˘ˇ ˆ (˝˛ ) ˜˘ ! 2560 1 C//'( & ? 2˝ˇ 1 ˆ 3 ˝ˆ +, -0 ./ˇ · ˘ˇ ˆ (˝˛ ) & ?1 5 aˇ0 ˆ ˘ & ˆ ˇ ˆ / 1 5 aˇ02@ 3 0 a1 ˆ ˘', 883/2559 ˘', 23 ˆ 2559 @ 3

คานา

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) จดทารายงานประจาป 2560

เลมน ขนเพอรายงานผลการปฏบตงาน ทไดรบมอบหมายจากกองวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง โดยไดสรปรวบรวมขอมลการปฏบตงานธรการ กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง กลมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง กลมงานพฒนาและฟนฟแหลงประมง งานวจย และกจกรรมอน ๆ ทศนยฯ ไดดาเนนการตลอดปงบประมาณ 2560 โดยผลการดาเนนงานทงหมดไดบรรลเปาหมายตามตวชวดและสาเรจตามภารกจทไดรบมอบหมาย ซงเปนผลจากการปฏบตงานดวยความตงใจและเสยสละของขาราชการ พนกงานราชการ และลกจางประจาของศนยฯ ทกทาน รวมทงไดรบการสนบสนนและคาแนะนาอยางดยงจากผบงคบบญชา จงขอขอบพระคณทกทานมา ณ โอกาสน หวงวารายงานฉบบนจะเปนประโยชนตอหนวยงานกรมประมง สวนราชการอน ผปฏบตงาน และประชาชนผทมความสนใจในกจกรรมของศนยฯ

(นางสาวสขศร สมภวะผล) ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

สารบญ

หนา ประวตความเปนมาศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) 1 หนาทรบผดชอบตามโครงสราง 2 รายนามผดารงตาแหนงผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) 4 อตรากาลงป 2560 5 งบประมาณป 2560 8 ผลการปฏบตงานป 2560 งานธรการ 9 กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง 11 กลมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง 15 กลมงานพฒนาและฟนฟแหลงประมง 16 ภาพกจกรรมของศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) 21 เอกสารงานวจย เรอง สภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบาน 25 เอกสารงานวจย เรอง สภาวะทรพยากรสตวนาหนาดนจากเรอสารวจบรเวณ 33

อาวไทยตอนกลาง เอกสารงานวจย เรอง ชววทยาการสบพนธของปลาขางเหลอง (Selaroides leptolepis 44

(Cuvier,1883)) ในอาวไทย เอกสารงานวจย เรอง ชนดและการเผยแพรกระจายของปลงทะเล บรเวณแหลมทงทราย 57 เอกสารงานวจย เรอง ชววทยาการสบพนธของกงโอคก Metpenaeusaaeus affinis และ 64 Metapenaeus ensis บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน เอกสารงานวจย เรอง การทดลองการประมงโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน 71

จงหวดประจวบครขนธ เอกสารงานวจย เรอง การศกษาการประมงบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน 78 เอกสารงานวจย เรอง ประสทธภาพของการใชจลนทรย (ปม.1) ในการควบคมคณภาพดน 84

และนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไม เอกสารงานวจย เรอง แหลงประมงและฤดวางไขของปลาเศรษฐกจในจงหวดประจวบครขนธ 94 เอกสารงานวจย เรอง สภาวะทรพยากรสตวนาจากการประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ 101 เอกสารงานวจย เรอง ทศนคตชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System (VMS) 107 เอกสารงานวจย เรอง ทรพยากรปลาทลงทเกดขนทดแทนในพนทมาตรการอนรกษ 115

ทรพยากรสตวนา

ประวตความเปนมา ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) เปนหนวยงานภายใต กองวจยและพฒนาประมงทะเล กรมประมง ตามการแบงหนวยงานภายใตโครงสรางใหมกรมประมง ท 883/2559 ลงวนท 23 กนยายน 2559 คาสงกรมประมง ท 925/2559 ลงวนท 30 กนยายน 2559 และคาสงกรมประมง ท 1063/2559 ลงวนท 31 ตลาคม 2559 กาหนด ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ประกอบดวยหนวยงาน 2 สวน คอ ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ตงอยท 408 หมท 8 ตาบลปากนา อ.เมอง จ.ชมพร 86120 มพนท 12 ไร 3 งาน และ ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงชมพร (เดม) ตงอยเลขท 63/3 หมท 5 ตาบลนาชะอง อาเภอเมอง จงหวดชมพร 86000 มพนท 56 ไร 41 ตารางวา มหนาทรบผดชอบกจกรรมงานดานวชาการของกองวจยและพฒนาประมงทะเลใน 3 จงหวดชายทะเลบรเวณอาวไทยตอนกลาง ไดแก จงหวดประจวบครขนธ จงหวดชมพรและจงหวดสราษฎรธาน

โครงสรางการแบงราชการ

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

งานธรการ

กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง

กลมงานตรวจสอบ และรบรองแหลงประมง

กลมงานพฒนา และฟนฟแหลงประมง


1

หนาทความรบผดชอบตามโครงสราง งานธรการ

1. ดาเนนงานเกยวกบ งานอานวยการ งานสารบรรณ งานงบประมาณ งานการเงนและบญช งานพสด งานบคลากร ควบคมการใช การดแลและบารงรกษายานพาหนะ งานการประชม และงานธรการทวไปของหนวยงาน

2. ตดตามและรวบรวมขอมล รายงานแผนงานและงบประมาณของหนวยงาน 3. ประสานงานและสนบสนนการปฏบตงานภายในหนวยงานและประสานงานหนวยงานอนทเกยวของ

หรอทไดรบมอบหมาย

กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง 1. ศกษา คนควา สารวจ วเคราะห วจยโครงสรางประชากร และประเมนสภาวะทรพยากรสตวนา ปลาผวนา ปลาหนาดน และสตวนาอนๆ ในพนทรบผดชอบ เพอจดการการใชประโยชนสตวนาทเหมาะสม

2. ศกษา คนควา สารวจ วเคราะห วจยการแพรกระจายของทรพยากรสตวนา และชววทยาสตวนา ในพนทรบผดชอบ เพอกาหนดขอบเขต ชนด ขนาด และปรมาณ ตลอดจนฤดกาลการทาประมงทเหมาะสมกบการใชประโยชนทรพยากรสตวนา

3. ศกษา คนควา สารวจ วเคราะห ฐานขอมลเรอประมง รปแบบชนด ขนาด และจานวนของเครองมอประมงในพนทรบผดชอบ เพอเปนขอมลประกอบการกาหนดแนวทางการออกใบอนญาตทาการประมง 4. ศกษา วเคราะห วจย และพฒนาเครองมอประมง อปกรณ และวธทาการประมง ในพนทรบผดชอบ 5. ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย กลมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง 1. ศกษา วเคราะห วจย ชววทยาของสตวนาชนดทมความสาคญทางเศรษฐกจ ความหลากหลายทางชวภาพของสตวนา จาแนกชนด และสถานะภาพของสตวนาทอยในบญชถกคกคามของประเทศในพนทรบผดชอบ 2. ศกษา วเคราะห วจย คณภาพสงแวดลอมทางการประมง สตวนาในแหลงทาประมง ในพนทรบผดชอบ เพอการรบรองคณภาพสตวนาใหมความปลอดภยตอผบรโภค 3. ศกษา วเคราะห ตรวจสอบ และเสนอแนะปรบปรงมาตรฐานคณภาพแหลงประมงในพนทรบผดชอบ เพอใหเปนแหลงอาศยของสตวนาทปลอดภยตอผบรโภค 4. ตรวจสอบ ตดตาม และเฝาระวงการทาการประมงและแหลงทาการประมงทะเลในพนทรบผดชอบ เพอใหไดมาตรฐานดานความปลอดภยตอผบรโภค 5. ดาเนนงานการตรวจรบรองสขอนามยเรอประมง และประมวลผลเพอนามาปรบปรงมาตรฐานสขอนามยเรอประมง 6. ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย

2

กลมงานพฒนาและฟนฟแหลงประมง 1. ศกษา คนควา สารวจ วจย วงจรชวต พฤตกรรมการดารงชวตอย ชนด และขนาดของสตวนาทอาศยอยในแหลงฟนฟ เขตอนรกษ ในพนทรบผดชอบ เพอเปนแนวทางในการนาสตวนาปลอยสแหลงนาทดแทนอยางเหมาะสม 2. ศกษา คนควา สารวจ วจย ปรบปรงรปแบบปะการงเทยม และรปแบบการจดวาง ในพนทรบผดชอบ เพอปรบปรงแหลงฟนฟใหเหมาะสมกบการดารงชวตอยของสตวนา 3. ศกษา คนควา วจยและพฒนาการผลตพนธสตวนาในพนทรบผดชอบ เพอฟนฟแหลงประมงทะเล ใหมความอดมสมบรณ และอนบาลพอแมพนธสตวนาใหสามารถใชเปนแหลงผลตพนธทมประสทธภาพ 4. ศกษา วเคราะห ตดตามผลการปลอยพนธสตวนา ชนด ขนาด และปรบปรงใหเหมาะสมกบแหลงฟนฟสตวนาในพนทรบผดชอบ เพอการทาประมงอยางยงยน 5. ดาเนนการขยายพนธสตวนาชายฝงทไดรบการปรบปรงพนธและทหายากและใกลสญพนธ 6. ควบคม ตรวจสอบ ตดตาม และเฝาระวงกระบวนการผลตสตวนาชายฝง และสตวนาทะเล ในพนทรบผดชอบ ใหเปนไปตามมาตรฐานทกาหนดหรอมาตรฐานสากล 7. เฝาระวงและปองกนการเกดโรคระบาดในสตวนาชายฝง และสตวนาทะเล 8. ดาเนนงานทเกยวของกบเงนทนหมนเวยนฯ ตามทไดรบมอบหมาย 9. ปฏบตงานรวมกบหรอสนบสนนการปฏบตงานของหนวยงานอนทเกยวของหรอทไดรบมอบหมาย

3

รายนามผดารงตาแหนงผอานวยการ ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

ลาดบ ชอ-สกล ตาแหนง ปทดารงตาแหนง

1 นายวรรณเกยรต ทบทมแสง ผอานวยการศนยฯ 2537 – 2542

2 นายพาณชย สงขเกษม ผอานวยการศนยฯ 2543 – 2545

3 นายวระ บญรกษ ผอานวยการศนยฯ 2546

4 นายไพเราะ ศทธากรณ ผอานวยการศนยฯ 2547

5 นายสญชย ตณฑวณช ผอานวยการศนยฯ 2548 – 2550

6 นายเพมศกด เพงมาก ผอานวยการศนยฯ 2551 – 2554

7 นายสชาต แสงจนทร ผอานวยการศนยฯ 2554 – 2557

8 นางรตนา มนประสทธ ผอานวยการศนยฯ 2557 – 2558

9 นายกาพล ลอยชน ผอานวยการศนยฯ 2558 – 2559

10 นางสาวสขศร สมภวะผล ผอานวยการศนยฯ 2559 – ปจจบน

4

อตรากาลงป 2560 ขาราชการ 23 ตาแหนง

ลาดบ ชอ-สกล ตาแหนง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

นางสาวสขศร สมภวะผล นางจนดา เพชรกาเนด นางสาวธมาวด ใจเยน นางศรญญา พรหมวฒพร นายวฒนา ฉมแกว นางสาวฐตพร ศภนรนดร นายนนทชย บญจร นายอกนษฐ เกอเผอก นายอดมสน อกษรผอบ นางสาววนดา สเมธลกษณ นายจรวฒ คาภโรจน นายชมโชค สงหราชย นางสาวศศนา โตเชอ นายสมเกยรต เกศณรายณ นายจกรกฤษณ นพรตน นางขวญฤทย แซล นางสาวสรพร ลอชยชยกล นางสาวสภาภรณ ทพยเนตร นายจกรพนธ ขาวสวรรณ นางสาวมณทพย มะลทอง นางสาวศธรา โชตพทกษ นางสาวปทมาวด จนทวงศ นายจกรพงศ ครเจรญ

ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) นกวชาการประมงชานาญการพเศษ นกวชาการประมงชานาญการ นกวชาการประมงชานาญการ นกวชาการประมงชานาญการ นกวชาการประมงชานาญการ นกวชาการประมงชานาญการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ นกวชาการประมงปฏบตการ เจาพนกงานประมงชานาญงาน เจาพนกงานประมงชานาญงาน เจาพนกงานประมงชานาญงาน เจาพนกงานประมงปฏบตงาน เจาพนกงานประมงปฏบตงาน เจาพนกงานประมงปฏบตงาน เจาพนกงานธรการชานาญงาน เจาพนกงานธรการปฏบตงาน

5

ลกจางประจา 4 ตาแหนง

ลาดบ ชอ-สกล ตาแหนง 1 นายสรศกด ผลพฤกษา นายเรอเรอกลเดนทะเลเฉพาะเขต ส 3 2 นายจรรยา อยประเทศ นายทายเรอชายทะเล ส 2 3 นายพรชย กฎฎ ชางเครองเรอ ช 3 4 นายวนย สขอดม ชางเครองเรอ ช 3

พนกงานราชการ 58 ตาแหนง

ลาดบ ชอ-สกล ตาแหนง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

นางศรพร ศรมาสกล นางสธญญา ทองชางเหลก นางฉนทนา ตนจะโข นายชานนท นวลศร นางสาวนตยา พนเพม นายศโรจน กาฬรตน นายญาณภทร ศรพงษ นายณรงศธร เสยงใหญ นายนพดล วประจง นางสาวสภชฌา อนลบล นายธระพล ชวยนกจ นางสาวอญญดา มสข นายธรวทย จนทรส นางสาววรรณด อนนต นางสาวกนกวรรณ ขวญรอด นางสาวผกามาศ เพาะพฤกษา นายอนศษฐ บญศร นายชาญชย บญกาญจน นายสมนก แซหาน นางสาวองคณา หนสวสด นางสาวจนทนา ทะเลธาร นางสาวศรจนทร มสข นางดรษกร หนกลน นางลดดาวรรณ พรมเลก นางวราภรณ พรมศร นางสาวสนย เดชอานาจ นางวนเพญ ชใหม นายณฤวฒน เทพมณ

นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวชาการประมง นกวทยาศาสตร นกวทยาศาสตร เจาหนาทบรหารงานทวไป เจาพนกงานประมง เจาพนกงานประมง เจาพนกงานประมง เจาพนกงานประมง เจาพนกงานประมง เจาพนกงานประมง เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง

6

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58

นายมานต ชมภนช นายเจสดา อนทนาคม นายประศาสตร ทองชางเหลก นายจรพงษ รตนชวง นายถาวร วงษพรม นายศภชย พมพนอย นายสจนต รโจปการ นางนาตยา วประจง นางสาววลยพร วลยเกษม นางสาวสธานา เอยมบ นางสภาวด พรหมนอย นางสนนาฏ อนทรประดษฐ นางพมวน จนทรสรย นายนยม ศธราช นายอนสรณ วงแหวน นายมนเชษฐ ฉมพลวฒน นายเทยนชย สนสวรรณ นายวชระ ยมโชต นายนพพล สรเกษ นายนรากร วงศวเชยร นางสาวปวณา ฤทธรตม นายภกด วงศสมฤทธ นางสมศร มจย นายวรวทย วรรณสวสด นายไพฑรย ไทยประดษฐ นายสานต ทองภเบศร นางสาววรรณา แซหาน นายสมพร แซหาน นายวชต สารา นายยทธนา อนทรประดษฐ

เจาหนาทประมง เจาหนาทประมง สหโภชน ชางเครองเรอจกรยนต ชน 2 นายทายเรอกลชายทะเลชน 2 นายทายเรอกลชายทะเลชน 2 ชางไฟฟา พนกงานหองทดลอง พนกงานหองทดลอง เจาหนาทธรการ เจาหนาทการเงนและบญช เจาหนาทการเงนและบญช เจาหนาทการเงนและบญช กะลาส กะลาส กะลาส กะลาส กะลาส กะลาส พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง พนกงานผชวยประมง

ลกจางชวคราวรายเดอนงบเงนทนหมนเวยนฯ 2 ตาแหนง

ลาดบ ชอ-สกล ตาแหนง 1 นางราตร แปนพรม คนงานประมง 2 นายเอกชย หงษสะทาน คนงานประมง

7

งบประมาณป 2560

แผนงาน/โครงการ งบประมาณทไดรบ (บาท)

แผนงาน : บรณาการสงเสรมการวจยและพฒนา โครงการ วจยและพฒนาประมง กจกรรม วจยประยกต กจกรรม วจยพนฐาน

451,000.00 100,000.00

รวมเปนเงน 551,000.00 แผนงาน : ยทธศาสตรสงเสรมประสทธภาพการผลต การสรางมลคาสนคาเกษตรและ อตสาหกรรมอาหาร โครงการ พฒนาคณภาพสนคาเกษตรสมาตรฐาน กจกรรม ตรวจสอบและรบรองคณภาพสนคาประมง กจกรรม เฝาระวง ปองกน ควบคมโรคสตวนา กจกรรม แกไขปญหาการเกดโรคระบาดในกง

4,167,546.00 626,800.00

948,000.00

รวมเปนเงน 5,742,346.00 แผนงาน : พนฐานดานการจดการนาและสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบ สงแวดลอมอยางยงยน โครงการ การจดการใหเกดผลผลตสตวนาในแหลงนาธรรมชาต กจกรรม ผลตพนธสตวนา กจกรรม พฒนาตามแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย กจกรรม ฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลโดยการจดสรางปะการงเทยม

5,718,500.00 2,357,364.50 100,000.00

รวมเปนเงน 8,175,864.50 แผนงาน : ยทธศาสตรอนรกษ ฟนฟ และปองกนทรพยากรธรรมชาต โครงการ แกไขปญหาการทาประมงผดกฎหมาย กจกรรม แกไขปญหาการทาประมงผดกฎหมาย

3,002,335.00 แผนงาน : บคลากรภาครฐ รายการคาใชจายบคลากรภาครฐ พฒนาเกษตรกรรมยงยนและเสรมสรางความเขม แขงของเกษตรกรอยางเปนระบบ กจกรรม บคลากรภาครฐดานการประมง

11,676,350.00

แผนงาน : พนฐานดานการสรางความสามารถในการแขงขนของประเทศ ผลผลต : เกษตรกรไดรบการสงเสรมและพฒนาศกยภาพ กจกรรม สนบสนนโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร

618,200.00 คาสาธารณปโภค กจกรรม ผลตพนธสตวนา

1,180,000.00

รวมงบประมาณทไดรบทงหมดเปนเงน 30,964,095.50

8

ผลการปฏบตงานปงบประมาณ 2560

1. งานธรการ

ปงบประมาณ 2560 งานธรการไดดาเนนการในงานสารบรรณ งานพสด งานการเงนและบญช ดงน 1.1 งานสารบรรณ

1.2 งานพสด

1.3 งานการเงนและบญช

ลาดบท งานทปฏบต หนวยวด จานวน 1 ลงทะเบยนหนงสอรบ – สง ภายนอก ฉบบ 2,742 2 ลงทะเบยนหนงสอรบ – สง ภายใน ฉบบ 1,698 3 รบ/สง E-mail ฉบบ 1,950 4 รายงานการใชพลงงาน ครง 12 5 ถายเอกสาร ฉบบ 54,825 6 รวบรวมเวลาทางานขาราชการ/ลกจาง ครง 12

ลาดบท งานทปฏบต หนวยวด จานวน 1 การจดซอจดจางใหเปนไปตามระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการพสด พ.ศ.

2535 และทแกไขเพมเตม

- จดซอ จดจาง โดยวธตกลงราคา ครง 545

2 จดทาใบสงซอ/สงจาง/สญญาจาง (ตามระบบ GFMIS)

- สรางขอมลหลกผขาย (ผข.01) ราย 6

- จดทา บส.01 (PO) ฉบบ 241

3 จดทาประวตซอมบารงรกษายานพาหนะ ครง 65

4 จดทาบญชรบ-จายพสด ครง 466

5 ขอหมายเลขครภณฑ ครง 3

ลาดบท งานทปฏบต หนวยวด จานวน 1 เบก – จายเงนในระบบ GFMIS ฎกา 1,066

2 นาสงเงนในระบบ GFMIS ครง 31

3 ลงทะเบยนใบสาคญการเบกจาย ครง 1,626

4 รายงานผลการใชจายเงน ครง 12

9

รายละเอยดการใชงบประมาณ

แผนงาน / โครงการ งบประมาณทไดรบ เบกจาย กอหนผกพน คงเหลอ 1.งบบคลากร - คาตอบแทนพนกงานราชการ 1.1 กจกรรมบคลากรภาครฐดานการประมง 1.2 กจกรรมบคลากรภาครฐดานการประมง (ประกนสงคม)

11,215,340.00 461,010.00

11,120,384.99 440,356.00

- -

94,955.01 20,654.00

รวมงบบคลากร 11,676,350.00 11,560,740.99 115,609.01 2.งบดาเนนงาน - คาตอบแทนใชสอยและวสด 2.1 กจกรรมวจยพนฐาน 2.2 กจกรรมวจยประยกต 2.3 กจกรรมตรวจสอบและรบรองคณภาพสนคาประมง

2.4 กจกรรมเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคสตวนา 2.5 กจกรรมแกไขปญหาการเกดโรคระบาดในกง 2.6 กจกรรมผลตพนธสตวนา 2.7 กจกรรมพฒนาตามแผนแมบททะเลไทย 304 2.8 กจกรรมพฒนาตามแผนแมบททะเลไทย 309 2.9 กจกรรมฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลโดยการสราง ปะการงเทยม

2.10 กจกรรมแกไขปญหาการทาประมงผดกฎหมาย

100,000.00 451,000.00

3,460,046.00 626,800.00 351,500.00

4,853,200.00 220,000.00 923,364.50 100,000.00

2,182,335.00

99,667.80 451,000.00

3,448,927.03 606,442.63 348,545.47

3,646,814.01 219,260.18 884,253.91 91,779.00

2,127,652.96

- - - - -

820,690.00 - - - -

332.20

11,118.97 20,357.37 2,954.53

385,695.99 739.82

39,110.59 8,221.00

54,682.04

รวมงบดาเนนงาน 13,268,245.50 11,924,342.99 820,690.00 523,212.51 3. กจกรรมโครงการพระราชดาร - คาตอบแทนใชสอยและวสด

618,200.00

615,413.07

-

2,786.93

4. คาสาธารณปโภค กจกรรมผลตพนธสตวนา

1,180,000.00

1,176,007.43

-

3,992.57

5.งบลงทน 5.1 กจกรรมตรวจสอบและรบรองคณภาพสนคาประมง 5.2 กจกรรมแกไขปญหาการเกดโรคระบาดในกง 5.3 กจกรรมผลตพนธสตวนา 5.4 กจกรรมพฒนาตามแผนแมบททะเลไทย 5.5 กจกรรมแกไขปญหาการทาประมงผดกฎหมาย

707,500.00 596,500.00 865,300.00

1,214,000.00 820,000.00

707,500.00 596,418.00 865,300.00

1,214,000.00 820,000.00

- - - - -

- 82.00 - - -

รวมงบลงทน 4,203,300.00 4,203,218.00 - 82.00

รวมงบประมาณใชจาย 30,946,095.50 29,479,722.48 820,690.00 645,683.02

10

2. กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง ปงบประมาณ 2560 กลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง มแผนและผลการดาเนนงานดงน 2.1 ตดตามสภาวะทรพยากรสตวนาจากเครองมอประมงพาณชยและพนบาน เกบขอมลการประมงจากเครองมอประมงพาณชยและพนบานในพนทรบผดชอบในเขตจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน เดอนละ 1 ครง โดยดาเนนการภายใตแผนงาน 2.1.1 งานประเมนสภาวะการทาประมงจากเครองมอประมงพาณชยและพนบานบรเวณอาวไทยตอนกลาง 2.1.2 งานเกบรวบรวมขอมลสตวนาเพอใชในการประเมนศกยการผลตสงสดทยงยน (MSY) ภายใตแผนการบรหารจดการประมงทะเลของประเทศไทย (FMP) 2.1.3 งานสนบสนนขอมลเพอการบรหารจดการทรพยากรประมงทะเล ภายใตแผนการบรหารจดการประมงทะเลของประเทศไทย (FMP) 2.1.4 โครงการศกษาแหลงและการแพรกระจายของทรพยากรปลาทและปลาลงในอาวไทย 2.1.5 งานเกบรวบรวมขอมลสตวนาตามอนสญญาวาดวยการคาสตวปาและพชปาใกลสญพนธ (CITES) สถานท และเครองมอประมงทเกบขอมลเพอตดตามสภาวะทรพยากรสตวนาจากเครองมอประมงพนบานและพาณชย พ.ศ. 2560

จงหวด อาเภอ ทาเทยบเรอ ชนดเครองมอประมงทเกบขอมล

ประจวบครขนธ 1. อาเภอสามรอยยอด บางป อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง <14 เมตร) 2. อาเภอกยบร ทงนอย อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง <14 เมตร)

3. เมอง อาวนอย อวนลอมโซนาร อวนลอมปนไฟ อวนลากแผนตะเฆ (ขนาด >16 เมตร) อวนลากค อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง ≤14 เมตร) 4. บางสะพาน บอทองหลาง อวนลอมโซนาร อวนลอมปนไฟ อวนครอบปลากะตกปนไฟขนาดเลก

11

สถานท และเครองมอประมงทเกบขอมลเพอตดตามสภาวะทรพยากรสตวนาจากเครองมอประมงพนบานและพาณชย พ.ศ. 2560 (ตอ)

จงหวด อาเภอ ทาเทยบเรอ ชนดเครองมอประมงทเกบขอมล

ชมพร 1.อาเภอปะทว ทงมหา อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง ≤14 เมตร) 2. เมอง ปากนาชมพร อวนลอมโซนาร อวนลอมปนไฟ อวนลอมซง อวนลากแผนตะเฆ (ขนาด ≤16 เมตร) อวนลากค อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง ≤14 เมตร) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง >14 เมตร) อวนครอบปลากะตกปนไฟขนาดใหญ

ชมชนประมงบานทงมะขาม

อวนลอมจบปลากะตกกลางวนขนาดเลก

3. หลงสวน ปากนาหลงสวน อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง >14 เมตร) สราษฎรธาน 1. ดอนสก ดอนสก อวนลอมจบปลากะตกกลางวนขนาดใหญ 2. สมย หนาทอน อวนลอมโซนาร อวนลอมปนไฟ มะเรต อวนลอยปลาท (เรอหางยาว) อวนลอยปลาท (เรอเครองวางทอง >14 เมตร)

2.2 การเกบขอมลตดตามสภาวะทรพยากรสตวนาทางทะเล สารวจและเกบขอมลทรพยากรสตวนาทางทะเล โดยเรอสารวจประมง 1 ครอบคลมพนททางทะเลใน ๓ จงหวด ไดแก ประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน กาหนดพนทสถานสารวจขนาด 15X15 ไมลทะเล จานวน 22 สถาน ทระยะหางฝง 2-58 ไมลทะเล ลก 5-55 เมตร โดยในปงบประมาณ 2560 ภายใตแผนงาน

2.1.1 โครงการประเมนผลการเพมปรมาณสตวนาตอหนวยการลงแรงประมง (RBM) 2.1.2 โครงการประเมนผลทางวชาการ ศนยเฉพาะกจเพอดาเนนงานตามมาตรการบรหาร

จดการทรพยากรสตวนาในฤดปลาทมไข วางไข และเลยงตวในวยออน ฝงทะเลอาวไทย ประจาป 2559

12

2.1.3 โครงการตดตามการปนเปอนสารกมมนตภาพรงสในแหลงประมง โดยเกบตวอยางตวอยางนาและสตวนาสงสานกงานปรมาณเพอสนต ไดแก ปลาทรายแดง ปลาปากคม และหมกกลวย พรอมทงตรวจวดคาพารามเตอรของนาในสถาน 089 และ 181 2.1.4 แผนงานศกษาปรมาณความชกชมและการแพรกระจายของลกปลาท ปลาลงวยออนบรเวณอาวไทย

2.3 สรปผลการปฏบตงานกลมงานประเมนสภาวะทรพยากรประมง 2.3.1 การเกบขอมลเพอตดตามสภาวะทรพยากรสตวนาทางบกในเขตจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน

เครองมอประมง จานวนเรอตวอยาง (ลา)

อวนตดตาปลาท 300

อวนลอมจบ (โซนาร ปนไฟ ซง) 408

อวนลอมจบปลากะตกกลางวน 66

อวนครอบปลากะตกปนไฟ 52

อวนลากค 92

อวนลากเดยว 65

อวนลากแขก 35

รวม 1,018

2.3.2 การสารวจขอมลทางทะเลโดยเรอสารวจประมง 1 (จานวน 7 เทยวเรอ)

โครงการ/แผนงาน เทยวเรอ สถาน/เทยวเรอ

โครงการประเมนผลการเพมปรมาณสตวนาตอหนวยการลงแรงประมง (RBM)

3 22

งานประเมนผลทางวชาการมาตรการปดอาวฯ ประจาป 2560 4 22

โครงการตดตามการปนเปอนสารกมมนตภาพรงสในแหลงประมง 4 2

แผนงานศกษาปรมาณความชกชมและการแพรกระจายของลกปลาท ปลาลงวยออนบรเวณอาวไทย

5 2

13

สถานสารวจขอมลทรพยากรสตวนาโดยเรอสารวจประมง

14

3. กลมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง

ปงบประมาณ 2560 กลมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง ไดดาเนนการ 3.1 งานตรวจประเมนมาตรฐานดานสขอนามยในเรอประมง จานวน 977 ลา

3.2 กจกรรมตรวจสอบและรบรองคณภาพแหลงประมง

- ตรวจคณภาพนาทวไปในแหลงหอยลาย 1,094 ตวอยาง - ตรวจโลหะหนกในเนอหอยและนาตวอยาง 338 ตวอยาง - ตรวจวเคราะหแพลงกตอนพช 270 ตวอยาง - เกบและสงตวอยางหอยเชลล 40 ตวอยาง - ตรวจคณภาพนาทวไปจากเรอสารวจประมง 1 975 ตวอยาง - ตรวจโลหะหนกในตวอยางสตวนาและนาตวอยางจากเรอประมง 1 1,436 ตวอยาง - ตรวจวเคราะหแคดเมยมในหมกจากทาขนปลา 302 ตวอยาง

3.3 โครงการตรวจสอบวงจรชวตปลาทและปลาลงในบรเวณอาวไทยตอนกลาง

ศกษาพฒนาการของระบบสบพนธของปลาทและปลาลง 6,131 ตวอยาง จาแนกชนดและความชกชมลกปลาท-ลงวยออน 194 ตวอยาง เกบตวอยางปลาทและปลาลงเพอศกษาองคประกอบอาหารในกระเพาะ 30 ตวอยาง เกบตวอยางปลาทและปลาลงเพอศกษาลกษณะพนธกรรม 30 ตวอยาง

3.4 การประเมนผลทางวชาการมาตรการบรหารจดการทรพยากรสตวนาในฤดปลามไข วางไข และเลยงตวใน

วยออนฝงทะเลอาวไทย ประจาป 2560

ตรวจสอบสภาวะชววทยาของสตวนา 10,651 ตวอยาง จาแนกชนดและความชกชมลกปลาเศรษฐกจ 64 ตวอยาง

3.5 จดฝกอบรมเชงปฏบตการสาหรบขาราชการ หลกสตร การเปนผตรวจสอบประเมนมาตรฐานดาน

สขอนามยในการดแลและการเกบรกษาสตวนาในเรอประมง วนท 15-16 พฤษภาคม 2560 ณ โรงแรมมรกต

ชมพร อาเภอเมอง จงหวดชมพร จานวนผเขารบการอบรม 23 คน

3.6 จดฝกอบรมสาหรบบคคลภายนอกหลกสตร มาตรฐานดานสขอนามยในการดแลและการเกบรกษาสตวนา

ในเรอประมง

- โรงแรมหาดทอง อาเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ ในวนท 21 กรกฎาคม 2560 จานวนผเขารบการอบรม 60 คน - โรงแรมมรกต ชมพร อาเภอเมอง จงหวดชมพร ในวนท 25 กรกฎาคม 2560 จานวนผเขารบการอบรม 60 คน - โรงแรมแกวสมย รสอรท อาเภอเมองสราษฎรธาน จงหวดสราษฎรธาน ในวนท 26 กรกฎาคม 2560 จานวนผเขารบการอบรม 40 คน

15

4. กลมงานพฒนาและฟนฟแหลงประมง ปงบประมาณ 2560 กลมงานพฒนาและฟนฟแหลงประมง มผลการปฎบตงานดงน 4.1 กจกรรมแกไขปญหาการทาประมงผดกฎหมาย

กจกรรม แผน ผล - สารวจขอมลการประมงจาก เครองมอประมงพนบาน (ลา) 216 862 ลอบป 271 ลอบหมกหอม 57 ลอบหมกสาย 116 ไดนหมก 121 อวนจมป 180 อวนลอยกงสามชน 87 อวนลอยปลา 30 - จดสมมนา เรอง ระเบยบและกฎเกณฑเพอการบรหารจดการประมงทะเลไทย 50 51 4.2 กจกรรมพฒนาตามแผนแมบทจดการประมงทะเลไทย

กจกรรม แผน ผล 1. การบรหารจดการประมงโดยชมชน (แหง) 2 2 2. จดตงธนาคารสตวนาชมชน (แหง) 5 5 3. ปะการงเทยมเพอการประมง (แหง) 2 2 4. การจดทาศนยเรยนรปมา (แหง) 1 1 5. อบรมชาวประมง (ราย) 60 61 6. จดสมมนา เพอนเทศงาน (ราย) 75 75 7. ศกษาดงาน เรอง การแลกเปลยนเรยนรของชมชนประมงในการบรหารจดการทรพยากรโดยชมชนมสวนรวม (ราย)

