวาดหรอไมด แตใหพจารณาดวาถาไมดกทงเสย

ศาสนาพทธ (พทธทาสภกข,2540) ไมตองการใหมความเชอใด ๆ โดยไมใชปญญา เปนศาสนาแหงเหตผล โดยกอนอนกใหน ามาพจารณาดกอนวามโทษหรอม ประโยชน ถาเหนวามประโยชนและไมมโทษ กใหน ามาทดลองปฏบต ถาปฏบตแลวเกดผลจรงจงคอยปลงใจเชอรบเอามาปฏบตใหยงๆ ขนตอไป

การประยกตกาลามาสตรเพอทางรอดในสงคมยคดจตอล ในฐานะผใชเทคโนโลยสารสนเทศ จ าเปนตองมความรความเขาใจในการทจะรบฟงขอมลขาวสารโดยเฉพาะอยางยงในปจจบนนมกเกดกรณความขดแยงขน ในเรองทเกยวกบขอมลขาวสาร หรอในประเดนทวา เราควรจะเชอใคร หรอ เชออะไรด เพราะสอใหม ๆ มชองทางทจะสง "สาร" ตาง ๆ ใหถงตวผรบสารไดตลอดเวลา อกทงสอตาง ๆ ดงกลาว ยงเพมปรมาณมากขนเรอย ๆ ในยคดจตอลแหงขาวสารน แตในขณะเดยวกน กระบวนการ "รบร" ของผรบสารอาจจะยงไมไดรบการปรบใหมความวองไวเทาทนในการทจะ พจารณาตความสารตาง ๆ เหลานนไดอยางทนทวงท ดงนนเราจงควรไดมโอกาสไดใช "กาลามสตร" เปนหลกพจารณาการรบขาวสารในยคดจตอลนไดอยาง "รเทาทน" ตอไป

การสงตอขอมลขาวสารแบบ Word-of-mouth หรอ "ปากตอปาก" และขอมลทมการสงตอกนทางออนไลน จากเพอน ครอบครว หรอบคคลใกลชดนนเปนกลวธในการเผยแพร ขอมลททรง อทธพลและกอใหเกดความไววางใจตอผรบสารเปนอยางมาก เนองจากผรบสารจะเกดความรสกวา ผใหขอมลขาวสารไมไดรบประโยชนจากการน าเสนอขอมลขาวสารนนๆ จงไมนาแปลกใจทคนสวนใหญเลอกทจะใหน าหนกกบขอมลจากบคคลเหลา นซงเปนบคคลทตนเองรจก สนทสนม คนเคย ซงพระพทธเจาไดทรงใชวธททนสมยในการสอนใหเรา ฝกการไตรตรอง ดวยสต โดยล าดบดวยตนเอง ในการทจะเชอถอในขาวสารเหลานน นอกจากน เมอคนเรามความคดเหนเกยวกบประเดนตางๆ ในแงใดแงหนงแลว กมกชอบคนหาขอมลมาสนบสนนความคดเหนของตนเพยงอยางเดยว และเลอกทจะไมเปดรบฟงขอมลขาวสารทขดแยงกบความเชอของตนเองและ ในขณะเดยวกนกจะหาขอมลมาสนบสนนสมมตฐานของตนเองวาถกตอง ซงพระพทธเจาจะทรงสอนเรองความเชอเพอไมใหเราเกดความไมหลง นนกคอ ความมสตเพอทจะพจารณาวาขาวสารขอมลนนมความนาเชอถอเพยงใด เพราะลกษณะดงกลาวนเปนอนตรายตอการตดสนใจ และมผลตอพฤตกรรมของเราเปนอยางมาก หากเรามอคตในการยนยนความเชอของตน โดยปกใจเชอวาสงทเราเชอเทานนคอสงทถกตอง เราจะคนหาเฉพาะขอมลทสนบสนนความคด ดงกลาว แมจะมขอมลจากแหลง ทนาเชอถอวา การกระท าดงกลาวอาจสงผลเสยกตาม แตเมอเราไมเปดรบหรอเชอถอขอมลดงกลาวเลย ความเสยงทเกดขนจะมมากนอยเพยงใด พระพทธองคสอนใหเราพจารณาอยายดถอถอยค าทไดยนมาแมจะมาจากคร อาจารย อยายดถอวาเปนความจรงเสมอไป ดงนนการเปด รบขอมลขาวสารทดทสด คอการเปดรบขอมลขาวสารใหรอบดาน พยายามลดอคตทเกดขนในใจ และรบฟงขอมลขาวสารดวยสต และไมใชอารมณในการประเมนขอมล พจารณาพงรดวยตนเอง โดยฝกตนใหเปนท พงของตนเองได เมอใดท


ปราศจากธรรมเหลานทเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอไมหลงแลว มสมปชญญะ มสตมนคง รไดดวยตนเองเมอเจอขอมลใหม ควรจะมวธพจารณาอยางไรนนเอง เชอโดยใชปญญาเหมอนอยางทเหลากาลามชนทงหลายไดสดบรบฟงจากพระ สมมาสมพทธเจานนเอง

บทสรป หลายคนมกกลาววาสงคมปจจบนอยยากมากขน หากแตจะเปนเรองงายทจะอยในสงคมปจจบน

เพยงแตทกคนตองรจกประยกตหลกพทธธรรม เพอใชเปนหลกในการด าเนนชวตของตน ในทามกลางความเปลยนแปลงของโลกโดยเฉพาะอยางยง ในยคขาวสารขอมลหลงไหล ทบโถม มการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเขาสยคสงคมดจทล ยคแหงความเจรญทางวตถ และการชวงชง การก าหนดความคด จตวญญาณของผคนในสงคม โดยผคนตางพยายามใชเทคโนโลยทางการสอสารมาเปน เครองมอในการถายทอดขอมลขอเทจจรง ความคด อดมการณทางการเมองและสงคม ดงนน สงคมจะด ารงอยดวยจตวญญาณแหงความดงาม ความถกตอง และความสงบสขไดมากนอยแคไหน กขนอยกบความแขงแกรงทางดานจตใจของมนษยทจะมศลธรรม จรยธรรมในการใชเทคโนโลยทางการ สอสารเพอสรางสรรคสงคมในทางทถกตอง และการรเทาทนสอดจทล การรเทาทนกฎหมาย จะเปนทกษะทส าคญในการเรยนรและใชชวตของมนษย สามารถวเคราะหและจดการขอมลขอเทจจรง และแกไขปญหาไดอยางมเหตมผล การคดอยางแยบคาย (โยนโสมนสการ) และอยาเชอ (กาลามสตร) แลวเราทกคนกยอมด าเนนชวตไดอยางมความสงบสข พงระลกเสมอวา “โพสตตองคด ไมเวรกอยาแชร เสยงแนตดคก”


บรรณานกรม กรมทรพยสนทางปญญา.(2557). แมบทเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารประเทศไทย พ.ศ. 2557 –

2561. เรยกใชเมอ 24 มนาคม 2557. จาก www.ipthailand.org คณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส .(2546). แนวทางการจดท ากฎหมายอาชญากรรมทาง

คอมพวเตอร. กรงเทพฯ : ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต.

