• Home

  • Documents

  • Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο...
60
1 2 Εισαγωγή Μακροοικονομικές Εξελίξεις και Προβλέψεις ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΚΥΠΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017 ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ

Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

  • Upload
    others

  • View
    4

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΚΥΠΡΟΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΔΕΛΤΙΟΙΟΥΝΙΟΣ 2017

ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 1

Page 2: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

Έκδοση από:ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ

© ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ, 2017

Διεύθυνση Λεωφ. Κέννεντυ 80 1076 Λευκωσία ΚύπροςΤαχ. Διεύθυνση Ταχ. Κιβ 25529 1395 Λευκωσία ΚύπροςΤηλέφωνο +357 22714100Διαδίκτυο http://www.centralbank.gov.cy

Σχεδιασμός: FBRH CONSULTANTS Ltd, www.fbrh.eu

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος.Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούςεφόσον αναφέρεται η πηγή.

ISSN (Ηλεκτρονική μορφή) 1986-1060

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 2

www.centralbank.gov.cy
www.fbrh.eu
Page 3: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ - ΚΥΠΡΟΣ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΔΕΛΤΙΟΙΟΥΝΙΟΣ 2017

ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 3

Page 4: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

4Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠΕριΕχοΜΕνα

Εισαγωγή 8

Μακροοικονομικές Εξελίξειςκαι Προβλέψεις 10

1. Διεθνές Περιβάλλον: κύριες εξελίξεις 111.1 Εξωτερικές εξελίξεις 111.2 Νομισματικές εξελίξεις στη ζώνη του ευρώ 16

2. Εγχώριες εξελίξεις 19 2.1 Εγχώρια Aνταγωνιστικότητα και Ισοζύγιο Πληρωμών 28 2.2 Εγχώρια Ζήτηση, Παραγωγή και Αγορά Εργασίας 34 2.3 Εγχώριες Δημοσιονομικές Εξελίξεις 413. Μακροοικονομικές Προβλέψεις για την Κυπριακή Οικονομία 48

Τεχνικές Σημειώσεις 58

Σημείωση: Τελευταία ημερομηνία ενημέρωσης των στατιστικών στοιχείων είναι η 16ηΜαΐου 2017.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 4

Page 5: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

5Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠιναΚΕΣ Και ΔιαΓραΜΜαΤα

ΠιναΚΕΣΑ.1 Πληθωρισμός στην Κύπρο (ΕνΔΤΚ) 20Α.2 Δάνεια προς εγχώρια νοικοκυριά 23Α.3 Σύνοψη αποτελεσμάτων για την Έρευνα Τραπεζικών Χορηγήσεων - Απρίλιος 2017 23Α.4 Ισοζύγιο Πληρωμών (κύριες κατηγορίες) 30Α.5 Τουρισμός 33Α.6 Έρευνες οικονομικής συγκυρίας: δείκτες εμπιστοσύνης 36Α.7 Αγορά ακινήτων 38Α.8 Λογαριασμοί της γενικής κυβέρνησης 48Α.9 Προβλέψεις πληθωρισμού (ΕνΔΤΚ) 50Α.10 Προβλέψεις εθνικών λογαριασμών σε πραγματικούς όρους 52

ΔιαΓραΜΜαΤαΑ.1 ΑΕΠ σε επιλεγμένες χώρες 12Α.2 Πληθωρισμός σε επιλεγμένες χώρες 14Α.3 Επιλεγμένες ισοτιμίες έναντι του ευρώ 14Α.4 Τιμές κλεισίματος πετρελαίου τύπου Brent 15Α.5 Βασικά επιτόκια 16Α.6 Πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ 16Α.7 Βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και ΕΟΝΙΑ 17Α.8 Δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα: ζώνη του ευρώ 18Α.9 Πληθωρισμός στην Κύπρο (ΕνΔΤΚ) 20Α.10 Καταθέσεις από τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα 22Α.11 Καταθέσεις μη κατοίκων Κύπρου 22Α.12 Δάνεια προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα 22Α.13 Επιτόκια νέων στεγαστικών δανείων σε ευρώ των ΝΧΙ προς νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ 25Α.14 Επιτόκια νέων δανείων σε ευρώ (μέχρι €1 εκ.) των ΝΧΙ προς μη-χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ 25Α.15 Επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώ των ΝΧΙ προς νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ 25Α.16 Επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώ των ΝΧΙ προς μη-χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ 26Α.17 Ονομαστική δαπάνη ανά μισθωτό κατά τομέα απασχόλησης 27Α.18 Παραγωγικότητα και πραγματική δαπάνη ανά μισθωτό 27Α.19 Μοναδιαίο εργατικό κόστος: Κύπρος και ζώνη του ευρώ 28Α.20 Σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (στάθμιση ΔΝΤ) 28Α.21 Αφίξεις και έσοδα από τουρισμό 33

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 5

Page 6: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

6Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Α.22 (α) Τριμηνιαία αύξηση πραγματικού ΑΕΠ (επιμέρους κατηγορίες) 34 (β) Τριμηνιαία αύξηση πραγματικού ΑΕΠ (επιμέρους κατηγορίες) 34Α.23 Λιανικές πωλήσεις (εξαιρουμένων των μηχανοκίνητων οχημάτων) 36Α.24 Εγγραφές μηχανοκίνητων οχημάτων 36Α.25 Δαπάνες κατόχων πιστωτικών καρτών 37Α.26 Κριτήρια παραχώρησης και επιτόκιο στεγαστικών δανείων 38Α.27 Δείκτες τιμών οικιών και διαμερισμάτων 39Α.28 Ανεργία και απασχόληση 40Α.29 Εγγεγραμμένη ανεργία 40Α.30 Ανεργία κατά διάρκεια 41Α.31 Δημοσιονομικό και πρωτογενές ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης 41Α.32 Συνολικά έσοδα και δαπάνες της γενικής κυβέρνησης 41Α.33 Ακαθάριστο δημόσιο χρέος της γενικής κυβέρνησης 48A.34 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύμανσης για τις προβλέψεις του πραγματικού ΑΕΠ 56Α.35 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύμανσης για τις προβλέψεις του πληθωρισμού 56Α.36 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύμανσης για τις προβλέψεις του πληθωρισμού εξαιρουμένης της ενέργειας 56

ΠΛΑΙΣΙΟ

Πλαίσιο 1: Ευρωπαϊκή Δημοσιονομική Διακυβέρνηση 42

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 13:03 Page 6

Page 7: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

7Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑφΙΕΣ

ΑΕΠ: Ακαθάριστο Εγχώριο ΠροϊόνΔΝΤ: Διεθνές Νομισματικό ΤαμείοΔΤΚ: Δείκτης Τιμών ΚαταναλωτήEAT: Ευρωπαϊκή Αρχή ΤραπεζώνΕΕ: Ευρωπαϊκή ΈνωσηΕΕΔ: Έρευνα Εργατικού ΔυναμικούΕΚΤ: Ευρωπαϊκή Κεντρική ΤράπεζαΕνΔΤΚ: Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών ΚαταναλωτήΕΟΣ: Έρευνες Οικονομικής ΣυγκυρίαςΕΤΑΑ: Ευρωπαϊκή Τράπεζα για Ανασυγκρότηση και ΑνάπτυξηΕΤΕ: Ευρωπαϊκή Τράπεζα ΕπενδύσεωνΕΤΧ: Ερευνα Τραπεζικών ΧορηγήσεωνΗΠΑ: Ηνωμένες Πολιτείες ΑμερικήςIΤΣ: Ισοζύγιο Τρεχουσών ΣυναλλαγώνΚΟΤ: Κυπριακός Οργανισμός ΤουρισμούΚΤΚ: Κεντρική Τράπεζα της ΚύπρουΜΕΔ: Μη Εξυπηρετούμενα ΔάνειαΝΧΙ: Νομισματικά και Χρηματοπιστωτικά ΙδρύματαΟΕΣ: Οντότητες Ειδικού ΣκοπούΟΣΣΙ: Ονομαστική Σταθμισμένη Συναλλαγματική ΙσοτιμίαΟΟΣΑ: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και ΑνάπτυξηςΟΠΕΚ: Οργανισμός Πετρελαιοπαραγών Εξαγωγών ΧωρωνΠΕΕΣ: Πλοιοκτήτριες Εταιρείες Ειδικού ΣκοπούΠΣΣΙ: Πραγματική Σταθμισμένη Συναλλαγματική ΙσοτιμίαΣΚΤ: Συνεργατική Κεντρική ΤράπεζαΣΣΙ: Σταθμισμένη Συναλλαγματική ΙσοτιμίαΣΥΚ: Στατιστική Υπηρεσία της ΚύπρουΤΕΠ: Τμήμα Εσωτερικών ΠροσόδωνΤτΑ: Τράπεζα της Αγγλίας

APP: Asset Purchase Programme(Πρόγραμμα ΑγοράςΠεριουσιακών Στοιχείων)

ECOFIN: Economic and Financial AffairsCouncil (Συμβούλιο Οικονομικώνκαι Δημοσιονομικών Υποθέσεων)

ΕΜΤΝ: European Medium Term Note(Ευρωπαικό ΜεσοπρόθεσμοΧρέος)

EONIA: Euro Overnight Index Average(δείκτης επιτοκίου διατραπεζικήςαγοράς χρήματος του ευρώ γιακαταθέσεις μιας νύκτας)

EURIBOR: Euro Interbank Offered Rate(διατραπεζικό προσφερόμενοεπιτόκιο για δάνεια σε ευρώ μέχριενός έτους)

EUROsTAT: statistical Office of the EuropeanCommunity (Στατιστική Υπηρεσίατης Ευρωπαϊκής Ένωσης)

FED: Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑFOMC: Federal Open Market Committee

(Ομοσπονδιακή Επιτροπή ΑνοικτήςΑγοράς)

NACE: Nomenclature statistique des Ac-tivités économiques dans la Com-munauté Européenne (statisticalclassification of economic activitiesin the European Community /Στατιστική ταξινόμηση των οικονο-μικών δραστηριοτήτων στηνΕυρωπαϊκή Κοινότητα)

RICs: Royal Institution of Charteredsurveyors

sDW: statistical Data Warehouse (στατι -στική βάση δεδομένων της ΕΚΤ)

TLTROs: Targeted Longer-Term RefinancingOpera tions (Στοχευμένες ΠράξειςΜακροχρόνιαςΑναχρηματοδότησης)

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 13:03 Page 7

Page 8: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

8Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Εισαγωγή

Η ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας συ-νεχίζεται και κατά το 2017 με επιταχυνόμε-νους ρυθμούς, καλύτερους των προσδοκιών.Οι θετικές εγχώριες εξελίξεις καταγράφονταισε ένα διεθνές περιβάλλον που αν και σχετικάθετικό υπόκειται σε μεγάλη αβεβαιότητα καιγεωπολιτικούς κινδύνους.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμησητης Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου (ΣΥΚ), ορυθμός αύξησης του πραγματικού Ακαθάρι-στου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) κατά τοπρώτο τρίμηνο του 2017 έφτασε στο 3,3% σεεποχικά διορθωμένους όρους σε σύγκρισημε το αντίστοιχο τρίμηνο του 2016. Η αύξησηστην οικονομική δραστηριότητα είναι ευ-ρείας βάσης και οφείλεται κατά κύριο λόγοστους τομείς: Ξενοδοχεία και Εστιατόρια, Λια-νικό και Χονδρικό Εμπόριο, Κατασκευές καιΜεταποίηση. Αρνητικό ρυθμό μεταβολής κα-τέγραψε ο τομέας Ενδιάμεσοι Χρηματοπιστω-τικοί Οργανισμοί ως αποτέλεσμα της συνεχι-ζόμενης απομόχλευσης. Για ολόκληρο το2017 και σύμφωνα με τις αναθεωρημένεςπροβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύ-πρου (ΚΤΚ) του Ιουνίου 2017, το πραγματικόΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 3,1%. Ο ρυθ-μός αύξησης του ΑΕΠ προβλέπεται να κυ-μανθεί περίπου στα ίδια επίπεδα και το 2018και 2019, αντανακλώντας κυρίως την αναμε-νόμενη ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση και τιςεπενδύσεις.

Η αγορά εργασίας, αν και με κάποια χρο-νική υστέρηση, επηρεάζεται θετικά από τιςπροαναφερθείσες εξελίξεις στην οικονομικήδραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα, το ποσο-στό ανεργίας μειώθηκε στο 13% το 2016 σεσύγκριση με 14,9% το 2015, ενώ αναμένεταιπεραιτέρω βελτίωση το 2017.

Στο μέτωπο των τιμών ο εναρμονισμένος

πληθωρισμός άρχισε να ξεφεύγει από τα αρ-νητικά πρόσημα της προηγούμενης τριετίαςαπό τον Δεκέμβριο του 2016 για να φτάσειστο 2,1% τον Απρίλιο του 2017. Αναμένεταιότι ο πληθωρισμός θα ενισχύσει περαιτέρωτη θετική του πορεία το 2017 (1,2%), λόγωκυρίως της συνεχιζόμενης αύξησης της εγ-χώριας κατανάλωσης και του ΑΕΠ, μιας μι-κρής αναμενόμενης αύξησης των μισθών καιάλλων εξελίξεων που αφορούν εξωγενείς πα-ράγοντες, όπως οι αναμενόμενες υψηλότερεςτιμές του πετρελαίου. Εξαιρουμένης της ενέρ-γειας, ο πληθωρισμός αναμένεται να περιο-ριστεί το 2017 γύρω στο 0,5%.

Η σημαντική αύξηση καταθέσεων, ιδιαί-τερα από κατοίκους Κύπρου και συγκεκρι-μένα από τις εγχώριες μη-χρηματοοικονομι-κές επιχειρήσεις, υπογραμμίζει τη σταδιακήαυξητική τάση της εμπιστοσύνης των κατα-θετών στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα. Οετήσιος ρυθμός μεταβολής των καταθέσεωντου εγχώριου ιδιωτικού τομέα εξαιρουμένωντων Οντοτήτων Ειδικού Σκοπού (ΟΕΣ)έφθασε στο 6,8% τον Μάρτιο του 2017 σεσύγκριση με 2,8% τον Μάρτιο του 2016.

Ταυτόχρονα, εντατικοποιήθηκαν οι ανα-διαρθρώσεις δανείων, ενώ συνεχής μείωσηκαταγράφεται από τον Φεβρουάριο του 2015στα επίπεδα των μη εξυπηρετούμενων δα-νείων. Συγκεκριμένα, από τον Φεβρουάριοτου 2015 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2017,τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) έχουνμειωθεί κατά €4,2 δισ. φθάνοντας στα €23,7δισ. Εντούτοις, η προαναφερθείσα πρόοδοςμπορεί να θεωρηθεί κατώτερη των προσδο-κιών δεδομένης της αυξητικής πορείας τηςοικονομικής δραστηριότητας.

Θετική εξέλιξη αποτελεί, επίσης, και η στα-διακή αύξηση που παρατηρείται τόσο στη ζή-τηση όσο και στην προσφορά νέων δανείωναπό τραπεζικά ιδρύματα προς εγχώρια νοι-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 8

Page 9: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

9Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

κοκυριά και επιχειρήσεις, ως αποτέλεσμα, κυ-ρίως, της βελτίωσης των εγχώριων μακροοι-κονομικών συνθηκών και της διατήρησηςιστορικά χαμηλών δανειστικών επιτοκίων.Από την άλλη, η απομόχλευση προϋπάρχον-των δανείων από τον εγχώριο ιδιωτικό τομέασυνεχίζεται με υψηλούς ρυθμούς. Ως αποτέ-λεσμα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δα-νείων του εγχώριου ιδιωτικού τομέα εξαιρου-μένων των ΟΕΣ υποχώρησε στο -0,7% τονΜάρτιο του 2017 σε σύγκριση με -0,1% τοναντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.

Η συνολική εικόνα που διαμορφώνεταιστην οικονομία μέχρι τα μέσα του 2017 δια-φαίνεται θετικότερη των προηγούμενωνπροβλέψεων της ΚΤΚ. Η ανάκαμψη θα πρέ-πει βεβαίως να προστατευθεί, τόσο με τησυνέχιση των διαρθρωτικών αλλαγών και τηβελτίωση της ανταγωνιστικότητας στο σύ-νολο της οικονομίας, όσο και με την εντατι-κοποίηση της εξυγίανσης στον τραπεζικότομέα. Οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμε-τωπίζει η κυπριακή οικονομία εξακολουθούννα υφίστανται παρά την πρόοδο που επι-τεύχθηκε σε πολλούς τομείς. Το υψηλό δη-μόσιο και ιδιωτικό χρέος, η υψηλή ανεργίακαι το υψηλό επίπεδο των ΜΕΔ δεν αφήνουνπεριθώρια εφησυχασμού. Εξάλλου αυτά ταπροβλήματα αποτελούν και τον κύριο λόγοπου τα κυβερνητικά ομόλογα της χώρας δενβρίσκονται ακόμα σε επενδυτική βαθμίδα.Οι προοπτικές όμως είναι ευοίωνες, φτάνειη χώρα να παραμείνει αταλάντευτη στην πο-ρεία που χαράκτηκε χωρίς παρεκκλίσεις,εφησυχασμούς και επικίνδυνους λαϊκισμούςπου δυνατόν να οδηγήσουν στην οπισθο-δρόμηση.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 9

Page 10: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

10Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

Μακροοικονομικές Εξελίξειςκαι Προβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 10

Page 11: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

11Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1. Διεθνές Περιβάλλον: κύριες εξελίξεις

• Συνέχιση της ανάκαμψης της παγκόσμιας οι-κονομικής δραστηριότητας κατά τους πρώ-τους μήνες του 2017.

• Καθοδικοί κίνδυνοι για τη μελλοντική παγκό-σμια οικονομική δραστηριότητα, συμπερι-λαμβανομένου εκείνου που πηγάζει από τιςσχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου (ΗΒ) και Ευρω-παϊκής Ένωσης (ΕΕ) ενόψει του Brexit.

• Αύξηση του πληθωρισμού παγκόσμια, λόγωκυρίως των υψηλότερων τιμών του πετρε-λαίου.

• Αλλαγή κατεύθυνσης της νομισματικής πο-λιτικής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας τωνΗΠΑ, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μεγάλεςκεντρικές τράπεζες, ως επακόλουθο των κα-λύτερων μακροοικονομικών συνθηκών στιςΗΠΑ, ιδιαίτερα στην αγορά εργασίας.

• Διατήρηση του δομικού πληθωρισμού τηςζώνης του ευρώ σε σχετικά χαμηλά επίπεδακαι προσδοκίες για σταδιακή άνοδο μόνο στομεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

• Συνέχιση της πιστωτικής επέκτασης τηςζώνης του ευρώ κατά το πρώτο τρίμηνοτου 2017.

1.1.Εξωτερικές εξελίξεις

Οικονομική μεγέθυνση ΑΕΠ1

Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσιεύσεις στοι-χείων, η βελτίωση της παγκόσμιας οικονομικήςδραστηριότητας που παρατηρήθηκε το τελευ-ταίο τρίμηνο του 2016, συνεχίζεται και κατάτους πρώτους μήνες του 2017. Οι κύριοι πα-ράγοντες που συνέβαλαν στην αύξηση τουρυθμού μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονο-

1. Η πρόβλεψη για το ΑΕΠ υπολογίζεται ως ο μέσος όρος τωνπιο πρόσφατων προβλέψεων από: The Economist Poll offorecasters (6 Μαΐου 2017), την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Eu-ropean Economic Forecasts, Spring 2017) και το ΔιεθνέςΝομισματικό Ταμείο (World Economic Outlook, April 2017).

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 11

Page 12: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

12Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μίας ήταν ο υψηλότερος από ότι αναμενότανρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας των ΗΠΑ,με θετικές επιπτώσεις σε άλλες οικονομίες, καιη βελτίωση στο διεθνές εμπόριο. Εντούτοις,οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομική ανά-πτυξη, ιδιαίτερα για το μεσοπρόθεσμο ορί-ζοντα, παραμένουν καθοδικοί, λόγω κυρίωςτων ενδεχόμενων εντατικοποιήσεων των τρο-μοκρατικών ενεργειών ανά το παγκόσμιο καιτης αβεβαιότητας που επικρατεί στις διεθνείςπολιτικές εξελίξεις, όπως οι ασαφείς μέχρι στιγ-μής πολιτικές της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ,η σταδιακή επανεξισορρόπηση της οικονο-μίας της Κίνας και οι μελλοντικές σχέσεις ΗΒκαι ΕΕ.

Στις ΗΠΑ, ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠανήλθε στο 1,9% κατά το πρώτο τρίμηνο του2017 σε σύγκριση με 1,6% κατά το αντίστοιχοπερυσινό τρίμηνο. Παρά την αβεβαιότητα πουεπικρατούσε στις αγορές λόγω των πρόσφα-των πολιτικών εξελίξεων στη χώρα, η εμπι-στοσύνη των καταναλωτών επηρεάστηκε θε-τικά από την ανακοίνωση για επικείμεναδημοσιονομικά μέτρα τόνωσης της αμερικά-νικης οικονομίας, με αποτέλεσμα την αύξησητης καταναλωτικής δαπάνης και των ιδιωτικώνεπενδύσεων. Την ίδια στιγμή, η ανάκαμψη τωνμακροοικονομικών συνθηκών, ιδιαίτερα στηναγορά εργασίας, σε συνδυασμό με τη συνεχι-ζόμενη αύξηση στον πληθωρισμό οδήγησετην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να προ-βεί δύο φορές πρόσφατα σε αύξηση του βα-σικού της επιτοκίου, για πρώτη φορά μετά τονΔεκέμβριο του 2015. Διεθνείς οργανισμοί καιαναλυτές αναμένουν το ρυθμό μεγέθυνσηςτου ΑΕΠ να κυμανθεί γύρω στο 2,2% το 2017και γύρω στο 2,4% το 2018 (Διάγραμμα Α.1).

Στη ζώνη του ευρώ η αύξηση της οικονο-μικής δραστηριότητας παρέμεινε στα ίδιαεπίπεδα με το προηγούμενο τρίμηνο. Πιοσυγκεκριμένα, ο ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-3-2-1123456

ΗΠΑ Ιαπωνίαζώνη του ευρώ Ην. Βασίλειο

Προβλ.

Q3Q12013

Q3Q12014

Q3Q12015

Q3Q12016

Q12017 20

17

2018

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.1 αΕΠ σε επιλεγμένες χώρες(ετήσια μεταβολή %, εποχικά διορθωμένη)

Πηγή: Eurostat.Σημείωση: Οι προβλέψεις είναι για το έτος και υπολογίζονται ως οι μέσοι όροι των πιοπρόσφατων προβλέψεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, The Economist poll και το ΔΝΤ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 12

Page 13: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

13Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

του ΑΕΠ σταθεροποιήθηκε στο 1,7% κατάτο πρώτο τρίμηνο του 2017. Κύριοι παρά-γοντες που συγκρατούν τη δυναμική τηςανάπτυξης είναι οι συνεχείς πιέσεις για πε-ραιτέρω απομόχλευση υφιστάμενων δα-νείων και μείωση του υψηλού επιπέδου τωνΜΕΔ. Επιπλέον, η πολιτική αστάθεια που κατάκαιρούς παρατηρείται στη ζώνη του ευρώπροκαλεί διάφορες αναταράξεις στις αγορές.Πιο πρόσφατο παράδειγμα αποτελούν οιπροεδρικές εκλογές στη Γαλλία, η αβεβαι-ότητα των οποίων αύξησε προσωρινά τιςδιακυμάνσεις στις χρηματοοικονομικές αγο-ρές. Με το αποτέλεσμα, όμως, των εκλογώνη αβεβαιότητα έχει μετριαστεί. Οι προβλέ-ψεις διεθνών οργανισμών και αναλυτών γιατο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ κυμαίνονταιστο 1,7% το 2017 και 1,6% το 2018 (Διά-γραμμα Α1, σελ. 12).