8 8

4.3 กจกรรมฟนฟทรพยากรชายฝงทะเลโดยการจดสรางปะการงเทยม

กจกรรม แผน ผล 1. การตดตามผลการจดสรางปะการงเทยมแหลงใหญ (แหลง) - อ.หลงสวน จ.ชมพร

1 1

16

4.4 กจกรรม สนบสนนโครงการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดาร (โครงการจดการทรพยากรประมงชายฝงโดยชมชน อ.ปะทว จ.ชมพร)

กจกรรม แผน ผล - ปลอยกงทะเล (ตว) 1,000,000 2,000,000 - ปลอยปลากะพงขาว (ตว) 12,000 12,000 - อบรมนกเรยนหลกสตร “การอนรกษทรพยากรประมงชายฝง” (ราย) 150 153 - สงเสรมและพฒนาอาชพการเพาะเลยงสตวนา (ราย) 10 10 - ตดตามผลกจกรรมการอนรกษทรพยากรสตวนา (ครง) 10 11 4.5 กจกรรมเงนนอกงบประมาณ

กจกรรม แผน ผล การตดตามผลการจดสรางปะการงเทยมทไดรบการสนบสนนงบประมาณจากโครงการมลนธสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย (แหลง) - บานเขาตะเกยบ ต.หนองแก อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ - บานเขาเตา อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ - บานทงมหา อ.ปะทว จ.ชมพร

3 3

17

4.6 กจกรรมผลตพนธสตวนา ปงบประมาณ 2560 ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ไดรบมอบหมายใหผลตพนธสตวนาเพอปลอย จานวน 16,335,000 ตว ประกอบดวย กงทะเล 16,245,000 ตว ปลากะพงขาว 90,000 ตว เพออนรกษและฟนฟแหลงประมง มผลดาเนนการ ดงน

วน / เดอน / ป สถานทปลอย ชนดสตวนา (ตว)

กงแชบวย ปลากะพงขาว

28 ต.ค. 59 ชายทะเลอาวทงโข ม.13 ต.บางนาจด อ.หลงสวน จ.ชมพร 1,000,000 - ชายทะเลอาวสว ม.5 ต.ปากแพรก อ.สว จ.ชมพร 1,000,000 - ชายทะเลอาวสามเสยม ม.5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร 1,000,000 -

14 พ.ย. 59 ชายทะเลอาวสามเสยม ม.5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร - 20,000

1 ธ.ค. 59

ชายทะเลอาวพนงตก ม.8 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร - 30,000 ชายทะเลอาวสามเสยม ม.5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร 1,000,000 - อาวละแม ม.3 ต.ละแม อ.ละแม จ.ชมพร 500,000 - อาวละแม ม.1 ต.ละแม อ.ละแม จ.ชมพร 500,000 - ชายทะเลอาวทงมหา ม.1 ต.ปากคลอง อ.ปะทว จ.ชมพร 500,000 - ชายทะเลสะพล ม.1 ต.สะพล อ.ปะทว จ.ชมพร 1,000,000 -

20 ม.ค. 60 ชายทะเลอาวสามเสยม ม.5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร 1,000,000 -

15 ก.พ. 60 คลองรกทอง 1 ม.3 ต.ละแม อ.ละแม จ.ชมพร 1,500,000 - บานบอคา ม.3 ต.ดานสว อ.สว จ.ชมพร 1,000,000 -

20 ก.พ. 60 ปากคลองทงมหา ม.1 ต.ปากคลอง อ.ปะทว จ.ชมพร 1,000,000 - 4 พ.ค. 60 บานบอคา ม.3 ต.ดานสว อ.สว จ.ชมพร - 20,000

30 พ.ค. 60 บานสามเสยม ม.5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร 1,000,000 - บานปากคลองทงมหา ม.1 ต.ปากคลอง อ.ปะทว จ.ชมพร 500,000 - บานปากนา ม.8 ต.ปากนา อ.เมอง จ.ชมพร 800,000 -

31 พ.ค. 60 บานบอคา ม.3 ต.ดานสว อ.สว จ.ชมพร 400,000 - บานจมกโพรง-กลางอาว ม.8 ต.บางมะพราว อ.หลงสวน จ.ชมพร 150,000 - บานทองโข ม.13 ต.บางนาจด อ.หลงสวน จ.ชมพร 150,000 -

21 ม.ย. 60 บานจมกโพรง-กลางอาว ม.10 ต.บางมะพราว อ.หลงสวน จ.ชมพร - 20,000

7 ส.ค. 60

คลองขาง ม.7 ต.นาโพธ อ.สว จ.ชมพร 500,000 - อาวละแม ม.9 ต.สวนแตง อ.ละแม จ.ชมพร 500,000 - อาวทงขวญทอง ม.5 ต.ปากตะโก อ.ทงตะโก จ.ชมพร 500,000 - อาวทากระจาน ม.1 ต.ทาชนะ อ.ทาชนะ จ.สราษฎรธาน 700,000 - คลองนาทง ม.3 ต.นาทง อ.เมอง จ.ชมพร 1,000,000 - หาดภราดรภาพ ม.4 ต.ปากนา อ.เมอง จ.ชมพร 300,000 - ปากคลองทงมหา ม.1 ต.ปากคลอง อ.ปะทว จ.ชมพร 500,000 -

14 ก.ย. 60 คลองทาเสมด ม.5 ต.สะพล อ.ปะทว จ.ชมพร 1,000,000 -

18

4.7 กจกรรมตรวจสอบและรบรองคณภาพสนคาประมง

กจกรรม หนวยวด เปาหมาย ผล 1. ตรวจ/รบรองมาตรฐานฟารม ฟารม 397 400 2. ตรวจวเคราะหคณภาพวตถดบ ตวอยาง 1,215 1,319 3. ตรวจคณภาพนาชายฝง – ปากแมนา ตวอยาง 1,866 1,866 4. สงตรวจตวอยางแพลงกตอน (EU) ตวอยาง 66 66 5. สงตรวจตวอยางหอยแมลงภ (EU) ตวอยาง 129 129 6. สงตรวจโลหะหนกในตวอยาง (EU) ตวอยาง 6 6 4.8 เฝาระวง ปองกน ควบคมโรคสตวนา

กจกรรม แผน ผล หนวย เกบตวอยางสตวนา/ดน/นา (ตรวจโรคไวรส แบคทเรย เชอรา)

2,088 2,160 ตวอยาง

4.9 แกไขปญหาการเกดโรคระบาดในกง

กจกรรม แผน ผล หนวย -เกบตวอยางกง ดน นา จากฟารม ตรวจโรค EMS 3,324 3,354 ตวอยาง -ผลตและแจกหวเชอจลนทรย ปม.1 (นา) 5,000 5,182 ขวด 4.10 ใหบรการตรวจสตวนา / ดน / นา เกษตรกรทวไป 87 ตวอยาง

5. โครงการวจยทดาเนนการ ในป 2560

1. โครงการวจยการประมงและสภาวะทรพยากรหอยเชลลในอาวไทย 2. โครงการวจยสภาวะการประมงอวนลอมจบปนไฟตามระยะหางฝงบรเวณอาวไทยตอนกลาง

3. โครงการวจยประชาคมสตวพนทะเลขนาดกลาง จงหวดสราษฎรธาน

19

6. การบรการรบนกศกษาฝกงาน ปงบประมาณ 2560 ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ไดใหการฝกอบรมนกศกษาฝกงาน จานวน 7 สถาบน รวม 17 คน ดงน

สถาบนการศกษา จานวน (คน) วน เดอน ป มหาวทยาลยราชภฎสราษฎรธาน 1 10 ม.ค.60 - 12 พ.ค.60 มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตตรง 3 15 พ.ค.60 - 2 ม.ย.60 มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตสราษฎรธาน 3 29 พ.ค.60 - 21 ก.ค.60 มหาวทยาลยอบลราชธาน 3 29 พ.ค.60 - 28 ก.ค.60 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 5 1 ม.ย.60 - 31 ก.ค.60 มหาวทยาลยศลปากร 1 15 ส.ค.59 - 16 ธ.ค.59 มหาวทยาลยวลยลกษณ 1 7 พ.ย.59 – 24 ก.พ.60 7. บรการใหดงานแกบคคลภายนอก ปงบประมาณ 2560 ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ไดตอนรบและใหความรแกนกเรยน นกศกษา บคคลภายนอก ทมาเยยมชมกจกรรมของศนยฯ รวม 5 ครง จานวน 358 คน

วน / เดอน / ป สถาบน / หนวยงาน จานวน (คน) 2 ธนวาคม 2559 โรงเรยนบานเขาลาน 71 31 มกราคม 2560 ศนยพฒนาเดกเลกบานสามเสยม 45 15 กมภาพนธ 2560 โรงเรยนดานสววทยา 10 17 กมภาพนธ 2560 โรงเรยนไทยรฐวทยา 66 (บานนาเนยน) 40 30 สงหาคม 2560 โรงเรยนอนบาลเมองชมพรวดสบรรณนมต 192

20

ภาพกจกรรมของศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

งานสารวจการแพรกระจายและความชกชมของสตวนา และเกบขอมลคณภาพนาโดยเรอสารวจประมง 1

งานสารวจขอมลการประมงจากเรอประมงพนบานและพาณชย

กจกรรมงานตรวจสอบและรบรองแหลงประมง

21

กจกรรมการฝกอบรมสาหรบขาราชการ หลกสตร “การเปนผตรวจสอบประเมนมาตรฐานดานสขอนามยในการดแล และการเกบรกษาสตวนาในเรอประมง” และสาหรบชาวประมง หลกสตร “มาตรฐานดานสขอนามยในการดแลและ

การเกบรกษาสตวนาในเรอประมง”

กจกรรม ปลอยพนธสตวนาของศนยฯ

22

กจกรรม “พธประกาศใชมาตรการบรหารจดการทรพยากรสตวนาในฤดปลาทมไข วางไข และเลยงตวในวยออนฝงทะเลอาวไทย ประจาป 2560

กจกรรม “ธนาคารสตวนาชมชน”

กจกรรม “สงเสรมและพฒนาอาชพการเพาะเลยงสตวนา”โครงการจดการทรพยากรประมงชายฝงโดยชมชน อ.ปะทว จ.ชมพร

23

งานวจยป 2548 - 2557

24

สภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบาน The Economic of Commercial Fisher and Small-scale Fisher

จนทรทพย บนลอเดช สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % วโรจน คงอาษา สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % มชย แกวศรทอง สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % จนดา เพชรกาเนด สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % เพราลย นชหมอน สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % สชล หอยมข สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % สนธยา บญสข สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % สชาต แสงจนทร สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % วทยา พนธะกจ สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % ดรงคฤทธ เขยวแกว สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 %

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) รหสทะเบยนวจย 48040948119004

25

สภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบาน จนทรทพย บนลอเดช๑ วโรจน คงอาษา๒ มชย แกวศรทอง๓ จนดา เพชรกาเนด๔*

เพราลย นชหมอน๕ สชล หอยมข๖ สชาต แสงจนทร๖ สนธยา บญสข๗ วทยา พนธะกจ๘ ดรงคฤทธ เขยวแกว๙

๑สานกงานประมงจงหวดสมทรสาคร

๒ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนลาง (สงขลา) ๓ศนยอนรกษพนธปปาทงทะเลอนเนองมาจากพระราชดาร ๔ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

๕กองวจยและพฒนาประมงทะเล ๖ศนยวจยและพฒนาประมงฝงอนดามนตอนบน (ภเกต)

๗ศนยควบคมการแจงเขา-ออกเรอประมง เขต ๑ (สมทรสาคร) ๘ศนยวจยและพฒนาพนธกรรมสตวนานครศรธรรมราช

๙สานกงานประมงจงหวดอางทอง

บทคดยอ

การศกษาสภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบานททาการประมงในเขตพนทมาตรการปดอาวบรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน ระหวางเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม 2548 พบวา กลมตวอยางประกอบดวยเพศชาย รอยละ 73.7 และเพศหญง รอยละ 25.3 มอายเฉลย 42.61 ป นบถอศาสนาพทธรอยละ 96 และอสลามรอยละ 3 การศกษาสวนใหญอยในระดบประถมศกษา รอยละ 59.2 สมรสแลวรอยละ 93.9 จานวนสมาชกในครวเรอน 4-8 คน

ชาวประมงพนบานมรายไดอนจากการทาสวน เพาะเลยง แปรรปสตวนา คาขาย รบจาง เงนเดอน และแหลงรายไดอน ยกเวนเครองมออวนลากเดยวทไมมรายไดอน สวนชาวประมงพาณชย มรายไดอนจากการทาสวน เลยงสตว เพาะเลยง แปรรปสตวนา คาขายและธรกจ รบจาง เงนเดอน และแหลงรายไดอน สวนใหญเปนกจการสวนตว อวนลอมจบ และอวนจมปบางสวนมหนสวน อวนลากค อวนลอมจบ อวนจมปลา อวนจมป และลอบป มการดาเนนงานแบบรบจาง การทาประมงดวยเครองมออวนลอมจบมคาใชจายสงสดตอเทยว เทากบ 385,811 บาท รองลงมาไดแก อวนลากค เทากบ 101,104 บาท เครองมออวนรน อวนครอบหมก อวนลากเดยว อวนจมป มคาใชจายระหวาง 10,000–50,000 บาท สวนลอบป ลอบหมก และอวนปลา มคาใชจายตากวา 10,000 บาท เครองมอประมงทสามารถทาการประมงตลอดทงปไดแก อวนจมป ลอบป อวนปลา ลอบหมก อวนครอบหมก สวนเครองมออวนรน อวนลอมจบ อวนลากเดยว และอวนลากคไมสามารถทาการประมงในชวงเวลาปดอาว รายไดจากการทาประมงของชาวประมงพนบานพบวาในเดอนทมรายไดนอยคอตากวา 1,000 บาท จานวน 3 เดอน เดอนทมรายไดปกตคอ 1,000-2,000 บาท/เทยว จานวน 6 เดอน สวนเดอนทมรายไดมากคอ มากกวา 2,000 บาท/เทยว จานวน 3 เดอน สวนชาวประมงพาณชยพบวาในเดอนทมรายไดนอยคอตากวา 5,000 บาท จานวน 4 เดอน เดอนทมรายไดปกตคอ 5,000-20,000 บาท/เทยว จานวน 6 เดอน สวนเดอนทมรายไดมากคอ มากกวา 20,000 บาท/เทยว จานวน 2 เดอน ชาวประมงพาณชยเครองมออวนครอบหมกมหนสนมากทสดเทากบ 1,233,333 บาท รองลงมาไดแกอวนจมป อวนรน ลอบป

และอวนจมปลา เทากบ 375,000 100,000 50,000 30,000 บาท ตามลาดบ สวนชาวประมงพนบานเครองมออวนครอบหมกมหนสนมากทสดเทากบ 300,000 บาท รองลงมาไดแก อวนจมปและลอบป

26

เทากบ 50,000 และ 25,750 บาท ตามลาดบ ชาวประมงสวนใหญไมตองการเปลยนแปลงเครองมอ เนองจากมความชานาญเฉพาะเครองมอ และไมมทน เชน อวนจมปรอยละ 70 ลอบปรอยละ 66.67 อวนรนรอยละ 66.67 อวนปลารอยละ 81.82 ลอบหมกรอยละ 100 อวนครอบหมกรอยละ 63.64 อวนลากเดยวรอยละ 57.14 อวนลอมจบรอยละ 100 สวนทตองการเปลยนเครองมอ คอ อวนลากครอยละ 66.67 ตองการเปลยนเปนครอบหมก เนองจากขาดทน และตองการเปลยนตามฤดกาล

คาสาคญ : สภาวะเศรษฐกจ ชาวประมงพาณชย ชาวประมงพนบาน *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

27

คานา

เขตพนทมาตรการปดอาวบรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน เปนแหลงทาการประมงทสาคญของชาวประมงพนบานและพาณชยในอาวไทย เชน เครองมออวนลอมจบ อวนลากค อวนครอบหมก อวนจมป ลอบป และลอบหมก เปนตน จงมกมการแกงแยงทรพยากร และพนททาการประมง ทงจากชาวประมงนอกพนทและในพนท รวมถงชาวประมงพนบานและพาณชยทใชพนททาการประมงเดยวกน ซงเปนสาเหตใหชาวประมงตองใชเงนทนในการประกอบอาชพ อาจกอใหเกดภาระหนสนทเกดจากการทาการประมง แตบางครวเรอนอาจมแหลงรายไดนอกจากการประมงหรอมความคดทจะเปลยนชนดเครองมอทาการประมงหรอเปลยนอาชพ

ดงนนการศกษาสภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบานททาการประมงในเขตพนทมาตรการปดอาวบรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน จงมความจาเปนเพอใหทราบถงสภาพสงคม เศรษฐกจตลอดถงปญหา อปสรรค เพอเปนขอมลในการบรหารจดการการใชทรพยากรประมงใหเกดประโยชนสงสดและเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจและสงคมของชาวประมง

วตถประสงค

เพอทราบสภาวะเศรษฐกจของชาวประมงพาณชยและชาวประมงพนบานททาการประมงในเขตพนทมาตรการปดอาวบรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน

วธการศกษา

1. ขอบเขตการศกษา

1.1 ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงนไดแก ชาวประมงพนบาน และพาณชยททาการประมงในเขตพนทมาตรการปดอาวบรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน

1.2 พนทศกษา พนทปดอาวเขตจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน 1.3 ระยะเวลาการศกษา เดอนมกราคม ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2548

2. การรวบรวมขอมล

ใชวธการสมตวอยางแบบแบงชนภม (stratified sampling) ออกเปนพนทจงหวด ประจวบครขนธ ชมพร และ สราษฎรธาน และคานวณสดสวนของเครองมอทจะเกบในแตละจงหวดดวยวธ probability proportionate to size sampling โดยคานวณจานวนของขนาดตวอยางทจะใชในการศกษาตามวธการของ Yamane (1970) ดงน

N = N/1+d2N เมอ n = จานวนตวอยางทจะศกษา

N = จานวนประชากรทงหมด d2 = คาความคลาดเคลอนทผวจยยอมใหเกดขนได

28

ทระดบความเชอมนรอยละ 95 และความคลาดเคลอนทผวจยยอมใหไดเกดขนเทากบ รอยละ 10 เลอกเครองมอประมงทพบมาก 9 ประเภท ไดจานวนตวอยางทงหมด 99 ตวอยาง (ตารางท 1)

ตารางท 1 จานวนตวอยางทใชในการศกษา

ชนดเครองมอประมง จานวนตวอยาง อวนครอบ / ไดหมก อวนลอมจบ อวนจมป อวนลากเดยว อวนรน อวนลากค อวนปลา ลอบป ลอบหมก

25 6 24 4 8 7 13 6 6

รวม 99

3. การใชแบบสมภาษณ

อปกรณทใชในการศกษาวจยครงน เปนแบบสมภาษณทสรางขนจากแนวคดทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ โดยคาถามของแบบสมภาษณแบงออกเปน 8 สวน 4. การวเคราะหขอมล

ในการวจยครงน ทาการประมวลผลและวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมสาเรจรป โดยใชสถตดงน 1. สถตพรรณนา (Descriptive Statistic) เปนสถตทใชในการสรปขอมลทเกยวกบสภาพทาง

สงคม การลงทน (เครองมอ อปกรณ เปนตน) คาใชจาย ตนทน (ตนทนคงท ตนทนผนแปร) รายได และการปรบเปลยนเครองมอและอาชพการปรบเปลยนอาชพและเครองมอ โดยอาศยสถต คอ คารอยละ และ คาเฉลย ซงจะแสดงในรปของตาราง

2. สถตอนมาน (Inferential Statistic) เปนการทดสอบหาความสมพนธ (correlation) ของปจจยตาง ๆ ทมอทธพลตอกน โดยมกรอบแนวความคดของการวจยดงน

ตวแปรอสระ 1. ปจจยทางสงคม ไดแก อาย การศกษา ภาวะหนสน 2. ชวงเวลาในการปดอาว

ตวแปรตาม คาใชจาย การลงทน รายได การปรบเปลยนอาชพ และเครองมอ ของชาวประมง

29

ผลการศกษา 1. ขอมลทวไปของชาวประมงในเขตมาตรการปดอาว

กลมตวอยางประกอบดวยเพศชาย รอยละ 73.7 และเพศหญง รอยละ 25.3 มอายเฉลย 42.61 ป สวนใหญมอายอยในชวง 40-59 ป (รอยละ 43.9) และ 30-39 ป (รอยละ 31.7) นบถอศาสนาพทธรอยละ 96 และอสลามรอยละ 3 การศกษาสวนใหญอยในระดบประถมศกษารอยละ 59.2 สมรสแลวรอยละ 93.9 จานวนสมาชกในครวเรอน 4-8 คน 2. แหลงรายไดนอกจากการประมงทสมาชกในครวเรอนไดรบ

ชาวประมงพนบานเครองมออวนครอบหมก อวนลอมจบ อวนจมป อวนปลา ลอบปและลอบ

หมก มรายไดอนจากการทาสวน เพาะเลยง แปรรปสตวนา คาขาย รบจาง เงนเดอน และแหลงรายไดอน ยกเวนเครองมออวนลากเดยวทไมมรายไดอน สวนชาวประมงพาณชยเครองมออวนครอบหมก อวนลอมจบ อวนจมป อวนลากเดยว อวนลากค อวนรน อวนปลา ลอบปและลอบหมก มรายไดอนจากการทาสวน เลยงสตว เพาะเลยง แปรรปสตวนา คาขายและธรกจ รบจาง เงนเดอน และแหลงรายไดอน 3. ลกษณะและชนดการทาประมง

ลกษณะการประกอบอาชพประมงพบวา ทงชาวประมงพาณชยและพนบานสวนใหญเปนกจการ

สวนตว อวนลอมจบ และอวนจมปบางสวนเปนแบบมหนสวน อวนลากค อวนลอมจบ อวนจมปลา อวนจมป และลอบป มการดาเนนงานแบบรบจาง 4. คาใชจายในการประกอบอาชพประมง

การทาประมงดวยเครองมออวนลอมจบมคาใชจายสงสด เทากบ 385,811 บาท รองลงมาไดแก อวนลากค เทากบ 101,104 บาท เครองมออวนรน อวนครอบหมก อวนลากเดยว อวนจมป มคาใชจายระหวาง 10,000–50,000 บาท สวนลอบป ลอบหมกและอวนปลามคาใชจายตากวา 10,000 บาท

5. สภาวะการทาประมง

เครองมอประมงทสามารถทาการประมงตลอดทงปไดแก อวนจมป ลอบป อวนปลา ลอบหมก อวนครอบหมก สวนเครองมออวนรน อวนลอมจบ อวนลากเดยว และอวนลากคไมสามารถทาการประมงในชวงเวลาปดอาว ระหวางวนท 15 กมภาพนธ ถง 15 พฤษภาคม

30

6. รายไดจากการทาประมง

รายไดจากการทาประมงของชาวประมงพนบานพบวาในเดอนทมรายไดนอยคอตากวา 1,000 บาท จานวน 3 เดอน เดอนทมรายไดปกตคอ 1,000-2,000 บาท/เทยว จานวน 6 เดอน สวนเดอนทมรายไดมากคอ มากกวา 2,000 บาท/เทยว จานวน 3 เดอน สวนชาวประมงพาณชยพบวาในเดอนทมรายไดนอยคอตากวา 5,000 บาท จานวน 4 เดอน เดอนทมรายไดปกตคอ 5,000-20,000 บาท/เทยว จานวน 6 เดอน สวนเดอนทมรายไดมากคอ มากกวา 20,000 บาท/เทยว จานวน 2 เดอน 7. ภาวะหนสนของกจการประมง

ชาวประมงพาณชยเครองมออวนครอบหมกมหนสนมากทสดเทากบ 1,233,333 บาท รองลงมาไดแก อวนจมป อวนรน ลอบป และอวนจมปลา เทากบ 375,000 100,000 50,000 30,000 บาท ตามลาดบ สวนชาวประมงพนบานเครองมออวนครอบหมกมหนสนมากทสดเทากบ 300,000 บาท รองลงมาไดแก อวนจมปและลอบป เทากบ 50,000 และ 25,750 บาท ตามลาดบ

8. การเปลยนแปลงอาชพ

อวนจมป สวนใหญรอยละ 70 ไมตองการเปลยนแปลงเครองมอประมง เนองจากมความชานาญในดานนอยแลว อกทงไมมทนในการเปลยนแปลง รอยละ 30 ตองการเปลยนไปทาประมงลอบปเนองจากจบสตวนาไดนอย และรอยละ 21.43 ตองการเปลยนเปนอาชพคาขายและเพาะเลยง รอยละ 78.57 ไมตองการเปลยนอาชพเนองจากไมรจะทาอาชพอะไร รายไดเพยงพอแลว อายมากแลวทาอาชพอนไมได และคดวาเครองมออวนจมปมโอกาสจบสตวนาไดมากในบางชวง

ลอบป รอยละ 50.00 ตองการเปลยนเครองมอประมงเปนลอบหมกเนองจากลอบปตนทนสง และรอยละ 33.33 ตองการเปลยนเปนอาชพทาสวนเนองจากอยากมรายไดทแนนอน รอยละ 66.67 ไมอยากเปลยนอาชพเนองจากไมมความชานาญในอาชพอน

อวนรน รอยละ 33.33 ตองการเปลยนอาชพเปนทาสวนยาง ธรกจหรอทางานทมเงนเดอน รอยละ 66.67 ไมอยากเปลยนอาชพเนองจากไมมความชานาญในอาชพอน ไมมเงนทน คดวาไมประสบผลสาเรจเทากบคนอน และคดวาอาชพนยงสามารถทาตอไปได

อวนปลา รอยละ 18.18 ตองการเปลยนเครองมอประมงเปนอวนจมป รอยละ 81.82 ไมตองการเปลยนเครองมอเนองจากตองลงทนสง เครองมอเดมดอยแลว เปนทงเจาของแพและเรอททาเครองมอน รอยละ 80.00 ตองการเปลยนเปนทาสวน คาขาย ธรกจสวนตว และเลยงหอย เนองจากสตวนาราคาถกและรายไดไมแนนอน สวนรอยละ 20.00 ไมตองการเปลยนอาชพเนองจากลงทนไวมากแลว

ลอบหมก รอยละ 100.00 ไมตองการเปลยนเครองมอประมงเนองจากสามารถทาเองไดในครอบครวและเปนอาชพทดอยแลว และไมตองการเปลยนอาชพเนองจากรายไดเพยงพอ และไมมความรในการประกอบอาชพอน

31

อวนครอบหมก รอยละ 36.36 ตองการเปลยนเปนเรอประมงทมขนาดเลกลง เนองจากไมตองการใชแรงงาน ขาดทน และสตวนาลดลง สวนรอยละ 63.64 ไมตองการเปลยนเนองจากรายไดเพยงพอ มความชานาญและไมมเงนทนสาหรบเปลยนเครองมอ รอยละ 57.89 ตองการเปลยนเปนอาชพทาสวนและคาขาย เนองจากรายไดไมแนนอน ลงทนสง ขาดทน อายมาก เครองมอทใชไมทนสมยและเบออาชพประมง สวนรอยละ 42.11 ไมตองการเปลยนอาชพเนองจากไมมทน ไมมทดน เปนอาชพทไดผลตอบแทนเรว และไมรวาจะทาอะไร

อวนลากเดยว รอยละ 42.86 ตองการเปลยนเครองมอประมงเปนครอบหมกเนองจากอวนลากเดยวใชตนทนสงและไมคมทน สวนรอยละ 57.14 ไมตองการเปลยนเนองจากรายไดเพยงพอ ไมมเงนทนและความถนดในการใชเครองมออน

อวนลากค รอยละ 66.67 ตองการเปลยนเครองมอประมงเปนครอบหมกเนองจากขาดทนและตองการเปลยนตามฤดกาล สวนรอยละ 33.33 ไมตองการเปลยนเนองจากไมมความถนดในการใชเครองมออน รอยละ 50.00 ตองการเปลยนเปนอาชพคาขายและเพาะเลยงสตวนา แตอกรอยละ 50.00 ไมตองการเปลยนเนองจากไมมเงนทนและไมมอาชพอนรองรบ

อวนลอมจบ รอยละ 100.00 ไมตองการเปลยนเครองมอประมงเนองจากเรอทใชไมเหมาะกบการทาประมงเครองมออน รอยละ 50.00 ตองการเปลยนเปนอาชพคาขายและเกษตรกร แตอกรอยละ 50.00 ไมตองการเปลยนเนองจากไมมเงนทนและไมมอาชพอนรองรบ

เอกสารอางอง

Yamane, T. 1970. Statistics: An Introductory Analysis, 2nd Ed., NewYork University: A

Harper International Edition jointly published by Harper&Row, Newyork, vanton&London and John Weatherhill, Inc., Tokyo. 919 pp.

32

สภาวะทรพยากรสตวนาหนาดนจากเรอสารวจบรเวณอาวไทยตอนกลาง Status of Marine Resources from Research Vessel

in the Middle Gulf of Thailand

อดมสน อกษรผอบ สดสวนผลงานทตนปฏบต 80% จราภรณ รตนพรหม สดสวนผลงานทตนปฏบต 20%

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) รหสทะเบยนวจย 49 0409 49139 003

33

สภาวะทรพยากรสตวนาหนาดนจากเรอสารวจบรเวณอาวไทยตอนกลาง อดมสน อกษรผอบ* และ จราภรณ รตนพรหม


บทคดยอ การสารวจทรพยากรสตวนาบรเวณอาวไทยตอนกลาง ดวยเครองมออวนลากแผนตะเฆในเวลากลางวน ป 2549-2550 โดยใชเรอสารวจประมง 1 จานวน 17 สถาน ในโซนท 5 และ 6 สรปไดวาในโซนท 5 มอตราการจบสตวนาเทากบ 30.30 กก./ชม.โดยกลมสตวนาเศรษฐกจทพบมากไดแกกลมหมก (Cephalopod) มอตราการจบสตวนาเทากบ 5.83 กก./ชม.ชนดทพบมากไดแกหมกกลวย (Photololigo duvaucelii) มอตราการจบสตวนาเทากบ 2.74 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.50-47.50 ซม. (12.15±5.28 ซม.) ทสถาน 073 060 และ 101 กลมปลาหนาดนมอตราการจบสตวนาเทากบ 8.68 กก./ชม.ชนดทพบมากไดแกปลาปากคม (Saurida elongata) มอตราการจบสตวนาเทากบ 1.45 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.00-38.50 ซม. (27.55±8.05 ซม.) ทสถาน 075 060 และ 087 สวนในโซนท 6 มอตราการจบสตวนาเทากบ 29.46. กก./ชม.โดยกลมสตวนาเศรษฐกจทพบมากไดแกกลมหมก (Cephalopod) มอตราการจบสตวนาเทากบ 5.06 กก./ชม.ชนดทพบมากไดแกหมกกลวยชนด P. duvaucelii) มอตราการจบสตวนาเทากบ 2.94 กก./ชม.ขนาดความยาว 3.00-32.50 ซม. (11.29±4.02 ซม.) ทสถาน 138 157 และ 177 กลมปลาหนาดนมอตราการจบสตวนาเทากบ 8.82 กก./ชม.ชนดทพบมากไดแกปลาตาหวานชนด Priacanthus tayenus มอตราการจบสตวนาเทากบ 1.75 กก./ชม.ขนาดความยาว 6.50-23.50 ซม. (12.93±5.02 ซม.) ทสถาน 117 158 และ 138 อตราการจบสตวนาของกลมหมก ป ปลาหนาดน สตวนา หนาดนอนๆ กง ปลาเปด และสตวนารวมระหวางโซนไมแตกตางกน (p>0.05)

คาสาคญ: เรอสารวจ อาวไทยตอนกลาง สตวนาหนาดน อตราการจบสตวนา

*ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ต.ปากนา อ. เมอง จ. ชมพร ๘๖๐๐๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖

e-mail : [email protected]

34

คานา อาวไทยตอนกลางเปนสวนหนงของอาวไทยซงมความอดมสมบรณสง ประกอบไปดวยสตวนาหลากหลายชนดทงในสวนของปลาผวนาและสตวนาหนาดน ยงยงและสมศกด (2523) กลาววาสตวนาหนาดนทสาคญในอาวไทยมอยประมาณ 30 ครอบครว มากวา 300 ชนด ซงมกพบวาอยในบรเวณเดยวกนและมความเกยวพนในแงหวงโซอาหารกนอยางซบซอน โดยองคประกอบของปลาหนาดนบรเวณตางๆ จะมความแตกตางกนตามสภาพแวดลอมในบรเวณนนๆ และปลาหนาดนสวนมากถกจบขนมาจากการทาประมงดวยเครองมออวนลากซงเปนเครองมออวนลากเปนเครองมอทมประสทธภาพสงในการนาสตวนาหนาดนมาใชประโยชน โดยมการพฒนามาตงแตปพ.ศ. 2504 สาราญ (2512); สรพลและคณะ,(2528) ไดรายงานปรมาณการจบประมาณ 298 กก./ซม.กลบลดลงมาเรอยๆจนกระทงปจจบน ซงเปนดชนบงชวาทรพยากรสตวนาหนาดนมความเสอมโทรมจนอยในสภาวะการณทนาเปนหวง กรมประมงไดตระหนกถงความสาคญของประเดนดงกลาวจงไดมการสารวจสภาวะทรพยากรสตวนาโดยเฉพาะสตวนาหนาดนดวยเครองมออวนลากแผนตะเฆแบบเยอรมน โดยการแบงเขตสารวจตามแผนทอาวไทยและสภาพความแตกตางของพนทออกเปน 9 โซน ในโซนท 5 ตงแตบรเวณอ.ทบสะแก จ.ประจวบครขนธลงมาทางทศใตจนถงจ.ชมพร เปนลกษณะของพนทเปดโลง โซนท 6 ตงแตใตจงหวดชมพรลงไปจนถงอ.เกาะสมย จ.สราษฎรธาน เปนพนททมชายฝงเวาแหวงมลกษณะเปนอาว และมเกาะอยอยางมาย ซงในปจจบนเปนเขตพนทรบผดชอบของศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) (ภาพท 1) ในปพ.ศ. 2510 พบวาในโซนท 5 และ 6 มอตราการจบเฉลย 151.03 กโลกรมตอชวโมง และ 90.50 กโลกรมตอชวโมงตามลาดบ (สาราญและคณะ ,2512) ซงยงยงและสมศกด (2523) ไดทาการวเคราะหความแตกตางของอตราการจบสตวนาในแตละเขตและพบวา ในโซนท 5 และ 6 ไมมความแตกตางกนในทางสถต การวจยครงนเพอตองการทราบอตราการจบสตวนา ขนาดความยาวสตวนาของทรพยากร สตวนาในโซนท 5 และ 6 รวมทงปรมาณความชกชมและการแพรกระจาย เพอใชเปนแนวทางในการวางแผนบรหารจดการเฉพาะพนทเพอทจะทาใหสภาวะทรพยากรสตวนามความมนคงและยงยนตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาอตราการจบสตวนา ขนาดความยาวสตวนา ปรมาณความชกชมและการแพรกระจายในบรเวณ อาวไทยตอนกลาง 2. เพอเปรยบเทยบอตราการจบของกลมสตวนาในบรเวณอาวไทยตอนกลาง

