62
2008 Krizi ve Türkiye Ekonomisine Etkisi * Büyüme ve dış ticaret etkisi * Finansal akımlar üzerindeki etkileri

îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2008 Krizi ve Türkiye Ekonomisine Etkisi

* Büyüme ve dış ticaret etkisi

* Finansal akımlar üzerindeki etkileri

Page 2: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• Global krizden önceki Türkiye ekonomisi

• Finansal krizden biz nasıl etkilendik?

• Kriz teğet geçti diyebilir miyiz?

• Bireylere etkisi,BDDK faktörü

• Önceki krizlerde neler yapmıştık

• Tedbirler, para politikaları, alınan önlemler

• Neler yapılmalı

• Sonuç, değerlendirme

Page 3: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• 1980’lerin ikinci yarısından itibaren hızlanan finansal liberalizasyon süreci ile birlikte 1990’lı yıllardan bu yana yaşanan çok sayıda finansal kriz dünya ekonomisine damgasını vurmuştur.

• 1992/1993 Avrupa Para sistemi krizi ile başlayan on yılda, 1994/1995 yıllarında Meksika’da “tekila” krizi, 1997/1998 yıllarında Asya’da, 1998 yılında Rusya’da, ve ardından 1998/1999 yıllarında Brezilya’da, 2001 yılında ise Türkiye’de ciddi finansal krizler yaşanmıştır.

• Son olarak da 2008 yılı Eylül ayında etkileri hissedilmeye başlanan ABD mortgage sistemindeki aksaklıkların başlattığı ve tüm dünya ekonomisini etkisini altına alan bir finansal kriz yaşanmıştır.

Page 4: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v
Page 5: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v
Page 6: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Türkiye ekonomisine küresel mali krizin etkileri başlıca 3 kanaldan olmuştur.

• A) Beklenti kanalı

Page 7: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Aralık 2007/ Kasım 2008

(-) etkilenen harcamalara karşılık

toplam tüketimin azalması

Page 8: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Gayri safi yurtiçi hasıla bileşenleri

Page 9: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Özel yatırımlarda da yine aynı 2001 krizindeki gibi bir düşüş yaşandığını görüyoruz.

Page 10: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Türkiye ekonomisine krizin etkileri b) Trade channel

%20’den fazla bir düşüş yaşanıyor ihracatta

Page 11: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Düşük gelir orta gelir (ülkeler) %20’den de

fazla bir düşüş yaşarken 2009’da

Kalkınmış ülkelerdeki ihracat

Page 12: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Türkiye ekonomisine krizin etkileri c) Financial channel

• Birikmiş rezervler

• Esnek döviz kuru rejimi

• finansal istikrar politikaları ve

• Bankacılık reformları krizi hafif sıyrıklarla atlatmamızda etkili olmuştur.

• 2001 krizinde 18 bankanın batmış olmasına karşın bu krizde 1 banka bile iflas etmemiştir.

Page 13: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Kurdaki değişikliklere baktığımızda 94 ve

2001 krizlerindeki gibi çok sert olmadığını

görüyoruz.

Page 14: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• Küresel ekonomide yaşanan küçülme nedeniyle 2008 mali krizi Türkiye’yi öncelikli olarak dış ticaret kanalından etkilemiştir.

• En önemli dış ticaret ortağımız olan AB’de yaşanan durgunluk yurtdışı talebi ve ihracatımızı azaltarak dış ticaretimizi olumsuz etkilemiştir.

• Beklentilerdeki olumsuzluk krizin etkilerinin derinleşmesine neden olan bir diğer faktör olmuştur.

• Türkiye’de krize yönelik bir önlem paketinin açıklanmasında gecikilmiş olması da belirsizliği arttırarak beklentilerin olumsuz etkilenmesine neden olmuştur.

• 2008 yılının son çeyreğinden itibaren reel kesim ve tüketici güven endekslerinde gözlemlenen düşüşler, krizin Türkiye’de neden olduğu güvensizlik ortamını ortaya koymaktadır.

Ara Değerlendirme

Page 15: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• Küresel ekonomik kriz dünya ekonomilerinin emek piyasalarıyla birlikte Türkiye’deki emek piyasasını da olumsuz etkilemiştir.