Σε αντίθεση με τη ζώνη του ευρώ, το ΗΒκατέγραψε επιτάχυνση της τάξης του 2,1%στο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ κατά τοπρώτο τρίμηνο του 2017 σε σύγκριση με 1,6%το πρώτο τρίμηνο του 2016. Αξιοσημείωτο εί-ναι το γεγονός ότι η οικονομική δραστηριό-τητα στο ΗΒ παρουσιάστηκε απροσδόκηταανθεκτική μετά το δημοψήφισμα υπέρ τηςεξόδου του ΗΒ από την ΕΕ. Η ιδιωτική κατα-νάλωση παρέμεινε ο κύριος καθοριστικός πα-ράγοντας της αύξησης του ρυθμού μεγέθυν-σης του ΑΕΠ. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψητην επίσημη έναρξη της διαδικασίας αποχώ-ρησης του ΗΒ από την ΕΕ στο τέλος Μαρτίου2017, η αβεβαιότητα τόσο στο εσωτερικό τηςχώρας, όσο και στις παγκόσμιες αγορές ανα-μένεται να αυξηθεί, με δυνητικές αρνητικέςσυνέπειες στην οικονομική δραστηριότητατης χώρας. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τις προ-βλέψεις διεθνών οργανισμών και αναλυτών,ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ αναμένεται ναεπιβραδυνθεί το 2017 γύρω στο 1,8% και πε-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 13

Page 14: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

14Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

ραιτέρω το 2018 γύρω στο 1,3% (ΔιάγραμμαΑ1, σελ. 12).

Πληθωρισμός2

Ο πληθωρισμός παγκόσμια συνέχισε να κατα-γράφει μερική αύξηση κατά τους πρώτους μή-νες του 2017, λόγω κυρίως της αύξησης τωντιμών της ενέργειας, ένεκα της ανάκαμψης τωντιμών του πετρελαίου (Διάγραμμα Α.2). Εξαι-ρουμένης της ενέργειας και των τροφίμων, οπληθωρισμός εξακολουθεί να παραμένει σε χα-μηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις διε-θνών οργανισμών και αναλυτών, ο πληθωρι-σμός στη ζώνη του ευρώ, στο ΗΒ και στις ΗΠΑαναμένεται να καταγράψει ανοδική πορεία το2017 και το 2018 σε σύγκριση με το 2016, στη-ριζόμενος από την αναμενόμενη συνέχιση τηςανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας συμ-περιλαμβανομένης και της ζώνης του ευρώ, καιτου διεθνούς εμπορίου. Παρόλα αυτά, οι μεσο-πρόθεσμοι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό είναικαθοδικοί σε συνάρτηση με τους κινδύνους γιατην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη.

Συναλλαγματικές ισοτιμίες

Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι τωνβασικών διεθνών νομισμάτων κατέγραψε μικρέςαυξομειώσεις κατά την περίοδο αναφοράς 30Δεκεμβρίου του 2016 με 12 Μαΐου του 2017 (τε-λευταία διαθέσιμα στοιχεία) (Διάγραμμα Α.3).Αναλυτικότερα, η μεγάλη ανατίμηση που κατέ-γραψε το ευρώ έναντι της στερλίνας κατά τοδεύτερο εξάμηνο του 2016 φαίνεται να έχει υπο-χωρήσει, με το ευρώ να καταγράφει μικρή απο-δυνάμωση της τάξης του 0,7% έναντι της στερ-λίνας κατά την περίοδο 30 Δεκεμβρίου 2016 -12Μαΐου 2017. Η επίδραση της έναρξης της διαδι-

2. Η πρόβλεψη για τον πληθωρισμό υπολογίζεται ως ο μέσοςόρος των πιο πρόσφατων προβλέψεων από: The Econo-mist Poll of Forecasters (06 Μαΐου 2017), την ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή (European Economic Forecast, Spring 2017) καιτο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (World Economic Outlook,April 2017).

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-2

-1

0

1

2

3

4ΗΠΑ Ιαπωνίαζώνη του ευρώ Ην. Βασίλειο

Προβλ.

Ιαν.2013

Ιούλ. Ιαν.2014

Ιούλ. Ιαν.2015

Ιούλ. Ιαν.2016

Ιούλ. Ιαν.2017 20

17

2018

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.2 Πληθωρισμός σε επιλεγμένες χώρες(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγές: Εurostat, SDW (ΕΚΤ).Σημείωση: Οι προβλέψεις είναι για το έτος και υπολογίζονται ως οι μέσοι όροι τωνπιο πρόσφατων προβλέψεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, The Economist poll καιτο ΔΝΤ.

90

100

110

120

130

140

150

160

2013Ιαν. Ιούλ.

2014Ιαν. Ιούλ.

2015Ιαν. Ιούλ.

2016Ιαν. Ιούλ.

2017Ιαν.

στερλίνα δολάριο ΗΠΑγεν

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.3 Επιλεγμένες ισοτιμίες έναντι του ευρώ(εβδομαδιαία στοιχεία, έτος βάσης 2000 =100)

Πηγή: Bloomberg.Σημείωση: Άνοδος (πτώση) στον δείκτη υποδηλοί την ανατίμηση (υποτίμηση) τουευρώ έναντι των άλλων νομισμάτων.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 14

Page 15: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

15Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

κασίας εξόδου του ΗΒ από την ΕΕ στα τέλη Μαρ-τίου του 2017 φαίνεται να είχε προεξοφληθείαπό τις αγορές αμέσως μετά το αποτέλεσμα τουδημοψηφίσματος τον Ιούνιο του 2016 αν και οιδιακυμάνσεις δεικνύουν μια αβεβαιότητα. Σεσχέση με το δολάριο ΗΠΑ και το γεν, η ισοτιμίατου ευρώ φαίνεται να ανακάμπτει κατά την προ-αναφερθείσα περίοδο αναφοράς του 2017. Συγ-κεκριμένα, ενδυναμώθηκε κατά 3,9% και 0,8%έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και του γεν, αντί-στοιχα, σε σύγκριση με υποτίμηση 3,1% και 6,2%κατά το 2016. Η ενίσχυση του ευρώ αντανακλάσε μεγάλο βαθμό την υποχώρηση των διακυ-μάνσεων στις χρηματοοικονομικές αγορές, ιδι-αίτερα μετά το πέρας των εκλογών στη Γαλλία.

Πετρέλαιο

Η τιμή του πετρελαίου τύπου Brent κατέγραψεκατά μέσο όρο θετικό ρυθμό μεταβολής απότις αρχές του 2017 (Διάγραμμα Α.4). Η ανά-καμψη της τιμής του πετρελαίου οφείλεταικυρίως στη μείωση της παραγωγής πετρε-λαίου τόσο από κράτη μέλη του ΟργανισμούΠετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγών Χωρών(ΟΠΕΚ) όσο και από 11 μη-κράτη μέλη. Πα-ρόλα αυτά, η τιμή του πετρελαίου εξακολου-θεί να θεωρείται ακόμη αρκετά χαμηλή σεσχέση με τα προηγούμενα ιστορικά δεδομένα.Συγκεκριμένα, στις 12 Μαΐου 2017 η τιμή κλει-σίματος διαμορφώθηκε στα $50,84 ανά βα-ρέλι (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) από τα$47,83 ανά βαρέλι στις 13 Μαΐου 2016. Εν-τούτοις, σύμφωνα με την καμπύλη των τιμώντων συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης,οι αγορές αναμένουν σταθερές τιμές πετρε-λαίου στο χρονικό διάστημα της προβολής.Ως αποτέλεσμα, η μελλοντική συμβολή τωντιμών της ενέργειας στον παγκόσμιο πληθω-ρισμό αναμένεται να είναι πολύ περιορισμένη.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

0

20

40

60

80

100

120

140

2013Ιαν. Ιούλ.

2014Ιαν. Ιούλ.

2015Ιαν. Ιούλ.

2016Ιαν. Ιούλ.

2017Ιαν.

$ ανά βαρέλι € ανά βαρέλι

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.4 Τιμές κλεισίματος πετρελαίου τύπουBrent (εβδομαδιαία στοιχεία)

Πηγή: Bloomberg.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:42 Page 15

Page 16: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

16Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Διεθνή βασικά επιτόκια

Οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες, με εξαί-ρεση την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ,συνέχισαν να εφαρμόζουν επεκτατική νομισμα-τική πολιτική το 2017, με την Ευρωπαϊκή Κεν-τρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και την Τράπεζα της Αγ-γλίας να διατηρούν αμετάβλητα τα βασικά τουςεπιτόκια, στο 0% και 0,25%, αντίστοιχα. Σε αν-τίθετη κατεύθυνση, η Ομοσπονδιακή Τράπεζατων ΗΠΑ, προέβη σε δύο αυξήσεις του εύρουςτου βασικού της επιτοκίου συνολικού ύψους50 μονάδων βάσεων (το ανώτατο όριο αυξή-θηκε από 0,50% στο 0,75% τον Δεκέμβριο 2016και στο 1,00% τον Μάρτιο του 2017), λόγω τηςαύξησης του πληθωρισμού της χώρας πάνωαπό το στόχο της σταθερότητας των τιμών, πουέχει οριστεί στο 2% μεσοπρόθεσμα (Διά-γραμμα Α.5). Αξίζει να σημειωθεί ότι, το βασικόεπιτόκιο των ΗΠΑ παρέμεινε σε πολύ χαμηλάεπίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τηνκρίση του 2008, με την πρώτη μικρή αύξησηνα καταγράφεται τον Δεκέμβριο του 2015.

1.2 νομισματικές εξελίξεις στη ζώνη τουευρώ

Πληθωρισμός

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία,ο πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ ανήλθε στο1,5% τον Μάρτιο του 2017 σε σύγκριση με 2,0%τον Φεβρουάριο του 2017 και 1,1% τον Δεκέμ-βριο του 2016 (Διάγραμμα Α.6). Η επιβρά-δυνση σε σχέση με τον προηγούμενο μήναοφείλεται κυρίως στις μικρότερες αυξήσεις στιςτιμές της ενέργειας και των μη επεξεργασμένωντροφίμων. Σε γενικές γραμμές, το επίπεδο τηςπλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας πουαπορρέει από την υφιστάμενη οικονομική δρα-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

0

0,5

1

1,5

2013Ιαν.

2014Ιαν.

2015Ιαν.

2016Ιαν.

2017Ιαν.

ΕΚΤ FEDΤτΑ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.5 Βασικά επιτόκια(% ετησίως)

Πηγές: EKT, ΤτΑ, Oμοσπονδιακή Tράπεζα των ΗΠΑ.

-1

0

1

2

3

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2013

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2014

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2015

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2016

Ιαν.2017

ΕνΔΤΚΕνΔΤΚ εξαιρ. ενέργειας

ΕνΔΤΚ εξαιρ. ενέργειας και τροφίμων

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.6 Πληθωρισμός στη ζώνη του ευρώ(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: Eurostat.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 16

Page 17: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

17Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

στηριότητα εξακολουθεί να συγκρατεί τη δια-μόρφωση των εγχώριων τιμών και μισθών. Ωςαποτέλεσμα, ο δομικός πληθωρισμός παραμέ-νει σε χαμηλά επίπεδα και αναμένεται να ση-μειώσει σταδιακή άνοδο μόνο μεσοπρόθεσμα,υποβοηθούμενος από τα μέτρα νομισματικήςπολιτικής της ΕΚΤ, την αναμενόμενη συνέχισητης οικονομικής ανάκαμψης, καθώς και από τησταδιακή μείωση του επιπέδου της πλεονάζου-σας παραγωγικής ικανότητας στην οικονομία.Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες τιμές τωνσυμβολαίων μελλοντικής εκπλή ρωσης, μεβάση τις οποίες δεν αναμένεται ουσιαστική με-ταβολή στις τιμές του πετρελαίου τα επόμενατρίμηνα, οι πιο πρόσφατες προβλέψεις διεθνώνοργανισμών και αναλυτών για τον πληθωρισμόστη ζώνη του ευρώ συγκλίνουν σε σταθερο-ποίηση κοντά στο 1,6% για το 2017. Όσοναφορά το 2018, αναμένεται μικρή επιβράδυνσηγύρω στο 1,4%, λόγω της εξάλειψης της επί-δρασης των αυξημένων τιμών του πετρελαίου.

Βασικά επιτόκια και παρεμβάσεις της ΕΚΤ

Η ΕΚΤ διατήρησε αμετάβλητα τα βασικά τηςεπιτόκια το πρώτο τρίμηνο του 2017, στο0,25%, 0% και -0,40% για τις πράξεις διευκό-λυνσης οριακής χρηματοδότησης, κύριας ανα-χρηματοδότησης και διευκόλυνσης αποδοχήςκαταθέσεων, αντίστοιχα. Η καμπύλη απόδοσηςτου δείκτη EONIA παρέμεινε σε γενικές γραμμέςαμετάβλητη από τις αρχές Δεκεμβρίου του2016, γεγονός που υποδηλοί ότι οι αγορές δενπροσδοκούν περαιτέρω μειώσεις στο επιτόκιοτης διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (Διά-γραμμα Α.7). Συγκεκριμένα, ο δείκτης EONIAέκλεισε στο -0,36% στις 16 Μαΐου του 2017,παραμένοντας στα ίδια περίπου επίπεδα κατάτον τελευταίο χρόνο. Σημειώνεται ότι, η ΕΚΤσυνέχισε να στηρίζει τις αγορές χρήματος μέσωπράξεων παροχής ρευστότητας και συνέχισης

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

διευκόλυνσης ο

διευκόλυνσης α

-0,5

0

0,5

1

1,5

2

2013 2014 2015 2016 2017Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν.

επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησηςΕΟΝΙΑ

ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς κύριας αναχρηματοδότησηςεπιτόκιο διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.7 Βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και Εονια(% ετησίως, ημερήσια στοιχεία)

Πηγή: Bloomberg.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 17

Page 18: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

18Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

των μη-συμβατικών νομισματικών της μέτρων,με στόχο τη στήριξη της επαναφοράς του πλη-θωρισμού στη ζώνη του ευρώ, σε επίπεδα συμ-βατά με τον μεσοπρόθεσμο στόχο της για πλη-θωρισμό κάτω αλλά πλησίον του 2%.

Πιστωτική επέκταση: δάνεια

Τα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα στη ζώνητου ευρώ συνέχισαν να καταγράφουν θετικούςρυθμούς μεταβολής κατά τους πρώτους μήνεςτου 2017. Η ανάκαμψη στο ρυθμό μεταβολήςτων δανείων τόσο προς τις μη-χρηματοοικο-νομικές επιχειρήσεις, όσο και προς τα νοικο-κυριά στο τέλος του πρώτου τριμήνου του2017 (2,3% και 2,4%, αντίστοιχα) (ΔιάγραμμαΑ.8), αντικατοπτρίζει αριθμό παραγόντων. Κυ-ρίως, τη διατήρηση των δανειστικών επιτοκίωνστη ζώνη του ευρώ σε πολύ χαμηλά επίπεδακατά τα τελευταία χρόνια καθώς και τη συνο-λική βελτίωση της προσφοράς και της ζήτησηςδανείων. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τααποτελέσματα της Έρευνας Τραπεζικών Χο-ρηγήσεων (ΕΤΧ) στη ζώνη του ευρώ, η ζήτησηδανείων συνέχισε να καταγράφει συνεχείς αυ-ξήσεις από το πρώτο τρίμηνο του 2014 μέχρικαι το πρώτο τρίμηνο του 2017 (τελευταία δια-θέσιμα στοιχεία). Παράλληλα, τα κριτήρια χο-ρήγησης δανείων προς τους πιο πάνω τομείςτου ιδιωτικού τομέα έγιναν χαλαρότερα απότα μέσα του 2014.

Όσον αφορά τις προσδοκίες για το δεύτεροτρίμηνο του 2017, σύμφωνα πάντα με τα τε-λευταία αποτελέσματα της ΕΤΧ στη ζώνη τουευρώ, οι συμμετέχουσες τράπεζες αναμένουντα κριτήρια χορήγησης δανείων προς τις επι-χειρήσεις να γίνουν αυστηρότερα σε σύγκρισημε το πρώτο τρίμηνο του 2017, ενώ τα κριτή-ρια χορήγησης δανείων προς τα νοικοκυριάγια στεγαστικούς και για καταναλωτικούς καιλοιπούς σκοπούς αναμένεται να παραμείνουν

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

Ιαν.2013

Ιούν. Νοέμ.2014Απρ. Σεπτ.

2015Φεβ. Ιούλ.

2016Δεκ. Μάιος

2017Οκτ. Μάρτ.

προς νοικοκυριά προς μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.8 Δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα: ζώνητου ευρώ(ετήσια μεταβολή %, εποχιακά διορθωμένη)

Πηγή: SDW (EKT).

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 18

Page 19: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

19Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

αμετάβλητα. Η καθαρή ζήτηση δανείων απόνοικοκυριά όσο και από επιχειρήσεις αναμέ-νεται να συνεχίσει να καταγράφει περαιτέρωαύξηση το δεύτερο τρίμηνο του 2017 σε σύγ-κριση με το πρώτο τρίμηνο του 2017.

Παρά τις πιο πάνω θετικές νομισματικέςεξελίξεις, το υψηλό επίπεδο των ΜΕΔ σε με-ρικά κράτη μέλη συνεχίζει να αποτελεί τρο-χοπέδη στη μελλοντική δυναμική της πιστω-τικής επέκτασης στη ζώνη του ευρώ, μεεπακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στηνπραγματική οικονομία. Η επιτυχής και αποτε-λεσματική αντιμετώπιση του πιο πάνω προ-βλήματος θεωρείται επιτακτική.

2. Εγχώριες Εξελίξεις

• Επιστροφή του εγχώριου πληθωρισμού σεθετικά επίπεδα από τον Δεκέμβριο του 2016,εν μέρει λόγω των υψηλότερων τιμών του πε-τρελαίου.

• Συνέχιση των εισροών καταθέσεων, ιδιαίτερααπό κατοίκους Κύπρου.

• Συνέχιση της σταδιακής αύξησης στα νέασυμβόλαια δανεισμού, σε μικρότερο βαθμό,όμως, σε σχέση με την απομόχλευση των υφι-στάμενων δανείων.

• Σταθεροποίηση των επιτοκίων σε χαμηλά επί-πεδα.

• Συνέχιση της σταδιακής μείωσης του επιπέ-δου των ΜΕΔ από τον Φεβρουάριο του 2015.

• Καταγραφή περαιτέρω μεγέθυνσης του ΑΕΠ,με συνεχιζόμενη αύξηση της εγχώριας ζήτη-σης και των εξαγωγών.

• Περαιτέρω σημάδια αποκλιμάκωσης τηςανεργίας η οποία εξακολουθεί όμως να βρί-σκεται σε υψηλά επίπεδα.

• Συνέχιση της πορείας δημοσιονομικής διόρθω-σης, με τις σχετικές επιδόσεις να συνεχίζουν ναυπερβαίνουν τους δημοσιονομικούς στόχους.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 19

Page 20: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

20Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Τιμές

Από τον Δεκέμβριο του 2016, ο πληθωρισμόςστην Κύπρο με βάση τον Εναρμονισμένο Δεί-κτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) επανήλθε σεθετικά επίπεδα. Αναλυτικότερα, το πρώτο τρί-μηνο του 2017, ο ΕνΔΤΚ κατέγραψε αύξησηκατά 1,2%, σε σύγκριση με μείωση 1,8% τηναντίστοιχη περίοδο του 2016 (Διάγραμμα Α.9και Πίνακας Α.1). Το επίπεδο αυτό εξακολου-θεί να υπολείπεται του στόχου της ΕΚΤ για πλη-θωρισμό κάτω αλλά πλησίον του 2%.

Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία ο πλη-θωρισμός τον Απρίλιο του 2017 κατέγραψεαύξηση 2,1% λόγω κυρίως της ημερολογιακήςεπίδρασης της γιορτής του Πάσχα. Συγκεκρι-μένα, παρατηρήθηκαν σημαντικές αυξήσειςστις τιμές των υπηρεσιών, ιδιαίτερα στον το-μέα του τουρισμού. Η αυξητική πορεία τουπληθωρισμού αντανακλά τις ανοδικές επιδρά-σεις της συνεχιζόμενης σθεναρής εγχώριαςοικονομικής μεγέθυνσης και τις συνεχιζόμενεςσημαντικές αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.Παράλληλα, αντικατοπτρίζει και τη σταδιακήελάφρυνση των καθοδικών επιπτώσεων στιςτιμές απο τη μείωση του κόστους εργασίαςστην Κύπρο που καταγράφεται τα τελευταίαχρόνια και απο διαρθρωτικές αλλαγές, όπωςη ελευθεροιποίηση των αιθέρων. Φαίνεται ότιοι προαναφερθείσες καθοδικές επιπτώσεις, ανκαι πιο αδύνατες, εξακολουθούν να επηρεά-ζουν τον πληθωρισμό και το δομικό πληθω-ρισμό στην Κύπρο. Κατά την εν λόγω περίοδο,θετικό πληθωρισμό κατέγραψε η κατηγορίατων μη-επεξεργασμένων τροφίμων αλλά καιη κατηγορία της ενέργειας, λόγω κυρίως τωνσημαντικών αυξήσεων στην τιμή του πετρε-λαίου. Επίσης, σε οριακά θετικά επίπεδα επέ-στρεψε και ο πληθωρισμός των υπηρεσιώνλόγω κυρίως των συνεχιζόμενων θετικών ρυθ-μών μεταβολής στις σημαντικές υποκατηγο-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-3

-2

-1

0

1

2

3

2013 2014 2015 2016 2017Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν. Ιούλ. Ιαν.

ΕνΔΤΚ εξαιρ. ενέργειας και τροφίμωνΕνΔΤΚ

ΕνΔΤΚ εξαιρ. ενέργειας

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.9 Πληθωρισμός στην Κύπρο (ΕνΔΤΚ)(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: Eurostat.

ΠIΝΑΚΑΣ Α.1 Πληθωρισμός στην Κύπρο (ΕνΔΤΚ)

Πηγή: ΣΥΚ.(1) Σύμφωνα με τη στάθμιση για το έτος 2017.

Ετήσια μεταβολή, % Ιαν.-Μάρτ. Ιαν.-Μάρτ. Μάρτ. Φεβ. Μάρτ. Στάθμιση(1) 2016 2017 2016 2017 2017ΕνΔΤΚ 1000,0 -1,8 1,2 -2,1 1,4 1,5Μη-Επεξεργασμένα τρόφιμα 73,0 -4,4 6,2 -8,7 7,3 9,4Επεξεργασμένα τρόφιμα 177,2 -0,7 -0,6 -2,1 -1,8 0,5Ενέργεια 74,3 -12,6 13,3 -14,4 14,9 17,1Υπηρεσίες 462,5 -0,9 0,1 -0,5 0,3 -0,4Βιομηχανικά προϊόντα εξαιρ. της ενέργειας 213,0 0,5 -0,6 1,2 0,1 -1,1ΕνΔΤΚ εξαιρ. της ενέργειας 925,7 -0,9 0,3 -1,1 0,4 0,3ΕνΔΤΚ εξαιρ. της ενέργειας και των τροφίμων 675,6 -0,5 -0,1 0,0 0,2 -0,6

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 20

Page 21: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

21Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

ρίες που σχετίζονται με τον τουρισμό. Από τηνάλλη πλευρά, αρνητικό μέσο πληθωρισμό κα-τέγραψε η κατηγορία των επεξεργασμένωντροφίμων αλλά και ο πληθωρισμός των βιο-μηχανικών προϊόντων εξαιρουμένης της ενέρ-γειας.

Ο πληθωρισμός εξαιρουμένης της ενέρ-γειας κατέγραψε μικρή αύξηση 0,3% τοπρώτο τρίμηνο του 2017 σε σύγκριση μεμείωση 0,9% το αντίστοιχο περυσινό τρί-μηνο (Διάγραμμα Α.9 και Πίνακας Α.1, σελ.20). Παράλληλα, ο πληθωρισμός εξαιρου-μένων των τιμών της ενέργειας και των τρο-φίμων (δομικός πληθωρισμός), που αποτε-λεί περίπου το 68% του ΕνΔΤΚ, κατέγραψεοριακή μείωση 0,1% κατά το πρώτο τρίμηνοτου έτους σε σύγκριση με -0,5% την αντί-στοιχη περίοδο του 2016 (Διάγραμμα Α.9και Πίνακας Α.1, σελ. 20). Η λιγότερο καθο-δική πορεία των τιμών του δομικού ΕνΔΤΚαντικατοπτρίζει κυρίως την επίδραση τηςεγχώριας οικονομικής μεγέθυνσης. Σημει-ώνεται ότι η ανάλυση της πορείας του δο-μικού πληθωρισμού είναι χρήσιμη καθώςαυτή καταδεικνύει τις γενικότερες τάσειςτων τιμών εξαιρουμένων εξωγενών καιασταθών παραγόντων.