วธดาเนนการ

1. แผนการศกษาและสถานทศกษา

การศกษาครงนเปนการสารวจดวยเรอสารวจประมง 1 บรเวณอาวไทยตอนกลางครอบคลมพนทตงแตบรเวณ อ.ทบสะแก จ.ประจวบครขนธ ถงบรเวณ อ.เกาะสมย จ.สราษฎรธาน (โซนท 5 และ 6) ซงแบงเขตในการเกบตวอยางสตวนารวมทงสน 17 สถาน แตละสถานมขนาดพนท 15x15 ไมลทะเล โดยในโซนท 5 ประกอบดวยสถาน 058 060 073 075 087 089 101 และ 103 ในโซนท 6 ประกอบดวยสถาน 117 119 136 138 156 158 177 179 และ 181รวมพนทประมาณ 270 ตารางไมลทะเล (ภาพท 1) ระยะเวลาในการเกบขอมลตงแตเดอนมกราคม 2549 - กรกฎาคม 2550

35

ภาพท 1 แผนทบรเวณพนทในการเกบตวอยางสตวนาในโซนท 5 และโซนท 6

2. วสดอปกรณทใชในการดาเนนงาน 2.1 อวนลากแผนตะเฆแบบเยอรมนความยาวคราวบน 39 เมตร ความยาวคราวลาง 51 เมตร ขนาดตาอวนกนถง 4 เซนตเมตร ประกอบกบเรอสารวจประมง 1 ความยาวตลอดลาเรอ 23.50 เมตร ความกวางลาเรอ 6.50 เมตร เครองยนตขนาด 500 แรงมา 2.2 ตาชงขนาด 500 กรม 7 กโลกรม และ 50 กโลกรม 2.3 กระดาษวดความยาว (punching paper)

36

3. วธรวบรวมขอมล

ทาการเกบตวอยางสตวนาในเดอน มกราคม มนาคม พฤษภาคม และกรกฎาคม ในป 2549 และ 2550 ดวยการลากอวนสมภายในพนทของแตละสถานทกาหนด โดยมรายละเอยดในการทางานดงตอไปน

3.1 เมอเรอถงสถานเกบขอมล ใช echosounder ดลกษณะของพนทะเลและวดระดบความลกเพอกาหนดความยาวสลงในการลากอวน

3.2 ตรวจวดดวยสายตาและกลองประจาเรอเพอดสงกดขวาง เชนเครองมอประมงเพอกาหนดทศทางการลากอวน เมอไมพบสงกดขวางทาการปลอยอวนโดยเรมตงแตปลอย หดอง (ski) ซงใชในการถางคราวบนและคราวลางของอวน จากนนจงทาการปลอยแผนตะเฆสาหรบถวงนาหนกใหอวนตดพนดนและชวยถางความกวางของปากอวนลงไปตามลาดบ

3.3 หลงจากแผนตะเฆทรงตวในนาดแลว ทาการปลอยสลงเพอใหแผนตะเฆถงพนทะเลโดยใหมความสมพนธกบระดบความลกนา โดยปกตจะปลอยสลงยาวเปน 5 เทาของระดบความลกนา บนทกเวลาสาหรบเรมลากอวน พกดเรมลากอวน และทศทางในการลากอวน

3.4 หลงจากบนทกคาตางๆเรยบรอย ใหสญญาณเรมลากอวนโดยใชความเรวเรอประมาณ 3 นอต (ไมลทะเลตอชวโมง) และใชเวลาลากอวน 1 ชวโมง บนทกพกดสนสดการลากอวน หลงจากนนจงนาอวนขนสผวนา โดยทยอยนาแผนตะเฆ หดอง และอวนขนตามลาดบ

3.5 เมอนาอวนขนสผวนาเรยบรอยแลวใหเทสตวนาลงบนพนเรอ แลวทาการแยกชนดและกลมสตวนาตาม Carpenter and Niem (1998, 1999a, 1999b, 2001a, 2001b) และจดรวมเปนกลมคอ กลมปลาหนาดน (demersal fish) กลมปลาผวนา (pelagic fish) กลมปลาหมก (cephalopods) กลมกง (shrimps) กลมป (crabs) กลมสตวนาหนาดนอนๆ (miscellaneous group) และกลมปลาเปดแท (true trash fish)

3.6 ทาการชงนาหนก และวดความยาวสตวนาทแยกชนด โดยกลมปลาจะใชวธวดความยาวเหยยด (total length) กลมหมกวดความยาวลาตว (mantle length) กงและกงวดความยาวจากปลายกรถงปลายหาง (total length) กลมปวดความกวางกระดอง (carapace width) สวนกลมหอยวดความกวางของเปลอก (มาลา และเจรญ, 2544)

4. การวเคราะหขอมล วเคราะหอตราการจบเฉลยสตวนาจากสตวนาแตละชนดในแตละสถาน ดงมสตรตอไปน (King, 1995)

f

CCPUE s=

เมอ CPUE = อตราการจบเฉลยสตวนา (กก./ซม.) sC = ปรมาณการจบสตวนา (กก.) f = ระยะเวลาในการลากอวน (ซม.)

37

วเคราะหองคประกอบสตวนาจากอตราการจบสตวนาเปนคารอยละ และวเคราะหหาขนาดความยาวสตวนาเฉลยสตวนาชนดทมความสาคญทางเศรษฐกจ จากนนจงทดสอบความแตกตางตางระหวางคาเฉลย 2 ประชากรดวยการใชการทดสอบดวยวธ t-test independent ดวยการใชโปรแกรมสาเรจรปทางสถต

เปรยบเทยบอตราการจบเฉลยของกลมสตวนาระหวางโซนบรเวณอาวไทยตอนกลางมสมมตฐานวาอตราการจบเฉลยของกลมสตวนาแตละกลมในแตละโซนบรวเณอาวไทยตอนกลางไมแตกตางกนโดยใชวธการทดสอบของ Simple t-test ทระดบนยสาคญทางสถตระดบ 0.05

ผลการศกษา

1. อตราการจบสตวนา ขนาดความยาวสตวนา ปรมาณความชกชมและการแพรกระจายในบรเวณอาวไทยตอนกลาง

1.1 อตราการจบ ขนาดสตวนา และการแพรกระจายสตวนาในบรเวณโซนท 5 บรเวณโซนท 5 มอตราการจบสตวนา 30.40 กก./ชม.กลมหมกทพบในบรเวณนมอตราการ

จบ 5.83 กก./ชม.หมกทพบไดแกหมกกลวยชนด Photololigo duvaucelii มอตราการจบ 2.74 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.50-47.50 ซม. (12.15±5.28 ซม.) ทสถาน 073 060 และ 101 หมกกลวย (P. chinensis) มอตราการจบ 1.31 กก./ชม. ขนาดความยาว 9.00-29.00 ซม. (18.98±3.96 ซม.) ทสถาน 060 075 และ 073 หมกกลม Sepiolidae มอตราการจบ 0.78 กก./ชม. ขนาดความยาว 2.00-6.00 ซม. (2.89±0.68 ซม.) ทสถาน 089 087 และ 073 และหมกอนๆ มอตราการจบ 1.00 กก./ซม.

กลมปมอตราการจบ 0.10 กก./ชม.ปทพบไดแกปลายชนด Charybdis feriatus มอตราการจบ 0.08 กก./ชม.ขนาดความกวางกระดอง 6.50-11.00 ซม. (9.13±1.70 ซม.) ทสถาน 101 058 และ 103 ปมา (Poutunus. Pelagicus) มอตราการจบ 0.02 กก./ชม. ขนาดความกวางกระดอง 9.50-15.00 ซม. (10.32±1.55 ซม.) ทสถาน 101 และ 058

กลมปลาหนาดนทมอตราการจบ 8.68 กก./ชม.ปลาหนาดนทพบไดแกปลาปากคมชนด Saurida elongata มอตราการจบ 1.45 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.00-38.50 ซม. (27.55±8.05 ซม.) ทสถาน 075 060 และ 087 ปลาปากคมชนด S. undosquamis มอตราการจบ 0.79 กก./ชม. ขนาดความยาว 7.5.00-34.00 ซม. (18.47±4.29 ซม.) ทสถาน 075 073 และ 087 ปลาตาหวานชนด Priacanthus tayenus มอตราการจบ 0.76 กก./ชม.ขนาดความยาว 8.00-25.00 ซม. (14.219±3.78 ซม.) ทสถาน 103 058 และ 087 และปลาหนาดนอนๆ มอตราการจบ 5.68 กก./ซม.

กลมสตวนาอนๆซงเปนกลมทไมไดมการวดขนาดความยาว มอตราการจบ 0.88 กก./ชม.กลมสตวนาอนๆทพบไดแกหอย (Misc.shell) มอตราการจบ 0.85 กก./ชม.ทสถาน 058 087 และ 101 กงตกแตน (Squillidae) มอตราการจบ 0.02 กก./ชม.ทสถาน 101 060 และ 058 และกลมสตวนาทไมใชหอยและกงตกแตน (Misc. other) มอตราการจบ 0.01 กก./ซม.

กลมปลาผวนามอตราการจบ 0.76 กก./ชม.ปลาผวนาทพบไดแกกลมปลาสกน (Carangidae) มอตราการจบ 0.20 กก./ชม.ขนาดความยาว 7.00-26.00 ซม. (10.99±3.44 ซม.) ทสถาน 101 089 และ 058 ปลาอนทรบงชนด Scomberomorus commerson มอตราการจบ 0.12 กก./ชม.ขนาดความยาว 20.00-35.00 ซม. (25.53±4.16 ซม.) ทสถาน 101 058 และ 060 ปลาหลงเขยว (Sardinella spp.) มอตราการจบ 0.09 กก./ชม.ขนาดความยาว 6.00-18.50 ซม. (12.85±2.08 ซม.) ทสถาน 101 058 และ 087 และปลาผวนาอนๆ มอตราการจบ 0.35 กก./ซม.

38

กลมกงมอตราการจบ 0.06 กก./ชม.กงทพบไดแกกลมกงขนาดใหญ (Large shrimps) มอตราการจบ 0.03 กก./ชม.ขนาดความยาว 8.00-22.50 ซม. (13.62±4.71 ซม.) ทสถาน 101 087 และ 103 กงตกกระชนด Metapenaeopsis palmemsis มอตราการจบ 0.02 กก./ชม.ขนาดความยาว 2.00-11.00 ซม. (6.79±1.44 ซม.) ทสถาน 087 101 และ 058 กงทราย (Trachypenaeus spp.) มอตราการจบ 0.01 กก./ชม.ขนาดความยาว 1.00-1.50 ซม. (1.25±0.25 ซม.) ทสถาน 075

กลมปลาเปดแทมอตราการจบ 14.09 กก./ชม.ปลาเปดแททพบไดแกปลาแปนชนด Leiognathus bindus มอตราการจบ 8.15 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.50-7.50 ซม. (5.32±0.60 ซม.) ทสถาน 089 103 และ 075 ปลาแปนชนด L. leuciscus มอตราการจบ 2.99 กก./ชม. ทสถาน 060 089 และ 075 ปลาปกเปา (Tetraodontidae) มอตราการจบ 1.03 กก./ชม.ขนาดความยาว 6.00-12.50 ซม. (9.90±1.03 ซม.) ทสถาน 058 101 และ 087 และปลาเปดแทอนๆ มอตราการจบ 1.92 กก./ซม. ตารางท 1 อตราการจบสตวนา (กก./ซม.) ขนาดสตวนา และสถานทพบสตวนามากทสดบรเวณโซนท 5

ชนดสตวนา อตราการจบสตวนา ขนาดสตวนา สถานทพบสตวนา

Cephalopod Photololigo duvaucelii 2.74 4.50-47.50 (12.15±5.28) 073, 060, 101

P. chinensis 1.31 9.00-29.00 (18.98±3.96) 060, 075, 073

Sepiolidae 0.78 2.00-6.00 (2.89±0.68) 089, 087, 073

other 1.00

Total cephalopod 5.83

Crab Charybdis feriatus 0.08 6.50-11.00 (9.13±1.70) 101, 058, 103

Portunus pelagicus 0.02 9.50-15.00 (10.32±1.55) 101, 058

Total crab 0.10

Demersal fishes Saurida elongata 1.45 4.00-38.50 (27.55±8.05) 075, 060, 087

S. undosquamis 0.79 7.50-34.00 (18.47±4.29) 075, 073, 087

Priacanthus tayenus 0.76 8.00-25.00 (14.21±3.78) 103, 058, 087

other 5.68

Total demersal fish 8.68

Miscellanaeous Misc. shells 0.85

058, 087, 101

Squillidae 0.02

101, 060, 058

other 0.01

Total miscelleneous 0.88

Pelagic fishes

39

ชนดสตวนา อตราการจบสตวนา ขนาดสตวนา สถานทพบสตวนา Carangidae 0.20 7.00-26.00 (10.99±3.44) 101, 089, 058

Scomberomorus commerson 0.12 20.00-35.00 (25.53±4.16) 101, 058, 060

Sardinella spp. 0.09 6.00-18.50 (12.85±2.08) 101, 058, 087

other 0.35

Total pelagic fish 0.76

Shrimps

Large shrimps 0.03 8.00-22.50 (13.62±4.71) 101, 087, 103

Metapeneposis palmensis 0.02 2.00-11.00 (6.79±1.44) 087, 101, 58

Trachypenaeus spp. 0.01 1.00-1.50 (1.25±0.25) 075

Total shrimps 0.06

Trash fishes

Leiognathus bindus 8.15 4.50-7.50 (5.32±0.60) 089, 103, 075

L. leuciscus 2.99

060, 089, 075

Tetraodontidae 1.03 6.00-12.50 (9.90±1.03) 058, 101, 087

other 1.92

Total trash fishes 14.09

Total catch 30.40

1.2 อตราการจบ ขนาดสตวนา และการแพรกระจายสตวนาในบรเวณโซนท 6 บรเวณโซนท 6 มอตราการจบสตวนา 29.46 กก./ชม.กลมหมกทพบในบรเวณนมอตราการ

จบ 5.46 กก./ชม.หมกทพบไดแกหมกกลวยชนด Photololigo duvaucelii มอตราการจบ 2.94 กก./ชม.ขนาดความยาว 3.00-32.50 ซม. (11.29±4.02 ซม.) ทสถาน 138 157 และ 117 หมกกระดอง (Cuttle fishes) มอตราการจบ 0.63 กก./ชม.ขนาดความยาว 2.50-27.50 ซม. (7.08±3.09 ซม.) ทสถาน 179 177 และ 158 หมกกลวยชนด P. chinensis มอตราการจบ 0.61 กก./ชม.ขนาดความยาว 12.00-23.50 ซม. (19.65±3.22 ซม.) ทสถาน 156 117 และ 119 และหมกอนๆ มอตราการจบ 0.88 กก./ซม.

กลมปมอตราการจบ 0.14 กก./ชม.ปทพบไดแกปลายชนด Charybdis feriatus มอตรา การจบ 0.10 กก./ชม.ขนาดความกวางกระดอง 6.00-11.50 ซม. 7.98±1.46 ซม. ทสถาน 158 177 และ 119 ปมาชนด Poutunus. pelagicus มอตราการจบ 0.04 กก./ชม. ขนาดความกวางกระดองตงแต 9.00-15.00 ซม. (11.91±1.76 ซม.) ทสถาน 177 156 และ 158

กลมปลาหนาดนมอตราการจบ 8.82 กก./ชม.ปลาหนาดนทพบไดแกปลาตาหวานชนด Priacanthus tayenus มอตราการจบ 1.75 กก./ชม. ขนาดความยาว 6.50-23.50 ซม. (12.93±5.02 ซม.) ทสถาน 117 158 และ 138 ตามลาดบ ปลาววหนงชนด Alutera monocerus มอตราการจบ 1.14 กก./ชม.ขนาดความยาว 15.50-40.00 ซม. (29.43±9.80 ซม.) ทสถาน 138 156 และ 177 ปลาปากคมชนด Saurida.

40

isarankurai มอตราการจบ 1.12 กก./ชม. ขนาดความยาว 6.5.00-14.00 ซม. (11.41±0.75 ซม.) ทสถาน 117 158 และ 181 และปลาหนาดนอนๆ มอตราการจบ 4.81 กก./ชม.

กลมสตวนาอนๆซงเปนกลมทไมไดมการวดขนาดความยาว มอตราการจบ 0.61 กก./ชม.กลมสตวนาอนๆทพบไดแกหอย (Misc.shell) มอตราการจบ 0.29 กก./ชม.ทสถาน 136 156 และ 117 กลมสตวนาทไมใชหอยและกงตกแตน (Misc. other) มอตราการจบ 0.19 กก./ชม. ทสถาน 179 177 และ 156 กงตกแตน (Squillidae) มอตราการจบ 0.13 กก./ชม.ทสถาน 158 179 และ 156

กลมปลาผวนามอตราการจบ 1.44 กก./ชม.ปลาผวนา ทพบไดแกปลาอนทรบงชนด Scomberomorus commerson มอตราการจบ 0.26 กก./ชม.ขนาดความยาว 14.50-46.00 ซม. (26.43±7.24 ซม.) ทสถาน 181 177 และ 179 ปลาดาบลาวชนด Chirocentrus dorab มอตราการจบ 0.19 กก./ชม.ขนาดความยาว 29.00-41.00 ซม. (35.50±2.07 ซม.) ทสถาน 181 158 และ 177 ปลาหลงเขยว (Sardinella spps) มอตราการจบ 0.19 กก./ชม.ขนาดความยาว 3.00-17.00 ซม. (12.02±2.63 ซม.) ทสถาน 177 181 และ 179 และปลาผวนาอนๆ มอตราการจบ 0.80 กก./ซม.

กลมกงมอตราการจบ 1.83 กก./ชม.กงทพบไดแกกลมกงขนาดใหญ (Large shrimps) มอตราการจบ 1.12 กก./ชม.ขนาดความยาว 3.00-26.00 ซม. (6.71±5.31 ซม.) ทสถาน 179 158 และ 181 กงตกกระชนด Metapenaeopsis palmemsis มอตราการจบ 0.71 กก./ชม.ขนาดความยาว 1.00-4.50 ซม. (2.96±1.25 ซม.) ทสถาน 179 158 และ 181

กลมปลาเปดแทมอตราการจบ 11.56 กก./ชม.ปลาเปดแททพบไดแกปลาแปนชนด Leiognathus bindus มอตราการจบ 4.02 กก./ชม.ขนาดความยาว 4.50-10.00 ซม. (6.04±1.31 ซม.) ทสถาน 117 138 และ 156 ปลาแปนชนด L. leuciscus มอตราการจบ 2.45 กก./ชม.ทสถาน 156 117 และ 136 ปลาแปนชนด L. splendens มอตราการจบ 1.79 กก./ชม.ขนาดความยาว 2.00-8.50 ซม. (2.32±1.01 ซม.) ทสถาน 179 136 และ 177 และปลาเปดแทอนๆ มอตราการจบ 3.30 กก/.ซม. ตารางท 2 อตราการจบสตวนา (กก./ซม.) ขนาดสตวนา และสถานทพบสตวนามากทสดบรเวณโซนท 6


Cephalopod Photololigo. duvaucelii 2.94 3.00-32.50 (11.29±4.02) 138, 157 117

Cuttle fishes 0.63 2.50-27.50 (7.08±3.09) 179, 177, 158

P. chinensis 0.61 12.00-23.50 (19.65±3.22) 156, 117, 119

other 0.88

Total cephalopod 5.06

Crab Charybdis feriatus 0.10 6.00-11.50 (7.98±1.46) 158, 177, 119

Portunus pelagicus 0.04 9.00-15.00 (11.91±1.76) 177, 156, 158

Total crab 0.14

Demersal fishes Priacanthus. tayenus 1.75 6.50-23.50 (12.93±5.02) 117, 158, 138

Alutera monoceros 1.14 15.50-40.00 (29.43±9.80) 138, 156, 177

41


Saurida. isarankurai 1.12 6.50-14.00 (11.41±0.75) 117, 158, 181

other 4.81

Total demersal 8.82

Miscellenaeous Misc. shells 0.29 136, 156, 117

Misc. (other) 0.19 179, 177, 156

Squillidae 0.13 158, 179, 156

Total miscelleneous 0.61

Pelagic fishes Scomberomorus commerson 0.26 14.50-46.00 (26.43±7.24) 181, 177, 179

Chirocentrus dorab 0.19 29.00-41.00 (35.50±2.07) 181, 158, 177

Sardinella spp. 0.19 3.00-17.00 (12.02±2.63) 177, 181, 179

other 0.80

Total pelagic fishs 1.44

Shrimps Large shrimps 1.12 3.00-26.00 (6.71±5.31) 179, 158, 181

Metapenaeopsis palmensis 0.71 1.00-4.50 (2.96±1.25) 179, 158, 181

Total shrimps 1.83

Trash fishes Leiognathus bindus 4.02 4.50-10.00 (6.04±1.31) 117, 138, 156

L. leuciscus 2.45 156, 117, 136

L. splendens 1.79 2.00-8.50 (2.32±1.01) 179, 136, 177

other 3.30

Total trash 11.56

Total catch 29.46

2. เปรยบเทยบอตราการจบเฉลยของกลมสตวนาระหวางโซนในบรเวณอาวไทยตอนกลาง ผลจากการศกษาสามารถอธบายผลไดวามเพยงอตราการจบเฉลยของกลมปลาผวนาในโซนท 5 (0.76 กก./ซม.) มความแตกตางจากอตราการจบเฉลยของกลมปลาผวนาในโซนท 6 (1.44 กก./ซม.) อยางมนยสาคญทางสถต (Mean difference -0.68%; 95% CI -1.33 ถง -1.83%, p=0.05)

42

เอกสารอางอง เพยร สปาร และซเบรน ซ วนมา.2544. นยามความยาวลาตว. ใน การประเมนสภาวะทรพยากรสตวนาในเขต

รอน. (มาลา สพงษพนธ และ เจรญ นตธรรมยงค. แปล). เอกสารวชาการประมง FAO 306/1. หนา 15-16

ยงยง มเมศกล และ สมศกด ปราโมกขชตมา.2523.ความแตกตางขององคประกอบชนดจากคา Rank Correlation และความชกชมของประชากรปลาหนาดนในอาวไทย พ.ศ. 2520.รายงานปลาหนาดนเลมท 6/2523 กองประมงทะเล กรมประมง.21 หนา

สาราญ ฤทธรกษา,ดเรก ธรรมนยม และสธรรม สทธชยเกษม.2512.การวเคราหผลการจบของทรพยากรปลาหนาดนจากการสารวจดวยเครองมออวนลากแผนตะเฆในอาวไทยป 2510.รายงานวชาการฉบบท 15/2512 กองสารวจและคนควา กรมประมง.76 หนา

สรพล วฒนกล, ยงยง มเมศกล และสมศกด ปราโมกขชตมา. 2528. การวเคราะหผลจบของทรพยากรปลาหนาดนจากการสารวจดวยเครองมออวนลากแบบใชแผนตะเฆในอาวไทย ป พ.ศ. 2524. รายงานปลาหนาดน เลมท 5 / 2528. กองประมงทะเล, กรมประมง. 71 หนา.

Carpenter, K. E. and V. H. Niem. (eds.).1998. FAO Species Identification Guide for Fishery Purpose. The living marine resources of the Western Central Pacific. Volume 2. Cephalopods, crustaceans, holothurians and sharks. FAO. Rome, Italy. p. 687–1396.

Carpenter, K. E. and V. H. Niem.1999a. FAO Species Identification Guide for Fishery Purpose. The living marine resources of the Western Central Pacific. Volume 3. Batoid fishes, chiamaeras and bony fishes part 1 (Elopidae to Linophrynidae). FAO. Rome, Italy. p. 1397–2068.

Carpenter, K. E. and V. H. Niem.1999b. FAO Species Identification Guide for Fishery Purpose. The living marine resources of the Western Central Pacific. Volume 4. bony fishes part 2 (Mugilidae to Carangidae). FAO. Rome, Italy. p. 2069–2790.

Carpenter, K. E. and V. H. Niem.2001a. FAO Species Identification Guide for Fishery Purpose. The living marine resources of the Western Central Pacific. Volume 5. bony fishes part 3 (Menidae to Pomacentridae). FAO. Rome, Italy. p. 2791–3380.

Carpenter, K. E. and V. H. Niem.2001b. FAO Species Identification Guide for Fishery Purpose. The living marine resources of the Western Central Pacific. Volume 6. bony fishes part 4 (Labridae to Latimeriidae), estuarine crocodiles, sea turtles, sea snakes and marine mammals. FAO. Rome, Italy. p. 3381–4218.

King, M. 1995. Distribution and abundance. In : King, M.Fisheries biology, assessment and management.. Blackwell Science.London. pp83-86

43

ชววทยาการสบพนธของปลาขางเหลอง (Selaroides leptolepis (Cuvier, 1833)) ในอาวไทย

ชมโชค สงหราชย สดสวนผลงานทตนปฏบต 60% นรชา สองแกว สดสวนผลงานทตนปฏบต 20% บณฑต ยงพลขนธ สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% จกรพณน ปนพทธศลป สดสวนผลงานทตนปฏบต 10%


รหสทะเบยนวจย 50 0409 50090 012

44

ชววทยาการสบพนธของปลาขางเหลอง (Selaroides leptolepis (Cuvier, 1833)) ในอาวไทย

ชมโชค สงหราชย๑* นรชา สองแกว๒ บณฑต ยงพลขนธ๓ และจกรพณน ปนพทธศลป๔

๑ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ๒ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนลาง (สงขลา)

๓ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยฝงตะวนออก (ระยอง) ๔ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนบน (สมทรปราการ)

บทคดยอ

การศกษาชววทยาการสบพนธของปลาขางเหลอง (Selaroides leptolepis (Cuvier, 1833)) ในอาวไทย ตงแตเดอนมกราคมถงธนวาคม พ.ศ. 2550 โดยเกบรวบรวมตวอยางจากเครองมออวนลอมจบและอวนลากทนาสตวนามาขนทาเทยบเรอประมงทจงหวดตราด จนถงจงหวดสงขลา ซงมแหลงทาการประมงในทะเลอาวไทย พบวา ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตว กบนาหนกตวของปลาขางเหลอง อยในรปสมการ W = 0.0070TL3.1833 ( เพศผ W = 0.0067 TL3.1982 และเพศเมย W = 0.0069 TL3.1898 ) ปลาวางไขไดเกอบตลอดป โดยวางไขสงสดในเดอนกรกฎาคม ความยาวเฉลยแรกเรมสบพนธ (L50) ของปลาเพศเมย เทากบ 9.75 เซนตเมตร ความดกของไขเทากบ 1,175 - 10,574 ฟอง ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบความดกของไขอยในรปสมการ F = 24.3015 TL2.6262ซงไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) และมอตราสวนระหวางเพศผตอเพศเมย เทากบ 1:1 ซงไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) เชนกน คาสาคญ: ชววทยาการสบพนธ ปลาขางเหลอง อาวไทย * ผรบผดชอบ : 408 หม 8 ต. ปากนา อ. เมอง จ. ชมพร 86120 โทรศพท 0-7752-2006 e-mail : [email protected]

45

คานา

ปลาขางเหลอง (yellowstripe scad) เปนปลาผวนาทมความสาคญทางเศรษฐกจชนดหนงของทรพยากรทางทะเลในอาวไทย นยมนามาบรโภคสด และแปรรปในรปแบบปลาเคม (Fishbase ,2008) มลกษณะเดนคอ ลาตวมแถบสเหลองเปนแนวยาวจากหวถงโคนหาง เสนขางตวโคงตามแนวสนหลงและเปนเสนตรงบรเวณตอนกลางครบหลงอนทสอง และมจดดาอยเหนอครบหบรเวณของแกมดานบน (สมโภชน, 2540) เปนปลาขนาดเลกจดอยในวงศปลาสกน (Family Carangidae) มชอวทยาศาสตรวา Selaroides leptolepis (Cuvier, 1833) (ภาพท 1) เปนปลาทอาศยรวมกนเปนฝงบรเวณหนาดนถงผวนา ตงแตบรเวณชายฝงจนถงระดบความลก 50 เมตร มการแพรกระจายทวไปในมหาสมทรอนเดยตะวนตกและในอนโด-แปซฟกตงแตอาวเบงกอล อาวไทย ญปน ฟลปปนส อนโดนเซย และออสเตรเลย (FAO, 2008) ในประเทศไทยพบแพรกระจายทงในอาวไทยและทะเลอนดามน ขนาดความยาวเฉลยประมาณ 9-16 เซนตเมตร (สมโภชน, 2540) กนพชและสตวขนาดเลกทลองลอยในนาเปนอาหารจาพวก ostracods, gastropods, และ euphausids รวมทงปลาขนาดเลกดวย

ปลาขางเหลองสวนใหญจบโดยเครองมออวนลอมจบ และอวนลาก จากรายงานของ FAO พ.ศ. 2542 มปรมาณการจบ 44,537 ตน จากประเทศมาเลเซย 41,341 ตน และประเทศสหรฐอาหรบเอมเรต 3,196 ตน (FAO, 2008) สาหรบปรมาณการจบปลาขางเหลองในประเทศไทย ยงไมมการรายงานอยางชดเจนสวนมากรายงานรวมอยในกลมของปลาสกน ในอดตปลาขางเหลองสดนามาใชเลยงปลาในกระชง แตในปจจบนปลาขางเหลองถกนามาแปรรป เพอการบรโภคมากขน โดยอยในรปแบบของปลาหวาน ปลาเคม กางปลาขางเหลองสวนทเหลอ ยงนามาแปรรปเปนผลตภณฑสาหรบการบรโภคเพอเสรมแคลเซยมไดอกดวย

การศกษา ชววทยาของปลาขางเหลองในประเทศไทย บรเวณอาวไทยตอนใน พ.ศ. 2531 (Yamagava, 1994) รายงานความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวของปลาขางเหลอง จากตวอยางปลาขนาดความยาวตลอดตว 9.90 – 16.40 เซนตเมตร อยในรปสมการ W=0.0075TL 3.1010 ม พารามเตอรการเตบโต (K) 1.115 ตอป สมประสทธการตายโดยธรรมชาต (M) 1.96 ตอป ความยาวอนนต (L∞) 20.00 เซนตเมตร ความยาวเหมาะสมทจะถกจบ (Lm) 10.10 เซนตเมตร (Pauly, 1978) ซงขอมลทได มการศกษาไวนานกวา 20 ปและเปนการศกษาเฉพาะพนทไมไดครอบคลมทงอาวไทย ประกอบกบสภาวะการทาประมงและสภาวะแวดลอมทเปลยนแปรไปในปจจบน ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง(ชมพร) จงไดทาการศกษาทางดานชววทยาการสบพนธของปลาขางเหลองในอาวไทยเพอใชเปนขอมลพนฐานในการบรหารจดการการทาประมงปลาขางเหลองในอาวไทย ใหอยในระดบทเหมาะสมแกการนามาใชประโยชนสงสด และสมดลกบการทดแทนตามธรรมชาตตอไป

46


เพอศกษาขอมลทางชววทยาไดแก ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตว อตราสวนเพศ ขนาดแรกเรมสบพนธ ฤดวางไข และความดกของไข


1. สถานทและระยะเวลาดาเนนการ

เกบรวบรวมขอมลและตวอยางปลาขางเหลองชนด Selaroides leptolepis

จากเครองมอ อวนลอมจบ และอวนลาก ททาประมงในอาวไทย จากแพปลาหรอทาขนสตวนาในจงหวดชายฝงทะเลตงแตจงหวดตราด จนถงจงหวดสงขลา (ภาพท 2) โดยมพนทดาเนนการดงน -พนทอาวไทยฝงตะวนออก ในจงหวดตราด (S1) จงหวดจนทบร (S2) และจงหวดระยอง (S3) โดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยฝงตะวนออก (ระยอง) -พนทอาวไทยตอนบนในจงหวดชลบร (S4) จงหวดสมทรปราการ (S5) จงหวดสมทรสงคราม (S6) จงหวดสมทรสาคร (S7) และจงหวดเพชรบร (S8) โดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนบน (สมทรปราการ) -พนทอาวไทยตอนกลาง ในจงหวดประจวบครขนธ (S9) จงหวดชมพร (S10) และจงหวด สราษฎรธาน (S11) โดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) -พนทอาวไทยตอนลาง ในจงหวดนครศรธรรมราช (S12) และจงหวดสงขลา (S13) โดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนลาง (สงขลา)