• Dünya genelinde ekonomik faaliyetlerin daralmasına bağlı olarak 2008 yılının üçüncü çeyreğinden itibaren işsizlik oranında önemli artışlar yaşanmış, 2009 Şubat ayında işsizlik oranı %16 seviyelerine yükselmiştir.

• 2008’in ikinci çeyreğinden itibaren sanayi üretiminde yaşanan düşüşlerle birlikte Türkiye ekonomisinde küçülme yaşanmaya başlanmıştır.

• Sanayideki durumun en önemli göstergesi kabul edilen imalat sanayi kapasite kullanımı oranında da 2008’in ikinci çeyreğinden itibaren düşüşler gözlenmiştir

Ara Değerlendirme

Page 16: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2008 Dünya Finansal Krizi Sonrası Türkiye Ekonomisi’nde Yaşanan

Gelişmelerin Önemli Bazı Dünya Ülkeleri İle Karşılaştırılması

Kriz öncesi ve sonrası büyüme grafiği

Page 17: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Yükselen Piyasa Ekonomileri ve Gelişmekte Olan Ülkelere Net Sermaye Akımları

Ülke Grupları ve Bazı Ülkelere Ait Yıllık İşsizlik Oranları

*Kriz öncesi dönemde

global likidite bolluğunun,

yükselen piyasa

ekonomileri ile gelişmekte

olan ülkelere yönelik net

özel sermaye akımlarında

önemli bir yükselişe neden

olduğu görülmektedir.

Ancak, küresel finansal

krizin etkisiyle 2007

yılında 715 milyar dolara

yükselen net özel sermaye

akımı, 2008 yılında 245

milyar dolara gerilemiş,

2009 yılında 267.4 milyar

dolar olarak

gerçekleşmiştir. 2010

yılında net özel sermaye

akımı artarak 482.3 milyar

dolar olarak gerçekleşmiştir

Page 18: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

*Türkiye’ de ise 2009 yılında %6.3 olan enflasyon artışının, 2010

yılında %8.6’ ya yükseldiği görülmektedir. 2011 yılı enflasyon

oranı ise %10.45 olarak gerçekleşmiştir.

Büyüme oranında sert bir düşüş beklenmemesi ve Avrupa Merkez

Bankası’nın aldığı likidite önlemlerinin yerini olumlu bir havaya

bırakması gibi gelişmeler enflasyonun düşmesine yardımcı

olmaktadır.

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelere Ait Yıllık Enflasyon Oranları

Page 19: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• Yıllık büyüme oranları göz önüne alındığında, tüm ülkelerin kriz sonrası büyümelerinde düşüş gözlenmiş, hatta bazı büyüme oranlarının negatif değerler aldığı da görülmüştür. Ancak, gelişmekte olan ülkelerin, gelişmiş ülkelere göre bu konuda daha avantajlı olduğu söylenebilir.

• Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde, büyüme oranının artma eğilimi göstermesinde etkili olan faktörlerden birinin sıcak para hareketlerinin olduğu düşünülmektedir. Ancak ekonomilerin dış kaynakla büyümesi, dış kaynağı yurt içine çekmek için döviz kurunu azaltmakla gerçekleşmiş, bu da ithalatın ve dolayısıyla cari açığın artmasına neden olmuştur.

• 2008 Dünya Finansal Krizi işsizlik ve enflasyon rakamlarını da etkilemiştir. Gelişmekte olan ekonomiler için ciddi bir tehlike olan işsizlik, 2009 yılında gelişmiş ülkeler (ABD, Euro Bölgesi) için de bir risk unsuru haline gelmiştir. İspanya, Brezilya, Rusya ve Türkiye gibi ülkelerde işsizlik oranlarında yüksek artışlar görülmüştür. Bu küresel kriz ile birlikte dünya çapında bir durgunluğa girilmiş ve enflasyon oranlarında düşüşler gözlenmiştir.