Νομισματικά Μεγέθη3,4

Η σταδιακή βελτίωση των μεγεθών του εγχώ-ριου χρηματοπιστωτικού τομέα συνεχίστηκεκαι το πρώτο τρίμηνο του 2017. Η συνέχισητων εισροών καταθέσεων, παρά τις ελαφρέςδιακυμάνσεις, καταδεικνύει τη συνεχιζόμενησταδιακή σταθεροποίηση του κυπριακού τρα-πεζικού συστήματος και την αποκατάστασητης εμπιστοσύνης των καταθετών. Παράλ-ληλα, παρατηρείται συνεχιζόμενη μικρή αύ-ξηση στα νέα συμβόλαια δανείων τόσο από

3. Για αναλυτική επεξήγηση της μεθοδολογίας και τεχνικήςανάλυσης των νομισματικών μεγεθών βλέπε τις ΤεχνικέςΣημειώσεις στη σελ. 58.

4. Σημειώνεται ότι τα στοιχεία που αναλύονται στην παρούσαενότητα του Οικονομικού Δελτίου και αναφέρονται σε κα-τοίκους Κύπρου εξαιρούν τις ΟΕΣ οι οποίες κατατάσσονταιστην κατηγορία των μη κατοίκων.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 21

Page 22: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

22Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

νοικοκυριά όσο και από επιχειρήσεις, καθώςτα ιστορικά χαμηλά επιτόκια που επικρατούνκαι η αυξητική πορεία της οικονομίας ευνοούντη ζήτηση νέων δανείων. Από την άλλη, η απο-μόχλευση των υφιστάμενων δανείων συνεχί-ζεται, γεγονός που συνάδει με τη σταδιακήμείωση που παρατηρείται στα ΜΕΔ, αν καιαυτά παραμένουν σε υψηλά επίπεδα σε σχέσημε τις υπόλοιπες χώρες της ζώνης του ευρώ.Η αποτελεσματική και έγκαιρη διαχείρισήτους θεωρείται η σημαντικότερη ίσως πρό-κληση που αντιμετωπίζει ο τραπεζικός τομέας,και γενικότερα η κυπριακή οικονομία.

Αναλυτικότερα, η εισροή καταθέσεων, ανκαι με ελαφρά μειωμένους ρυθμούς, ιδιαίτερααπό κατοίκους Κύπρου (μη συμπεριλαμβανο-μένων των Οντοτήτων Ειδικού Σκοπού - SPEs)συνάδει με την πορεία αποκατάστασης τηςεμπιστοσύνης των καταθετών καθώς και τιςθετικές εγχώριες μακροοικονομικές εξελίξεις.Συγκεκριμένα, οι καταθέσεις του εγχώριουιδιωτικού τομέα τον Μάρτιο του 2017, κατέ-γραψαν ετήσια αύξηση της τάξης του 6,8% σεσύγκριση με 7,4% τον Δεκέμβριο του 2016 και2,8% τον Μάρτιο του 2016 (Διάγραμμα Α.10).

Σημαντική βελτίωση παρουσιάζουν, επί-σης, και οι καταθέσεις των μη κατοίκων Κύ-πρου οι οποίες επέστρεψαν σε θετικούς ετή-σιους ρυθμούς μεταβολής τον Φεβρουάριοτου 2016. Συγκεκριμένα, η ετήσια ποσοστιαίαμεταβολή των εν λόγω καταθέσεων διαμορ-φώθηκε τον Μάρτιο του 2017 στο 5% έναντι1,1% τον Δεκέμβριο του 2016 και 0,4% τονΜάρτιο του 2016 (Διάγραμμα Α.11).

Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείωντων εγχώριων μη χρηματοοικονομικών επι-χειρήσεων διαμορφώθηκε στο -1,2% τον Μάρ-τιο του 2017, από -2,1% τον Δεκέμβριο του2016 και 0,6% τον Μάρτιο του 2016 (Διά-γραμμα Α.12). Όσον αφορά τα εγχώρια νοι-κοκυριά, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δα-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-6-5-4-3-2-10123

2013Ιαν.

2014Ιαν.

2015Ιαν.

2016Ιαν.

2017Ιαν.Ιούλ. Ιούλ. Ιούλ. Ιούλ.

μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις νοικοκυριάεγχώριος ιδιωτικός τομέας

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.12 Δάνεια προς τον εγχώριο ιδιωτικότομέα(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

-25-20-15-10

-505

101520253035

μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις νοικοκυριάεγχώριος ιδιωτικός τομέας

2013Ιαν.

2014Ιαν.

2015Ιαν.

2016Ιαν.

2017Ιαν.Ιούλ. Ιούλ. Ιούλ. Ιούλ.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.10 Kαταθέσεις από τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

-50-45-40-35-30-25-20-15-10

-505

101520

μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις νοικοκυριάσυνολικές καταθέσεις

Ιαν. Σεπ.Μάιος2013

Ιαν. Σεπ.Μάιος2014

Ιαν. Σεπ.Μάιος2015

Ιαν. Σεπ.Μάιος2016

Ιαν.2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.11 Kαταθέσεις μη κατοίκων Κύπρου(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 22

Page 23: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

23Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

νείων τους κατέγραψε οριακά αρνητικό ετήσιορυθμό μεταβολής της τάξης του -0,1% στο τέ-λος του πρώτου τριμήνου του 2017 σε σύγ-κριση με -1% στο τέλος του 2016 και -0,9%στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2016(Διάγραμμα Α.12 σελ. 22 και Πίνακας Α.2).

Τα πιο πάνω στοιχεία δεν φαίνεται, εκ πρώ-της όψεως, να συνάδουν με τη μέχρι στιγμήςπορεία της κυπριακής οικονομίας η οποία, σεαντίθεση με το δανεισμό, μεγεθύνεται με υψη-λούς ρυθμούς. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι,η απομόχλευση υφιστάμενων δανείων υπερ-καλύπτει τη σύναψη νέων συμβολαίων δανείωνμε αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση ότι η οι-κονομική μεγέθυνση δεν στηρίζεται από πα-ράλληλη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα.Στην πραγματικότητα, από τον Δεκέμβριο του2014 (πρώτα διαθέσιμα στοιχεία) καταγράφεταισυνεχώς σταδιακή αύξηση στα νέα συμβόλαιαδανείων, συμβάλλοντας στην αύξηση του ρυθ-μού μεγέθυνσης της κυπριακής οικονομίας. Σεσυνάρτηση με τα πιο πάνω, και σύμφωνα με τααποτελέσματα της ΕΤΧ του Απριλίου του 2017,η καθαρή ζήτηση τόσο για στεγαστικά, κατα-ναλωτικά και λοιπά δάνεια όσο και για επιχει-ρηματικά δάνεια συνεχίζει να καταγράφει αύ-ξηση από τις αρχές του 2015. Όσον αφορά τακριτήρια χορήγησης δανείων, όπως αυτά εφαρ-μόζονται από τις τράπεζες, παρέμειναν αμετά-βλητα και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017 γιαόλες τις προαναφερθείσες κατηγορίες δανει-σμού, με αποτέλεσμα τα εγχώρια τραπεζικάιδρύματα να διατηρούν τα κριτήρια χορήγησηςδανείων στα ίδια αυστηρά επίπεδα που ίσχυαντο τέταρτο τρίμηνο του 2014. Περαιτέρω, σύμ-φωνα με την πιο πάνω έρευνα, αύξηση στη ζή-τηση όλων των κατηγοριών δανείων αναμένε-ται και για το δεύτερο τρίμηνο του 2017, ενώαμετάβλητα αναμένεται να παραμείνουν τα κρι-τήρια χορήγησης δανείων σε όλες τις εν λόγωκατηγορίες δανείων (Πίνακας Α.3).

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

Πίνακας A.6 Επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώ σενχι στην Κύπρο από κατοίκους της ζώνης του ευρώ(% ετησίως, μέσοι όροι περιόδου)

ΠIΝΑΚΑΣ A.3 Σύνοψη αποτελεσμάτων για την ΈρευναΤραπεζικών χορηγήσεων - απρίλιος 2017

Κύπρος Ζώνη του ευρώ 2017 Q1 2017 Q2 2017 Q1 2017 Q2Σύνοψη αποτελεσμάτων (προσδοκίες) (προσδοκίες)Κριτήρια χορήγησης δανείων Επιχειρήσεις Αμετάβλητα Αμετάβλητα Χαλαρότερα ΑυστηρότεραΝοικοκυριά - Στεγαστικά Δάνεια Αμετάβλητα Αμετάβλητα Χαλαρότερα Αμετάβλητα - Καταναλωτικά Αμετάβλητα Αμετάβλητα Χαλαρότερα Αμετάβλητα και λοιπά Δάνεια Ζήτηση για δάνεια Επιχειρήσεις Αύξηση Αύξηση Αύξηση ΑύξησηΝοικοκυριά - Στεγαστικά Δάνεια Αύξηση Αύξηση Αύξηση Αύξηση - Καταναλωτικά και λοιπά Δάνεια Αύξηση Αύξηση Αύξηση Αύξηση

Πηγή: ΚΤΚ, SDW.Σημείωση: Τα πιο πάνω αποτελέσματα καταγράφουν τις μεταβολές που σημειώθηκαν τους τελευταίουςτρεις μήνες (στην περίπτωση αυτή το πρώτο τρίμηνο του 2017), καθώς και τις μεταβολές που αναμέ-νεται να σημειωθούν για τους επόμενους τρεις μήνες (δηλαδή το δεύτερο τρίμηνο του 2017). Για τηνανάλυση των αποτελεσμάτων της εν λόγω έρευνας χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης διάχυσης (diffusionindex).

ΠIΝΑΚΑΣ A.2 Δάνεια προς εγχώρια νοικοκυριά (1),(2)

Πηγή: ΚΤΚ.(1) Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση ΕΣΛ 2010.(2) Συμπεριλαμβανομένων των μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων που εξυπηρετούν νοικοκυριά.(3) Υπολογίζεται στο υπόλοιπο του τελευταίου διαθέσιμου μήνα. Τo σύνολo μπορεί να μη δίνει τοάθροισμα των επιμέρους, λόγω της στρογγυλοποίησης των αριθμών.

Υπόλοιπα Ετήσια ποσοστιαία μεταβολή ως % του 2015 2016 2016 2016 2016 2017 συνόλου(3) Δεκ. Μάρτ. Ιούν. Σεπτ. Δεκ. Μάρτ.Εγχώρια νοικοκυριά 100,0 -0,9 -0,9 -1,0 -0,8 -1,0 -0,11. Καταναλωτικά δάνεια 12,4 -0,8 -0,5 -0,8 -0,5 -1,2 -0,52. Στεγαστικά δάνεια 55,3 -1,9 -1,7 -1,2 -0,9 -1,1 -0,73. Λοιπά δάνεια 32,3 0,7 0,0 -0,7 -0,7 -0,7 1,0

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 23

Page 24: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

24Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Η διατήρηση των κριτηρίων χορήγησηςδανείων σε αυστηρά επίπεδα οφείλεται σε με-γάλο βαθμό στην επιβάρυνση που εξακολου-θεί να υφίσταται ο χρηματοπιστωτικός τομέαςαπό τα ΜΕΔ. Τα υψηλά επίπεδα των ΜΕΔ απο-τελούν τροχοπέδη, όχι μόνο για την εύρυθμηλειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήμα-τος, αλλά και για τη γενικότερη οικονομικήδραστηριότητα. Εντούτοις, σημειώνεται ότι ταΜΕΔ καταγράφουν μείωση μετά την κορύ-φωση τους στις αρχές του 2015, ενώ οι προ-σπάθειες για αναδιάρθρωσή τους, όσοναφορά περιπτώσεις όπου υπάρχουν περιθώ-ρια βιώσιμης διευθέτησης, συνεχίζονται εντα-τικά με την υποστήριξη του συνολικού πλαι-σίου μέτρων που βρίσκεται σε ισχύ.Συγκεκριμένα, από τον Φεβρουάριο του 2015μέχρι και τον Ιανουάριο του 2017 (τελευταίαδιαθέσιμα στοιχεία) το επίπεδο των ΜΕΔ μει-ώθηκε κατά €4,2 δισ. H καθοδική πορεία τωνΜΕΔ οφείλεται σε αυξημένες αποπληρωμές,επιτυχείς αναδιαρθρώσεις που επανεντάσσον-ται στην κατηγορία των εξυπηρετούμενων χο-ρηγήσεων, διαγραφές δανείων καθώς και δι-ευθετήσεις αποπληρωμής χρέους μέσωανταλλαγής με ακίνητη περιουσία. Εντούτοιςη μείωση που καταγράφηκε, παραμένει μικρό-τερη της αναμενόμενης δεδομένης της ανά-πτυξης της οικονομίας.

Εν κατακλείδι, η προσπάθεια εξυγίανσηςτου εγχώριου τραπεζικού τομέα μετά τηνκρίση του 2013 φαίνεται να επιφέρει θετικάαποτελέσματα. Τα βελτιωμένα νομισματικάμεγέθη και η αποκατάσταση της εμπιστοσύνηςτων επενδυτών υποστηρίζουν την οικονομικήανάπτυξη και τις προοπτικές ανάπτυξης τηςκυπριακής οικονομίας. Εν τούτοις, οι σημαν-τικές προκλήσεις στον τραπεζικό τομέα, πα-ραμένουν και αποτελούν ουσιαστικό κίνδυνοως προς τις μελλοντικές προοπτικές της οικο-νομίας. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για πιο

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 24

Page 25: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

25Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

εντατικές προσπάθειες για αντιμετώπιση τηςπρόκλησης των υψηλών ΜΕΔ.

Επιτόκια

Το επιτοκιακό περιβάλλον στην Κύπρο κατέ-γραψε γενικά περαιτέρω μικρές μειώσεις τοπρώτο τρίμηνο του 2017. Τα ιστορικά χαμηλάεπίπεδα των εγχώριων επιτοκίων σε συνδυα-σμό με τις ευνοϊκές μακροοικονομικές συνθή-κες υποστηρίζουν τη συνεχιζόμενη προσπά-θεια απομόχλευσης του εγχώριου ιδιωτικούτομέα και των τραπεζών για διόρθωση τωνισολογισμών τους. Επιπρόσθετα, αποτελούντο κύριο εργαλείο αναδιαρθρώσεων υφιστά-μενων δανείων, τόσο εξυπηρετούμενων όσοκαι μη εξυπηρετούμενων.

Αναλυτικότερα, σε εγχώριο επίπεδο τομέσο επιτόκιο5 νέων δανείων σε ευρώ από ταΝομισματικά και Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα(ΝΧΙ) στην Κύπρο και αρχικό προσδιορισμόεπιτοκίου μέχρι 1 χρόνο τόσο προς τα νοικο-κυριά όσο και προς τις μη χρηματοοικονομικέςεπιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ κατέγραψεμια ελαφρώς καθοδική πορεία. Ενδεικτικά, τονΜάρτιο του 2017, το μέσο επιτόκιο για τα στε-γαστικά δάνεια έφτασε στο 2,86% από 3,11%τον Μάρτιο του 2016 (Διάγραμμα Α.13). Γιατην ίδια περίοδο, το κόστος νέου δανεισμούαπό τα εγχώρια ΝΧΙ προς τις μη χρηματοοι-κονομικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώύψους μέχρι €1 εκατ. μειώθηκε στο 3,94% από4,39% (Διάγραμμα Α.14).

Παρόμοια πορεία κατέγραψαν και τα κατα-θετικά επιτόκια, με ήπιες μεταβολές κατά τοπρώτο τρίμηνο του 2017. Συγκεκριμένα, τομέσο επιτόκιο νέων καταθέσεων προθεσμίαςμέχρι 1 χρόνο σε νοικοκυριά μειώθηκε στο1,33% τον Μάρτιο του 2017 από 1,52% τονΜάρτιο του 2016 (Διάγραμμα Α.15), ενώ το

5. Τα επίπεδα των υφιστάμενων δανειστικών επιτοκίων συμ-περιλαμβάνουν το ύψος των επιτοκίων που ισχύουν για τιςαναδιαρθρώσεις των εξυπηρετούμενων δανείων από τιςεγχώριες τράπεζες προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

0

1

2

3

4

5

6Κύπρος ζώνη του ευρώ

Ιαν. Ιούν. Νοέμ. Απρ. Σεπ. Φεβ. Ιούλ. Δεκ. Μάιος Οκτ. Μάρ.2013 2014 2015 2016 2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.13 Επιτόκια νέων στεγαστικών δανείων σεευρώ των νχι προς νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ (1)

(% ετήσιως, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: SDW (ΚTΚ).(1) Με μεταβαλλόμενο επιτόκιο και αρχικό προσδιορισμό επιτοκίου μέχρι 1 χρόνο.

0

1

2

3

4

5

6

7

8Κύπρος ζώνη του ευρώ

Ιαν. Ιούν. Νοέμ. Απρ. Σεπ. Φεβ. Ιούλ. Δεκ. Μάιος Οκτ. Μάρ.2013 2014 2015 2016 2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.14 Eπιτόκια νέων δανείων σε ευρώ (μέχρι €1 εκ.) των νχι προς μη-χρηματοοικονομικέςεπιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ (1)

(% ετήσιως, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: SDW (ΚTΚ).(1) Με μεταβαλλόμενο επιτόκιο και αρχικό προσδιορισμό επιτοκίου μέχρι 1 χρόνο.

00,51,01,52,02,53,03,54,04,55,0

Κύπρος ζώνη του ευρώ

Ιαν. Ιούν. Νοέμ. Απρ. Σεπ. Φεβ. Ιούλ. Δεκ. Μάιος Οκτ. Μάρ.2013 2014 2015 2016 2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.15 Επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώτων νχι προς νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ(1)

(% ετησίως, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: SDW (ΚΤΚ).(1) Προθεσμίας έως 1 έτους.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 25

Page 26: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

26Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

αντίστοιχο επιτόκιο για τις μη χρηματοοικονο-μικές επιχειρήσεις σταθεροποιήθηκε γύρω στο1,34% τον τελευταίο χρόνο (Διάγραμμα Α.16).

Παρά τη μείωση που καταγράφηκε στα εγ-χώρια επιτόκια κατά τα τελευταία χρόνια, η Κύ-προς συνεχίζει να διατηρεί σχετικά υψηλότεροεπιτοκιακό καθεστώς σε σχέση με την υπό-λοιπη ζώνη του ευρώ. Επιγραμματικά, η ψαλίδατων αντίστοιχων δανειστικών επιτοκίων στοτέλος Μαρτίου του 2017 βρισκόταν στις 112και 169 μονάδες βάσης για τα στεγαστικά δά-νεια των νοικοκυριών και τα δάνεια των επι-χειρήσεων, αντίστοιχα (Διαγράμματα Α.13 καιΑ.14, σελ. 25). Η ψαλίδα των επιτοκίων κυμαί-νεται γενικά σε σταθερά επίπεδα από πέρυσι.Παράλληλα με τα κυπριακά, τα επιτόκια τηςζώνης του ευρώ κατέγραψαν και αυτά μείωσηως αποτέλεσμα της επεκτατικής νομισματικήςπολιτικής της ΕΚΤ. Η ψαλίδα των καταθετικώνεπιτοκίων με τα αντίστοιχα επιτόκια της ζώνηςτου ευρώ κυμαίνεται σε χαμηλότερα επίπεδατων 91 και 128 μονάδων βάσης για τα νοικο-κυριά και τις επιχειρήσεις αντίστοιχα (Διαγράμ-ματα Α.15, σελ. 25 και Α.16). Σημειώνεται ότι,τα ανταγωνιστικότερα καταθετικά επιτόκια τηςΚύπρου σε σχέση με τα αντίστοιχα της ζώνηςτου ευρώ υποβοηθούν και στην προσέλκυσηξένων καταθέσεων.

Στο εγγύς μέλλον, τα εγχώρια επιτόκια δεναναμένεται να καταγράψουν ουσιαστικές με-ταβολές, δεδομένης και της συνέχισης της χα-λαρής νομισματικής πολιτικής από την ΕΚΤ γιαμεγάλο χρονικό διάστημα, όπως αυτό ανακοι-νώθηκε κατά τη συνεδρία του Διοικητικού τηςΣυμβουλίου στις 27 Απριλίου.

Κόστος Εργασίας

Το κόστος εργασίας κατέγραψε μείωση το 2016για τέταρτη συνεχή χρονιά (σωρευτική μείωση10,5% για την περίοδο 2013 - 2016). Συγκεκρι-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

00,51,01,52,02,53,03,54,04,5

Κύπρος ζώνη του ευρώ

Ιαν. Ιούν. Νοέμ. Απρ. Σεπ. Φεβ. Ιούλ. Δεκ. Μάιος Οκτ. Μάρ.2013 2014 2015 2016 2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.16 Επιτόκια νέων καταθέσεων σε ευρώτων ΝΧΙ προς μη-χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ (1)

(% ετησίως, μέσοι όροι περιόδου)

Πηγή: SDW (ΚΤΚ).(1) Προθεσμίας έως 1 έτους.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 23/06/17 11:24 Page 26

Page 27: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

27Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μένα, η ονομαστική συνολική δαπάνη για απο-δοχές και εργοδοτικές εισφορές ανά απασχο-λούμενο μισθωτό (δαπάνη ανά μισθωτό) μει-ώθηκε κατά 0,6% το 2016 σε σχέση με μείωση1,1% το προηγούμενο έτος (Διάγραμμα Α.17).Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται στην ετήσια μείωση1,6% που καταγράφηκε στη σχετική δαπάνη τουδημόσιου τομέα η οποία αντισταθμίστηκε ενμέρει από την ετήσια αύξηση 0,1% που κατα-γράφηκε στη δαπάνη ανά μισθωτό του ιδιωτι-κού τομέα, λόγω αυξήσεων σε συγκεκριμένουςτομείς6. Η εν λόγω εξέλιξη στο δημόσιο τομέαοφείλεται στη μείωση των φιλοδωρημάτωναφυπηρέτησης, λόγω των μειωμένων αφυπη-ρετήσεων προσωπικού και παρά την αύξησηστο μέσο όρο φιλοδωρήματος λόγω υψηλότε-ρων μισθολογικών ωφελημάτων σε σχέση με το2015, καθώς και στη συνεχιζόμενη παγοποίησημισθολογικών και τιμαριθμικών αυξήσεων μέχρικαι το τέλος του 2016. Όσον αφορά την τομεακήανάλυση, η μείωση στη ονομαστική δαπάνη ανάμισθωτό εξηγείται κυρίως από τις εξελίξεις στοντριτογενή τομέα. Ο εν λόγω τομέας αποτελεί πε-ρίπου το 82% της συνολικής απασχόλησης, μετη σχετική δαπάνη ανά μισθωτό να καταγράφειμείωση 0,7% το 2016. Ετήσια μεταβολή - 0,8%και -0,3%, παρατηρήθηκε στην ονομαστική δα-πάνη ανά μισθωτό του πρωτογενούς και δευτε-ρογενούς τομέα, αντίστοιχα.

Το 2016, η πραγματική δαπάνη ανά μι-σθωτό αυξήθηκε περίπου με τον ίδιο ρυθμόμεταβολής όπως το 2015 καταγράφοντας ετή-σια αύξηση 0,5%, παρά τη μείωση που σημει-ώθηκε στην ονομαστική δαπάνη ανά μισθωτό,λόγω της μείωσης που κατέγραψαν οι εγχώ-ριες τιμές. Σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα,η οποία υπολογίζεται ως η μεταβολή στοπραγματικό ΑΕΠ ανά απασχολούμενο, ο σχε-τικός δείκτης κατέγραψε ετήσια αύξηση 0,1%το 2016, σε σύγκριση με μείωση 0,2% το προ-ηγούμενο έτος (Διάγραμμα Α.18).

6. Οι σχετικοί τομείς περιλαμβάνουν εκείνους των Ενδιάμε-σων Χρηματοπιστωτικών Οργανισμών καθώς και της Ενη-μέρωσης και Επικοινωνίας.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-8-7-6-5-4-3-2-10123

παραγωγικότητα πραγματική δαπάνη ανά μισθωτό

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.18 Παραγωγικότητα και πραγματική δαπάνη ανά μισθωτό(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγές: SDW (ΕΚΤ), ΣΥΚ, ΚΤΚ.

