10
GS. TSKH. HOÀNG TUÂN (biên soan) CK.0000067029 & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN ' NHÀ XUÂT BÂN HONG BÀNG

& NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

GS. T S K H . H O À N G T U Â N (biên soan)CK.0000067029

& NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN

' N H À X U Â T B Â N H O N G B À N G

Page 2: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

Kinh Dich VÀ NGUYÊN LY TOÁN NHj PHÂN

Page 3: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

CS. TSKH. HOÀNC TUÀNGiâm doc Trung tâm UNESCO

Nghiên cüru và ting dung Vän höa À Dông

KINH DICHVÀ NGUYÊN LŸ TOÀN NHI PHÂN

*TÂ I BÀN CÔ SLiA CHlfA VÀ BÖ SUNG *

NHÀ XUÄT BÀN HONG BÀN G

Page 4: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

TÁC GIÀ GIÜ BÀN QUYÉN

Page 5: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

Æ Êâu ddckKinh Dich von là cuô'n sâch nén tdng cùa hê tu tuâng câc nuâc

dùng chung chû Hân cô’ A Dông. Nô trinh bày mot câch dây dù và ro rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh quan cùa ngudi xtfa. Muon hay không muon, nô dâ d é lai dâu an sâu dâm trong nén van minh nông nghiêp cùa nhiéu xâ hôi truyén thong khu vue này suô't chiéu dài hàng ngàn näm lich sù. Truôc dnh huâng to Icm cùa nén van minh công nghiêp phuong Tây, và nhâ't là tù Câch mang thâng Tâm nam 1945 dén nay, do chien tranh bào vê dâ't nuâc trong mot thài gian dài, nhiéu ngudi trong chùng ta không duoc tiê’p xüc vâi Kinh Dich. Ngày nay thi không pliai ch! cô nhûng nuâc A Dông moi nghiên ci'tu lai Dich, mà à nhiéu nuâc van minh pliUffng Tây cûng dang cô trào luu khào sât câc nén minh triê’t A Dông mà ho tim thâ'y trong Kinh Dich nhiéu diéu mai la. Doi vâi chùng ta, néu không hiéu gi vé Dich thi cûng không thé hiéu hê't nhûng gi là tinh lioa cùa nén vàn hoâ co.

Nén van hôa dô viïa liuy hoàng vî(a cô’ kinh, vi(a eu thé vùa thân bi bao trùm lên moi mât sinh hoat cùa xâ hôi, tî( luân ly dao dite dén van hoc nghê thuât; tic kiê'n trùc dinh chùa câc làng xâ dén läng môcung d ieu eue tricu vita cho den y lioc cô truycn hay m nôn \‘à/i lé hôidang duoc phuc hifng, hét thdy dén thâ'm dâm màu sac triê't hoc Dich cô’. Thoât ra kltoi nhûng ràng buôc và thành kiê'n vé mê tin di doan de nghiên cthi Dich dtfôi ânh sâng cùa nhiTng nguyên ly khoa hoc, ta s i tim lai duoc su uyên bâc cùa co nhân, gôp pliait d é giû gin nhûng gi là vàn hôa truyén tliô'ng hàng ngàn näm d é lai, theo thién y chùng tôi là mot diéu rat nên lànt. Von là mot chuyên gia hoat dông trong IJnh vue y hoc hiên dai, nhung dâ nhiéu näm nghiên cùu vé nén y hoc cô truyén phuong Dông và dé nam bât duoc nô, chùng tôi bat buôc phài tim hiéu thêm vé Dich hoc. Tù dô mà phân nào hiéu duoc nhûng tu tuâng cùa tién nhân. Tham klido thêm nhûng truâc tâc cùa câc nhà nghiên cifu xa gàn, chùng tôi viét ra tài lieu này, mong giùp ich môt phân nhà doi vâi nhûng ban muon tim hiéu Dich hiên nay.

Tuy nhiên, tài lieu này không dem thuàn dua theo câc hoc già cô chuyên gidi tliicli Dich vé mât triê't ly, mà à dây chùng tôi dua theo nhûng nguyên ly cùa mon 'T oân Nhi phân" (système binaire) d é gidi

Page 6: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

HllIIIlli T U H I I

__ £̂ol

mä nhüng que Dich co von lä neu tätig cüa triet hoc Döng phucmg- möt triet hoc uyeti thäm cö ccf sd toän hoc vicng chäc.