47

2. การรวบรวมขอมล 2.1 เกบรวบรวมขอมลปลาขางเหลองอยางนอย 50 ตวตอแหลงเกบขอมล ตอเดอน เดอนละ 1 ครง โดยสมตวอยางปลามาวดความยาวตลอดตว (total length, TL) และชงนาหนกตว (weight, W) พรอมทงบนทกขอมลอนๆ ทเกยวของกบการทาประมง เชน แหลงทาการประมง ความลกนา ระยะหางฝง เปนตน 2.2 นาตวอยางปลามาศกษาพฒนาการของระบบสบพนธ โดยการผาเปดชองทอง และตรวจสอบระยะการเจรญพนธ (maturity stages) ของปลาทงเพศผและเพศเมย แลวชงนาหนกถงนาเชอและรงไขของปลาแตละตว เพอหาคาดชนความสมบรณเพศ (gonadosomatic index, GSI) และศกษาอตราสวนเพศทหองปฏบตการของศนยวจยและพฒนาประมงทะเลทง 4 แหง

ภาพท� 2 แผนท�แสดงจดเกบตวอยางปลาขางเหลองบรเวณอาวไทย พ.ศ. 2550

48

3. วธวเคราะหขอมล 3.1หาความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวจากขอมลความยาวตลอดตว และนาหนกตวของปลาขางเหลอง ในรปสมการของ Rounsefell and Everhart (1953) คอ

W = a TLb

เมอ W คอ นาหนกตว มหนวยเปนกรม TL คอ ความยาวตลอดตว มหนวยเปน เซนตเมตร a, b คอ คาคงท ทหาไดจากความสมพนธระหวางตวแปรทงสอง คา a เปนคาคงท ทเกยวของกบความถวงจาเพาะ (specific gravity) และคา b เปนคาอตราการเตบโตจาเพาะ (specific growth rate) ของสตวนา ซงจากสมการดงกลาว จดใหอยในรป natural logarithm แลวใช linear regression analysis วเคราะหหาคา a และ b 3.2 อตราสวนเพศ นาขอมลของปลาทแยกเพศแลว มาหาสดสวนเพศผตอเพศเมย รายเดอนและตงสมมตฐานใหเพศผเทากบเพศเมยหรอเพศผตอเพศเมยในอตราสวน 1:1 แลวทดสอบโดยใช chi-square test ทระดบความเชอมน 95% (คา χ2

0.05,1 = 3.841) ซงตวทดสอบสถตหาไดจาก χ2 = ( f1 - f2 )

2 / n

เมอ f1 คอ จานวนเพศผ f2 คอ จานวนเพศเมย n คอ จานวนรวมทงหมด

3.3 ขนาดแรกเรมสบพนธโดยหาขนาดเลกสดทเรมสบพนธได (biological minimum size, Lmin) จากขอมลทงหมด ซงเปนปลาเพศผและเพศเมยขนาดเลดสดทมถงนาเชอและรงไขในระยะเจรญพนธ และหาขนาดแรกเรมสบพนธทรอยละ 50 โดยนาขอมลสดสวนความสมบรณเพศ (P) ในแตละอนตรภาคชนของขนาดความยาวตลอดตวมาปรบคาสดสวนโดยใชคาเฉลยเคลอนทจากจานวน 3 คา ในแตละอนตรภาคชนทตอเนองกน ดวยการนาคาในอนตรภาคชนทสงกวาและตากวามารวมกบชนทตองการ หารดวย 3 หรอ Moving average 3 และหาขนาดแรกเรมสบพนธ (L50) จากการประมาณโดยสดสวน ดงน

L50 = L1 +(((0.5-P1)( L2 – L1))/P2 – P1)

เมอ P1 คอ คาสดสวนความสมบรณเพศลาดบแรกทคาตากวา 0.5 P2 คอ คาสดสวนความสมบรณเพศลาดบแรกทคามากกวา 0.5 L1 คอ ขนาดความยาวทคาสดสวนความสมบรณเพศ P1 L2 คอ ขนาดความยาวทคาสดสวนความสมบรณเพศ P2 3.4 ฤดวางไข การวเคราะหฤดกาลวางไขในรอบป พจารณาจากเปอรเซนตของระยะการพฒนาของอวยวะสบพนธทเปลยนแปลงไปในแตละเดอน โดยตรวจสอบระยะการเจรญพนธในปลาเพศผ แบงระยะการเจรญพนธของถงนาเชอเปน 2 ระยะ คอ ระยะทยงไมเจรญพนธ (immature) ซงถงนาเชอยงมขนาดเลกม

49

สชมพออน และระยะเจรญพนธ (mature) ซงถงนาเชอมขนาดใหญขน ขยายเตมชองทอง เปนพออนนมมสขาวครม สวนเพศเมยแบงระยะการเจรญพนธของรงไขเปน 5 ระยะ ซงดดแปลงมาจากวธการของ Kesteven (1960) โดยในระยะท 1-2 เปนระยะทยงไมเจรญพนธ สวนระยะท 3-5 เปนระยะเจรญพนธ มลกษณะของแตละระยะ ดงน ระยะท 1(Virgin) เปนระยะปกตของระบบสบพนธในปลาทยงไมมพฒนาการของระบบสบพนธ รงไขมขนาดเลกมาก แนบตดกบกระดกสนหลง ระยะท 2 (Developing) เปนระยะทระบบสบพนธมพฒนาการขน รงไขมสแดงคอนขางใส มความยาว 1/2 หรอ 2/3 ของชองทอง ระยะท 3 (Gravid) เปนระยะรงไขขยายเตมชองทอง มสเหลอง เมดไขมลกษณะกลม มเยอตดกน เมอรดสวนทองด ยงไมมไขไหลออกมา ระยะท 4 (Spawning or Ripe) เปนระยะรงไขเจรญเตมท ขยายเตมชองทอง พรอมวางไข ซงไขแยกเปนเมดได มสเหลองหรอสม ผนงรงไขบาง เหนเสนเลอดทมาหลอเลยงรงไขชดเจน ถารดทสวนทองด จะมไขไหลออกมา ระยะท 5 (Spent) เปนระยะทปลาเพศเมยวางไขไปแลว รงไขลดขนาดลง เหยวแฟบ มสแดง แตยงมเมดไขสเหลองปนแดงหลงเหลออยบาง

คาดชนความสมบรณเพศ คานวณตามวธการของ Yuen and June (1957) คอ

GSI = (GW / BW) x 103

เมอ GSI คอ คาดชนความสมบรณเพศ GW คอ นาหนกของถงนาเชอ หรอรงไข มหนวยเปนกรม BW คอ นาหนกตว มหนวยเปนกรม เมอไดคา GSI ของปลาแตละตวแลว คานวณหาคาเฉลยดชนความสมบรณเพศ (mean gonadosomatic index, MGSI) ของปลาแตละเพศในแตละเดอน เพอหาชวงฤดวางไข จากแนวโนมการเปลยนแปลงของคา MGSI ประกอบกบคารอยละของระยะเจรญพนธ

3.5 ความดกของไข นาไขแกระยะท 4 จากปลาทสมตวอยางจานวน 50 ตว เกบรกษาในนายากลสน (Gilson solution) ซงเตรยมดงน

Mercury chloride (HgCl2) 20 g Acetic acid (CH3COOH) 18 ml Nitric acid 69 % (HNO3 ) 15 ml Alcohol 60% (C2H5OH) 100 ml Distilled water 880 ml

50

จากนนดดนายาออกนารงไขชงนาหนกเปยกทงหมด สมตวอยางรอยละ 10 นาไปนบจานวน 3 ซา คานวณหาคาความดกของไขเฉลย จากสมการ (Holden and Raitt, (1974))

F = nG/g

เมอ F คอ ความดกของไข G คอ นาหนกของรงไขทงหมด หนวยเปนกรม n คอ จานวนไขทไดจากการสมตวอยาง g คอ นาหนกของไขทไดจากการสมตวอยาง หนวยเปนกรม

ความสมพนธระหวางความดกของไขกบความยาวลาตว ศกษาตามวธการของ Holden and Raitt (1974) คอ

F = cTLm

เมอ TL คอ ความยาวตลอดตวของปลาเพศเมยตวทมไขแก (เซนตเมตร) c, m คอ คาคงท ทไดจากการหาความสมพนธระหวางตวแปรทงสอง

ผลการศกษาและวจารณผล

1. ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตว ปลาขางเหลอง( Selaroides leptolepis ) ในบรเวณอาวไทยจานวน 10,684 ตว มขนาดความยาวระหวาง 6.2 – 20.1 เซนตเมตร มนาหนกอยในชวง 2.74 – 88.0 กรม เปนเพศผจานวน 4,677 ตว มขนาดความยาวอยในชวง 7.5 – 20.1 เซนตเมตร และมนาหนก 4.0 – 88.0 กรม เพศเมยจานวน 4,396 ตว มขนาดความยาว 6.2 – 20.1 เซนตเมตร มนาหนก 4.0 – 88.0 กรม นามาวเคราะหความสมพนธระหวางความยาวตลอดลาตวและนาหนกของปลาเพศผ เพศเมย และไมแยกเพศไดความสมพนธดงสมการ เพศผ W = 0.0067 TL 3.1982 R2 = 0.9434 เพศเมย W = 0.0069 TL 3.1898 R2 = 0.9208 ไมแยกเพศ W = 0.007 TL 3.1833 R2 = 0.942 .

51

การใช t-test ทดสอบความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวระหวางเพศของปลาขางเหลอง พบวา ไมมความแตกตางกนทางสถต และเมอทดสอบคา a และคา Y ของเสนตรง พบวา ไมมความแตกตางกนทางสถต แสดงวา ปลาเพศผและเพศเมยไมมความแตกตางกนในดานอตราการเตบโต การศกษาปลาขางเหลองทางฝงอนดามน ความยาวตลอดตวอยในชวง 6.3-18.9 เซนตเมตร มความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวอยในรปสมการ W= 0.0130 TL 2.9629 (Yanagawa, 1994) และปลาขางเหลองในประเทศอนเดยมความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวอยในรปสมการ W = 0.0134 TL2.8930 (Reuben et al., 1992) ซงคา a และ b ทไดจากสมการความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวในแตละการศกษามคาแตกตางกน อาจเนองจากกลมปลาหรอกลมประชากรทแตกตางกนในแตแหลงนาททาการศกษา ซงธนษฐา (2543) กลาววา โดยทวไป คา a และ b จะแตกตางกนในสตวนาแตละชนดหรอตางกลมประชากรกน หรอแมแตชนดเดยวกนและกลมประชากรเดยวกนกอาจแตกตางกนได ขนอยกบปจจยตางๆ เชน การสมตวอยาง จานวนตวอยางทแตกตางกน หรอชวงเวลาเกบตวอยางทแตกตางกน เปนตน โดยคา a จะเปลยนแปลงไปตามฤดกาลเพศ ขนาด การตาย และชวงความสมบรณเพศ สวนคา b จะเปลยนแปลงไปตามการเปลยนแปลงรปรางของสตวนา โดยเฉพาะชนดทมการพฒนาชวงวยออนเปนขนๆ อยางแทจรง 2. อตราสวนเพศ ตวอยางปลาขางเหลองจานวน 9,075 ตว เปนเพศผ 4,678 ตว และเพศเมย 4,397 ซงคาอตราสวนเพศรายเดอน มคาแตกตางกนไปตงแต 1:0.69 ถง 1:1.60 เมอนามาวเคราะหทางสถตโดยใช chi-square test พบวา ม 8 เดอนทคาทดสอบมความแตกตางอยางมนยสาคญ โดยมอตราสวนเพศผตอเพศเมยรายเดอนไมเทากบ 1:1 โดยม 2 เดอน คอเดอนมกราคม และเดอนกมภาพนธ มปลาเพศเมยมากกวาเพศผประมาณ 1.2-1.6 เทา และอก 6 เดอน คอเดอนเมษายน พฤษภาคม กรกฎาคม กนยายน และพฤศจกายน มปลาเพศผมากกวาเพศเมยประมาณ 1.2-1.4 เทา เมอพจารณาคาอตราสวนเพศโดยรวมทงป พบวาปลาขางเหลองมอตราสวนเพศผตอเพศเมย เทากบ 1:0.94 ซงไมมความแตกตางอยางมนยสาคญ แสดงวา อตราสวนเพศโดยรวมของปลาขางเหลองในทะเลอาวไทยในชวงททาการศกษาเทากบ 1:1 (ตารางท 1) สอดคลองกบผลการศกษาของ Venkataramani et al. (1995) ซงรายงานวา ปลาขางเหลองบรเวณชายฝงตะวนออกเฉยงใตของประเทศอนเดยมอตราสวนเพศผตอเพศเมยเปน 1:1

52

ตารางท 1 อตราสวนเพศของปลาขางเหลองในอาวไทย พ.ศ. 2550

เดอน จานวนตวอยาง อตราสวน คา

เพศผ เพศเมย รวม เพศผ:เพศเมย Chi-square มกราคม 349 436 785 1:1.25 9.642 กมภาพนธ 394 629 1023 1:1.60 53.983 มนาคม 452 410 862 1:0.91 2.046 เมษายน 455 362 817 1:0.80 10.586 พฤษภาคม 332 277 609 1:0.83 4.967 มถนายน 474 434 908 1:0.92 1.762 กรกฎาคม 460 348 808 1:0.76 15.525 สงหาคม 399 362 761 1:0.91 1.799 กนยายน 413 345 758 1:0.84 6.100 ตลาคม 457 387 844 1:0.85 5.806 พฤศจกายน 277 191 468 1:0.69 15.803 ธนวาคม 216 216 432 1:1.00 0.000

รวม 4678 4397 9075 1:0.94 128.020 3. ขนาดแรกเรมสบพนธ

ผลการศกษา พบวา ปลาขางเหลองขนาดเลกทสดทเรมสบพนธไดทความยาวตลอดลาตว 8.25เซนตเมตร และมขนาดความยาวเฉลยแรกเรมสบพนธในปลาเพศเมยเทากบ 9.75 เซนตเมตร และในปลาเพศผเทากบ 11.18 เซนตเมตรซงใกลเคยงกบผลการศกษาของ Venkataramani et al. (1995) ซงรายงานวา ปลาขางเหลองบรเวณชายฝงตะวนออกเฉยงใตของประเทศอนเดยมขนาดความยาวตลอดตวแรกเรมสบพนธท 11.38 เซนตเมตร ทงสองเพศ และ FAO (2008) ทรายงานวา ปลาขางเหลองเพศเมยมขนาดความยาวถงสอมหางแรกเรมสบพนธไดท 11.00 เซนตเมตร

4. ฤดวางไข

ผลการศกษาพบปลาขางเหลองเพศผและเพศเมย วางไขตลอดทงป โดยพบเพศเมยมไขแก (ระยะท 3-5) มากกวารอยละ 7 ตงแตเดอนมกราคม จนถงเดอน ธนวาคม โดยมคาสงสดในเดอนกรกฎาคม ทรอยละ 98.56 (ตาราง 2 และ) และในเพศผจะพบถงนาเชออยในระยะทพรอมจะผสมพนธตลอดทงปเชนเดยวกน โดยมระยะสมบรณเพศมากกวารอยละ 70 เกอบทงปยกเวนในเดอนมกราคม และเดอนเมษายน เทานนทพบระยะสมบรณเพศทรอยละ 58.45 และ 62.63 ตามลาดบ โดยพบระยะสมบรณเพศสงสดใน เดอนพฤษภาคม รอยละ 87.34 (ตาราง 2)

53

ตารางท 2 รอยละของระยะเจรญพนธกบคาดชนความสมบรณเพศเฉลยของปลาขางเหลองบรเวณอาวไทย พ.ศ. 2550

เดอน เพศผ เพศเมย

%ความสมบรณเพศ

คาดชนความสมบรณเพศ

%ความสมบรณเพศ

คาดชนความสมบรณเพศ

มกราคม 58.45 11.59 81.19 23.24 กมภาพนธ 73.60 13.30 79.65 36.45 มนาคม 79.87 15.05 88.29 30.37 เมษายน 62.64 9.69 85.64 33.09 พฤษภาคม 87.35 7.96 85.56 22.90 มถนาคม 79.49 8.37 93.32 23.19 กรกฎาคม 85.66 8.43 98.56 25.26 สงหาคม 75.69 7.80 92.27 24.63 กนยายน 84.75 8.22 81.16 16.95 ตลาคมr 75.71 6.34 88.37 18.99 พฤศจกายน 86.28 6.69 82.20 15.51 ธนวาคม 78.24 8.55 87.44 16.15 5. ความดกของไข ปลาขางเหลองทมไขในระยะท 4 มความยาวตลอดตว 12.00-17.40 เซนตเมตร นาหนกตว 22 – 80 กรม นาหนกรงไข 0.19 - 5.46 กรม มความดกของไข 1,175 – 10,574 ฟอง และความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบความดกของไข (ตาราง 3 และภาพท 8) อยในรปสมการ

F = 24.3015 TL 2.6262

ตารางท 3 ความดกของไขปลาขางเหลองทความยาวตลอดตวและนาหนกตวตางกนบรเวณอาวไทย พ.ศ. 2550

ลาดบท

ความยาวตลอดลาตว (เซนตเมตร)

นาหนกตว (กรม)

จานวนไข (ฟอง)

ลาดบท

ความยาวตลอดลาตว

(มลลเมตร) นาหนกตว (กรม)


1 12.1 25 2313 26 14.5 34 2578 2 12.5 22 2150 27 14.5 40 2461 3 12.6 24 1275 28 14.6 32 4011 4 12.7 24 1524 29 14.6 40 3485 5 12.8 24 1756 30 14.7 40 2610 6 13 22 2005 31 14.7 40 5175 7 13 28 3172 32 14.8 38 2532 8 13.1 22 2244 33 14.9 34 6072 9 13.2 22 1224 34 15 40 5703 10 13.2 28 1962 35 15 35 3444 11 13.3 30 2803 36 15.1 40 4661

54

ลาดบท

ความยาวตลอดลาตว (เซนตเมตร)

นาหนกตว (กรม)


ลาดบท

ความยาวตลอดลาตว

(มลลเมตร) นาหนกตว (กรม)


12 13.3 28 3334 37 15.2 50 10574 13 13.4 30 1683 38 15.3 44 5050 14 13.5 32 3119 39 15.4 40 1467 15 13.6 30 1175 40 15.5 38 1521 16 13.7 29 1671 41 15.6 44 3189 17 13.8 24 1273 42 15.7 50 3338 18 13.9 30 1746 43 15.9 46 8331 19 14 28 3360 44 16.2 56 4988 20 14.1 80 3414 45 16.3 52 4343 21 14.1 32 3404 46 16.4 58 8734 22 14.2 30 1549 47 16.5 52 4479 23 14.3 40 1598 48 17 56 3880 24 14.4 33 1584 49 17.1 60 3990 25 14.4 32 3469 50 17.4 68 6249

55


ธนษฐา ทรรพนนทน. 2543. ปฏบตการชววทยาประมง. พมพครงท 2. บรษทศนยการพมพดจตอล จากด, กรงเทพมหานคร. 77 หนา.

สมโภชน อคคะทววฒน. 2540. ภาพปลาและสตวนาของไทย. พมพครงท 3. องคการคาของครสภา, กรงเทพมหานคร. 325 หนา.

FAO. 2008. http://www.fao.org., May 23, 2008. Fishbase. 2008. Species summary : Selaroides leptolepis . http://www.fishbase.org., May 23,

2008. Gambang,A.C.,H.B. Rajali and D.Awang.2008.

http://tri.gov.my/friswak/publication/pelagic2003.pdf., August 15, 2008. Holden, M. J. and D. F. S. Raitt. 1974. Manual of fisheries science. FAO Fish. Tech. Pap., 115: 1-214. Kesteven, G. L. 1960. Manual of field method in fisheries science. Man. Fish. Sci., 1:44-45. Pauly, D. 1978. http://www.fishbase.org., May 23, 2008. Reuben, S., H. M. Kasim, S. Sivakami, P. N. Radhakrishnan, K. N. Kurup, M. Sivadas, A. Noble, K.

V. S. Nair and S. G. Raje. 1992. http://www.fishbase.org., May 23, 2008. Rounsefell, G. A. and W. H. Everhart. 1953. Fishery Science: Its Methods and Applications. John Wiley & Sons, Inc., New York. 444 pp. Venkataramani, V. K., N. Ramanathan and K. Venkataramanujam. 1995. Breeding biology of a

carangid fish Selaroides leptolepis Cuv. (Perciformes) along Tuticorin, southeast coast of India. Indian journal of marine sciences., Council of Scientific & Industrial Research, New Delhi, India. 24(4):207-210.

Yanagawa, H. 1994. Length-weight relationship of Gulf of Thailand fishes. Naga ICLARM Q. 17(4):48-52.

Yuen, H. S. H. and F. C. June. 1957. Yellowfin tuna spawning in the central equatorial Pacific. U.S.

Fish. Wildl. Serv. 57(112): 251-264.

56

ชนดและการแพรกระจายของปลงทะเล บรเวณแหลมทงทราย หมท 5 ต.นาชะอง อ.เมอง จ.ชมพร

Species and Dirtribution of Sea Culcumber at Ban Leam Thung Sai Moo 5, Nachaung Sub-dirtrict Maung Dirtrick, Chumphon Province

สทธโณ สมสรตน สดสวนผลงานทตนปฏบต 80% บวคา สมสรตน สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% อานวย อนฤกษ สดสวนผลงานทตนปฏบต 10%



57

ชนดและการแพรกระจายของปลงทะเลบรเวณแหลมทงทราย จงหวดชมพร สทธโณ ลมสรตน * บวคา ลมสรตน และอานวย อนฤกษ

ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงชมพร

บทคดยอ

การศกษาชนดและการแพรกระจายของปลงทะเล บรเวณแหลมทงทราย จงหวดชมพร ตามแนวขนานกบชายฝง ทระยะ 25, 75, และ 125 เมตร แนวละ 4 สถาน ระหวางเดอนตลาคม 2550 – เดอนธนวาคม 2551 พบปลงทะเล 5 ชนด คอปลงดา (Holothuria atra Jaeger, 1833) แพรกระจายอยตามพนทะเลทเปนทรายปนโคลน มกอนหนและกอนปะการงกระจายอยเปนกลมกอน ปลงหนาม (H. impatiens Forskal, 1775) และปลงเสอดาว (H. pardalis Selenka, 1867) พบอยบรเวณใตกอนหนและปะการงขนาดเลก ปลงสรอยลกปด (Synapta maculata Chamisso & Eysenhardt, 1821) พบเกาะอยบนกอนหนขนาดกลางและใหญ ปลงสรอยลกปดขาว (Synaptula lamperti Heding, 1928) พบเกาะอยบนกอนหนและกอนปะการงขนาดใหญ สภาพพนทะเลทเปนทราย ไมมกอนหน หรอปะการง ไมพบปลงทะเลทง 5 ชนด โดยชนดทพบมากทสดในบรเวณททาการศกษาครงน คอปลงเสอดาว คาสาคญ : ปลงทะเล การแพรกระจาย แหลมทงทราย * ผรบผดชอบ : ๒๑๗ ถ.ประชาอทศ ตาบลทาตะเภา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๐๐๐

โทร.๐๗๗-๕๑๑๒๙๘ E-mail : [email protected]

58

คานา ปลงทะเล เปนสตวนาทมความสาคญทางเศรษฐกจชนดหนง อาหารทปรงจากปลงทะเลเปนอาหารทนยมบรโภคในหมชาวจน ซงเชอวาเปนยาอายวฒนะ มสรรพคณในการรกษาโรคหลายชนด ปจจบนมการนามาสกดและแปรรปเปนยาเมด หรอแคปซล เพอสะดวกในการบรโภค สมชย และนลน (2543) อางถงผลการศกษาทางการแพทยสมนไพรของจนทพบวาปลงทะเลประกอบไปดวยธาตอาหารและสารประกอบทมประโยชนหลายชนด เชน วตามน โปรตน และสารประกอบอนๆ เชน วตามน โปรตน และสารประกอบอน ๆ เชน Mucopolysaccharides ซงม Chondroitin sulfate มฤทธดานการอกเสบ (Anti-inflammatory) บรรเทาโรคขออกเสบจากกระดกเสอม (Osteo-ArthritisX) และขออกเสบรมาตอยด (Rheumatoid-Arthritis) นอกจากนยงพบวา ในปลงทะเลยงมสาร Saponin glycosides ซงเปนสารทมโครงสรางทางเคมคลายทพบในโสม ซงเปนพชสมนไพรมคณสมบตในการยบยงเซลลมะเรง จากสรรพคณดงกลาวทาใหมการเกบเกยวปลงทะเลจากธรรมชาตมาใชประโยชนมากเกนกวาทธรรมชาตจะสรางทดแทนได การศกษาและวจยเกยวกบปลงทะเลของประเทศไทย มผศกษาหลายทาน เชน สมพร (2513) รายงานพบปลงทะเลดานชายฝงตะวนตกของประเทศไทยในมหาสมทรอนเดย จานวน 3 วงศ (family) 6 สกล (genus) 9 ชนด (species) มทนา (2516) จาแนกปลงได 5 วงศ 8 สกล 17 ชนด ซงมชนดทสามารถนามารบประทานได 6 ชนด ไดแก Holuthuria scabra, H. argus, H. marmorata, H. atra, H. spinifera, Stichopus variegates กรณา (2525) พบปลงทะเล 3 วงศ 7 สกล 11 ชนด ในจงหวดสงขลา สเมตต (2541) พบปลงทะเล 3 วงศ 3 สกล 8 ชนด สเมตต และคณะ (2541) พบปลงทะเล 5 วงศ 7 สกล 8 ชนด สมชย และนลน (2543) รายงานวาการประมงและการคาปลงทะเลในประเทศไทย มปลงทะเล 7 วงศ 26 สกล 58 ชนด สเมตต และคณะ (2543) พบปลงทะเล 2 วงศ 3 สกล 13 ชนด อารมณ (2545) ปลงทะเล 6 วงศ 15 สกล 34 ชนด สเมตต และคณะ (2547) ปลงทะเล 5 วงศ 9 สกล 23 ชนด จรสศร และคณะ (2551) ทาการคดแยกชนดของปลงทะเลจากตวอยางปลงทะเลทลงทะเบยนไวในพพธภณฑสตวและพชทะเล จานวน 386 ตวอยาง เปนปลงทะเล 7 วงศ 23 สกล 65 ชนด ปจจบนปลงทะเลในประเทศไทยมปรมาณลดนอยลงอยางรวดเรว เนองจากไมมกฎหมายควบคมการทาประมงปลงทะเล การศกษาการแพรกระจายของปลงทะเลในครงน เพอใชขอมลสาหรบเปนประโยชนตอการบรหารจดการทรพยากรในอนาคต


1. เพอศกษาชนดและการแพรกระจายของปลงทะเลบรเวณแหลมทงทราย จงหวดชมพร 2. เพอศกษาสภาพแวดลอมโดยทวไปบรเวณแหลงอาศยของปลงทะเล

59


1. สถานททาการศกษา ทาการศกษาระหวางเดอนตลาคม ป 2550 – เดอนธนวาคม ป 2551 บรเวณแหลมทงทราย หมท 5 ตาบลนาชะอง อาเภอเมอง จงหวดชมพร ระหวางเสนรงท 10.53922 ถง 10.53557 องศาเหนอ และเสนแวงท 99.26028 ถง 99.26446 องศาตะวนออก พนทประมาณ 34,726 ตารางเมตร (21.7 ไร) ดงตารางท 1

ตารางท 1 พกดของแตละสถานททาการศกษา

แนวท สถานท พกด เสนรงท เสนแวงท 1 2 3

St 1 St 2 St 3 St 4 St 5 St 6 St 7 St 8 St 9 St 10 St 11 St 12

10.53922 องศาเหนอ 10.53811 องศาเหนอ 10.53702 องศาเหนอ 10.53684 องศาเหนอ 10.53891 องศาเหนอ 10.53775 องศาเหนอ 10.53658 องศาเหนอ 10.53616 องศาเหนอ 10.53853 องศาเหนอ 10.53721 องศาเหนอ 10.53628 องศาเหนอ 10.53557 องศาเหนอ

99.26375 องศาตะวนออก 99.26279 องศาตะวนออก 99.26198 องศาตะวนออก 99.26028 องศาตะวนออก 99.26412 องศาตะวนออก 99.26422 องศาตะวนออก 99.26233 องศาตะวนออก 99.26032 องศาตะวนออก 99.26446 องศาตะวนออก 99.26378 องศาตะวนออก 99.26257 องศาตะวนออก 99.26061 องศาตะวนออก

2. การรวบรวมขอมลและเกบตวอยาง 2.1 การเกบตวอยางปลงทะเล โดยการดานาวางแนวสารวจในพนท 4x5 ตารางเมตร โดยใชเชอกใยยกษขนาด 5 มลลเมตร ผกเปนแนวขนาน 4 แนว เพอสะดวกในการสารวจพนทและเกบตวอยางรอบสถานทกาหนด สถานละ 3 ครง บนทกจานวน ชนดตามลกษณะภายนอก และรวบรวมตวอยางปลงทะเลทพบทงหมดแตละสถานนามาจาแนกชนด ตามจรสศร และคณะ (2551) และ Clark and Rowe (1971) และความหนาแนนของปลงทะเลทพบในแตละสภาพพนทะเล 3. วธวเคราะหขอมล วเคราะหองคประกอบชนดและการแพรกระจายของปลงทะเล ทพบในแตละสภาพพนทะเล

60

H o lo t h u r ia a t r a

H o lo t h u r ia im p a r t ie n s

H o lo t h u r ia p a rla d is

S y n a p t a m a c u la t a

S yn a p t a la m p e r t i

ผลและวจารณผลการศกษา

1.ชนดและการแพรกระจายของปลงทะเล 1.1 ชนดของปลงทะเลทพบบรเวณแหลมทงทราย จงหวดชมพร จากการเกบตวอยาง 36 ตวอยาง พบปลงทะเล 5 ชนด ไดแก ปลงดา (Holothuria atra Jaeger, 1833) ปลงหนาม (H. impatiens Forskal, 1775) ปลงเสอดาว (H. pardalis Selenka, 1867) ปลงสรอยลกปด (Synapta maculata Chamisso & Eysenhardt, 1821) และปลงสรอยลกปดขาว (Synaptula lamperti Heding, 1928) โดยชนดทพบมากทสดคอ ปลงเสอดาว รอยละ 38.89 (ภาพท 1) รองลงมาเปนปลงสรอยลกปด ปลงดา และปลงหนามกบปลงสรอยลกปดขาว ภาพท 1 องคประกอบชนดของปลงทะเลทพบในบรเวณทสารวจ

2.2 การศกษาสภาพแวดลอมทวไปและสภาพพนทะเล 2.2.1 สภาพแวดลอมทวไป ไดแก สภาพภมประเทศ ลกษณะของชายฝง และระดบความลกของนา (วดดวย Depth gauge ทประกอบอยกบอปกรณดานา) 2.2.2 สภาพพนทองทะเล สารวจโดยการดานาแบบ SCUBA ในแตละสถานจดบนทกลกษณะของพนทะเล จาแนกเปน พนทราย พนทรายปนโคลรน กรวดหรอซากปะการงขนาดเลกเสนผานศนยกลางนอยกวา 0.5 เมตร กอนหนหรอปะการงขนาดกลางเสนผานศนยกลางระหวาง 0.5 – 1 เมตร กอนหนหรอปะการงขนาดใหญเสนผานศนยกลางมากกวา 1 เมตรขนไป โดยประมาณคาออกมาเปนรอยละของพนท 2.3 การแพรกระจายของปลงทะเลทพบตามสภาพพนทในแตละสถาน ดงน

- สถานท 1 สภาพพนทะเลเปนกอนหนหรอปะการงขนาดเลก รอยละ 40 กรวดหรอซากปะการง รอยละ 30 กอนหนหรอปะการงขนาดกลาง รอยละ 20 ความลกของนาอยระหวาง 0 – 1 เมตร พบปลงทะเลชนดเดยวคอ ปลงเสอดาว (H.pardalis)

11.11%

16.67% 11.11%

22.22%

38.89%

61

-สถานท 2 สภาพพนทะเลเปนทรายปนโคลน รอยละ 30 กอนหนหรอปะการงขนาดกลางรอยละ 30 ความลกของนาอยระหวาง 0 – 1 พบปลงทะเล 4 ชนด พบปลงสรอยลกปด (S. maculata) (ภาพผนวกท 4) จานวนมากทสดรอยละ 41.67 รองลงมาเปน ปลงสรอยลกปด (S.lamperti) รอยละ 33.3 ปลงหนาม (H.impatiens) รอยละ 8.33 ตามลาดบ

- สถานท 3 สภาพพนทะเลเปนกอนหนหรอปะการงขนาดใหญ รอยละ 30 กอนหรอปะการงขนาดกลาง รอยละ 20 กอนหนหรอปะการงขนาดเลก รอยละ 20 และกรวดหรอปะการง รอยละ 20 ความลกของนาอยระหวาง 0 – 1 เมตร ปลงทะเลทพบ เปนปลงหนาม รอยละ 60 และปลงเสอดาว รอยละ 40

- สถานท 4 สภาพพนทะเลเปนกอนหนหรอปะการงขนาดกลาง รอยละ 30 กอนหนหรอปะการงขนาดเลก รอยละ 20 กรวดหรอซากปะการง รอยละ 20 และทราย รอยละ 20 ความลกของนาอยระหวาง 0 – 1 เมตร พบปลงทะเลชนดเดยว คอ ปลงเสอดาว

- สถานท 5 สภาพพนทะเลเปนกอนหนหรอปะการงขนาดกลาง รอยละ 30 กอนหนหรอปะการง รอยละ 20 กรวดหรอซากปะการง รอยละ 20 และทรายปนโคลน รอยละ 20 ความลกของนาอยระหวาง 1 – 2 เมตร พบปลงทะเลชนดเดยว คอ ปลง เสอดาว

- สถานท 6 สภาพพนทะเลเปนกอนหนหรอปะการงขนาดใหญ รอยละ 30 กอนหนหรอปะการงขนาดกลาง รอยละ 20 และทรายปนโคลน รอยละ 30 ความลกของนาอยระหวาง1 – 2 เมตร ปลงทะเลทพบมากทสด คอ ปลงดา รอยละ 62.5 รองลงมาเปนปลงสรอยลกปด รอยละ 37.5

- สถานท 7 – 12 สภาพของพนทะเลเปนทราย ไมมกอนหนหรอกอนปะการง ความลกของนาอยระหวาง 2 – 4 เมตร ไมพบปลงทะเลทง 5 ชนด

จากการวเคราะหเพอจาแนกชนดตามจรสศร และคณะ (2551) และ Clark and Row (1971) พบปลงทะเล 2 วงศ คอ Holothuriidae และ Synaptidae 5 ชนด Holothuria atra,H. impatiens, H. pardalis, Synapta maculate และ Synaptula lamperti พบปลงดา อาศยอยบรเวณพนทองทะเลทเปนทรายปนโคลน กระจายเปนหยอมๆ ระหวางกอนหน หรอกอนปะการง โดยโผลสวนหวเพอยนหนวดออกมาจบเมดทรายบนพนเพอปอนเขาปาก ปลงหนามและปลงลายเสอ พบมากบรเวณซอกปะการงหรอใตกอนหนขนาดกลางถงขนาดเลก สวนปลงสรอยลกปดและปลงสรอยลกปดขาว เกาะอยบนกอนหนหรอกอนปะการงขนาดใหญถงขนาดกลาง และยนหนวดออกมาจบอาหารทตดบนพนผวของสาหรายปอนเขาปาก แหลงทอยอาศยของปลงดา ปลงหนามและปลงลายเสอ กบสภาพพนทองทะเลสอดคลองกบการศกษาของ สเมตต (2541) สเมตตและคณะ (2541) ทรายงานวา พบปลงดา ตามพนทะเลทเปนทรายใกลฝง พบ ปลงหนามและปลงลายเสอบรเวณซอกปะการง หรอใตกอนหน ในเขตปะการงชายฝง การสารวจครงนพบชนดของปลงทะเลนอยกวางานวจยอนๆ อาจมสาเหตมาจากอาณาบรเวณชายฝงของแหลมทงทรายททาการสารวจมพนทไมมาก ประมาณ 25 ไร เปนเขตปะการงนาตน มสภาพเปนทรายปนโคลนกระจายเปนหยอมๆ ระหวางกอนหนและกอนปะการง เพอเปรยบเทยบการสารวจในพนททกวางกวา เชนรอบๆ เกาะ ทงจงหวด หรอชายฝงของอาวไทย หรอ อนดามน สภาพของพนทองทะเลมหลายรปแบบ ทงแนวเขตปะการงนาตน นาลก ใกลหรอไกลออกจากชายฝง พนทรายหรอทรายปนโคลน พรอมแหลงหญาทะเล ทาใหมความหลากหลายของชนดปลงทะเล

ปจจบน ปลงทะเลในพนททาการสารวจ และพนทชายฝงอนๆ ของจงหวดชมพรโดยเฉพาะปลงทะเลทมความสาคญทางเศรษฐกจชนดตางๆ มจานวนลดนอยลงอยางรวดเรวและหายากมากขนบางชนดไมพบ สาเหตสวนใหญเกดจากการจบขนมาใชประโยชนมากจนธรรมชาตไมสามารถสรางขนมา

62

ทดแทนไดทน ดงนนจงจาเปนตองมการฟนฟทรพยากรปลงทะเล โดยการกาหนดพนทหามทาการประมงปลงทะเล ควบคกบการเพาะเลยงปลงทะเล เพอปลอยเสรมในธรรมชาตโดยการบรหารจดการใชประโยชนโดยยงยน


กรณา สตยมาศ. 2525. การสารวจสตวกลมเอคไคโนเดรมในจงหวดสงขลา. ปญหาพเศษ. ภาควชา ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 70 หนา. จรสศร อางตนญา, วชราภรณ ไตรพาณชยกล, วลลภา เกอดวง, ศรนทพย สงขจน, ทศน จนทรดนตร

และ ไผทรตน สงหดา. 2551. ตวอยางปลงทะเลในพพธภณฑและพชทะเล สถาบนวจยและพฒนาทรพยากรทางทะเล ชายฝงทะเล และ ปาชายเลน. กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. เอกสารเผยแพร. 63 หนา.