-16-14-12-10-8-6-4-2024

σύνολο δευτερογενής τριτογενής

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.17 Oνομαστική δαπάνη ανά μισθωτόκατά τομέα απασχόλησης(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγές: SDW (ΕΚΤ), ΣΥΚ, ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 27

Page 28: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

28Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Το μοναδιαίο εργατικό κόστος, το οποίοκαθορίζεται από το λόγο της μεταβολής τηςονομαστικής δαπάνης ανά μισθωτό προς τημεταβολή της παραγωγικότητας, κατέγραψεετήσια μείωση της τάξης του 0,7% το 2016,σε σχέση με επίσης μείωση 0,9% το προηγού-μενο έτος (Διάγραμμα Α.19). Σε αντίθεση, τομοναδιαίο εργατικό κόστος στη ζώνη τουευρώ κατέγραψε αύξηση της τάξης του 0,9%το 2016, σε σχέση με επίσης αύξηση 0,3% το2015. Το μοναδιαίο εργατικό κόστος αποτελείσημαντικό δείκτη της ανταγωνιστικότητας γιαμια οικονομία έναντι ανταγωνιστριών οικο-νομιών, καθώς αποτυπώνει το κόστος εργα-σίας ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος.Εξετάζοντας διαχρονικά το δείκτη του μονα-διαίου εργατικού κόστους, παρατηρείται ότιβρίσκεται σε χαμηλότερα επίπεδα έναντι τηςζώνης του ευρώ από το 2013, το οποίο κατα-δεικνύει τη βελτίωση της ανταγωνιστικότηταςτης κυπριακής οικονομίας λόγω της σημαντι-κής μείωσης της ονομαστικής δαπάνης ανάμισθωτό με συνεπακόλουθη μείωση των τι-μών των αγαθών και υπηρεσιών. Ειδικότερα,το 2016 ο δείκτης κινήθηκε σημαντικά πιoκάτω από τον αντίστοιχο δείκτη της ζώνηςτου ευρώ.

2.1 Εγχώρια ανταγωνιστικότητα καιισοζύγιο Πληρωμών

Σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία

Στο Διάγραμμα Α.20 φαίνεται η σταθμισμένησυναλλαγματική ισοτιμία (ΣΣΙ)7 του ευρώ στηνΚύπρο, σε ονομαστικούς (ΟΣΣΙ) και πραγμα-τικούς (ΠΣΣΙ) όρους όπως υπολογίζονται απότο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Στο εν

7. Ο δείκτης σταθμισμένης ισοτιμίας του ευρώ στην Κύπροσε πραγματικούς όρους ‘ΠΣΣΙ’ υπολογίζεται από το ΔΝΤ καιλαμβάνει υπόψη τις εμπορικές σχέσεις της Κύπρου με τους26 κύριους εταίρους (χώρες).

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

86,088,090,092,094,096,098,0

100,0102,0104,0

Ιαν. Μάιος Μάιος2013

Σεπτ. Σεπτ.Ιαν.2014

Μάιος Σεπτ.Ιαν.2015

Μάιος Σεπτ.Ιαν.2016

Ιαν.2017

ΠΣΣΙ (ΔΝΤ) ΟΣΣΙ (ΔΝΤ)

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.20 Σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία (στάθμιση ΔνΤ)(έτος βάσης 2010 =100)

Πηγή: ΔΝΤ.

-9-8-7-6-5-4-3-2-10123

Κύπρος ζώνη του ευρώ

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.19 Μοναδιαίο εργατικό κόστος: Κύπρος και ζώνη του ευρώ(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: SDW (EKT).

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 28

Page 29: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

29Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

λόγω διάγραμμα διαφαίνεται ότι ο ΟΣΣΙ κατέ-γραψε τάση ενδυνάμωσης το 2016, ενώ ο ΠΣΣΙκυμάνθηκε στα ίδια περίπου επίπεδα με το2015. Ευδιάκριτη είναι η βελτίωση που σημει-ώθηκε απο το αποκορύφωμα της κρίσης το2013 για το ΠΣΣΙ. Σε γενικές γραμμές, κατά το2016 η πορεία του δείκτη ΠΣΣΙ, καθώς και ηδιεύρυνση της ψαλίδας μεταξύ των δεικτώνΟΟΣΙ και ΠΣΣΙ επηρεάστηκε από την πορείατου ευρώ και κυρίως από τις εγχώριες εξελί-ξεις, και συγκεκριμένα από το χαμηλότεροπληθωρισμό που καταγράφηκε στην Κύπροσε σύγκριση με τους εταίρους μας.

Η ΠΣΣΙ, ο πληθωρισμός καθώς και το μο-ναδιαίο εργατικό κόστος είναι μεγέθη που αν-τανακλούν σε σημαντικό βαθμό την ανταγω-νιστικότητα της κυπριακής οικονομίας. Γιαπαράδειγμα, χαμηλότερο μοναδιαίο εργατικόκόστος και χαμηλότερη ΠΣΣΙ στην Κύπρο σεσύγκριση με ανταγωνιστικές χώρες υποδη-λώνουν ότι οι εγχώριες εξαγωγές τείνουν ναείναι περισσότερο ελκυστικές ως προς τηντιμή. Ο πληθωρισμός σχετίζεται, μεταξύ άλ-λων παραγόντων, και με τα δύο προαναφερ-θέντα μεγέθη και ως εκ τούτου αντανακλάεπίσης το βαθμό ανταγωνιστικότητας της κυ-πριακής οικονομίας. Η υιοθέτηση μέτρων πουεπηρέασαν μισθούς και άλλες αμοιβές τόσοστο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέαέχουν μειώσει το μοναδιαίο εργατικό κόστοςστο σύνολο της οικονομίας, και υποβοηθούνμεσοπρόθεσμα στην ανάκαμψη της κυπρια-κής οικονομίας και τη βελτίωση της αντα -γωνιστικότητάς της.

Ισοζύγιο πληρωμών

Η καταγραφή των εξωτερικών συναλλαγώνέχει τροποποιηθεί σημαντικά στη βάση νέωνμεθοδολογικών και στατιστικών αλλαγών8. Ταστοιχεία που παρουσιάζονται, κυρίως για ει-

8. Για την εισαγωγή των στατιστικών μεθόδων ΕΣΟΛ2010 καιBPM 6, περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στο Πλαίσιο1 σελ. 51 του Οικονομικού Δελτίου Δεκεμβρίου 2014.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 29

Page 30: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

30Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

σαγωγές και εξαγωγές αγαθών, δεν αντικατο-πτρίζουν τα οικονομικά δεδομένα της εγχώ-ριας αγοράς λόγω της συμπερίληψης της με-ταφοράς οικονομικής ιδιοκτησίας κινητούεξοπλισμού μεταφορών (κυρίως πλοίων) τωνΠλοιοκτήτριων Εταιρειών Ειδικού Σκοπού(ΠΕΕΣ) που είναι εγγεγραμμένες στην Κύπρο.Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτές οι συ-ναλλαγές δεν επηρεάζουν, αλλά ούτε και επη-ρεάζονται, από τις συνθήκες της εγχώριαςαγοράς.

Το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ)(Πίνακας Α.4) το 2016 κατέγραψε μεγαλύτεροέλλειμμα, που ανέρχεται στα €941,8 εκατ. (ή5,3% ως ποσοστό του ΑΕΠ) σε σύγκριση με έλ-λειμμα €514 εκατ. (ή 2,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ)το 2015. Εξαιρουμένων, όμως, των προαναφερ-θεισών συναλλαγών κυρίως πλοίων, από ΠΕΕΣτο έλλειμμα του ΙΤΣ σημειώνει σημαντική βελ-τίωση το 2016.

Στις επιμέρους κατηγορίες του ΙΤΣ, το έλ-λειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών αυξή-θηκε, φτάνοντας τα €3.846,3 εκατ. το 2016 σεσύγκριση με έλλειμμα €3.167,2 εκατ. την αντί-στοιχη περυσινή περίοδο (Πίνακας Α.4). Η διεύ-ρυνση του εμπορικού ελλείμματος οφείλεταιπρωτίστως στην προαναφερθείσα αύξηση τωνεισαγωγών αγαθών και σε μικρότερο βαθμό στημείωση των εξαγωγών αγαθών. Εξαιρουμένωντων συναλλαγών ΠΕΕΣ το έλλειμμα του εμπορι-κού ισοζυγίου καταγράφει οριακή χειροτέρευσησε σύγκριση με το έλλειμα του 2015.

Το πλεόνασμα του λογαριασμού υπηρε-σιών το 2016 αυξήθηκε σημαντικά και ανήλθεστα €3.846,7 εκατ., σε σχέση με €3.226,2 εκατ.πέρυσι, κυρίως λόγω της αύξησης που κατέ-γραψαν οι εξαγωγές υπηρεσιών.

Σημειώνεται ότι οι εξαγωγές υπηρεσιών το2016 κατέγραψαν αύξηση 6,6% (ή €551,9 εκατ.)η οποία οφείλεται κυρίως στις υπηρεσίες τη-λεπικοινωνιών, πληροφορικής και πληροφό-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠIΝΑΚΑΣ A.4 ισοζύγιο Πληρωμών (κύριες κατηγορίες)(€ εκατομμύρια)

Πηγή: ΚΤΚ.

2015 2016 ΜεταβολήΙσοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών -514,0 -941,8 -427,8Ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών 59,0 0,4 -58,6Ισοζύγιο αγαθών -3.167,2 -3.846,3 -679,1

Εξαγωγές αγαθών 2.481,5 2.440,0 -41,5Εισαγωγές αγαθών 5.648,7 6.286,3 637,6

Ισοζύγιο υπηρεσιών 3.226,2 3.846,7 620,5Εξαγωγές υπηρεσιών 8.315,6 8.867,5 551,9

εκ των οποίων: Μεταφορές 2.371,6 2.419,8 48,2Ταξίδια 2.241,9 2.495,1 253,2Ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές υπηρεσίες 23,9 67,0 43,1Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες 2.240,9 2.183,9 -57,0Λοιπές επιχειρηματικές υπηρεσίες 243,0 178,4 -64,6

Εισαγωγές υπηρεσιών 5.089,4 5.020,8 -68,6εκ των οποίων: Μεταφορές 1.382,7 1.458,0 75,3Ταξίδια 960,2 1.073,1 112,9Ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές υπηρεσίες 103,1 123,5 20,4Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες 785,7 784,1 -1,6Λοιπές επιχειρηματικές υπηρεσίες 657,7 408,3 -249,4

Πρωτογενές εισόδημα (καθαρό) -62,5 -482,6 -420,1Δευτερογενές εισόδημα (καθαρό) -510,6 -459,6 51,0

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 30

Page 31: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

31Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

ρησης καθώς και στα ταξιδιωτικά έσοδα. Ταπροαναφερθέντα έσοδα περιλαμβάνουν ταέσοδα από τον τουρισμό τα οποία σημείωσαναξιοσημείωτη αύξηση της τάξης του 11,9% (ή€251,3 εκατ.). Η ανοδική πορεία του τουρισμούφαίνεται να συνεχίζεται και το 2017, αφού απόδιαθέσιμα στοιχεία, τα έσοδα από τον τουρι-σμό εξακολουθούν να παρουσιάζουν άνοδοτο πρώτο δίμηνο του χρόνου (βλ. Τουρισμός,σελ. 32). Εντούτοις, οι κατηγορίες των χρημα-τοοικονομικών υπηρεσιών και των λοιπών επι-χειρηματικών υπηρεσιών κατέγραψαν μει-ώσεις το 2016.

Ταυτόχρονα, οι εισαγωγές υπηρεσιών κα-τέγραψαν μείωση 1,3% (ή €68,6 εκατ.) η οποίαπροέρχεται πρωτίστως από τις μειώσεις στιςκατηγορίες των λοιπών επιχειρηματικών υπη-ρεσιών (37,9% ή €249,4 εκατ.) και των χρεώ-σεων για τη χρήση δικαιωμάτων πνευματικήςιδιοκτησίας (58,7% ή €86,7 εκατ.). Αντίθετα,αύξηση κατέγραψαν άλλοι τομείς όπως οι με-ταφορές, τα ταξίδια και οι υπηρεσίες τηλεπι-κοινωνιών, πληροφορικής και πληροφόρησης.

Στο λογαριασμό του πρωτογενούς εισοδή-ματος (το οποίο περιλαμβάνει κυρίως εισό-δημα από εξαρτημένη εργασία και επενδύ-σεις) το έλλειμα διευρύνθηκε στα €482,6 εκατ.σε σχέση με €62,5 εκατ. το 2015, προερχόμενοκυρίως από την κατηγορία των λοιπών επεν-δύσεων όπου καταγράφηκε μεγαλύτερη μεί-ωση στο ποσό των εισπραχθέντων από τοποσό των πληρωθέντων τόκων. Το έλλειμματου δευτερογενούς εισοδήματος (το οποίο πε-ριλαμβάνει κυρίως τρέχουσες μεταβιβάσεις)βελτιώθηκε, κυρίως λόγω μειωμένων εισφο-ρών της κυβέρνησης σε Ευρωπαϊκά Ταμεία.

Η χρηματοδότηση του ελλείμματος το2016 προήλθε κυρίως από δανεισμό μέσω έκ-δοσης εγχώριων ομολόγων από τον ιδιωτικότομέα και σε μικρότερο βαθμό από την κυ-βέρνηση.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 31

Page 32: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

32Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Η καθαρή Διεθνής Επενδυτική Θέση (ΔΕΘ)της Κύπρου επηρεάστηκε αρνητικά από τηνεφαρμογή των νέων στατιστικών προτύπων,ήτοι το Ευρωπαϊκό Σύστημα Οικονομικών Λο-γαριασμών του 2010 (ΕΣΟΛ 2010) και το Εγ-χειρίδιο του Ισοζυγίου Πληρωμών και της ΔΕΘτου ΔΝΤ, έκτη έκδοση (BPM6). Πιο συγκεκρι-μένα, η επιδείνωση της ΔΕΘ επήλθε λόγω τωνμεθοδολογικών αλλαγών που υιοθετήθηκανμε την εφαρμογή των νέων προτύπων και κυ-ρίως λόγω της συμπερίληψης της μεταφοράςοικονομικής ιδιοκτησίας κινητού εξοπλισμούΠΕΕΣ που είναι εγγεγραμμένες στην Κύπρο.Οι εν λόγω εταιρείες διατηρούν μεγάλες χρη-ματοοικονομικές υπο χρεώσεις, με την πλει-οψηφία του ενεργητικού τους να αποτελείταικυρίως από πλοία, τα οποία δεν περιλαμβά-νονται στα στοιχεία ενεργητικού της ΔΕΘ, κα-θώς δεν αντιπροσωπεύουν χρηματοοικονο-μικά μέσα. Επειδή οι ΠΕΕΣ χρηματοδοτούνταιεξ ολοκλήρου από μη εγχώριες πηγές δεν απο-τελούν ουσιαστικό κίνδυνο για το κυπριακό τρα-πεζικό σύστημα και την εγχώρια οικονομία γε-νικότερα.

H καθαρή ΔΕΘ της Κύπρου το 2016 ήταναρνητική και ανήλθε στα €22,5 δισ. ή 125,4%του ΑΕΠ σε σχέση με -€23 δισ. ή -130,3% τουΑΕΠ το 2015. Εξαιρώντας τα στοιχεία τωνΠΕΕΣ, η καθαρή ΔΕΘ το 2016 παρουσιάζει βελ-τίωση κατά 79,2 ποσοστιαίες μονάδες καιανέρχεται στα -€8,3 δισ. ή -46,2% του ΑΕΠ, ενώτο 2015 βελτιώνεται κατά 75,1 ποσοστιαίεςμονάδες και ανέρχεται στα -€9,7 δισ. ή - 55,2%του ΑΕΠ.

Τουρισμός

Ο τουριστικός τομέας αποτελεί ένα από τουςσημαντικούς πυλώνες ανάπτυξης για την κυ-πριακή οικονομία. Το 2016 καταγράφηκε ρε-κόρ τουριστικών αφίξεων και εσόδων. Στην θε-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 13:01 Page 32

Page 33: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

33Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

τική αυτή εξέλιξη συνέβαλαν και οι συνθήκεςπου επικράτησαν στο εξωτερικό περιβάλλον,που επηρέασαν αρνητικά ανταγωνίστριες γει-τονικές χώρες, αλλά και οι εγχώριες συνθήκεςπου ευνόησαν τη διατήρηση της ανταγωνιστι-κότητας του τουριστικού προϊόντος της Κύ-πρου. Επίσης, φαίνεται να αποδίδουν και οιπροσπάθειες που γίνονται για διεύρυνση τηςβάσης των τουριστικών αγορών και αύξησητου μεριδίου από άλλα Ευρωπαϊκά κράτη καιχώρες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας.

Συγκεκριμένα, το 2016 οι αφίξεις τουρι-στών ανήλθαν στα 3,2 εκατ. και αυξήθηκανκατά 19,8% σε σύγκριση με το 2015. Όσοναφορά συγκεκριμένες αγορές, οι αφίξεις απότο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία αυξήθηκανκατά 11,2% και 48,9%, αντίστοιχα. Σημειώνεταιότι οι αφίξεις από το Ηνωμένο Βασίλειο εξα-κολουθούν να καταγράφουν αυξήσεις παράτις συναλλαγματικές εξελίξεις. Ταυτόχρονα αυ-ξήσεις σημειώθηκαν και από άλλες αγορέςόπως η Γερμανία, το Ισραήλ και ο Λίβανος. Πα-ράλληλα, τα έσοδα από τον τουρισμό, κατάτο 2016, κατέγραψαν σημαντική αύξηση τηςτάξης του 11,9%. Ωστόσο, η κατά κεφαλήν δα-πάνη των τουριστών μειώθηκε κατά 6,6% (Πί-νακας Α.5 και Διάγραμμα Α.21), επηρεαζό-μενη από τη μείωση κατά 2,2% της ημερήσιαςκατά κεφαλήν δαπάνης, και τη μείωση της μέ-σης διάρκειας διαμονής από 9,9 σε 9,5 μέρες.

Η θετική πορεία του τουρισμού φαίνεταινα συνεχίζει και το 2017, αφού διαθέσιμαστοιχεία για τις αφίξεις του πρώτου τριμήνουτου 2017 παρουσιάζουν αύξηση 13,5% σεσχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2016.Εξάλλου, αύξηση κατά 22,9% καταγράφουντα έσοδα για τους πρώτους δύο μήνες του2017. Αυτό καταδεικνύει ότι οι προσπάθειεςπου γίνονται για αντιμετώπιση της εποχικό-τητας του τουρισμού, φαίνεται να αποδί-δουν. Επίσης, λόγω αυξημένων κρατήσεων

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-15-10-505

101520253035

έσοδα αφίξεις

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1

2017Q1Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.21 αφίξεις και έσοδα από τουρισμό(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΣΥΚ.

ΠIΝΑΚΑΣ A.5 Τουρισμός

Αφίξεις τουριστών Έσοδα από Κατά κεφαλή (χιλ.) τουρισμό (€ εκατ. ) δαπάνη (€)2015 2.659,4 2.112,1 794,22016 3.186,5 2.363,2 741,6ετήσια % μεταβολή 19,8 11,9 -6,62016 Ιαν. - Φεβ. 114,6 66,7 582,02017 Ιαν. - Φεβ. 144,8 82,0 566,3ετήσια % μεταβολή 26,4 22,9 -2,72016 Ιαν. - Μαρ. 251,6 - -2017 Ιαν. - Μαρ. 285,7 - -ετήσια % μεταβολή 13,5 - -

Πηγή: ΣΥΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 33

Page 34: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

34Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

για την καλοκαιρινή περίοδο και με στόχοτην κάλυψη της αυξημένης ζήτησης, οι ξε-νοδόχοι προχώρησαν τόσο σε επεκτάσειςτων ξενοδοχείων τους όσο και σε ανακαινί-σεις, καθώς και σε ανέγερση νέων τουριστι-κών μονάδων.

Με βάση τις μέχρι τώρα κρατήσεις, τιςγεωπολιτικές συνθήκες που επικρατούν στοεξωτερικό περιβάλλον και νοουμένου ότιόλα θα εξελιχθούν ομαλά, οι αφίξεις αναμέ-νονται φέτος να ξεπεράσουν το περυσινόιστορικά υψηλό επίπεδο.

2.2 Εγχώρια Ζήτηση, Παραγωγή καιαγορά Εργασίας

Τριμηνιαίοι εθνικοί λογαριασμοί9

Η κυπριακή οικονομία κατέγραψε θετικό ρυθμόανάπτυξης της τάξης του 2,8% το 2016 σε σύγ-κριση με 1,7% το προηγούμενο έτος. Αναλυτι-κότερα, (Διάγραμμα Α.22(α) και Α.22(β)), η με-γέθυνση του ΑΕΠ οφείλεται σε βελτίωση πουκατέγραψαν οι υποκατηγορίες της ιδιωτικής κα-τανάλωσης και των ακαθάριστων κεφαλαιουχι-κών επενδύσεων, ενώ μείωση κατέγραψαν οικαθαρές εξαγωγές και η δημόσια κατανάλωση.Σημειώνεται ότι η αύξηση της ιδιωτικής κατα-νάλωσης κατά 2,9%, οφείλεται κυρίως στη στα-θεροποίηση του εγχώριου οικονομικού περι-βάλλοντος και στην ανάκτηση της εμπιστοσύνηςτων καταναλωτών στην κυπριακή οικονομία. Οιπάγιες ακαθάριστες κεφαλαιουχικές επενδύσειςκατέγραψαν αύξηση 25,9%, εν μέρει λόγω τωναγορών σε κινητό εξοπλισμό μεταφορών (κυ-ρίως πλοία). Σημαντική ήταν επίσης και η αύ-

9. Με την εισαγωγή των στατιστικών μεθόδων ΕΣΟΛ2010 καιBPM6, οι συνολικές εξαγωγές και εισαγωγές της Κύπρουκαθώς και οι πάγιες ακαθάριστες κεφαλαιουχικές επενδύσειςπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων μεταφορά οικονομικής ιδιο-κτησίας κινητού εξοπλισμού μεταφορών και δραστηριότητεςτων ΠΕΕΣ, οι οποίες επηρεάζουν τις εν λόγω υπό-κατηγορίεςδαπανών του ΑΕΠ, αλλά λόγω της διπλής λογιστικής πράξηςδεν επηρεάζουν τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.22(α) Τριμηνιαία αύξηση πραγματικούαΕΠ (επιμέρους κατηγορίες)(ετήσια μεταβολή, %)

-80

-30

20

70

120

170

-15-13-11

-9-7-5-3-1135

δημόσια κατανάλωση

ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου (δεξιά κλίμακα)

ιδιωτική κατανάλωση

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

Πηγή: ΣΥΚ.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιώνεισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.22(β) Τριμηνιαία αύξηση πραγματικούαΕΠ (επιμέρους κατηγορίες)(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΣΥΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 34

Page 35: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

35Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

ξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιώνκατά 3,6%, με τον τουρισμό να καταγράφει ιστο-ρικά υψηλά επίπεδα (βλ. Τουρισμός, σελ. 32). Ηαύξηση των εξαγωγών αντισταθμίστηκε απόακόμη μεγαλύτερη αύξηση των εισαγωγών αγα-θών και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα τη μείωσητων καθαρών εξαγωγών, όπως προαναφέρθηκε.Συγκεκριμένα, οι εισαγωγές κατέγραψαν αύξηση5,3% κατά την υπό αναφοράν περίοδο, οι οποίεςσυμπεριλαμβάνουν και τις εισαγωγές κινητούεξοπλισμού μεταφορών.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως ταπιο πάνω στοιχεία επηρεάζονται από τη συμ-περίληψη της μεταφοράς οικονομικής ιδιο-κτησίας κινητού εξοπλισμού μεταφορών (κυ-ρίως πλοίων) των ΠΕΕΣ. Εξαιρουμένων τωνσυναλλαγών σε πλοία, τόσο οι εξαγωγές όσοκαι οι εισαγωγές κατέγραψαν ακόμη μεγαλύ-τερη αύξηση το 2016. Εξαιρουμένων των συ-ναλλαγών σε πλοία καθώς και άλλους έκτα-κτους παράγοντες, οι πάγιες ακαθάριστεςκεφαλαιουχικές επενδύσεις εξακολουθούννα καταγράφουν σημαντική αύξηση σε σχέσημε το 2015. Η μεγέθυνση της οικονομίας εί-ναι ευρείας βάσης, με τους πλείστους τομείςπαραγωγής να συνεισφέρουν θετικά. Την πιοσημαντική συνεισφορά στη μεγέθυνση τουΑΕΠ το 2016 είχαν οι τομείς των Ξενοδο-χείων και Εστιατορίων (0,7 ποσοστιαίες μο-νάδες), των Επαγγελματικών, Επιστημονικώνκαι Τεχνικών Δραστηριοτήτων (0,5 ποσοστι-αίες μονάδες), των Κατασκευών (0,4 ποσο-στιαίες μονάδες), του Χονδρικού και Λιανι-κού Εμπορίου (0,4 ποσοστιαίες μονάδες),καθώς και των Μεταποιητικών Βιομηχανιών(0,3 ποσοστιαίες μονάδες). Αρνητική συνει-σφορά καταγράφηκε μόνο από τον τομέατων Ενδιάμεσων Χρηματοπιστωτικών Οργα-νισμών (0,5 ποσοστιαίες μονάδες), ως συνέ-πεια της απομόχλευσης των δανείων, σταπλαίσια της εξυγίανσης του τραπεζικού το-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 35

Page 36: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

36Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μέα αλλά και των ισολογισμών του ιδιωτικούτομέα.