ณชร สยามวาลา.(2557). กาลามสตร : หลกการพจารณารบขาวสารในยคดจตอล. เรยกใชเมอ 30 มนาคม 2557. จาก http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/r.php

เทคโนโลยสารสนเทศ.(2557). บทท 1 เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. เรยกใชเมอ 23 เมษายน 2557. จาก http://www.evekanokwan.wordpress.com/categoty

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2546). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม.กรงเทพฯ: การศาสนา.

พนดา พานชกล.(2553). จรยธรรมทางเทคโนโลยสารสนเทศ (Ethics in Information Technology). กรงเทพฯ : ส านกพมพ เคทพ.

พทธทาสภกข.(2540). ฟาสางทางการขดเพชร.ธรรมทานมลนธ และ สนพ. สขภาพใจ . ส านกพมพ ธรรมสภา.

ราชบณฑตยสถาน.(2550). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. ส านกพมพ นานมบค. กรงเทพฯ.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2556). เทคโนโลยสารสนเทศ. กรงเทพฯ : ครสภาลาดพราว.

Kenneth C Laudon and Jane Price Laudon. ( 1999) Management Information Systems: Organizational and Technology in the Networked Enterprise.

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka_item/r.php?/

การพฒนาทรพยากรมนษยกบหลกสปปรสทธรรม 7* HUMAN RESOURCE DEVELOPMENT WITH TO THE SEVENFOLD

SAPPURISADHAMMA

พชต อวรทธพารทธพาณชย Phichit AwisutPhutthichanit

มหาวทยาลยมหาจฬาลงลงกรณราชวทยาลย Mahachulalongkornrajavidyalaya University

E-mail : [email protected]

บทคดยอ บทความนวเคราะหถงการพฒนาทรพยากรมนษยกบหลกสปปรสทธรรม 7 การศกษาพบวา การพฒนาทรพยากรมนษย หมายถง การพฒนาคนในฐานะทเปนการพฒนาทรพยากรอยางหนง หรอเปนทนใหมคณคาตอองคการ สงคม และประเทศชาต ดวยวธการตางๆ เชน การฝกอบรม การศกษา และการพฒนา เปนตน หลกสปปรสทธรรม 7 ไดแก 1) ธมมญญตา การรจกเหต 2) อตถญญตา การรจกผล 3) อตตญญตา การรจกตน 4) มตตญญตา การรจกประมาณ 5) กาลญญตา การรจกกาล 6) ปรสญญตา การรจกชมชน และ 7) ปคคโลปรปรญญตา การรจกบคคล การพฒนาทรพยากรมนษยในพระพทธศาสนาจงตองประกอบไปดวยการฝกฝนอบรมศล สมาธ และปญญาอยางสอดคลองกน กอใหเกดประโยชน 3 ประการ คอ ประโยชนปจจบน ประโยชนภายหนา และประโยชนสงสด ผานการพฒนา 4 ดาน คอ 1) พฒนาการทางกาย 2) พฒนาการทางศล 3) พฒนาการทางจตใจ 4) พฒนาการทางปญญา ค าส าคญ: การพฒนาทรพยากรมนษย, หลกสปปรสทธรรม 7

Abstract This paper examines the Human Resource development with to the Sevenfold Sappurisadhamma. The results show that the Human resource development refers to human development as one resource development or a valuable contribution to social organizations with methods such as training, education and development etc. The qualities of a good man; 1. knowing the cause, 2. knowing the purpose, 3. knowing oneself,



4. knowing how to be temperate, 5 . knowing the proper time, 6. knowing the society, 7. knowing the different individuals. The Human Resources Development in Buddhism must be consisted training in morality ( sila) , training in mentality ( Samadhi) and training in wisdom (panna or Bhavana) to 3 benefits; benefits obtainable here and now, spiritual welfare, the highest good through 4 areas of development: 1 ) Physical Development, 2 ) Moral Development, 3) Mental Development and 4) Intellectual Development. Keywords: the Human Resource development, the Sevenfold Sappurisadhamma.

บทน า การพฒนาบคคลเพอใหเปนสมาชกของสงคมทดนน เปนเปาหมายส าคญอยางยงในการพฒนาคน ตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา บคคลทพฒนาดแลวยงมความประพฤตเปนแบบอยางแกบคคลอนได ขณะเดยวกนกเปนทรพยากรมนษยทมคาของสงคม สถาบนพระพทธศาสนามบทบาทส าคญ ในการพฒนานกพฒนาสงคมตงแตยคแรกเกดมพระสงฆขนในสงคมมนษย กลาวโดยเฉพาะใน สงคมไทย พระสงฆเปนบคลากรส าคญมากทสดในบรรดาทรพยากรมนษยของพระศาสนา การ จะใหพระสงฆเปนผน าไดอยางสมบรณ จะตองพฒนาตนเองใหมความสมบรณพรอมกน 3 มต คอ มตทางคณธรรม มตทางปญญา และมตการเปนผน า สถาบนการศกษาทกประเภทและทกระดบลวนมบทบาทส าคญในการพฒนาบคคลใหเปนผน า พระสงฆจ านวนไมนอยกอนบวชและระหวางบวชเปนผลผลตของสถาบนการศกษาตางๆ ในสงคมมาแลว การประยกตหลกพทธธรรมในพทธศาสนาอนเปนความรทางวชาการชนสงมาเปนแนวในการพฒนาทรพยากรมนษยเพอปฏบตงานและปฏบตตน และเปนแนวทางในการชน าสงสอนแกประชาชน เพอความมศรทธาอยางย งยนตอพระพทธศาสนา เพอใหบรรลถ งความเปนอรยบคคลตามอดมการณของพระพทธศาสนาอยางแทจรงตอไป ประกอบดวยขอบขายในการพฒนาโดยด าเนนการพรอมกนใน 3 ดาน 1) การพฒนาตนเอง นกพฒนาจะตองมตวตนทไดรบการฝกอบรมและการพฒนาเปนพนฐานมากอน เปน ความจรงทวา กอนการพฒนาใครจะตองพฒนาตนเองกอน ถาตนเองไมไดรบการพฒนาเปนการ ยากทจะพฒนาคนอน พระพทธศาสนาใหความส าคญตอการพฒนาตนเองสงมาก 2) การพฒนาศกยภาพในการท างาน การท างานโดยเฉพาะอยางยง การท างานสจรต เปนสงทควรสงเสรมและสนบสนน ใหท าอยางสม าเสมอ การท างานทมผลตอบแทนเพอการด ารงชวตทดงาม ดวยวธการท ถกตอง เหมาะสม เรยกวา สมมาอาชพ ตรงกนขาม การท างานทมผลตอบแทนดวยวธการทไมเหมาะสม และมผลท าใหบคคลอนเดอดรอน เรยกวา มจฉาอาชพ เพราะพระพทธศาสนาใหคณคาแกการท างานสจรตสงมาก การท างานท าใหผท ามคณคาและคณประโยชน การท างานท าใหผท ามโอกาสพฒนาสมพนธภาพกบบคคลอน เขาใจบคคลอน โดย ไมเอาตวเองเปนศนยกลางการท างาน ท าใหผท ามรายไดผลตอบแทน ชวยท าใหชวตอยรอดการพฒนาศกยภาพในการท างาน ตามหลกพระพทธศาสนา ตองด าเนนตามขนตอน 5 อยาง คอ (1) ความรก