Nghien ciiu säu ve nguon gö'c Kinh Dich, ta lai nhän ra möt sic thät quan trong: tu tudng ve Dich von bät nguon tit nen “lieh toän " cüa cu dän nötig nghiep xa xua song khäp mien dong bang ngctp nuac suot cäc trien söng Hoäng Hä, Ductng Tu cüa Trung Quö'c sang den luu vtfc söng Hong, söng Mä, Viet Nam ngäy nay. Lieh näy von do ngudi Viet cö’ säug tao ra vä dä khac tren mai hai con Rüa Ion mang sang Blnh Ductng täng vua Nghieu de edu bang giao (tü trifdc khi cö nuac Trung Hoa), mä chinh lieh süTrung Quö'c sau näy däghi lai. Lä ke hau hoc, täc gid tu nhän tliä'y su hieu bie't ve Dich cön bi han hep, neu cö chö cön thie'u söt vä nöng can mong cäc bäc tri gid tinh thöng luong thü.

TÄC GIÄ CAN CHi

as 6 m

Page 7: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

KINH DICHuh nouvên lv tohu íihi phrh

Page 8: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh
Page 9: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

M I I H D j C H U H n G U V Ê n L Y T U H II n H | P H Ö n

[Ü31„__ ___ Æ

C h v fd n g I

VÀI NÉT DAI CL/ÖNG VE KINH D|CH

I. NHÂPDË

Kinh Dich là môt trong näm cuô'n sâch c6 cüa Trung Quöc, goi là “Ngü Kinh”, da cö ành huöng lön trong câc nén vân höa dùng chù Hân, không nhùng à Trung Quô'c mà cà à Viêt Nam, Nhât Bàn, Triêu Tiên... Kinh Dich tirong truyên do nhà tu tuàng sang lâp ra dao Nho là Khéng Tù phông theo sâch cô soan ra. Nhùng nghiên cûru gân dây lai cho thâ'y ràng, Kinh Djch dang duçfc dùng ph6 biô'n tir döi nhà Tô'ng dê'n nay không phài do Khdng Tir viê't mà là do nhùng hoc già sau này, tir thöi nhà Hân (nhùng thé kÿ dâu công nguyên), dâ muçm tên Kh6ng Tir de soan ra. Tuy nhiên, à dây chüng ta không di sâu vào phân tu liêu hoc, nên ta vän tôn trong nguôi xua, coi Dich là do Kh<5ng Tir viê't ra và là bô Kinh quan trong nhâ't trong nàm bô Kinh c6. D6 là:

1. Kinh Djch, sâch bàn vê su tiê'n hoâ cùa vu tru và con nguôi (cûng là sâch triê't hoc trinh bày vu tru quan và nhân sinh quan cùa nguôi xua).

2. Kinh Thi, là bô sâch suu tâm nhüng tha ca dân gian ducmg thöi, phân ânh moi mât sinh hoat và tâp quan cüa nhân dân vùng Trung Nguyên c6 - vô'n là dja bàn eu tru cùa dân Tarn Miêu và Bâch Viêt xua, sau này dâ bj Hân hôa - nên duoc coi là vän hôa cùa Trung Quô'c thôi xua.

3. Kinh Thir, là bô sâch ghi chép nhùng su kiên cüa vua tôi Trung Qutfc c6 khuyên rân nhau, tir thöi Nghiêu-Thuâ'n den döi Dông Chu, nhàm phât biëu nhùng quan niêm vê dao lÿ, vê chinh tri, vé luât phâp ducfng thöi.

4. Kinh Lê, là bô sâch ghi chép nhùng qui UÔc vê lê nghi duong thöi, dùng lê nghi dê’ giâo duc ÿ thùc tôn ti trât tu trong xâ hôi phong kiên cû.

5. Kinh Xuân Thu, là bô sâch chinh do Kh6ng Tù làm ra. Do là bô biên niên sù chép viêc nuâc Lô, tir thöi Lô Ân Công (nâm 721 truôc Công nguyên) dén thöi Lô Ai Công nâm thir 14 (nâm 481 tr.CN). Sâch ghi chép cà công viêc nhà Chu và câc nuôc chu hâu. Do cûng là cuô'n sâch trinh bày nhùng quan diêm vê chinh tri cùa Không Tir.

Ngoài ra con cô Kinh Nhac, noi vê âm nhac và phép tâc sù dung âm nhac ducmg thöi. Dâng tiê'c là vê thöi Tân Thüy Hoàng cô tu tuàng bài Nho (vî dao Nho chinh là kê' thùa câc tu tuàng triê't hoc co xua cùa câc dân tôc dâ eu trü vùng Trung Nguyên - chü yê'u là dân Bâch Viêt - trong dö cô hai bô tôc Âu Viêt và Lac Viêt là co nên vân hôa “lüa nuöc” söm nhâ't). Tân Thüy Hoàng, nhà lành dao