Στη βάση πιο πρόσφατων προκαταρκτι-κών στοιχείων, στο πρώτο τρίμηνο του 2017καταγράφηκε περαιτέρω αύξηση του ρυθμούανάπτυξης κατά 3,3% (εποχικά διορθωμέναστοιχεία) και η οποία οφείλεται στους ίδιουςτομείς που συνεισέφεραν το 2016. Πρόσφα-τοι οικονομικοί δείκτες τεκμηριώνουν τη συ-νεχιζόμενη ανάκαμψη στην εγχώρια ζήτηση.Συγκεκριμένα, ο Δείκτης Οικονομικής Συγκυ-ρίας (Πίνακας Α.6) αυξήθηκε από 113,3 τονΔεκέμβριο του 2016 στο 115,5 τον Απρίλιοτου 2017, φθάνοντας σε συγκρίσιμο επίπεδομε αυτό που παρατηρήθηκε τον Αύγουστοτου 2007. Ο δείκτης κύκλου εργασιών τουλιανικού εμπορίου (Διάγραμμα Α.23) σημεί-ωσε συνεχιζόμενη βελτίωση 3,2% τους δύοπρώτους μήνες του έτους. Αξιόλογη αύξησηπαρατηρήθηκε και στους επιμέρους δείκτεςτων συμβουλευτικών και επαγγελματικώνυπηρεσιών. Επίσης, οι εγγραφές μηχανοκινή-των οχημάτων (Διάγραμμα Α.24) συνεχίζουντην αυξητική τους πορεία, καταγράφονταςαύξηση 35% τους τέσσερεις πρώτους μήνεςτου 2017 σε σχέση με την αντίστοιχη περυ-σινή περίοδο.

Όσον αφορά τις πληρωμές μέσω πιστωτι-κών καρτών, οι δαπάνες κατόχων κυπριακώνπιστωτικών καρτών στην Κύπρο σημείωσαναύξηση 9,7% τους τέσσερεις πρώτους μήνεςτου 2017, σε σύγκριση με την αντίστοιχη πε-ρυσινή περίοδο. Οι δαπάνες κατόχων ξένωνπιστωτικών καρτών στην Κύπρο κατέγραψαναύξηση κατά 22,4% τους τέσσερεις πρώτουςμήνες του 2017 (Διάγραμμα Α.25, σελ. 37)αντικατοπτρίζοντας τις θετικές εξελίξεις στοντουρισμό (Διάγραμμα Α.21, σελ. 33).

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο δεί-κτης εμπιστοσύνης του κατασκευαστικούτομέα σημειώνει βελτίωση. O δείκτης παρα-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

ετήσια % μεταβολή

ετήσια % μεταβολή κινητού μέσου 6 μηνών

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2013

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2014

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2015

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2016

Ιαν.2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.23 Λιανικές πωλήσεις (εξαιρουμένων τωνμηχανοκινήτων οχημάτων)

Πηγή: ΣΥΚ.

-60

-40

-20

0

20

40

60

ετήσια % μεταβολή

ετήσια % μεταβολή κινητού μέσου 6 μηνών

2013Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2014Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2015Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2016Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2017Ιαν. Απρ.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.24 Εγγραφές μηχανοκινήτων οχημάτων

Πηγή: ΣΥΚ.

ΠIΝΑΚΑΣ A.6 Έρευνες οικονομικής συγκυρίας: δείκτες εμπιστοσύνης(για επιμέρους δείκτες: διαφορά μεταξύ ποσοστού θετικών και ποσοστούαρνητικών απαντήσεων)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.Σημείωση: Στοιχεία διορθωμένα από εποχικές διακυμάνσεις.

2016 2016 2016 2017 2017 Ιούν. Σεπτ. Δεκ. Μάρτ. Απρ.ΔΟΣ 108,5 108,8 113,3 115,8 115,5Βιομηχανία 2 -2 0 10 7Υπηρεσίες 10 20 28 26 31Καταναλωτές -7 -6 -1 -2 -3Λιανικό εμπόριο -6 0 9 5 6Κατασκευές -28 -24 -27 -29 -24

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 36

Page 37: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

37Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

γωγής του κατασκευαστικού τομέα, παρότισυνεχίζει να κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επί-πεδα, παρουσιάζει τα πρώτα σημάδια ανά-καμψης του τομέα καταγράφοντας θετικούςρυθμούς μεταβολής από το τρίτο τρίμηνοτου 2015 (βλ. Αγορά Ακινήτων).

Παράλληλα, στον τραπεζικό τομέα κατα-γράφονται αυξημένα νέα συμβόλαια δανει-σμού προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα μέχρικαι τον Μάρτιο του 2017. Παρ’όλα αυτά ορυθμός μεταβολής των συνολικών δανείωνπαραμένει αρνητικός λόγω κυρίως των συ-νεχιζόμενων προσπαθειών τόσο του ιδιωτι-κού όσο και του τραπεζικού τομέα για απο-μόχλευση και διόρθωση των ισολογισμώντους, (βλ. Νομισματικά Μεγέθη, σελ. 21).

Σημαντική ανάκαμψη όπως προαναφέρ-θηκε, κατέγραψε και ο τομέας του τουρισμού,σημειώνοντας πολύ σημαντικές αυξήσεις τόσοσε ό,τι αφορά τις αφίξεις αλλά και τα έσοδααπό τον τουρισμό (βλ. Τουρισμός, σελ. 32).Αναφορικά με τον τομέα των συμβουλευτικώνυπηρεσιών, τα διαθέσιμα στοιχεία για το 2017που αφορούν την εγγραφή νέων εταιρειώνστην Κύπρο (αύξηση κατά 2,1% το πρώτο τρί-μηνο του 2017) καταδεικνύουν το συγκριτικόπλεονέκτημα που διαθέτει η Κύπρος στην πα-ροχή των σχετικών υπηρεσιών.

Αγορά Ακινήτων

Η πορεία σταθεροποίησης της αγοράς ακι-νήτων στην Κύπρο και οι ενδείξεις ανάκαμ-ψης συνεχίζονται, αφού η ζήτηση για ακίνηταείναι αυξημένη, οι τιμές κατοικιών παρουσία-σαν για πρώτη φορά από το 2009 οριακή τρι-μηνιαία αύξηση το τρίτο τρίμηνο του 2016και η κατασκευαστική δραστηριότητα στα-διακά ανακάμπτει. Αν αυτή η πορεία συνεχι-στεί θα υποβοηθήσει και στην αντιμετώπισητου υψηλού επιπέδου των ΜΕΔ.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

δαπάνες κατόχων κυπριακών πιστωτικών καρτών στην Κύπροδαπάνες κατόχων κυπριακών πιστωτικών καρτών στο εξωτερικόδαπάνες κατόχων ξένων πιστωτικών καρτών στην Κύπρο

-30

-20

-10

0

10

20

30

2013Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2014Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2015Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2016Ιαν. Απρ. Οκτ.Ιούλ.

2017Ιαν. Απρ.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.25 Δαπάνες κατόχων πιστωτικών καρτών(συσσωρευμένη ετήσια μεταβολή περιόδου από Ιανουάριο)

Πηγή: JCC Payments System Ltd.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 37

Page 38: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

38Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Η ζήτηση για ακίνητα συνέχισε να κατα-γράφει αυξήσεις φτάνοντας σε επίπεδα αντί-στοιχα του 2012. Συγκεκριμένα, σύμφωνα μεστοιχεία του Τμήματος Κτηματολογίου και Χω-ρομετρίας, για την περίοδο Ιανουαρίου –Απριλίου 2017 τα πωλητήρια έγγραφα παρου-σίασαν ετήσια άνοδο 6,9% (Πίνακας Α.7), ηοποία συνέχισε να προέρχεται τόσο από ντό-πιους όσο και από ξένους (2,8% και 20,6%,αντίστοιχα). Την αυξημένη ζήτηση για κατοι-κίες επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία για νέαστεγαστικά δάνεια, αφού το πρώτο τρίμηνοτου 2017 χορηγήθηκαν €144,4 εκ., ενώ τοπρώτο τρίμηνο του 2016 το ποσό αυτό ήταν€91,2 εκ. Τα χαμηλά δανειστικά επιτόκια προςνοικοκυριά για στεγαστικά δάνεια (2,86% τονΜάρτιο του 2017, Διάγραμμα Α.26) είναι επι-πρόσθετος υποστηρικτικός παράγοντας τηςζήτησης για αγορά κατοικίας, όπως επιβεβαι-ώνεται και από την ΕΤΧ της ΚΤΚ.

Η σταδιακή άνοδος της κατασκευαστικήςδραστηριότητας καταδεικνύει ότι πλέον ηαγορά ακινήτων άρχισε να καταγράφει συγ-κρατημένη ανάκαμψη. Συγκεκριμένα, ο δεί-κτης παραγωγής στον κατασκευαστικό τομέαπου δημοσιεύεται από τη ΣΥΚ, κατέγραψεκατά το τέταρτο τρίμηνο του 2016 ετήσια αύ-ξηση 17,9%. Είναι θετικό το γεγονός ότι απότο τρίτο τρίμηνο του 2015 και εντεύθεν ο ενλόγω δείκτης παρουσιάζει συνεχόμενες ετή-σιες αυξήσεις. Οι πωλήσεις τσιμέντου (ΠίνακαςΑ.7) κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017 κατέ-γραψαν ετήσια αύξηση 36,5%. Επίσης, ο δεί-κτης οικοδομικής δραστηριότητας κατά τουςτρεις προηγούμενους μήνες, που δημοσιεύε-ται από τις Έρευνες Οικονομικής Συγκυρίας(ΕΟΣ) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανήλθε κατάμέσο όρο στο 2,3 (εποχικά διορθωμένα στοι-χεία) την περίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου 2017,σε σύγκριση με μέσο όρο -0,9 την αντίστοιχηπερίοδο του 2016.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.26 Κριτήρια παραχώρησης και επιτόκιοστεγαστικών δανείων

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

5,5

-10

0

10

20

30

40

50

επιτόκιο στεγαστικών δανείων (%) (δεξιά κλίμακα)κριτήρια για στεγαστικά δάνεια

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

2017Q1

Πηγή: ΚΤΚ.Σημείωση: Θετικός αριθμός στα κριτήρια χρηματοδότησης σημαίνει αυστηρότερα κριτήρια.

ΠIΝΑΚΑΣ A.7 αγορά ακινήτων(ετήσια μεταβολή, %, εκτός εάν σημειωνεται διαφορετικά)

Πηγές: ΣΥΚ, ΤΚΧ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ιαν.-Απρ. Ιαν.-Απρ. Απρ. Μάρτ. Απρ. 2016 2017 2016 2017 2017Εγχώριες πωλήσεις τσιμέντου (Περίοδος: Ιαν - Μάρ. 2016 και 2017) 37,9 36,5 39,7 37,4 n/aΠωλητήρια έγγραφα (σύνολο) 27,2 6,9 34,9 16,1 -1,6Πωλητήρια έγγραφα (ντόπιοι) 28,0 2,8 33,8 14,7 -0,3Πωλητήρια έγγραφα (αλλοδαποί) 24,5 20,6 38,1 19,7 -5,2Δείκτης εμπιστοσύνης στον κατασκευαστικό τομέα (δείκτης, μέσος όρος περιόδου, εποχικά διορθωμένος) -27,2 -25,3 -24,6 -29,4 -23,8Δείκτης προσδοκιών για τις τιμές των ακινήτων τους επόμενους 3 μήνες (δείκτης, μέσος όρος περιόδου, εποχικά διορθωμένος) -7,1 2,1 -4,3 4,0 3,8Δείκτης τιμών κατασκευαστικών υλικών -3,2 0,8 -2,2 1,1 0,6

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 38

Page 39: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

39Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Οι τιμές κατοικιών σύμφωνα με το ΔείκτηΤιμών Κατοικιών της ΚΤΚ παρουσίασαν κατάτο τρίτο τρίμηνο του 2017 τριμηνιαία αύξηση(0,1%), την πρώτη από το 2009. Η αύξηση αυτήαντανακλά τριμηνιαίες αυξήσεις 0,1% τόσοστις τιμές οικιών όσο και διαμερισμάτων. Σεετήσια βάση ο δείκτης σημείωσε μείωση 1,3%το τρίτο τρίμηνο του 2016 (Διάγραμμα Α.27).Αξίζει να σημειωθεί ότι ο δείκτης προσδοκιώνγια τις τιμές των ακινήτων κατά τους επόμε-νους τρεις μήνες, που δημοσιεύεται στις ΕΟΣ,ανήλθε την περίοδο Ιανουαρίου - Απριλίου2017 κατά μέσο όρο στο 2,1, σε σύγκριση με -7,1 και -16,3 την ίδια περίοδο το 2016 και το2015, αντίστοιχα. Αυτή ήταν η πρώτη θετικήένδειξη στις προσδοκίες για τις τιμές από τονΣεπτέμβριο του 2008.

Αναφορικά με τις προοπτικές του κατα-σκευαστικού τομέα, αυτές παραμένουν συγ-κρατημένα αισιόδοξες. Συγκεκριμένα, οαριθμός εγκεκριμένων αδειών οικοδομής,ο οποίος θεωρείται πρόδρομη ένδειξη γιατην οικοδομική δραστηριότητα, κατέγραψεετήσια αύξηση 6,8% κατά το 2016. Κατά τηνίδια περίοδο, αύξηση κατέγραψε επίσης καιο αριθμός εγκεκριμένων αδειών οικοδομήςγια κατοικίες (14,1%) για γραφεία (25,4%),καθώς και για διαμοιρασμό οικοπέδων(7,8%). Η αυξητική αυτή τάση συνεχίστηκεκαι τους πρώτους μήνες του 2017, αφού γιατην περίοδο Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου2017 ο συνολικός αριθμός αδειών οικοδο-μής κατέγραψε ετήσια αύξηση 14,5%. Επί-σης, ο δείκτης εμπιστοσύνης στον κατα-σκευαστικό τομέα που δημοσιεύεται απότις ΕΟΣ ανήλθε την περίοδο Ιανουαρίου –Απριλίου 2017 κατά μέσο όρο στο -25,3 σεσύγκριση με -27,2 την αντίστοιχη περίοδοτου 2016 (Πίνακας Α.7, σελ. 38). Θετική έν-δειξη παρουσίασε ο δείκτης για την απα-σχόληση στον κατασκευαστικό τομέα που

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.27 Δείκτες τιμών οικιών και διαμερισμάτων(ετήσια μεταβολή,%)

-15

-10

-5

0

5

10

Q12013

Q2 Q3 Q4 Q12014

Q2 Q3 Q4 Q12015

Q2 Q3 Q4 Q12016

Q2 Q3

δείκτης τιμών οικιώνδείκτης τιμών διαμερισμάτωνγενικός δείκτης τιμών κατοικιών

Πηγή: ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 39

Page 40: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

40Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

δημοσιεύεται από τις ΕΟΣ κατά τους επό-μενους τρεις μήνες, ο οποίος κατά την πε-ρίοδο Ιανουαρίου – Απριλίου 2017 ανήλθεκατά μέσο όρο στο 5,0 σε σύγκριση με -0,4την αντίστοιχη περίοδο του 2016.

Αγορά Εργασίας

Σε συνάρτηση με τη συνεχιζόμενη μεγέ-θυνση της οικονομίας, η απασχόληση σημεί-ωσε περαιτέρω αύξηση 2,7% το 2016 έναντιαύξησης 1,9% το 2015 (Διάγραμμα Α.28). Ανκαι σε μικρότερο βαθμό, οι συνολικές ώρεςαπασχόλησης επίσης σημείωσαν αύξηση2,3% το 2016 σε σχέση με αύξηση 1,7% τοπροηγούμενο έτος. Ως εκ τούτου, οι ώρεςεργασίας ανά απασχολούμενο μειώθηκανκατά 0,4% το 2016 σε σχέση με οριακή μεί-ωση 0,1% το 2015. Βελτίωση σημειώθηκε καιστην ανεργία ως ποσοστό του εργατικού δυ-ναμικού, η οποία σύμφωνα με στοιχεία τηςΈρευνας Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ) έφτασετο 13% το 2016, σε σχέση με 14,9% το προ-ηγούμενο έτος. Το τέταρτο τρίμηνο του 2016το ποσοστό ανεργίας σημείωσε μικρή αύ-ξηση φθάνοντας στο 12,9%, έναντι 12,7% τοαντίστοιχο τρίμηνο του 2015 (ΔιάγραμμαΑ.28). Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕΔ, τοποσοστό ανεργίας στους νέους μειώθηκεστο 29,1% το 2016 έναντι ποσοστού 32,6%το 2015.

Η γενική τάση μείωσης της ανεργίας επι-βεβαιώνεται και από τον αριθμό των εγγε-γραμμένων ανέργων (Διάγραμμα Α.29), οοποίος τον Απρίλιο του 2017 σημείωσεπτώση κατά 11,3% σε σχέση με τον αντί-στοιχο μήνα του 2016 (από 37,0 χιλιάδες σε32,8 χιλιάδες).

Σε περιόδους οικονομικής κρίσης με πα-ρατεταμένα επίπεδα υψηλής ανεργίας, είναιπολύ σημαντική η παρακολούθηση της ανερ-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

απασχόληση (ετήσια μεταβολή,%)ανεργία (ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού)

-8-6-4-202468

1012141618

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.28 ανεργία και απασχόληση

Πηγή: ΣΥΚ (EEΔ).

κύπριοι μη-κύπριοισύνολο

05

10152025303540455055

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2013

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2014

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2015

Ιαν. Ιούλ. ΟκτΑπρ.2016

Ιαν. Απρ.2017

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.29 Εγγεγραμμένη ανεργία(αριθμός ανέργων, χιλιάδες)

Πηγή: ΣΥΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 40

Page 41: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

41Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

γίας κατά διάρκεια (Διάγραμμα Α.30) καθότιοι μακροχρόνια άνεργοι επανεντάσσονται πιοδύσκολα στην απασχόληση. Σύμφωνα μεστοιχεία της ΕΕΔ, το ποσοστό ανεργίας μεδιάρκεια έξι μήνες και άνω μειώθηκε στο7,8% το τέταρτο τρίμηνο του 2016, σε σχέσημε ποσοστό της τάξης του 8,6% το αντίστοιχοπερυσινό τρίμηνο. Σύμφωνα με πιο πρό-σφατα στοιχεία της ΣΥΚ για την εγγεγραμ-μένη ανεργία, προς την ίδια κατεύθυνση κι-νήθηκε και ο αριθμός των εγγεγραμμένωνανέργων με διάρκεια έξι μήνες και άνω, κα-ταγράφοντας μείωση κατά 1.585 άτομα τονΑπρίλιο του 2017 σε σύγκριση με τον αντί-στοιχο μήνα του προηγούμενου έτους.

2.3 Εγχώριες Δημοσιονομικές Εξελίξεις

Το 2016 οι δημοσιονομικοί λογαριασμοί τηςγενικής κυβέρνησης κατέγραψαν πλεόνασμα0,4% του ΑΕΠ, με το πρωτογενές πλεόνασμανα φτάνει στο 3% του ΑΕΠ (Διάγραμμα Α.31).Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία τηςΣΥΚ, για το πρώτο τρίμηνο του 2017 οι θετι-κές δημοσιονομικές εξελίξεις συνεχίζονται,καθώς σημειώθηκε πλεόνασμα της τάξης1,1% του ΑΕΠ, σε σχέση με πλεόνασμα 0,8%την αντίστοιχη περίοδο του 2016. Παράλ-ληλα, το πρωτογενές ισοζύγιο ως ποσοστότου ΑΕΠ παρουσίασε πλεόνασμα της τάξηςτου 1,6% κατά το πρώτο τρίμηνο του 2017,σε σχέση με πλεόνασμα 1,3% την αντίστοιχηπερυσινή περίοδο (Διάγραμμα Α.31).

Τα δημόσια έσοδα σημείωσαν αύξηση4,9% το πρώτο τρίμηνο του 2017 (ΔιάγραμμαΑ.32 και Πίνακας Α.8, σελ. 48), η οποία οφεί-λεται κυρίως στην αύξηση των φόρων επί τηςπαραγωγής και εισαγωγών κατά 12,6%, πουμε τη σειρά της οφείλεται στις υψηλότερεςεισπράξεις ΦΠΑ κατά 18,3% λόγω του βελ-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

κάτω από 6 μήνες 6 μήνες και άνω

3456789

101112

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.30 ανεργία κατά διάρκεια(ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού)

Πηγή: ΣΥΚ (ΕΕΔ).

δημοσιονομικό ισοζύγιο πρωτογενές ισοζύγιο

-6

-4

-2

0

2

4

6

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

2017Q1

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.31 Δημοσιονομικό και πρωτογενές ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης(συσσωρευμένο σύνολο περιόδου από πρώτο τρίμηνο ως ποσοστό του ΑΕΠ)

Πηγές: ΣΥΚ, ΚΤΚ.Σημείωση: Οι συνολικές δαπάνες για το πρώτο τρίμηνο του 2014 και το τέταρτο τρίμηνοτου 2015 δεν συμπεριλαμβάνουν το ποσό της ενίσχυσης της κεφαλαιουχικής βάσης τηςΣυνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας ύψους €1.500 εκατ. και €175 εκατ. αντίστοιχα.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.32 Συνολικά έσοδα και δαπάνες της γενικής κυβέρνησης(συσσωρευμένο σύνολο περιόδου από πρώτο τρίμηνο, ετήσια μεταβολή %)

-30

-20

-10

0

10

20

30συνολικά έσοδα συνολικές δαπάνες

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

2017Q1

Πηγή: ΣΥΚ.Σημείωση: Οι συνολικές δαπάνες για το πρώτο τρίμηνο του 2014 και το τέταρτο τρίμηνοτου 2015 δεν συμπεριλαμβάνουν το ποσό της ενίσχυσης της κεφαλαιουχικής βάσης τηςΣυνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας ύψους €1.500 εκατ. και €175 εκατ. αντίστοιχα.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 41

Page 42: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

42Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Πλαίσιο 1: Ευρωπαϊκή ΔημοσιονομικήΔιακυβέρνηση

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προ-γράμματος οικονομικής προσαρμογής τηςΚύπρου στα τέλη Μαρτίου του 2016, ηχώρα ξεκίνησε την περίοδο μετα-μνημο-νιακής εποπτείας (MME) από την Ευρω-παϊκή Επιτροπή – Post Programme Surveil-lance (PPS)1. Επιπλέον, η Κύπρος επέστρεψεστον κανονικό κύκλο ετήσιας αξιολόγησηςμέσω της Διαδικασίας ΜακροοικονομικώνΑνισορροπιών (ΔΜΑ)2 της Ευρωπαϊκής Επι-τροπής. Από την έναρξη του προγράμμα-τος οικονομικής προσαρμογής τον Μάρτιοτου 2013, η αξιολόγηση των ανισορροπιώνπραγματοποιείτο στα πλαίσια του προ-γράμματος οικονομικής προσαρμογής, καιως εκ τούτου η Κύπρος είχε προσωρινάεξαιρεθεί από τη συμμετοχή της στη ΔΜΑ.Το παρόν σημείωμα επεξηγεί τις διαδικα-σίες οι οποίες στο εξής θα εφαρμόζονταισυστηματικά στα πλαίσια της παρακολού-θησης της κυπριακής οικονομίας, κυρίωςστα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Δημοσιονο-μικής Διακυβέρνησης.