ในงาน (ศรทธา) (2) ความกตญ (กตญกตเวทตา) (3) ความรความเขาใจระบบการท างาน (กจจญาณ) (4) ความสามารถในการท างาน (วส) (5) การมปญญารจกประเมนผลการท างาน (วมงสา) 3) การพฒนามนษยสมพนธ คอ ความรกในการตดตอกบคนอนดวยจตใจเตมไปดวยไมตร ผน าทดจะตองมความรกในเพอนมนษยทกระดบ ตงแตระดบลางจนถงระดบสง ความรกในมนษยเปนกาวแรกในการสรางมนษยสมพนธ ปราศจากความรกในเพอนมนษยจะไมเกดมนษยสมพนธ

เนอเรอง หลกการพฒนาทรพยากรมนษยมนษยนนมลกษณะพเศษหลายประการทบรรดาสตวและสงมชวตตาง ๆ ไมม จนทใหบางคนไมยอมรบวามนษย คอ สตวชนดหนง ลกษณะพเศษของมนษย เชน ใชเสอผาเครองนงหม รจกแตงตว กนอาหารไดมากมายหลายประเภท เนอกกนได พชกกนได มนษยมมนสมองทประเสรฐเฉลยวฉลาด สามารถปรบตวเขากบสงแวดลอม สามารถดดแปลงสง แวดลอมมาใชประโยชน และทส าคญคอสามารถสะสมและถายทอดวฒนธรรมจากคนรนหนงไปยงรนตอ ๆ ไป ดงนน จงกลาวไดวา มนษยถอวาเปนทรพยากรทส าคญในการทจะเปนแรงขบเคลอนสงคมหรอเปนตวชวดความเปนไปของสงคมในปจจบน เพราะสงตาง ๆ ทเกดมขนในโลกปจจบนลวนเกดขนไดดวยอาศยมนษยเปนผสรางแทบทงนน ฉะนน เมอสงคมทตองการความเจรญความกาวหนากตองหนไปพฒนาสงทเปนตนทนของทกสงทกอยางนน กคอ ทรพยากรมนษยนนเอง การพฒนาทรพยากรมนษย (Human resource Development) จงหมายถง การพฒนาคนในฐานะทเปนการพฒนาทรพยากรอยางหนง หรอเปนทนใหมคณคาตอองคการ สงคม และประเทศชาต (พระมหาพรสวรรค กตตวโร (จนโปรด),2554) ดงนน การพฒนาทรพยากรมนษยโดยทวไปหรอตามวทยาการสมยใหมนน กคอ การพฒนาคณภาพของมนษยเพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการของสงคมปจจบนเพอทจะท าใหสงคมสามารถเจรญกาวหนาไปไดอยางมประสทธภาพ เปนการด าเนนการเกยวกบการสงเสรมใหบคคลมความร ความสามารถ มทกษะในการท างานดขนตลอดจนมทศนคตทดในการท างาน อนเปนผลใหการปฏบตงานมประสทธภาพดยงขน หรออกนยหนง การพฒนาทรพยากรมนษย เปนกระบวนการทจะเสรมสรางและเปลยนแปลงผปฏบตงานในดานตาง ๆ เชน ความร ความสามารถ อนจะน าไปสประสทธภาพในการท างานใหมคณภาพประสบความส าเรจเปนทนาพอใจแกองคกร(สมาน รงสโยกฤษฎ,2550) ในดานเศรษฐศาสตรนน หมายถง การเพมทนมนษย และการลงทนในการพฒนาเศรษฐกจ ในดานรฐศาสตร หมายถง การเตรยมประชาชนส าหรบการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง โดยเฉพาะประชาชนในระบอบประชาธปไตย(จระ หงสลดารมณ,2553) และการพฒนาทรพยากรมนษยนนยงหมายถง การจดการในสวนทเกยวของกบคนท างาน เกยวกบการก าหนดและการด าเนนนโยบายในดานการวางแผนก าลงคน การจดหาและคดเลอกคนท างาน การพฒนา การจายคาตอบแทน การประชาสมพนธ เพอการธ ารงรกษาก าลงคน การพฒนาสภาพการท างานอยางเปนธรรมเพอความมงหมายใหคนท างานอยด