มทนา แสงจนดาวงศ. 2516. การศกษาและคณคาทางอาหารของปลงทะเลของไทย. วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลย เกษตรศาสตร. 56 หนา สมชย บศราวช และ นลน ทองแถม. 2543. การประมงและการคาปลกในประเทศไทย. วารสารประมง 53(2):

161 – 167. สมพร ศรยากร. 2513. การศกษาอนกรมวธานของเอคไคโนเดรมทไดจากการสารวจเรม ไทย-เดนมารก ครงท

5 ทางดานชววทยาทางทะเล บรเวณฝงตะวนตกของประเทศไทยในมหาสมทรอนเดย. วทยานพนธปรญญาโท แผนกชววทยาทางทะเล จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพฯ. 144 หนา

สเมตต ปจฉาการ. 2541. การศกษาอนกรมวธานของเอคไคโนเดรมบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก. สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, กรงเทพมหานคร. 109 หนา. สเมตต ปจฉาการ, ธนษฐา ทรรพนนทน, สรพล ชณหบณฑต และ กรกฎ หงสทอง. 2541. การศกษา

เบองตนเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพของเอคไคโนเดรม บรเวณสถานวจยทรพยากรชายฝง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จงหวดระนอง. รายงานการประชมทางวชาการ ครง ท 36มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 13 หนา.

สเมตต ปจจาการ, อารมณ มจรนทร และ พชย สนแจง. 2543. ปลงทะเล อนดบ Aspidochirotida ทอาศยอยในบรเวณแนวปะการงของหมเกาะลาน และหมเกาะไผ จงหวดชลบร. การประชมทางวชาการของ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 38 : 92 – 100.

สเมตต ปจจาการ, สชา มนคงสมบรณ, ธดารตน นอยรกษา และ พชย สนแจง. 2547. การศกษา ความหลากหลายของชนดสตวทะเลในแนวปะการงภาคตะวนออก จงหวดชลบร. หนวยวจยความ

หลากหลายทางชวภาพ สถาบนวทยาศาสตรทางทะเล มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. 131 หนา. อารมณ มจรนทร. 2545. ปลงทะเลบรเวณชายฝงทะเลภาคตะวนออกของประเทศไทย. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยบรพา, ชลบร. 243 หนา.

63

ชววทยาการสบพนธของกงโอคก Metpenaeusaaeus affinis และ Metapenaeus ensis บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

ชมโชค สงหราชย สดสวนผลงานทตนปฏบต 100%

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) รหสทะเบยนวจย 52 0409 25060

64

ชววทยาการสบพนธของกงโอคก Metapenaeus affinis และ Metapenaeus ensis บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

ชมโชค สงหราชย


บทคดยอ

การศกษาชววทยาการสบพนธของกงโอคก Metapenaeus affinis และ Metapenaeus ensis บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน จากการเกบตวอยางสามารถรวบรวมตวอยางกงโอคกไดเพยงชนดเดยว คอ Metapenaeus affinis และเกบตวอยางได 4 เดอน ไดแก เดอนมกราคม พฤษภาคม มถนายน และกรกฎาคม ตวอยางกงโอคกจานวน 492 ตว มความยาวตลอดตว 73.00-138.00 มลลเมตร นาหนกตว 4.10-11.50 กรม แยกเปนกงโอคกเพศผจานวน 232 ตว มความยาวตลอดตว 78.0-135.0 มลลเมตร นาหนกตว 4.30-11.50 กรม และกงโอคกเพศเมยจานวน 260 ตว มความยาวตลอดตว 73.00-138.00 มลลเมตร นาหนกตว 4.10-18.30 กรม สมการความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวของกงโอคกไมแยกเพศ คอ W = 0.0004TL1.625 R2 = 0.955 เพศผW = 0.005TL1.624R2 = 0.951 เพศเมยW = 0.004TL1.65 R2 = 0.955 อตราสวนเพศเทากบ 1:1 ในเดอนมกราคม มถนายน และกรกฎาคม ยกเวนเดอนพฤษภาคม มอตราสวนเพศไมเทากบ 1:1 ซงมความแตกตางอยางมนยสาคญ (p<0.05) กงโอคกมการพฒนาของรงไขอยในระยะสมบรณเพศทกเดอน แตรอยละของความสมบรณเพศคอนขางตา นอยกวารอยละ 50

คาสาคญ : ชววทยาการสบพนธ กงโอคก อาวบานดอน *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

65

คานา

กงทะเลเปนทรพยากรทมคณคาสงทางเศรษฐกจ มความตองการมากในตลาดโลก และไดมสวนเพมความสาคญทางเศรษฐกจใหกบประเทศมากยงขนตามลาดบ ตงแตมการนาอวนลากแผนตะเฆจากสหพนธสาธารณรฐเยอรมนเขามาทาการประมงในอาวไทย ใน พ.ศ. 2504 ทาใหมการจบกงทะเลเพมขน จนมปรมาณเหลอจากความตองการบรโภคภายในประเทศ ประกอบกบความตองการกงทะเลมมากขนและราคาในตลาดโลกกสงขนเชนกน ประเทศไทยจงมนโยบายสงกงทะเลในรปแชแขง และกงกระปองเปนสนคาออก เปนปจจยหนงททาใหการจบกงทะเลจากธรรมชาตมาใชประโยชนมปรมาณสง จนปรมาณกงในธรรมชาตลดลง จากสถตปรมาณการจบกงทะเลของกรมประมง ไดแสดงใหเหนวามปรมาณการจบทเพมขนจาก 10,563 ตน ในป พ.ศ. 2504 เรอยมาจนสงทสด 156,523 ตน ในป พ.ศ. 2525 หลงจากนนปรมาณการจบกเรมลดลงเรอยมาจนเหลอ 84,702 ตน ในป พ.ศ. 2546 โดยเปนกงโอคกประมาณ 9,955 ตน หรอประมาณ 11.75 % ซงเปนกงทจบในอาวไทย 6,895 ตน หรอ 69.26 % ของกงโอคกทงหมด จากสถตดานการตลาด ทเกบขอมล ณ ทาขนปลาทสาคญ ในรายจงหวด พบวาปรมาณกงรวมทผานทาขนปลาทไดบนทกไวในป พ.ศ. 2546 มถง 39,682 ตน และเปนกงทผานทาขนปลาในจงหวดสราษฎรธาน ถง 6,764 ตน ซงเปนปรมาณทสงกวาจงหวดอนๆ ดงนนอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน จงนบวาเปนแหลงผลตกงทะเลโดยธรรมชาตทสาคญยงแหลงหนง

จากการเปลยนแปลงความอดมสมบรณของกงทะเลดงกลาว การศกษาวจยครงนจงมเปาหมายเพอใชประโยชนตอการฟนฟทรพยากรกงในอาวบานดอน โดยเฉพาะกงโอคก ทอาจจะนาไปสการปรบปรงมาตรการอนรกษใหเหมาะสมกบสภาวะทรพยากรประมงทเปลยนไป


เพอทราบความสมพนธของความยาวตลอดตวกบนาหนกตว อตราสวนเพศ และระยะความสมบรณเพศของกงโอคก



ทาการรวบรวมตวอยางกงโอคกททาเทยบเรอทขนสตวนาบรเวณอาเภอเมอง และอาเภอดอนสก ในจงหวดสราษฎรธาน ในเดอนมกราคม ถง กนยายน ป 2552 2. การรวบรวมขอมล

สมตวอยางกงโอคกอยางนอยเดอนละ 50 ตว/ทาขนสตวนา นามาวดความยาวตลอดตว (total length, TL) และชงนาหนกตว (weight, W) จาแนกเพศและจาแนกระยะการเจรญของรงไขตาม Primavera (1983) ซงม 4 ระยะ (ภาพท 1) ดงน

ระยะท 1 immature : มองเหนรงไขเปนลกษณะใสไมมส โดยทบรเวณดานหลงของลาตวเหน ระยะท 2 early maturing : รงไขเรมปรากฏใหเหนชดขนทบรเวณดานหลงของลาตว มลกษณะ

เปนแผนบางๆ สเขยวออนยาวตลอดลาตว ระยะท 3 late maturing : รงไขมความหนามากขน มสเขยวคลาเหนชดเจนและเจรญแผขยาย

ไปถงสวนหว

66

ระยะท 4 mature : รงไขมความหนามากและแผยาวตลอดดานหลงของลาตวไปถงสวนหว สเขยวคลา และรงไขทปลองแรกของลาตวแผออกมากกวาสวนอนๆ

ระยะไข 1 2 3 4

ภาพท 1 ระยะการเจรญของรงไขกง, ทมา: Primavera (1983)

หลงจากนนจดกลมกงเพศเมยทมระยะการเจรญของรงไขระยะ 1-2 อยในกลมไมสมบรณเพศ (immature) และกงเพศเมยทมระยะการเจรญของรงไขระยะ 3-4 อยในกลมสมบรณเพศหรอวยเจรญพนธ (mature) 3. การวเคราะหขอมล 3.1 ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตว 3.1.1 นาขอมลความยาวตลอดตวและนาหนกตวของกงโอคกไมแยกเพศ แยกเพศผและ เพศเมยมาวเคราะหหาความสมพนธตามวธของ Ricker (1975) ในรปสมการ W = aTLb เมอ W คอ นาหนกตว หนวยเปนกรม TL คอ ความยาวตลอดตว หนวยเปนมลลเมตร a, b คอ คาคงท คา a เปนคาคงททเกยวของกบความถวงจาเพาะ (specific gravity) และคา b เปนคาอตราการเตบโตจาเพาะ (specific growth rate) ของสตวนา แปลงสมการดงกลาวขางตนใหอยในรปสมการเสนตรงดวย natural logarithm ไดสมการเปน ln W = ln a + b ln TL และใชการวเคราะหการถดถอยเชงเสนอยางงายเพอประมาณคา ln a และ b 3.2 วเคราะหอตราสวนเพศผตอเพศเมย โดยนาขอมลการแจกแจงความถของความยาวของ กงโอคกแบบแยกเพศ มาศกษาอตราสวนเพศในรปของจานวนกงโอคกเพศเมยทงหมดตอเพศผทงหมดในรอบป และทดสอบความแตกตางทางสถตดวยไควสแควร (chi–square test, x2 ) ทระดบความเชอมน 95% (Zar, 1996) โดยตงสมมตฐานวาอตราสวนเพศผตอเพศเมยเทากบ 1:1 ดงสมการ X2=(f1–f2 )

2 /n เมอ f1 คอ จานวนกงโอคกเพศผ f2 คอ จานวนกงโอคกเพศเมย n คอ จานวนกงโอคกทงหมด

67

3.3 ระยะความสมบรณเพศ นาขอมลจานวนกงโอคกเพศผและเพศเมยในแตละเดอน มาคานวณรอยละความสมบรณเพศในแตละเดอนดวยสมการ %Mature= x100 เมอ Fmf คอ จานวนกงโอคกเพศเมยระยะสมบรณเพศ Ftf คอ จานวนกงโอคกเพศเมยทงหมด เดอนใดทมเปอรเซนตความสมบรณเพศสงแสดงวาเดอนนนเปนฤดวางไขของกงโอคก


จากการเกบตวอยางกงโอคกบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน สามารถรวบรวมตวอยางกงโอคกไดเพยงชนดเดยว ไดแก Metapenaeus affinis โดยสามารถสรปไดดงน

1. ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตว

จากตวอยางกงโอคกจานวน 492 ตว มความยาวตลอดตว 73.00-138.00 มลลเมตร นาหนกตว 4.10-11.50 กรม แยกเปนกงโอคกเพศผจานวน 232 ตว มความยาวตลอดตว 78.0-135.0 มลลเมตร นาหนกตว 4.30-11.50 กรม และกงโอคกเพศเมยจานวน 260 ตว มความยาวตลอดตว 73.00-138.00 มลลเมตร นาหนกตว 4.10-18.30 กรม พบวามสมการความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตว ดงน

ไมแยกเพศ W = 0.0004TL1.625 R2 = 0.955 (ภาพท 2) เพศผ W = 0.005TL1.624 R2 = 0.951 (ภาพท 3)

เพศเมย W = 0.004TL1.65 R2 = 0.955 (ภาพท 4)

ภาพท 2 ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวของกงโอคกไมแยกเพศ

Fmf Ftf

68

ภาพท 3 ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวของกงโอคกเพศผ

ภาพท 4 ความสมพนธระหวางความยาวตลอดตวกบนาหนกตวของกงโอคกเพศเมย

2. อตราสวนเพศ

กงโอคกจานวน 492 ตว เปนกงโอคกเพศผจานวน 232 ตว และเพศเมยจานวน 260 ตว จากการศกษาอตราสวนเพศพบวากงโอคกมอตราสวนเพศเทากบ 1:1 ในเดอนมกราคม มถนายน และกรกฎาคม ยกเวนเดอนพฤษภาคม มอตราสวนเพศไมเทากบ 1:1 โดยเทากบ1:0.60 ซงมความแตกตางอยางมนยสาคญ (p<0.05) (ตารางท 1)

69

ตารางท 1 อตราสวนเพศของกงโอคกบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

เดอน จานวนตวอยาง (ตว) อตราสวน

คาไควสแควร เพศผ เพศเมย รวม เพศผ : เพศเมย

มกราคม 65 61 126 1 : 0.94 0.127

พฤษภาคม 80 48 128 1 : 0.60 8.000

มถนายน 52 64 116 1 : 1.23 1.241

กรกฎาคม 63 59 122 1 : 0.94 0.131

260 232 492 1 : 0.89 1.593

3. ระยะความสมบรณเพศของกงโอคก

กงโอคกมการพฒนาของรงไขอยในระยะสมบรณเพศทกเดอน โดยเพศผมระยะสมบรณเพศสงสดในเดอนมถนายน (รอยละ 44.23) รองลงมาเปนเดอนพฤษภาคม (รอยละ 32.50) กรกฎาคม (รอยละ 26.98) และมกราคม (รอยละ 18.46) สวนเพศเมยพบระยะสมบรณเพศสงสดในเดอนมกราคม (รอยละ 9.84) รองลงมาเปนเดอนพฤษภาคม (รอยละ 8.33) กรกฎาคม (รอยละ 8.47) และมถนายน (รอยละ 7.81) ซงพบวาคอนขางตา (ตารางท 2)

ตารางท 2 รอยละของความสมบรณเพศของกงโอคกในอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

เดอน เพศผ เพศเมย เพศผ เพศเมย

immature mature immature mature

%mature %mature

มกราคม 53 12 55 6 18.46 9.84

พฤษภาคม 54 26 44 4 32.50 8.33

มถนายน 29 23 59 5 44.23 7.81

กรกฎาคม 46 17 54 5 26.98 8.47

70

การทดลองทาการประมงโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ The Experiment of Set Net Fishing in Bangsaphan Bay,

Prachuap Khiri Khan Province

อกนษฐ เกอเผอก สดสวนผลงานทตนปฏบต 80% ถาวร โรจนะรตน สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% ขวญฤทย แซล สดสวนผลงานทตนปฏบต 10%


71

การทดลองทาการประมงโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

อกนษฐ เกอเผอก* ถาวร โรจนรตน และ ขวญฤทย ไชยแกว ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

บทคดยอ

การทดลองทาการประมงโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ โดยทาการ

ทดลองในพนทอาเภอบางสะพานและอาเภอบางสะพานนอย โดยตดตงโปะเชอกในเดอนเมษายน 2555 และทาการประมงในเดอน พฤษภาคม-กนยายน 2555 ทาการประมงแบบวนเวนวน ใชแรงงานในการทาประมง 11-13 คน

ปรมาณการจบสตวนาทจบไดตลอดฤดกาลประมง 47,449 กโลกรม คดเปนมลคา 988,063 บาท มองคประกอบของชนดสตวนาทจบไดสวนใหญเปนพวกปลา ปลาทจบไดปรมาณมากและมมลคาสง 5 อนดบแรก คอ ปลาท ปลาสากเหลอง ปลาสกนบง ปลาจาละเมดดา และปลาขางเหลอง ชนดสตวนาทจบไดมากทสด คอ ปลาท รอยละ 33.66 และองคประกอบความยาวทจบไดสวนใหญใกลเคยงและสงกวาความยาวแรกเรมสบพนธ

สวนผลตอบแทนในการทาประมง คดตนทนเฉพาะตนทนผนแปรคาใชจายในการออกทาการประมง มกาไร 545,663 บาท

คาสาคญ : โปะเชอก บรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทรศพท ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

72

คานา

โปะเชอกเปนเครองมอประมงทเนนจบปลาผวนาเปนหลก มลกษณะเหมอนโปะไมไผทวไปเพยงแตโปะเชอกจะใชอวนมาทาเปนตวโปะและปกโปะ แบงออกเปน 3 สวน คอ ปกโปะ หองลวง และกนโปะ ขนาดความกวางของโปะประมาณ 45 เมตร ยาว 140 เมตร และปกโปะยาว 250 เมตร ปกโปะจะเปนเครองลอใหปลาเขาโปะ โดยปลาจะมากนแพลงตอนทบรเวณปกโปะ วายวนไปมาจนเขาไปหองลวงและตดอย ในกนโปะ

ปจจบนการทาประมงชายฝงของชาวประมงพนบานมความหลากหลายมการใชเครองมอประมงหลายชนดในพนททาการประมงทมอยอยางจากด ซงกอใหเกดปญหาขอขดแยงระหวางชาวประมงดวยกนเองในหลายพนท นอกจากนชาวประมงยงประสบกบปญหาทรพยากรลดนอยลง จากสาเหตการทาการประมงเกนศกยการผลต และผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ซงมความจาเปนตองหาวธการหรอเครองมอประมงทสามารถลดปญหาขอขดแยงและไมทาลายทรพยากรประมง โปะเชอกเปนเครองมอทสามารถคดขนาดสตวนาทจบได เปนเครองมอทสามารถชวยฟนฟทรพยากรประมงชายฝงดวย กลาวคอบรเวณเนออวนและถงทรายทใชทาเปนตวถวง จะมสาหรายมาเกาะตด ซงจะกลายเปนแหลงอาหาร แหลงหลบกนภย แหลงวางไขและขยายพนธของสตวนา (ศนยพฒนาการประมงแหงเอเซยตะวนออกฉยงใต, 2553)ดวยเหตนกรมประมง โดยศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) จงไดดาเนนศกษาความเปนไปไดของการทาการประมงโปะเชอกโดยชมชนมสวนรวม เพอสงเสรมใหเกดจากจดการประมงชายฝงโดยชมชนมสวนรวม สรางการบรหารจดการกลมเพอใหชมชนมความเขมแขง และเปนขอมลพนฐานสาหรบการขยายผลในพนทอนตอไป โดยเลอกดาเนนโครงการท อาเภอบางสะพานนอย เนองจากเปนเสนทางอพยพของปลาท และเปนพนททเคยทาการประมงโปะมากอน โดยงานวจยนสอดคลองกบกลยทธท 1 เรองปรบปรงโครงสรางและศกยภาพองคกรภาคประมง มาตรการสนบสนนองคกรปกครอง (อปท.) และเสรมความเขมแขงใหแกองคกรหรอชมชนชาวประมงในการจดการประมงชายฝง ตามแผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย


1. เพอศกษาการลงแรงประมงและฤดทาการประมงโปะเชอก 2. เพอศกษาปรมาณการจบและมลคาสตวนาจากการประมงโปะเชอก 3. เพอศกษาองคประกอบชนด อตราการจบ และองคประกอบความยาวของสตวนาทจบไดจากโปะเชอก 4. เพอศกษามลคาสตวนาตนทนและรายไดจากการทาการประมงโปะเชอก

73

วธดาเนนการ 1. แบบแผนการศกษา

การทดลองทาการประมงโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ ดานนการทดลองในเขตพนท อาเภอบางสะพานและอาเภอบางสะพานนอย ดงภาพท 1 ภาพท 1 พนททดลองการประมงโปะเชอก

2. วธการรวบรวมขอมล

2.1 บนทกปรมาณสตวนาทจบไดจากโปะเชอก 2.2 สมสารวจและเกบตวอยางสตวนา นามาศกษาองคประกอบชนด อตราการจบ และ ขนาด

สตวนาสปดาหละ 1 ครง โดยสมตวอยางสตวนาครงละประมาณ 30 กโลกรม (กรณไดสตวนานอยกวา 30 กโลกรมจะเกบตวอยางทงหมด) คดแยกชนดและวดความยาว ของสตวนาแตละชนด

2.3 บนทกขอมลคาใชจายในการออกทาการประมง และบนทกรายไดจากการขายสตวนาทจบไดจากการทาประมงโปะเชอก

74

3. การวเคราะหขอมล

3.1 องคประกอบชนดสตวนาทจบไดในโปะเชอก โดยรายงานในรปของรอยละชนดสตวนาตอปรมาณสตวนาทงหมดทจบได

3.2 อตราการจบเฉลยจากการทาประมงโปะเชอก โดยรายงานเปนนาหนกสตวนาในหนวยกโลกรมตอครงททาการประมง และวเคราะหคาเฉลยโดยคานวณจากปรมาณการจบในแตละครง

3.3 ขนาดสตวนาเฉลยในแตละเดอนของชนดทมความสาคญทางเศรษฐกจทจบไดภายใน โปะเชอก โดยนาคาความยาวลาตวทบนทกมาแจกแจงความถความยาวในแตละอนตรภาคชน (class interval) เพอคานวณหาคาเฉลยของความยาวลาตวในแตละเดอน

ผลการศกษา 1. การลงแรงประมงและฤดทาประมงโปะเชอก

การตดตงโปะเชอกในทะเลเรมดาเนนการในเดอนเมษายน ป 2555 โดยกลมชาวประมงรวมกนเตรยมอปกรณตางๆ เปนเวลา 20 วน จากนนดาเนนการตดตงโปะเชอกประมาณ 7 วน โดยใชเรอของกลมชาวประมง ขนาดเรอ 60 ตนกรอส จานวน 1 ลา และเรอประมงพนบาน จานวน 3 ลา โดยจะเรมตดตง โครงเชอก ทน และสมอ พรอมจดแตงโครงเชอกใหเขารปใชเวลา 1-2 วน จากนนจะประกอบเนออวนของสวนปกหลกและปกรองเขากบโครงเชอกใชเวลา 1-2 วน ตดตงเนออวนของตวโปะและทางเขากนโปะใชเวลา 1-2 วน ตดตงเนออวนของกนโปะใชเวลา 1 วน เมอทาการตดตงเครองมอโปะเชอกเสรจแลว ใชเวลาประมาณ 2 วน จงเรมจบสตวนา โดยเรมทาการประมงโปเชอกในเดอน พฤษภาคม ป 2555

การทาประมงโปะเชอกออกจบสตวนาแบบวนเวนวน ใชเรอประมงพนบานจานวน 3 ลา โดยกลมสมาชกชาวประมง การทาประมงแตละครงใชแรงงานประมาณ 11-13 คน เมอไดสตวนาจะทาการคดแยกชนด และขนาด และจาหนายใหกบราษฎร พอคาแมคาในทองถน และขายสงใหกบแพปลา ชาวประมงจดบนทกและจดทาบญชสรปการซอขายสตวนาในแตละวน ราคาขายสตวนาแตละชนด แตละขนาด ชาวประมงเปน ผกาหนดเอง โดยอางองราคาตลาด หรอแพปลา ทจาหนายในพนทใกลเคยง สตวนาทจบไดจากเครองมอ โปะเชอกสามารถจาหนายไดในราคาสง เนองจากสตวนามคณภาพด

การเกบขอมล ชาวประมงสามารถทาการประมงได 5 เดอน คอ พฤษภาคม-กนยายน ป 2555 หลงจากนนเปนชวงฤดมรสมตองเกบเครองมอโปะเชอกขนฝง

75

2. ปรมาณการจบและมลคาสตวนาตลอดฤดทาการประมง

การวเคราะหผลจบสตวนาตลอดเวลา 5 เดอน ของการทดลอง พบวา เดอนพฤษภาคม มปรมาณการจบสตวนา 7,431.50 กโลกรม คดเปนมลคา 133,617 บาท มถนายน มปรมาณการจบสตวนา 11,376 กโลกรม คดเปนมลคา 201,045 บาท กรกฎาคม มปรมาณการจบสตวนา 18,245.40 กโลกรม คดเปนมลคา 403,375 บาท สงหาคม มปรมาณการจบสตวนา 4,076.10 กโลกรม คดเปนมลคา 108,726 บาท และกนยายน มปรมาณการจบสตวนา 6,320 กโลกรม คดเปนมลคา 141,300 บาท 3. องคประกอบชนด อตราการจบ และมลคาสตวนาจากการทาประมงโปะเชอก

3.1 องคประกอบชนดสตวนาทจบไดจากโปะเชอก สตวนาทจบไดจากโปะเชอกบรเวณอาวบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ ระหวางเดอน

พฤษภาคม-กนยายน 2555 มองคประกอบของชนดสตวนาทจบไดสวนใหญเปนพวกปลา ชนดสตวนาทจบไดมากทสด คอ ปลาทรอยละ 33.66 รองลงมาคอ ปลาเบญจพรรณ ปลาสกน และปลาขางเหลอง รอยละ 22.45, 10.37 และ 9.98 ตามลาดบ

3.2 ผลจบและมลคาของสตวนาทมความสาคญทางเศรษฐกจ สตวนาทเครองมอโปะเชอกจบไดปรมาณมากทสด คอ สตวนาจาพวกปลา ซงมปลาทม

ความสาคญทางเศรษฐกจอยหลายชนด ปลาทจบไดปรมาณมากและมมลคาสง 5 อนดบแรก คอ ปลาท ปลาสากเหลอง ปลาสกนบง ปลาจะละเมดดา และปลาขางเหลอง (ตารางท 1)

ตารางท 1 ชนดและมลคาปลาทสาคญทางเศรษฐกจและมมลคาสงทจบไดจากโปะเชอก

ชนดสตวนา ชอสามญ ชอวทยาศาสตร ปรมาณการจบ(กก.) มลคา (บาท)

1. ปลาท Short mackerel Rastrelliger brachysoma 9,491.57 229,863.75

2. ปลาสาก Barracuda jello Sphyraena jello 1,993.10 157,646.00

2. ปลาสกน Yellowtail scad Atule mate 4,971.90 152,067.00

4. ปลาจะละเมด Black pomfret Parastromateus niger 1,121.90 143,381.00

5. ปลาขางเหลอง Yellowstripescad Selaroides leptolepis 4,733.40 94,284.20

76

4. องคประกอบความยาวของสตวนาทจบไดจากโปะเชอก

องคประกอบความยาวสตวนาจาพวกปลาชนดทมมลคาสง 5 อนดบแรก ตามตารางท 1 ดงน 4.1 ปลาท เปนปลาผวนาทจบไดปรมาณมากทสดจากการทาประมงโปะเชอก พบวามความยาว

อยระหวาง 11.50-19.50 เซนตเมตร ความยาวเฉลยเทากบ 15.68 เซนตเมตร ซงปลาทเพศเมยและเพศผมความยาวแรกเรมสบพนธเทากบ 15.93 และ 16.25 เซนตเมตร แสดงวาปลาททจบไดมความยาวเฉลยนอยกวาความยาวแรกเรมสบพนธเลกนอย

4.2 ปลาสากเหลอง พบมความยาวอยระหวาง 17.50-38.50 เซนตเมตร ความยาวเฉลยเทากบ 26.26 เซนตเมตร

4.3 ปลาสกนบง พบวามความยาวอยระหวาง 13.50-21.50 เซนตเมตร ความยาวเฉลยเทากบ 16.68 เซนตเมตร ซงปลาสกนบงเพศเมยและเพศผมความยาวแรกเรมสบพนธเทากบ 19.80 และ 19.00 เซนตเมตร แสดงวาปลาสกนบงทจบไดมความยาวเฉลยนอยกวาความยาวแรกเรมสบพนธ

4.4 ปลาจะละเมดดา พบวามความยาวอยระหวาง 26.50-38.50 เซนตเมตร ความยาวเฉลยเทากบ 32.68 เซนตเมตร ซงปลาจะละเมดดามความยาวแรกเรมสบพนธระหวาง 22.00-24.00 เซนตเมตร แสดงวาปลาจาละเมดดาทจบไดมความยาวเฉลยมากกวาความยาวแรกเรมสบพนธ

4.5 ปลาขางเหลอง พบวามความยาวอยระหวาง 9.50-17.50 เซนตเมตร ความยาวเฉลยเทากบ 13.49 เซนตเมตร ซงปลาขางเหลองเพศเมยและเพศผมความยาวแรกเรมสบพนธเทากบ 9.75 และ 11.18 เซนตเมตร แสดงวาปลาสขางเหลองทจบไดมความยาวเฉลยมากกวาความยาวแรกเรมสบพนธ

5. ตนทนและรายไดจากการทาประมงโปะเชอก

ตนทนและรายไดจากการทาประมงโปะเชอก ตลอดระยะเวลาการทาการประมงจานวน 5 เดอน

พบวา จานวนครงทออกทาการประมงทงสน 79 ครง ตนทนคาใชจาย คอ คาเรอของสมาชกกลมชาวประมง จานวน 3 ลา อตราลาละ 1,000 บาท คาจางแรงงานสมาชกกลมประมง จานวน 7 คน อตราคนละ 300 บาท และคาใชจายอนๆ เฉลยวนละ 500 บาท รวมคาใชจายในการออกทาการประมงแตละครง รวมทงสน 5,600 บาท และ รายได-รายจาย (ตารางท 2)

ตารางท 2 ตนทนและรายไดจากการทาประมงโปะเชอก

เดอน รายได(บาท) ตนทน(บาท) กาไร(บาท) จานวนวนออกทาการประมง (วน)

พฤษภาคม 133,617 72,800 60,817 13

มถนายน 201,045 117,600 83,445 21

กรกฎาคม 403,375 106,400 296,975 19

สงหาคม 108,726 84,000 24,726 15

กนยายน 141,300 61,600 79,700 11

รวม 988,063 442,400 545,663 79

77

การศกษาการประมงบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน Study of Fishery in Bandon Bay, Suratthani Province