Μετα-Μνημονιακή Εποπτεία

Η ΜΜΕ ξεκίνησε αυτόματα μετά τη λήξητου κυπριακού προγράμματος οικονομικήςπροσαρμογής και έχει ως στόχο τη γενικήπαρακολούθηση και αξιολόγηση της ικα-νότητας αποπληρωμής της χρηματοδοτι-κής βοήθειας που έχει λάβει η χώρα απότους διεθνείς δανειστές της στα πλαίσιατου προγράμματος οικονομικής προσαρ-

μογής. Η ΜΜΕ διεξάγεται δύο φορές τοχρόνο, με αντίστοιχες αποστολές από τουςδιεθνείς δανειστές καθώς και εκθέσεις προ-όδου, ενώ διαρκεί μέχρις ότου αποπληρω-θεί το 75% τουλάχιστον της χρηματοδοτι-κής βοήθειας. Αν δεν υπάρξει πρόωρηαποπληρωμή, το 75% του δανείου που έχειχορηγηθεί στην Κύπρο από τους διεθνείςδανειστές αναμένεται να καταβληθεί μέχριτο τέλος του 2029.

Στο πλαίσιο της ΜΜΕ, η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή, σε συνεργασία με την ΕυρωπαϊκήΚεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), δρομολογεί τακτι-κές αποστολές εμπειρογνωμόνων στην Κύ-προ για να αναλύσουν τις οικονομικές, δη-μοσιονομικές και χρηματοοικονομικέςεξελίξεις. Αν και δεν μπορούν να επιβληθούνπολιτικές προϋποθέσεις με βάση τη ΜΜΕ,το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να εκδώσεισυστάσεις για διορθωτικές ενέργειες, εάναυτό κριθεί αναγκαίο.

Διαδικασία ΜακροοικονομικώνΑνισορροπιών

Η ΔΜΑ (Διάγραμμα 1, σελ. 43) αποτελεί τηδιαδικασία επιτήρησης από την ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή, για την ανίχνευση και αντιμετώ-πιση μακροοικονομικών ανισορροπιώνπου ενδέχεται να επηρεάσουν δυσμενώςτην ομαλή λειτουργία των οικονομιών τωνκρατών μελών ή ακόμη και της ΕΕ στο σύ-νολό της.

Ο ετήσιος κύκλος της ΔΜΑ ξεκινά στατέλη Νοεμβρίου - αρχές Δεκεμβρίου με τηδημοσίευση της Έκθεσης του ΜηχανισμούΠροειδοποίησης (ΕΜΠ) - Alert Mechanism

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

1. Άρθρο 14 του Κανονισμού (ΕΕ) Αριθ. 472/2013. Παράλληλα, αντίστοιχη μετα-μνημονιακή παρακολούθηση ισχύει καιαπό την πλευρά του ΔΝΤ (Post Programme Monitoring).

2. Κανονισμός (ΕΕ) 1176/2011 και Κανονισμός (ΕΕ) 1174/2011 (Macroeconomic Imbalances Procedure, MIP).

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 42

Page 43: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

43Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Report (AMR). Η ΕΜΠ χρησιμοποιεί σχετικόπίνακα με αριθμό κύριων δεικτών οικονο-μικής δραστηριότητας (Πίνακας 1, σελ. 44),καθώς και ένα ευρύτερο σύνολο βοηθητι-κών δεικτών, για τον εντοπισμό ενδεχόμε-νων μακροοικονομικών ανισορροπιών πουοφείλουν να αντιμετωπίσουν οι αρχές τηςχώρας με τη χάραξη οικονομικής πολιτικής.Στη βάση μιας μη μηχανικής οικονομικήςανάγνωσης του εν λόγω πίνακα, μιας εκπρώτης όψεως ανάλυση για τη συγκεκρι-

μένη χώρα μέλος, καθώς και τα ευρήματααπό προηγούμενες έρευνες, επιλέγονταιχώρες που χρήζουν τη λεγόμενη Εις ΒάθοςΑνάλυση (ΕΒΑ) από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή – In Depth Review (IDRs). Σύμφωναμε την οικονομική ανάγνωση του πίνακααποτελεσμάτων που περιλαμβάνεται στηνΕΜΠ για το 2017, 13 από τα 28 κράτη μέληεπελέγησαν για ΕΒΑ προκειμένου να εξε-ταστεί περαιτέρω η συσσώρευση και διόρ-θωση των ανισορροπιών τους.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 Διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Έλεγχος και διαλογή

Αναγνώριση και ανάλυση ανισορροπιών

Συστάσεις, παρακολούθηση και συμμόρφωση

• Οι εκθέσεις ΕΒΑ προετοιμάζονται από προσωπικό της Επιτροπής για τις χώρες πουέχουν επιλεγεί στην ΕΜΠ

• Ανακοίνωση της Επιτροπής παρουσιάζει τα πορίσματα των ΕΒΑ• Νομική βάση: άρθρο 5 του κανονισμού 1176/2011

• Ισχύει για όλες τις χώρες της ΕΕ, εκτός από τις χώρες σε προγράμματα μακροοικο-νομικής προσαρμογής.

• Η Επιτροπή δημοσιεύει Έκθεση Μηχανισμού Προειδοποίησης (ΕΜΠ) για την επιλογήχωρών για Εις Βάθος Ανάλυση (ΕΒΑ)

• Νομική βάση: άρθρα 3 και 4 του κανονισμού 1176/2011

Προληπτική Δράση• Κοινοποίηση συστάσεων ανά χώρα από την Επιτροπή προς

το υποσύνολο των χωρών που αντιμετωπίζουν ανισορροπίες • Νομική βάση: Άρθρο 6 του κανονισμού 1176/2011

Διορθωτική Δράση• Χώρες με σοβαρές ανισορροπίες ενδέχεται να υποβληθούν

στη διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών (ΔΥΑ). Η ΔΥΑξεκινά με σύσταση που εκδίδεται από το Συμβούλιο κατόπινσύστασης της Επιτροπής.

• Νομική βάση: Κεφάλαιο III του κανονισμού 1176/2011• Πιθανές κυρώσεις για τις χώρες της ευρωζώνης σε περί-

πτωση μη συμμόρφωσης. Νομική βάση: Κανονισμός1174/2011

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 43

Page 44: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

44Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Η ΕΒΑ επιτρέπει μια πιο ποιοτική και λε-πτομερή ανάλυση της οικονομίας. Επιπλέον,αυτή η ποιοτική ανάλυση αξιοποιείται απότην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να εκτιμήσεικατά πόσον οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι στακράτη μέλη συσσωρεύονται ή μειώνονται, καινα καταλήξει σε συμπέρασμα κατά πόσονυπάρχουν ανισορροπίες ή υπερβολικές ανι-σορροπίες. Το μέγεθος των ενδεχόμενων ανι-σορροπιών επηρεάζεται σημαντικά από τηνκρίση των εκάστοτε εμπειρογνωμόνων τηςΕυρωπαϊκής Επιτροπής (expert judgement).

Με βάση τον πίνακα δεικτών που δημο-σιεύθηκε στην ΕΜΠ το 2017, η Κύπρος πα-ρουσιάζει διαχρονικές ανισορροπίες για 9από τους 14 δείκτες το 2015, περισσότεροαπό κάθε άλλη χώρα μέλος της ΕΕ. Αυτόοδήγησε στην ταξινόμηση μας ως χώρα μέ-λος με υπερβολικές ανισορροπίες στη δη-

μοσίευση της Έκθεσης για την Κύπρο. Ση-μειώνεται ότι η οικονομική κατάσταση πουπαρουσιάζουν αυτοί οι δείκτες δεν αντανα-κλά επαρκώς τη σημαντική πρόοδο που έχεισημειωθεί μέχρι στιγμής σε σχέση με τηναποκατάσταση του τραπεζικού τομέα, τηδιόρθωση των δημόσιων οικονομικών καιτην εφαρμογή σημαντικών μεταρρυθμί-σεων που ενισχύουν την ανάπτυξη. Αυτόσυμβαίνει εν μέρει λόγω του ότι οι δείκτεςυπολογίζονται στη βάση του μέσου όρουτων τελευταίων τριών ετών.

Λαμβάνοντας υπόψη τις συζητήσεις στοΕυρωκοινοβούλιο, καθώς και εντός του Ευ-ρωπαϊκού Συμβουλίου και του Eurogroup,η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα χρησιμοποιήσειτα ευρήματα των ΕΒΑ για την προετοιμασίασυστάσεων ανά χώρα στα πλαίσια του «Ευ-ρωπαϊκού Εξαμήνου3» για συντονισμό της

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠIΝΑΚΑΣ 1 Δείκτες οικονομικής Δραστηριότητας της ΕΜΠ

Τιμές Τιμές, αναφοράς Κύπρος 2015Εξωτερικές ανισορροπίες και ανταγωνιστικότητα Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, % του ΑΕΠ Μέσος όρος 3 χρόνων +6% -4,1 -4% Καθαρή διεθνής επενδυτική θέση % του ΑΕΠ -35% -130,3 Δείκτης σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας σε πραγματικούς όρους – 42 εμπορικοί εταίροι, αποπληθωριστής ΕνΔΤΚ % μεταβολή 3 χρόνων ± 5% -6,2 Μερίδιο αγοράς εξαγωγών, % των παγκόσμιων εξαγωγών % μεταβολή 5 χρόνων -6% -16,8 Δείκτης μοναδιαίου εργατικού κόστους σε ονομαστικούς όρους, 2010 = 100 % μεταβολή 3 χρόνων 9% -10,5Εσωτερικές ανισορροπίες Δείκτης τιμών ακινήτων, 2010 = 100, αποπληθωρισμένος % μεταβολή 1 χρόνου 6% 2,9 Πιστωτικές ροές ιδιωτικού τομέα, ενοποιημένη βάση % του ΑΕΠ 14% 4,4 Χρέος ιδιωτικού τομέα, ενοποιημένη βάση % του ΑΕΠ 133% 353,7 Ακαθάριστο χρέος γενικής κυβέρνησης % του ΑΕΠ 60% 107,5 Ποσοστό ανεργίας Μέσος όρος 3 χρόνων 10% 15,7 Συνολικές υποχρεώσεις χρηματοοικονομικού τομέα, μη ενοποιημένη βάση % μεταβολή 1 χρόνου 16,5% 2,8Δείκτες απασχόλησης Ποσοστό απασχόλησης,% πληθυσμού μεταξύ 15-64 Μεταβολή 3 χρόνων σε μ.β -0,2 μ.β. 0,4 Ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας, % ενεργού πληθυσμού μεταξύ 15-74 Μεταβολή 3 χρόνων σε μ.β 0,5 μ.β. 3,2 Ποσοστό νεανικής ανεργίας, % ενεργού πληθυσμού μεταξύ 15-24 Μεταβολή 3 χρόνων σε μ.β 2 μ.β. 5,1

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

3. Σε γενικές γραμμές, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο παρέχει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα πλαίσιο για τον συντονισμό των οικονο-μικών πολιτικών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να αξιολογούν τα οικονομικά και δη-μοσιονομικά τους σχέδια και να παρακολουθούν την πρόοδο σε συγκεκριμένες περιόδους καθόλη τη διάρκεια του έτους.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 44

Page 45: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

45Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

οικονομικής πολιτικής. Οι συστάσεις χρη-σιμοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή για την πρόληψη και τη διόρθωσητων μακροοικονομικών ανισορροπιών καιαποτελούνται συνήθως από καθοδήγησηπολιτικής για ένα σχετικά ευρύ φάσμα θε-μάτων που είναι πιθανό να συμβάλουν στηναντιμετώπιση των ανισορροπιών που έχουνεντοπιστεί. Το άρθρο 6.2 του κανονισμού1176/2011 απαιτεί από το Συμβούλιο να«ενημερώνει το Ευρωκοινοβούλιο σχετικάμε τις συστάσεις και να τις δημοσιοποιεί».Οι συστάσεις συζητούνται μεταξύ των κυ-βερνήσεων των κρατών μελών στο Συμ-βούλιο στα μέσα Μαΐου, εγκρίνονται απότους ηγέτες της ΕΕ σε σύνοδο κορυφής τονΙούνιο και υιοθετούνται επίσημα από τουςυπουργούς οικονομικών τον Ιούλιο.

Στις 22 Μαΐου 2017, η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή εξέδωσε πέντε συστάσεις προς τηνΚύπρο για τη διόρθωση των «υπερβολικώνμακροοικονομικών ανισορροπιών» πουδιαπίστωσε. Εν συντομία, οι κύριες ανισορ-ροπίες επικεντρώνονται σε θέματα πουάπτονται της δημοσιονομικής πολιτικής καιτης βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους,της αποτελεσματικότητας του δικαστικούσυστήματος, των δράσεων για τη μείωσητου επίπεδου των μη εξυπηρετούμενων χο-ρηγήσεων, της επιτάχυνσης των μεταρρυθ-μίσεων σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίαςκαι το γενικό σύστημα υγείας και, τέλος, τηςενίσχυσης της ανάπτυξης και επανέναρξητου προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων.

Η διαδικασία υπερβολικών ανισορρο-πιών (ΔΥΑ) για ένα κράτος μέλος ξεκινά σεπεριπτώσεις σοβαρών ανισορροπιών. Στοπλαίσιο της διαδικασίας αυτής, το κράτοςμέλος υποχρεούται να υποβάλει ένα σχέδιοδιορθωτικών μέτρων, με σαφή χάρτη πο-

ρείας και προθεσμίες για την εφαρμογήτου. Παράλληλα, η επιτήρηση από την Ευ-ρωπαϊκή Επιτροπή εντείνεται, υπό τημορφή δημοσιευμένων τακτικών εκθέσεωνπροόδου που πρέπει να υποβάλλονται απότο εν λόγω κράτος μέλος. Επίσης, η Ευρω-παϊκή Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να διε-ξάγει αποστολές επιτήρησης. Παρά τη δια-θεσιμότητα της απαραίτητης νομοθεσίαςκαι την ύπαρξη ορισμένων σοβαρών περι-πτώσεων κρατών μελών, η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή δεν έχει ακόμη συστήσει στο Συμ-βούλιο την έναρξη της ΔΥΑ για χώρες πουδιαπιστώνονται με υπερβολικές ανισορρο-πίες. Έχει όμως τεθεί σε εφαρμογή μια ενι-σχυμένη διαδικασία "ειδικής παρακολού-θησης" για αυτές τις χώρες.

Σε περίπτωση που τα κράτη μέλη δενσυμμορφώνονται με τις ανά χώρα συστά-σεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να δε-σμεύσει άτοκη κατάθεση ύψους 0,1% τουΑΕΠ, η οποία μετατρέπεται σε πρόστιμομετά από δεύτερη αποτυχία συμμόρφω-σης. Για τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ΔΥΑ,οι ίδιες κυρώσεις μπορούν να επιβληθούνγια τυχόν διπλή μη συμμόρφωση στην υπο-βολή ολοκληρωμένου σχεδίου διορθωτι-κών μέτρων. Και πάλι, οι κυρώσεις αυτέςαν και δυνητικά δεσμευτικές, δεν έχουνακόμη ασκηθεί από την Ευρωπαϊκή Επι-τροπή για τα κράτη μέλη.

Στην πρόσφατη Έκθεσή της για την Κύ-προ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταγράφεικάποιες σημαντικές ανισορροπίες και πι-θανούς κινδύνους για την Κύπρο, οι οποίεςσυνοψίζονται πιο κάτω. Σημειώνεται ότι ταστοιχεία του πίνακα αποτελεσμάτων αφο-ρούν το έτος 2015, ενώ στις πιο κάτω πα-ραγράφους παρατίθενται επιπλέον και πιοπρόσφατα στοιχεία.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 45

Page 46: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017

46Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Ιδιωτικό Χρέος

Το υψηλό επίπεδο του ιδιωτικού χρέους(νοικοκυριά και Μη ΧρηματοοικονομικέςΕπιχειρήσεις, ΜΧΕ) στην Κύπρο, είναι απότα υψηλότερα στην ΕΕ. Σημειώνεται ότι τοχρέος των ΜΧΕ είναι αυξημένο εν μέρειλόγω του χρέους που αντιστοιχεί στις Ον-τότητες Ειδικού Σκοπού (ΟΕΣ) (περίπουκατά 75 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ), οιοποίες αποτελούνται ως επί το πλείστοναπό πλοιοκτήτριες εταιρείες. Οι εν λόγωεταιρείες χρηματοδοτούνται σχεδόν εξολοκλήρου από μη εγχώριες πηγές και ωςεκ τούτου δεν αποτελούν ουσιαστικό κίν-δυνο για το κυπριακό τραπεζικό σύστημακαι γενικότερα για την εγχώρια οικονομία.Σε ό,τι αφορά το χρέος των νοικοκυριών,αν ληφθούν υπόψη και τα χρηματοοικονο-μικά στοιχεία ενεργητικού (καταθέσεις),τότε το καθαρό ιδιωτικό χρέος των νοικο-κυριών κυμαίνεται σε αρνητικά επίπεδα.Αυτό καταδεικνύει ότι συνολικά τα νοικο-κυριά έχουν ρευστά στοιχεία ενεργητικούπου κατά μέσο όρο υπερκαλύπτουν το δα-νεισμό τους.

Εξωτερικές Συναλλαγές

Το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συ-ναλλαγών (ΙΤΣ) παραμένει υψηλό, αν καικατέγραψε σημαντική βελτίωση στο -5,3%του ΑΕΠ το 2016 από το ιστορικά υψηλόέλλειμμα -15,5% του ΑΕΠ το 2008, κυρίωςμέσω της συρρίκνωσης των εισαγωγών. Πα-ράλληλα, η καθαρή Διεθνής ΕπενδυτικήΘέση (ΔΕΘ) κυμάνθηκε στο -130,3% τουΑΕΠ το 2015, ενώ τα νεότερα στοιχεία γιατο 2016 καταγράφουν τη ΔΕΘ στο -125,4%του ΑΕΠ. Πρέπει να σημειωθεί βελτίωση της

καθαρής ΔΕΘ μέσω δημιουργίας πλεονά-σματος στο ΙΤΣ είναι δύσκολο να επιτευχ-θούν καθότι η Κύπρος είναι μια μικρή καιανοικτή οικονομία η οποία βασίζεται στηνεισαγωγή πρώτων υλών όπως το πετρέλαιο.Παράλληλα, τα προαναφερθέντα στοιχείαεπηρεάζονται αρνητικά από τις μεθοδολο-γικές αλλαγές που υιοθετήθηκαν με τηνεφαρμογή των νεών στατιστικών προτύπωνκαι κυρίως λόγω της συμπερίληψης της με-ταφοράς οικονομικής ιδιοκτησίας κινητούεξοπλισμού μεταφορών (πλοίων) των Πλοι-οκτητριών Εταιρειών Ειδικού Σκοπού(ΠΕΕΣ) που είναι εγγεγραμμένες στην Κύ-προ. Εξαιρώντας τα στοιχεία των ΠΕΕΣ, ηκαθαρή ΔΕΘ το 2015 παρουσιάζει βελτίωσηκατά 75,1 ποσοστιαίες μονάδες και ανέρ-χεται στο -55,2% του ΑΕΠ, ενώ το 2016 βελ-τιώνεται κατά 79,2 ποσοστιαίες μονάδες καιανέρχεται στο -46,2% του ΑΕΠ.

Δημόσιο Χρέος

Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της κυβέρ-νησης ως ποσοστό του ΑΕΠ σημείωσεοριακή αύξηση το 2016 φτάνοντας το107,8%, σε σχέση με 107,5% το 2015. Αυτόοφείλεται στη συσσώρευση ταμειακώναποθεμάτων, εν μέρει ως απόρροια και τηςέκδοσης ομολόγου το 2016 από την Κυ-πριακή Κυβέρνηση. Συγκεκριμένα, από τηνέκδοση χρέους €1 δισ. που έγινε τον περα-σμένο Ιούλιο, χρησιμοποιήθηκαν μόνο τα€550 εκατ. για επαναγορά ομολόγων κατάτη διάρκεια του χρόνου, με τα υπόλοιπανα παραμένουν στη διάθεση της κυβέρνη-σης ως ρευστά διαθέσιμα για στρατηγικούςλόγους (π.χ. για περαιτέρω πράξεις διαχεί-ρισης χρέους ή για κάλυψη ενδεχόμενωναναγκών). Τα αποθεματικά της κυβέρνησης

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 23/06/17 11:25 Page 46

Page 47: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

47Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

αναλογούν πλέον σε ποσό περίπου 8% τουΑΕΠ, το οποίο είναι αρκετό για να καλύψειτις χρηματοδοτικές ανάγκες μέχρι και τοτέλος του 2018.

Αγορά εργασίας

Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας συνεχί-ζουν να παρουσιάζουν βελτίωση, αντανα-κλώντας τις εξελίξεις στην οικονομική δρα-στηριότητα. Συγκεκριμένα, η απασχόλησηκαταγράφει θετικούς ρυθμούς μεταβολήςαπό το πρώτο τρίμηνο του 2015 ενώ μεβάση την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού(ΕΕΔ), η ανεργία ως ποσοστό του εργατικούδυναμικού μειώθηκε στο 13% το 2016, σεσχέση με 14,9% το 2015. Εντούτοις, η συ-νολική ανεργία εξακολουθεί να κυμαίνεταισε υψηλά για τα δεδομένα της Κύπρου επί-πεδα. Επίσης, πολύ υψηλά παραμένουν ταποσοστά ανεργίας στους νέους (15-24ετών) καθώς και το ποσοστό της μακρο-χρόνιας ανεργίας (διάρκεια 12 μήνες καιάνω) που έχει ενδεχόμενα αρνητικές επι-πτώσεις στην ποιότητα του ανθρώπινουδυναμικού με συνεπακόλουθες συνέπειεςστην ανάπτυξη και στα δημόσια οικονο-μικά. Συγκεκριμένα, το 2016 η ανεργία με-ταξύ των νέων ανήλθε στο 29,1% και η μα-κροχρόνια ανεργία στο 5,7% του εργατικούδυναμικού.

Καταληκτικά, αν και η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή τονίζει την ύπαρξη ανισορροπιώνστην Έκθεσή της για την Κύπρο, επισημαί-νεται η μεγάλη προσπάθεια και πρόοδοςπου έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια γιασταδιακή εξομάλυνση των ανισορροπιών.Τα δημόσια οικονομικά έχουν μπει σε σω-στό δρόμο μέσω της δημοσιονομικής πο-λιτικής των αρχών, το χρηματοοικονομικό

σύστημα έχει εισέλθει σε μια περίοδο στα-θερότητας και εξυγίανσης και έχει υλοποι-ηθεί μεγάλος αριθμός διαρθρωτικών με-ταρρυθμίσεων. Παρόλα αυτά, παραμένουνσημαντικές προκλήσεις, όπως τα υψηλάεπίπεδα των Μη Εξυπηρετούμενων Χορη-γήσεων, το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος.Η δε επιβράδυνση στην υλοποίηση τωνεναπομενουσών μεταρρυθμίσεων λόγωδημοσιονομικής κόπωσης, ιδιαίτερα ενόψεικαι των επικείμενων προεδρικών εκλογώνθα πρέπει να ανατραπεί καθότι για τη διόρ-θωση των ανισορροπιών χρειάζεται ακόμασημαντική προσπάθεια.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 47

Page 48: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

48Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

τιωμένου οικονομικού κλίματος. Παράλληλα,οι κοινωνικές εισφορές σημείωσαν αύξησηκατά 9,1%, λόγω και της βελτίωσης που πα-ρατηρείται στην αγορά εργασίας.

Οι δημόσιες δαπάνες (Διάγραμμα Α.32,σελ. 41 και Πίνακας Α.8) σημείωσαν ετήσιααύξηση κατά 1,7% το πρώτο τρίμηνο του2017, η οποία οφείλεται κυρίως στις κατά44% υψηλότερες ακαθάριστες επενδύσειςπάγιου κεφαλαίου λόγω αυξημένης υλοποί-ησης αναπτυξιακών έργων, και κατά 7,8%στην ενδιάμεση ανάλωση. Τονίζεται ότι ημείωση κατά 77,5% στις επιδοτήσεις κατα-γράφεται λόγω ετεροχρονισμού κάποιωνπληρωμών, που με την ολοκλήρωση τουςστους ερχόμενους μήνες θα επιστρέψουντην κατηγορία σε κανονικά επίπεδα.

Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος της γενι-κής κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠέφθασε στο 107,8% το 2016. Σύμφωνα μετα πιο πρόσφατα διαθέσιμα προκαταρκτικάστοιχεία της ΣΥΚ κατά το τέλος του πρώτουτριμήνου του 2017, το χρέος μειώθηκε στο104,1% (Διάγραμμα Α.33). Η εξέλιξη αυτήοφείλεται στην πραγματοποίηση πρωτογε-νούς πλεονάσματος της τάξης του 1,6% τουΑΕΠ (Διάγραμμα Α.31, σελ. 41) και στην αύ-ξηση του ονομαστικού ΑΕΠ. Οφείλεται επί-σης στη συσσώρευση σημαντικών ταμει-ακών αποθεμάτων τα οποία καλύπτουν τιςχρηματοδοτικές ανάγκες της κυβέρνησηςμέχρι και το τέλος του 2018.