และเปนสวนส าคญในความส าเรจขององคกร(พยอม วงศสารศร ,2557) ในการพฒนาทรพยากรมนษยมองคประกอบส าคญ คอ ปจจยน าเขา ซงไดแก คน เงน และวทยากร กระบวนการแปรสภาพ ซงไดแก การศกษา ฝกอบรม พฒนา และปจจยน าออกซงไดแก คนทมคณภาพ ดงนน ในการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการกระท าได 2 ระดบ คอ 1) การพฒนาทรพยากรมนษยในระดบจลภาค เปนการพจารณา ถงการพฒนาทรพยากรทมอยในองคการตาง ๆ ในฐานะทเปนลกจางหรอพนกงานขององคการนน ๆ สาระส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษยในองคการ กคอ การเพมพนทกษะ ความร และความสามารถใหแกบคคลเพอทจะท างานในองคการอยางมประสทธภาพและประสทธผล 2) การพฒนาทรพยากรมนษยในระดบมหภาคเปนการพจารณาถงทรพยากรมนษยในระดบชาต ซงไดแก การพฒนาก าลงคนหรอประชากรของประเทศ โดยอาศยยทธวธและมาตรการเกยวกบอตรากาเกด – การตายของประชากร การศกษา การจางงานและการมงานท าเพอการพฒนาทงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางมประสทธภาพ นบเปนกระบวนการเพมพนทกษะความรความสามารถของทรพยากรมนษยทมอยใหเหมาะสมกบความตองการ ดานการจางงานของประเทศ กลาวอกนยหนง กคอ เปนการพฒนาเพอทจะทาใหอปทานก าลงคนของประเทศเทากบ อปสงคก าลงคนของประเทศ(พระมหาพรสวรรค กตตวโร (จนโปรด),2556) หลกการของการพฒนาทรพยากรมนษยสามารถจ าแนกออกเปน 3 แนวทางใหญๆ คอ 1) การฝกอบรม (Training) เปนกจกรรมทกอใหเกดการเรยนร มงเนนเกยวกบงานทปฏบตอยในปจจบน เปาหมาย คอ การยกระดบความร ความสามารถ ทกษะ ของพนกงานในขณะนนใหสามารถท างานในต าแหนงนน ๆ ได ผทผานการอบรมไปแลวสามารถน าความรไปใชไดทนท 2) การศกษา (Education) การศกษานบวาเปนวธการพฒนาทรพยากรมนษยโดยตรง เพราะการใหการศกษาเปนการเพมพนความร ทกษะ ทศนคต ตลอดจนเสรมสรางความสามารถในการปรบตวในทกๆ ดานใหกบบคคล ถาพจารณาในแงองคการแลว การศกษาจะเนนการเตรยมพนกงานสาหรบในอนาคต เพอเตรยมพนกงานใหมความพรอมทจะท างานตามความตองการขององคการในอนาคต หรออกกรณหนง การใหการศกษาสามารถใชเพอเตรยมพนกงานเพอการเลอนต าแหนงงานใหมซงอาจตองใชระยะเวลานาน 3) การพฒนา (Development) เปนกระบวนการปรบปรงองคการใหมประสทธภาพ เปนกจกรรมการเรยนรทไมไดมงเนนทตวงาน แตมจดเนนเพอใหเกดการเปลยนแปลงตามทองคการตองการ การพฒนาองคการนนเปนการเตรยมความพรอมใหกบองคการเพอการปฏบตงานขององคการในอนาคต เพอใหสอดคลองกบเทคโนโลยรวมทงสงแวดลอมตาง ๆ ทเปลยนแปลงไปอยางรวมเรว ความส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษยทรพยากรมนษย เปนปจจยสา ส า ค ญ แ ล ะ เป นทรพยากรทมคณคาสงสดในการพฒนาองคการ องคการจะประสบความส าเรจไดมากนอยเพยงใดขนอยกบ


บคคล ซงเปนปจจยส าคญในการด าเนนการ สามารถจ าแนกความส าคญของการพฒนาทรพยากรมนษย ดงน 1) ชวยใหบคคลทปฏบตงานในองคการมขวญและก าลงใจในการปฏบตงาน เกดความจงรกภกดตอองคการทตนปฏบตงาน ซงจะสงผลโดยตรงตอผลผลตขององคกร 2) ชวยใหเขาใจความซบซอนและความกาวหนาทางเทคโนโลย ท าใหเกดการประดษฐคดคนวธการและเครองมอ เครองใชอ านวยความสะดวกสบายใหแกการด ารงชวตในลกษณะทแขงขนกนสนองความตองการของมนษยมากขน ท าใหเกดการแขงขนทางธรกจอตสาหกรรมไมมทสนสด แตละกจการทงในระดบประเทศจนถงระดบโลกจงตองสรรหาคดเลอกและเสรมสรางคนดไวใชงาน 3) ชวยใหธรกจด าเนนไปได เพราะธรกจอตสาหกรรมแขงขนกนมากขน จงเกดความตองการคนดมความสามารถสงมาท างานให 4) ชวยลดปญหาแรงงาน เพราะพลงของสถาบนแรงงานทเตบโตและแขงแรงขน เปนแรงผลกดนใหนายจางตองใหความส าคญเกยวกบการบรหารงานบคคลเพมขน เพอไมใหเกดปญหาแรงงานซงจะบนทอนความเจรญกาวหนาและความมนคงขององคการ 5) ชวยพฒนาใหองคการเจรญเตบโต เพราะการบรหารทรพยากรมนษยเปนสอกลางในการประสานงานกบแผนกตาง ๆ เพอแสวงหาวธการใหไดบคคลทมคณสมบตเหมาะสมเขามาท างานในองคการ เมอองคการไดบคคลทมคณสมบตดงกลาว ยอมท าใหองคการเจรญเตบโตและพฒนายงขน 6) ชวยเสรมสรางความมนคงแกสงคมและประเทศชาต ถาการบรหารทรพยากรมนษยด าเนนการอยางมประสทธภาพแลว ยอมไมกอใหเกดความขดแยงระหวางองคการและผปฏบตงาน ท าใหสภาพสงคมโดยสวนรวมมความเขาใจทดตอกน (พยอม วงศสารศร,2531) โดยสรป การพฒนาทรพยากรมนษยเปนการพฒนาเพอเพมพนประสทธภาพในการท างานเพอใหเกดการปรบปรงการทางานและเพอใหเกดความเจรญกาวหนาของบคลากร เปนการพฒนาความรความสามารถ ทกษะ ทศนคต และประสบการณใหแกบคลากร และพฒนาใหคนในองคการมความกาวหนา ทนสมย และยงเปนการเตรยมบคลากรเพอความกาวหนาไปสระดบสงขนไป ดงนน จงมความจ าเปนตองมการพฒนาทรพยากรมนษย เพอใหบคลากรไดมแนวทางในการปฏบตงานตามหนาทไดรบมอบหมายใหเกดประสทธภาพสงสดแกองคการนน ๆ แตสงคมไทยปจจบนสวนใหญพฒนาตามสงคมโลกตะวนตก เพอไปใหทนสงคมโลกตะวนตก จงพยายามแสวงหาความจรงภายนอกตวยงกวาภายในตว ตามอยางเขาจงกอใหเกดปญหาสงคมตามมาอกมากมาย ทงเรองของความเสอมโทรมทางศลธรรม ปญหาเยาวชน เรองอบายมข ปญหาสงเสพตด ปญหาความรนแรง และอาชญากรรม อนเปนผลมาจากการละเลยการพฒนาชวตตามหลกพระพทธศาสนาทมงเนนถงการพฒนามนษยจากขางใน คอ ทางดานจตใจมากกวาวตถ โดยใชหลกธรรมหลายประการ และหนงในนนก คอ หลกสปปรสธรรม 7 ประการทเปนหลกธรรมทสามารถพฒนามนษยทงกายวาจา และใจ ไปพรอมๆ กน เกดผลสมฤทธทตองการทงแกตน คนอน และสงคมสวนรวม ซงจะท าให