Ara Değerlendirme

Page 20: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Küresel krizin Türkiye ekonomisine yansımalarını

5 faktöre göre incelemiş olduk

Kriz Döneminde Makroekonomik Göstergeler

Page 21: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

1) Büyüme ve Üretim

2) Beklentiler

3) İşsizlik

Page 22: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

4) Dış Ticaret ve Ödemeler Dengesi

5)Enflasyon

Page 23: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• 1)Maliye Politikaları • Devletin yatırım projelerine finansman sağlaması

• Türkiye’deki global yatırımı korumak için geliştirilen politikalar

• Artan işsizlik oranını azaltmak için istihdam girişimleri

KRİZE KARŞI TÜRKİYE’DE GENEL OLARAK ALINAN ÖNLEMLER

Page 24: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2)Para politikaları KRİZE KARŞI TÜRKİYE’DE GENEL OLARAK ALINAN ÖNLEMLER

2)Para politikaları

Page 25: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• 3)Finans sektöründeki önlemler • BDDK’nın finans sektörünün istikrarlılığı ve bilançoların sağlığı için aldığı

önlemler

• Likidite ihtiyacında olan bankalara kolaylıkların sağlandı, kredi vermeleri

kolaylaştırıldı

• Riskli varlıkların miktarı azaltılmak istenilip,kredi kartı kullanımlarına dikkat edildi

KRİZE KARŞI TÜRKİYE’DE GENEL OLARAK ALINAN ÖNLEMLER

Page 26: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

KRİZE KARŞI TÜRKİYE’DE GENEL OLARAK ALINAN DİĞER ÖNLEMLER

• Küresel krizin etkilerinin dünyaya yayılmasıyla birlikte başta

ABD ve Avrupa ülkelerinde olmak üzere çeşitli önlem

paketleri açıklanmıştır. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de

de küresel krize yönelik olarak çeşitli önlemler alınmıştır.

• Vadesi geldiği halde ödenmemiş tüm vergi alacakları

taksitlendirilmiştir.

• Türklerin yurtdışındaki paralarının Türkiye’ye getirilmesine

yönelik çalışmalar yapılmıştır.

• Mevduata güvence verme yetkisi TMSF’den alınarak

Bakanlar Kurulu’na devredilmiştir.

• Hisse senedi alım satımlarında uygulanan stopaj oranı %0’a

indirilmiştir.

Page 27: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

• KOSGEB kanalı ile KOBİ’lere faizsiz kredi sağlanmıştır.

• Merkez bankası döviz mevduat munzam karşılıklarını düşürerek bankacılık

sistemine kaynak yaratmıştır.

• Halk Bankası kanalıyla esnaf ve sanayiciye yeni kredi imkânları

sağlanmıştır.

• SSK işveren primlerinde 5 puanlık indirim yapılmıştır.

• Eximbank kredileri arttırılmış ve sermayesi güçlendirilmiştir.

• Reel sektörün krizden minimum zararla çıkması için;

• 4 Haziran 2009 tarihinde detayları kamuoyuna sunulan ve 12 sektörde

büyük projelere vergi indirim, yatırım yeri tahsisi ve SSK primi teşviği

verileceği açıklanan Teşvik Yasasının yanı sıra İstihdam Paketi ve Kredi

Garanti Fonu (KGF) düzenlemeleri yapılmıştır.

• Gecikmeli olarak ÖTV indirimi

• İşsizlerin toplum yararına çalışma programında istihdam edilmesi ve

mesleki eğitim verilmesi

• Kredi kartlarına düzenleme getirilmesi gibi tedbirler alınmıştır.

Page 28: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

KRİZ SONRASI TÜRKİYE EKONOMİSİ

-Burada; dış şokları hesaba katmanın ve ülke içi kaynakları etkin kullanmanın önemini göreceğiz.

-Bu krizle birlikte, işşizlik inanılmaz arttı, gayri safi yurt içi hasıla ve sanati üretimi çok azaldı.

Page 29: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2001 krizinden sonra, Türkiyenin makroiktisadi uygulamaları;

● Para Politikaları● Mali Giderle ilgili● Finansal Regülasyon● Kur Politikası

Gibi krize yol açabilecek konularda başarılı düzenlemeler yaptı

Page 30: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Şunu gördük ki sadece iç ekonomi ile ilgili gerekenleri yapmak değil aynı zamanda dış

istikrarsızlıkları da hesaba katmak gerekli ve ne kadar finansal açıklık(financial openness) olursa o

kadar iyi olmayabilir.-Dış borçlanma ile büyüme pek de iyi bir strateji

değil.-1994 ve 2001 krizlerinden farklı olarak bu krizde,

daha yüksek işşizlik ve daha yüksek reel döviz kuru gözlemledik.