3. Μακροοικονομικές Προβλέψεις γιατην Κυπριακή οικονομία

• Εκτιμήσεις για συνεχιζόμενους υγιείς ρυθ-μούς ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας.

• Συνεχιζόμενη μεγέθυνση της εγχώριαςζήτησης και των εξαγωγών.

• Σταδιακές αυξήσεις στις τιμές τα επόμενα έτη.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠIΝΑΚΑΣ A.8 Λογαριασμοί της γενικής κυβέρνησης

Πηγές: ΣΥΚ, KTK.

Ιαν.-Μάρτ. Ιαν.-Μάρτ. 2016 2017 Μεταβολή (€ εκατ.) (€ εκατ.) %ΔΑΠΑνΕΣ Ενδιάμεση ανάλωση 118,7 128,0 7,8Απολαβές προσωπικού 512,1 520,1 1,6Κοινωνικές παροχές 587,4 593,5 1,0Τόκοι πληρωτέοι 91,0 94,5 3,8Επιδοτήσεις 35,6 8,0 -77,5Άλλα τρέχοντα έξοδα 99,3 110,3 11,1Ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου/Κεφαλαιουχικά αγαθά 35,7 51,4 44,0Άλλες μεταβιβάσεις κεφαλαίου 10,5 9,4 -10,5Σύνολο δαπανών 1.490,3 1.515,2 1,7Σύνολο δαπανών ως % του ΑΕΠ 8,3 8,1

ΕΣΟΔΑ Φόροι επί της παραγωγής και εισαγωγές 604,2 680,5 12,6Τρέχοντες φόροι στο εισόδημα, πλούτο κλπ 398,8 402,4 0,9Κοινωνικές εισφορές 384,8 419,7 9,1Άλλα τρέχοντα έσοδα 33,6 40,3 19,9Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών 106,8 101,1 -5,3Μεταβιβάσεις κεφαλαίου εισπρακτέες 9,8 7,5 -23,5Εισόδημα περιουσίας 98,6 64,6 -34,5Σύνολο εσόδων 1.636,6 1.716,1 4,9Σύνολο εσόδων ως % του ΑΕΠ 9,1 9,2

Πλεόνασμα (+) / Έλλειμμα (-) 146,3 200,9Πλεόνασμα (+) / Έλλειμμα (-) ως % του ΑΕΠ 0,8 1,1

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Α.33 ακαθάριστο δημόσιο χρέος της γενικής κυβέρνησης(ως ποσοστό του ΑΕΠ)

80

85

90

95

100

105

110

115

2013Q1 Q2 Q3 Q4

2014Q1 Q2 Q3 Q4

2015Q1 Q2 Q3 Q4

2016Q1 Q2 Q3 Q4

2017Q1

Πηγές: Eurostat, ΣΥΚ, ΚΤΚ .

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 48

Page 49: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

49Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

• Ισορροπημένοι κίνδυνοι για το ΑΕΠ καιγια τον ΕνΔΤΚ. Η κυπριακή οικονομία συνεχίζει να κατα-

γράφει περαιτέρω μεγέθυνση του ΑΕΠ, μεσυνεχιζόμενη αύξηση της εγχώριας ζήτησηςκαι των εξαγωγών. Σημειώνεται ότι, κατά το2016 η μεγέθυνση του ΑΕΠ ήταν ευρείας βά-σης και προήλθε από σχεδόν όλους τους το-μείς της παραγωγής. Με βάση τα πιο πρό-σφατα στοιχεία, η ΚΤΚ εκτιμά ότι η κυπριακήοικονομία θα συνεχίσει να καταγράφει υγιείςρυθμούς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Στηνενότητα αυτή αναλύονται οι επικαιροποιημέ-νες προβλέψεις της ΚΤΚ έτσι όπως καταρτί-στηκαν μέσα στα πλαίσια των προβλέψεωντου ευρωσυστήματος. Σημειώνεται ότι οι επι-καιροποιημένες προβλέψεις για την πορείατου ΑΕΠ για το 2017 έχουν αναθεωρηθείοριακά προς τα πάνω σε σχέση με τις προ-ηγούμενες που δημοσιεύθηκαν στο Οικονο-μικό Δελτίο Δεκεμβρίου του 2016. Στο βασικόσενάριο, η ανάπτυξη αναμένεται να κυμανθείοριακά πιο πάνω από το 3% την περίοδο2017 - 2019. Πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες,ειδικότερα σε σχέση με τον τουρισμό, καθώςκαι νεότερα στοιχεία για το ΑΕΠ δείχνουν θε-τικότερη τάση από τις προηγούμενες προ-βλέψεις. Σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό, ανα-μένονται σταδιακές αυξήσεις στις τιμές ταεπόμενα έτη στη βάση της συνεχιζόμενηςανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας καιτης αύξησης της τιμής του πετρελαίου στιςδιεθνείς αγορές μέχρι και το 2017, καθώς καιστη βάση μιας προβλεπόμενης σταδιακήςυποχώρησης των εξωγενών επιπτώσεων πουσυνέβαλαν στη μείωση των τιμών το 2016.

Τιμές: εναρμονισμένος δείκτης τιμώνκαταναλωτήΤο 2017 ο πληθωρισμός στην Κύπρο ανα-μένεται να επιστρέψει σε θετικά επίπεδα,

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 49

Page 50: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

50Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

φθάνοντας το 1,2% σε σύγκριση με -1,2%το 2016 (Πίνακας Α.9), κυρίως ως αποτέλε-σμα της αύξησης των τιμών όλων των κα-τηγοριών αγαθών και υπηρεσιών και σε μι-κρότερο βαθμό στις αυξήσεις της τιμής τουπετρελαίου. Ο πληθωρισμός εξαιρουμένηςτης ενέργειας, επίσης, αναμένεται να κατα-γράψει θετικά πρόσημα φθάνοντας το 0,5%το 2017 από -0,5% το 2016. Οι τιμές εξαι-ρουμένης της ενέργειας και των τροφίμων,που αντανακλούν καλύτερα τις εγχώριεςπιέσεις στις τιμές, αναμένεται να καταγρά-ψουν αύξηση, αντικατοπτρίζοντας το αυξη-μένο κόστος, κυρίως σε μισθούς και ενοίκιατων επιχειρήσεων καθώς και την κερδοφο-ρία τους.

Τα έτη 2018 και 2019 ο πληθωρισμός ανα-μένεται να ανέλθει στο 1,3% και 1,5%, αντί-στοιχα, επηρεαζόμενος κυρίως από την προ-βλεπόμενη συνέχιση της εγχώριας οικονομικήςανάκαμψης και την άνοδο στις τιμές των αγα-θών και υπηρεσιών. Εξαιρουμένης της ενέρ-γειας, ο πληθωρισμός προβλέπεται να ανέλθειγύρω στο 1,3% και 1,6% τα έτη 2018 και 2019,αντίστοιχα. Οι τιμές εξαιρουμένης της ενέρ-γειας και των τροφίμων επίσης αναμένεται νακαταγράψουν περαιτέρω αύξηση για τα προ-αναφερθέντα έτη.

Αποδοχές, παραγωγικότητα και αγοράεργασίαςΑντικατοπτρίζοντας τη θετική πορεία τουΑΕΠ, η αγορά εργασίας αναμένεται να κα-ταγράψει βελτίωση την περίοδο 2017 –2019. Συγκεκριμένα, η απασχόληση προ-βλέπεται να συνεχίσει να καταγράφει θετι-κούς ρυθμούς μεταβολής της τάξης του2,7%, σε συνέχεια των θετικών ρυθμών με-ταβολής που παρατηρούνται από το πρώτοτρίμηνο του 2015, αντικατοπτρίζοντας τηναναμενόμενη περαιτέρω βελτίωση του οι-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠIΝΑΚΑΣ A.9 Προβλέψεις πληθωρισμού (ΕνΔΤΚ)(ετήσια μεταβολή, %)

2016 2017πρ 2018πρ 2019πρEναρμονισμένος ΔΤΚ -1,2 1,2 1,3 1,5ΕνΔΤΚ εξαιρ. ενέργειας -0,5 0,5 1,3 1,6

Πηγές: ΣΥΚ, ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 50

Page 51: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

51Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

κονομικού κλίματος και την αύξηση του κύ-κλου εργασιών των εταιρειών. Τα έτη 2018και 2019, η απασχόληση αναμένεται να κα-ταγράψει περαιτέρω αύξηση 2,7% ετησίωςκαι για τα δύο έτη.

Σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, το ποσο-στό ανεργίας, όπως ορίζεται από την ΈρευναΕΕΔ, αναμένεται να καταγράψει περαιτέρωμείωση το 2017, φθάνοντας στο 10,8% από13% το 2016. Συνεχιζόμενη βελτίωση ανα-μένεται να καταγραφεί το 2018, φθάνονταςστο 8,9%, με περαιτέρω μείωση στο 7% το2019. Η πορεία της ανεργίας διαγράφεται θε-τικότερη σε σχέση με τις διαχρονικές προ-βλέψεις των διεθνών δανειστών της Κύπρου,κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσης τηςπαρουσίας των ξένων εργατών στην Κύπρο,της συνεχιζόμενης ανάκαμψης της απασχό-λησης καθώς και της ευελιξίας που επέδειξεη κυπριακή αγορά εργασίας σε σχέση μετους μισθούς. Εντούτοις, μέχρι και το 2019αναμένεται να παραμείνει σε επίπεδα υψη-λότερα από το μέσο επίπεδο ανεργίας πουείχε καταγραφεί την περίοδο πριν την κρίση.

Η ονομαστική δαπάνη ανά μισθωτό ανα-μένεται να καταγράψει αύξηση της τάξης του1,4% το 2017 έναντι μείωσης 0,6% το 2016,λόγω αυξήσεων στο δημόσιο τομέα καθώςκαι σε συγκεκριμένους τομείς του ιδιωτικούτομέα, σε συνάρτηση με την πορεία ανάκαμ-ψης του ΑΕΠ. Στο δημόσιο τομέα, η δαπάνηανά μισθωτό αναμένεται να σημειώσει μικρήαύξηση το 2017 λόγω επαναφοράς της πο-λιτικής μισθολογικών αυξήσεων από τον Ια-νουάριο του υπό αναφοράν έτους, η οποίααντισταθμίζεται εν μέρει από την πρόσληψηεπαγγελματιών οπλιτών στην ΕθνικήΦρουρά, των οποίων οι μισθοί είναι χαμη-λότεροι από το μέσο μισθό των υφιστάμενωνδημόσιων υπαλλήλων. Για τα έτη 2018 και2019 αναμένεται περαιτέρω αύξηση της ονο-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 51

Page 52: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

52Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μαστικής δαπάνης ανά μισθωτό κατά 1,9%και 2,7%, αντίστοιχα. Η εξέλιξη οφείλεται κυ-ρίως στη βελτίωση των συνθηκών της εγχώ-ριας οικονομίας και στη συνεπακόλουθη βελ-τίωση στην αγορά εργασίας με συνέπεια τηναύξηση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Επί-σης, οφείλεται στην αύξηση στη δαπάνη ανάμισθωτό στο δημόσιο τομέα, η οποία αντι-κατοπτρίζει την καταβολή προσαυξήσεωνκαι τιμαριθμικών αυξήσεων εν όψει της λή-ξης της ισχύος της περιόδου παγοποίησηςμισθών και συντάξεων. Η γενικότερη αύξησηστους μισθούς αναμένεται να επηρεάσει θε-τικά τόσο την ιδιωτική κατανάλωση όσο καιτις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών που χρη-σιμοποίησαν τα συσσωρευμένα αποθέματάτους για εξομάλυνση της κατανάλωσής τουςκατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης.

Το μοναδιαίο εργατικό κόστος, ακολου-θώντας κυρίως τις εξελίξεις στη δαπάνη ανάμισθωτό, αναμένεται να σημειώσει αύξησητο 2017 κατά 1% μετά από τέσσερα συναπτάέτη μειώσεων (σωρευτική μείωση της τάξηςτου 10,7%). Τα έτη 2018 και 2019 αναμένεταινα καταγράψει περαιτέρω αύξηση κατά 1,4%και 2,2%, αντίστοιχα.

Εθνικοί λογαριασμοίΜε βάση τα πιο πρόσφατα προκαταρκτικάστοιχεία για το πρώτο τρίμηνο του 2017,το ΑΕΠ κατέγραψε ετήσια αύξηση της τά-ξης του 3,3% (εποχικά διορθωμένα στοι-χεία). Η καλύτερη από την αναμενόμενηπορεία της κυπριακής οικονομίας αντανα-κλά την πορεία σχεδόν όλων των κύριωνπαραγωγικών τομέων. Από τα υφιστάμεναστοιχεία και σε συνδυασμό με τους προ-πορευόμενους οικονομικούς δείκτες, η κυ-πριακή οικονομία προβλέπεται να κατα-γράψει συνολικά ανάκαμψη της τάξης του3,1% το 2017 (Πίνακας Α.10).

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

ΠIΝΑΚΑΣ A.10 Προβλέψεις εθνικών λογαριασμών σεπραγματικούς όρους (ετήσια μεταβολή, %)

2016 2017πρ 2018πρ 2019πρΑΕΠ 2,8 3,1 3,2 3,2Ιδιωτική κατανάλωση 2,9 2,3 2,2 2,2Δημόσια κατανάλωση -1,4 2,8 1,2 2,3Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου 25,9 -15,4 10,2 9,0Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσίων 3,6 3,0 3,2 3,1Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσίων 5,3 -2,2 3,2 3,2

Πηγές: ΣΥΚ, ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 52

Page 53: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

53Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

Συγκεκριμένα, το 2017 η ιδιωτική κατα-νάλωση αναμένεται να καταγράψει περαι-τέρω μεγέθυνση της τάξης του 2,3%, έναντιαύξησης 2,9% το 2016, αντικατοπτρίζονταςκυρίως την αύξηση στο διαθέσιμο εισόδημα,τα χαμηλά επιτόκια, τις φορολογικές ελα-φρύνσεις όπως τη μείωση στο φόρο ακίνη-της ιδιοκτησίας καθώς και τη βελτίωση στηναπασχόληση και στους μισθούς. Σε ό,τιαφορά τη δημόσια κατανάλωση, αναμένεταιαύξηση κατά 2,8% σε σχέση με μείωση 1,4%το 2016, εν μέρει λόγω της αύξησης των μι-σθών ως αποτέλεσμα της πρόσληψης αριθ-μού επαγγελματιών οπλιτών στην ΕθνικήΦρουρά και επαναφορά της πολιτικής μισθο-λογικών αυξήσεων. Οι ακαθάριστες επενδύ-σεις πάγιου κεφαλαίου, που έχουν φθάσει σειστορικά χαμηλά επίπεδα, αναμένονται νακαταγράψουν μείωση της τάξης του 15,4%το 2017, λόγω της επίδρασης βάσης, σημαν-τικών και μη επαναλαμβανόμενων ποσών σεμεταφορικό εξοπλισμό (πλοία) και παρά τηνυλοποίηση συγκεκριμένων αναπτυξιακώνέργων τόσο από το δημόσιο όσο από τονιδιωτικό τομέα. Εξαιρουμένης της επίδρασηςτου μεταφορικού εξοπλισμού (πλοία), οι ακα-θάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου ανα-μένεται να καταγράψουν αύξηση το 2017.Σημειώνεται ότι οι ακαθάριστες επενδύσειςπάγιου κεφαλαίου του δημόσιου τομέα γιατο 2017 περιλαμβάνουν την αγορά σκαφώνμε σκοπό την δημιουργία ακτοφυλακής. Οιεξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, αναμένεταινα καταγράψουν περαιτέρω αύξηση της τά-ξης του 3% το 2017, έναντι μεγέθυνσης 3,6%το 2016, επηρεαζόμενες κυρίως από την αύ-ξηση στα έσοδα από τους τομείς του τουρι-σμού, των υπηρεσιών τηλεπικοινωνιών, πλη-ροφορικής και πληροφόρησης καθώς καιτων μεταφορών. Η βελτίωση της ανταγωνι-στικότητας, εν μέρει λόγω της σημαντικής

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 53

Page 54: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

54Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μείωσης στους μισθούς, στο κόστος παρα-γωγής αλλά και στο συνολικό κόστος τωνεταιρειών τα τελευταία χρόνια, συνέβαλεστην ισχυρή επίδοση των εξαγωγών. Ο του-ρισμός αναμένεται να καταγράψει και τα επό-μενα έτη υψηλές επιδόσεις τόσο σε αφίξειςόσο και εισοδήματα, προσδοκία που στηρί-ζεται τόσο από τα διαθέσιμα στοιχεία όσοκαι από πληροφόρηση αναφορικά με τηνπληρότητα των ξενοδοχείων για το 2017. Πα-ράλληλα, η επιμήκυνση της τουριστικής πε-ριόδου που είναι πρωταρχικός στόχος τωναρχών τα τελευταία χρόνια, αναμένεται ναυλοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό λόγω της δη-μιουργίας του καζίνο στην Κύπρο. Ταυτό-χρονα, οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιώναναμένεται να καταγράψουν μείωση της τά-ξης του 2,2% το 2017, έναντι αύξησης 5,3%το 2015, λόγω της επίδρασης βάσης πουπροκύπτει από την εισαγωγή μεταφορικούεξοπλισμού (πλοία) και παρά την αύξησηστις εισαγωγές πετρελαιοειδών.

Παράλληλα, η αύξηση που παρατηρείταιστα νέα συμβόλαια δανείων αναμένεται ναστηρίξει την ανάκαμψη της οικονομίας, ενώη επιτυχής ολοκλήρωση του προγράμματοςοικονομικής προσαρμογής της ΚυπριακήςΔημοκρατίας από τον Μάρτιο του 2016 ενί-σχυσε σε κάποιο βαθμό την εμπιστοσύνητων αγορών. Επίσης, οι πρόσφατες αναβαθ-μίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύ-πρου από διάφορους οίκους αξιολόγησης,υποβοήθησαν ώστε η Κύπρος να επιστρέψεισταδιακά στις αγορές, παρά το ότι τα κυ-πριακά κυβερνητικά ομόλογα εξακολουθούννα κατατάσσονται σε μη επενδυτική βαθ-μίδα. Σημειώνεται επίσης η συνεχιζόμενηεξυγίανση του χρηματοπιστωτικού τομέα, μετα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για τα επί-πεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων να κα-ταγράφουν σημαντική μείωση (η οποία ανα-

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 54

Page 55: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

55Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

μένεται να εντατικοποιηθεί λόγω και της αύ-ξησης των αναδιαρθρωμένων δανείων), δί-νοντας περαιτέρω ώθηση στην οικονομία.

Με τη θετική δυναμική της εγχώριας οικο-νομίας, αναμένεται ότι τα έτη 2018 και 2019θα καταγραφεί περαιτέρω ανάκαμψη του ΑΕΠτης τάξης του 3,2% ετησίως και για τα δύο έτη.Συγκεκριμένα, η ιδιωτική κατανάλωση, ανα-μένεται να καταγράψει σταθερή ετήσια αύ-ξηση της τάξης του 2,2% και για τα δύο προ-αναφερθέντα έτη, εν μέρει λόγω τηςανάκαμψης στο διαθέσιμο εισόδημα. Αύξησητης τάξης του 10,2% προβλέπεται να κατα-γραφεί στις ακαθάριστες επενδύσεις πάγιουκεφαλαίου το 2018, με περαιτέρω μεγέθυνσηκατά 9% το 2019. Οι αναμενόμενες αυτές ση-μαντικές αυξήσεις αντανακλούν τις μεγάλεςιδιωτικές επενδύσεις που ήδη ξεκίνησαν καιαναμένονται να αποπερατωθούν στα επόμεναέτη και περιλαμβάνουν τις δύο μαρίνες στηΛάρνακα και στην Αγία Νάπα, την επέκτασητου τερματικού διαχείρισης και αποθήκευσηςπετρελαιοειδών στο Βασιλικό, την ανέγερση,ανακαίνιση και επέκταση ξενοδοχείων και ει-δικότερα το καζίνο. Η τελευταία επένδυση,της οποίας η αδειοδότηση επικυρώθηκε στις18 Μαΐου του 2017, αποτελεί ένα μεγαλεπή-βολο έργο που θα εμπλουτίσει το τουριστικόπροϊόν, θα επιμηκύνει την τουριστική περίοδοκαι θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Αύ-ξηση 1,2% και 2,3% αναμένεται να καταγράψεικαι η δημόσια κατανάλωση για τα έτη 2018και 2019, αντίστοιχα, λόγω της λήξης της πε-ριόδου παγοποίησης μισθολογικών και τιμα-ριθμικών αυξήσεων που είναι σε ισχύ μέχρικαι το τέλος του 2016, της αύξησης της δημό-σιας απασχόλησης καθώς και της αύξησης τηςενδιάμεσης ανάλωσης. Οι εξαγωγές αναμένε-ται να καταγράψουν επίσης αύξηση το 2018και το 2019, της τάξης του 3,2% και 3,1%, αν-τίστοιχα. Οι συνολικές εισαγωγές, οι οποίες

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 55

Page 56: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

56Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

επηρεάζονται σημαντικά από τις εισαγωγέςπετρελαιοειδών, αναμένεται να αυξηθούν κατά3,2% ετησίως το 2018 και το 2019.

Αξιολόγηση κινδύνων όσον αφορά τιςμακροοικονομικές προβλέψεις10

Οι προβλέψεις για την πορεία του ΑΕΠ της κυ-πριακής οικονομίας (Πίνακας Α.10, σελ. 52)καθώς και για τον ΕνΔΤΚ (Πίνακας Α.9, σελ.50) θεωρούνται ως οι επικρατέστερες (βασικόσενάριο). Οι πιθανότητες διακύμανσης τωνσχετικών προβλέψεων σκιαγραφούνται σταΔιαγράμματα Α.34 και Α.35, αντίστοιχα. Οι εν-δεχόμενες παρεκκλίσεις όσον αφορά τη δε-σπόζουσα πρόβλεψη του ΕνΔΤΚ εξαιρουμέ-νης της ενέργειας παρουσιάζονται στοΔιάγραμμα Α.36. Τόσο οι κίνδυνοι για το ΑΕΠόσο και οι κίνδυνοι για τον ΕνΔΤΚ είναι ισορ-ροπημένοι έτσι όπως αναλύονται στις επόμε-νες παραγράφους.

Αναφορικά με το ΑΕΠ, οι καθοδικοί κίνδυ-νοι σχετίζονται με πιθανή επιδείνωση της εξω-τερικής ζήτησης για υπηρεσίες, συνέπεια τηςδυσμενούς οικονομικής κατάστασης στο Ηνω-μένο Βασίλειο που ενδέχεται να επικρατήσειως αποτέλεσμα των επικείμενων διαπραγμα-τεύσεων για έξοδο από την ΕΕ, μετά και τηνενεργοποίηση του άρθρου 50 της συνθήκηςτης ΕΕ. Επιπλέον, οι καθοδικοί κίνδυνοι σχετί-ζονται με μια ενδεχόμενη επιδείνωση των εγ-χώριων πιστωτικών συνθηκών. Τέλος, μια πιοαργή από την προβλεπόμενη πρόοδο στη μεί-ωση του υψηλού επιπέδου των μη εξυπηρε-τούμενων δανείων θα μπορούσε να επηρεάσειαρνητικά την οικονομική δραστηριότητα.