มนษยทไดรบการพฒนามความเปนอยทดและมความสขกวาการพฒนาตามหลกการทวไป คอ ตามหลกวทยาการสมยใหม ดงนน จงจ าตองหวนมาสนใจในการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวทางพระพทธศาสนาดวยหลกสปปรสธรรม 7 ประการ

หลกสปปรสทธรรม 7 สปปรสธรรม หมายถง หลกธรรมในพระพทธศาสนาทท าใหคนเปนสตบรษ หรอ เปนคนด ม 7 ประการ คอ 1) ธมมญญตา (การรจกเหต) คอ การรจกวเคราะหสาเหตของสถานการณและความเปนไปของชวตหรอรจกหลกความจรง จะคด จะท าอะไรกมหลก รวาเมอกระท าสงนจะไดผลตอบแทนเปนความสข แตถากระท าอกอยางหนงจะไดผลเปนความทกข เชน ถาหมนขยนศกษาเลาเรยนกจะไดรบความความรความเขาใจวชาการตาง ๆ เมอถงเวลาสอบกจะสามารถสอบไดคะแนนด เปนตน ตลอดจนชนสงสด คอ รเทาทนกฎธรรมดาหรอหลกความจรงของธรรมชาตเพอปฏบตตอโลกและชวตอยางถกตองมจตใจเปนอสระ ไมตกเปนทาสของกเลสตณหาตาง ๆ 2) อตถญญตา (การรจกผล) หมายถง เมอมเหตกยอมมผล เมอมปญหาอนใดเกดขนเราจะตองใชหลกเหตผลมาพจารณาปญหาเหลานน เพราะผลเกดจากเหตเสมอ การรจกเปรยบเทยบเหตและผล จะท าใหเราเปนคนใจกวางยอมรบฟงเหตผลของผอน ตลอดจนถงชนสงสด คอ รความหมายของคตธรรมดา และประโยชนทเปนสาระของชวต 3) อตตญญตา (การรจกตน) ความเปนผรจกตน คอรจกตนเองโดยฐานะ ภาวะ เพศ วย ความร ความสามารถ และคณธรรมอน ๆ มศรทธา ศล สตตะ จาคะ ปญญา เปนตน แลวประพฤตตนใหเหมาะสมแกภาวะของตน และเมอรวา บกพรองในเรองใด กปรบปรงแกไขใหดขน 4) มตตญญตา (การรจกประมาณ) หมายถง ความพอด ความพอเหมาะพอสมควรการรจกประมาณ คอการรจกท าทกสงทกอยางหรอด าเนนชวตใหอยในสภาพทเหมาะสม เปนตน ตลอดจนการพกผอนหลบนอนและการสนกสนานรนเรงตาง ๆ การรจกประมาณนเปนทางสายกลางทพระพทธเจาทรงสอนใหบคคลตางๆ ไดประพฤตปฏบตกนมา 5) กาลญญตา (การรจกกาล) หมายถง การรจกเวลาทเหมาะสมในการท ากจกรรมตาง ๆ และรจกปฏบตตนใหถกกบกาลเทศะ กลาวคอ รวาในเวลาเชนไรควรจะท าอะไร การรจกกาลเวลาจะท าใหไมด ารงตนอยในความประมาณ ไมท าใหเสยเวลาโดยเปลาประโยชน 6) ปรสญญตา (การรจกชมชน) คอ การรจกหมคณะหรอกลมชนวาดหรอไมดควรคบหาสมาคม ควรเขาไปอยเปนพวกหรอไม เมออยในชมชนหรอทประชมนน ๆ ควรวางตวอยางไรควรท าอะไร ควรพดอยางไร เชน เมอเขาหาผใหญควรแสดงอาการนอบนอมมสมมาคารวะ เมอเขาวดควรส ารวม กาย วาจา ใจ ไมแสดงอาการตลกคกคะนอง เปนตน ความเปนผรจกบรษท คอ รจกชมชนและสงคม รกรยาทจะพงประพฤต แลวประพฤตตนใหเหมาสมตอชมชนและสงคมนน ๆ เชน ชมชนน เมอเขาไปหาควรตองท า


กรยาอยางน ควรตองพดอยางน ชมชนนมระเบยบวนยอยางน ควรเกยวของ ควรตองสงเคราะห ควรรบใช ควรบ าเพญประโยชนใหอยางน เปนตน 7) ปคคโลปรปรญญตา (การรจกบคคล) ไดแก การรจกประเภทบคคลแตละคนวาฉลาดหรอโง เปนคนพาลหรอเปนบณฑต มความสามารถหรอไม มคณธรรมหรอไม แลวเลอกครบหาใหเปนคณประโยชน เลอกใชใหเหมาะสมกบกจการ หรอเพอท ทจะปฏบตกบเขาไดอยางเหมาะสมและทส าคญ กคอ จะสนทนากบเขาอยางรเรองและราบรน ควรจะคบหรอไม ไดคตอะไร จะสมพนธเกยวของ จะใชจะยกยอง จะต าหนหรอจะแนะน าสงสอนอยางไร จงจะไดผลด เปนตน (พระไตรปฎกภาษาไทย/23/65/114) การพฒนาทจะสามารถยงยนไดนน ตองเรมทพฒนามนษยใหมจรยธรรมใหไดเสยกอน เพราะวาถาคนมจรยธรรม กจะสามารถปฏบตตามวธการตาง ๆไดส าเรจ และเมอพฒนาคนไดถกตองแลว คนกจะมจรยธรรมได จรยธรรมนนตองมทงระดบบคคลระดบสงคม และระดบชาต การพฒนาใหมจรยธรรมจะใหส าเรจไดกดวยการศกษา พระพทธศาสนามองวา กเลสเปนธรรมชาตของมนษย แตเปนธรรมชาตทแกไขได เพราะธรรมชาตของคนเปนสตวทฝกฝนพฒนาได แกไขปรบปรงได เมอพฒนาคนขนไป กเปลยนจากกเลสไปเปนคณธรรมและปญญาได จรยธรรมจงไมจ าเปนตองเปนเรองทจ าฝนใจ แตจรยธรรมทแทตองเปนจรยธรรมแหงความพอใจและความสข ถาฝกพฒนาถกตอง มนษยจะเอาชนะธรรมชาตภายในตวเองไดด และเปนจรงยงกวาการเอาชนะธรรมชาตภายนอกเหมอนอยางทโลกตะวนตกไดพยายามมาจนเปนปญหาแกตวมนษยเอง ดงทเปนกนอย (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต),2549) หลกสปปรสธรรมทง 7 ปะการนสามารถน ามาปรบประยกตในการพฒนาทรพยากรมนษยในทศนะพระพทธศาสนาเพอบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ดงจะไดอธบายตอไป