Page 31: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Bu Krizin öncekilerden farklı yanları

Genel olarak, gelişmekte olan pazarlarda ● Finansal akışta ani kesilme● Kredilerin kesilmesi● Yerli para değerinin azalması● Yerli bankaların, aşırı nakite ihtiyaç

duymalarından dolayı borç verdikleri paraları geri istemeleri

● Firmaların tasarruf yapması ve işçi çıkarması

Page 32: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

● Ekonomi kısa dönemli sermaye fazlası oluşturmaya ihtiyaç duyar ki bunun olabilmesi için yerli talepte keskin bir düşüş gerekir.

● Bu da var olan arz şokuna bir talep şoku ekler ve sonra üretimin maliyeti artar.

● En sonunda değeri azalmış para birimi, yerli satılabilirlere olan talebi diriltir, panik azalır ve sermaye yeniden hareketlenir.

Page 33: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-1994 yerli faiz oranları düşük tutulunca aniden sermaye çıkışı oldu ülkeden.

-2001 ufak çapta bir siyasi kriz döviz kuru tabanlı istikrar programını sorgulattı ve kitlesel

çapta para çekmeler yaşandı. -2008 ABD'deki subprime(krediyi açan için de

alan için de riskli) mortgage krizinin sonucu

Page 34: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Kriz sonrası, Türkiye'ye 2001'dekinden daha hızlı sermaye girişi sağlandı, bunun sebebi küresel

finansal pazar durumundaki istirarın sağlanmasının gelişmekte olan ülkelere sermaye

akışına yol açması-Genel olarak, yabancı finans kuruduğu zaman,

cari hesap açığı çabucak azaltılmalı ve tamemen elimine edilmelidir.

-Önceki iki krizde reel döviz kuru yüzde 30-40 düşmüştü, bu krizde de benzer bir durum oldu

fakat kısa dönemliydi.

Page 35: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-2009'un başlarında yaşanan reel gayri safi yurt içi hasıla azalışı 1945'ten beri en kötü değerdeydi,

fakat ekonomik aktivitelerdeki normalleşme göreli olarak daha hızlı gerçekleşti.

-2001'den beri , hızlı büyümeye rağmen işşizlik yüksek seviyede kaldı.

-Bu krizde birçok sebepten dolayı ihracatın ekonomik aktivilere pek katkı yapmadığını

görüyoruz.-Kriz sonrasında en kötü etkilerin sona ermesine

rağmen Türkiye standartlarına göre aşırı işşizlik ve çok yüksek reel döviz kuru gözlemledik.

Page 36: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Gelişmekte olan ülkelerde büyüme otomatik olarak olmaz, yapısal değişimlerle sağlanır.

-Birçok başarılı ülkeden örneklerle yola çıkarsak asıl gerekenin stratejik özelleştirme olacağı

sonucuna varabiliriz.-Bu zamana kadar ekonomik büyümenin, sermaye

yokluğu tahmini temelli olduğu düşünülürdü.

Page 37: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Şöyle kalıplaşmış iddialar vardır:

● Gelişmekte olan ülke finans tarafından baskılanmıştır, bu nedenle büyümek için yabancı sermaye gerekir.

● Yabancı sermaye riskli olabilir, dolayısıyla makroekonomik politikalar ve regülasyon yapılır.

● Sonuçta dışarı açıldıkça daha müdahaleci olmak zorunda kalırlar.

Page 38: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Son araştırmalar, yabancı sermayenin büyümeye zararlı olduğunu göstermektedir.

-Sermaye girişi, reel döviz kuru üzerinde yarattığı etkiyle yatırım kısıtlamasını şiddetlendirir. Yerli para biriminin reel anlamda değerli hale gelişi sermaye akışıyla aynı anda gerçekleştiğinde

satılabilirlerdeki karlılık düşer ve özel sektörün yatırım isteği azalır bölyece ekonomik büyüme

azalır.-Unutmamalıyız ki Türkiye 2001 krizinden

çıktıktan sonra dış borçlanmayı arttırdı, çünkü büyümeye çalışıyordu.

Page 39: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-2000'de imalat toplam yatırımın yüzde 25'i iken, 2008'de bu neredeyse yüzde 50 oluyor.