โรจนรตม รงเรอง สดสวนผลงานทตนปฏบต 60% จนดา เพชรกาเนด สดสวนผลงานทตนปฏบต 20% อกนษฐ เกอเผอก สดสวนผลงานทตนปฏบต 20%


78

การศกษาการประมงบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน โรจนรตม รงเรอง* จนดา เพชรกาเนด และอกนษฐ เกอเผอก


บทคดยอ

การศกษาการประมงบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน ระหวางเดอนมกราคม 2555 ถงเดอนธนวาคม 2556 พบวามการใชเครองมอประมงพนบานทสาคญ 4 ชนด ไดแก อวนจมป ลอบป อวนลอยกงสามชน และลอบหมกสาย

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนจมป คอ ปมารอยละ 97.82 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.50-16.25 เซนตเมตร (เฉลย 11.54 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.26 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบป คอ ปมารอยละ 88.31 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.25-16.50 เซนตเมตร (เฉลย 10.52 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.38 กโลกรม/ลอบ 10 ลก องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยกงสามชน คอ กงโอคก (M. affinis) รอยละ 58.75 ขนาดทจบได มความยาวลาตวอยในชวง 6.50-23.00 เซนตเมตร (เฉลย 11.48 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.41 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบหมกสาย คอ หมกสายชนด Amphioctopus aegina รอยละ 100 ขนาดทจบได มความยาวลาตวอยในชวง 3.75-8.25 เซนตเมตร (เฉลย 5.46 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.13 กโลกรม/ลอบ 10 ลก คาสาคญ: การประมง อาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖


79

คานา

พนทอาวบานดอนเปนพนททมความสาคญตอการทาการประมงและการเพาะเลยงสตวนา เนองจากความอดมสมบรณของพนท มแมนาทนาพาสารอาหารตามธรรมชาตไหลลงสอาวบานดอนและมพนทปาชายเลนรอบอาวทไดรบการฟนฟใหยงคงความอดมสมบรณ ทาใหพนทอาวบานดอนมความชกชมและความหลากหลายของชนดพนธสตวนา ชาวประมงทงจากในพนทรอบๆ อาวบานดอนเองหรอจากพนทอนตางใหความสนใจเขามาทาการประมงในพนทอาวบานดอน ทาใหมกจกรรมตางๆ มากมายไมวาจะเปนการใชประโยชนพนทสาหรบการเพาะเลยงสตวนา การใชพนทเพอประกอบอาชพการประมงทมเครองมอประมงหลากหลายชนดททาการประมงในพนทอาว ทงประมงพนบานและประมงพาณชย เชน อวนจมป ลอบปแบบพบได ลอบหมกสาย อวนลอยกงสามชน อวนรนและอวนลาก เปนตน แตดวยความจากดของพนท จงทาใหการประกอบอาชพดานการประมงตองประสบปญหา ไมวาการแยงชงพนทเพอทาการประมงของเครองมอประมงประเภทเดยวกนหรอตางประเภท การแยงชงพนทของกลมประมงพาณชยและกลมประมงพนบาน รวมทงการแยงชงระหวางชาวประมงในพนทและตางพนท

จากทกลาวมาทงหมดนไดกอใหเกดปญหาตอการทาการประมงทงสน ไมวาจะเปนความขดแยงระหวางกลมชาวประมง การเพมตนทนในการทาการประมงใหสงขนเพอแยงชงทรพยากรประมง เกดการใชทรพยากรทเกนกาลงการผลตตามธรรมชาตจนทาใหปรมาณสตวนาลดลง ชาวประมงบางกลมบางรายมรายไดไมคมคาการลงทนจาตองเลกจากธรกจดานการประมง ประสบปญหาดานเศรษฐกจ จนเกดการรองเรยนปญหาขอเดอดรอนใหหนวยงานทเกยวของแกปญหาดงกลาวใหแกกลมชาวประมง

ปญหาขอพพาทและความขดแยงระหวางเครองมอประมง เชน ปญหาการประมงปมา ทเกดขนบรเวณชายฝงทะเลตาบลพมเรยง อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน ซงเปนแหลงประมงปมาทสาคญแหลงหนงในบรเวณอาวไทย ชาวประมงในบรเวณดงกลาวทาประมงปมาโดยการใชลอบปแบบพบไดและอวนจมป ซงเกดความขดแยงระหวางเครองมอ และในปจจบน มการปรบเปลยนเครองมอประมงบางชนด เชน ลอบหมกสาย มจานวนเพมมากขนและตองใชพนททาประมงเปนบรเวณกวาง ไดกอใหเกดปญหาความขดแยงกบเครองมอประมงชนดอน เชน อวนรน อวนลาก และอวนจมป เปนตน

การศกษาการประมงบรเวณอาวบานดอน เปนการหาขอมลพนฐานเพอใหทราบถงวธการ พนทและฤดกาลทาการประมงของเครองมอประมงประเภทตางๆ รวมทงปรมาณและขนาดของสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงททาการประมงบรเวณอาวบานดอน เพอนาเสนอขอมลดงกลาวไปยงกลมชาวประมงทไดรบผลกระทบใหรวมกนพจารณาหาแนวทางแกไข


1. เพอศกษาชนดเครองมอประมงพนบาน และแหลงทาการประมงบรเวณอาวบานดอน 2. เพอศกษาองคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบาน บรเวณอาวบานดอน

80

วธดาเนนการ 1. สถานทและระยะเวลาดาเนนการ

รวบรวมขอมล จากเรอประมงพนบานทนาสตวนามาขนททาเทยบเรอประมงบรเวณอาวไทยตอนกลาง ตงแตอาเภอทาชนะถงอาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน ระหวางเดอนมกราคม ป 2555 ถงธนวาคม ป 2556 โดยมพนทดาเนนการเกบรวบรวมขอมลและตวอยางจากทาเทยบเรอ ดงน

1.1 อาเภอทาชนะ จงหวดสราษฎรธาน 1.2 อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน 1.3 อาเภอกาญจนดษฐ จงหวดสราษฎรธาน 1.4 อาเภอดอนสก จงหวดสราษฎรธาน


2.1 สมตวอยางสตวนาจากเรอประมงพนบานทมาเทยบทาเพอขนถายสตวนา เดอนละ 1 ครง/ทา 2.2 สมภาษณชาวประมง โดยครอบคลมขอมลดานเครองมอประมง วธการทาประมง แหลงและ

ฤดทาการประมง การลงแรงประมง ปรมาณการจบ รวมถงขอมลอนๆ ทเกยวของและมผลกระทบตอการประมง

2.3 สมตวอยางสตวนาลาละ 5 กโลกรม เพอศกษาองคประกอบชนดสตวนา และศกษาองคประกอบขนาดสตวนาโดย ปมา วดความกวางกระดอง (carapace width) หมกสายวดความยาวลาตว (mantle length) กง วดความยาวลาตว (body length) บนทกการแจงนบจานวน และขนาดโดยใชกระดาษบนทกขนาดสตวนา ทมความกวางอนตรภาคชน 0.50 เซนตเมตร


3.1 วเคราะหอตราการจบสตวนา โดยคานวณตามสมการ ดงน

อตราการจบสตวนา (กโลกรม/อวน 100 เมตร) = ปรมาณสตวนาทจบได (กโลกรม) ความยาวอวนทใชทงหมด (เมตร)

อตราการจบสตวนา (กโลกรม/ลอบ 10 ลก) = ปรมาณสตวนาทจบได (กโลกรม) จานวนลอบทใชทงหมด (ลก)

3.2 วเคราะหองคประกอบชนดสตวนา โดยคานวณเปนรอยละของนาหนกทงหมดทจบได 3.3 วเคราะหองคประกอบขนาดสตวนา

x 10

x 100

81

การหาขนาดความยาวลาตวเฉลยของสตวนา นากระดาษบนทกขนาดสตวนามาแจกแจงความถของความยาวในแตละอนตรภาคชน คานวณจานวนตวของสตวนาทจบไดในแตละชวงความยาว โดยการใชจานวนตวของสตวนาทสมตวอยางในแตละอนตรภาคชน คณกบตวคณปรบคา (raising factor, RF) ดงสมการ

RF = Wt / Ws

เมอ RF = ตวคณปรบคา Wt = นาหนกรวมของสตวนาทจบได (กรม) Ws = นาหนกของสตวนาทสมตวอยางวดขนาด (กรม)

จากนนนาคาจานวนตวสตวนามาคานวณความยาวเฉลย โดยมสมการดงน

= Nn

1iixif∑

=

เมอ X = ความยาวเฉลย (เซนตเมตร)

fi = จานวนตวของสตวนาทอนตรภาคชน i xi = คาความยาวกงกลางของอนตรภาคชนท i N = จานวนตวสตวนาทงหมด i = อนตรภาคชนมคาตงแต 1, 2,……………..…..n


1. ชนดเครองมอประมงพนบาน และแหลงทาการประมงบรเวณอาวบานดอน

เครองมอประมงพนบานทสาคญ ทพบทาการประมงบรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน ไดแก อวนจมป ลอบป อวนลอยกงสามชน และลอบหมกสาย

1.1 อวนจมป มแหลงทาการประมงบรเวณหนาบานทากระจาย อาเภอทาชนะ ปลายแหลมซย ตะวนออกเกาะเสรจ อาเภอไชยา เกาะปราบ หนาปากกระแดะ และปลายแหลมหมอ อาเภอกาญจนดษฐ หางฝง 3.0-10.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 2.0-20.0 เมตร

1.2 ลอบป มแหลงทาการประมงบรเวณหนาบานทากระจาย อาเภอทาชนะ ปลายแหลมซย และเกาะเสรจ อาเภอไชยา หางฝง 1.0-7.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 3.0-24.0 เมตร

1.3 อวนลอยกงสามชน มแหลงทาการประมงบรเวณเกาะลกน เกาะเชอก เกาะหลก เกาะนกเภา หนาเกาะสมย อาเภอดอนสก หางฝง 2.0-20.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 2.0-15.0 เมตร

1.4 ลอบหมกสาย มแหลงทาการประมงบรเวณหนาบานทากระจาย และบรเวณหมเกาะอางทองดานตะวนตก อาเภอทาชนะ หางฝง 2.0-18.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 2.0-15.0 เมตร

X

82

2. องคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบาน บรเวณอาวบานดอน

2.1 อวนจมป องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนจมป คอ ปมารอยละ 97.82 ขนาด

ทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.50-16.25 เซนตเมตร (เฉลย 11.54 เซนตเมตร) มอตราการจบสตวนาเฉลย 0.26 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.2 ลอบป องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบป คอ ปมารอยละ 88.31 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.25-16.50 เซนตเมตร (เฉลย 10.52 เซนตเมตร) มอตราการจบสตวนาเฉลย 0.38 กโลกรม/ลอบ 10 ลก (ตารางท 1)

2.3 อวนลอยกงสามชน องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยกงสามชน คอ กงโอคก (M. affinis) รอยละ 58.75 ขนาดทจบได มความยาวลาตวอยในชวง 6.50-23.00 เซนตเมตร (เฉลย 11.48 เซนตเมตร) มอตราการจบสตวนาเฉลย 0.41 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.4 ลอบหมกสาย องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบหมกสาย คอ หมกสายชนด Amphioctopus aegina รอยละ 100 ขนาดทจบได มความยาวลาตวอยในชวง 3.75-8.25 เซนตเมตร (เฉลย 5.46 เซนตเมตร) มอตราการจบสตวนาเฉลย 0.13 กโลกรม/ลอบ 10 ลก (ตารางท 1)

ตารางท 1 องคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบาน บรเวณอาวบานดอน จงหวดสราษฎรธาน

ชนด เครองมอประมง

ชนดสตวนา จานวน (รอยละ)

ขนาด (เซนตเมตร)

อตราการจบ

อวนจมป ปมา 97.82 6.50-16.25 (11.54) 0.26 กโลกรม/อวน 100 เมตร ปอนๆ 1.40 สตวนาอนๆ 0.78 ลอบป ปมา 88.31 6.25-16.50 (10.52) 0.38 กโลกรม/ลอบ 10 ลก ปอนๆ 11.35 สตวนาอนๆ 0.34 อวนลอย กงสามชน

กงโอคก (M. affinis)

58.75 6.50-23.00 (11.48) 0.41 กโลกรม/อวน 100 เมตร

กงอนๆ 10.91 สตวนาอนๆ 30.34 ลอบหมกสาย หมกสายชนด

A. aegina 100 3.75-8.25 (5.46) 0.13 กโลกรม/ลอบ 10 ลก

83

ประสทธภาพของการใชจลนทรย (ปม.1) ในการควบคมคณภาพดน และนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไม (Penaeus vannamei Boone, 1931)

ภมรพรรณ ฉตรภม สดสวนผลงานทตนปฏบต 60% สขศร สมภวะผล สดสวนผลงานทตนปฏบต 20%

เบญยะมาศ บญอบรม สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% สรพร ลอชย ชยกล สดสวนผลงานทตนปฏบต 10%

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) รหสทะเบยนวจย 55-0335-55079

84

ประสทธภาพของการใชจลนทรย (ปม.1) ในการควบคมคณภาพดน และนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไม (Penaeus vannamei Boone, 1931)

ภมรพรรณ ฉตรภม*๑ สขศร สมภวะผล๒ เบญยะมาศ บญอบรม๓ และสรพร ลอชย ชยกล๒

๑สถานวจยและพฒนาประมงทะเลจงหวดสมทรสงคราม ๒ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

๓ ศนยวจยและพฒนาการเพาะเลยงสตวนาชายฝงเขต ๒ (สมทรสาคร)

บทคดยอ

การใชจลนทรย (ปม.1) ในการควบคมคณภาพดน และนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไม (Penaeus vannamei BOONE, 1931) ดาเนนการศกษาในฟารมของเกษตรกร อ.เมอง จ.ชมพร ขนาดบอ 5 ไร โดยวางแผนการทดลองแบบสมในบลอคสมบรณ (CRD) ประกอบดวยชดการทดลองท 1 ไมใชจลนทรย ปม.1 ชดการทดลองท 2 ใชจลนทรย ปม.1 ในชวงการเตรยมบอ และชดการทดลองท 3 ใชจลนทรย ปม. 1 ในชวงการเตรยมบอ และระหวางการเลยงทก 15 วน พบวาคาคณภาพนา และคณภาพดนในแตละพารามเตอรไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) ปรมาณแบคทเรยบาซลลส ปรมาณแบคทเรยรวม ทพบในนาและดนไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) เมอกงอายได 75 วน จนถงวนทจบผลผลต พบปรมาณวบรโอในชดการทดลองท 3 มปรมาณนอยกวาชดการทดลองท 1 และ 2 อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) คาเฉลยผลผลต อตราการแลกเนอ อตรารอดตาย ในชดการทดลองท 3 มแนวโนมตากวาชดการทดลองท 1 และ 2

คาสาคญ : จลนทรย (Microorganism), ปม.1 (DOF.1), กงขาวแวนนาไม (Pacific white shrimp) *ผรบผดชอบ : ๑๓๕ หม ๑๑ ต. ลาดใหญ อ.เมองฯ จ.สมทรสงคราม ๗๕๐๐๐ โทร. ๐-๓๔๗๕-๖๖๒๓


85

คานา

สถานการณอตสาหกรรมกงไทยป 2559 เรมฟนตว หลงประสบความสาเรจในการแกปญหาโรคตายดวน หรออเอมเอส (EMS) ทาใหผลผลตกงโดยรวมป 2559 อยทประมาณ 300,000 ตน เพมจากปทแลว 15% คาดวาจะสงออกทงป 200,000 ตน มลคา 60,000 ลานบาท สวนป 2560 คาดวาจะมผลผลตได 350,000 ตน สงสดในรอบ 4 ป สงออกเพมขน 10-15% อยท 250,000 ตน ทงนเพราะเกษตรกรมความชดเจนในแนวทางการเลยงมากขน มการปรบปรงฟารมและการบรหารจดการการเลยงทมประสทธภาพขน โดยสวนหนงไดนาจลนทรยปม. 1 มาใชในการบาบด ปรบปรงคณภาพนาและดน โดยการละลายนาสาดลงไปในบอในขนตอนของการเตรยมบอ และยงใชเปนโปรไบโอตกโดยการผสมลงไปในอาหารกงเพอกระตนใหเกดภมคมกน และตานทานโรคทเกดจากแบคทเรยกอโรคในกงขาวแวนนาไม ชวยลดความเสยงจากการเกดโรคอเอมเอส หลงทเกษตรกรนาไปใชแลวปรากฏวาไดผลเปนทประจกษและประสบผลความสาเรจ

การเพาะเลยงกงแบบหนาแนน (Intensive farmingมการใหอาหารมาก ใชยาฆาเชอ และสารเคมตาง ๆ มากมาย ซงทาใหเกดการเนาเหมนของเลน และของเสยทเกดขนจากขกง เศษอาหารกง ซากแพลงกตอน ฯลฯ เหลานจงเปนสาเหตใหจลนทรยเขามามบทบาทในบอกง เพอควบคมคณภาพสงแวดลอมในบอกงใหเกดความสมดล และใชเปนโปรไบโอตก (probiotics) โดยผสมกบอาหารกง จลนทรยทยอยสลายสารอนทรย กลมใหญทสดคอ แบคทเรย สวนนอยเปนยสต เชอรา และโปรโตซว ในปงบประมาณ 2551 ศนยวจยและพฒนาประมงชายฝงสมทรสาครไดรบมอบหมายจากกรมประมงใหผลตหวเชอจลนทรย (ปม.1) ซงเปนแบคทเรยในกลม Bacillus โดยใชสายพนธทผานการคดเลอกแลววามประสทธภาพสงในการยอยสลายสารอนทรยทตกคางสะสมในบอเพาะเลยงสตวนา การผลตโดยเลยงเชอในกลม Bacillus 3 ชนด คอ B. subtilis B. megaterium และ B. licheniformis ในอาหารเหลวจนแบคทเรยเหลานสรางสปอร (spore) ภายในเซลล จากนนเกบเกยวแบคทเรยเหลานมาผสมกบดนทบดละเอยดซงใชเปนวสดรบรอง แลวบรรจซองในปรมาณซองละ 100 กรม โดยมปรมาณ Bacillus spp. ไมตากวา 106 cfu/กรม การใชโพรไบโอตกในสตวนานน ไดผลดทระดบหนงในหองปฏบตการ หรอการเลยงในถงทดลองขนาดเลก แตการนาไปใชจรงในบอเลยงทมขนาดใหญมาก ซงมปจจยอน ๆ มากมายทมาเกยวของ ยงมขอมลสนบสนนในเชงวชาการนนนอยมาก ดงนนการศกษาในครงนจงมเปาหมายเพอเปนแนวทางในการนาจลนทรย ปม. 1 ไปใชในการจดการพนบอเลยงกงเพอลดการใชสารเคมและยาปฏชวนะ รวมทงเพมศกยภาพการผลตของบอเลยง สามารถลดปญหาตางๆ ในกระบวนการผลตได เปนการพฒนาสระบบการเลยงแบบยงยน


1. เพอศกษาการขยายตวของจลนทรย ปม.1 ในบอเลยงกงขาวแวนนาไม 2. เพอศกษาการเปลยนแปลงคณภาพดน - นา และการยอยสลายสารอนทรยในบอเลยงกงขาวแวนนาไม 3. เพอศกษาผลการใชจลนทรย ปม.1 ตอการเจรญเตบโต และผลผลตในการเลยงกงขาวแวนนาไม

86

อปกรณและวธดาเนนการ

1. การวางแผนการทดลอง การศกษาครงนดาเนนการในฟารมของเกษตรกร อ.เมอง จ.ชมพร ขนาดบอ 5 ไร โดยวาง

แผนการทดลองแบบสมตลอด แบงออกเปน 3 ชดการทดลอง ชดการทดลองละ 3 ซา ชดการทดลองท 1 ไมใชจลนทรย ปม.1 ชดการทดลองท 2 ใชจลนทรย ปม.1 ในชวงการเตรยมบอ ชดการทดลองท 3 ใชจลนทรย ปม. 1 ในชวงการเตรยมบอ และระหวางการเลยงทก 15 วน

2. การตรวจนบปรมาณจลนทรย ปม.1 นาจลนทรย ปม.1 ทจะใชในงานทดลองโดยสมตรวจปรมาณจลนทรย ปม. 1 จานวน 3 ซอง ของ

แตละครงในการผลต ปรมาณ 10 กรม ละลายกบนาเกลอ 0.85 เปอรเซนต ปรมาตร 90 มลลลตร แลวเตม Sodium Lauryl Sulphate (SLS) แลวบมในเครอง Water Sheaker ทอณหภม 80 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท แลวนาสารละลายจลนทรย ปม.1 ทาเจอจาง 10 เทา และกระจายเชอลงบนอาหารเลยงเชอ นาไปบมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง นบจานวนโคโลน โดยเลอกอาหารเลยงเชอทมโคโลนแบคทเรยอยระหวาง 20 – 300 โคโลน คานวณคาเฉลยของปรมาณแบคทเรย (Colony Forming Unit, CFU/g) และคานวณหาคาเฉลยโคโลนตอปรมาณจลนทรย ปม.1

3. การเตรยมและการใชจลนทรย นาหวเชอจลนทรย ปม. 1 จานวน 1 ซอง (100 กรม) มาผสมกบนาสะอาด จานวน 250 ลตร

อาหารกงทะเลจานวน 0.5 กโลกรม และกากนาตาล 0.5 ลตร ทาการคนใหเขากน ปดฝาถง เปาอากาศเบา ๆ ตดตอกนเปนเวลาประมาณ 36 ชวโมง

4. การเตรยมบอเลยง หลงจากจบกงแลวกาจดเลนกลางบอโดยการฉดเลนขนเกบในบอเกบเลนแลวจงตากบอใหแหง เมอ

ตากบอแหงแลวไถพรวนดนพลกหนาดนขน ตากบอใหแหงอกครง ใชระยะเวลารวม 2 เดอน ใสปนขาว ปนมารล โดโลไมท 25 กโลกรม/ไร นานาเขาบอ พรอมกบตนาเพอปรบสภาพบอใหสมดลใชคลอรน กากชา เพอฆาเชอโรคและพาหะนาโรคเชน ป หอย ฯลฯ สาหรบชดการทดลองทใชจลทรย ปม.1 นาจลนทรยทขยายไดในอตรา 100 ลตรตอไร ไปฉดหรอราดพนบอทดนเปยกพอหมาด ๆ จากนนไถพรวนกลบหนาดนแลวราดจลนทรยขยายซาอกครงในอตรา 100 ลตรตอไร ตากแดดใหแหงแลวไถพรวนจนสารอนทรยถกยอยสลายดเรยบรอย

5. การจดการบอเลยงกอนปลอยกง นานาเขาบอเลยงจากบอพกนา กรองนากอนเขาบอเลยงโดยใชอวนตาถสเขยว 32 ตา/เซนตเมตร

กาจดศตรลกกงในบอเลยง ใชคลอรนและกากชาฆาเชอ หลงจากนนทาสนา การใหอากาศ ใชใบพดตนา 14 ใบ/แขน จานวนแขน 10-12 /บอ จานวนเครอง จานวนใบพด

ตนา รวมทงตาแหนงการวางขนอยกบขนาดของกง และ ปรมาณ O2 ในบอเลยง จานวนชวโมงในการเพมอากาศ

เดอนท 1 กลางวน 2 ชด 12 ชม. กลางคน 4 ชด 12 ชม. เดอนท 3 กลางวน 8 ชด 12 ชม. กลางคน 10 ชด 12 ชม. เดอนท 4 กลางวน 12 ชด 12 ชม. กลางคน 12 ชด 12 ชม.

87

การเปลยนถายนา ความลกของนากอนปลอยกง 180 - 200 ซม. ระหวางเลยง 150 - 160 ซม.โดยเดอนท 1-2 ไมถายนา เดอนท 3 เตมนา 10-20 ซม./ครง 1 ครง เดอนท 4 ถายนา 10-20 ซม./ครง ขนอยกบคณภาพนาในบอ เดอนท 5 ไมถายนา

การปลอยกงลงเลยง อตราความหนาแนนทปลอย 100,000 ตว/ไร ขนาดอายของลกกงทปลอย กงพ 12-13 ขนาดความยาวเฉลย 7- 9 มม.

อาหารและการใหอาหาร ใหอาหารสาเรจรป

ชวงอายกง ปรมาณอาหารทให เวลาทใหอาหาร

ในรอบวน ปรมาณการเพมลดอาหาร

1-6 วน 1 กก./100,000 ตว 4 มอ/วน เพม 300 กรม./100,000 ตว/วน 7-12 วน 2.5 กก./100,000 ตว 4 มอ/วน เพม 400 กรม/100,000 ตว/วน 13-25 วน 4.5 กก./100,000 ตว 4 มอ/วน เพม 500 กรม/100,000 ตว/วน 26 วน-เชคยอ ใหอาหารเทากบวนท 25 4 มอ/วน ไมเพมปรมาณอาหาร เชคยอ-จบกง ปรบตามยอ 4 มอ/วน เพม-ลดตามความเหมาะสม

6. การเกบขอมลตวอยางกง

ทาการสมตวอยางโดยการทอดแหแลวนากงทเลยงจากบอ ๆ ละ 100 ตว ไปตรวจวดความยาว และชงนาหนกตว ระหวางชวงการเลยงทกสปดาหจนสนสดการทดลอง เมอสนสดการทดลองตรวจนบจานวนกงทเหลอรอดทงหมด เพอคานวณหาอตราการเจรญเตบโต อตรารอดตาย ผลผลตและ FCR

จากสตร อตราการเจรญเตบโต = นาหนกสดทาย (กรม) – นาหนกเรมตน (กรม) (กรม/วน หรอสปดาห) ระยะเวลาเลยง (วน/สปดาห) อตราการรอดตาย = จานวนกงทเหลอรอด . × 100 จานวนกงทปลอยลงเลยง

FCR = นาหนกอาหาร(แหง)ทกงกน นาหนกกงทเพม

7. การเกบขอมลและวเคราะหปรมาณจลนทรย ทาการเกบตวอยางดน และนาเพอศกษาปรมาณแบคทเรย กอนใชจลนทรย และหลงใชจลนทรย

ทกสองสปดาห โดยวธ plate count agarไดแก ปรมาณแบคทเรยทงหมด (ใชอาหารเลยงเชอ NA) ปรมาณแบคทเรยบาซลลส (ใชอาหารเลยงเชอ MYP) ปรมาณวบรโอแบคทเรย (ใชอาหารเลยงเชอ TCBS)

8. การเกบขอมลและวเคราะหคณภาพนา

ตรวจสอบคณภาพนาในบอทดลองกอนใช และหลงใชจลนทรยทกสองสปดาหโดยคณภาพนาทวเคราะห ไดแก อณหภมนา (ใชเทอรโมมเตอร) ความเปนกรด-ดาง (pH) (ใช pH meter) ความเคม (ใช Reflecto salinometer) ปรมาณออกซเจนทละลายนา (ใชวธ Titration Azide modification Winkler Method) ความเปนดาง (ใชอนดเคเตอร ตามวธของ APHA, AWWA and WEF, 1995) แอมโมเนยและไนไตรทตามวธของ Strickland and Parsons, 1972

88

9. การเกบขอมลและวเคราะหคณภาพดน ตรวจสอบคณภาพดนบรเวณแปลงทดลองกอนใชและหลงใชจลนทรยทกสองสปดาห โดยคณภาพ

ดนททาการวเคราะห ไดแก ธาตอาหาร ไนไตรท ไนเตรท แอมโมเนย และออรโธฟอสเฟต ตามวธของ Chuan and Sugahara, 1984 สารอนทรย (โดยวธการเผา) และ pH ตามวธของ Dewis and Freitas, 1976

10. การวเคราะหขอมล 1. ขอมลดานคณภาพดน-นา นาขอมลมาวเคราะหขอมลเชงพรรณนา โดยจดใหอยในรปแบบ

ของตารางคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. ขอมลดานการเจรญเตบโตของกงขาวแวนนาไม ไดแก ขนาด ความยาว นาหนก การ

เจรญเตบโต รวมทงผลผลต และ FCR นาขอมลมาวเคราะหขอมลทางสถตโดยวธ Duncan ’s New Multiple Range Test ทระดบความเชอมน 95%


1. การขยายตวของจลนทรย ปม.1 ในบอเลยงกงขาวแวนนาไม

ปรมาณแบคทเรยบาซลลส แบคทเรยทงหมด และวบรโอแบคทเรย ในนาในแตละชดการทดลองมการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาการเลยงทเพมขน ดงน

ปรมาณแบคทเรยบาซลลสในนา พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 176.67×106 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 25.33×106 CFU/ml ซงตลอดระยะเวลาการเลยงไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง

ปรมาณแบคทเรยทงหมดในนา พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 208.67×107 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 2.52×107 CFU/ml ซงตลอดระยะเวลาการเลยงไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง

ปรมาณวบรโอแบคทเรยทงหมดในนา พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 0.29×103 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 0.01×103 CFU/ml ซง กอนปลอย ถงกงอาย 60 วนไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง แตเมอกงอายได 75 วน จนถงวนทจบผลผลต พบวาปรมาณวบรโอในชดการทดลองท 3 มปรมาณนอยกวาชดการทดลองท 1 และ 2 อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

ปรมาณแบคทเรยบาซลลส แบคทเรยทงหมด และวบรโอแบคทเรย ในดนพบวาในแตละชดการทดลองมการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาการเลยงทเพมขน ดงน

ปรมาณแบคทเรยบาซลลสในดน พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 203.67×106 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 33.33×106 CFU/ml ซงตลอดระยะเวลาการเลยงไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง

ปรมาณแบคทเรยทงหมดในดน พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 257.67×107 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 2.52×107 CFU/ml ซงตลอดระยะเวลาการเลยงไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง

ปรมาณวบรโอแบคทเรยทงหมดในดน พบวาตลอดระยะเวลาการเลยง มปรมาณเฉลยสงสด 0.19×103 CFU/ml ปรมาณเฉลยตาสด 0.03×103 CFU/ml ซงตลอดระยะเวลาการเลยงไมมความแตกตางกนทางสถตในแตละชดการทดลอง

89

2. การเปลยนแปลงคณภาพนา – ดน และการยอยสลายสารอนทรยในบอเลยงกงขาวแวนนาไม คณภาพนาในบอเลยงเลยงกงขาวแวนนาไมในแตละชดการทดลอง พบวามคา ดงน (ตารางท 2) 1. อณหภมของนาตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 34.47 องศาเซลเซยส คาเฉลย

ตาสด 26.47 องศาเซลเซยส 2. ความเปนกรด-ดาง (pH) ตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 8.65 คาเฉลยตาสด

7.10 องศาเซลเซยส 3. ความเคมตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 21.33 ppt มคาเฉลยตาสด 15.00 ppt 4. ปรมาณออกซเจนทละลายในนา (DO) ตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 7.17มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 3.80 มลลกรมตอลตร 5. ความเปนดาง มคาเฉลยสงสด 151.33 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 90.00 มลลกรมตอลตร 6. แอมโมเนยรวม มคาเฉลยสงสด 1.5023 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 0.0212 มลลกรมตอลตร 7. ไนไตรท มคาเฉลยสงสด 0.0101 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 0.0001 มลลกรมตอลตร สาหรบคณภาพดนในบอเลยงกงขาวแวนนาไมในแตละชดการทดลอง มคาดงน (ตารางท 3) 1. ความเปนกรด-ดาง (pH) ตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 7.93 คาเฉลยตาสด

3.49 องศาเซลเซยส 2. แอมโมเนยรวม มคาเฉลยสงสด 45.41 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 2.77 มลลกรมตอลตร 3. ความเคมตลอดระยะเวลาของการเลยง มคาเฉลยสงสด 21.33 ppt มคาเฉลยตาสด 15.00 ppt 4. ไนไตรท มคาเฉลยสงสด 7.34 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 0.01 มลลกรมตอลตร 5. ไนเตรท มคาเฉลยสงสด 20.37 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 1.65 มลลกรมตอลตร 6. ฟอสเฟต มคาเฉลยสงสด 7.87 มลลกรมตอลตร คาเฉลยตาสด 0.03 มลลกรมตอลตร 7. เปอรเซนตอนรยวตถ มคาเฉลยสงสด 7.13 เปอรเซนต คาเฉลยตาสด 4.75 เปอรเซนต

90

ตารางท 2 คณภาพนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไมแตละชดการทดลอง

อายกง ชดการทดลอง Temp pH Sal DO Alkalinity NH4

+ NO2-

( C) (มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.) กอนปลอย 1 34.47±0.65 8.38±0.18 20.00±2.00 6.40±0.53 90.00±6.24 0.0603±0.0413 0.0001±0.0002

2 33.10±1.20 8.65±0.12 20.33±2.52 7.17±0.76 92.33±11.02 0.0212±0.0018 0.0101±0.0088 3 33.90±0.66 8.57±0.08 16.33±1.53 5.90±0.78 108.33±8.08 0.0497±0.0699 0.0001±0.0002

15 วน 1 29.10±1.15 7.10±0.18 21.33±1.15 3.80±0.10 100.67±6.43 0.1421±0.1176 0.0001±0.0002 2 29.87±1.10 7.58±0.28 19.67±2.52 5.03±1.99 119.00±15.87 0.8776±1.3021 0.0005±0.0006 3 31.47±0.80 7.94±0.28 16.00±0.00 4.93±0.55 151.33±34.21 1.5023±1.2076 0.0005±0.0008

30 วน 1 26.80±0.20 7.72±0.04 19.00±1.73 5.07±0.75 97.00±13.86 0.7072±0.2629 0.0018±0.0015 2 26.53±0.15 7.87±0.21 18.67±2.08 4.67±1.21 118.33±1.53 1.0092±0.3906 0.0033±0.0014 3 26.47±0.21 8.01±0.85 15.00±0.00 4.93±0.85 145.67±25.11 0.3625±0.2662 0.0009±0.0006

45 วน 1 30.03±0.06 7.73±0.03 19.00±1.73 5.07±0.75 103.33±2.89 0.4039±0.2641 0.0020±0.0017 2 30.23±0.25 7.88±0.20 18.67±2.08 4.67±1.21 118.33±1.53 0.6725±0.2183 0.0037±0.0007 3 30.03±0.06 7.98±0.03 15.00±0.00 4.93±0.85 145.67±25.11 0.3692±0.2547 0.0017±0.0016

60 วน 1 34.47±0.65 8.38±0.18 20.00±2.00 6.40±0.53 90.00±6.24 0.0603±0.0413 0.0001±0.0002 2 31.00±1.00 7.87±0.21 18.67±2.08 4.67±1.21 118.33±1.53 1.0092±0.3906 0.0033±0.0014 3 30.03±0.06 7.98±0.03 15.00±0.00 4.93±0.85 145.67±25.11 0.3692±0.2547 0.0017±0.0016

75 วน 1 29.10±1.15 7.10±0.18 21.33±1.15 3.80±0.10 100.67±6.43 0.1421±0.1176 0.0001±0.0002 2 30.23±0.25 7.88±0.20 18.67±2.08 4.67±1.21 118.33±1.53 0.6725±0.2183 0.0037±0.0007 3 30.03±0.06 7.98±0.03 15.00±0.00 4.93±0.85 145.67±25.11 0.3692±0.2547 0.0017±0.0016

วนทจบผลผลต 1 26.80±0.20 7.72±0.04 19.00±1.73 5.07±0.75 97.00±13.86 0.7072±0.2629 0.0018±0.0015 2 29.87±1.10 7.58±0.28 19.67±2.52 5.03±1.99 119.00±15.87 0.8776±1.3021 0.0005±0.0006 3 30.03±0.06 7.98±0.03 15.00±0.00 4.93±0.85 145.67±25.00 0.3692±0.2547 0.0017±0.0016

91

ตารางท 3 คณภาพดนในบอเลยงกงขาวแวนนาไมแตละชดการทดลอง

อายกง ชดการทดลอง พเอช แอมโมเนย ไนไตรท ไนเตรท ฟอตเฟต % อนทรยวตถ

(มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.) (มก./ล.)