การพฒนาทรพยากรมนษยกบหลกสปปรสทธรรม 7 เปนททราบกนดวา ในการพฒนาตาง ๆ ในสม ยป จจบ น ป จจ ยข นม ลฐานท ส าคญ ในการพฒ นา ค อ (1 ) คนหรอ ทรพยากรมน ษย (2 ) ทรพยากรธรรมชาต (3) ทน และ (4) ความรความช านาญในการผลตในการประกอบธรกจนน ๆ กลาวโดยสรปแลว คอ คนหรอทรพยากรมนษยและวตถ หมายถง คนกบความรความช านาญ เปนเรองของคน สวนทรพยากรธรรมชาตและทน เปนเรองของวตถ ดงนน การด าเนนการพฒนาตาง ๆ จะตองเรมดวยการพฒนาคนหรอทรพยากรมนษยเปนอนดบแรกเพอใหมคณภาพ การพฒนาวตถกจะเปนไปไดงาย เพราะคนเปนผหา ผใชปจจยในการด ารงชวต ถาคนหาเปนใชเปน เศรษฐกจ ความเปนอยยอมดขน (กองศาสนศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2542) กอนอนตองเขาใจกอนวา พระพทธศาสนามองวาการทบคคลจะสามารถด าเนนชวตใหบรรลประโยชนสขไดนน บคคลจ าตองมการศกษา อบรมพฒนาตนเสยกอนตามความหมายส าคญ 2 ประการ คอ 1) การพฒนาคนในฐานะผมความเปนมนษย จะชวยใหบคคลมคณสมบตพรอมทจะด าเนนชวตแหงปญญาเพอความดงาม หรอเรยกสนๆ วา พฒนาใหเปนบณฑตผสามารถน าชวตและสงคมไปสสนตสข


2) การพฒนาคนในฐานะทรพยากรมนษย จะชวยใหสงคมมทน มนษยทมคณภาพและมประสทธภาพในการประกอบกจกรรมตาง ๆ ทจะกอใหเกดผลในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมหรอเรยกงาย ๆ วาพฒนาใหเปนนกผลต ซงพรอมทจะสนองความตองการของสงคม ในการพฒนาทง 2 ประการขางตนดวยหลกสปปรสธรรม 7 ประการจงมความหมายครอบคลมในเรองดงตอไปน 1) เรองทจะท าการพฒนา (ธมมญญตา) คอ รจกเหต รหลกการ รงาน รหนาท รกตกาทมความเกยวของ ในการด าเนนงาน กลาวคอ ผน านนจะตองรจกเหต รหลกการ รกฎ กตกาเหลานใหชดเจน เพอทจะเปนแนวทางในการปฏบตงานใหบรรลถงเปาหมายทตงไว 2) เปาหมายในการพฒนา (อตถญญตา) คอ รจกผล รความมงหมายและรจกผล กลาวคอ ผนาทดจะตองรจกจดหมาย หรอเปาหมายของหลกการทตนปฏบต เขาใจวตถประสงคองคกรวาจะไปทางไหนเพอประโยชนอะไร เพอใหสามารถด าเนนการไปไดอยางถกตองตามเปาหมายนน 3) ตนมความรความสามารถในการพฒนาเพยงใด (อตตญญตา) คอ รตน รวาตนเองมคณสมบต มความสามารถอยางไร และตองรจกพฒนาตนเองอยางสม าเสมอ เชน ผน าทดนนจะตองส ารวจอยเสมอวาตนเองมจดออนจดแขงอะไร แลวด าเนนการปรบปรงจดออนของตน ในขณะเดยวกนกพฒนาจดแขงของตนใหดขนเรอยกลาวคอ การบรหารงานทดควรมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง เพอใหสามารถเขาใจถงความเปลยนแปลงแหงโลกอยางแทจรง เพอใหสามารถน าพามวลชนและองคกรไปสจดหมายได 4) มความเขาใจในเนอหาบรบทตาง ๆ (มตตญญตา) คอ รจกประมาณ รจกความพอด กลาวคอ ตองรจกขอบเขตความพอเหมาะในการท างานในเรองตาง ๆ ดงนน ผน าทดนนจะตองรจกความพอเหมาะพอควรใน การทจะท ากจการทกอยางใหลลวงไปดวยดตามเปาหมายทวางไว 5) บรหารเวลาไดครบสมบรณ (กาลญญตา) คอ รจกเวลา รจกเวลาทควรประกอบกจการงานตาง ๆ หรอท างานใหทนกบเวลา เหมาะกบเวลาและรคณคาของเวลา ผน าทประสบความส าเรจนนจะตองเปนผรจกการบรหารเวลาหรอวางแผนใหเหมาะสมกบเวลาอยางถกตอง 6) รอบรบรบทสงคม (ปรสญญตา) คอ รชมชน รสงคม ตงแตในขอบเขตทกวางขวางจากสงคมโลก สงคมประเทศชาต วาอยในสถานการณอยางไร มปญหาอยางไร จะไดสามารถเขาใจความตองการ ของสงคมนนไดถกตอง หรอแกไขปญหาไดตรงจด นอกจากนยงตองรเขาใจในระเบยบกฎเกณฑ วฒนธรรม ประเพณของสงคมนน ๆ ไดอยางถกตอง เพอใหสามารถเขาใจถงสถานการณตาง ๆ ของสงคมนน ๆ ไดอยางถกตองจะไดสามารถน าความสงบสข สนตสขความกาวหนามาสมวลชน หมคณะและสงคมได 7) เจนจบเรองบคคล (ปคคลปโรปรญญตา) คอ การรบคคล รประเภทของบคคลทจะตองเกยวของดวย รวาควรจะปฏบตตอเขาไดถกตองเหมาะสมและไดผลอยางไร ดงนน ผน าทดยอมตองรบคคล รประเภทของบคคลทเกยวของเปนอยางด เพอใหสามารถเลอกใชคนใหเหมาะสมกบงาน ในการบรหารงาน