Page 40: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

3. haricinde hepsinde 2000 sonrasının daha iyi yüksek olduğu görülüyor(MVA:işçi başına

eklenmiş imalata eklenmiş değer-üretkenlik büyümesi)

Page 41: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Şu açık ki son ekonomik büyüme, büyümekte olan cari işlemler açığı ve reel döviz kurunun

artması pahasına ortaya çıktı.-Türkiye mevcut aşırı işgücü arzını absorbe edebilmek için büyümesini mümkün oldukça

hızlandırmak zorunda.-Türkiye euro bölgesinin dışında kaldığı sürece , sürdülebilir ve güvenli cari işlemler açığı seviyesi

yüzde 6 yı geçmeyecektir.

Page 42: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

İşşizliğin hem ekonomik hem de toplumsal iki önemli anlamı vardırEKONOMİK : İç kaynakların eksik kullanılmış olmasını gösterir.

TOPLUMSAL: Eğer çözülmezse aşılması zor olacak siyasi zorluk ve gerilimlerin habercidir.

Page 43: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Türkiye'nin cari işlemler açığı arttırmadan büyümesi gerekir.

-Sonuç olarak, Türkiye daha hızlı büyümeye ihtiyaç duyuyor ve bunu yapabilir de.

-Yabancı tasarruflar ve geniş işlemler açığına dayanan bir büyüme modeli etkili bir yarar

sağlabilir ancak yan etkileri olacaktır.-Şunu söyleyebiliriz, eğer büyüme içeriden finanse

edilecekse Türkiye kalıcı daha yüksek tasarruf oranlarına ihtiyaç duyacak.

-Sürdürülebilir ve güvenli cari işlemler açığı gayri safi yurt işi hasılanın yüzde 3 ünü geçmemeli.

Page 44: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Pozitif dinamik büyüme, özel tasarruflarda hızlı bir artışı sürdürmenin en önemli faktörlerinden

biridir.-Sermaye akışları yerli para biriminin değerini

yukarı çekme eğilimine girdiğinde Merkez Bankası, Hazine ve Finans Bakanlığı işbirliği

yapmalı ve süreci koordine etmeli.

Page 45: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

KÜRESEL KRİZE MİLLİ YANIT

Türk İstisnailiğinin Politik Ekonomisi-Türkiye, oyalayıcı ve parça parça mali aktivizmi ve IMF yardımından uygun olmayan bir şekilde kaçınmasıyla diğer büyük gelişmekte olan pazar ülkelerinden farkını ortaya koyuyor.-Başbakan, ''teğet geçecek'' ifadesiyle aslında aşırı belirsizlik zamanında pazardaki endişeleri azaltmak istiyordu denebilir.

Page 46: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-En önemli sonuç, en savunmasız kesimde işsizlik ve fakirleşme artıyor.

-Bakılması gereken bu noktada ; önceden varolan yapısal zayıflıklar, idraki boşluklar ve iç siyaset

-Kriz, gelişmekte olan pazar ekonomilerini büyük oranda eşdeğer mekanizmalarla etkiliyor.

Page 47: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Genelde ; politika yapıcılar, kredi açılmasını hafifletmek ve iç talebi teşvik etmek için parasal ve mali tedbirler benimsediler. Merkez bankaları,

faiz oranlarını düşürdü ; hükümetler vergi molaları, refah ve istihdam planları ve altyapı yatırımları gibi

farklı tür tedbirleri kapsayan mali programları başlattılar.

Page 48: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Türkiye'yi bu noktada büyük orta-gelir ekonomisi olarak düşünelim.

-Krizle birlikte tarım sektörü dışında işsizlik yükseldi, küçük ve orta ölçekli işletmelerde iflaslar

yaşandı, niteliksiz ve yarı-nitelikli ve dar gelirli işlilerde ödeme kesintisi ve artan çalışma saatleri gözlendi. Ayrıca kendi işini yapanlarda gelir kaybı

oldu.-İmalat üretimi 2008'in 4. çeyreğinde yüzde 12

küçüldü. 2009'un ilk çeyreğinde ise yüzde 22'ye ulaştı bu küçülme.

Page 49: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2002'nin sonunda AKP ne yaptı? :-Bankacılık sistemi yeni uygun bir düzenleyici

çerçevede yeniden inşa etti-Merkez bankasının bağımsızlığı güçlendirdi.

-Borç yönetimi sistemi gözden geçirdi.-Mali dengeleri hızlı bir şekilde geliştirdi.

-Kapsamlı reform planları uygulamaya kondu : kamu harcamaları sistemi, tarımsal

desteklemeler,sosyal güvenlik sistemi gibi.