Page 10: & NGUYEN LY TOÂN NHIPHÂN - tailieudientu.lrc.tnu.edu.vntailieudientu.lrc.tnu.edu.vn/Upload/Collection/brief/Brief_72801_20181210082635...rang nhâ't vê viï tru quan và nhân sinh

hu lì in; Tuñn

__Æ

dân tôc Hán, nguón gô'c là nhüng bô tôc “du mue” thiên chiên à phía Bâc sông Hoàng Hà tràn xuô'ng chiê'm ctf vùng Trung Nguyên, dà coi nên vân hôa dao Nho do Khdng Tir truyên bà là nên vàn hóa ngoai lai, nên dâ ra lênh “dô't sách, chôn sông hoc trô” theo Nho hoc, nên các sách cüa Khdng Tir soan ra dêu bi dô't và hùy cà, chi cô Kinh Dich vi là sách “gô'i dâu giuông” cùa các nhà chiêm tinh, thuât sÔ cô cùa các triëu vua là duoc dé lai. Các bô Kinh Thi, Thir, Lè, Nhac... sau này do môn dê cùa Khdng Tù soan lai.

Khdng Tù cüng không phài là nguôi dâ sáng tao ra Ngü Kinh, mà chi là nguôi soan lai näm bô sách dó tir chü Khoa Dáu cd sang chß Nho xira mà thôi. Chüng cô côn ghi ràng: khi Lô Ai Công xây dung Cung Diên dâ cho xây lâ'n sang khu dâ't cùa nhà ho Không và cho phà rô môt phân nhà cùa Không Tù xua. Phà nùa chimg thi thâ'y trong vách nhà ho Không cô chiîa râ't nhiëu sách bàng chü Khoa Dáu - không ai côn doc duçrc. Châu 10 dôi cùa Không Tù môi thira ràng : “Cu Tô Khdng Tù xua dâ dua vào nhtrng bô sách này dé soan ra Ngü Kinh “Thi, Thu, Lê, Nhac, Dich”. Lô Ai Công liên cho dimg viêc phà rô nhà ho Không và dem các sách xua trá cho ho Không”. Nhu vây, rô ràng là Không Tù ch! là hoc già dâ cô công chuyën nhüng tinh hoa cùa nèn vân hôa Khoa Dáu cùa nuôc Vän Lang - Âu Lac sang nên vân hôa chü Nho xua mà thôi.

Tân Thùy Hoàng sau này thành lâp nirôc Trung Hoa rông lôn trên nhüng vùng dâ't chiê'm duoc, dâ coi nên vân hóa Nho hoc là nên vân hóa ngoai lai - không thuôc vân hôa cùa dân tôc Hán - nên dâ ra lênh “dôt sách, chôn sô'ng hoc trô” râ't dâ man. Tuy nhiên Nho hoc xua vôn là nên tàng cùa nên vân minh nông nghiêp cùa cu dân Bách Viêt xua, dâ cu trú lâu dôi trên dia bàn này. Néu không dua vào nên vân hôa cd truyên cùa ho thi cüng không thé cai tri duoc ho. VI vây mà chi sau chimg muôi nâm - khi Tân Thùy Hoàng chêt - thi nên vân hôa Nho hoc lai pliât irién manh me. Nguôi Hán cai tri phài Uùng cha Nho xua dé phiên âm tiê'ng Hán và dân dân “Hán hôa” nên Nho hoc xua. Dô là lÿ do hai thiî chü Viêt Nho và Hán Nho xua râ't nhiêu chü viê't giông nhau nhung câch doc khâc nhau và nhiêu tir tuy doc khâc nhung dông nghla.

Néu Tân Thùy Hoàng không coi Nho giào cùa Khdng Tù là vàn hôa ngoai lai thi không bao giô ông lai ra lênh “dô't sách, chôn hoc trô” tàn àc nhu vây. Tuy nhiên chù truong cùa ông dâ thâ't bai thâm hai, lÿ do don giàn là nên vân hôa dô là cùa dai da sô' cu dân nông nghiêp sô'ng trên miên dâ't dai rông lôn mà Tân Thùy Hoàng dâ chiê'm duçrc. Nê'u không dua trên nên vân hôa cùa ho - mà dai diên là Nho hoc - thi môt thiëu sô' dân Hán chiê'n thàng tràn xuông không thé cai tr¡ duoc ho. Vi vây, mà chi sau hon chuc nâm - khi Tàn Thùy Hoàng chét - thi lâp tire dao Nho lai duoc phuc hôi và phât triën manh mê. Tuy nhiên chü Nho xua và môn Nho hoc dâ chia thành hai ngành: Viêt Nho và Hán Nho. Nhà Hán dà cô công cài biê'n và sù dung chü Nho xua dé ghi âm tiéng Hán và bién dân thành Hán Nho. Côn nèn vân hôa Viêt Nho - vô'n là gô'c cùa Nho hoc cd - thi sau hàng ngàn nâm bi dô hô, sách và bj thu hôi và dô't phà, dâ hâu nhu biê'n mâ't (!).