Σε σχέση με τους προς τα πάνω κινδύνους,η αύξηση των καθαρών νέων δανείων που εν-δεχόμενα να παρατηρηθεί πέραν του αναμε-νόμενου, αναμένεται να βοηθήσει την περαι-τέρω ανάκαμψη και ειδικότερα τις ιδιωτικέςεπενδύσεις. Μεταξύ των έργων αυτών, ξεχω-

10. Για περαιτέρω πληροφορίες όσον αφορά τη μεθοδολογίατης αξιολόγησης κινδύνων των μακροοικονομικών προβλέ-ψεων, βλέπε Οικονομικό Δελτίο, Ιούνιος 2015, σελ. 67

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

-2,5-2,0-1,5-1,0-0,50,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5

50% 70% 90% Ιστορικά στοιχείαΠροβλέψεις

Q1 Q22015

Q3 Q4 Q1 Q22016

Q3 Q4 Q1 Q22017

Q3 Q4 Q1 Q22018

Q3 Q4 Q1 Q22019

Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.34 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύ-μανσης για τις προβλέψεις του πραγματικού αΕΠ(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

-2,5-2,0-1,5-1,0-0,50,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5

50% 70% 90% Ιστορικά στοιχείαΠροβλέψεις

Q1 Q22015

Q3 Q4 Q1 Q22016

Q3 Q4 Q1 Q22017

Q3 Q4 Q1 Q22018

Q3 Q4 Q1 Q22019

Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.35 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύμανσης για τις προβλέψεις του πληθωρισμού(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

-2,5-2,0-1,5-1,0-0,50,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5

50% 70% 90% Ιστορικά στοιχείαΠροβλέψεις

Q1 Q22015

Q3 Q4 Q1 Q22016

Q3 Q4 Q1 Q22017

Q3 Q4 Q1 Q22018

Q3 Q4 Q1 Q22019

Q3 Q4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ A.36 Κατανομή των πιθανοτήτων διακύμανσης για τις προβλέψεις του πληθωρισμούεξαιρουμένης της ενέργειας(ετήσια μεταβολή, %)

Πηγή: ΚΤΚ.

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:43 Page 56

Page 57: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

57Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

ρίζει η κατασκευή του καζίνο, με το ύψος τηςσχετικής επένδυσης ενδεχόμενα να υπερβείτο ποσό που έχει ενσωματωθεί στο βασικό σε-νάριο των προβλέψεων και που αναμένεταινα συμβάλει στη διαφοροποίηση του τουρι-στικού προϊόντος. Αναφορικά με τις δημόσιεςεπενδύσεις, η υλοποίηση διαφόρων νέων έρ-γων υποδομής και συγχρηματοδοτούμενωνσχεδίων, ειδικότερα κατά τα τελευταία έτη τουχρονικού ορίζοντα των προβλέψεων, δύναταινα οδηγήσει σε περαιτέρω οικονομική ώθηση.Τέλος, εξερεύνηση νέων πεδίων στην Αποκλει-στική Οικονομική Ζώνη της Κυπριακής Δημο-κρατίας για πιθανά κοιτάσματα φυσικού αε-ρίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότεραέσοδα τόσο άμεσα όσο και έμμεσα, μέσω τηςαυξημένης οικονομικής δραστηριότητας.

Σε σχέση με τον πληθωρισμό, οι κύριοι κα-θοδικοί κίνδυνοι σχετίζονται με μια πιθανήεπιδείνωση της εξωτερικής ζήτησης για τιςυπηρεσίες, όπως προαναφέρθηκε και για τοΑΕΠ. Επιπλέον, καθοδικοί κίνδυνοι σχετίζονταιμε μια επιδείνωση των εγχώριων πιστωτικώνσυνθηκών.

Οι κυριότεροι ανοδικοί κίνδυνοι σχετίζονταιμε την διαμόρφωση υψηλότερων τιμών πετρε-λαίου, την ενδεχόμενη υποτίμηση του ευρώέναντι του δολαρίου ΗΠΑ, καθώς και την κα-λύτερη από την αναμενόμενη βελτίωση τωνεγχώριων οικονομικών προοπτικών.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:44 Page 57

Page 58: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

58Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

Τεχνικές Σημειώσεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:44 Page 58

Page 59: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

59Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

(Α) Εγχώρια Νομισματικά Μεγέθη

Όλα τα νομισματικά μεγέθη αφορούν στοι-χεία εξαιρουμένης της ΚΤΚ.

Από την 1η Ιουλίου 2008, έχει τεθεί σε ισχύη νέα «περί Ορισμού της Έννοιας του«κατοίκου Κύπρου» για ΣτατιστικούςΣκοπούς Οδηγία του 2008». Ως αποτέλεσμα,τα Νομισματικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύ-ματα προχώρησαν σε ανακατάταξημεγάλου αριθμού οργανισμών ή επιχειρή-σεων πελατών τους με περιορισμένη ήχωρίς φυσική παρουσία στην Κύπρο,γνωστών σήμερα ως «Οντότητες ΕιδικούΣκοπού (Special Purpose Entities)», από τοντομέα των «μη κατοίκων» στον τομέα των«κατοίκων Κύπρου». Η επίδραση της ενλόγω ανακατάταξης εξαιρείται από τις νομι-σματικές και χρηματοπιστωτικές στατι-στικές σειρές στην παρούσα έκδοση,δηλαδή οι αναφορές σε εγχώρια στοιχεία ήκατοίκους Κύπρου είναι εξαιρουμένων τωνοργανισμών ή επιχειρήσεων με περιορι-σμένη ή χωρίς φυσική παρουσία στηνΚύπρο. Για σκοπούς ομαλοποίησης καισυγκρισιμότητας των χρονοσειρών τα νομι-σματικά στοιχεία έχουν τύχει περαιτέρωεπεξεργασίας από το Τμήμα ΟικονομικώνΕρευνών της ΚΤΚ.

Ο υπολογισμός των ετήσιων ποσοστιαίωνμεταβολών γίνεται με βάση τη μεθοδο-λογία που ακολουθείται από την ΕΚΤ.Συγκεκριμένα, ο ρυθμός μεταβολής τωννομισματικών μεγεθών υπολογίζεται μεβάση τις μηνιαίες μεταβολές προσαρμο-σμένες ως προς τα ποσά που δεν είναιπροϊόν συναλλαγών. Τέτοια ποσά είναι οιαναταξινομήσεις, άλλες αναπροσαρμογές,οι αναπροσαρμογές αξίας και οι συναλλαγ-

ματικές αναπροσαρμογές ώστε να αντικα-τοπτρίζει τις αυξομειώσεις που οφείλονταισε καθαρές πράξεις.

Η προαναφερόμενη μεθοδολογία υιοθετή-θηκε από την έκδοση Δεκεμβρίου 2009. Σεπροηγούμενες εκδόσεις του ΟικονομικούΔελτίου ο ρυθμός μεταβολής των νομισμα-τικών μεταβλητών υπολογιζόταν ως η ετή-σια ποσοστιαία μεταβολή των υπολοίπωνστο τέλος της περιόδου. Λεπτομέρειες τηςμεθοδολογίας παρέχονται στην έκδοσητων Νομισματικών και Χρηματοοικονομι-κών Στατιστικών του Τμήματος Στατιστι-κής, η οποία είναι διαθέσιμη στον ιστο-χώρο της ΚΤΚ.

(B) Ισοζύγιο πληρωμών

Το υφιστάμενο σύστημα συλλογής καικαταρτισμού στατιστικών στοιχείων πουυιοθετήθηκε από τον Ιούνιο του 2014, βασί-ζεται στη μεθοδολογία του Διεθνούς Νομι-σματικού Ταμείου («BPM6»), η οποία έχειυιοθετηθεί και από την ΕΕ, καθώς και σεεπιπρόσθετες προδιαγραφές και βαθμόανάλυσης που απαιτεί τόσο η ΣτατιστικήΥπηρεσία της ΕΕ («Eurostat») όσο και ηΕυρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα («ΕΚΤ»).

Η υιοθέτηση του ΒΡΜ6 στον τομέα τωνστοιχείων των εξωτερικών στατιστικών γιατην Κύπρο ξεκίνησε να εφαρμόζεται απότον Ιούνιο του 2014. Η πρώτη δημοσίευσητων εν λόγω στοιχείων πραγματοποιήθηκετον Οκτώβριο του 2014. Τα δημοσιευμέναστοιχεία για το ΙΠ και την Διεθνή ΕπενδυτικήΘέση και το εξωτερικό χρέος καλύπτουν τηνπερίοδο απο το 2008 μέχρι και σήμερα.

Η εφαρμογή των νέων εγχειριδίων παρείχε

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:44 Page 59

Page 60: Ε ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ...1 2 Ε ι σ α γ ω γ ή Μ α κ ρ ο ο ι κ ο ν ο 8 ι κ έ D Ε ξ ε λ ί ξ ε ι D κ α ι Π ρ ο β λ έ ψ ε ι D ΚΕΝΤΡΙΚΗ

■ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ιοΥνιοΣ 2017

60Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Τ Η Σ Κ Υ Π Ρ Ο Υ

την ευκαιρία υιοθέτησης ευρύτερωναλλαγών και αναθεωρήσεων με στόχο τηβελτίωση της κάλυψης και της ποιότηταςτων παραγόμενων στατιστικών στοιχείωντου εξωτερικού τομέα. Συγκεκριμένα, πέραναπό την ενσωμάτωση των στοιχείων τωνοντοτήτων ειδικού σκοπού που είναι εγγε-γραμμένες/εγκαθιδρυμένες στην Κύπρο σεόλες τις εξωτερικές στατιστικές που παρά-γονται και δημοσιεύονται, η ΚΤΚ έχει επίσηςαναβαθμίσει τα συστήματα συλλογής καικαταρτισμού των στατιστικών στοιχείων τουεξωτερικού τομέα, δίνοντας μεγαλύτερηέμφαση στην εφαρμογή νέων ερευνών καιτη χρήση διαθέσιμων διοικητικών πηγών.

(Γ) Εθνικοί Λογαριασμοί

Η ΣΥΚ εφάρμοσε από τον Ιούνιο του 2014και για τα ιστορικά στοιχεία απο το 1995, τονέο στατιστικό πρότυπο ΕΣΟΛ 2010 το οποίοαντικαθιστά το ΕΣΟΛ 1995 και βασίζεται στοΣύστημα Εθνικών Λογαριασμών (SNA) 2008το οποίο εφαρμόζεται σε όλο τον κόσμο.Στόχος είναι η προσαρμογή των εθνικώνλογαριασμών στο νέο οικονομικό περι-βάλλον, την πρόοδο σε θέματα μεθοδολο-γίας και την αλλαγή στις ανάγκες τωνχρηστών. Σε ότι αφορά την ταξινόμηση σεθεσμικούς τομείς, το ΕΣΟΛ 2010 διασφαλίζειένα πιο ξεκάθαρο διαχωρισμό μεταξύ τωνμη-χρηματοοικονομικών οργανισμών καιτων οργανισμών που δεν ασχολούνται απευ-θείας με μη-χρηματοοικονομικές δραστηριό-τητες. Συγκεκριμένα, οι ιθύνουσες εταιρείεςτων μη-χρηματοοικονομικών οργανισμώνκαι οι λεγόμενοι θυγατρικοί χρηματοοικονο-μικοί οργανισμοί και δανειστές χρημάτων,καθώς και ορισμένες “Οντότητες ΕιδικούΣκοπού” (Special Purpose Entities “SPEs”)ανακατατάσσονται στο χρηματοοικονομικό

τομέα κάτω από νέα κατηγορία. Παράλληλα,ο τομέας των επενδυτικών οργανισμών θαπαρουσιάζεται πλέον ξεχωριστά από το γενι-κότερο τομέα των λοιπών ενδιάμεσωνχρηματοοικονομικών οργανισμών, ενώ οιασφαλιστικές εταιρείες διαχωρίζονται από ταταμεία προνοίας. Το ΕΣΟΛ 2010 έχει εισα-γάγει αλλαγές και στα χρηματοοικονομικάμέσα που αφορούν τους χρηματοοικονομι-κούς λογαριασμούς.

Περισσότερες λεπτομέρειες για τη μεθοδο-λογία καταρτισμού των στοιχείων του ισοζυ-γίου πληρωμών και των εθνικών λογαριασμώνείναι διαθέσιμες στο πλαίσιο 1 σελ. 51 τουΟικονομικού Δελτίου Δεκεμβρίου 2014 καιστον ιστοχώρο της ΚΤΚ.

1

2

Εισαγωγή

Μακροοικονομικές

Εξελίξειςκαι Π

ροβλέψεις

a21705072 CBC - June 2017 Economic Bulletin - Greek_a8.qxp_Layout 1 21/06/17 11:44 Page 60


LECTIO QUINTA ET QUADRAGESIMA XLV - 3lyk …3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio45.pdf · 3o Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα

LECTIO QUINTA ET QUADRAGESIMA XLV - 3lyk …3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio45.pdf · 3o Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα

Documents
Μ Ε Τ Α Γ Γ Ι Σ Η ΣΤΗΝ Ο Ξ Ε Ι Α Α Ν Α Ι Μ Ι Α

Μ Ε Τ Α Γ Γ Ι Σ Η ΣΤΗΝ Ο Ξ Ε Ι Α Α Ν Α Ι Μ Ι Α

Documents
B Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α · b Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Του Κ Ω Ν / Ν Ο Υ Ρ Ο Ν Τ Ο Υ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

B Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α · b Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Του Κ Ω Ν / Ν Ο Υ Ρ Ο Ν Τ Ο Υ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ

Documents
με χρήση ΤΠΕ. Ε Ε Υ Ε Μ / Ε Α Π 2 0 1 8 Ε κ π α ί δ ε υ σ η ς ( Ε Δ … … · Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 2 0 1 9 Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 Ε Ε Υ Ε Μ n e w

με χρήση ΤΠΕ. Ε Ε Υ Ε Μ / Ε Α Π 2 0 1 8 Ε κ π α ί δ ε υ σ η ς ( Ε Δ … … · Ι Ο Υ Ν Ι Ο Σ 2 0 1 9 Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 Ε Ε Υ Ε Μ n e w

Documents
ωμνιός20 1 Τ ά Ἁ γ ι ο ρ ε ι τ ι κ ά Μ ν η μ ε ῖ α τ ῆ ς Φ ύ σ ε ω ς Μ ο ν α χ ο ῦ Μ Α Ξ Ι Μ Ο Υ Ἰ β η ρ ί τ ο υ (Ν ι

ωμνιός20 1 Τ ά Ἁ γ ι ο ρ ε ι τ ι κ ά Μ ν η μ ε ῖ α τ ῆ ς Φ ύ σ ε ω ς Μ ο ν α χ ο ῦ Μ Α Ξ Ι Μ Ο Υ Ἰ β η ρ ί τ ο υ (Ν ι

Documents
Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Κ Ρ Η Τ Η Σ ΕΠΙΤΡΟΠΗ …™469Β6Ν-Μ3Χ.pdf1 Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Κ Ρ Η Τ Η Σ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ Ειδικ

Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Κ Ρ Η Τ Η Σ ΕΠΙΤΡΟΠΗ …™469Β6Ν-Μ3Χ.pdf1 Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο Κ Ρ Η Τ Η Σ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΕΥΝΩΝ Ειδικ

Documents
Ιανουάριος : 35 201 5 Δ Ε Λ Τ Ι Ο ΤύπουΔ Ε Λ Τ Ι Ο Ιανουάριος ΤΕΥΧΟΣ : 35 201 5 Τύπου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

Ιανουάριος : 35 201 5 Δ Ε Λ Τ Ι Ο ΤύπουΔ Ε Λ Τ Ι Ο Ιανουάριος ΤΕΥΧΟΣ : 35 201 5 Τύπου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

Documents
ΥΝΙςΕΡΣΙ∆Α∆Ε ΧΑΝ∆Ι∆Ο ΜΕΝ∆ΕΣ Π Σ−ΓΡΑ∆ΥΑ∩℘Ο …ΒΑΣΕ ΝΑΣ ΛΙ∩∏ΕΣ ΑΠΡΕΝ∆Ι∆ΑΣ ΙΝΤΕΓΡΑ∆ΑΣ Ε ΑΤΥΑΛΙΖΑ∆ΑΣ

ΥΝΙςΕΡΣΙ∆Α∆Ε ΧΑΝ∆Ι∆Ο ΜΕΝ∆ΕΣ Π Σ−ΓΡΑ∆ΥΑ∩℘Ο …ΒΑΣΕ ΝΑΣ ΛΙ∩∏ΕΣ ΑΠΡΕΝ∆Ι∆ΑΣ ΙΝΤΕΓΡΑ∆ΑΣ Ε ΑΤΥΑΛΙΖΑ∆ΑΣ

Documents
Τ Ι Π Ο Τ Α Δ Ε Ν Π Α Ε Ι Χ Α Μ Ε Ν Ο

Τ Ι Π Ο Τ Α Δ Ε Ν Π Α Ε Ι Χ Α Μ Ε Ν Ο

Documents
Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 1 • Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι ...army.gr/sites/default/files/mag_20143101.pdfΕπεξεργασία Φωτογραφίας Ηλεκτρονική

Τ Ε Υ Χ Ο Σ 3 1 • Ι Α Ν Ο Υ Α Ρ Ι Ο Σ - Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ Ι ...army.gr/sites/default/files/mag_20143101.pdfΕπεξεργασία Φωτογραφίας Ηλεκτρονική

Documents
BΙ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Αusers.uom.gr/~ikonst/cv.pdfΒ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α 1. Προσωπικά Στοιχεία Επώνυμο

BΙ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Αusers.uom.gr/~ikonst/cv.pdfΒ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α 1. Προσωπικά Στοιχεία Επώνυμο

Documents
ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Educational...Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΝΑ ΤΑΞΙ∆Ι ΣΤΟΝ

ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Educational...Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΝΑ ΤΑΞΙ∆Ι ΣΤΟΝ

Documents
1. υ μ ε τ ο Λ ε ξ ικό μας θα ήχρησ ι μ ο π ο ι σ ο...µε δύο γράµµατα ου, µπ, ντ, γκ, τσ ,τζ, αλλά και περισσότερα

1. υ μ ε τ ο Λ ε ξ ικό μας θα ήχρησ ι μ ο π ο ι σ ο...µε δύο γράµµατα ου, µπ, ντ, γκ, τσ ,τζ, αλλά και περισσότερα

Documents
Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α - Aristotle University of ......3 Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπ

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α - Aristotle University of ......3 Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Κ Ο Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ονοματεπ

Documents
ΩΝ Ν Ε Μ Ο Ζ Α Γ Ρ 80-10-028114 ΠΡΟΣΩΠΙΔΑ KAPRIOL Ε Σ Α Ι ... · 226 Ε Ι Δ Η Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Ε Ρ Γ Α Ζ Ο Μ Ε Ν ΩΝ Κωδ. Είδους

ΩΝ Ν Ε Μ Ο Ζ Α Γ Ρ 80-10-028114 ΠΡΟΣΩΠΙΔΑ KAPRIOL Ε Σ Α Ι ... · 226 Ε Ι Δ Η Π Ρ Ο Σ Τ Α Σ Ι Α Σ Ε Ρ Γ Α Ζ Ο Μ Ε Ν ΩΝ Κωδ. Είδους

Documents
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α - media.public.grmedia.public.gr/Books-PDF/9789604610365-0266605.pdf5 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος .....11

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α - media.public.grmedia.public.gr/Books-PDF/9789604610365-0266605.pdf5 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος .....11

Documents
LECTIO DUODETRICESIMA XXVIII3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio28.pdf · 2011-01-11 · 3ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ ΠΟ Λ Η Σ Σελίδα

LECTIO DUODETRICESIMA XXVIII3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio28.pdf · 2011-01-11 · 3ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ ΠΟ Λ Η Σ Σελίδα

Documents
Π Ρ Ο T Ε Ι Ν Ο Μ Ε Ν Ο Ε Ρ Γ Ο · διαταραχής» ή στην ίδια τη «φύση», πράγμα που συνδέεται σαφώς με τη θεώρηση

Π Ρ Ο T Ε Ι Ν Ο Μ Ε Ν Ο Ε Ρ Γ Ο · διαταραχής» ή στην ίδια τη «φύση», πράγμα που συνδέεται σαφώς με τη θεώρηση

Documents
Δ Ε Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ - newsbomb.gr...2017/04/12  · " Δ Ε Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ " Π Ο Ι Ο Τ Ι Κ Ο Σ Α Ν Τ

Δ Ε Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ - newsbomb.gr...2017/04/12  · " Δ Ε Σ Μ Ο Σ Γ Ι Α Τ Ο Υ Σ Ν Ε Ο Υ Σ " Π Ο Ι Ο Τ Ι Κ Ο Σ Α Ν Τ

Documents
Ι σ τ ο ρ ί α Κ α ι ν ο τ ο μ ί ε ς Σ ...€¦ · τ ο υ M y Υδ ρ α έ κ λ ε ι σ ε μ ε τ ο υ ς χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ο ύ ς

Ι σ τ ο ρ ί α Κ α ι ν ο τ ο μ ί ε ς Σ ...€¦ · τ ο υ M y Υδ ρ α έ κ λ ε ι σ ε μ ε τ ο υ ς χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ο ύ ς

Documents
Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Ο Ε Ρ Γ Ο ΡΕΝΑΤΑΣ …users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/dalianoudi/ergografia.pdf1 Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Ο Ε Ρ Γ Ο ΡΕΝΑΤΑΣ

Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Ο Ε Ρ Γ Ο ΡΕΝΑΤΑΣ …users.uoi.gr/gramisar/prosopiko/dalianoudi/ergografia.pdf1 Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ο Ν Ι Κ Ο Ε Ρ Γ Ο ΡΕΝΑΤΑΣ

Documents
Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Ο Ι Σ Ο Ζ Υ Γ Ι Οblogs.sch.gr/emavran/files/2015/11/A3... · 2015-11-12 · Επιστημονική Ευθύνη Προγράμματος Συντώσης

Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Ο Ι Σ Ο Ζ Υ Γ Ι Οblogs.sch.gr/emavran/files/2015/11/A3... · 2015-11-12 · Επιστημονική Ευθύνη Προγράμματος Συντώσης

Documents
TEYXOΣ 52 ΙΟΥΛΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Ε κ δ ο σ η ... · Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Δ Ε Ρ Μ ΑΤ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ & Α Φ Ρ Ο Δ Ι Σ Ι Ο Λ Ο

TEYXOΣ 52 ΙΟΥΛΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018 Ε κ δ ο σ η ... · Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Σ Δ Ε Ρ Μ ΑΤ Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ & Α Φ Ρ Ο Δ Ι Σ Ι Ο Λ Ο

Documents
Μ Ε Θ Ο Δ Ο Λ Ο Γ Ι Ε Σ · 25 Μεθοδολογίες, 11 λμένα παραδείγμαα , ύποι, ... Μεθοδολογία στα διανύσματα Μαθηματικά

Μ Ε Θ Ο Δ Ο Λ Ο Γ Ι Ε Σ · 25 Μεθοδολογίες, 11 λμένα παραδείγμαα , ύποι, ... Μεθοδολογία στα διανύσματα Μαθηματικά

Documents
Πύλη Πάφου - AHDR Cyprus · ΠΥΛΗ ΠΑΦΟΥ ΠΥΛΗ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ab c df g 10 Λ Ε Φ Ο Κ Γ Ο Π Τ Π Ε Ι Ρ Η Ν Κ Ο Ρ Α Η Υ Ε Ν Ε Τ Ο Ι

Πύλη Πάφου - AHDR Cyprus · ΠΥΛΗ ΠΑΦΟΥ ΠΥΛΗ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ ab c df g 10 Λ Ε Φ Ο Κ Γ Ο Π Τ Π Ε Ι Ρ Η Ν Κ Ο Ρ Α Η Υ Ε Ν Ε Τ Ο Ι

Documents
LECTIO TERTIA ET QUADRAGESIMA XLIII3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio43.pdf · 3ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 4 ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

LECTIO TERTIA ET QUADRAGESIMA XLIII3lyk-ilioup.att.sch.gr/latinika/LATINC/lectio43.pdf · 3ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 4 ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Documents
Α Ν Ο Ι Χ Τ Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο

Α Ν Ο Ι Χ Τ Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο

Documents
ο ι Δ Ε Λ Φ Ι Ν Ο Σ Η Μ Ο Ι

ο ι Δ Ε Λ Φ Ι Ν Ο Σ Η Μ Ο Ι

Documents
Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η Ε Ν ∆ Ι Α Φ Ε Ρ Ο Ν Τ Ο ΣšΛΜΟΡ1Π-ΩΙΔ.pdfΠ Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η Ε Ν ∆ Ι Α Φ Ε Ρ Ο Ν Τ Ο Σ ... ΠΡΙΡΑΦΗ ΥΠΗΡΣΙΩΝ

Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η Ε Ν ∆ Ι Α Φ Ε Ρ Ο Ν Τ Ο ΣšΛΜΟΡ1Π-ΩΙΔ.pdfΠ Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η Ε Ν ∆ Ι Α Φ Ε Ρ Ο Ν Τ Ο Σ ... ΠΡΙΡΑΦΗ ΥΠΗΡΣΙΩΝ

Documents
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - culture.upatras.gr · 3 ∆ Ι Ε Θ Ν Ε Σ Σ Υ Ν Ε ∆ Ρ Ι Ο ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΤΡΙΧΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - culture.upatras.gr · 3 ∆ Ι Ε Θ Ν Ε Σ Σ Υ Ν Ε ∆ Ρ Ι Ο ΤΟΠΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΤΡΙΧΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ

Documents