Page 50: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2008'den 2009'a

Gayri Safi Yurt İçi Hasıla düşüyor, kişi başına GSYİH düşüyor, GSYİH büyümesi de dolayısıyla düşmüş oluyor, Yatırımın GSYİH İçindeki payı düşüyor, tasarrufların GSYİH içindeki payı düşüyor, ithalat düşüyor, ithalatın GSYİH içindeki payı düşüyor, ihracat düşüyor, ihracatın GSYİH içindeki payı düşüyor, cari işlemler açığının GSYİH içindeki payı düşüyor, Yabancı Doğrudan Yatırım düşüyor, Kamu harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içindeki payı artıyor, Mali ve faiz dışı dengenin

Page 51: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

GSYİH içindeki payı düşüyor, toplam kamu borcunun GSYİH içindeki payı düşüyor, iç ve dış borç artıyor, özel yabancı borç düşüyor, banka varlıkları ve kredilerinin GSYİH içindeki payı

artıyor, tüketici kredileri artıyor, banka sermayesi yeterlilik oranı artıyor, tüketici enflasyonu düşüyor,

işşizlik artıyor

Page 52: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-EN ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN: Türkiye'nin devam eden dışa savunmasızlığı

-AKP'nin politika tercihlerindeki değişimin belirgin göstergesi bu tartışma için çok önemli ; 2006'daki

mali bozulma.-Hızlı büyümeden faydalanarak Türkiye'nin refah sistemini güçlendirmek ve sosyal güvenlikle ilgili

modern ve etkili düzenlemeler yapmak yerine hükümet, kendi konjonktürel takdirine göre

avantajsız gruplara karşı seçici teşvik uyguladı.-Türkiye ne ödemeler dengesi krizi bekliyordu, ne de mali sistemi üzerine endişeleri vardı. Yabancı

rezervleri tüm zamanların en yükseğiydi(2008 Eylül'de 77 milyar dolar),

Page 53: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Kendi kamu borcunun yabancı bileşeni önemsizdi, kendi bankacılık sisteminin sermaye yeterlilik oranı dünya standartlarının en yüksek oranına

sahipti.

Page 54: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

İSTİKRARIN FİYATI

● Bu kriz sırasındaki Türkiyede uygulanan politikalar : nakit destekleri, banka regülasyonları, talep teşviki, istihdam tedbirleri

● Türk politika yapıcıların neoliberal çağda uyarılmış seti iki ani çöküş örneğinden oluşuyordu ama asıl zarar veren 2001'in Ocağındaki durumdur, ki bu durum Türkiye'nin liberal bürokratlarına ve politikacılarına sarsılmaz bir inançla benimsetti ki tüm kötülük mali tedbirsizlikten ve finansal istikrarsızlıktan gelir.

Page 55: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

-Onların bilinen evreninde, kriz denen şey kötü yönetilmiş süreçlerin aynı anda gerçekleşmesinde

kökleşmiştir : hızlı sermaye çıkışları, aşırı devalüasyon, fırlayan faiz oranları şeklinde

başlayabilir ve sonunda tam gelişmiş bankacılık ve mali krizler şekline olgunlaşır.

-Türkiye'nin sürekli düşen imalatına bakarsak ; kullanım kapasitesi Ağustos'ta yüzde 78,

Kasım'da yüzde 70 ve son olarak Ocak'ta yüzde 67 oluyor.

-Ekonomik esneklik umudu suya düşünce, yönetim beklentisinin agresif bir söylemi ortaya çıkıyor, özellile hükümetin bir bölümü Türkiye

ekonomisinin asıl sorunun somut olmaktan çok psikolojik olduğunu ima ettiğinde.

Page 56: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

2008-2009 Krizi

Birgül Gülsün Yılmaz 07103455

Page 57: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v
Page 58: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

Güven ve ekonomi

Page 59: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

ABD için FED Verileri

http://research.stlouisfed.org/dashboard/1151

Page 60: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

TCMB Verileri

Page 61: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v

IMF Verisi

Page 62: îììô< ]Ì]À dº l]Ç Ekonomisine Etkisi - GSUiktisat.gsu.edu.tr/wp-content/uploads/4.2007-2008-krizi.pdf · dº l]Ç P] ]P o] u l }ov l }v}u]o U ºÇºu } vfvfv u R]o]u]P u ]v