กอนปลอย 1 6.73±0.11 19.26±3.18 0.04±0.05 5.79±4.23 0.05±0.01 6.36±0.40 2 6.59±0.02 28.87±17.33 2.21±3.78 3.37±1.71 0.06±0.03 6.03±0.15 3 6.61±0.04 3.79±1.93 0.01±0.00 11.65±4.14 0.03±0.01 6.43±0.15

15 วน 1 3.93±0.21 23.67±14.27 0.02±0.01 1.93±0.56 0.06±0.02 6.16±0.93 2 3.76±0.24 45.41±9.27 0.07±0.06 1.94±0.17 0.05±0.03 6.34±0.52 3 3.49±0.42 4.20±2.63 0.02±0.01 8.82±4.73 0.03±0.00 7.13±0.34

30 วน 1 6.73±0.28 22.87±1.42 0.09±0.12 2.82±1.57 0.05±0.01 6.30±0.61 2 4.51±0.16 23.59±1.69 0.02±0.02 1.85±0.13 0.03±0.00 6.47±0.51 3 4.14±0.07 14.97±1.57 0.01±0.01 1.65±0.16 0.03±0.01 6.32±0.72

45 วน 1 6.70±0.50 19.99±2.67 1.20±1.95 11.98±15.98 0.15±0.20 5.63±0.43 2 7.43±0.29 35.26±11.72 0.51±0.21 16.42±5.61 0.37±0.19 4.99±0.39 3 6.70±0.10 17.15±2.27 0.20±0.02 5.21±1.42 0.07±0.03 4.75±0.58

60 วน 1 7.00±0.53 21.78±10.90 0.50±0.52 6.20±3.95 0.20±0.11 5.49±0.26 2 6.93±0.06 34.67±4.74 0.95±0.82 9.67±2.88 0.69±0.22 5.43±0.61 3 6.43±0.21 16.13±1.68 1.90±3.06 3.97±1.39 0.85±0.11 5.63±1.09

75 วน 1 7.73±0.21 10.75±4.19 0.53±0.35 13.82±12.30 0.60±0.33 4.89±0.19 2 7.53±0.21 19.99±25.78 7.34±11.75 20.37±16.32 7.87±12.97 5.30±0.73 3 7.47±0.15 5.39±1.91 0.66±0.36 8.18±1.15 0.48±0.14 5.47±0.24

หลงจบผลผลต 1 7.42±0.13 3.98±0.40 0.58±0.06 14.55±2.38 0.68±0.22 5.72±0.25 2 7.93±1.34 4.08±1.26 0.52±0.02 16.26±4.61 0.55±0.12 6.18±0.47 3 6.95±0.51 2.77±1.65 1.99±2.99 9.39±3.85 0.42±0.27 5.51±0.98

92

3. ผลการใชจลนทรย ปม.1 ตอการเจรญเตบโต และผลผลตในการเลยงกงขาวแวนนาไม

เมอเสรจสนการทดลอง พบวานาหนกเฉลยตอวน ขนาด ผลผลต อตราแลกเนอ และอตรารอดตายของกงไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ดงรายละเอยดในตารางท 4

ตารางท 4 การเจรญเตบโต และผลผลตในการเลยงกงขาวแวนนาไม รายการ หนวยวด ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 ชดการทดลองท 3

ขนาดบอ ไร 5.0 5.0 5.0 ระยะเวลาการเลยง วน 71.33±4.16ns 79.33±4.04ns 80.33±6.11ns จานวนลกกงทปลอย ตว 500,000 500,000 500,000 ความหนาแนน ตว/ไร 100,000 100,000 100,000 ผลผลต กโลกรม 5,334.67±233.94ns 5,285.67±197.96ns 5,625.33±152.59ns ผลผลต กโลกรม/ไร 1,066.93±46.79ns 1,057.13±39.59ns 1,125.07±30.5 ns ขนาดกงทจบ ตว/กโลกรม 74.00±9.64ns 72.33±6.11ns 70.67±4.04ns ADG กรม/วน 0.15±0.01ns 0.16±0.0ns 0.16±0.0ns อนตราแลกเนอ (FCR)

1.24±0.11ns 1.20±0.07ns 1.16±0.09ns

อตรารอดตาย เปอรเซนต 83.33±1.53ns 87.33±1.53ns 87.33±2.52ns

สรปและวจารณผล

การใชจลนทรย(ปม.1)ในการควบคมคณภาพดน และนาในบอเลยงกงขาวแวนนาไม (Penaeus vannamei Boone, 1931) พบวา ในชดการทดลองท 1 (ไมใชจลนทรย ปม.1) ชดการทดลองท 2 (ใชจลนทรย ปม.1 ในชวงการเตรยมบอ) และชดการทดลองท 3 (ใชจลนทรย ปม. 1 ในชวงการเตรยมบอ และระหวางการเลยงทก 15 วน) คาคณภาพนา คณภาพดน ปรมาณแบคทเรยบาซลลส ปรมาณแบคทเรยรวม ทงในนาและดนไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) อยางไรกตาม พบวาเมอกงอายได 75 วน จนถงวนทจบผลผลต ปรมาณวบรโอทงหมดในชดการทดลองท 3 มปรมาณนอยกวาชดการทดลองท 1 และ 2 อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) คาเฉลยผลผลต อตราการแลกเนอ อตรารอดตาย ในชดการทดลองท 3 มแนวโนมตากวาชดการทดลองท 1 และ 2 เชนเดยวกบการศกษาของสทธ และลลา (2541) พบวาการใช Bacillus มผลทาใหอตรารอดตาย และอตราการเพมนาหนกของกงสงกวาชดทดลองทไมไดรบโปรไบโอตก


สทธ แดงสกล และ ลลา เรองแปน. 2541. ประสทธภาพของโปรไบโอตกทผลตจาก bacillus เพอการเลยงกง

กลาดา. วารสารการประมง 51(5): 446-455.

93

แหลงและฤดวางไขของปลาเศรษฐกจในจงหวดประจวบครขนธ Spawning Ground and Spawning Season of Economic fishes

in Prachuap Khiri Khan Province

นพรตน นาสชล สดสวนของผลงานทตนปฏบต 60 % ฐตพร ศภนรนดร สดสวนของผลงานทตนปฏบต 40 %



94

แหลงและฤดวางไขของปลาเศรษฐกจในจงหวดประจวบครขนธ

นพรตน นาสชล และ ฐตพร ศภนรนดร* ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

บทคดยอ

การศกษาแหลงและฤดวางไขของปลาเศรษฐกจในจงหวดประจวบครขนธ โดยเกบตวอยางปลาท

ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง ทไดจากการทาการประมงบรเวณดานใตปากนาปราณ อาเภอปราณบร ถงบรเวณเหนอเขาตามองลาย อาเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ ซงเปนบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษ ระหวางเดอนมกราคม ถง ธนวาคม ป 2556 ปลาทจานวน 2,424 ตว พบเพศเมยจานวน 1,288 ตว ขนาด 15.00-21.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 1,136 ตว ขนาด 15.10-21.20 เซนตเมตร มฤดวางไข 2 ชวง คอ เดอนกมภาพนธถงเมษายน และเดอนสงหาคม ถง ธนวาคม ปลาลงจานวน 1,004 ตว พบเพศเมยจานวน 584 ตว ขนาด 16.70-24.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 420 ตว ขนาด 17.80-23.50 เซนตเมตร มฤดวางไขในชวงเดอนกมภาพนธ และเดอนกรกฎาคม ถง สงหาคม ปลาตาหวานจดจานวน 408 ตว เพศเมยจานวน 89 ตว ขนาด 10.50-25.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 319 ตว ขนาด 10.90-27.00 เซนตเมตร พบระยะเจรญพนธสงในชวงเดอนกมภาพนธ ถง เมษายน สวนปลาทรายแดงจานวน 402 ตว เพศเมยจานวน 176 ตว ขนาด 13.40-28.70 เซนตเมตร เพศผจานวน 226 ตว ขนาด 16.60-29.80 เซนตเมตร พบระยะเจรญพนธสงในชวงเดอนกนยายน โดยภาพรวมฤดวางไขของปลาเศรษฐกจในบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษม 2 ชวง คอ เดอนกมภาพนธ ถง พฤษภาคม และเดอนกรกฎาคม ถง ตลาคม สวนแหลงวางไขพบวาในบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากรจงหวดประจวบครขนธ เปนแหลงวางไขของปลาท ปลาลง และปลาตาหวานจด

คาสาคญ : แหลงและฤดวางไข ปลาเศรษฐกจ จงหวดประจวบครขนธ *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

95

คานา

อาวไทยเปนแหลงทาการประมงทสาคญของประเทศไทย จากสถตกรมประมงป 2551 พบวา

สตวนาทะเลสวนใหญถกจบจากฝงอาวไทยคดเปนรอยละ 60.32 ของผลจบทงประเทศโดยเปนกลมปลาผวนาและปลาหนาดนรอยละ 81.19 และ 19.81 ตามลาดบ กลมปลาผวนาชนดทมความสาคญและถกจบมาใชประโยชนมากทสดคอ ปลาท ปลาลง ปลากะตก ปลาหลงเขยว และปลาสกน สวนกลมปลาหนาดนไดแก กลมปลาทรายแดง ปลาตาหวาน ปลาปากคม และปลาจวด (กรมประมง, 2553) นอกจากนบรเวณอาวไทย ยงเปนแหลงสาคญในการวางไขของปลาท (อรพนธ, 2509) และสตวนาชนดอน เชน ปลาลง (ทศพล และคณะ, 2550) ปลาหลงเขยว (นพรตน และคณะ, 2553) และปลากะตก (นพรตน และพชร, 2549) ซงกระทรวงเกษตรและสหกรณไดออกประกาศหามทาการประมงของเครองมอทมประสทธภาพสงเพอเปนการอนรกษแหลงวางไขและเลยงตวในวยออนของสตวนาชนดทมความสาคญทางเศรษฐกจในชวงระหวางวนท 15 กมภาพนธถง 15 พฤษภาคม ตงแตบรเวณ อ.เมอง จ.ประจวบครขนธ ถง อ.เกาะสมย จ.สราษฎรธาน

จากการตดตามเกบรวบรวมขอมลของศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) พบวา บรเวณ อ.เมอง อ.กยบร อ.สามรอยยอด และ อ.ปราณบร จ.ประจวบครขนธ ซงเปนบรเวณนอกเขตมาตรการอนรกษทรพยากร มการทาการประมงหนาแนนในชวงมาตรการอนรกษฯ โดยเฉพาะเครองมอ อวนลอยปลาท อวนลอมจบ อวนลอยปลาหนาดน และอวนลาก ซงในพนทดงกลาวยงไมไดมการศกษาขอมลทางดานชววทยาของสตวนาอยางจรงจง และจากการรายงานปรมาณการจบสตวนาทงหมด ฝงอาวไทยมแนวโนมลดลด โดยในป 2542 ปรมาณการจบทงหมดเทากบ 1,919,564 ตน และลดลงเหลอเพยง 993,148 ตน ในป 2551 (กรมประมง, 2553) ซงอาจเกดจากการกาหนดเขตอนรกษทรพยากรทไมเหมาะสม ไมครอบคลมพนททเกยวของกบวงจรชวตของสตวนาทงหมด ดงนนเพอการจดการทยงยนจงควรมการกาหนดเขตพนททเหมาะสม ซงขอมลดานชววทยาจะเปนขอมลทสาคญสาหรบประกอบการตดสนใจในการขยายเขตมาตรการอนรกษในอนาคตตอไป สาหรบการศกษาครงนไดเลอกศกษาในปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง เปนตวแทนในการศกษาเนองจากเปนชนดทพบมากและมความสาคญทางเศรษฐกจ


เพอศกษาแหลงและฤดวางไขของปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง บรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษจงหวดประจวบครขนธ


1. สถานทและระยะเวลาเกบขอมล เกบรวบรวมตวอยางปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง จากเครองมออวนลอย

อวนลอมจบ และอวนลากซ งทาการประมงบร เวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากรจงหวดประจวบครขนธ และนาสตวนาขนทาเทยบเรอ อ.เมอง อ.กยบร และ อ.ปราณบร จ.ประจวบครขนธ ในเดอนมกราคม ถง ธนวาคม ป 2556

96


2.1 สอบถามแหลงทาการประมงโดยใชพกดละตจดและลองจจด บนทกแหลงทาการประมงของเรอแตละลาทนาตวอยางมาศกษา

2.2 สมตวอยางปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง จากเครองมออวนลอมจบ อวนลอมจบปนไฟ อวนลอยปลาท อวนลอยปลาหนาดน และอวนลาก แตละชนดอยางนอยทสด 50 ตว/เดอน มาศกษาฤดวางไขทหองปฏบตการศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)


3.1 ฤดวางไข พจารณาจากระยะการเจรญพฒนาของอวยวะสบพนธทงเพศผและเพศเมย โดยเพศผแบงระยะการเจรญพฒนาของอวยวะสบพนธเปน 2 ระยะ คอ ระยะทยงไมเจรญพนธ (immature) ซงถงนาเชอยงมขนาดเลกมสชมพออน และระยะเจรญพนธ (mature) ถงนาเชอมขนาดใหญขนขยายเตมชองทองเปนพออนนมมสขาวครม สวนเพศเมยแบงระยะการเจรญพฒนาของรงไขเปน 5 ระยะ ซงดดแปลงมาจากวธการของ kesteven (1960) โดยในระยะท 1-2 เปนระยะทยงไมเจรญพนธ (immature) สวนระยะท 3-5 เปนระยะทเจรญพนธ (mature) มรายละเอยดของแตละระยะดงน

ระยะท 1 (virgin) เปนระยะทยงไมมการพฒนาของระบบสบพนธ รงไขมขนาดเลกมากแนบตดกระดกสนหลง

ระยะท 2 (developing) เปนระยะทมการพฒนามากขน รงไขมสแดงคอนขางใสมความยาว 1/2 หรอ 2/3 ของชองทอง

ระยะท 3 (gravid) เปนระยะทรงไขขยายเตมชองทอง มสเหลองเมดไขมลกษณะกลม มเยอตดกน เมอรดไมมไขไหลออกมา

ระยะท 4 (spawning or ripe) เปนระยะทรงไขเจรญเตมท ขยายเตมชองทอง พรอมวางไข ไขแยกเปนเมด มสเหลองหรอสม ผนงรงไขบาง เหนเสนเลอดทหลอเลยงรงไขชดเจน ถารดททองจะมไขไหลออกมา

ระยะท 5 (spent) เปนระยะทวางไขไปแลว รงไขมขนาดเลกลง เหยวแฟบสแดง แตยงมเมดไข สเหลองปนแดงเหลออยในรงไข

3.2 แหลงวางไข พจารณาจากขอมลทพบปลาในระยะเจรญพนธมากกวารอยละ 60 ขนไป


ผลการศกษาตวอยางปลาทจานวน 2,424 ตว เปนเพศเมยจานวน 1,288 ตว ขนาด 15.00- 21.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 1,136 ตว ขนาด 151-212 เซนตเมตร พบเพศเมยในระยะเจรญพนธทกเดอน สงสดในเดอนสงหาคม เทากบรอยละ 96.39 สวนเพศผพบในระยะเจรญพนธทกเดอนเชนกน สงสดในเดอนธนวาคม เทากบรอยละ 98.14 เมอพจารณาระยะเจรญพนธของปลาททงสองเพศรวมกน พบระยะเจรญพนธสงกวา รอยละ 60 ในชวงเดอนกมภาพนธถงเมษายน และเดอนสงหาคมถงธนวาคม (ตารางท 1)

ผลการศกษาตวอยางปลาลงจานวน 1,004 ตว เปนเพศเมยจานวน 584 ตว ขนาด 16.70- 24.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 420 ตว ขนาด 17.80-23.50 เซนตเมตร ทงนในเดอนเมษายน มถนายน และธนวาคม ไมสามารถเกบตวอยางปลาลงไดเนองจากไมมปลาลงในองคประกอบสตวนาจากเรอประมงท ทาการประมงในบรเวณดงกลาว พบปลาลงเพศเมยและเพศผในระยะเจรญพนธทกเดอนทรวบรวมตวอยางไดสงสดในเดอนกมภาพนธ เทากบรอยละ 88.24 และ 95.12 ตามลาดบ เมอพจารณาระยะเจรญพนธของปลาลง

97

ทงสองเพศรวมกนพบระยะเจรญพนธสงกวารอยละ 60 ในชวงเดอนกมภาพนธ และเดอนกรกฎาคมถงสงหาคม (ตารางท 1)

ผลการศกษาตวอยางปลาตาหวานจด จานวน 408 ตว เปนเพศเมยจานวน 89 ตว ขนาด 10.50-25.50 เซนตเมตร เพศผจานวน 319 ตว ขนาด 10.90-27.00 เซนตเมตร ในเดอนมกราคม มถนายน กรกฎาคม กนยายน พฤศจกายน และธนวาคม ไมสามารถเกบตวอยางไดเนองจากไมมปลาตาหวานจดในองคประกอบสตวนาจากเรอประมงททาการประมงในบรเวณดงกลาว จากตวอยางทรวบรวมพบปลาตาหวานจดเพศเมยและเพศผในระยะเจรญพนธสงสดในเดอนเมษายน เทากบรอยละ 94.44 และ 79.17 ตามลาดบ เมอพจารณาระยะเจรญพนธของปลาตาหวานจดเพศเมยพบสงกวารอยละ 50 ในเดอนกมภาพนธถงเมษายน (ตารางท 1)

ผลการศกษาตวอยางปลาทรายแดง จานวน 402 ตว เปนเพศเมยจานวน 176 ตว ขนาด 13.40-28.70 เซนตเมตร เพศผจานวน 226 ตว ขนาด 16.60-29.80 เซนตเมตร ในเดอนมกราคม เมษายน มถนายน และตลาคมถงธนวาคม ไมสามารถเกบตวอยางไดเนองจากไมมปลาทรายแดงในองคประกอบสตวนาจากเรอประมงททาการประมงในบรเวณดงกลาว จากตวอยางทรวบรวมพบปลาทรายแดงเพศเมยและเพศผในระยะเจรญพนธสงสดในเดอนกนยายน เทากบรอยละ 46.15 และ 4.48 ตามลาดบ (ตารางท 1)

โดยภาพรวมพบฤดวางไขของปลาเศรษฐกจ 2 ชวง คอ กมภาพนธถงพฤษภาคม และกรกฎาคมถงตลาคม (ภาพท 1) ซงสอดคลองกบผลการศกษาของปยวรรณ และคณะ (2549) พบวาปลาทบรเวณอาวไทยตอนบน มฤดสบพนธวางไขในเดอนกมภาพนธถงพฤษภาคม และสงหาคมถงกนยายน สวนปลาลงพบในเดอนมนาคมถงพฤษภาคม และเดอนพฤศจกายน

สวนแหลงวางไขเมอพจารณาจากบรเวณทพบปลาทมระยะเจรญพนธในระยะท 3-5 มากกวา รอยละ 60 ขนไป พบวาในบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากรจงหวดประจวบครขนธ เปนแหลงวางไขของปลาท ปลาลง และปลาตาหวานจด สวนปลาทรายแดงพบระยะเจรญพนธในบรเวณนคอนขางตา

ตารางท 1 รอยละของระยะเจรญพนธของปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง ในบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากรจงหวดประจวบครขนธ

เดอน ปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด ปลาทรายแดง

เพศเมย เพศผ เพศเมย เพศผ เพศเมย เพศผ เพศเมย เพศผ มกราคม 45.45 58.49

30.36 38.46

- -

- -

กมภาพนธ 93.94 91.03

88.24 95.12

50.00 13.92

15.38 0.69 มนาคม 86.41 78.43

50.00 56.25

57.69 25.71

1.67 1.20

เมษายน 86.27 93.00

- -

94.44 79.17

- - พฤษภาคม 39.44 77.78

4.00 8.51

- -

3.70 0.56

มถนายน 26.03 17.39

- -

- -

- - กรกฎาคม 27.40 87.88

80.88 82.35

- -

28.57 0.01

สงหาคม 96.39 92.86

87.10 82.76

- -

29.41 0.00 กนยายน 78.95 77.91

33.96 42.70

- -

46.15 4.48

ตลาคม 79.78 87.50

72.62 59.34

46.67 14.49

- - พฤศจกายน 62.71 62.14

- -

- -

- -

ธนวาคม 88.46 98.14 1.47 6.45 - - - -

98

ภาพท 1 รอยละของระยะเจรญพนธของปลาท ปลาลง ปลาตาหวานจด และปลาทรายแดง ในบรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากรจงหวดประจวบครขนธ

สรปผลการศกษา

ผลทไดจากการศกษาครงนสามารถสรปไดวา บรเวณเขตตอเนองมาตรการอนรกษทรพยากร

จงหวดประจวบครขนธ ตงแตบรเวณเหนอเขาตามองลาย อาเภอเมอง ถงบรเวณดานใตของปากนาปราณ อาเภอปราณบร จงหวดประจวบครขนธ เปนแหลงวางไขของปลาท ปลาลง และปลาตาหวานจด ซงควรทจะไดนาไปพจารณาในการกาหนดบรเวณและระยะเวลาทเหมาะสมในการอนรกษทรพยากรตอไป


กรมประมง .2553. สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ. 2551. http://www.fisheries.go.th/it-

stat/data_2542/menu_2542.htm. 20 เมษายน 2554. ทศพล กระจางดารา พชร พนธเลง พนดา ชาล และ ปยวรรณ หสด. 2550. ชววทยาการสบพนธของปลาท

Rastrelliger brachysoma (Bleeker, 1851) และปลาลง R. kanagurta (Cuvier, 1816) ในนานนาไทย. เอกสารวชาการฉบบท 19/2550, สานกวจยและพฒนาประมงทะเล, สถาบนวจยและพฒนาเทคโนโลยประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 36 หนา

นพรตน นาสชล ปยวรรณ หสด กมลรตน พทธรกษา และ ธเนศ ศรถกล. 2553. ชววทยาการสบพนธของปลาหลงเขยว (Sardinella gibbosa (Bleeker, 1849)) ในอาวไทยเอกสารวชาการฉบบท 16/2553. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร), สานกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง

นพรตน นาสชล และ พชร พนธเลง. 2549. การประมงปลากะตกและชววทยาการสบพนธจากเครองมอ อวนครอบปลากะตกปนไฟบรเวณอาวไทยตอนกลาง. เอกสารวชาการฉบบท19/2549. ศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร), สานกวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง

99

ปยวรรณ ไหมละเอยด จกรพณน ปนพทธศลป และ ขนษฐา เสรรตน. 2549. ชววทยาการสบพนธของปลาทและปลาลงในพนทอาวไทยตอนบน. เอกสารวชาการฉบบท 13/2549, สานกวจยและพฒนาประมงทะเล, สถาบนวจยและพฒนาเทคโนโลยประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 26 หนา

อรพนธ บญประกอบ. 2509. การสารวจแหลงวางไขปลาท. รายงานการประชมทางวชาการเกษตรศาสตร ครงท 5, วนท 2-4 กมภาพนธ 2509, สาขาพชและชววทยา, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน, หนา 327-329.

Kesteven, G. L. 1960. Manual of field method in fisheries science. Man. Fish. Sci.,1:44-45.

100

สภาวะทรพยากรสตวนาจากการประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ The Marine Aquatic Resources Status from Small Scale Fisheries in

Prachuap Khiri Khan Province

โรจนรตม รงเรอง สดสวนผลงานทตนปฏบต 60% จนดา เพชรกาเนด สดสวนผลงานทตนปฏบต 20% อกนษฐ เกอเผอก สดสวนผลงานทตนปฏบต 20%



101

สภาวะทรพยากรสตวนาจากการประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ โรจนรตม รงเรอง* จนดา เพชรกาเนด และอกนษฐ เกอเผอก


บทคดยอ

ผลจากการศกษาสภาวะทรพยากรสตวนาจากการประมงพนบานจงหวดประจวบครขนธ ระหวางเดอนมกราคม 2556 ถงเดอนธนวาคม 2557 พบวามการใชเครองมอประมงพนบานทสาคญ 6 ชนด ไดแก อวนลอยปลาเกลดขาว อวนลอยปลาท อวนลอยปลาหลงเขยว อวนลอยกงสามชน อวนจมป และลอบป

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาเกลดขาว คอ ปลาเกลดขาวรอยละ 69.50 ขนาดทจบได อยในชวง 5.75-9.75 เซนตเมตร (เฉลย 8.0 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 32.69 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาท คอ ปลาทรอยละ 53.81 ขนาดทจบได อยในชวง 13.75-19.25 เซนตเมตร (เฉลย 15.75 เซนตเมตร) ขนาดปลาลงทจบได อยในชวง 15.25-23.25 เซนตเมตร (เฉลย 18.25 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 8.18 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาหลงเขยว คอ ปลาหลงเขยวรอยละ 92.45 ขนาดทจบได อยในชวง 8.25-14.25 เซนตเมตร (เฉลย 14.46 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 45.75 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยกงสามชน คอ กงแชบวยรอยละ 90.45 ขนาดทจบได อยในชวง 9.75-24.25 เซนตเมตร (เฉลย 15.87 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.25 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนจมป คอ ปมารอยละ 95.16 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.75-17.25 เซนตเมตร (เฉลย 12.21 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.93 กโลกรม/อวน 100 เมตร องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบป คอ ปมารอยละ 71.58 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 7.25-17.25 เซนตเมตร (เฉลย 11.68 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.18 กโลกรม/ลอบ 10 ลก คาสาคญ: การประมงพนบาน จงหวดประจวบครขนธ *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖


102

คานา

เนองจากมชาวประมงบางสวนในจงหวดประจวบครขนธ ไดเสนอและเรยกรองใหขยายเขตมาตรการอนรกษ (ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรอง กาหนดหามใชเครองมอทาการประมงบางชนดทาการประมงในฤดปลามไข วางไขและเลยงตวในวยออนในทจบสตวนาบางสวนของจงหวดประจวบครขนธ ชมพรและสราษฎรธานภายในระยะเวลาทกาหนด) ตงแตอาเภอเมอง อาเภอกยบรและอาเภอสามรอยยอด ซงในการขยายเขตดงกลาวจาเปนจะตองใชขอมลทางวชาการในการกาหนดนโยบาย ซงชาวประมงขนาดเลกหรอประมงพนบานในพนทเปนกลมทอาจไดรบผลกระทบอยางหลกเลยงไมได ทงทไดรบผลประโยชนและทเสยผลประโยชนไมทางตรงกโดยทางออม ซงขอมลทางวชาการทมอยในปจจบน เปนขอมลทเกบรวบรวมไวเปนเวลานาน ทาใหไมสามารถนามาใชในการตดสนใจได ทงนเนองจากเกดการเปลยนแปลงของทรพยากรตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม ทงอณหภมโลกทสงขน การเปลยนแปลงของฤดกาล ซงมผลกระทบโดยตรงตอปรมาณทรพยากรประมง ชาวประมงพนบานจงจาเปนตองมการปรบเปลยนพฤตกรรมในการทาการประมง เพอใหสามารถประกอบอาชพประมงไดยงยน จงจาเปนทจะตองมการศกษาและรวบรวมขอมลเพอใชในการตดสนใจในการดาเนนการ


1. เพอศกษาชนดเครองมอประมงพนบาน และแหลงทาการประมงในเขตจงหวดประจวบครขนธ 2. เพอศกษาองคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบานในจงหวดประจวบครขนธ

วธดาเนนการ 1. สถานทและระยะเวลาดาเนนการ

เกบรวบรวมขอมลจากเรอประมงพนบานทขนสตวนา ณ แพปลาหรอทาขนสตวนาจากชมชนตางๆ

ในพนทอาเภอปราณบร อาเภอสามรอยยอด อาเภอกยบร และอาเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ เปนประจา ทกเดอนตงแตเดอนมกราคม ป 2556 ถงเดอนธนวาคม ป 2557 2. การรวบรวมขอมล

ดาเนนการสารวจและรวบรวมขอมล โดยวธการสมตวอยางจากเครองมอประมงพนบานททาประมง

บรเวณอาเภอสามรอยยอด อาเภอกยบรและอาเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธใหครอบคลมเครองมอประมงพนบานทกชนด เปนประจาทกเดอน โดยใชเวลาเดอนละ 5 วน ดงน

1. สมตวอยางเรอประมงประเภทตางๆ ททาการประมงบรเวณพนททดาเนนการสารวจ ทมาเทยบทาเพอขนถายสตวนาประจาทกเดอนโดยการสมแบบบงเอญ (accidental sampling)

2. สมตวอยางสตวนาของแตละเครองมอเพอแยกชนด ชงนาหนก และวดขนาดสตวนา 3. สมภาษณขอมลแหลงประมง ปรมาณสตวนาทจบได และปญหาทเกยวของกบการใชพนททา

ประมงจากเรอตวอยาง

103


3.1 วเคราะหอตราการจบสตวนา โดยคานวณตามสมการ ดงน

อตราการจบสตวนา (กโลกรม/อวน 100 เมตร) = ปรมาณสตวนาทจบได (กโลกรม) ความยาวอวนทใชทงหมด (เมตร)

อตราการจบสตวนา (กโลกรม/ลอบ 10 ลก) = ปรมาณสตวนาทจบได (กโลกรม) จานวนลอบทใชทงหมด (ลก)

3.2 วเคราะหองคประกอบสตวนา โดยคานวณเปนรอยละของนาหนกสตวนาแตละชนดตอนาหนกสตวนาทงหมดทจบได

3.3 วเคราะหองคประกอบขนาดสตวนา การหาขนาดความยาวลาตวเฉลยของสตวนา โดยนากระดาษบนทกขนาดสตวนามาแจกแจง

ความถของความยาวในแตละอนตรภาคชน คานวณจานวนตวของสตวนาทจบไดในแตละชวงความยาว โดยการใชจานวนตวของสตวนาทสมตวอยางในแตละอนตรภาคชน คณกบตวคณปรบคา (raising factor, RF) ดงสมการ

RF = Wt / Ws

เมอ RF = ตวคณปรบคา Wt = นาหนกรวมของสตวนาทจบได (กรม) Ws = นาหนกของสตวนาทสมตวอยางวดขนาด (กรม)

จากนนนาคาจานวนตวสตวนามาคานวณความยาวเฉลย โดยมสมการดงน

= Nn

1iixif∑

=

เมอ X = ความยาวเฉลย (เซนตเมตร)

fi = จานวนตวของสตวนาทอนตรภาคชน i xi = คาความยาวกงกลางของอนตรภาคชนท i N = จานวนตวสตวนาทงหมด i = อนตรภาคชนมคาตงแต 1, 2,……………..…..n

x 10

x 100

X

104


1. ชนดเครองมอประมงพนบาน และแหลงทาการประมงในเขตจงหวดประจวบครขนธ

เครองมอประมงพนบานทพบทาการประมงในจงหวดประจวบครขนธ ไดแก อวนลอยปลาเกลดขาว อวนลอยปลาท อวนลอยปลาหลงเขยว อวนลอยกงสามชน อวนจมป และลอบป โดยมแหลงทาการประมงดงน

1.1 อวนลอยปลาเกลดขาว มแหลงทาการประมงหนาบอนอก อาเภอเมอง หางฝง 1.0-2.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 2.0-5.0 เมตร

1.2 อวนลอยปลาท มแหลงทาการประมงบรเวณอาวประจวบ อาวนอย อาวคนกระได หนาบอนอก อาเภอเมอง หนาบานบางป อาเภอสามรอยยอด หนาเขากะโหลก หนาปากนาปราณ อาเภอปราณบร และเกาะสงโต อาเภอหวหน หางฝง 1.0-5.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 2.0-20.0 เมตร

1.3 อวนลอยปลาหลงเขยว มแหลงทาการประมงบรเวณอาวประจวบ อาวนอย อาวคนกระได หนาบานทงมะเมา อาเภอเมอง และหนาอาวสามรอยยอด อาเภอสามรอยยอด หางฝง 1.0-5.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 5.0-15.0 เมตร