ทก ๆ ดาน เพอใหเกดประโยชนและคณคาแกผปฏบตงานทกคน ตลอดจนสามารถสรางความเจรญกาวหนาใหกบหมคณะและองคกรไดตามเปาหมายทวางไว (พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต.),2540) การพฒนามนษยในทศนะพระพทธศาสนา มการจดการศกษาโดยล าดบ (อนปพพสกขา) มการปฏบตโดยล าดบ (อนปพพปฏปทา) เหมอนมหาสมทรลมลงโดยล าดบลาดลงโดยล าดบและลกลงโดยลาดบ ไมโกรกชนเหมอนภเขาขาด หรอเหมอนเหวลก การศกษาและการปฏบตพระพทธศาสนาจงด าเนนตามล าดบขน ไมขามขนตอน ผมงประโยชนจงควรประพฤตธรรมอนจกอ านวยประโยชนทง 3 ตามล าดบ (พระไตรปฎกภาษาไทย/30/673/333) คอ 1) ประโยชนปจจบน ประโยชนในภพน ไดแก ประโยชนทบคคล จะพงไดในปจจบน ซ งเปนทตองการของบคคลทงหลาย คอ ความสข เชน ความสขจากการมทรพย ความสขจากการจายทรพย ความสขทไมตองเปนหน ความสขจากการท างานไมมโทษ เปนตน 2) ประโยชนภายหนา ประโยชนขนสงขนไป คอ มจตใจเจรญงอกงามดวยคณธรรมความด ท าชวตใหมคา และเปนหลกประกนชวตในภพหนา จะส าเรจไดดวยธรรม 4 ประการ คอ ถงพรอมดวยศรทธา ถงพรอมดวยศล ถงพรอมดวยการบรจาค และถงพรอมดวยปญญา 3) ประโยชนสงสด คอ มรรคผลนพพาน ซงหมายถงการดบกเลส มราคะ โทสะ โมหะ เปนตน อยางไรกตาม หากพจารณาทงหลกสปปรสธรรมทง 7 ประการบนฐานอตถะ 3 ขางตน กสามารถทราบไดวาหลกการพฒนาทรพยากรมนษยนนมล าดบขนตามความงายไปหายาก ซงตรงนเมอน ามาเทยบกบหลกธรรมอน ๆ กมความหมายหรอนยตรงกบหลกไตรสกขานนเอง เพราะหลกไตรสกขาเปนหลกฝกหด อบรม พฒนาชวตจากการปฏบตทสามารถปฏบตไดงายไปหาการปฏบตทปฏบตไดยาก 3 ประการ (พระไตรปฎกภาษาไทย/20/521/294) ไดแก 1) ศล หรอขบวนการระเบยบปฏบต (วนย) เพอใหเกดวาจาชอบ การกระท าชอบและการประกอบอาชพชอบ เปนแนวทางและกรอบทก ากบการกระท าหรอการประกอบกจกรรมตาง ๆ นนเอง 2) สมาธ หรอขบวนการฝกอบรมจตส านกเพอใหเกดความเพยรชอบ การระลกชอบและมจตส านกทชอบ 3) ปญญา หรอขบวนการทางความร เปนวธการอบรมศกษาเพอใหเกดวชาความรและปญญา ซงจะยงผลใหเกดมทศนะ ความเชอ คานยมทถกตอง ดงนน ในการพฒนาดานตาง ๆ ในทางเศรษฐกจ ชวตและสงคม จะตองยดเอาการพฒนาคนเปนแกนกลางฉนใด การพฒนาคนในความหมายทกอยางกจะตองยดเอาการพฒนาคนในฐานะผมความเปนมนษยเปนแกนกลางฉนนน การพฒนาชวตและสงคมตามหลกพระพทธศาสนาถอเอาการพฒนาคนเปนแกนกลาง และการพฒนาคนนนกเรมตนทฐาน คอ การพฒนาความเปนมนษย ซงเปนสาระสวนแกนแท สวนการทรพยากรมนษยซงขนตอสภาพแวดลอมแหงกาลเทศะของยคสมยกจะตองตงอยบนฐานของความเปนมนษยนน และน าหลกการทวไปททานแสดงไวไปประยกตใชใหสนองความตองการของยคสมยอยาง


ไดผล ดวยวาการพฒนาความเปนมนษย และพฒนาทรพยากรมนษยอยางถกตองนน คนทพฒนาดแล ว กจะเปนสวนรวมทรวมก าลงกนสรางสรรคสงคมใหเจรญงอกงาม เปนสภาพแวดลอมทเออโอกาสใหทกคนเจรญยงขนไปในการมชวตทดงามและมความเกษมสข(พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต),2542)

ผลสมฤทธของการพฒนาทรพยากรมนษยกบหลกสปปรสทธรรม 7 ถาองคการใดมบคลากรทเปนสตบรษทมสปปรสธรรม 7 ในจตกยอมจะสรางความเจรญความสามคคใหแกหนวยงานหรอองคการนน ๆ เพราะบคลากรหรอผบรหารทรจกเหต รจกผล รจกตนเอง รจกประมาณ รจกเวลารจกชมชนและรบคคล ยอมท าใหการบรหารงานของหนวยงานประสบความส าเรจตามนโยบายทไดวางไว อนง หลกการพฒนาทรพยากรมนษยในทางพระพทธศาสนาทชอบ ถกตองดงามนนตองด าเนนพฒนาชวตบนฐานสจรต 3 ประการ (พระไตรปฎกภาษาไทย/10/45/57) ไดแก 1) พฒนาชวตโดยการละเวนจากทจรต การประพฤตชวทางกาย ทางวาจา ทางใจ 2) พฒนาชวตโดยการประกอบสจรต การประพฤตชอบทางกาย ทางวาจา ทางใจ 3) พฒนาชวตโดยการฝกหด อบรมใจของตนใหหมดจดจากเครองเศราหมองใจ มโลภ โกรธ หลง เปนตน ฉะนน หลกการพฒนาทรพยากรมนษยดวยหลกสปปรสธรรม 7 ประการในทศนะพระพทธศาสนาจงเปนเครองมอฝกหด อบรมควบคมกาย วาจา จตใจและรกษาแบบแผนขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมของไทย ชวยปลกฝงจรยธรรมและแบบแผนทางสงคมใหกบผคนในสงคม หลกสปปรสธรรมจงท าหนาทนโดยการสะทอนคานยมของสงคมไทยในการด าเนนชวต เพอบรรลถงประโยชน 3 ประการรวมกน (พระไตรปฎกภาษาไทย/30/673/333) ดงน 1) ประโยชนสวนตน ผลประโยชนสวนตวทตนเองจะไดรบ เชน มความประพฤตทางกาย วาจาถกตองดงาม รจกวางตนไดอยางเหมาะสม มทรพยสนสมบตจากการประกอบอาชพการงานทสจรต เปนตน 2) ประโยชนของผอน ผลประโยชนทเปนไปเพอคนอนในสงคม เชน ท าใหคนอนรกใคร สนทสนม เชอใจ วางใจกนในการด าเนนชวตรวมกนในสงคม เปนตน 3) ประโยชนรวมกนทงสองฝาย ไดแก สงคมเกดความเจรญมนคง มความผาสก ไรปญหาตาง ๆ โดยสรป การพฒนาทรพยากรมนษยดวยหลกสปปรสธรรม 7 ประการน ยอมประกอบดวยหลกการ 3 ประการ คอ (1) หลกการครองตน การมความประพฤตและการปฏบตสวนตน ประกอบไปดวยคณธรรม ควรแกการยกยอง เปนตน (2) ครองคน การมความสามารถในการตดตอสมพนธกบผ อน สามารถจงใจใหเกดการยอมรบและใหความรวมมอ เปนตน และ (3) ครองงาน การมความสามารถปฏบตงานในหนาทและงานทไดรบมอบหมายอยางด เปนตน โดยมงเนนใหเกดการพฒนาตน การพฒนาคน และการพฒนาระบบงาน ใหมคณภาพทสมบรณแบบ ทงสองดาน คอ คณภาพดานจตใจและคณภาพดานความสามารถ(พระถนด วฑฒโน,2552) กลาวคอ 1) พฒนาการทางกาย คอ มความสมพนธกบสงแวดลอม