1.4 อวนลอยกงสามชน มแหลงทาการประมงบรเวณ อาวนอย อาวคนกระได หนาบานทงมะเมา อาเภอเมอง หนาบานคงโตนด อาเภอกยบร หนาบานหนองแขมใหญ หนองขาวเหนยว อาเภอสามรอยยอด และหนาเขากะโหลก อาเภอปราณบร หางฝง 0.5-9.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 1.0-10.0 เมตร

1.5 อวนจมป มแหลงทาการประมงบรเวณอาวคนกระได หนาบานทงมะเมา อาเภอเมอง หนาบานคงโตนด อาเภอกยบร หนาบานหนองขาวเหนยว อาเภอสามรอยยอด และหนาเขากะโหลก อาเภอปราณบรหางฝง 1.0-4.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 3.0-10.0 เมตร

1.6 ลอบป มแหลงทาการประมงบรเวณหนาเขากะโหลก หนาปากนาปราณ อาเภอปราณบร และหนาบานเขาเตา อาเภอหวหน หางฝง 1.0-7.0 กโลเมตร ทระดบความลกนา 3.0-15.0 เมตร 2. องคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบาน

ในจงหวดประจวบครขนธ

2.1 อวนลอยปลาเกลดขาว

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาเกลดขาว คอ ปลาเกลดขาวรอยละ 69.50 ขนาดอยในชวง 5.75-9.75 เซนตเมตร (เฉลย 8.0 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 32.69 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.2 อวนลอยปลาท

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาท คอ ปลาทรอยละ 53.81 ขนาดอยในชวง 13.75-19.25 เซนตเมตร (เฉลย 15.75 เซนตเมตร) ปลาลงรอยละ3.27 ขนาดอยในชวง 15.25-23.25 เซนตเมตร เฉลย 18.25 เซนตเมตร อตราการจบสตวนาเฉลย 8.18 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

105

2.3 อวนลอยปลาหลงเขยว

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยปลาหลงเขยว คอ ปลาหลงเขยวรอยละ 92.45 ขนาดอยในชวง 8.25-14.25 เซนตเมตร (เฉลย 14.46 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 45.75 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.4 อวนลอยกงสามชน

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนลอยกงสามชน คอ กงแชบวยรอยละ 90.45 ขนาดทจบได อยในชวง 9.75-24.25 เซนตเมตร (เฉลย 15.87 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.25 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.5 อวนจมป

องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมออวนจมป คอ ปมารอยละ 95.16 ขนาดทจบได มความกวางกระดองอยในชวง 6.75-17.25 เซนตเมตร (เฉลย 12.21 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.93 กโลกรม/อวน 100 เมตร (ตารางท 1)

2.6 ลอบป องคประกอบสตวนาหลกจากเครองมอลอบป คอ ปมารอยละ 71.58 ขนาดทจบได มความ

กวางกระดองอยในชวง 7.25-17.25 เซนตเมตร (เฉลย 11.68 เซนตเมตร) อตราการจบสตวนาเฉลย 0.18 กโลกรม/ลอบ 10 ลก (ตารางท 1)

ตารางท 1 องคประกอบสตวนา ขนาดสตวนา และอตราการจบสตวนาทจบไดจากเครองมอประมงพนบาน ในจงหวดประจวบครขนธ

ชนดเครองมอประมง ชนดสตวนา จานวน (รอยละ)

ขนาด (เซนตเมตร)

อตราการจบ

อวนลอยปลาเกลดขาว ปลาเกลดขาว 69.50 6.25-9.75 (8.00) 32.69 กก./อวน 100 เมตร สตวนาอนๆ 30.50

อวนลอยปลาท ปลาท 53.81 13.75-19.25 (15.75) 8.18 กก./อวน 100 เมตร ปลาลง 3.27 15.25-23.25 (18.25) สตวนาอนๆ 42.91 อวนลอยปลาหลงเขยว ปลาหลงเขยว 92.45 8.25-14.25 (14.46) กก./อวน 100 เมตร สตวนาอนๆ 7.55 อวนลอยกงสามชน กงแชบวย 90.45 9.75-24.25 (15.87) 0.25 กก./อวน 100 เมตร กงอนๆ 9.55 อวนจมป ปมา 95.16 6.25-9.75 (8.00) 0.93 กก./อวน 100 เมตร ปอนๆ 4.84 ลอบป ปมา 71.58 7.25-17.25 (11.68) 0.18 กก./ลอบ 10 ลก ปอนๆ 7.50 สตวนาอนๆ 20.92

106

ทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System (VMS) Attitude of Fishermen to Use Vessel Monotoring System (VMS)

อกนษฐ เกอเผอก สดสวนผลงานทตนปฏบต 60% ทศนพงษ กลมเกลยว สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% ขวญชย ปานแกว สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% อญญาน แยมรงเรอง สดสวนผลงานทตนปฏบต 10% สมพนธ ปานจรตน สดสวนผลงานทตนปฏบต 10%


107

ทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System (VMS)

อกนษฐ เกอเผอก๑* ทศนพงษ กลมเกลยว๒ ขวญชย ปานแกว๓ อญญาน แยมรงเรอง๔ และ สมพนธ ปานจรตน๕

๑ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ๒ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยฝงตะวนออก (ระยอง)

๓ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนลาง (สงขลา) ๔ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนบน (สมทรปราการ)

๕ศนยวจยและพฒนาประมงฝงอนดามน (ภเกต)

บทคดยอ

การศกษาทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System (VMS) โดยสมภาษณชาวประมงททดลองใชระบบ VMS กบกรมประมง และชาวประมงทวไปทไมใชระบบ VMS ทงฝง อาวไทยและอนดามน ระหวางเดอนตลาคม ป 2555 ถง มนาคม xu 2557 จานวนกลมตวอยางทงหมด 334 ตวอยาง เปนเพศชายรอยละ 85.00 มอายเฉลย 47 ป สวนใหญจบการศกษาระดบชนประถมศกษาและไมเปนสมาชกกลมดานการประมง ชาวประมงมความรเกยวกบการใชระบบ VMS ในระดบตา สวนใหญมระดบความคดเหนทตาตอการใชระบบ VMS มความรสกและมแนวโนมพฤตกรรมทไมดตอการใชระบบดงกลาว ทาใหทศนคตของชาวประมงโดยรวมอยในระดบปานกลางและไมด สาหรบปจจยทมความสมพนธกบทศนคต ชนดเครองมอประมง มความสมพนธกบทศนคตอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) สวนปจจยดานอนๆ ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ความรของชาวประมงเกยวกบการใชระบบ VMS การเปนสมาชกกลมดานการประมง ชนดเครองมอประมง เขตพนททาการประมง และการทดลองใชระบบ VMS ของชาวประมง ไมมผลตอทศนคตในการใชระบบ VMS

คาสาคญ : ทศนคต ระบบ Vessel Monitoring System VMS *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทรศพท ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

108

คานา

การจดทาระบบ Vessel Monitoring System (VMS) เพอตดตามตรวจสอบการทาการประมงของเรอประมงไทย มวตถประสงคหลกเพอปองกนไมใหเกดผลกระทบในการสงออกผลตภณฑประมงไปยงสหภาพยโรปตามกฏระเบยบทออกโดยสหภาพยโรปวาดวยการปองกน ตอตาน และขจดการทาประมงทผดกฎหมาย ไมรายงาน และไรการควบคม หรอกฎระเบยบ IUU Fishing (Illegal, Unreported and Unregulated Fishing) ซงคณะมนตรยโรปไดประกาศการบงคบใชกฎระเบยบดงกลาวอยางเปนทางการเมอวนท 29 กนยายน 2551 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม ป 2553 นอกจากนในการพฒนาระบบดงกลาวยงชวยเพมศกยภาพในการศกษาและวจยระบบนเวศทางทะเลและยงเปนเครองมอในการศกษาวจยพฤตกรรมการทาประมงชายฝงเพอปองกนปญหาการทาลายทรพยากรชายฝง ระบบนเวศ และสภาพแวดลอมทเปนแหลงเพาะพนธ แหลงอนบาลตวออนของสตวนา อกทงยงชวยลดงบประมาณและภาระของกรมประมงในดานบคคลากรในการลาดตระเวนชายฝงเพอปราบปรามการทาประมงในพนทหวงหาม ซงครอบคลมแนวชายฝงอาวไทยและอนดามน การใชระบบดงกลาวจงเปนแนวทางในการแกปญหาทไดกลาวมาขางตน ซงในปจจบนระบบดงกลาวมราคาถกลงและมประสทธภาพมากขนโดยการนาเอาเทคโนโลยของอนเตอรเนตระบบ GPS และ เครอขายของโทรศพทมอถอ (Global Service Mobile; GSM) รวมเปนอปกรณVPS มาชวยระบตาแหนง พรอมกบการประยกตใชกบระบบตดตามเรอ (VMS) และเซนเซอรตรวจวดคณภาพนา กรมประมง โดยสานกวจยและพฒนาประมงทะเล ไดดาเนนการโครงการตดตงอปกรณตดตามเรอประมงระบบ VMS ในปงบประมาณ 2554 – 2555 จานวน 100 ลาและพฒนา VMS เพอขยายผลตอไปในอนาคต ดงนนจงมความจาเปนอยางยงทจะตองศกษาทศนคตของชาวประมงตอการตดตงอปกรณตดตามเรอระบบ VMS เพอนาผลทไดมาปรบปรงระบบการใช VMS ใหมความเหมาะสม และมประสทธภาพสรางความพงพอใจใหกบชาวประมงเพอยกระดบการประมงทะเลไทยสมาตรฐานสากล นอกจากนยงสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศตามแผน พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ยทธศาสตรท 6 การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน กลยทธท 4 สรางภมคมกนดานการคาจากเงอนไขดานสงแวดลอมและวกฤตภาวะโลกรอน


1. เพอทราบทศนตคของชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System 2. เพอทราบพนฐานความรของชาวประมงตอการใชระบบ Vessel Monitoring System 3. เพอทราบปจจยทมความสมพนธกบทศนคตในการใชระบบ Vessel Monitoring System

109

วธดาเนนการ 1. แบบแผนการศกษา

การศกษาทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ VMS ใชการวจยเชงสารวจ (survey research) โดยการเกบรวบรวมขอมลแบบสมภาษณจากชาวประมงพนทฝงอาวไทยและอนดามน มรายละเอยด ดงน

1.1 ตวแปรทใชศกษา การวดทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ VMS มตวแปรตาม คอ ความรสก ความ

คดเหน และพฤตกรรมหรอแนวโนมพฤตกรรม ของชาวประมงตอการใชระบบ VMS ซงเปลยนแปลงตามตวแปรอสระ ประกอบดวย 1) คณสมบตทวไปของชาวประมงซงประกอบดวยตวแปรยอย คอ อาย เพศ และระดบการศกษา 2) การประกอบอาชพประมงซงประกอบดวย ตวแปรยอย คอ การเปนสมาชกกลมดานการประมง ชนดเครองมอประมง และเขตพนทของชาวประมง 3) ความรของชาวประมงเกยวกบการใชระบบ VMS 4) การทดลองใชระบบ VMS ของชาวประมง 2. วธการรวบรวมขอมล

2.1 ประชากรและกลมตวอยาง การกาหนดตวอยางไดแบงตวอยางออกเปน 2 กลม คอกลมเรอประมงททดลองตดตงระบบ

VMS ทาการสมภาษณ 50 ตวอยาง และอกกลมหนงคอชาวประมงทวไป สมภาษณ จานวน 3 เครองมอ ไดแก เครองมออวนลาก อวนลอมจบ และอวนครอบ โดยจานวนตวอยางทจะทาการสมภาษณ ใชขอมลจากฐานขอมลเรอประมงทะเลในนานนาไทยเปนขอมลเบองตนในการกาหนดจานวนตวอยาง คานวณสดสวนของตวอยางทจะเกบในแตละพนทดวยวธ probability proportionate to size sampling การคานวณจานวนของขนาดตวอยางทจะใชในการศกษาตามวธของ Yamane (1970) ซงประชากรทใชในการศกษาครงน คอ ชาวประมงทางฝงอาวไทย 180 ตวอยางและอนดามน 104 ตวอยาง 3. การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลทไดจากการสมภาษณ โดยการแปลงคาคาตอบใหอยในรปตวเลข และนาไปวเคราะหทางสถต ดงน

- สถตพรรณา ไดแก รอยละ คาเฉลยเลขคณต การวดการกระจายของขอมล เพออธบายขอมลทวไป ความรเกยวกบการใชระบบ VMS ระดบความคดเหน ความรสก พฤตกรรมหรอแนวโนมพฤตกรรม และทศนคตของกลมตวอยาง

- สถตอนมาน ไดแกการวเคราะหความสมพนธของระดบทศนคตตอการใชระบบ VMS กบตวแปรอสระโดยนาขอมลมาจดระดบดงทกลาวขางตน กรณหาความสมพนธระหวางทศนคต กบตวแปรอสระ ใชการวเคราะหดวยสมประสทธสหสมพนธอนดบทของสเปยรแมน (Spearman rang order correlation coefficient) ทระดบความเชอมน 95% และ 99% โดยมเกณฑกาหนดความสมพนธตามคาสถตทคานวณได ตาม สรนทร (2548) ดงน

110

- มความสมพนธไปในทศทางเดยวกน มคามากกวา 0 จนถง 1 กรณ มคาเปน 0 หมายถง ขอมลทงสองกลมไมมความสมพนธกนเลย กรณ มคาเปน 1 หมายถง ขอมลทงสองกลมมความสมพนธกนสงสดในทศทางเดยวกน

- มความสมพนธไปในทศทางตรงกนขาม มคานอยกวา 0 จนถง -1 กรณ มคาเปน 0 หมายถง ขอมลทงสองกลมไมมความสมพนธกนเลย กรณ มคาเปน -1 หมาย ถงขอมลทงสองกลมมความสมพนธกนในทศทางตรงกนขาม

ผลการศกษาและวจารณผล 1. ขอมลทวไปและลกษณะการประกอบอาชพของชาวประมง

จากกลมตวอยางชาวประมงทงหมด 334 คน ททาการศกษา สามารถสรปผลดานคณสมบตทวไปและการประกอบอาชพประมงได ดงน (ตารางท 1)

1.1 คณสมบตทวไป ชาวประมงสวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 85.00 เพศหญง รอยละ 15.00 มอายเฉลย 47 ป โดยอายตาสด 20 ป และอายสงสด 75 ป เมอจาแนกชาวประมงตามชวงอายพบวาสวนใหญอยในวยทางาน อาย 30–60 ป คดเปน รอยละ 91.00 จบการศกษาในระดบประถมศกษารอยละ 67.10 รองลงมาคอ จบการศกษาในระดบมธยมศกษาและระดบปรญญาตรขน รอยละ 19.40, 8.10

1.2 การประกอบอาชพประมง ชาวประมงสวนใหญไมเปนสมาชกกลมดานการประมงรอยละ 63.20 ชนดเครองมอประมงทใชประกอบดวยอวนลากรอยละ 42.50 อวนลอมรอยละ 31.70 อวนครอบรอยละ 24.90 และอวนรนรอยละ 0.90

111

ตารางท 1 ขอมลคณสมบตทวไปและการประกอบอาชพของชาวประมง

ปจจย รายการ จานวน (คน) รอยละ

ลกษณะทวไปของชาวประมง

1. เพศ ชาย 284 85.00 หญง 50 15.00

รวม 334 100

2. อาย (ป) นอยกวา 30 11 3.30 31-60 304 91.00 มากกวา 60 19 5.70

รวม 334 100

3. ระดบการศกษา ไมจบชนประถมศกษา

12 3.60

ประถมศกษา 224 67.10 มธยมศกษา/ปวช 65 19.40 ปวส/อนปรญญา 6 1.80 ตงแตปรญญาตรขนไป

27 8.10

รวม 334 100 การประกอบอาชพ

1. การเปนสมาชกกลม เปนสมาชกกลมประมง 123 36.80 ดานการประมง ไมเปนสมาชกกลมประมง 211 63.20 รวม 334 100

2. ชนดของเครองมอประมง อวนลาก 142 42.50

อวนลอม 106 31.70 อวนครอบ 83 24.90 อวนรน 3 0.90

รวม 200 100 2. ขอมลดานความร ความคดเหน ความรสก พฤตกรรมและทศนคตของชาวประมงเกยวกบการใชระบบ

VMS จากการศกษา สามารถสรปผลดานความร ความคดเหน ความรสก พฤตกรรมและทศนคตของ

ชาวประมงเกยวกบการใชระบบ VMS ไดดงน 2.1 ชาวประมงมความรเกยวกบการใชระบบ VMS ในระดบตา สง และ ปานกลาง รอยละ

53.00 34.10 และ 15.60 ตามลาดบ

112

2.2 ความรสกของชาวประมงตอการใชระบบ VMS สวนใหญมความรสกทไมดตอการใชระบบ VMS รอยละ 79.90 และทด รอยละ 21.10 (ตารางท 4)

2.3 ความคดเหนของชาวประมงตอการใชระบบ VMS พบวา ชาวประมงมความคดเหนตอการใชระบบ VMS ในระดบ ตา รอยละ 75.70 และสง รอยละ 24.30

2.4 พฤตกรรมหรอแนวโนมพฤตกรรมของชาวประมงตอการใชระบบ VMS จากผลการศกษา พบวา ชาวประมงมพฤตกรรมหรอแนวโนมพฤตกรรมตอการใชระบบ VMS ในระดบตา รอยละ 68.30 และสง รอยละ 31.70

2.5 ทศนคตของชาวประมงตอการใชระบบ VMS ชาวประมงมทศนคตตอการใชระบบ VMS ในระดบปานกลางมากทสด รอยละ 51.50 รองลงมามทศนคตระดบไมด รอยละ 48.20 สวนในระดบทดมเพยง รอยละ 0.30 3. ปจจยทมความสมพนธกบทศนคตตอการใชระบบ VMS

ความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบทศนคตตอการใชระบบ VMS พบวา ชนดเครองมอประมงมความสมพนธกบทศนคตอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) โดยสมพนธในทศทางตรงขามกน (r=-0.154) นนคอ ชาวประมงทใชชนดเครองมอประกอบกบเรอขนาดเลกมทศนคตทไมดมากกวาเรอขนาดใหญ สวนปจจยดานอนๆ ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ความรของชาวประมงเกยวกบการใชระบบ VMSการเปนสมาชกกลมดานการประมง ชนดเครองมอประมง เขตพนททาการประมง และการทดลองใชระบบ VMS ของชาวประมง เมอทดสอบทางสถตพบวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) ตามตารางท 2 แสดงวาปจจยดานตางๆ เหลาน ไมมผลตอทศนคตในการใชระบบ VMS ตารางท 2 ความสมพนธระหวางปจจยตางๆ กบทศนคตตอการใชระบบ VMS

ปจจยความสมพนธ คาสมประสทธ คาทดสอบทาง

สหสมพนธ สถต (P-value)

1.เพศกบทศนคตตอการใชระบบ VMS -0.100 0.068

2.อายกบทศนคตตอการใชระบบ VMS 0.087 0.113

3.ระดบการศกษากบทศนคตตอการใชระบบ VMS 0.084 0.125

4.ระดบความรกบทศนคตตอการใชระบบ VMS -0.044 0.419

5.การเปนสมาชกกลมดานการประมงกบทศนคตตอการใชระบบ VMS -0.057 0.298

6.ชนดเครองมอประมงกบทศนคตตอการใชระบบ VMS -0.154** 0.005

7.เขตพนทของชาวประมงกบทศนคตตอการใชระบบ VMS 0.098 0.072

8.การทดลองใชระบบ VMS ของชาวประมงกบทศนคตตอการใชระบบ VMS -0.101 0.066

113

เอกสารอางอง สรนทร นยมางกร. 2548. สถตวจย. ภาควชาสถต. คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาศาสตร. 467 หนา. Yamane, T. 1970. Statistics: An Introductory Analysis, 2nd Ed., NewYork University: A

Harper International Edition jointly published by Harper&Row, Newyork, vanton&London and John Weatherhill, Inc., Tokyo. 919 pp.

114

ทรพยากรปลาทลงทเกดขนทดแทนในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา The Recruitment of Rastrelliger spp. in the Area

for Conservation Measures

พชร พนธเลง สดสวนของผลงานทตนปฏบต 70 % ศนสนย ศรจนทรงาม สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % อดมสน อกษรผอบ สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 % ชานนท นวลศร สดสวนของผลงานทตนปฏบต 10 %

ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) รหสทะเบยนวจย 57 0409 57019 002

115

ทรพยากรปลาทลงทเกดขนทดแทนในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา

พชร พนธเลง* ศนสนย ศรจนทรงาม อดมสน อกษรผอบ และ ชานนท นวลศร ศนยวจยและพฒนาประมงอาวไทยตอนกลาง (ชมพร)

บทคดยอ

การศกษาทรพยากรปลาท-ลง ทเกดขนทดแทนในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา เพอ

ศกษาจานวนการทดแทนของทรพยากรปลาทและปลาลงอนเปนผลมาจากมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนาในฤดปลามไข วางไข และเลยงตวในวยออน บรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน ใน เดอนมนาคม ป 2557 พบลกปลาท-ลงมากในสถาน 178 บรเวณหมเกาะอางทอง เทากบ 932 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 43.37 ถดมาในสถาน 177 บรเวณอาเภอทาชนะ และสถาน 155 บรเวณหนาอาเภอละแม เทากบ 374 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 17.40 และสถาน 47 บรเวณหนาอาเภอทบสะแก เทากบ 134 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 6.24

คาสาคญ : ทรพยากรปลาทลง การทดแทน มาตรการอนรกษ *ผรบผดชอบ : ๔๐๘ หม ๘ ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดชมพร ๘๖๑๒๐ โทร. ๐ ๗๗๕๒ ๒๐๐๖ e-mail : [email protected]

116

คานา

บรเวณอาวไทยตอนกลางเปนแหลงวางไขและเลยงตวในวยออนทสาคญของสตวนาหลายชนด ดงนน กระทรวงเกษตรและสหกรณโดยกรมประมงจงไดกาหนดมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนาในชวงฤดปลามไข วางไขและเลยงตววยออน ฉบบปพ.ศ.2527 ซงไดปรบปรงเปนฉบบป พ.ศ. 2542 และ 2550 ตามลาดบ โดยหามใชเครองมอทาประมงทมประสทธภาพบางชนดทาการประมงในทจบสตวนาบางสวนของจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และสราษฎรธาน รวมพนทมาตรการอนรกษ 26,400 ตารางกโลเมตร ตงแตวนท 15 กมภาพนธ ถง 15 พฤษภาคมของทกป เพอใหสตวนาในพนทดงกลาวไดมโอกาสแพรขยายพนธ และลกสตวนามโอกาสเตบโตจนมขนาดเหมาะสมตอการนามาใชประโยชน (กรมประมง, 2553)

จากการดาเนนการมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนาอยางตอเนอง ผมสวนรวมจากทกภาคสวนตางเหนพองกนวามาตรการสงผลใหทรพยากรสตวนาฟนตวอยางเหนไดชด และสนบสนนดวยขอมลจากการประเมนผลทางวชาการของศนยวจยและพฒนาประมงทะเลอาวไทยตอนกลาง (ชมพร) ทดาเนนการประเมนผลอยางตอเนอง ทงนการประเมนศกยภาพในการผลตสตวนาทดแทน ยงคงเปนขอมลทมความจาเปนในการวางแผนการบรหารจดการทรพยากรในอาวไทยโดยการใชมาตรการอนรกษปลาทและปลาลงเปนปลาชนดทมความสาคญทางเศรษฐกจในอนดบตนของบรเวณพนทมาตรการเปนตวบงช เนองจากพบปลาทและปลาลงหนาแนนอกทงพนทดงกลาวยงเปนสวนหนงของเสนทางการเคลอนยายฝงปลาทอกดวย


เพอศกษาจานวนการทดแทนของทรพยากรปลาทและปลาลงอนเปนผลมาจากมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนาในฤดปลาทมไข วางไข และเลยงตวในวยออน บรเวณจงหวดประจวบครขนธ ชมพร และ สราษฎรธาน



ทาการศกษาขอมลลกปลาท-ลงวยออนในเดอนมนาคม ป 2557 โดยการใชถงลากแพลงกตอนขนาดชองตา 330 ไมครอน ลากสารวจในทะเลบรเวณพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนาตงแตจงหวดประจวบครขนธ จนถงจงหวดสราษฎรธานครอบคลมทะเลดานทศตะวนออกจนถงลองจจด100O 20' 00"ตะวนออก โดยแบงเปนสถานสารวจ ขนาด 15X15 ไมลทะเล (พนทแตละสถานสารวจเทากบ 225 ตารางไมลทะเล) รวมทงสน 40 สถาน ตามภาพท 1

2. การรวบรวมขอมล 2.1 การเกบตวอยางสตวนาเศรษฐกจวยออน ทาการเกบตวอยางในเวลากลางวนโดยใชเรอสารวจประมง 1 ลากถงลากแพลงกตอน ซงม

ขนาดตา 330 ไมครอน ใชตมนาหนกถวงใหจม พรอมทงตดตงเครองวดปรมาตรนา (flow meter) ไวทจดกงกลางของปากถงเพอใชคานวณหาปรมาตรนาทผานถง ทาการลากเกบตวอยางในแนวเฉยง (oblique haul) ตงแตระดบหนาดนจนถงระดบผวนาทะเล ใชเวลาในการลากแตละสถานประมาณ 10 นาท ความเรวของเรอ

117

2-3 ไมลทะเล/ชวโมง จากนนนาตวอยางทรวบรวมไดดองไวในนายาฟอรมาลน 10 % เพอรกษาตวอยางไวรอการจาแนกในหองปฏบตการ

2.2 การเกบขอมลระดบความลกนา การเกบขอมลระดบความลกนาเพอหาคาความลกนาเฉลยของแตละสถานสารวจ โดยใช

ขอมลจาก Echo sounder 2.3 การเกบคณภาพนาทวไปในแหลงประมง เกบขอมลคณภาพนา โดยใชเครองวดคณภาพนาแบบหวรวม (CTD) เพอวดอณหภม ความเคม

ความเปนกรด-ดาง ปรมาณออกซเจนทละลายนา และความลกของนาทะเล

ภาพท 1 แผนทเกบรวบรวมขอมลลกปลาท-ลง ในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา

118

2.4 การวเคราะหตวอยาง นาตวอยางทรวบรวมไดมาแยกลกปลาเศรษฐกจวยออนเฉพาะลกปลาท-ลงวยออน ในระยะท

เปนตวออนขนแรก (pro-larval stage) ถงระยะวยออนขนหลง (post-larval stage) ในระดบวงศ (family) โดยใชเอกสารทเกยวของกบการจาแนกชนดปลาวยออน เปนคมอในการจาแนก (รงสรรค, 2539; Leis and Rennis, 1983; Nishikawa and Rimmer, 1987; Leis and Trnski, 1989; Leis and Carson-Ewart, 2000) 3. การวเคราะหขอมล

3.1 การวเคราะหขอมลลกปลาท-ลงวยออน คานวณปรมาณปลาท-ลงวยออนในแตละสถาน ตาม อรพนธ (2507) โดยใชสตรดงน

T V1,000t

หมายเหต M ไดจากการทดลองหาคา calibration factor ของเครองวดปรมาตรนาในการเกบตวอยางใน แตละเทยวเรอ


จากการศกษาของทางวชาการของกรมประมงระบวา ในชวงระหวางมาตรการเปนชวงเวลาท พอแมพนธสตวนามความสมบรณสงและพรอมทจะผสมพนธวางไข และในชวงแรกของมาตรการจะเปนชวงทพบพอแมพนธทมการพฒนาของรงไขและถงนาเชอในสดสวนทสงกวาในชวงอนของมาตรการ (กรมประมง, 2553) จงมสมมตฐานวาชวงแรกของมาตรการเปนชวงเวลาทมการเกดของลกปลาท-ลงจากพอแมพนธทเหลอรอดจากการทาประมงในชวงกอนมาตรการมากทสด

ผลการศกษาในเดอนมนาคม ป 2557 พบลกปลาท-ลงมากในสถานท 178 บร เวณ หมเกาะอางทอง เทากบ 932 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 43.37 ถดมาในสถาน 177 บรเวณอาเภอทาชนะ และสถาน 155 บรเวณหนาอาเภอละแม เทากบ 374 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 17.40 และสถาน 47 บรเวณหนาอาเภอทบสะแก เทากบ 134 ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ 6.24 แสดงดงตารางท 1 และภาพท 2 โดยในขณะนนไดตรวจวดคณภาพนาดงตารางท 2 โดยมคาความลกนาระหวาง 6.00-51.00 เมตร ความเปนกรด-ดาง 5.54-8.76 ปรมาณออกซเจนทละลายนา 5.00-6.46 มลลกรม/ลตร ความเคม 28.75-31.87 สวนในพนสวน และอณหภม 25.46-27.41 องศาเซลเซยส

เมอ จานวนตวตอนาทะเล 1,000 ลกบาศกเมตร จานวนตวทไดจากการเกบตวอยาง ปรมาตร ทผานถงลากแพลงกตอน (ลกบาศกเมตร)

โดยท nMa เมอ จานวนรอบของเครองวดปรมาตรนา

คาคงทระยะทางเปนเมตร เมอเครองวดปรมาตรนาหมน 1 รอบ พนทหนาตดของถงลากแพลงกตอน (ตารางเมตร)

119

ตารางท 1 จานวนลกปลาท-ลง วยออน (ตว/ปรมาตรนา 1,000 ลกบาศกเมตร) และคณภาพนาในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา ในเดอนมนาคม 2557

สถาน จานวน รอยละ ความลกนา pH DO ความเคม อณหภม

สถาน จานวน รอยละ ความลกนา pH DO ความเคม อณหภม

(m) (mg/L) (ppt) (๐c)

(m) (mg/L) (ppt) (๐c)

47 134 6.24 35 8.76 5.65 31.31 26.93 118 - - - - - - - 48 69 3.21 - - - - - 119 - - 51 8.58 6.46 30.91 26.65 49 - - 44 8.62 6.17 31.67 27.01 136 - - 21 5.54 6.61 30.13 25.46 58 67 3.12 33 8.76 6.37 31.87 26.29 137 20 0.93 - - - - - 59 31 1.44 - - - - - 138 - - 35 8.58 6.1 31.33 26.94 60 - - 42 8.61 6.11 31.33 27.41 139 - - - - - - - 62 4 0.19 47 8.6 6.24 31.22 26.82 140 - - 51 8.56 5.27 30.41 26.61 72 14 0.65 - - - - - 155 374 17.4 - - - - - 73 - - 46 8.61 6.32 31.61 26.36 156 - - 23 8.73 5.04 30.48 26.08 74 26 1.21 - - - - - 157 - - - - - - - 75 - - 50 8.61 5.8 30.75 26.66 158 - - 41 8.57 5 30.6 26.7 87 3 0.14 47 8.6 5.8 30.75 26.96 177 374 17.4 19 8.68 6.42 28.92 25.54 88 - - 178 932 43.37 - - - - - 89 4 0.19 50 8.59 6.21 30.28 26.7 179 - - 12 8.63 6.02 30.25 26.39 101 - - 14 8.54 6.26 29.44 26.77 180 - - - - - - - 102 - - - - - - - 181 - - 23 8.59 6.18 30.15 26.91 103 - - 49 8.59 6.26 30.27 26.7 198 - - - - - - - 104 - - - - - - - 199 - - 6 8.71 5.07 28.75 25.61 116 62 2.89 - - - - - 200 - - - - - - - 117 35 1.63 42 8.55 6.21 30.51 26.43 201 - - - - - - -

120

ภาพท 2 การกระจายของลกปลาท-ลง ในพนทมาตรการอนรกษทรพยากรสตวนา

121

เอกสารอางอง กรมประมง. 2553. สรปรายงานตามมาตรการบรหารจดการทรพยากรสตวนาในฤดปลามไขฯ ฝงอาวไทย.

รายงานสรปผลตามมาตรการบรหารจดการทรพยากรสตวนาในฤดปลามไขฯ ฝงอาวไทย และฝงทะเลอนดามน. ณ หองประชมกลาดา (ชน 7), กรมประมง. 26 ตลาคม 2553. หนา 143-196.

รงสรรค ฉายากล. 2539. ปลาวยออนในอาวไทย. เอกสารวชาการฉบบท 30/2539. กลมชวประวตสตวทะเล. กองประมงทะเล กรมประมง. 217 หนา.

อรพนธ บญประกอบ. 2507. การวเคราะหไขปลาลอยนา และลกวยออนของปลาจาพวกท-ลงในบรเวณอาวไทย และการศกษาเกยวกบการแพรกระจายของไขและลกปลาวยออน. รายงานวชาการฉบบท 4. สถานวจยประมงทะเล. กรมประมง. หนา 115-151.

Leis, J.M. and D.S. Rennis. 1983. The larvae of Indo-Pacific coral reef fishes.New South Wales Univ. Press, New South Wales.269 pp.

Leis, J.M. and T. Trnski. 1989. The larvae of Indo-Pacific shore fishes. New South Wales Univ. Press, New South Wales.371 pp.

Leis, J.M. and B.M. Carson-Ewart. 2000. The larvae of Indo-Pacific coastal fishes: an identification guide to marine fish larvae. Fauna Malesiana handbook; 2.850 pp.

Nishikawa, Y. and D.W.Rimmer, 1987. Identification of larval tunas, Billfish and other scombroid fishes (Suborder Scombroidei): an illustrated guide. CSIRO. Mar. Lab. Rep. 186. 20 pp.

122

Documents

˘ˇ ˆ (˝˛ ) ˜˘ ! 2560 1 C//'( & ? 2˝ˇ 1 ˆ 3 ˝ˆ +, -0 ./ˇ · ˘ˇ ˆ (˝˛ ) & ?1 5 aˇ0 ˆ ˘ & ˆ ˇ ˆ / 1 5 aˇ02@ 3 0 a1 ˆ ˘', 883/2559 ˘', 23 ˆ 2559 @ 3