ทางกายในทางเกอกลกน 2) พฒนาการทางศล คอ มพฤตกรรมทางสงคมทพฒนาแลว ไมเบยดเบยนกอความเดอดรอน ตงอยในศลวนย และมอาชพทสจรต 3) พฒนาการทางจตใจ คอ มจตใจทฝกฝนอบรมดแลว สมบรณดวยคณภาพจต สมบรณดวยสมรรถภาพจต และสมบรณดวยสขภาพจต คอ ออนโยน เขมแขง มนคง ผองใส สงบ และ 4) พฒนาการทางปญญา คอ รจกคด พจารณา รจกแกปญหาตาง ๆ ดวยปญญา และเขาใจในสงทงหลายตามความเปนจรง

บทสรป การพฒนาทรพยากรมนษย หมายถง กระบวนการทผบรหารมงเนนเกยวกบการพฒนา

ทรพยากรมนษยภายในองคการอยางเตมความสามารถ โดยใชทงกลยทธและทกษะเพอพฒนาทรพยากรมนษยทมอยไดอยางมประสทธภาพ และมการวางแผนอยางเปนระบบตอเนองเพอจดการใหมการพฒนาขดความสามารถในการปฏบตงานของพนกงานและประสทธภาพในการด าเนนขององคการ โดยใชวธการฝกอบรม ใหการศกษาจดกจกรรมทจะเสรมสรางและเปลยนแปลงพฤตกรรมของทรพยากรมนษย ใหเปนบคคลทมความร ความสามารถ ทกษะ และประสบการณในการปฏบตงานไดยงขน รวมทงมทศนคตทดตอหนาท ความรบผดชอบ อนจะท าใหงานมประสทธภาพมากยงขนทงในปจจบนและในอนาคตตอไปได สวนการพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวพระพทธศาสนา เปนหลกการพฒนามนษยโดยตรง และคนอน สงคมโดยออมไปในตว (อตถะ 3) และเชอมโยงการปฏบตตามหลกไตรสกขา ทพฒนาคนทงทางดานพฤตกรรม (ศล) จตใจ (สมาธ) และ ปญญา ซงการพฒนาตองศกษาทงเนอหา (ปรยต) การลงมอปฏบต (ปฏบต) เพอใหเขาใจกฎแหงธรรมชาต หรอกฎของชวต อนจะนาไปสผลส าเรจ (ปฏเวธ) ดงนน หลกสปปร สธรรม 7 ประการ จงเปนหลกธรรมในการพฒนา หรอหลกของความเจรญกาวหนาของชวต ดงนน การทจะพฒนาหรอด าเนนงานตางๆ ใหประสบความส าเรจนน จงขนอยกบการมทกษะทางดานความคดหรอเรยกวาวสยทศน คอ มการคดกวาง มองไกล ใฝสง หรอมองลก นกไกล ใจกวาง ตองมทกษะในการจดการทดและตองมทกษะในการมมนษยสมพนธทดเพอการสรางบรรยากาศทดในการท างานรวมกน ผบรหารหรอผด าเนนธรกจในองคกร จงจ าเปนทจะตองมคณลกษณะทดดงกลาว เพอใหองคกรของตนนนบรรลตามเปาหมายหรอวตถประสงคทตงไวมความสามารถในการอ านวยการใหภารกจ หนาทด าเนนไปดวยความเรยบรอยใหไดผลทเรยกวาคนกส าราญงานกส าเรจ


บรรณานกรม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎก (ภาษาไทย) ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2539. พระมหาพรสวรรค กตตวโร (จนโปรด).(2554). ศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยตามหลกกศลกรรมบถ 10

ประการ. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สมาน รงสโยกฤษฎ.(2530). ความรทวไปเกยวกบการบรหารงานบคคล. พมพครงท 3.กรงเทพมหานคร : สวสดการสานกงาน.

จระ หงสลดารมณ.(2533). แนวคดและหลกการ ขอบขาย ของการพฒนาทรพยากรมนษย. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

พยอม วงศสารศร.(2537). การบรหารทรพยากรมนษย, พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : คณะวทยาการจดการ สถาบนราชภฏสวนดสต.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต).(2549). การพฒนาทยงยน, พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: มลนธโกมลคมทอง.

กองศาสนศกษา กระทรวงศกษาธการ.(2542). คมอการศกษาจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต).(2540). ภาวะผน าความส าคญตอการพฒนาคน พฒนาประเทศ ,.กรงเทพมหานคร: ธรรมสภา.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต).(2542). พระพทธศาสนาพฒนาคนและสงคม.กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา.

พระถนด วฑฒโน.(2552). การวเคราะหคณสมบตของผน าตามหลกสปปรสธรรม 7. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

Documents

วารสารอนัมนิกาย (Journal of Anam Nikaya Mahayana in Thailand)